^ j^^

•I /-

\.

I

y/

Him^^iSm

Pwll^^^KRcf^j

!.r

. ,*• "

' , )^. '

7i.^¥'m

LL.CR56lg

(iEDGRAPHl LATINl MINORES

C0LLEG1T,

RECENSUIT, PROLEGOMEXIS INSTRUXIT

ALEXANDER RIESE.

^^V^-.f

IIKlIJillONNAK

Arii) iii;n N I N<: i.iMis ii;a ii; i;s

MIMTCI.XXVJII,

Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/geographilatinimOOries

MAXIMILIANO BilNNET

VIRO DOCTISSIMO

AMICO SPECTATISSIMO

S.

PEAEEATIO.

Cum Anthologiam quae dicitur Latinam ex codice Salmasiano

descriptam anno 1869 iterum cum codice conferrem, cosmograpliiam

'lulii Caesaris' ex eodem libro exscripsi eiusque eam quidem recensionem

nondum editam esse brevi animadverti. Quo invento ad studia geo-

graphica quae inde a pueritia adamaveram revocatus, post alia deinde

opera perfecta consilium cepi illam Honorii cosmographiam cum omni-

bus eis quae ad Agrippae chorographiam spectant (quippe quae arto

inter se vinculo conexa esse multorum hodie opinio est) coniunctam

edere. His alia quaedam addidi, eo maxime consilio ductus ut dispersa

adhuc dissipataque opuscula complecterer, omnia autem ea quae M.

Pinder iam et G. Parthey summa cum dihgentia ediderunt (Pomponium

Melam dico, Itineraria, geographum Ravennatem cum Guidone, Dicui-

lem) omitterem. Omisi etiam notitias sedium episcoporum qui conciliis

interfuerunt fquamvis utiles, ab hac tamen sylloga alienas), Romae

descriptiones (quas Henricus lordan editurus est) terraeque sanctae ex-

positiones , Avieni Priscianique carmina in Graecorum potius geogra-

phonim coUectionibus recipienda, Aethici denique Histri copiosissimam

illam sed iniitilem farraginem. Haec si exceperis, collectio mea similis

est illi quam C. E. Glaeser olim sibi proposuit nec vero perfecit, cf.

musei Rhcnani novi vol. H p. 159. Alios quoque simiha animo vol-

visse accepimuH quorum primum novi Conradum Peutinger, quem constat

in raente liabuisse gcf>graphos latinos edc^re. Provinciarum latcrculos.

quos brevi ante Otto .Seeck siiae Notitiae dignitatuiii editioiii adiccit,

non putavi omittendos. Cliristianorum quoque cosmograjjhiac primitias

quod in extremo libro aj)j)08ui, muitis non ingratum mc fecisse spero.

Uncis iiichisi , «jiiae iii optimis libris extantia cquidoni dolenda

puto; obliquiH litteris distinxi qiiae verbis eis quae in codicibus optimis

tradita sunt, adicienda videntur. Mira (jn;ulain inconst-antia litteram

m vocali appositam tyj)otheta modo roct<' liiicola ut solent, modo iinea

VI PRAEFATIO.

ita fiexa , modo ipsam litteram ponens expressit: cuius rei, quam

prohibere non j)Otui, veniam peto.

Quocl gratissimum mihi est, ad finem praefationis seposui, ut laudem

viros doctos qui officiosissime meam operam adiuverunt. Inter quos

quam indefesso studio MiVXIMILIANVS BONNET libros Parisinos

meum in usum excusserit, unaquaeque paene pagina ostendet. Col-

lationes suas codicum Orosii CAROLVS ZANGEMEISTER liberalis-

sime mecum communicavit. Cosmogi*aphiae quam Aethici dicunt codi-

cem Vindobonensem aliat^ue HENR. SEDLMAYER Vindobonensis W.Hartelio intercedente summa cum accuratione contulit. De Dimensu-

rationis codice Monacensi me edocuit FRID. OHLENSCHLAGER.Provinciarum latercukim Veronensem i*etractavit AVGVSTVS LVCHB.Gratias his omnibus, gratias quam maximas ago.

Dabam Francofurti ad Moenum

mense Decembri anni MDCCCLXXVH.

PEOLEGOMENA.

I.

De cosmographiis imperatorum Romanorum aetate latino sermone

conscriptis disserere cum nobis propositum sit, incipiamus oportet ab

orbe illo terrarum qui M. Vipsani Agrippae Augusti amici cura

in porticu PoUae depictus est. Agrippa enira, ut ait Plinius lEL 17

'cum orbem ten-arum orbi [Romam enim orbis teri-arum quasi convenire

solebat] spectandum propositurus esset', Augustus 'conplexam eum por-

ticum ex destinatione et commentariis M. Agrippae a sorore eius in-

choatam perfecit.' Ea autem porticus demum postquam Agrippa anno

742/12 mortuus est incepta, anno 747/7 nondum perfecta erat (cf. Dio

55, 8): perfectam esse Carolus Muellenhoffi) p. 185 dicit anno

768/15 p- Chr., siquidem eo anno Strabo ea scripsit quae libro II p.

120 leguntur ffrg. c).

Quaeritur autem num praeter tabulam pictam publice exliibitam

etiara commentariortim librum librosve Agrippa vel conscripserit vel

conscribendos curaverit. Quod plerique hodie suo iure affii-mant ; atque

ita quidem nonnulli, ut vel hoc se enucleasse putent, a qua terrarura

parte Agi'ippa scribendi initium fecerit, quam partem Lidiam ftiisse dicit

Muellenhoff 1. c. p. 186 et Foscphus Partsch ^) p. 19, Hispaniain autem

E. 8chwe(hjr ^j p. 40. Negant Agrip[>ae librum extitisse F. Philip])i et

D. Detlefsen iocis infra laudandis. Quare nos quid e testimoniis effici

j)088it quaeramus, Cum enim 'ex dcstinatione' niliil aliud signiiicet nisi

Agrippam indicasse qua rationf^ tabuiam confici velh*t, etiam 'ex com-

1) Muellenhoff, iiber die romische Weltkarte; Hermae vol. IX (1875)

p. 182—195.

2) Io8. Part«ch, dio Darstellung EuropaH in dem geographischen Werkedea Agrippa. Vratislaviae lM75.

3) E. 8chwed<;r, 1'eitriige zur Kritik der Chorographie tlcH AiigUHtus.

KrHtf-r Theil. Kiliae 187G.

VIII PROLEGOMENA.

nientariis' non solum de libro aliquo sed fortasse de testamento Agrip-

pae intellegi potest, quo PoUae sorori porticus aedificandae munus in-

iuiixerit, quod postea Augustus in se suscepit. Hinc igitur nihil certi

efficitur. Videamus autein, quidnam Agrippae opus sive tabula conti-

nuerit, cuius fragmenta plurima Plinius servavit, nonnulla Strabo ex

yioQoyQaqxi)^ Agrippae nomiue nuu indicato. Quae tamen ad Agrippam

jjertinere contra Forbigerum ^) et Philippium ^) cum Heerenio et ple-

risque recentium mihi persuasum est. Auctorem enim Romanum esse

mensurae fxtlloig^ nou OTadioig expressae (cf. p. 8) confirmant (quam

C Muelleri sententiam Partsch p. 59 sq. frustra conatur refellere, cum

si quid Graeci auctores, Polybium dico et Artemidorum [Partsch p. 60],

jLiikioig dederint, tunc tantum id fecerint cum miharia lapidum Roraa-

norum describerent, id quod in haec fragmenta [5, 6, 9] non quadrat)

;

esse Romauum non de trivio aliquem sed praeclarum scriptorem arti-

cuhis arguit o xcoQoyQCcq^og, }]%coQoyQaipLa. Quem tamen Strabo non

nisi in Italia proximisque ilU regionibus adhibuit, aut quod ibi tantum

Romanum certissimum ducem esse suo iure arbitraretur (Partsch p. 60)

aut quod ea tantum Romani operis pars in Graecum sermonem trauslata

esset ab eoque adhiberi posset. Quae transiatio Agrippae nomen non

habuisse sed anonyma fuisse videtur. Verum ad ipsius Agrippae opus

redeamus. Inerat ei totus orbis terrarum 'qua cognitum est' (frg. 30,

37) in quasdam provincias divisus, fines earum et insiUarum secundum

quattuor caeli partes descripti, mensurae eorum in longitudinem et lati-

tudinem dimensae, intervalla locorum atque insularum inter se et a pro-

ximis terris miHbus passuum descripta : notulae denique paucae variae

(cf. frg. 2, 31, 25). Num provincias accuratius descripserit, ignommus:

itinerum meusuras eum addidisse dico cum propter maritima intervalla

ab eo enarrata (fg. 6, 9, 15 all.) tum propter i^. 8 et 12 eaque quae

p. 8 attuli. Itinerarii igitm' instar milii sicut Partschio videtur fuisse,

Agrippaque, qui et ipse vias faciendas cunivit (Strabo IV 208), opus

suum eo consilio instituisse, ut et gloriae populi Romani terrarura

domini iuter tot milia hominum Romaui confluentium inserviret et cog-

nitionem terrarum apud plerosque promovoret, neque non ut itinera

suscipientibus utilitati esset.^) Quae cum ita sint, quomodo omnes hi

1) A. Forbiger, Haudbuch der alten Geographie I p. 310. cf. Strabo,

germanice vertit Groskurd p. XLI.

2) Fr. Philippi, D(? tabula Peutingeriana. Diss. inaug. Bonnae 187(>.

3) Nimium dicit Partscli p. 2, cum etiam coloniarum, muuicipiorum reli-

quarumque urbium indices Plinianos ad Agrippam redirc certissiraum esse

affirmat: cf infra contrariam Detlefseni senteutiam.

PEOLEGOMENA. IX

numeri in tabula perspicue describi potuerunt? Potuerunt, fateor, in inter-

vallis proximorum inter se locorum indicandis, si tabula longa et extensa,

sed exigua altitudine fuit, sicut in tabula Peutingeriana factum est ^)

;

non potuerunt in totis provinciis dimensurandis, siquidem singula multa

suis locis in provinciis picta erant. Totam autem quaestionem Plinii

verba supra allata accurate expensa profligant. Agrippa enim singulas

mensuras descripsit non cum orbem terrarum proponeret, sed cum eum

'propositurus esset.' Tabula diu post eius mortem confecta est:

mensuras vero aliaque tamquam ab ipso Agrippa prolata, qui ea 'prodit'

vel 'prodidit' vel 'tradit' vel 'credit' vel 'existimavit' eorumve 'auctor est',

Plinius laudat. Apparet, Plinium fragTnentum tertium sumpsisse ex illis

quae Agrippa tum iam conscripserat cum orbem pictum modo 'propo-

siturus esset' : quem ne ipse proponeret, mors praematura impedivit.

At si quis milii obiciet, Plinium omnia ex tabula picta sumpsisse, in

Agrippae autem libro tabulae fonte haec 'prodita esse' Plinium coniec-

tura tantum debili sibi finxisse: accedit res a nullo adhuc quod sciam

memorata, sed memoratu dignissima, quod PUnius ubi semel tabulam

ipsam laudat, non 'Agrippam' affert sed verbis prorsus aliis id facit:

^Vipsania porticus Jiahet' (frg. b) •, 'error numeri' autem, quem frg. 36

carpit, eodem iure ad librum quo ad" tabulam referri poterit.

Itaque Hbrum quoque ab Agrippa scriptum esse credimus,quo

tabulam quam fieri vohiit enarravit quaeque in ea indicari non pote-

rant addidit. ^) Quem Hbmm Carohis Mannert ^) eumque secuti Frand-

1) Sic etiam in tabula Augustoduni in porticu Hnstruendae pueritiae

cau8(C picta factum erat, de qua Eumenius or. pro restaurandis scholis c. 20

:

*omnium cum nominibus suia locorum situs spatia intervalla descripta sunt^

quidquid uhique jiuminum oritur vel conditur^ quacunque se litorum sinus

Jiectunt^ quo vel ambitu cingit orbem vel iwpetu irrumpit oceanus.^ 'Nunc

demum iuvat orbem specfare depictum, cum in illo nihil videmua alienumJ'

Intervalla dicit locorum inter se vicinorum. — Fluminum monsuras in

tabula non fuisso indicatas etiam Mommsen dicit 1. infra 1. p. 103. — Ahaposterioris aevi tabuia erat ^pinnx Dionysii brevitcr compreJiensus^' in quo

ut Cassiodorius monacbis suia scripsit loco infra laudando, ^quod auribus in

supra dicto libro percipitis, paene oculis intuentibus ridere possitis.'

2) Ad liunc librum etiam pertinero puto quae ex xui()oyQdqo) Strabo

attulit; aiiter autem res se habet, ubi o yoy(>nyQtt(f>i,xbg nlva^ a Strabone

laudatur, ef. frg. c p. 1 . Quem locum nunc nescio an perperam receperim

;

quodsi ad Agrippae opus vere pertinet, argumento esse possit, Strabonem

poaterioribus quoque vitae annis llomam vidisse.

3) Tabula l'«mtingeriana ed. C. Manuert, Lipsiae 1824, p. 8 Bq. Nititur

locis Vegetii III 6 et Suetonii Domit. JO perporani intellectis; nam illc nil

dicit nisi ducibus militum itinerarias tabulag esHC adhibenda«, hic non ta-

X PROLEGOMENA.

seu et RitschP) p. 517 in tjibulario imperii abscouditum esse putabant.

Sed perperam illud ; neque commemorarem opinionem nulli hodie accep-

tam, nisi transitum praeberet facilem ad aliam sententiam a Ritschelio

propositam multisque postea ^irobatam, qua Agrippae operam cum

Augusti dimensione aliqua t e r r a e quam putant coniunctam fuisse

arbitrantur. Qua in re vix dici potest quanta coniectandi libidine non-

nulli gi-assati sint, quantopere certa via ac ratione indagandi spreta,

probanda pro iam probatis adhibentes, maxima quasi aedihcia levissimo

fundamcnto sujierstruxerint. Equidem cum brevitati studeam rem ipsani

enarrabo neque singulos errores (qui maximi omnium sunt apud Peter-

senum ^)) impugnabo ; res ipsa pro se loquatur.

Augustus censum populi ter egit, annis 726/28, 746/8, 767/14

p. Chr. (Suetonius 27 ; monum. Ancyranum). Idem cum anno 759/6

p. Clir. ludaeae partem imperio Syriaeque jjrovinciae addidisset, ibi

quoque per Quirinum censum instituit (losephus ant. 17 fin. — 18, 2).

Hunc censum per Quirinum habitum Lucas evangelista 2, 1— 2 com-

memorat (cuius loci temporum ratio quam difficilis sit ad expediendum

notum est omnibus) primumque omnium fuisse dicit: recte ille, si de

ludaea intellegimus ; sed dicit naGav xrjv olvLOVfievrjv hoc censu primum

recensitam esse. Quera tamen errorem homini fortasse ludaeo, certe

rerum imperii incurioso facile condonabimus. Ceterum e Luca sua sumpsit

Suidas s. v. ccTtoyQacp^ (qui illud unum nescio unde, sed puto ex tra-

ditione aliqua ecclesiastica, addidit, a viginti viris eum censum esse

liabitum) ^). Census illi bonorum erant, ad tributa vectigaliaque singii-

lorum civium, quorum etiam numerus tum computabatur , expendenda

instituti. Neque Augusti 'breviarium totius imperii,' quod Suetonius

c. 101 describit, quodque Plinium libris III et IV adhibuisse index

bulam ipsam quam suspiciosum tabulae usum cum ahis rebus Pompusiaiio

exitio fuisse narrat.

1) Fr, Ritschl, Die Vermessung des romischen Reichs unter Augustus,

die Wehkarte des Agrippa und die Cosmographie des sogenannten Aethicus

(luhus Honorius): mus. rhen. I (1842) p. 481—523.

2) Chr. Petersen, Die Kosmographie dea Kaisers Augustus und die

Commentarien des Agrippa: mus. rhen. VHI (1853) p. 161 — 2J0; 377—403.

IX (1854) p. 85—106; 422—442. Recte Partschius cosmographiam qualem

ille sibi finxit animo 'ein statistisch-geodiitisches monstrewerk' appellat.

3) Ducentos dixit Fehx Malleolus, v, infra. Non debueruut huc trahi

quae dicit Isidorus or. V 36, 4 ^Aera singulorum annoruni est constituta a

Caesare Augusto^ quando primum censum exegit ac Jiomanum orbem de-

scripsit.'' Hic cnim, nisi fallor, de primo censu inter tres illos totius im-

perii a Suetonio commemoratos cogitandum est.

PROLEGOMENA. XI

auctorum eius docere videtur, alias habuit rationes nisi ad imperii fiscique

usum spectantes. Italiae denique regionum descriptio ad Augustum a

Plinio m 46 sqq. relata nulio modo ad geographiam sed tantummodo

ad edictum aliquod imperii bene administrandi causa eonstitutum spectat,

neque vero cum Agrippa sive ycoQoyQacpctj consentit, qua de re in ima

p. 8 dicam. Nihil, inquam, consentiuntque fere MuellenhofF p. 184 et

F. Philippi p. 30, nihil omnino traditum est, quod eo nos trahat ut

credamus Augustum vel cognoscendi studio adductum vel civium com-

modis prospicientem geographicas res vel in censibus ilhs vel alio ullo

tempore curasse.^) Quod autem Divisio orbis 1 (vide p. 15) ^divmn

Angustum' chorographiae auctorem facit, id quidem nihili puto, cum

tantummodo ex PHnii III 17 (conl. III 3) verbis male inteliectis origi-

nem ducat. Verum, inquies, nonne dicit Isidorus V 36, 4 ^Augustus

Jlomanum orhem descripsit?' Audio. Sed conferas illud Isidori cum

'Cosmographia lulii Caesaris' qualem p. 21 sqq. exhibui. Sane narratio

quae ibi extat de quattuor mensoribus Caesaris Augustique aetate ter-

ram dimetientibus admodum meinorabilis est. Continet enim et quod

recens fabulosumque videatur: partitionem operis dico per quattuor

mundi partes effectam (nec tamen ideo cum Muellenhoffio p. 183 mera

fabula putanda est, cf. infra p. XXIV adn.), — sed et quae genuinae et

tamquam ex actis imperii (quae etiam Ritschelii sententia est p. 505),

petitae narrationis speciem prae se ferant : consulatus dico et temporum

in mensione consumptorum accuratissimam computationem : qua de re dicam

postea. Sed quamquam de hac narratione hoc quidem loco quidquam

discemere nolo : ilhid quidem certum duco , ad rationes geographicas

quales s-int provinciarum descriptiones itinerumque mensurationes, eam

non pertinere. Quomodo enim, cum miliaria iamdiu ubique constituta

essent, nisi forte foedissimae segnitiei dediti erant, viginti vel trigmta

annos in liis rebus mensores consumere potuerunt? (jontra si eo consi-

lio mensores (cf. lierm. IX 186) missi erant (id quod verum puto) ut oppi-

donim agrorurmjue limites iuraque omnium cognosceront et excuterent

(juaeque inde tribiita cxigi possent oxquirerent, si indices possessionum

singularum (qui 'kataster' nobis vocantur) conlicere iussi non geogra[)iiiae

sed aerarii commodis studebaut: bim longum tempus operi eorum pro-

ffjcto tril)uendum erit. Kx eorum igitur operibus deprompta esse pos-

1) Dionysium quoque Characenum, qULMn ituro in Artneniarn maiori

filio 'ad cominentanda ornnia' praornisit (Plin. VI 14 1), utilitati '['ihorii, noii

littoriH i>roppicero iuHHuni oshc nerno nogabil.

XII PROLEGOMENA.

sunt quae in Gromaticis ed. Laclimanni ^) I p. 239 leguntur: huic

addcndas mcnsuras limitum ct terminorum cx lihris Augusti et

Neronis Cacsarum scd et Balbi mensoris,

qui temporihus Augusti ^)

omnium provinciarum et formas civitatum et mensuras compcrtas in

commcntariis contulit ct legem agrariam per diversitates provindarum

distinxit ac dcclaravit. — Ita([ue ne quattuor mensorura quidem aiiibus

Augusti viri TCQay.TiXCOTaTOv studia geograpliica comprobantur, ncque

Augusti nomen cum nomine Agrippae sive in tabula picta sive in eius

commentariis ullo modo coniungendum est, nisi quod Augustus post

Pollam sororem Agrippae testamentum exsequendum curavit, cf. Plin.

III 17. Multus est ea in re virorum doctorum error, qui, quamquam

ipse Plinius ita discernit ut inter libri tertii quartique auctores et Agrip-

pam e t Augustum nominatos videamus , 'Augusti descriptionem terrae'

nescio quam vel 'Augusti chorographiam' pro Agrippae opere promiscue

nuUoque discrimine adhibitam dixerunt. ^) 8ed rectissime nuper D.

Detlefsen in Commentationibus philologis in Th. Mommseni lionorem

editis p. 23 sqq. Pliniana ea quae ex Augusto (ex imperii breviario

ut et ipse putat) ab eis quae ex Agrippa fluxerunt secerni posse Hi-

spaniae exemplo monstravit et (quo cautiores simus) etiam ex Varrone

Pliniura geographica permulta sumpsisse docuit, quae Muellenhoff

Agrippae vindicaverat.

Quibus fontibus Agrippa usus sit, videamus. lam ante eum

tabulas geographicas ad Graeca exempla Roraae extitisse Varronis Pro-

pertii Vitruvii locis edocemur. Varro, qui et ipse geographica edidit,

in rerum rusticarum Hbro I 2, 1 quera iara anno 717/37 scripsit, in

parietc pictam Italiam coramemorat, et quidera in pariete 'aedis Tel-

luris.' Propertius autera V 3, 37 quera librum non post annum 738 '16

scriptum esse viri docti censent, hunc notissiraura (sed a scholastica geo-

graphiae tractatione quara nonnulli ibi designari arbitrantur alienissimum)

1) Partsch p. 77 nuilam omiiino eorum operae nientionem Hbris groma-

ticis inesse dicit.

2) Fortasse scribenchim ^Trnlani Aiujiinti' : eius enim ternporibus Balbus

gromaticus scripsit, cf. Mucllenlioff p. 184.

3) Ita etiam Tli. Mommsen 'uber die Unteritalien betreffenden Abschuitte

der ravennatischen Kosmograplne' in nuntiis societ. litt. Saxon. III (1S5I)

p. 80—117. cf. p. 101, 103. — Novissimc Partsch Agrippa mortuo commen-

tarios eius ab Augusto Chorographiae titulo inscriptos editos esse putat,

ex eisque Plinium sumpsisse quae de Italia III 46 sqq. ex 'divo Augusto'

profert, p. 36 dicit. Cur igitur quaeso rcliqua non itidcm ex Augusto,

sed e\ Agrippa Plinius profcrt?

PROLEGOMENA.i XIII

versuin habet: cogor et e tabiila pictos ediscere mundos. Inprimis

autem Vitruvius qui opus suum circiter annum 740/14 composuit, ta-

bulamm non mentionem tantum inicit sed accurate eas describit VIII

2, 6 sq. ; cuius verba hic afferre e re videtur esse. Scripsit enim

:

haec autem sic fieri testimonio possunt esse capita fluminum, quae orhe

terrarum chorographiis picta itemque scripta plurima fnaximaque inve"

niuntur egressa ab septentrione. Frimitmque in India Ganges et

Indus ah Caucaso monte oriuntur; Syria Tigris et Diiphrates; Asiae

item Fonto Borysthenes Hypanis Tanais; Colchis Fhasis; GaUia Mho-

daniis; Celtica Blienus; citra Alpes Timahis et Fadus; Italia Tiberis;

Maurusia, quam nostri Mauretaniam appellant , ex monte Atlante

Byris, qui oHus ex septent7'ionali regione progreditur per occidentem

ad lacum Heptagonum et mutato nomine dicitur f agger, deinde ex lacu

Heptaholo suh montes desertos suhterfluens per meridiana loca manat

et influit in paludem quae appellatur ; circumcingit Meroen,

quod est Aethiopum meridianorum regnum; db hisque paludihus se

circumagens per flumina Astasoham et Astahoam et dlia plura pervenit

per montes ad catarrhaciam ah eoque se praecipitans per septentrio-

nale pervenit inter Elephantida et Syenen Thehaicosque in Aegyptum

campos et ihi I^ilus appeUatur. Ex Mauretania autem caput Nili

profluere ex eo maxime cognoscitur, quod sqq. Ergo cum omnia

flumina magnitudinihus in orbis terrarum descriptionihus ab septentrione

videantur profluere .... — Hic quoque iam ante Agrippae orbem pictum

vides tabulam orbis ten-arum describi. Sed baec opera perierunt omnia.

Agrippam Muellenhoff et antea^) et Herm. IX 192 aliique putaut

Eratosthenem praeter ceteros secutum esse. Mensurae autem ex utroque

servatae, si unius fragmenti 29 partem exceperis, nequaquam satis con-

spirant. ^) Alii, ut Fr. Phihppi p. 38, posteriorem ahquem 'Graeculo-

rum ex numero' geographum Agrippam potissimum sequi dixerunt. Sed

ne id quidem idoneis exemplis conprobatum est. Rectam viam, cum de

1) cf. p. 38, 4 B huius editionis.

2) Ueber die Weltkarte und Chorographie des Kaisers Augustus, Kiliae

1856. p. 46 sq.

3) Etiam totius orbis dimenBuratio, quam Muellenlioff Herin. IX 193 ut

Eratostheni Agrippueqne communem dcmonstrare conatur, artificioslor est

quain quae arrideat. Ne(jue erroribua vacat. Ut exempluin afferani: Syriae

et M(rHOpotamiae ab oriente ad occidentem nuMiiiuraH non 175 et 800, sed 470

et 360 miiiapaHsuum diceredebuit; id quod de .Syria ex Dimen». c. 4 elucet,

de Menopotamia ex compHratioiH! Mediae Agr. fr. .'{.'{. A Hyzantio ad oh

Uistri 612 inilia dicit, quai: Hunt 5li0 (Agr. 14.}.

XIV pkolegomp:na.

Komanae j^ravitatis summae(|ue in ea republic<a quani describere vellet

auctoritatis viro senno sit, Partschius iniit, qui Agrippam astronomicae

Alexandrinorum rationis non satis gnarum atque illis, qui non raro inter

se dissentirent, diffidentem itinoraria potius consuluisse, quae iam Po-

lybii aetate Komanis in usu erant, ex illorumque et hic illic ex nau-

tarum mensuris longitudines et latitudines composuisse dixit. Sane

Partscliio laudi tribuendum est, quod niagna cum diligentia ex itine-

rario quod dicitur Antonini et undecunque poterat numeros computavit

et haec quidem certis argumentis probavit: Baeticae mensuram (cf. Agrip-

pae fg. 3) 473 (477?) et 2^6 milibus ex longo latoque constare non

dimensis rectis lineis sed itinerum ambagibus; itidem Hispaniae citerio-

ris longitudinem (cf. Dim. 22) 530, Lusitaniae mensuram (cf. Agr. 24.

Dim. 23) 584 et 539, Galliae Comatae (cf. Agr. 23) 919^2 ^* 418V,m

Narbonensis Galliae (Agr. 4. Dim. 21) 378 et 248, Italiae septentrio-

nalis (Dim. 15) latitudinem 331, Hadriatici maris ambitum (cf. Agr. 13)

1699, oram omnem ab Arsia ad Yarum extensam (prorsus ut Plin. III

44) 2049 milibus ^), sinum Tarentinum (Agi-. 11) 243, Brundisii a

Gargano intervallum (Agr. 12) 165 milibus, Sardiniae septentrionalem

oram (Agr. 5) 93, orientalem (Dim. 17) 232, Siciiiae a Liljbaeo ad

Pachynum (Dim. 13) 186, inde ad Pelorum (Oros. 52) 159, inde ad

Lilybaeum (Agr. 8) 235, maritimum eiusdem insulae circuitum (Agr. 7)

618 milibus, Dyrrhachii a Byzantio distantiam (Dim. 11) 720 ^\ Pha-

eidis a Chalcedone intervaUum (Agr. 29) ex Strabone 1000 mihbus

(omnino Agrippae de Ponto Euxino locos primus recte intellexit) secun-

dum itineraria computanda esse, qui numeri ad unum omne^ cum

Agrippa (sive cum Dimensuratione) vel prorsus conspirant vel ita tan-

tummodo leviter discrepant ut ex eodem fonte eos emanasse appareat

Omnia autem sua Agrippa ex itinerariis sumere non poterat, utpote qui

regionum etiam Komanis non subditarum mensuras enarret. Quare

eum praecipue ex itinerariis, quas autem ibi invenire non poterat, ex

optimis quibusque priorum libris utut ei consentaneum videbatur liausisse

censeo. Num vero Itineraria (quae tum iam extitisse existimandum

est) in unum coniunxerit, numque primus ea pubHci iuris fecerit, de ea

re nihil consttit. Quid quod ne id quidem certum est , eum itineraria

1) ItaHae longitudinein miUbus 1016 secuiidum Itineraria, 1<)20 sec.

Plin. III 43 quem ex Agrippa derivat, latitudiuem 765 secuuduni Itineraria,

745 sec. Plin. 111 132 oomputandum comparat.

2) IIoc tamen loco res dubia esse milii videtur, cum Macedouia illa

*ab occidente desertis Dardaniae' circumscripta Dyrrhachium fortasse nou

continuerit.

PKOLEGOMENA. XV

illa quibus fundamento metiendi utebatur, etiam in opus suum recepisse?

Sane niliil est quod in eam sententiam nos inclinare cogat, atque etiam

Partsch qui sobrio plerumque iudicio utitur, neque cum hanc probaret

neque cum p. 2 oppida apud Plinium enumerata vel p. 11 ea quae in

tabula Peutingeriana de gentibus et de rebus naturalibus enotata sunt

Agiuppae tribueret, satis sibi temperavit. lam vero si consideramus,

provinciarum long'itudine et latitudine ex itineribus aestimata imaginem

formae earum falsissimam . effici, cum itinera non ad amussim sed per

varias ambages efficiantur, et porro si concedimus , eam rem Agrippae

pro eius prudentia, ut par est, non ignotam faisse, sequitur eum non

tam in veritatem quam in utihtatem operis sui respexisse; quam utilita-

tem assequi etiam poterat, si orbis eius pictus non magis quam Peutin-

gerianus verum regionum situm ob oculos posuit. Huius rei ratio ha-

benda est, si quanta operis praestantia fuerit recte existimare volumus.

Sane Muellenlioff IX 185 sq. parvi pretii fuisse dicit tabulam sola

magnitudine et pulchritudine distinctam. Cuius quidem iudicii quas causas

attidit, eas ex parte iam Partsch bene diremit; ^) neque ea re confir-

matur, quod Agrippam Himeram urbem Himeramque fluvium fg. 8 con-

fudisse dicit: is enim non est error Agrippae ipsius, qui fabulam de

Himera fluvio Siciliam mediam in duas partes dividente, a Stesichoro

qui ipse Himeraeus erat narratam (cf. p. 149, 2) totique antiquitati cre-

ditam^) ipse quoque credidit, Neque 'errorem numeri' PHnius fi-g. 36 (si in

libro eius) in ipso Agrippa, sed in librariis eius reprehendere videtur.

Contra idem III 17 Agrippam errasse quis crcdat? exchmiat, tantamque

viri diligentiam hiudibus effert. Xon esse videtur cur Agrippae operam

despiciamus ; attamen id quoque, ne nimis eam magni vel in libro vel

in itinerario picto aestimemus, cavendum est; sed illam qua apud

posteros floruit auctoritatem ad ipsius potius Agrippae dig-nitatem refe-

rannis atque ad insignem locum, quem in frequentissima Romae regione

tabula obtinuit pulcherrime ])icta ^), grata aspectu, facilis inteUectu,

utilis cognitu.

1) Partsch p. 74 ex Agr. 20 et Dim. 9 hoc quoque Agrippae laudi tri-

buit, eum primum atque unum antiquonim fuisse qui rationem illam sensu

carentem, qua Tanais Europam al) Asia divi(ht, suBtulisset.

2) cf. VitruviuH \'I11 3, 7. M(3la II 7. Ptoicmaeus III 4, '.i et 7. cf

etiam Partsch p. 54.

.i) Iy)rigam fuissc Manuert coniecit p. 0, quod ut Kitschelio p. 51'»

etiam mihi veri Himillimum et in porticu ad usum accomodatiHsimum vidctur,

non ita tamen ut ad inutar tabulae Peutingerianac in longum distractam fuisuc;

putem; obiongam rotunditatcm, vocabuluin or/fis prcmens, Muellcnhoff p.

l'Jl ei tribuit, rotundum dicit Momm«cn nunt. socict. litt. Suxon. lN.)lfp. 102.

XVI PROLEGOMENA.

Qiiae uuctoritas etsi uon parva est, caveuduiii tameu, ut dixi,

ue j)utenuis iusto niaiorem. Quod tamen ut facerent viri docti plerique

olim in se admiserunt. ^) Sane geogi'a|>lii antiqui multa unusquisque

ex prioribus scriptoribus hauserunt, sed multum aberat ut unum aliquem,

nullius alius ratione habita, ad verbum describerent. ^) Itaque cum in

Dimensuratione et in Divisione et apud Orosium loci inveniantur qui

ultima ex origine ad Agrippam redeunt, noli inde cum Scliwedero p.

42 efficere, totos hos libellos, neque cum Partschio p. 8, totam Di-

raensurationem ex Agrippa haustos esse. (^uid quod ne Solinus quidem

omnia sua ex Plinio hausit? ^Veterum monimenta sccuti in meUus

[vel in peius!] reparamus opus', videv. 10 p. 20. luHus autem Uonorius

(id quod primus Carolus Pertz, De cosmographia Ethici p. 18, agnovit)

omnino ab Agrippa alienus est*, quem falsa ratione adducti, cum narra-

tionem de quattuor mensoribus, in altera tantum llonorii recensione

B et inde apud Aethicum qui dicitur extantem, cum Honorio ab ori^^ine

cohaerere putarent (quae tamen ue ipsa quidem ad Agrippam pei-tinet),

viri docti non ab Honorio cuius recensio B nondum in luceni edita erat,

sed perperam a personato Aethico proficiscentes cum Agrippae orbe picto

vinculo quodam coniunxerunt. Sed mordicus tenendum est, ne levissi-

raum quidem vestigium indicare, Agrippam in quattuor partes terram

dividere vohiisse. Solinum Capellam Isidorum alios Petersen (qui quan-

topere sano iudicio sit destitutus in eo vide quod Augustum suum sive

Agrippam magnum opus composuissc hariolatur, quo terram secundum

quattuor caeli regiones et statim deinde secundura tres partes Eiu-opam

Asiam Afi-icamdescripserit!-'^)), lordanem Muellenhoff p. 29 ejcAgrippa pen-

dere dixerunt. Gravius est, quod de Plinio idem putant. Id quidera

probabile est, mensuras nonnullas quas slne nomine atfert ex Agrippa

eum sumpsisse; equidem autem praeter eas, quae Dimensurationis vel

Divisionis consensu comprobantur , nuUam pro certo ad hunc refen*e

audeo, cum plerasque Plinius mensuras e Graecis scriptoribus hauserit

atque ipse HI 2 VI 141 praedicet, se in singulis terris auctores qui

ibi vixerint praecipue sequi, in Italia autem describenda III 46 sqq.

Augustum sequatur (cf. p. 8): uon multum igitur fere restat, quod omni

dubitatione exemptum ad Agrippam referri possit*). Addidi tamen,

1) QuibuB iiostro tempore oblocutus est Fr. Phih*ppi, sed rem ad Hnem

non perduxit. Prudeutissime de ea re Partschius locutus est p. 75 sqq.

2) Bene de ea re Mannert p. 5 cl. Phn. UI 16.

3) Idem cum ex Alberto Maguo et Felici Malleolo ad Agrippae vel

Houorii cognitionem multum redundare putat, egregie fallitur. Omnia illa

quae hiudat merae medii aevi uugae sunt.

4) cf. etiam Detlefsen p. XII, a quo Partschii sententia p. 3 refutatur.

PROLEGOMENA. XVII

causis ibi expositis, ex Plinio fragmentum 25 ,quod plerique Polybio

tribuunt. Multa igitur posteri geogi-aphi vel errantes vel alios auctores

sequentes vel nova indagantes vel immutata respicientes, etiam qui

Agrippam consuluerunt, aliter atque ille tradiderunt. Disertis verbis

autem post Plinium nemo cliorographus (praeter ea quae ex PHnio

hauserunt) Agrippam commemorat. — Haec de Agrippa; in reliquis

me breviorem fore spero.

Dimensuratio provinciarum sive 'Epitome totius or-

bis' quam edidi p. 9—14 etDivisio orbis terrarum (p. 15— 20)

opuscula in iuventutis usum composita et fortasse tabulis orbis pictis

addita esse videntur. Ad eundem fontem utramque redire multa de-

monstrant: unum afiFero, longitudinem Mediae Parthiaeque, quam jXIII

XX passuum Agrippa 33 existimat, eodem in utroque opusculo numero

describi, sed eum satis mirum in modum ita scribi jX|CCCXX(I) et in

Dimensuratione 2 et in Divisione 23. Hunc igitur fontem Agrippam

esse Dimensurationis Muellenhoff (weltkarte p. 26), Divisionis E.

Schweder, qui primus eam edidit, Hbro p. 2 laudato primi dixerunt.

Verum non ex Agrippae opere ipso, nuUo alio interposito, derivanda

esse recte is dixit qui de Schwederi libello iudicium tulit: ^) addo,

etiam esse quibus utrumque vel ab altero vel ab Agrippa discrepet

(e. c. de Baetica Agrippa frg. 3, de Germania idem frg. 21 prorsus

alia habet atque Dimensuratio 24 et 19 et Divisio 11, ubi provinciarum

quoque coniunctio mutata est) : quare ad illa legentes revoco quae supra

de Agrippae apud posteros auctoritate dixi. Schweder igitur cura ex

utriusque consensu ipsa Agrippae (quem et is cum Augusto confundit)

verba restitui posse p. 42 dicit, nimium dicit. Etiam in universo pro-

vinciarum ordine inter se non consentiunt: Dimensuratio ab India, Di-

visio contra (sicut Plinius) ab Ilispania incipit, quare ut p. VII dix

Agrippam ab India incepisse Mueilenliof! et Partsch, sed ab Hispania

Schweder statu(ire vohicrunt. Agrippam Dimensuratio accuratius sequi milii

videtur quam Divisio, non tamen tota ex eo pendere, id quod Partsch

p. 3 sqq. proban; conatus est, qui iihid unum certissimum reddidit,

<5am ex Plinio non pendere. Non autem inter se c(mcinunt (({uae

iiie contulitj Dim. 10 cum Piinio IV 58, Dim. 16, 17 cura PHn. lU

80 et 84, Dim. 27 cum Plin. V 38, neque ut puto Dira. 13 cum

Piin. III 87 ; neque igitur pro certo affirraarc licet aherura utrum ex

1) A. V. G. in 'LiterariHchcs Centralbhitt' 1877 p. h60.

Oeograpbi Utini minorpfi, ed. Kiono. II

XVIII PROLEGOMENA.

Agrippa ipso fluxisse. In codice Palatino Dimensuratio Hieronjmi

presbyteri esse dicitur, quod, quamquam scriptor ille ecclesiasticus geo-

graphiae nonnunquam operam dedit, tamen fide non dignum est; prae-

cedit etiam in eodem codice fol. 134 ^Orosii presbyteri provinciaruin

descriplio' et fol. 123 ^Exc&rptum dc Ethico cosmograplio cata id cst

secundum Icronimum' : qui Etbicus Hister exemplo est, falsarios in

libris geogi-apliicis Hieronymi nomine (a quo Ethicum ex graeco trans-

latum esse mentiti sunt) abusos esse. Et sane utrumque opusculum

uostrum quarto saeculo iam antiquius esse videtur. Ex carmine enini

p. 19 sq. exhibito scimus anno 435, cum Theodosius H quintum de-

cimura consul esset (v. 7), Divisionem simul cum tabula picta ad eam

pertinente (v. 8) imperatoris iussu descriptam esse: ex quo exemplari

nescio an codex Palatinus non fluxerit in quo carmen deest: certe ex

eo fluxit codex quo Dicuil usus est cum anno 825 ex Plinio aliisque

veteribus ipsaque nostra Divisione (quam 'Mensurationem orbis terrae'

dicit, cf. p. 19 adn.) opus suum cosmographicum consarcinaret. Quod

ita esse, neque contra Divisionem ex Dicuile haustam esse Schweder

recte intellexit (Dicuilem ex Dimensuratione sua sumpsisse viri docti

antea putaverant). Quomodo enim fieri potuit ut medio post Dicuilem

aevo ea ipsa quae in Divisione leguntur aliquis excerperet ex Dicuile,

accurate ea praetermittens quae ex Plinio Solino aliisque sumpta sunt?

Sunt etiam (ut etiam hoc addam) quae inter Dicuilem et Divisionem

ita discrepant, ut nisi antiquo aevo mutata esse non possint: sic Divisio

habet c. 11 Germania omnis et Dacia et 14 Dacia, sed Dicuil 1, 7, 1

Grermania omnis et Gothia et 2 Dacia et Alania exhibet. Patet, anti-

quiorem lectionem aDivisione servatam, alteram autem paene ad populorum

migrationis tempora referendam essse. Porro ^) Divisio 22 (sicut Agi'i})pa

frg. 33) Mesopotamia, sed Dicuil 2, 4 Mesopotamia Bahylonia Chal-

daea. Etiam ordo provinciarum vide num in Divisione, ubi singiilas

imperii dioeceses excipere videntur barbarorum adiacentes regionos, magis

genuinus sit quam apud Dicuilem. Sed quod maxinmm est: Dicuil in

praefatione ubi de eis loquitur quos Theodosius impemtor ut ])utat

'miserat ad provincias mensurandas', falsissima tradit atque id unum

ostendit se versiculos illos minime intellexisse quibus librarii illi Divi-

sionem transscribentes anno 435 hibori suo finem imposuemnt. Hi

enim nil ahud dicunt nisi imj^eratorem (quem calligrapliiae quae vocatur

amantissimum fuisse omnibus notum est) eos iussisse 'opus conficere"

1) sed Gaulia Dic. 3, 1 tautummodo ex Getulia (sic Div. 26) corrup-

tum est.

PROLEGOMENA. XIX

scribendo et pingendo : eum autem 'misisse ad provincias mensurandas'

nec traditum est neque ullos veri similitudinis numeros habet. Etiam

aliud Dicuil non intellexit, cum ^ter quinis aperit cimi fascihus annum'

ita verteret 'in quinto decimo anno regni.' Haec omnia in Divisione

ut par est desunt. ^) — Addendum in fine, Dimensurationem nonnuUa

in insularum maxime descriptione cum Orosii cosmographia communia

habere; ex eodem Dicuil nonnuUa addidit. De nomine divi Augusti

(DiV. 1) quid censeam vide p. XI. Sane Divisionis initium 1—2 ex

Plinio III 3 'Terrarum orbis universus in tres dividitur partes Euro-

pam Asiam Africam' 5 'Primum ergo de Europa' 3 'et Gaditano fifeto'

simiptimi esse, uisi fallor, primo obtutu patebit, quare etiam c. 1 ex

PHnio III 17 non difficile derivatur, neque Agrippam opus ab Hispania

incepisse ea quidem ratione probari poterit.

Ad lulii Honorii 'oratoris utriusque artis' ^) cosmographiam

accedamus, quae invito auctore a discipulo eius edita scholasticam geo-

graphiae tractationem, qua" exihtate labentis Romani Imperii temporibus

fiierit, nobis luculenter ostendit. Orbis enim in quattuor partes sive

'oceanos' divisi maria insulas montes provincias oppida flumina gentes

nominat atque numerat; sed, ut obscura nonnuUa esse taceam, etiam

graviora multa omisit, leviuscula autem inseruit, Itaham nullo prope

verbo tetigit,. hic certo ordine ilHc nuUa ratione progressus est. Cumplerumque sola nominum commemoratione contentus esset, tantummodo

in iluviis aliam viam ingressus est. Fluviorum enim et mensuras ad-

i) Neque quidquam Sedulio poetae cum hoc carmiue rei est, quemnostris quoque temporibus hic afferre solent: nam Seduhum 'nostrum', i. e.

cbristianum Dicuil tantummodo Hcentiae cuiusdam quam putat metricae

excusandae causa hic induxit.

2) Teuffel hist. Utt. Kom. c. 360 adn. 10 luhum hunc oratorem pcrpe-

ram confiindit cum lulio Titiano, qui Maximini imperatoris aevo cum multa

aha tum ^prov/nc/orum liJjros pulcherrimos scrip.siV (luHus Capitolinus

Maximin. 27, 5) Chorographiae nomine inscriptos teste Servio ad Verg. Aen.

IV 42: ^Barcaei . . Hecitndum Titianum in Chorographia Phoenicen navali

(pioiiflam Hiiprrarerr ('crtainine'. Ex codein ut vidotur opere Grogorius

Turonensis haec sumpsit (de cursu stellarum c. 30) ^Aetna . . meininit huius

montis et ille lulius Titiauus hin verhis dicens : 'montes maximi in Sicilia

quattuor , Kryx^ Nehrodes^ Neptunius rt Aetna. quem vidrnt saepius a

Hummn fiammas verticr volvere. Idqne Ccnturipae urhin jtrope sitae fide

rredeiidiim : quarnquam cujn prirnum llomo.e nuntiatuiu ent nrHiHHe Aetnnrn^

in monittriH procuratum eM.^' Iluic loco n me emcndHto reli(|ua Titiani

fragmcnta non addam, (juia ad ^eo^rHphiuin non spectaut.

XX PROLEGOMENA.

didit saepe omjii ratione carentes — exemplo sit Adonis Syriae riv^ilus

p. 31 — et 2^1'olixe cursiim eorum descripsit, quae descriptio male com-

posita cum fabulosa tum inepta permulta continet (quae quomodo in

tabula pingi potuerint intellegi vix potest cf. c. 7— 8). At tamen in

fluviis quoque ex tabula picta eum vel saltem eius recensionem B pen-

dere certum est, quam ^praesens' (sc. exemplar) appellat p. 38, 4 ]^,

et secundum quam ^ascendif Nilus in superiorem, i. e. septentrionalem

tabulac partem p. 49, 9 B; sed ex alio quoque fonte, sive eum 'librum

fluminum' appellare mavis sive copiosam fluviorum descrij)tionem in ta-

bulae parte vacua additam fuisse putas, sua de fluviis sumpsit. In

reliquis tabulam sive ^spliaeram' (inscr. et c. 50) transcripsit. Neque

vero in transcribendo feliciter ei res succcssit. Quid quod (ut pauca

depromam) ]?yramides inter montes, Adonis inter provincias, Arachosia

inter gentes, Daliae et Celtiberia inter oppida, Syrtes inter insulas,

Orcades inter maria, Maeotae inter fluvios exhibentur? Quid quod

Chattos aliasque Germanorum gentes in parte orientali liabet c. 13,

quibus etiam plures Germanos recensio B adiungit? Fortasse in orien-

tali tabulae parte adnotationem aliquam loco vacuo additam viderat, quae

harum gentium nomina continebat. (^uod vero nomina non pauca in

duabus terrae partibus eadem inveniuntur , id ita velim intellegas, ea

nomina in conflniis partium posita ab altera in alteram processisse.

Ita verba ^mare Caspium in his' (c 2 B, cf. c. 28) significant in ori-

entali et septentrionali parte (quae etiam Amano Caucaso 'Bodua mon-

tibus dirimuntur) hoc mare collocatum esse. Tabula autem illa ut

quam certissime restituatur , harum rerum studiosis iam proximus

labor esse dcbebit.

Hanc tabulam lulius Plonorius magister excerpsit Hn describtione

recta otiJiographiae' (c. 51), quibus vcrbis simpliciter indicatui*, eum

orthographiam nominum in tabula exhibitam non neglexisse, sed eam

vel religiose servasse vel etiam fortasse ubi opus erat eam emendasse.

In suomm tantummodo discipulomm usum excerpsit, ne spliaera ^prop-

ter aliquos anfractus intellectum forte legentis perftirharet (ita emen-

dandum) et vitio nohis acrostichis esset (acrosticfiidcs vel acrostidies

essent? )' (c. 1), id est: quia in tabula nomina non omnia rectis lineis,

sed multa prout loci ratio suadebat aut directa ad perpendiculum acro-

sticliidis instar scripta, aut anfractuum (cf. Livius XXI 37, 3) iuodo

curvata atque disccrpta crant, ea omnia, ut facile et recte legcnMitur,

libcllo cxcerpsit excerptaque ea sive continentiam tabulae discipulis suis

tradidit. Vnura igitur excerptorum erat exemplar, uni illi tabulae quae

in Ilonorii schola erat adiunctum : quare 'eius sphaerae' c. 1 facile

PROLEGOMENA. XXI

intellegitur (sphaeram hic non magistri librum cum Pertzio p. 16, sed

tabulam ipsam intellegendam esse, per se patet). Honorio autem id

edere propter animi modestiam nolente ac 'subterfugiente', ut dixi, hic

libellus ab aliquo discipulorum in magistri quaravis inviti honorem

publici iuris factus est,

qui libello lulii Honorii magistri sui,quem

in publicum emisit, addidit ^Excepta\ quae illo docente exceperat, i. e.

aut auribus exceperat sive audiverat , aut (quod verius puto) scribendo

exceperat: haec 'Excepta' ad numeros pertinentia (c. 49— 50), docentis

sermonem c. 50 redolentia paucis discipuli verbis inmixtis, ^db sphaera

[id est hic : a libro sphaeram enarrante] ne separentnr^ monuit. ^)

Discipulus autem ne improbe fecisse videretur, caput 51 addidit, quo

apei-te fatetur non suum sed magistri sui opus se edidisse, cuiusque

verba 'Haec omnia' ad totum quidem libelhim sed nescio an exceptis

Exceptis illis (quae fortasse postea inseruit) pertinere videntur. Quid

vero sint in subscriptione ^Excerptorum excerpta\ equidem non intel-

lego. — Sphaeram, quam excerpsit, tabulam itinerariam fuisse ex mul-

tis nominibus accusativo vel ablativo casu positis efficere aliquis possit,

quamquam postrema Komanorum saecula his in rebus multum licentiae

sibi sumpsisse constat.

De tempore Honorii patriaque eius quaerentibus in sphaerae

tempus prius inquirendum erit. Cui rei Muellenlioff HbeUo priore uti-

Hter operam adhibuit. Inerant igitur pauca quaedam quae ad primum

p. Chr. saeculum revocari possunt (cf, p. 32 quae dixi ad c. 13, 12

B), quaraquam cum ipso Agrijipa nuUa adest simiUtudo (ita recte

Partsch p. 10) ; sed et aUa quae ad Constantinianum recentiusve aevum

pertinent (Constantina ]>. 48, 5, aha) ; nihil autem — quamquam in

taU opere ne argumentis 'ex silentio' quod dicitur factis confidas ca-

vendum est — ])0puh)rum migrationera iam coepisso arguit. Non ab-

8onum igitur erit cum Muellenhoffio j). 7 statuere, tjibulam paulo ante

annum 376, novis supra antiqua stnictis, com])ositam esse. Hanc tabu-

lam ita ut dixi Honorius excerj)sit inter annos, si Peterseni crediraus

hariolationibus mus. rhen. IX 87, 412 et 427; saeculo quinto vel sexto,

si MueUenhoffiura Ilerra. IX 182 se^juiraur; certe antequara ( -assiodorius

inter annos 540 et r)72, lordanis inter aiinos 551 et 555 eura comrae-

moraverunt; accuratius tem])us eius, (jui tot coiifusa inahujue j^rotuUt,

definiri ne/^uit; cf. tHnien p. XXVIll init.

1) I. Brandi» mus. rhen. IX 2?)4 totum libruin rnHgistro dictante a

(liscipulo 'cxcoj)tum' putat. Quod si ita eHSct, 'Kxccrpta* obacurc dictum

esBBt; sed magiH ctiam iUud rcpugnat, (juod Exccpta dcinum c. 4U Hnciperc'

discrtis verbis adnotatum 08t.

XXII PROLEGOMENA.

Nec magis iibi scripserit in comperto habemus; quod enim Pertz

p. 30 (cf. p. 28) et IMuellenhoff p. 7 et IX 182 in Hispania atque hic quidem

Caesareae Augustae eum scripsisse dicunt, id leviusculis omnino rationi-

bus innititur; nam et additamentum ilhid de Caesarea Hispaniae aliisque

Caesareis (quod edidi p. 54 adn.) non prius quam in codice Palatino

1357 saecuh XIII qui nuUius momenti est, quique l^arisino 4871 saec.

XI simiHs est in quo ipso addita illa non sunt, invenitur (additum for-

tasse ab Hispano aliquo medii aevi: sed ne id quidem certura est);

et de consensu illo fastorum Hispanorum cum recensione B, cum utro-

que loco Saturnini in consulatu a. 735/19 collega Cinna appelletur,

quid iudicandum sit p. 22 adn. exposui. Id unum nunc addo, ne Ho-

norii quidein ipsius sed alterius tantum recensionis B Cinnae memoriam

esse, illudque praeterea, meas rationes quas ibi exposui vel hanc ob rem

verisimiles esse, quod fasti Hispani paene ubique singula tantum con-

sulum nomina exhibent; quare si Lucretio addunt nomen et quidera

illud Cinnae, hoc non ex consueto eorum fonte sed ex scriptore potius

nostro eos sumpsisse. Nescimus igitur, ubi Honorius sphaeram suam

exscripserit ; cogitari possit de Italia quam ideo fortasse fere totara si-

lentio praeteriit, quod singulari eam descriptione utpote patriam suam

repetiturus erat. Sed nolo nugis indulgere.

Christianae religionis praeter quattuor oceanorum partitionem, de

qua vide p. XXIV, vestigia inveniuntur nulla: neque vero antiquus

deorum cultus memoratur.

Hucusque priorem eamque genuinam Honorii recensionem,quam

A dixi, descripsimus ; ad alteram nunc transibimus , libris illam sat

multis propagatam, sed nunc primum a nobis editam. Haec a priore

hisce maioris momenti rebus differt: primum narmtio de quattuor terrae

mensoribus (p. 21—23 ed. m.) ei praeposita est, quae cum a vorbis 'Iidio

Caesare' iucipiat, in Hbris eius antiquissimis errore facili totum opus

^Cosmographia Iiilii Cacsaris' (vel per corruptelam ^Clironica InJii

Cacsaris') inscribitur. Deinde computationes numerorum (in quibus

si qua falsa invenerant, ea postea librarii suo quisque Marte emeudare

studebant) a iine libri ad exordium translatae sunt, omisso ^Exceptorum'

nomine. Ultima libri verba, {[uae ad sphaeram quaeque ad ipsum

Honorium spectant, item omissa sunt. In ipsa cosmographia pauca

tantum omissa, sed multix mutata , multa etiam addita sunt. Addita-

menta magna ex parte (cf p. 27- 33 all.) non nudtum bonae frugis

continent. Velut ([uod Ambiaui oppidum habet A p. 35, 3; idera

habet B sed Samarobriva addit tan(|uara si sit aliud p. 36, 1- At-

qui luce clarius est hnnc recensionem et post eiun quam A dixi et

PROLEGOMENA. XXIII

ex ea factam esse, et qui eam fecit tabula usum esse vel eadem atque

Honorium (sic nunc putare mavult Muellenlioff IX 183) vel certe ei

simillima (ita idem maluit Weltkarte p. 10) — cf. e. c. Germanos in

orieutali parte enumeratos in A, sed plures eorum ibidem in B, p. 32

— eumque eo consilio rem egisse, ut sphaerae vel tabulae pictae quae

libri quasi mater fuerat memoria oblitteraretur (id quod facere tantum

p. 38, 4 neglexit) utque liber a tabula illa separatus in pluriiun ho-

minum manus veniret. Quae spes eum non fefellit. Praecipue in flu-

minibus ex bono atque integro sed nobis ignoto fonte multa addidit,

inter qua^ ludaica vel christiana sunt aliqua (Phison p. 38, 11*, G-eon

48, 10; castra Moyseia 50, 10; horrea loseph 51, 3; Sodoma et Go-

morra, Bethidia, Sinai 53, 7 sqq.) Maxime omnium memorabile (sed

iterum dico, non ab ipso Honorio profectum) additamentum illud est

de quattuor mensoribus , de quo iis quae p. XI exposui , haec nunc

addam. Accuratissime, ut dixi, per annos menses diesque temporum

computatio instituitur quae quattuor illi mensores operi suo impenderunt

;

consulatus autem qui additi sunt, in ea tempora non quadrant. Nama Caesaris Antonii^ue consulatu usque ad Augusti consulatum quartum

non XXI anni sed XFV'', ad eius consulatum septimum non XXVI sed

XVII, ad decimum AugTisti consulatum non XXIX sed XX, ad Satur-

nhii denique consulatum non XXXII sed XXV tantum anni numeran-

tur. Xumeros ubique septem vel novem annis maiores quam debuerunt

positos esse vides. Ea dificultas non tollitur numerorum mutatione

qualem instituit Ritschelius , satis audacem illam nec tamen ad finem

iustum perducentem. Qui vir unicus si litteris nondum ereptus esset,

ipsum hanc nostram utpote multo simpliciorem rationem amplexurum

esse spero atque confido. Etenim in consulum, quorum nomina scripta

adsunt, annis mensores singulos ipsam limitum iurisque cognitionem in ipsis

provinciis institutam perfecisse reliquaque in provinciis peragenda ad finem

Ijerduxisse puto, deinde eos Komam profectos ibique in eis quae eno-

taverant redigendis, indicibusque qui iu actis impcrii deponerentur con-

ficiendis per septem novemve annos occupatos esse, donec tandem post

tot annos diesfjue (jiiot a decreto in (.'aesaris consulatu facto accuratis-

sirae enumerantur, nempe ut stipcndia a mcnsorihus accipicnda (quales

'diaetaH' nos vocitamusj ad eam temporis normam computareiitur, do

opere perfecto in senatu vel aj)ud imperatorem relatum est. Exem-

|*lum aflferam: Nicod<!mus ab a. 710/44 ad annum 724/30 in oriente

versatus e»t et quidem turbis civilibus fortasHi! nonnunnjuain rcturdatus,

deindc ad annuni 731/23 enotatfi Itomae in «udineui rcdegit. llaec is (jui

XXIV PROLEGOMENA.

alteram recensionem instituit ^), quamquam cum ipso Honorii opere nuUo

modo, ne quadripertitione quidem, cohaerent, satis accurate (si errorem

illum p. 22, 4 adnot. notatum excipis, in quem cum fastos consulares

annorum 4—5 p. Chr neglegenter inspiceret adductus esse videtur),

sed nescio unde, descripsit. Sed et illud ei culpac tribuo quod cmn

quattuorviris illis rem per provincias commissam esse legisset, Honorii

illam quadripertitionem imprudenter in mentem sibi revocans singulos

n orientem occidentem septentrionem meridiem missos esse perperam

opinatus est.

Ducimur ecce ad ipsius Honorii eiusque sphaerae quadripertitionem,

admodum illam mirabilem. Non enim ut Eratosthenes aUique geogra-

phorum duabus lineis, altera ab oriente ad occidentem, altera a septen-

trionibus ad meridiem ductis quattuor terrae partes constituit. sed ipsas

lias quattuor partes ad quattuor caeli cardines disposuit. Nec minus

mirum est quod 'pars septemtrionalis' non Scytharum modo sed ]\Iace-

donum quoque atque etiam Graecorura terrara oranemque Asiara raino-

rem complectitur. Quarum rerura causas circumspicieus iutellexi , uon

ad Eratosthenem (quae Muellenhoffii olim p. 46 «qq. erat sententia)

eas referri posse — quod enira et apud illum Rhodus mediura ten^arum

orbis locum tenet, et apud nostrura Carpathus in orientali, Carpatliiura

mare in orientali et raeridiana, Khodos in orientali et septentrionali

parte occurrunt, id per se non raultum (deest enim occideutalis pars),

tot autera gravioribus rebus et lineis illis principalibus repu«>nantibus

atque Cythera insula, quae a Khodo occidentem versus sita est, etiam

iu orientali parte noininata, prorsus nihil valet — neque vero rera ad

Agrippae (quem in quattuor partes terram divisisse nemo tradidit) neque

omnino ad veterum normara exigendam esse. Ad christianorum })otius

eius aevi sententiam est referenda. Quod non ita acceptum volo, quasi

ad patriarchatuum distributionem conformatam putem, quorum sedes

metropolitanas Honorius haudquaquara satis distinxit, neque vero (ut de

dioecesibus iniperii taceam) cura ]Muellenhofifio IX 193 .JiaueQiiJjnoi'

yrg oimsculura christianura (cf. p. 160 sqq) coniparo cui non l\hodus sed

llhinocorura in medio terrarum orbe est; sed veteris testaraenti lidera Ho-

norii sphaerani secutara esse dico. Quod enini Daniel propheta dicitc. 7 de

quattuor bestiis quae a quattuor caeli cardinibus veniunt, leaena et ui-so

et pardo et bestia decera cornibus insigni (7, 2 sqq.): Tavza ra d^t^-

Qia za Teooaga T^ooageg ftaoi)^elai avaoTtjOOVTai i.rl Trjg yijg

(7, 17), quodque idera narrat de Medorum Persarumque et de Grae-

1) Non autem ille qui Aethicus dicitur, ut perperam dicit Partsch )».

76, qui similiter atque Muelleuhoif IX 183 haec cmnia pro meris uugis liabet.

PROLEGOMENA. XXV

corum imperio (8, 20 sq.), itemque de quattuor regnis invicem sese ex-

cipientibus (2, 39 sq.), quae ut dixi ad quattuor caeli cardines spectent,

ea Orosius II 1, singulis regnis suas terrae partes attribuens, ita ex-

secutus est : a deo sunt . . . regna . . . qiiale a principio Bahylonium

et (leinde Macedonicum fuit, post etiam Africanum atque in fine Bo-

manum quod usque ad nunc manet; eademque ineffdbili ordinatione

per quattu or mundi cardines quattuor regnorum principatus

fuerunt distinctis gradibus eminentes, ut Bdbylonium regnum ab oriente,

a meridie Carthaginiense, a septentridne Macedonicum, ab occidente Ro-

manum; iterumque libri VII capite altero idem dicit; orientis et occi-

dentis regnum Bdbylonicum et Bomanum iure vocitari neminem unquam

dubitasse scio. Macedoniciim regmim sub septentrione esse cum ipsa

caeli plaga tum Aleocandri Magni arae, positae usque ad nunc sub

Bipaeis montibus, docent. Carthaginem vero universae praecelluisse

Africae et non solum in Siciliam Sardiniam ceterasque adiacentes in-

sulas, sed etiam in Hispaniam regni terminos tetendisse historiarum

simul monumenta urbiumque declarant. Ita, quae maxime memorabilia

sunt neque ad Eratosthenem aliosve priorum ullo modo remitti possunt

— Macedoniam dico partis septentrionalis provinciam (quae ipsa in pro-

vinciarum septentrionis enumeratione c. 31 prima est) , cui Graeciam

aliasque vicinas regiones additas esse non est quod mireris, et insulas

Italiae omnes meridianae parti attributas esse — facili opera ex-

plicantur.

Honorii cosmographiam primus ut dixi commemorat Cassiodorius

qui ad monachos suos scribit (de instit. divin. litt. c. 25): Cosmogra-

phiar quoque notitiam vobis percurrendam esse non immerito suademus,

ut loca singula quae in libris sandis legitis, in qua paiic mundi sint

posita, evidenter agnoscere debeatis. Quod vobis proveniet absolute, si

libellum lulii oratoris quem vobis reJiqui studiose legere festinetis; qui

maria insulas montes famosos provindas civitates flumina gentes ita

quadrifaria distitictione complexus est, ut paene nihil libro ijysi desit

quod ad cosmogrnphiae notitiam cognoscitur pertinere. Primus qui ea

utebatur lordanis est (vide p. 24 adn.), deinde usus est Dicuil ^); re-

1) Dicuil autein cuin scribit 8, 7, 1 '//t cosmographia lcgltur, quod

Sallnarum laciui in Africa, qui est in Trijiolitana provincia ct iii. rct/ionc

Jiy::acio, in Innari mcrme cresrit atque, dccrescit', hoc noquc ad Honorium

qui nihil tale continet, ncque ad Orosium qui lacum Salinaniin II 1, 14 uno

verbo tangit, sed ad adnotationem aliquam pertincre puto, quani in sui Cos-

mograpliiao exr-mpli injir^infr Dicuil udHcrij^tam invenit. Aliter Partscli p.

10 adn. P^andein rein tabula Peutingcriana ita rcfert : Snlivc inmcn.sc quv

cu iuna crcHCunt et decreacunl.

XXVI PROLEGOMENA.

censionem A ille, liic B adliibuit. Isidomm niliil ex ea siimpsisse pro

certo affirmo ; de loco V 36, 4 cf. p. XI : non ex ipsa Ilonorii recen-

sione B, sed ex eiiis auctore (Suetonio V) eum sumpsisse puto. Posteri

magis usi sunt cosmographia illa quae vulgo Aetliici dicitur; a qua

sujira demonstravimus nostro quoque tempore viros doctos profectos esse

ex eaque sibi visos esse efficere, do quattuor mensoribus narrationem

cum cosmographia antiquitus cohaerere; unde tot errores fiuxisse. Namin Honorii recensione B, unde Aethicus personatus sua sumpsit, illa Hit

inferius demonstratur' (p. 72, 17) et similia non sunt: quae orationis

vincula Aethicus istc de suo addidit, apud Honorium vero qiiattuor

mensores cum quattuor oceanis nullo modo cohaerent.

Pauli Orosii historiaruni anno fere 417 scriptarum Ci\put iUud

quo cosmographiam complectitur addidi,praesertim cum et Aethicus qaem

dicunt ex Honorio et Orosio libellum suum compilaverit, et ad primum

p. Chr. n. saeculum vel ad ipsum fortasse Agrippam quaedam eius refe-

renda videantur. Huc spectant GalHarum (c. 29 sqq.) et Hispaniarum

(c. 32 sq.) divisio, Sueborum prima inter Gennanos dignitas (c. 21 cf.

Tac. Germ. 38), limes qui 'Germaniam a GaUia secernit' (c, 20), ita \\t

Germania provincia nondum extiterit eius tempore quem Orosius ex-

scripsit: quam provinciam primus commemorat Tacitus, PUnius ignorat.

Cum Agrippa autem arte cohaerere non videtm\ lam ea re ab iUo

discrepat, quod non ad quattuor caeU cardines ut Agrippa, scil multis

locis etiam ad circium eurum africum aquilonem regiones circumscribit.

A mensuris indicandis prorsus abstinet; in soUs insuUs (in quibus ipsis

Divisio omittit) eas indicat. Porro gentium exhibet numeros, atque

muha, praecipue in oriente, eius propria nomina sunt et quae nusquam

aUbi occurrunt; in quibus fortasse assentiendum erit Partschio p. 11

sqq., qui eius abusionem Caucasi nominis et muUam Alexandri ]\Iagni

mentionem commemorans, ex aUquo rerum Alexandri scriptore eum vel

eius fontem chorographica desumpsisse existimat Agrippaeque Iiic iUic

(cf. de Nilo c. 12) consuUo oblocutum esse dicit. Cum Dimensuratione,

(|uam muUa ex Agrippa sumpta continero diximus, passim aUqua nou

ita ma^Tia simiUtudo est; (piae res ^lueUenhoffiuin p. 14 eo duxit, ut Di-

mensuratiouis recensioneiu aUquam muUis additamentis auctam, saeculo

p. Chr. aUero confectam, Orosii fontem e^se diceret. Sed quaedam cum Pto-

lemaeo solo, e. c. in oriente et^in Ilibernia enarranda, aUa cum tabula

Peutingeriana communia habet. Recentia quoque inveniuntur, vehit nomen

Scottorum (c. 39, 40) quod primus prodidit Ammianus XX 1, 1, etGothi

Daciam incolentes c. 21. Quaestio igitiir de Orosii fontibus satis difficiUs et

PEOLEGOMENA. XXVII

nondura ad finem perducta est. Eum in paucis lordanis et Kavennas, in

multls sequitur Isidorus or. XIV 3—6;^) eo usus est etiam Dicuil, quem

Divisioni nonnulla ex Orosio addidisse Schweder putat p. 31 , ^) quique

errore quodam memoriae ex 'Cosmographia,' id est ex Honorio, affert

quae de Creta et Cypro revera ex Orosio (non vero ut putat Pertz p.

42 ex Cosmographia quae Aethici dicitur; quam nusquam adhibuit)

sumpsit. Cum Honorio c. 16 nescio unde communem habet corrup-

telam Menaviae nominis in Mevaniam c. 40.

Nunc iam disputandum est de C o sm o g r a p h i a illa scriptoris an-

onymi, quam p. 71—103 edidi. Sed disputandum est brevissime, ut

decet pro exiguo huius libri pretio, quem falso iudicio usi Honorii fon-

tem putaverunt Mannert, Ritschl, Petersen, alii, quaraquam Aetliicura

(ita enim compilatorem plerique appellaverunt) ex Honorio fluxisse iam

Valesius ad Ammianum 21, 16 et 29, 5 recte pronuntiaverat. Sane p.

72— 90 ex lulio Honorio, reUcjua ex Orosio I 2 desurapta sunt, voca-

bulis tantum, ut speciem proprii laboris adderet, paulura irarautatis (quod

vero ad raontes, fluvios etc. addidit famosos, id cura Cassiodorio, vide

p. XXV, coramune habet) et ad contortiorem quandam elegantiara passim

inflexis; in ipsis rebus praeter paucissima quaedam noraina (ex quibus

— cf. Honorii librura C — Hierusalera , Persas , Isauros hic affero)

nihil novatura inveniraus, nisi quod corapilator ubicunque poterat Italiae

Jtomaeque laudes et Honorianis (I la, 25, 26) et Orosianis (II 20, 28,

40, 52, 58, 54, 56) inseruit, Italiaeque raontes (I 17) proviucias

(I 18; quas ex Augusti regionibus eura surapsisse qui dicit Ritschl

p. 512, non persuadetj oppida (I 19) Tiberisque descriptionera (I 25)

Honorio addidit. Quare in Italia scriptorera vixisse suo iure viri docti

contenderunt. ^) Non tamen iis assentior, qui saeculo sexto eum floru-

1) Isidorus ex Orosio Servio Solino chorographia Christiana aliis fonti-

bus hausit, quos accurate digercre opus est; qui labor si non multum at

ahquid certe bonae frugis promittit. II. Hageni beneficio ex codice Ber-

nensi 224 saeculi IX vel X optimo has partes edere potui ; sed criticorum

rjuorundam moris mfmor, qui non hiudarent quod certum Isidori contoxtui

fundamentum dedi, sed roprehenderent quod non omnes eius codicc^s perscru-

tatus 8um, Isidorum intactum relinquere malui.

2) De lacu Salinarum cf. p. XXV udn.

.3) Africam quoque ei notam fuisHC ex p. 100, 14 efficorc pos.sis; atta-

men valde odiosa ei fuit id quod ex 1 Ib; \1 1; 41 (cf I 48) elucct: cuius

quidem rei causam ego nescio. — Ex tabula aaeculo quinto confecta eumItaliam deBcripsisae Mucllenhoff p. IU [mtat. I)e Anthuaa cf ad 11 23.

XXVIU PROLEGOMENA.

isse dicunt (Petersen, Muellenhoff, olii) : iam saeculo quinto, et quidem

non multo post ipsa Honorii Orosiique tempora scripsisse ex I 25 patet,

ubi in Tibcris descriptione antiquum deorum cultum (p. 68, 22 sq.

29) Christianamque religionem (ib. 15 sqq.) pari vi Romae tum viguisse

com])erimus ^). Nisi quis forte ex antiquiore fonte haec quoque recen-

tius desumpta putat. Honorii recensione B usus est; in nonnullis re-

bus cum libro C, in multo pluribus cum V conspirat; Orosii autem

codice usus est qui libro D simihs erat. Nullo autem modo fieri po-

tuisse, ut ex Cosmograpliia Honorius decerperet, ex raultis apparet,

velut ex Nili gentiumque m(;ridionalium descriptione,

quam accurate

excerpere cosmographus I 45 sqq. non sustinuit; vel ex narratione de

quattuor mensoribus (p. 72), quam si Honorius ex cosmogi-apho sum-

psisset, satis mirari non possemus,

priorem Honorii recensionem eam

omittere, posteriorem tantum eam exhibere.

Cosmographia nobis servata est ut pars syllogae cuiusdam cuius

integi'um tituhim ex libro antiquissimo F p. 71 exhibui,

quaeque iti-

neraria et fastos consulares aliaque communi vitae usui destinata con-

tinebat. Sane in V aliisque hbris permultis post Cosmogi*ap]iiam Itine-

rarium quod Antonini dicitur positum est. ^) Ohm tamen ea coUectio

(vel ut cautius dicam, illa sylloga, cuius ut pars fieret, Cosmographia

nostra ab origine composita est) plenior fuit, utpote in qua Cosmogi'a-

phiam descriptio ahqua urbis Romae exceperit (cf. II 56) : de ea autem

descriptione tituhis syllogae in libro V aliisque praepositus tacet. In Spi-

rensis tamen libri sylloga tractatus de urbe Roma extat, sed non statim

post Cosmographiam sequitur.

Denique do Aethici nomine, quod inde a losia Siml^ro,

qui ])ri-

mus Basileae a. 1575 oj)uscuhim edidit, j)lerique omnes Cosmographiae

indidemnt, diceiidum est. Id quidem nomen in libris nec niultis re])e-

ritur nec bonis (vide p. XLIII), quorum nullus antiquior est Parisino -,808

saec. XII, quo ij)SO et unico duce Simlerus usus est. Sed iam Hugo

Flaviniacensis qui circiter annum 1100 chronicon Virdunense scrij)sit, 11

29—32 cum ^ActhkV nomine attulit (cf. p. 97), et plus quam saeculo

ante Flodoardus (qui a. 966 mortuus est) in Remensis eccle^iae liistoria

1 1 ex ^Arthico in coswofjrapltia' quaedam desumj^sit quae non apud

nostrum sed in Itinerario Antonini h'guntur. Unde haec? Facillime re,s

expHcatur, si fingimus, aliquando totam syllogam in aliquo codice post

1) Etiam ex 1 26 hoc efficitur, cum Aremoricua limes a tertio ad quintum

saeculum extiterit.

2) De ea re cf Momuisen 1. p. XV laudato p. 103.

PROLEGOMENA. XXIX

Aethicum Histrum 'cosmographum natione Scytham' barbarum illura

atque confusum, quem D'Avezac Parisiis a. 1852 et H. Wuttke Lipsiae

1853 ediderunt, fuisse positam atque inde facili errore Aethici noraeu

ad Itinerarium Antonini (quod pari ratione Gerhardus loannes Vossius

'sive lulii Oratoris sive Aethici Istri' esse putavit) a Flodoardo, ad

Cosmographiam ab Hugone et in archetypo paucorum illorum codicum

translatum esse (qui et ipsi ex parte Cosmographiae Itinerarium sub-

iungunt Antonini quod 'plerosque codices' ita habere Pinder et Parthey

p. VII perperam affirmant). Ita, postquam iam Sahnasius de adhibendo

Aethici nomine dubitavit, et Petersen et Carolus Pertz p. 74 rem recte

definiverunt, cum D'Avezac paulo ante nomen utpote genuinum defen-

disset. Hodie quoque in hbro Parisino 4871 saec. XI (C) Aethicum

Histrum foho 142r Cosmographia nostra excipit ^) (cf. Aethicus ed.

Wuttke p. CXX^^ ; olim in codice Augiensi (cf. Pertz p. 36) Aethicus

Hister Honorium ('luhum Caesarem') excepit. Parisinus 4808 huc nou

pertinet. Ipsum autem Aethicum Histrum syllogae ilUus partem quan-

doque ftiisse noa est credibile, quippe quae ut dixi ad comraunem vitae

usum commode destinata fuerit, cui Histri illa absurda confusio nequa-

quam inservire poterat. Cui Histro et ipsi 'Aethici' nominis originem

tribuo, quod qua significatione adbibere voluerit (Hcet ego ad sensura

eius accoraodate de 'ethico', i. e. de philosopho, scriptore cogitaverim,

cf. adn), inquirere nolo, cura ad nostrara rera non pertineat.

Sequitur liber paucis hodie notus atque ne in recentissiraa quidera

Htterarura Roraanarura historia meraoratus, 'Expositio totius raundi

et gentium', quod nomen hbro acephalo subscriptum est. Ea cum ob

raulta haud levia quae de oriente tradit (quorura nonnulla eis addi

poterunt quae in libro 'Die ideahsierung der naturvolker des nordens

in d. griech. u. rora. htteratur' anno 1875 ipsi disputavimus) tura

propter imperii Romani descriptionem vividam atque propter horainura

et hjcorum rerumque quae ex illis proveniunt raeraoriam nequa([uam

spemendara tim iucunda quara utihs cognitu est. Sed latine scri[)ta

est pessime atque summa cum irap(!ritia sermonis latini ad verbum ex.

Oraeco conversa; exeraplo sint : ut cura inhnitivo (quod est wore c.

1) col. 1. Explicit liber acthici pkilosophi coftmofjrnphi nncione acitn

nohili pronajna parentum. ah eo enim aethica phiioHoiihia a relifjuis napi-

entihiu orifjinem traxit. col. 2. fucipit (JhoHmtigrtiphia hoc eat deHCriptio

orhin. Lectionum peruigili cura comperlmuH aqq. Itu Parisinus 4871.

XXX PROLEGOMENA.

inf.) c. 19, 40, 53 all. ; accusativus midta fjenera 55; genetivi horum

maiorem 48 cins spissior 24 , dignos patriae 61 , horum prope 20,

huius supra 43 ; omnia fit {navxa ylyvsTai) 36, mysteria perficitur

34; propter velle 55; assimilatio cum omnihus qiiihus hahet S6\' memo-

ratus (jLivtjiuovevoag) 23 et 63 ; cst invenire 49 et 53 ;quoquc ct

{rt . . y.ai) passiin adhibitum ; alia. Etiam Romae nominis a gw/Ln]

originatio c. 55 {de nomine virtntem ostendit) quamquara etiam apud

alios obvia, e Graeco est repetenda, raultaque omnino tunc demum

intellegi poterunt, si singula vocabula Graeco i^rius sermoni reddideris

{quac dicitur forum 55 = rj y.aXeizaL ayoQO). 8ed etiam in aliis

rebus scrij)tor sermone utitur pessimo, e. c. accusativum pro ablativo

ponit post voculam de (37 ; 44), post in (61 ; 64), post prae (34), i)ost

verbura utendi (5), cf. c. 15 adn. ; c. 12; accusativum pro nominativo

6 margaritas 11 dohim (nisi est neutrura pro masculino ut 6 rctias

fem. pro neutro) 23 civitatem 30 Lihanotidas\

post aiunt infinitivo

nominativum bis addit (46 ; 55) ; atque ne a talibus quidem abhorret

qualia sunt dlterae quorum 27 vel omnem negotium 59 vel cocccTlentcm

opus c. 50 vel irascitur passive 12: quae latini serraonis speciraina

Fredegarii latinitate digna sunt ; eiusque sane aevo libenter assignarera,

nisi ea aetas e Graeco vertere iara dedidicisset.

Tam raalo autera latino serraone dehonestatus liber ut dixi optimus

Graeci scriptoris nobis traditus est. Hic scriptus erat Constantio regnante

(c. 28; cf. 23 et 32) et quidem — id quod Gotliofredus iam agnovit

— post Dyrrhacliium dirutum, quae res anno 345 teste Ilieronyrao

accidit (c. 53), et post portura 8eleuciae anno eodera 345 extructura

(c. 28) : accuratius etiara cum C. j\Iuellero geogr. gr. rain. p. L de-

finire licet^), cura verba c. 58: Gallia impcratorcm ex sc hahct post

annura 343, quo Constans ibi degit, ad nullum alium spectare possint

quara ad i\ragnentium qui intra annos 350 et 353 illis in partibus

regnabat, quemque dominum ibidem nuncuj^atum videraus.

Ubi scriptor vixerit, nesciraus. Antiochiae eum fuisse Gothofi-edus

primo coniecit, Muellerus Alexandriae;

possis etiam de Roma cogitare

:

has certe urbes vividissime descripsit? De aliis orientis occidentisque

partibus passim vocabulo dicitur sirailibusque additis ostendit se «i quae

profert non ipsum vidisse fcf. tamen et ilhid dicunt c. 55 ex.). —

1) Quod Pannonia c. 57 ''semjycr Jiabitatio iinpcratornrn' esse dicitur,

id ad Vetranionem spectare potest qui ab a. 350 ad 351 in ea proviucia

imperatoria dignitate usus est: magis autein siguificari puto, imperatores ex

ea provincia provcnisse ut Aurelianum, Probum, Carum.

PROLEGOMENA. XXXI

Keligionum describendarum studiosus erat admodum: itaque cum chri-

stianae religionis vastigia nusquam, ne in Nicaeae quidem Palaestinaeque

commemoratione , appareant uUa, Aegyptios cultumque eorum quam

maxime laudat Graecisque praeponit (34) ; multus est in laudandis deis,

pontificibus, haruspicibus (55 sc[.), Yestalibus (55), Sibylla (64), alia

id genus. Idem cum in Aetna 'divinitatem' liabitare dicat (66), tamen

etiam de deo tanquam uno loquitur (53 et 62: nam c. 19 interpolatum

puto) Italiamque 'a providentia' regi (55) veteremque Romanorum re-

ligionem iam dilabi dicit ('colunt et deos ex parte' 55). Haec omnia

si coniunxeris, nescio an scriptorem ad neoplatonismum qui dicitur in-

clinantem agnoscas.

Scriptorem eleganter doctum fuisse patet, magisque etiam comj^ro-

bant quae ex Homero (42, 52), Vergilio (42, 61), 'antiquis' (42),

,liistoria' (44) affert. Ex epigrammate aliquo eum c. 48 hausisse puto.

Sophistam igitur suo iure Gothofredus eum appellavit, ^) neque nisi

partem maioris alicuius operis esse hanc cosmogi-aphiam idem coniecit.

Quod maius opus cuius generis fuerit, e c. 21 clare emanare mihi

videtur: verba enim 'ef haec qv.idan de praedictis gentihus^) histo-

ricKS aif non possunt non spectare ad opus aliquod historici generis,

quod digressionem continuit chorographicam, quam noster sive ut Muel-

lerus putat in priore tantum parte, sive ut alicui verisimilius videatur in

toto opere aut exscripsit aut excerpsit. NonnuUa cum eo communia

habet Ammianus Marcellinus, quae suis locis attuli; quod tamen eundem

utriusque fontem indagasse sibi videtur V. Gardthausen ^), nescio an

verisimile non sit. Obsoleta eo aevo perpauca invenies, veluti quod c.

65 (.Veta insula centum urbes liabere dicitur.

Hic igitur scriptor graecus hodie deperditus pessime in latinum

sermonem conversus est;quod post annum 412 factum esse ea osten-

dunt quae de Gothis GalUae vicinis capiti 58 ab eo ([ui vertit addita

sunt. Quod cuHi illo c. 19 unicmn certum enis additamentuni esse

videtur (nam Vergihaha testimonia e Graeco sumpta esse possunt).

Primus edidit lacobus Gothofredus hac inscriptione 'Vetus orbis descriptio

gi-aeci scriptoris' Gcnevae jinno 1628, dc^inde lacobus Gronovius in

Geographicis antiquis I^ugd. JJat. 1697, j)ostremo Carolus Mnencrus in

Geographis gruccis minoribus vol. 11, Parisiis 1861, p. 513—528.

1) Ne autem oralionem {c. 63) audientiurn in conscssu primuin rccitutam

(c. 23) librutn osse putcH, obstat scrlhcndi mernoratio c. M3, 37, iVl obvia.

2) in quibuB manaionCb a/o/rorf iiitfrpicitatur Mu(;ll(!ru.s.

3) G(V(itIiauiieu, Die gcographiuchen Qu(.>Ilcn Atnmiau». llubilitationti-

Bchrift, Lipaiae 1S73. p. 2^ h(|(j.

XXXII PROLEGOMENA.

Sed altera qnoque versio latina extat, quam lunioris phi

losophi^) in libris dictam primus edidit Angelus Maius (Class. auc-

torum e codd. Vaticanis editoruui III 387 sqq.); ex eo repetivit (1. H.

Bode Scriptorum rerum mythicarum vol. II a. 1834; optime edidit

Muellerus loco supra laudato. Ea cum multis locis non solum senten-

tiis sed etiam verbis prorsus eisdem concepta sit atque altera illa, non

utramque e Graeco exemplari, sed alteram ex altera confectam esse (ut

etiam in Apollonii regis Tyri historia e Graeco versa factum est) con-

sentaneum est. Et barbaram quidem illam recensionem priorem esse,

'lunioris' autem quasi iuniorem et ex illa factam, mutatiouum gene-

ribus dihgenter consideratis intellegimus. Primum enim cum veterum

scriptorum nominibus etiam veteris religionis vestigia lunior ille delevit

tantum uon omnia, ne minimis quidem exceptis, ut ne hoc quidem in-

tactum rehnqueret Olympum deorum habitacidum esse (solam Latonae

mentionem neglegentia quadam non delevit c 64), christiana autem non-

nuUis locis intuht, vebit 'deo irascente' c. 53- Omisit porro quae non

magni momenti esse ei visa sunt vel quae in tempus eius iam non

quadrabant, ut quae de Antiochia imperatoris sede c. 32, de Isauris

c. 45 dicta erant. ]\[axime autem operam dedit sermoni emendando,

quem quantum poterat barbarismis remotis elegantem reddidit. Nova

addidisse non videtur;pauca quae nobis nova praebet (ut Dehis c. 64.

Palarmum c. 66) in nostro tantum prioris recensionis codice vitio de-

fuisse crediderim neque ex additamentis c. 55 effecerim eum Romae

vixisse. In solo prooemio christianarum sententiarum pleno — prioris

recensionis proocmium non extare valde dolemus — nova addidisse

videtur, cum auctorum nomina tam absona, tam sensu carentia qualia

legimus c. 3 'post istos vero jNlenander' sqq. (cf. totum caput) Graecus

noster posuisse non possit. Auctorum autem nominibus audacter fin-

gendis Fulgentii nebulonis aetatem praeter ceteras indulsisse constat,

cui nescio an hunc quoque libellum (ex quo non omnia, sed ea tantuni

quae ad priorem recensionem ilhistrandam idonea videbantur exscripsi)

recte attribuere possimus. —

De opuscuhs quae in extremo Hbro posui non est quod multa dicani.

DeNominibus provinciarum omnium Hbro Veronensi servatis cf.

quae optime disputavit Th. Mommsen (Acta acad. Berolin. 1862 p. 489

sqq.), qui Diocletiani aetate vel certe ante a. 320 p. Clir. ex nominibus lo-

1) 'quia nimirum respicit ad antiquiores a sc nominatos pbllosophos'

Maius.

PROLEGOMENA. XXXIII

via , Herculea , Diosponto pro eo qui post Helenopontus erat, aliis hunc

indicem conscriptum paucisque postea interpolatum esse doctissime pro-

bavit. Alia quoque interpolationis vestigia saeculo quaii;o exeunti tri-

buenda Kuhnius nuper indagavit atque ex conciliorum maxime actis

iDustravit (ann. philol. 1877 p. 701 sqq.). Numeri interpolati et nihili

sunt: non enim provincias, sed nomina enumerant. Quae de Gentibus

barbaris addita sunt, Muellenhoff a. 1862 ibid. p. 518 sqq. illustravit et

intra annos 300 et 350 conscripta esse evicit. Mihi quidem haec duo

opuscula ab origine inter se cohaerere videntur ita ut orbis terrarum et

intra et extra imperii fines descriptus sit. Opusculum est magni pretii.

Cf. etiam Muellenhoff Germaniae antiquae p. 158 sq. Mihi gentes ita

enumeratae esse videntur ut post Britannicas sequantur gentes oceanum

septentrionalem accolentes (Rugi-Saxones) , deinde Franci cum affinibus

suis (Franci-Bructeri) , Chatti , Rheni superioris Danubiique usque ad

Moesiam accolae (Burgundiones - Taifali), quaeque gentes hos a tergo

claudunt (Hermunduri - Scythae);

gentes ad Pontum Euxiniun (Gothi),

in Asia, in Africa, in Hispania degentes; Romani ultra Rhenum. Ita

omnia saeculo IV ineunti accomodatissima sunt; cf. de ordine nomi-

num Ammianus XXVI 4, 5.

Iterum Nomina omnium provinciarum adiunguntur quae

circa a. 385 p. Chr. conposita esse Mommsen exposuit in Actis

societ. litt. Saxon. IH p. 269 sqq. Ea quae brevi post Notitia Dig-

nitatum immutata dedit, in adnotatione commemoravi. Libellus ea re

nobis servatus est, quod Polemius Silvius anno 449 eum in Laterculum

suum recepit. Conferendi sunt etiam Rufi Festi provinciarum comme-

morationes.

Hic inserui de singuhs imperii partibus ojiuscula. Atque Romae

quidem urbis descriptiones omisi ;Constantinopolitanae autem urbis

notitiam Tlieodosii II aevo scriptam edidi, quam fortasse Cassiodorius

respicit ciim dicit (de instit. divin. litt. 25) Marccllinus qiioquc pari

cura legendus est, qui Constantinopolitanam civitatcm ct urhem Hicro-

solymornm quattuor lihellis minutissima ratione dcscripsit. Addidi

fragmentum quoddam de quattuor urbibus maximis; nec non Notitiam

Galliarum quaUs inter annos 386 et 450 (cf. Brambach mus. rlien.

XXIII 262 sqq-J primum comj)Osita esse videtur, addere e re putavi.

In Notitia Galliarum saeculorum insequontium additaraenta , (juibuscum

apud Francogallos Ha*',pius iiiipressa est, ut ])ar erat ucglexi.

Vibius Sequester post bos positus est, sed cuin poetarum testimo-

nii» iis tantum, quae ail verba auctoris intclh-genda vel recte aestimauda

0«0fr»phj Utiiii DiDorei, ed. Kieie. 11 1

XXXIV PROLEGOMENA.

alicuius momenti esse videbantur. Silium Italicum ab eo non esse ad-

bibitum (quod olim putaverunt) H. Blassius docuit mus. rlien. XXXI133 sqq. Quod idem Oram maritimam aliquam nunc deperditam a

Vibio adhibitam putat, aut fallitur aut in Ora illa nulla nisi Siciliae

Dyrracbiique litora descripta erant, e quibus solis fere regionibus no-

mina apud Ver^lium Ovidium Lucanum non extantia commemorat Vibius.

In fine cosmographiae Christianomm specimina autiquissima ser-

mone Latino conscripta coniunxi, quae per Hippolytum Portuensem qui

intra annos 235 et 238 scripsit, ad lulii Africani de temporibus volu-

mina anno 218 composita redire probabilis virorum doctorum opinio

est; cf. inprimis Th. Mommsen in Actis societ. litt. Saxon. 11 595. Contra

dixit, ita ut (sicut olim Carolus du Fresne) Hippolytum, non vero Af-

ricanum, qui ab illo alienus essset, fontem esse statueret, A. de Gutschmid

mus. rhen. XII 619 sqq. Huc Liber Generationis pertinet,

quem e Francica illa farragine quam Fredegarii olim nomine nomina-

runt deprompsi, liber admodum memorabilis qui ten*am inter Sera Cham

lafeth tripertitam ita describit ut singulorum deinceps generationes, deinde

gentes, interque eas quae litteras noverunt, fines deinde et regiones et

insulas demonstret (lafeth c. 4—10, Cham 11— 18, Sem 19—24);

deinde iterum gentes omnes cum coloniis ('inhabitatoribus') suis alia

omnino ratione ab oriente ad occidentem enumeret (25—34), quibus

varia quaedam adduntur. Huc pertinet 'Anonymus Scaligeri' sive 'Ex-

cerpta barbari' quae ex eodem libro Graeco versa sunt atque Liber

generationis, quaeque et eam ob rem et quia in Schoenii Eusebio iam

edita sunt repetere nolui (in usum autem vocavi in libro Genei-ationis

recensendo) ; huc deuique quae ex Chronogi-apho anni 354 Mommsenum

secutus edidi. Appendicis loco 'Exordium' ex Eusebio Schoenii non

inepte ut puto apposui. Ab his alienus est losephus ant. lud. I 6.

Hi sunt libelli quos sylloga mea comprehendi; qua si forte alteri

parum, alteri nimis opusculoi-um complexus esse videbor, ad ipsam rem

meas rationes utiHter accomodatas esse aequos iudices existimaturos cunfido.

II.

DE CODIOIBVS QUIBVS HAEO OPVSCVLACONTINENTVR.

De Agrippa quae oportebat in adnotatione dixi. —Dimensurationis proviuciarum duo sunt genera codicum.

Alterum constat codice Vaticano Palatino 1357 (V). saeculi XUI, mem-

PROLEGOMENA. XXXV

branaceo, forma maxima, geographica multa continente, ut nomina provincia-

rum et notitiam Galliae fol. 20—21, deinde Divisionem orbis terrarum;

Exccrptum de Ethico [Histro] cosmographo cata id est secundum le-

ronimum fol. 123—124: Orosii presbyteri provinciarum descriptionem

fbl. 134—137: Cosmo^-aphiam lulii Caesaris fol. 148 sqq. ; Cosmogra-

phiam saeculo septimo inter Francos compositam ^) fol. 151 sqq. ; inter

haec in foliis 137 seq. 'leronimi prespiteri demensuratio prouinciarum'

extat. — Alterum codicum genus, ab illo valde diversum, apographis

codicis Spirensis (de quo videndi sunt Parthey et Pinder in ed. Itin.

Ant. p. XXVII sq. et Otto Seeck in Notitiae dignitatum ed. p. IX

sqq. ^)) constat , non autem Dimensuratio ex ipso Spirensi sed ex aUo

aliquo 'antiquissimo libro' descripta est. Huius generis lectiones mihi

praesto erant libri Monacensis 794 (de eo cf. Catalogus et Parthey 1. c.

p. XXIV) a Friderico Ohlenschlager Monacensi meum in usum coUati,

et Laurentiani 89 sup. 68 ex ed. Schwederi; ex Vaticano 244 eiusdem ge-

neris primus libeUum edidit Emanuel a Schelstrate in Antiquitate Ecclesiae

Tol. II p. 525 ; codicem Canonicianum Ubri Spirensis opera et Dimen-

I) cf. G. H. Pertz, *Ueber eine frankische Cosmographie des siebenten

Jahrhunderte' in Actis acad. Berohn. 1S45 p. 253—270. Hic codex nova

praebet, e. c. de Amsivariis; quare descripsi quae fol. 152 r. col. 1 leguntur

de Germanis haec: 'Germania nuncupata iuncta reno flumiui. ibi sunt gentes

amare grandeui corpor^ obdurati corde sepe ceU parte incole. Animo feroc'

sistunt semper indomiti. rapto uiuunt et uenatu per uenenura tossice.

plurimum in ipsis locis uariantur Ungue. tolerant iam si uari {legendum

Amsivari) quam dictum grece inassia marcomanni et rubrantes blandi ant

frendentes uerba contabescent labiis. Interfusus occeano ibi maneut saxones

agiles et cor duratum et in armis vahdi fritefenui frisones ualentque pyratie

{lege piratia). Franci demum a franco nomen prius sumpserant, animati et

feroces. regna plura ceperant. modo sedent christiani cum divino munere.

GaUia RoUica dicta est infra renum et sigona. ibi sunt uiUe regales et

uenusti principes. ad beUandum sunt fortes, j)Ugnando terribiles. Niustricus

uocatur inde citra ripam sigone iuncta litus oscano {lege oceano) pergens

aUigare prima fecunda nimis iuncta in brittaniis.' Sequitur Britannia. Finis

Ubri: "tiheris. Ibi romula est sita et est ciuibus {lege civitas nobihs in

imperio. Est caput prouintie." flaec emendare hic supersedi; conferondus

est IsidoruB or. IX 2, '.' sqq. et libro XIV passim.

2^ Continebat Spirnnsis opcra liaoc : Cosmograpbiam (p. 71— J():{ od. ni.),

Itinerarium Antonini fcui adliaercnt 'Seplern montea' et 'Noniina aquarum'),

Dicuilem, Notitiam GaiUarum (p. 141 «qq. <'d. m.), Annotationes j)rovincia-

nim (p. 1.30 sqq. ed. m.), De montibus portis et viis urbis Romae; De rebus

beUicia, Disputationetn Hadriani et Kpicteti, Notitiam urbis Komae, Notitiain

urbis Conatantinopolitanac (j). l.'J.'i H(jqj, De gradibu» cognationum, Notitiani

Dignitatum.

III•

XXXVI PROLEGOMENA.

siirationem provinciariim continentem, in bibliotheca Midcllehilliana ser'

vatnm C. Pertz de cosm. Eth. p. 68 eundemque nt 'Oxoniensem Ca-

nonicianum lat. misc. 378' 0. Seeck Ilei-mae vol. IX 223 (qui ibi

quoc[ue addita esse illa Demensuratio prouinciarum quae non crat in

praecedenti codice set de antiquissimo lihro excerpta affirmat quique-

dubitat num ejidem manu atque Notitia Dignitatum scripta sit) comme-

morant; idemque Pertzius p. 65 sq. Matritensem Q 129 'saeculi XIVex. vel XV' libri Spirensis opera et in fine fol. 166 Demensurationem

provinciarum 'quae non crat in praecedenti codice sed de antiquissima

libro excerpta* continentem. Codice Vaticano 247 Angelus Maius esse

usus dicitur, qui in Classicorum auctorum e codicibus Vaticanis editorum

tomo III p. 410 sqq. post Schelstratium primus sed multa liberius ut

videtur mutans edidit; eius editionem repetivit G. H. Bode in Scrip-

toribus rerum mythicarum, Cellis 1834, t. II p. XX sqq. Pertzius p-

27 adn. se undecim codices investigasse dicit. Postremo edidit YZ.

Schweder 1. c. Mihi codicis V cum uno alterove secundae classis com-

paratio sufficere videtur, nisi forte alia librorum familia adhuc ignota

reperietur. Igitur ubique fere V multo quam illi melior est, multis

autem lacunis laborat, in quibus explendis opus illis est, qui in ceteris

pauca tantum (velut c. 27, 19) meUora praebent quam V. Sunt etiam

vitia utrique iam familiae communia, ut c. 12 13; c. 20 fin. ; c. 23, 5 alia.

Divisionem orbis terrarum E. Schwe^er primus ex eodem

codice Palatino 1357 p. 21 sq. edidit. Hic magis genuinam libelli

formam consei-vare mihi videtur quam codex qui Tlieodosii scribarum

carmen continuit ad eosque rediit, (pio Dicuil anno 825 usus est, cf.

quae dixi p. XVIII. Alius codex adhuc innotuit nuUus.

Ad lulium Honorium pervenimus. De cuius codicibus copiose

egit Carolus A. Fr. Pertz Hbro 'De cosmographia Etliici' Berohni

a. 1853 edito, laudabili sane ille diligentia, neque non sunt quae

primus recte iignovit; in pluribus autem (pi*ava illa quae sibi hnxit

stemmata codicum commemoro) iudicio rairum quantum pervei*so usus

est. Permulta ego Maximihano Honnet debeo qui libros A integrum

et C ex parte descripsit quique cum iisdera et cum /S, qiiem ogo anno'

1869 descripsemm, plagulas impressas iterum contuUt.

^ Princeps codicum,

quique sohis priorem recensionem servavit, est

Parisinus 48 8, oUm P. Pithoei qui nomen suum primo foUo in-

scipsit *), deinde I. Tliuani, postea I). Puteani , denique Colbertinuf?

I) de hoc aliisque multis quos describam accurate dixerunt vel Pertz

vel Parthey et Pinder in pra^fatione ad Itin. Ant. ; at famen addere Hcet

multa quae Bonneti beneficio comperi.

PROLEGOMENA. XXXVII

2565 ; membranaceus , forma quadrata, versibus trigenis singulis nitide

scriptus ; nominum indices singulas columnas in singulis paginis conplectun-

tur. Litteris uncialibus scriptus saeculo VIII, ut proditum est in catalogo,

vel potius saeculo VI, ut censent Parthey et Pinder p. XIII, foliis 53 r.

— 65 r. Honorium continet a verbis Excerpta eiiis sphere p. 24 usque

ad artis feliciter p. 55. Honorii nomen in initio libri de industria

omissum est, cf. quae dixi p. XX sq. Post folium 54 inter verba ncc

eius p. 28 et Adonis p. 31 duo folia interciderunt : liuius igitur loci

prior recensio periit. In quo emendando ut recensionem priorem

(quam itidem A dixi) restituerem, caute progrediendum erat: fortasse

plura emendare debui quae inter saecula IV et VI (vel VIII) labem

traxerunt: sed veri similius est scriptorem ipsum iam nonnuUa peccasse.

Pauca quae in libro A desunt, ex recensione B in recensionem A in-

ferenda videntur, velut fluviorum nonnullorum mensurae: nec tamen id

certum cst. — Liber summi pretii est. Ex eo Honorium Gronovius pri-

mus edidit, sed eius editio non caret erroribus. I\I. Bonnet milii bis

codicem adliibuit ut supra dixi.

T Veronensis 2, secundae recensionis B codex et antiquissimus et

in plurimis optimus, membranaxeus, forma quadrata, saeculi VI vel VII,

vicenorum in singiilis paginis versuum, post libros regum ex Hieronymi

versione inde a folio 246r. Honorium ut (sive est in altera recensione

lulium Cjaesarem) inde a ^erbis qnae sunt ippodes p. 24, 7 continet.

Desunt folia duo post 249, qua re periemut verba ab aquincum p. 35,

13 usque ad cx alpihus p. 38, 11. Iterum lacuna p. 49, 8 ad p. 53,

10 est inter folia 253 et 254, qua intercidenint verba a et samson

usque ad lieremum superiorcm. Hunc codicem Pertzio ignotum primus

protraxit Tlieodoms Mommsen anno 1862 in Actis academiae Bero-

linensis. qui inde edidit provinciarum nomina quae Honorium folio 254 r.

post \erba Explicit cosmografia iuli caesaris Incipit eiusdem nomina

prouinciarum omnium sequuntur, quaeque ego p. 127—129 iterum

dedi. Honorium ipse coiituli aiuio 1875. Vbi nihil dc eius lectione

addidi, in recensione B eum librum sequor.

8 Proximus et aetate et pi-aestantia est Parisinus 10318 ohm

Salmasianus, membranaceus , forma quadrata, saeculi VII vel VIII;

<^uem descripsi Antlioiogiae latinao vol. I p. XII sqq. Non Cosmo'

grapliiam sed perperam Cronicam lulii Cacsaris Hbrum, quem p.

238—262 exhibet vicenis novenis versibus in hinis columnis scriptum

et numero XIIH p. 238 insignittnn (cf. Anth. Lat. p. XX), iuscriptum

continet. Kum ducem secutub sum in quibus partihus V deeat; nam

S ipse uullis lacuuis detruncatus prinmsque eorum est qui quattuor

XXXVIII PROLEGOMENA.

mensores (p. 21 sqfl-j continent. Nomina ad recentioris iam aetatis

orthop-aphiara fonnat nonnulla , insunt enim Bolonia, ArJate, Suavi,

Gallicia^ Mutena^ alia id genus. Hunc *vetustisshnum' librum Salmasius

passim laudat in Exercitationibus Plinianis et in Scriptoribus historiae

Augustae ab eo editis, et post eum Isaac Vossius in adnotationibus ad

Melam III 1 et 9 scriptis. Ipse anno 1869 contuH ; Bonuet iterum

perlustravit ut supra dixi.

R Simillimus huic est Vaticanus 3864 saeculi X, membranaceus^

forma quadrata, qui inter Caesaris commentarios et Plinii epistulas folio

74 V. cosmograpliiae initium (p. 21 in. — arahicum que p. 24, 5) et

folio 75r. eius finem {id est africae p. 51, 10 — massilio henses \^.

54, 7) continua scriptura continet; media interciderunt. Ipse anno 1875

contuli. Primus partem eius libri descriptam edidit Ritschl mus. rhen. I 489-

Ex S descriptum esse, quamquam vel in minimis rebus plerumque cum

illo consentit, non crediderim ; magis etiam congruit cum P (vide infra)

qui non descriptus est ex ^S'. Suo iure librarius post ipsos lulii Cae-

saris commentarios eiusdem cosmographiam ponere sibi visus est.

Etiam Vaticaniis Palatinus 973 membranaceus, forma quadnita,

saeculo X (vel IX ?) vicenis binis per paginas versibus continua scriptura

scriptus libro 6' simillimus est. A folio 5r. ad fohum 13r. 'Cronica lulii

Caesaris' continet; desunt tamen a p. 44, 11 (mi/?a2)CCX0)usqueadp. 49^

4 (unam coronam faciunt) inter folia 11 et 12. Ex iS descriptu»

tamen esse non potest, qui paucis locis ipse ex eo emendandus est, cf.

ad p. 35, 15 Menapium. Totum contuli ipse, sed cum usus eius non

magnus sit, non ubique in editione enotavi, cf. quae dixi ad p. 21 init.

et ad p. 33, 1. Manus altera p multa correxit.

C Alius generis estParisinus 4871 olim Tlmaneus, deinde Col-

bertinus 687 Regius 3733, membi-anaceus, saeculi XI, qui foliis 99r.

—

104r. opuscuhim nostrum, quod in initio 'Dimensionem univei*si orbis\

sed in subscriptione, Cosmographiam lulii Caesaris' appellat, exhibetj). Hic

enim hber passim Hcenter immutatus est; quamquam autem in re ortho-

graphica misere corniptus est, sunt tamen nonnulla (ut j). 24, 2) in

quibus ad A propius accedit quam SFB^ omnino autem eius potissimum

familiae, cuius antiquissimus Hber est Veronensis, proles satis depravata

esse videtur, cui nusquam fere certa lides habenda sit. Quid quod p.

25, 5 pro Nysa monte {nisa F) montem ludaeorum Sina(i) suo Marte

1) Fragmentum vetustiesimum gcographicum longobardico charactere

exaratum quod dicit catalogus fol. 161 r.— 168 v., Isidori etymologiarum par-

tem (XIII 5, 2—XIV 3, 35) esse Bonnetus me docuit.

PROLEGOMENA. XXXIX

inseruit? Quare eis quidem locis quibus Y deperiit (vide supra) ex Comnia praeter res orthographicas enotavi (ea quidem ratione usus, ut

suum cuique liberum iudicium relinquerem utque ipse in pluribus S potius

sequerer et C non nisi ob certas causas hic illic praeferrem), in ceteris

autem partibus usque ad p. 25, 3 quidem et a p. 53, 10 ad finem

enm plene excussi, deinde a p. 25, 3 ad p. 32 ex. graviora excerpsi,

eo maxime consilio ut cimi Y comparare unicuique in promptu sit.

Ex p. 33—35 et 38—49 gravissima a Bonneto postea transmissa Adden-

dis inserui. Quae C sohis habet in quibus partibus F servatus est,

velut Isauriam et Persidem p. 25, 7, ea interpolata esse certum est

atque id tam antiqua aetate, ut in personati Aethici cosmographiam

inde transierint; itomahis autem p. 27, 4 nihil nisi dittographiam no-

minis (Pto)lomais 27, 3 esse Bonnetus agnovit. Ubi Fdeperditus est,

res minus certa est: quare p. 36, 1 narrationem de Baeti fiuvio ex Cexplevi. Ex eo quod voces 'mons' 'provincia' ahas id genus omnibus

nominibus addit, eum artiore vinculo cum A coniunctum esse quam vel

Veronen^m concludere noh: id potius libera mutatione secundae re-

censionis effectum est. Contulit Bonnet, iteramque perlustravit.

Codex 'Cosmographiae' a Dicuile adhibitus cuius mentionem hic

insero recensioni B et quidem in ea praecipue hbro 0, rarius autem

Hbro S, sed ne 6, 9 , 14 sqq. quidem Aethici personati cosmographiae

similis erat; in numeris 8, 8 fere cum C (si corruptos excipis) congruit.

De errore eius ad lacum Sahnarum spectante (8, 7, 1) cf. p. XXV.Horum codicum quos non adhibui, Pertzius notitiam dedit: codicis

Augiensis nunc deperditi ante annimi p. Chr. 822 scripti, Palatini 1357

saficuh Xni, Palatini 1356 saeculi XV vel XVI, Monacensis 950 (les.

14 e) saecuh XV vel XVI. Hi omnes ad hbri C famiHam pertinent:

cum in subscriptione Cosmograpliiam luhi Caesaris noniinent, tamen in

inscriptione 'Dimensio universi orbis' exhibent (nisi quod Pal. 1357

'Dimensuratio universi orbis terre' facih errore, cum non muUo post

•Dimensurationem proVinciarum' positum sit, dicit) et p. 24, 2 atrocia

essent cum C habent Pal. uterque cA Mon. (de quo cf. Kunstmann

nunt. htt. acad. Monacensis 1854 n. 34). Pahitini soli, quantum scio,

notitiam quattuor (.'aesareoram in fine appositam (cf. p. 54 adn.) habont.

Porro Scorialensis U K 18 (saeculi VJU) uetate sua commendatur, dc

quo quae Pinder et Parthey Itin. Ant. p. XX sqq. tradunt, uon suf-

ticiunt. Denique Parisinus 7418 saec. XIV fragmentum Cosmographiae

et Neapolitauus IV D 22 bis anni 1474 vol 1484 totam sed hberrime

mutatam (de quo inepta profert Pertz p. 47 «qq.) continent.

De Orosii codicibus plura dicere supersedeo, quippe qui in eis

XL PROLEGOMENA.

totus instem vestigiis C^aroli Zangemeisteri, qui nuperrime in Commeu-

tationibus philologis in honorem Th. Mommseni scriptis p. 715—738

breviter de eis disputavit chorographiamque ex eis edidit, quique plenius

de eis suo tempore ipse dicturus est. Usum collationum suanim capitis

2 libri I liberalissime ille ut dixi mihi permisit. Libri optimi quoniam

Laurentianus saeculi VI hoc quidem capite privatus est, sunt Vaticanus

P Palatinus 829 saeculi VIII potius quam IX eumque ferre aequans dig-

R nitate Rehdigeranus S I 5, 30, saeculi IX potius quam X. Horura

enim manus prima minimam interpolationis labem traxit. p manum

non solum secundaru saecuh IX vel X, sed etiam tertiam saec. X vel

quartam saec. X vel XI hic illic significat. Non tam bonus est iJo-

D naueschingensis saeculi VIII, magisque etiam ab optimis recedit Am-

p brosianus D 23 sup. ex Bobiensi bibliotheca advectus saeculi VIII. Hi

enim, ut censet Zangemeister, licet archetypus eoi'um ad Laurentianum

prope accesserit praestantia, interpolati ac passim licenter foedati sunt.

Ego PR totos, ex DB non ut ille omnia sed non ita multa, maxime

in nominibus propriis , exhibui. ChorogTaphiam a toto Or(5sii opere

separatam codices nonnulH continent, inter quos Monacensis Elect. n.

396 saec. X ita inscriptam habet: lAher canonum siue ratio totius

orhis uel prouintiarum. Verba paucis locis ipse emendavi; qua in re

summa cum cautione progi-ediendum esse cura Zangemeistero censeo.

In 'Cosmographia' quam Aethici olim dixerunt, unicum ducem

secutus sum librum antiquissimum Vindobonensem 181 saeculi VIII.

Est codex membranaceus, forma quadrata, foliorum 60, scriptura unciali,

fol. 1—25 r. Cosmographiam continens, deinde post fol. 25 v. vacuum

a fol. 26 r ad finem 'Itinerarium prouinciarum Antoni Augusti'. Singulae

paginae 26 vel 27 versuura sunt, columnis binis ternisve in nomhium enu-

merationibus divisae, id quod religiosissime in editione imitatus sum. Ut

ubique numeri, quos nominibus praeposui, recte intellegantur, liaec vehm

teneas: fohum 2v. continet quae sunt ab ac sic omnis p. 72, 26 ad

Cassius p. 73, 48; foUum 3r. Oceani ad Mitilene p. 74, 63; fol. 3v.

Lamsacu ad BCXXVI p. 75, 12; fol. 4r. mergitur ad Sigota voci p.

75, 27; fol. 4v. tatur quoniam usque ad cutrit mi p. 76, 14; fol. 5r.

lia DIIII usque ad ijyso mon p. 77, 3; fol. 5 v. tc caucaso usque ad

Anartacae p. 77, 32; fol. 6 r. Geloni ad insulae sunt p. 78, 21; fol.

6v. Hibero ad Hadriae p. 79, 36; fol. 7r. Oceanus ad Santones p.

80, 71; fol. 7v. Lingonis ad occidentalis fa p. 81, 23; fol. ^i. tnosa.

Kam ad mare ingre p. 81, 41; fol. 10 r. qua naves p. 83, 18 ad

Burgundiones p. 84, 21; foL 10 v. Gippidas &d Paphies p. 85, 9; fol.

11 r. oceanus ad focis circa p. 85, 68; tol, llv. Delcis ad CCIIII p.

PROLEGOMENA. XLl

86, 43; fol. 12 r. Fluviu^ Nais ad CCCCLXX p. 87, 14', fol. 12v.

Iluvius Heurotas ad Corasmias p. 88, 24*, fol. 13 r. Massagetas ad

Sitifensem p. 88, 72; fol. 13 v. Oceanus ad exordio in Ae p. 89, 67.

In reliquis haec adnotari niliil interest. Hunc codicem accuratissime

meum in usum contulit Henricus Sedlmayer Vindobonensis ; eundem

cimi Zangemeisteri in usum Carolus Kaplan Vindobonensis contulisset,

de eis locis quibus hae collationes inter se discrepabant (qui nec multi

erant nec graves) iterum rogatus Sedlmayer hos denuo excussit. —Etiam in orthographicis rebus librum F ubique secutus sum, cum et

auctor tam recens sit, ut barbarica multa sennoni eius infuisse verisi-

mile sit, et iusta verborum scriptura ex Honorio Orosioque facili opera

peti possit. y in eis tantum emendare studui, quae ipse Honorio ad-

didit, inque eis ubi Laurentianus ad meUorem orthogi-aphiam nos ducit.

1« Nam etiam alterum librum adhibui Laurentianum pl. 89 sup. 67

saeculi X potius quam XI. Is codex membranaceus, formae quadi-atae,

tricenos ternos versus nitide scriptos singulis paginis continens, inde a

foiio 1 V. (nam 1 r. vacuum est) cum inscriptione |INCIPIT ORTHO-GRAPHA (quam vel ex Chorographia cum transpositione corruptam vel

ex Honorii c. 51 perperam desumptam puto) nostrum opus usque ad

fol. 13 V. plenum exhibet, ubi post TRIPERTITI statim a manu prima

htteris rubris additum est INCIPIT TriNERARIV PROVINTIARVMANTONH AVGVSTI i). IN PRBIIS PROVINCIAE AFRICE (falsa

tradunt Parthey et Pinder Itin. p. 1). Hunc librum adhibui non ut

ex eo ducem meum, hbrum F, emendarem, sed ut ahus quoque famihae

(cf. p. 72, 18—21) codex legentibus ante oculos poneretur, quo suo

quisque iudicio uteretur. Mihi quidem L nusquam fere meUor, sed

multis locis aUquam mutationem passus vidctur. Summo in foUo 1 v.

1) Hoc itinerarium, communem virorum doctorum usum secutus, ego

quoque 'Antonini' dixi. At si consideras quae Parthey et Pinder ex codi-

cibus tradunt, j>lerosque Hbros habere Antonit Augusti, ahos nuUum nomen,

solum vero Scorialensem saec, Vill Antoniui Anfp/sti, atque ne eum qui-

dem illud nomen exhibere nisi in inscriptione Itinerarii maritimi,quod ab

altero illo diversum alio loco posuit : non possumus non suspicari , Antonii

fjenuinam nominis formam esBc, quam inde ortam puto quia in Aetiiici nostri

qui dicitur, qui ante Itinerariura in sylloga positus est, praefatione Antonii

CaesariM que nomina ct AnguHti consuiatus cum terrac mensuratione cou-

iunguntur. Quare cavendum erit abhinc, ne Antonini nomine abutHmur ad

uetiitem Itinerarii dcflniendam. Quod nomen in Scoriaiensi e coniectura

uatum ease cziBtimo. qua iibrarius aUquis qui Antouium non fuisse impera-

torem probe Bciebat, aptiua nomen imperatorium restituere sibi vieus eat.

XLII PROLEGOMENA.

manu saec. XII vel XJII adscriptum est ^Descriptiones ferrarum et

aquarum a Romanls scripte'. Ipse contuli.

Alios codices, quos permultos enumerant Carolus Pertz et Chr.

Petersen, non duxi adhibendos. Qua re ne quis levitatis me incuset,

tenendum est, huius Cosmographiae ipsius pretium esse levissimum,

quippe cuius fontes hodie extent et in hac editione praesto sint omnibus.

Satis igitur habeo librorum indicem hunc proferre. Eundem titulum

quem in V legimus 'Cosmographia cum itinerariis suis et portilnis et

ex fastihus Bomanorum et consulum nominibus et diversis, sine quo

nemo prudentium esse potesV exhibent hi libri: Vaticanus 1883 saec.

XIV in., Rehdigeranus 63 saec. XV, (Vindobonensis suppl. 14 saec. XV)Hannoveranus Meibom. 107 saec. XV, Vindobonensis 3222 saec. XVI;

porro Parisinus 4807 saec. IX ex. (cuius pars extat in museo Britan-

nico bibl. Egerton. 268), Guelferbytanus misc. in quart. 61 saec. XV, Re-

mensis K 755, 780 anni 1417,- Monacensis Aug. les. 14 anni 1514,

quos omnes ex V descriptos vel derivatos esse dicit Pertz p. 53 sqq.,

licet Parisinus 4807 quosque post eum enumeravi, p. 72 v. 18—21

omittant in eaque re cum L consentiant. Porro Ottobonianus 643 saec.

XV et Venetus Marcianus 389 saec. XV breviorem habent titulum

^lncipit Cosmograpliia cum itinerariis suis'. — A primo ad secundum

ordinem ducimur inscriptione libri Parisini 4871 saec. XI fol. 142 ^CoS'

mographia hoc est descriptio orhis' (testatur Bonnet)^); alius enim li-

brorum ordo hoc insignis est titulo: 'Incipit situs et descriptio orbis

terrarum.' Huc pertinent Spirensis libri nunc deperditi (in quo et

ipso ut in multis aliis Itinerarium Antonini post Cosmographiam erat)

apographa Matritensis Q. 129 saec. [XIV—]XV, Laurentianus plutei

89 sup. 68 saec. XV ^) Parisinus suppl. lat. 671 saec. XV, Monacensis

10291 saec. XVI med., Barberinus IX 26 olim 809 saec. XVI, Oxo-

niensis Canonicianus lat. misc. 378 anni 1436, Monacensis 794 (olim

Victorianus 99) item anni 1436, Vindoboneusis 3102 anni 1529 et 3103

saec. XVI, Venetus Marcianus X 88 saec. XV, Monacensis 947 saec.

XVI, et Bonneto teste Parisinus 9661 saec. XV. His similis est Dres-

densis D 182 saec. X, qui omittit titulum. De pleroruraque quos dixi libro-

rum titulo constat, incertorum eum titulum esse verisimile est. 'Descrip-

tio totius mundi' appellatur in codice Romano equitis de Rossi saec.

XIV (Pertz p. 72).

1) Nec non NeapoHtanus IV D 21 saec. XIV cuius hunc titulum exscripsi

^Jncipit coamographya id est mundi mappa.

2) Etiam in hoc libro p. 94, 25—95, 15 deesse vidi, ut et in Barberiuo

809.

PROLEGOMENA. XLUI

li denique libri, qui ita Cosmographiam inscribunt ^lncipit Cos-

mographia Aethici^ sunt Parisinus 4808 saec. XII fol. 1, Berolinensis in fol.

359 saec. XII (ubi Aettici et in fine Attici), Vossianus Lugd. in fol. 60

saec. Xm in. Ex Parisino editiones inde a jji-incipe Simleri derivatae

sunt. Utramque inscriptionem coniungit Parisinus 8253 a saec. XV, qui ut

testatur Bonnetus ita habet 'Incipit cosmograpMa etkici vel descriptio

mundiJ Denique nescio quo errore ^Cosmigrafia Prisciani' appellatur

in Parisino 4126 saec. XIV. Nihil certi constat de Cantabrigiensi Trin.

IV 36 saec. XI, Oxoniensi lunii 25 saec. VIII ex., Harleiano 3859

saec. X, Casanatensi A II 34 saec. XIV; initium deest in Parisino

4806 saec. X. Neque satis constat de Parisino 4840 saec. XV. De-

scriptio totius orhis tripertiti' est in Monacensi 948 saec. XVI; de

Neapolitano IV D 22 bis saec. XV cf. p. XXXIX. Haec rei ipsi

sufficiant, plura cupientes Pertzii librum et Pinderi atque Partheyi ad

Itineraria praefationem adeant.

Codex ille ex quo Expositio totius mundietgcntium ala-

cobo Gothofredo Genevae apudPetrum (Jhouetanno 1628 editaest, periisse

videtur: quem Divione extitisse nonnulli putaverunt. A Fr. lureto

accepit Salmasius ^) qui ipse deinde hbeUum Gothofredo communi-

cavit. Alterius recensionis codex Parisinus 7418 fol. 264 sqq. saeculi

XIV a Carolo Mueller in Geographis gr. min. H p. 513 sqq. adhi-

bitns multo meHor atque integrior est quam Cavensis (Panormi scriptus?

cf. c. 66), ex quo Angelus Maius primus eam recensionem edidit.

Cavensis teste Maio Bedam de temporihus continet 'htteris Longobardicis

paulo post saec. X exaratum' ; sed 'luniorem philosophum' in calce

codicis scriptum eodem tempore exaratum esse Maius non disertis

verbis atfii-mat.

De N o m i n i b u s p r o v i n c i a r u m o m n i u m nil addonduni habeo,

nisi opusculum codice Veronensi saecuH VII quem p. XXXVII descripsi ser-

vatum esse a foHo 254 r. ad foHum 255 v., quod codicis totius est ultimum.

Ubicumque collatio mea a Mommseniana discrepabat, quod j^aucis locis

accidit, Augusti Luclis beneficio dc codicis scriptura ccrtior factus sum.

lu hoc et in proximis opuscuHs ubi opus emt a Seeckii editione recessi.

De Nominibus pro vinciarum a Polemio Silvio servatis in adno-

tatione dixi. In C o n s ta n t i n o p o 1 i t a n a e u rb i s notitia totus e Seeckio

pendeo, nec non in Notitia Galliaruni nisi quod in hac pauHo etiam

constantiuB quam iHe optimos codices scrjui studeo Hbrumque^ in universum

1) cf. Exercitt. Plin. p. Ub6 et 129'J. Gothofredus in praef. ad Saima-

•ium; 'c luretiano codice a te mihi pcramHntcr communicutu.'

XLIIIF PROLEGOMENA.

meliorem puto quam quem ille praetulit librum C; qui recentiora (velut

amhimnensmm c. 6) passim profert. Nomina illarum civitatum quae

sexto fere ineunte saeculo scdes episcoporum factae ac deinde in Noti-

tiam interpolatae sunt, uncis inclusa addidi.

In Vibio Sequestri edendo maxime Conradi Bursiani editione

(Turici a. 1867) usus sum, qui librum Vaticanum 4929 saeculi X {V)

solum esse ducem sequendum intellexit. Raro cum illo to i. e. codices

recentiores adliibui.

Librum Generatiouis ex libro antiquissimo Parisino 10910 edidi,

de quo cf. adnotatio ^). Librum unde Oanisius edidit (antiq. lect. U155 sqq.) recentem neque magni pretii esse existimo, in quibusdam

tamen cum eo 'Excerpta barbari' magis conspirant quam cum meo

codice. Codices Bernensem 318 saec. IX, Harleianum 5251, Vaticanum

Reginae 713, Vossianum quart. 5 , Middlebillianum olim colle^ii Cla-

ramontani saec. VIII Mommsenus p. 586 sq. affert; in omnibus praeter

Middleliillianum liber partem Fredegarii constituit. Sangallensem misc.

133 saec. VIII—IX Wuttke addit Aethici Histri p. CXXIII- Adno-

tandum etiam, quod a Bonneto comperi, in Parisino 7418 saeculi XPS"

extare ^Scarsnm cx cronica Origenis. Diiiisio tcrrc ct triiwi filio-

rum (olim foliorum) Noc'

1) Manus saeculi IX vel X iu summa pag. 1 ita iiiscripsit: Breuiarium

scarpsum ex chronica Eusehii Hieronimi aliurumque auclorum a quodamadatio. 'Idatio* legendum est, In re orthographica etsi barbara ueglegentia

confectus est codex, id tamen dispicere licet auctorem ipsum bonas scribendi

rationes secutum esse (qui y, th^ rh suis locis posuerit),pro ph autem ubi-

que fere f atque adeo Friges scribere moris habuisse, fortasse passim etiam

e pro ae. Ex eo libro primus sod non satis accurate edidit Labbaeus Bi-

blioth. nova mss. I p. 298 sqq. cf. etiam Chrouicon Paschale ed. Bonn. II

p. 97—103, ex quo et ex Syncello,

quos Graecos in adn. appeliavi (cf.

Muellenhoff Weltkarte p. 39 sqq.), liber hic illic emendari potest.

ADDENDA.

19 .XIV

^ 2. Similiter iam Muellenhoff p. 3.

p. 2, 7 q/. Partsch p. 35.

p. 2, 14. DCXVIII ut maritimi itineris longitvdinem defendit Partsch

p, 33.

p. »5, 7. iixnoQiov iixoa', xcd akka ilxoav dg ^Exvo^uov, naXtv 6h ^rxoac

tig r^Xav notu^Lv., xttl aXku iixoac dg Ka/naoivav Partsch 55 bene coniecit.

p. «?, 9. l'^rixovT(t\ T€TT(codxovT(c id. ibidem.

p. «?, 16. ngog (Iqxtixov uxqov ivv€(c, x(cl sixoac €lg 'liQccv , fvd-sv , . .

^TQoyyvXrjg elg Evojvvuov idem p. 57. nQog «. «. hvi(c^ x(cl evf^sv Toa(cvT(c

eig Ieg(cv, iv&sv J' iig ZcxsXiav hvsax(cC(Ssxa. ix Ac7i('co(cg J* sig Ecqjvvuov6^xa^ kxx(cl6sx(c J' Ix TJJ? ^TiioyyvXrig conicio.

p. «?, 18. U^cxvvov xal Ttjg K(c^aQ(V(cg et 19 juiXc(c ixaTfQag (Cf.i(f. id.

p. 58.

p. 3, 27. cf. Plinius III 100.

p. 4, 3. Partsch p. 67 mecum facit.

p. 4, 6. CXXV] CCXXV Partsch p. 66 ex Eratoathene ap. Strab.

p. 475.

p. 4, 10. ~KXVILX id. p. 70 ex /rg. 14, 17, 29.

p. 5, 6. DCCCCXX ex Dicuile scribere debui. — CCCCXVllI Partsch

p. ''->4.

p. 5, 7 : DLXXX idem p. 29.

p. 6f 11 sqfj. cf. Partsch p. 7 qui numeros de sola Armenia iatellegit.

p. 7, 20. PlininH IV 50: adde IV 46.

p. 7, 30. 700] ducenta Partsch p. 66 cum Plinii codice R.

p. 8, 26. Strabonem p. 169 ex Polgbio (apud Pliii. IV 119) hausisse

dicit /'artsch p. 60. Sed perperam : Polgbiua enim Gaditanam insulam

XII milia longam esst', Strobo vero eaiit mensnram non sufjicere dicit.

Idem p. 2^3 uiXccc enumerat treccnta sexaginUi inter llomam ittque Uruu'

dusitcm, ut Plinius II 244.

p. 9, 1. flurninr: Indo \v\ Sintlio ronicio.

p. 9 xqfi. Nesrio an addtre nccenHC fuerit Dimcns. 1 conferendum

esse cum Agrippae fg. 32, Dim, 8 cnm Agr. IH^ Dim. 19 cum A. 21,

Dim. 2n H 21 cum Agr. 23 ct 4, D. 24 cum A. 3; porro Partschium

XLVI ADDENDA.

p. 3 praeter ea quae ipse p. 7 covtuU inter se, etiam conferre JJim. lu^j.

12. 13 10. 17. 21. 28 cum Plinio IV 5^. 32. III 81. 80. 84. V 3^. 48:

quare Pliniana haec Agrippae vindicat. De Dim. l(f, 16, 11, 27 negave-

rim, fortasse etiam de 13, similitudinem cum Plinio intercedere ; quod ad

12 attinet, p. 7, 24 addere dehui post Div. 12: "cf. Dim. 12" : et p. 7, 27

post Div. 20: 'cf. Dim. 2s\ Reliqui Dimensvrationis loci cum Plinio sive

mavis cum Agrippa non conspirant.

p. .9, 9. Mecum facit Partsch p. 4 cum numerum ex XIII XX ortum

esse dicit.

p. 10, 21. decies ceatum milia Dicuilem i, 7, 2 habere addendum.

p. 11, 11. ab oriente mari Siculo, ab occidente Partsch ;>. 4U.

ih. 19. a Peloro usque ad Pachynum ante (cur non post fj in latitu-

dinem posuit Portsch p. 50; pro J89 idem p. 51 posuit 159.

ih. 24. pro 349 Partsch 2>- 39 posuit 459 ex Itinerariis.

p. 12, 5. Protuciano] portu Titiano vel promontorio Mariano Part.sch

p. 46. Pro 130 et 20 milihus idem 160 et 70.

p. 12, 9. Sardinia ab oriente mari Tyrrhenico, ab occidente Coraica

recte coniecit Partsch p>. 46.

p. 12, 20 et 22. Verha *et Aquitanica* transpono post 'Comata' ih.

Coriente: lege oriente.

p. 12 vers. idt. lege Agrippa 4, non 23.

p. 13, 37 : 536 j?;ro 5S5 Partsch }>• 31 coniecit.

p. 14, 10. Et hic et alibi Athlantico scribere dehui. Emendationcm

hic locus adhuc requirit.

j). 15. DIVISIO ORBIS. Terrarum orbis dividitur; ita iam scribenduw.

puto cf. Dicuil. et Plinius III 3.

p. 22, 3 adn. 'cf. p. 53' legc 'cf. p. 55.'

p. 23 adn. ad. v. 6: '6 XIII C" delendum, dein scribendum est : 6 pro-

vincias] oppida B. XXIIII R sqq. dein : *6 oppida LXI C" sqq.

p. 24, 2. acrostiches sint conicio.

p. 24, 4. legendum mare Asphaltites.

p. 24, 1. adn. dele '{Ay.

p. 25, 5 Bodia] 'llyto^a cqi] Scythiae (Ptol. VI 15 et 16) potius affe-

ram quam BovSivbv oQog Sarmatiae.

p. 25 B. pro '7 et 8' lege '7 et 25, 1'.

p. 26, J. lege Seres magnum C (bizantium supra scr. m. sec).

p. 26, 3. Salmasio non agseniior ; cogitandum de Kaih Indiae oppido

Ptol. VII 2, 5.

2). 26. 5 Ostana maris Pevsici insula geogr. Ravennas p. 'J90, 3 P,

p. 2h\ 0. Ariduli: num Ariani ?

p. 26, 11. Alexandria prope Arhelam est, cj. Plin. VI 42.

p. 26, 6. 'Rumi. Scythae' sunt in tahula Petdingeriana.

j>. 21. 4. itomahis in C nil nisi dittograp>hiam esse nominis PtoIomai&

A/. Bonnet jJCrsj^e.rit. Idem p. 3(K 2 quasi delct ut dittographiam voci.s

Caucaso.

1) cf. Partsch p. 66.

ADDENDA. XLVII

p. -iO, 5 ; 6. comma post oppidum ponendum, post redacti delendum,

Libri C eas partes quae sunt p. 33, 1—33, 13 et 38, 11—48, 9 ed. m..

in quibvs eum non attuli, Bonnetus eo consilio perlegit, ut si quid gravius

occurreret, adnotaret. Cuius haec notata affero. p. 33, 4 lauuades 8 ebnis-

s©r 9 sq. lyconici et matronae et choite et martianae et emigauio 34, 2 ante

apenius mons repetuntur illiricum-gaulo {sed praemisso . . habet prouincias

nouem oppid montes), ubi linguinici et madrone cottidie marciane iub^

emingaulo. Alpes et Pyrenaeus desunt. 34, 3 Marsus deest, sed post em-

mus est mal' mons. 4 Ispanias prouincias (rectef) 35, 4 post treuerorum

-statim augusta netaurinorum, mediis omissis. 8 Placentia deest, Sigiduno et

Mursa locum mutavervnt. pagauione. 39, 1 et redeunt] ad mare redeunt

3 efficitur] efficiuntur duo 8 milia CCCCXVI 40, 5 longiones ct langobardani

tutungri sueui, deinde quandali additum 8 fypei langones 11 myrtilum deest

41, 9 epiros accaua. tracia archadia lidia (Asia — Bithynia desunt) 42, 4

amissos, deinde nimdos additum, comani 6 edarnasos 43, 7 CCXI 15 CCCV16 Fluuius eorsas 44, 5 Fluuius rogudus nascitur de monte tauro influit in

mare sicicladacum currit milia DCCC XCVII. Fluuius sirus . . in mare

atriatico. locus turbatissimus. 45, 5 asdruhel 46, 10 luci debrea 4S, 5

tibursicum et postea midorum. —p. 36, 4. paramum] Pyrenaeura /*. Vossius Melae p. 527 ed. Gronov.

p. 31, 8. Areiate inmergunt legendum censeo; mittunt glossema puto

ad inmergunt.

p. 38, 5. scribe CCVIIII. typotheta erravit.

p. «Jy, 7. Geobonna: an Sigunna? ?*. e. Sequana {geogr. Rav. p. 236, 3).

p. 41. 3. Cypros Paphum : cf. Isidorus or. XIV 6, 14 'Cypros a civi-

tate Cypro . . . ipsa est et Paphos'.

p. 40, 6 adn. lege Muell. p. 8, non 11.

p. 42, 1 adn. Quae oppidin in S.

ib. 3 lege biariantiu S.

p. 43, 2 adn. lege : '2 fortasse Candavia' (condiagarum C) ib. Hi manis C.

ih. 12 lege influit. ib. themson C.

ib. la eorsas C.

p. 44, 7. Adriaticum; an Carpathium?

p. 44, .9. Ida: utique cum Dicuile Oeta legendum.

p. 43, 11. Futtui: Otio Scythae tabula Peutingeriana.

p. 46, 10. Luci (Lucri «S); lacum Lucrinum intellege cu,m Hermanno

Hagen. deinde Capri iam legendum.

p. 48. 13. miscent se: Nilus illi {vel illis) congeminatur conicio.

p. 48, B 4. ab eo lacu AethicuH, rectef

p. ri2, B 4. ethiopiam S 11 oppiddum ned correctum S.

p. 33, B 3. mauritania C.

p. 36 sqq. Oroaii coHmogrnphiam nuperrime in Commentationibns phi-

lolofftM in honorem 77/. MommHenii councriptiH p. 713 sqq. rdidit Zangr-

meiHter qui si orthographicn qnaedain addiH (rrlut quod Hcribit haud,

TyrrhcnuH, Carthago, njare Nostrum, promunturium, scptcntrio, Danuuius,

Suobi, Africus) hisce pavcnlis alin erhibet ntqne ego : p. 56, 2 triquetrum

r.7. 7 Parethonion | ib. hof mare, 5S, 6 XIJIII; ib. 14 et 20 59, 9 62, lo

XLVIII ADDENDA.

numeri non litterae {recte); 56, 10 Aracosia, 59, 2 Dacusa 6 extenditur Sy-

ria, quae generaliter nominatur 59, 17 a meridie, 61, 3 Carras ^Carris; 61.

5; 7 Cathippi 10 Paropamisadae fid quidem non rectej 12 Passiadras 13

Chrysorrhoas 62, 11 cum vidgata facit 14 Incipit a montibus 16 occasu

de.scendens, deinde 63, 5 siti om. {sed cf. 6,9, 11), 64, 25 Gallaeciae ib. ph»-

rum, 65, 2 angulus eius 16 Menapios 20 Tyle, 66, 12 ex oceano oritur 14

fecit 16 hoc est 67, 1 Parethonio 2; 9 Philenorum 12 Getulos Nathabres 16

Hadrumetus 17 Hippos, 68, 1 Mauretaniae 4 ad 7 Avenae — Calpes 11

universus, 69. 5 Hae 17 freto 21 et a borea, 70, S Tarraconem — Barcilo-

nem in sept. 9 Ebusus. —p. 61, 8. Oscobares cf. 'Earo^aQa oppidum Bactrianae apud Ptol. VI.

11 9; sed etiam fontera Scoborem Mesopotamiae et Scobaru Indiae, porro

Catippa et Catispi prope Taurum et Calippe Indiae, Sapham fSaphrim?Jad Taurum aliudque Mesopotamiae: haec omnia in tahula Peutingeriana.

p. 61, 13, Imauus: iam Straho XI p. 519 "Ifiaiov appellat, Imeumtah. Peut.

p. 99, 2.'j. inigmadae V. fortasse iniquitate?

p. 102, 1. CLXXIIII] CLXXXVII Partach p. 30 ex codice Leidensi

praefert.

p. 106 sqq. ^escio quo errore C. Muelleri coniecturae quas dedi ad p.

106, 1; 3. 109, 6. 110, 9. 112,3. il3, S, et Gronovii 114, 11 in alteram

adnotationem delatae sint, cum ad priorem pertineant.

p. 129j 6 scr. Rhenum.

p. 160—170. Liber Generationis, quem in universum secundum librma

P edere studui, in nonnullis tamen e Syncelli aliorumve Graecorum (cf.

Muellenhoff, Weltkarte p. 39 sqq.J cum ' Excerptis barharV consensuemendari potest. Quorum qiiae in editione omisi^ haec fere sunt: scrihe

p. 161, 10 fortasse Tyrii {cf. p. 169, 6—9); Citiij161, 18 adn. Carchedonii

'autem Tyrii peregrinij 162, 3 Hellenes delendum?

] 164. 1 Aggei, Gangini

{cf. p. 68, 4) Sabini| 164, 6; c. i4 post 17 ponendum (Ex, Syncellus, alii):

communes /. e. inter Cham et lafeth\ !69, 19; 20 contra] ultra. —

M. YIPSANI AGEIPPAE

PRAGMENTA AI) CHOKOGKAPHIAM

SPECTANTIA.

A g r i p p am quidem in tanta viri diligentia praeterque in hoc a

opere cura, cum orbem terrarum orbi spectandum propositurus esset,

errasse quis credat? et cum eo divum Augustum? Is namque con-

plexam eum porticum ex destinatione et commentariis M. Agrippae a

ssorore eius inchoatam peregit.

Primo fuit a litore stadios X, et maritimum etiam Vipsania por- b

ticus habet, . . . nunc abesse a litore CXX . . adfirmant.

nKeioTOv rj d^dXazza yecoyQag^el v.al G^rn^iaTiQei zijv yrjv^ c

yco?.7roig a7TeQyaCof.ievi] y.al 7te?Myrj '/,al TtOQ&fxovg, 0(.ioiwg di io&-

lOLiovg y.ai xeQQOvr^oovg y.al ayQag' 7rQCO?Mf.ifidvovoi de zavT)] yal ol-

TroTafuol yal tcc OQrj. Jid yaQ tcjv tolovtcov r^^teiQol Te yal eS-v)]

/,al 7to?.e(')v d^eoeig evcpvelg evevorj&rjoav /.al TdX?M 7tOL/.i?4iaTaj

oocov ueoTog eoTLv 6 x co q o

y

q a cptyo g 7t iva^. ^Ev 6e TOvTOig

y.ai To Tcov vr^ocov Tc?Jj&6g ioTc /aTe07taQ(.ievov tv Te ToTg TteXdyeot

u/.ai y.axd Tiv.TtaQaXiav 7tdoav.

Orbis dividitur tribus nominibus: Europa , Asia , Libyal

K JJetlejseni apparatii critito adiciam ptleraque.

a. Pliniua Nat. hist. III 17 ^qui Agrippam inter librorum JII IV V

VI auctoreH enumerat\2. orbi A (Vosfiianus fol. 4 saec. IX)^ C (alteriu,s

codicum ordinia lihri). urbi edd.\4. eum cod. saec. XIII. eam AC.

b. PliniuH VI Viti. fuit «c. Spasinu Charax. — ('». i^rimo E (Parisinus

6795) prius rell.|

G. et E^ om. rell, Vipsania IJrlichs iupsanda E uip-

aanda rcll.

C. Strabo II p. 120.

1. Diviaio orhin (r/ule p. 10) init. ct <:x ra Dicnili praef. 10. Terraruin

orbis tribus dividitur Dic.

0»ographi latini minores, od. Biesa. *

2 AGRIPPAE

vel Africa. Qiiem divus Auf^istus prirnus ornnium per chorogTaphiam

ostendit.

2 Oram eam in universum originis Poenorum existimavit Ikl. Agrippa.

3 Lougitudinem universam eius prodidit M. Agrippa CCCCLXXVp., hrtitudinem CCLVITI, sed cum termini Carthaginem usque pro-5

cederent.

4 Longitudinem provinciae Narbonensis CCCLXX p. Agi-ijjpa tradit,

latitudinem CCXLVIU.

5 Mrjy.og di ttq vr^Gov q)i]olr 6 yjoQoyQacpog jiiilia r/.ai6v eh]-

'AOVTa, TtlMTog di ef:idoiuijKOVTa' ^agdovog di f-irjy.og dia/.6oia^^

eiyiooi, 7rlaTog di svEvrjxovTa oktco.

() "^^Tto TF. TTjg ylipvrjg t6 eyyvTctTco diaQ/ad q^r^oiv 6 yiOQoyQa-

cpog elg ttjv ^aQScv iuDua f TQiayooia.

7 (Jircuitu patens, ut auctor est Agi-ippa, -j* DCXVIU p.

8 'Ev di tJi ycoQoyQacpla f.iEitco )JyeTaL to. diaOTi]uaTa /aza f.il-^^

QOg dit]Qrjf.i£va fiiXiaOfic^' e/, fiev Ile^uoQiccdog elg 31vLag eY/.ooi

TtevTe' TOoavTa de /,ai ey BIvXcov elg TvvdaQida' eiTa eig ^ycx^vQ-

1. vel Africa om. Dic.\

1. que Div. quem Dic.\

1. cronogi-afiam Div.

chorografiam Dic. — Hinc desumpsit Annius Viterhiensis ista qnac

'pro genuinis vendidii: Itinerarii Antoniui Pii fragmenta. Divus

Augustus quamvis totum orbem recte diviserit ubi ait: Orbis totus divi-

ditur in partes tris, Europam Africam et Asiain, quae tere est dupla ad

quamlibet duarum , in desciiptione tamen locorum orbis multa loca memo-ratu digua siluit sqq. cf. Itineraria ed. Partliey et Pinder p. 259. Apparct

Annium codice usum esse qni Itineraritim Antoniniet Dicuilem continchat.

2. Plinius III 8. 3. eam i. e. Baeticae.

3. Plin, III 16. 4. eius: Baeticae. Inde Martianvs Capella VI x>.

'212 E.: 'tenditur autem per longitudinem,quantum Agrippa dinumerat,

milibus quadringentis septuagiuta quinque, latitudine duceutis viginti (|uat-

tuor {sic), cum fiues Carthaginem usque protenderet. quae opinio Agrippae

non exiguum admittit errorem.' (Baeticae . . nunc latitudo . . CCXXXIIUp. PlinivH III 17.)

4. Plin. JIl 37. — Indc Martianus Cap. VI p. 21.3: 'Narbononsis

provincia . . cuius longitudo, sicut Agrippa dimensus, trecenta septuaginta

milia passuum, latitudo autem ducenta quadraginta octo.' Dicuil 1, 2, 2; .. .

'luxta Pliuium Secundum in eodem longitudinem provinciae Narbonensis

CCCLXX Agrippa tradidit, latitudinem CCCXLVIII* (sicj.

5. Strah. V ;?. 224 C. 9 rrjg rt']aov i. e. Corsicae.

(). Strah. V p. 223. — 6iax6aict GossellinuSy cf. Plin. 111 8i. TQtaxcoin

riUgo

7. Plin. III 86. — de Sicilia loquitur\

Dicuil 8, 2, 1: 'Pliuius

Secundus .... dicit iu quarto libro : Sicilia .... circuitu patens. ut

auctor est Agrippa, m. p. DCXVIII.'|DXXVIII ci. Dctlcfscn coU. § s7,

in qua tamen nnmeri corrupti esse vidcntur. DCXVIII codd.

8. Strah. VI p. 266. 15.7^« SiaarrifjaTa'. Siciliae ambitum dicit.

FRAGMENTA. 3

vov TQLa/.ovTa' v.al xa loa elg ^'dlaioav yml TtdXiv l'oa elg Keq^a-

/.olSlov xavxa i.iev 7to)dyvLa' elg d^ 'luegav TtoTauov dey.aoY.Tio dia

fxeorjg Qaovra Trjg ^L/.eXlag' eiz elg TldvoQuov TQLa/.ovTa TcevTe' dvo

di Y.al TQLdY.ovTa eig to tcov ^lyeoTauov ijLiTzoQLOv' 'LoLnd de e\g

h ylLhi^aLOv TQid/.ovTa oytoj. evTevd^ev 6e Y.djLiiliavTL ifcl to ovveyeg

7c}.evQ0v elg iiiv to HQdy.leiov e[Sdoj.Lr]YovTa TtevTe, ini Si to' ^Y.QayavTiviov iuTtoQLOv ei'/.ooi, . . . /ml d)Xa ei/ooLV eig KaudQivaveiT ijtl Udyvvov TtevTif/.ovTa' ev&ev 7td)uv VMTa to tqltov Ttkev-

Qov elg fxiv ^vQaY.ovooag TQLa/.ovTa e§, eig di KaTdvr^v e^r/.ovTa.

loeiT eig TavQOuivLov TQid/.ovTa TQLa' eiT eig 3Ieoo)]vr^v TQidY.ovTa*

ne^fj di i/. /Liiv Ilayvvov eig IlelcoQLdda eY.aTOv e^tj/.ovTa oy.tco, i/.

di Meoorjvrjg eig ^Llv^aLov tij OvaLeQLa odco dLaY.ooia TQid-

Y.ovTa Ttei^Te.

^^Ttb (.liv ovv ^ EQLY.codovg eig 0OLVLY.codt] diY.a jnDud cprOLv9

15 ycoQoyQdcfog, ev&ev ()' eig /lLdvf.ir^v TQLd/.ovTa, ev^ev d^ eig ylLrcd-

gav TCQOg aQY.TOv ivvia /.ai eLY.oOLv, tvd^ev 6' eig ^Lxe/Jav ivvea-

Y.aide/.a' e/./.aLde/.a 6^ i/. Tr^g JETQoyyvlr^g. itQOY.eLTaL di tov Tla-

yvvov MeliTrj [o^ev Ta y.vvidia a YxCkovot MekLTala] Y.ai Taldog,

c>ydorf/.ovTa y.ai oy.tco fiDua Ti]g a/Qag aucpoTeQaL Siiyovoai.

20 KoooovQa di TtQO tov ylLLv(iaLOv /.ai tcqo Ttjg .AoTcidog KaQyj]-

dovLa/S]g Ttolecog rjv KlvTciav y.aXovoi, jLiiot] df.icpolv Y.eLfiivrj Y.ai

TO ).ey&iv dLdoTrjfna dcp h/aTiQag diciyovoa' yml t) ^iyiLLOVQog di

TTQO Tt^g ^L/.eliag y.ai Trjg ytL^vtjg ioci /.ai dXXa fiLY.Qd vr^oidicc.

Ipsum a Cauloue abesse LXX prodit Agrippa. 10

2.-, .AvTog 6 Y.oXnog eyu iceQircKovv a^LoKoyov i-uKicov dia-WY.ooLcov TeTTaQa/.ovTa, cog ycoQoyQacpog cptjoi.

0rjOL 6' b ycoQoyQdcpog Ta d^co tov BQevTeoiov (.leyQi TaQyd- 12

vrjv (ALKicov f-Y.aTov e^t]/.ovia 7civTe . . . ivTev^ev d eig yiy/.cova

6ia/.6oLa nevTtj/.ovTa TtTTaQa uiltd cpt]OLv i/.eivog.

3,^Illyrici latitudo, qua maxinia est, (XXyXXV p. colligit, lon<j;itu(lo j;}

a Humine Arsia ad flumen Drinium DXXX, a Drinio ad promunturium

7. ytd uXXtt itxoniv] xal 7mrr]y.ovTa dg FO.nr xal nlln ity.oatr conicio\9. f^t]-

xoVTn: an ntvTT\yorin?\10. TQcnyovrn] xni 'iri fig Tr\r I7t).(0()ictiSn hv(n (uUlil

(jrroshiTdius\12. (hnyoain add. Curai-x.

9. Strafj. VI ]). 277. \\\ nQXTor\ nny.Tixir (ixnor Groskurd.

10. Plin. III 00. 24. Ipsum, i. c i^roiuuuturinm /.aciniuin.

11. Htrab. VI j>. 2GI. 25. o xoXnog, i. c. sinun Tarentinus^ cui CCL p.

PliniuH III 99 irihuit.

12. Strah. VI p. 2H.'>.

13. riin. III 150,31. drinium rotlil.; srd I>iniio «? 144

\31. i\\\u\o vel

trinio codd.\p. 4, 1 Ci..XXII K 2. Xilll cuild. nonnulii,

1»

AGRIPPAE

Acroceraunium CLXXV Agrippa prodidit, universum autem sinum

Italiae et Illyrici ambitu|

XVII |.

14 Ab Histri ostio ad os Ponti passuum D alii fecere; Agrippa LXadiecit.

15 Ipsa abest promunturio suo, quod vocatur Criumetopon, ut prodit^

Agrippa, a Cyrenarum promunturio Phycunte CXXV, item Cadisto a

Malea Peloponnesi LXXX, a Carpatlio insula promunturio Samonio LXin favonium ventum.

16 Circuitu vero totius Ponti . . . Artemidorus vicies semel et decem

novem milia facit, Agrippa |XXIII LX. lo

17 Agrippa a Byzantio ad flumen Histrum DLX, inde Panticapaeum

DCXXXV.18 Agrippa totum eum tractum ab Histro ad oceanum bis ad decies

centum milium passuum in longitudinem, quattuor milibus quadringentis

in latitudinem, ad flumen Vistlam a desertis Sarmatiae prodidit. is

19 Dromos Achilleos, cuius longitudinem LXXX tradidit Agrippa.

20 Sarmatiae, Scythiae, Tauricae omnisque a Borystliene amne tractus

longitudo DCCCC -LXXX, latitudo DCCXVI a M. Agrippa tradita est.

21 Graeci et quidam nostri|XXV

|oram Germaniae tradiderunt,

Agrippa cum Raetia et Norico longitudinem DCLXXXVI, latitudiueiii 20

CCXLVnl, . .

14. Plin. IV 45, 3. D. ali vel D. alii codd., nlsi qnod DLII A E^ Egoillos sequor coll. frg. 17 et Varrone ap. Plinlum IV 78.

15. Plin. IV 60. 5. Ipsa, i. e. Creta\7. meleo nonnulli

\7. LXXY E,

LXXX A, LXX relL

16. Plin. IV 77. 9 'vicies novies decem iiovem' Muellenlwf Hcrm.

IX 189 ; 1 cod. uicies semel ut nouies decim uouem miha codd.

17. Plin IV 78. — cf. frg. 14\V2.DCX etDCXXX}i{coll.IV44jMuel-

lenhoff Herm. IX 188. 'DCXXXV in eodd.

IS. Plin. IV 81. 15 uistia D (Vaticanus 3861) E F {Leidensis Lipsii)'\

— Dicuil If 7, 2: 'luxta Plinium Secundum in secundo [sic] Agrippa

totum eum tractum ab Histro ad oceanum bis decies ceutum mil. pas-

suum in longitudine, quattuor CCCC millibus in latitudine ad flumen Huistla

a desertis Sarmatiae prodidit.'1

— 19. Plin. /J' 8-i.

20. Plin. IV 91. 18. DCCXVH wulii codd.\18. sine Agrippae nomine

Divisio 15 et Dicuil i, 8, 1: 'Sarmatia, Scythia, Taurica . . , longitudo

m. p. DCCCC LXXX, latitudo DCCXV.' cf. et Diniens. 9.

21. Plin. IV 9^. 19. XXV codd.i

20. DCXXXVI A. — Plinius addit

:

Raetiae prope unius maiore hatitudine, sane circa excessum eius subactae:

nam Germania multis postea aunis nec tota percognita est. Si coniectare

permittitur, haud multum ora deerit Graecorum opinioni et longitudini ab

Agrippa proditae.

FRAGMENTA.

Agrippa longitudinem DCCC esse, latitiidinem CCC credit; eandem22

Hiberaiae, sed lono-itudinem CC minorem.

Gallia omnis Comata .... universam oram|XVII

|

L Agrippa, 23

Galliarum inter Rlienum et PjTenaeima atque oceanum ac montes

5 Cebennam et lures (quibus Narbonensem Galliam excludit) longitudinem

CCCCXX, latitudinem CCCXVni computa^it.

Lusitaniam cum Asturia et Gallaecia patere longitudine DXL, 24

latitudine DXXXVI Agrippa prodidit.

Polybius . . prodidit a monte eo (Atlante) ad occasum versus25

10 saltus plenos feris,

quas generat Africa , ad flumen Anatim

CCCCLXXXXVL Ab eo Lixum CCV Agrippa, Lixum a Gaditano

freto CXn abesse; inde sinum qui vocetur Sagigi, oppidum in promun-

turio Mulelaclia, flumina Sububam et Salat, portum Rutubis a Lixo

CCXXim, inde promunturium Solis, portum Rhysaddir, Gaetulos Au-

lotololes, flumen Quosenum, gentem Velatitos et Masatos, flumen

^lasatliat, flumen Darat, in quo crocodilos gigni. dein sinum DCXVIincludi montis Bracae promunturio excurrente in occasum

,quod appel-

letur Surrentium. postea flumen Salsum, ultra quod Aethiopas Perorsos,

quorum a tergo Pharusios. his iungi in mediterraneo Gaetulos Daras,

20 at in ora Aethiopas Daratitas, flumen Bambotum crocodilis et hippopo-

tamis refertum. ab eo montes perpetuos usque ad eum quem Theon

Ochema dicemus. inde ad promunturium Hesperium navigatione dierum

ac noctium decem. In medio eo spatio Atlantem locavit, a ceteris

omnibus in extremis Mauretaniae proditum.

25 Agrippa totius Africae a mari Atlantico cum inferiore Aegypto26

I

XXX;

longitudinem ...

22. Plin. IV 102. 1. longitudinem sc. Britanniae.\

23. Plin. IV 105. 3. XVIL L AE. XVIII DR (Riccardiamis) XVIIF.

I

6. DCCCCXX et CCCVIII Pliv. ap. Dicuil 7, 2, 1.

24. Plin. IV 118.

25. Plin. V9—10. 11. Ab eo, i. e Jiumine Anati\12. inde, i. e. a Lixo:

tinde efficitur totum locum ex Agrippay non ut pleriqve putant ex Polybio

desumptum esse neque hic tam harhara nominum fovma usquam utitur.

'Orae marltimae descrihuntur etiam f(j. 2 et 31. Kt sane 2Lok6tis no7i a

Polyhio homine Graeco sed ah Romano tantum 'Solis promunturiuni* intel-

Ufjl potcrat ; qu,od postea 'iD.lou (Qog (rraece rursus rertit Ptol. JV 7, .7.

PoHt S(dat illa 'Anatis fluvius a Lixo CCV rcpetere Plinius noluit\ 12.

»ugici nonnulli ' 14. risardir vel similia^ nonnulli\15. Autoteles codd. corr.

Sillig t 15. quosenum AE- uosenum alii\15. Bclatitos mulfi ; vequor A

\15.

mPsatos R\

17. breacae slmilia nonnnUi\W). paruaios y1, pleriqne

\iu add.

lan. \20. Ijombollintn .1. l>aM)>otlium nim alii I 22. liesjxTum A, plcriquc

;

recte E.

2«. Plin. V 40.

6 AGRIPPAE

27 Agrif)pa a Pelusio Arsinoen Rubri maris oppidum per deserta

CXXV p. tradit.

28 In duas eam partes Agrippa divisit: unam inclusit ab oriente

Phrygia et Lycaonia, ab occidente Aegaeo mari , a meridie Aegyptio,

a septentrione Pa])hlagonia ; huius longitudinem (.'CCCLXX, latitudineni 5

CCC^XX fecit. Alteram determinavit ab oriente Annenia minore, al)

occidente Phrygia, Lycaonia, Pamphylia, a scptentrione provincia Pon-

tica, a meridie mari Pamphylio, longam DLXXV, latam CCCXXV.

29 Agrippa a Calchedone ad Phasim|

X|,inde Bosporum Cimmerium

CCCI.X." 10

30 Agrippa Caspium mare gentesque. quae circa sunt et cum his Ar-

meniam determinatas ab oriente oceano Serico , ab occidente Cauca>i

iugis , a meridie Tauri , a septentrione oceano Scythico,

patere qua

cognitum est CCCCLXXXin longitudinem, in latitudinem CCXC prodidit.

31 Oram omnem a Caso praealtis rupibus accessu carere per 15

CCCCXXV p. auctor est Agrippa.

32 Agrippa longitudinis^XXXIII

|,latitudinis

|XXIII prodidit.

33 .... de quo dicemus exposita prius M. Agrippae sententia.

Namque is Mediam et Parthiam et Persidem ab oriente Indo, ab occident<'

Tigri, a septeutrione Tauro Caucaso, a meridie Kubro mari terminatiis 20

patere in longitudinem |XIII| XX p., in hxtitudinem DCCCXL prodi-

dit: praeterea per se Mesopotamiam ab oriente Tigri, ab occasu

Euphrate, a septentrione Tauro, a meridie mari Persico inclusam,

longitudine DCCJC p., latitudine CCCI^X.

34 Agrippa|

XVII|

XXII sine differentia latenmi .... 25

27. Plin. V 65. — Sic et Herodotus IV 41 metitur xt^^ovg ara^iovg.

2S. PUn. V 102. 3. eam, i. e. Asiam.\Dicuil 2, 1, 3: 'luxta Pliuiuni

Secundum in quinto: Et quae proprie vocatur Asia, iu duas eam partes

Agrippa divisit. reliqua eisdem verbis atque Plinius, iiisi quod a meridio

— Paphlagonia omittit, et in fine habet: longitudinem DLXXV m. p., hiti-

tudinem CCCXXV.'29. Plin. VI 3. — cf. et Eratosthencs a/>. Straboncm II j^. 91

\9. cal-

chadone ffre codd.^ Detlcfsen\

1). bos})orum sic codd.

30. Plin. VI 37. 12. perico mss.^ sed cf. Dicuil i, 8, 2\13. scythycos

latere codd.

31. Plin. VI 39. 15. Oram, sc. maris Caspii | 15. a casu codd.\

15.

gargre codd.

32. Plin. VI 57. 17. longitudinis sc. Indiae|XXIII cod. unus XIII

reliqui.

33. Plin. VI 137.

34. Plin. VI 164. 25. Agrippa .ff. sinuni Arahicum in longitudinem

th.mvit. 25. XVII. XXXll E, sed reliqui XVII. XXIlT

I

FKAGMENTA. 7

Aethiopum terram universam cum mari Rubro patere in lougitudi- 35

nem|XXI

|

LXX p. , in latitudinem cum superiore Aegypto|

XII|

XCVI Agi'ippa existimavit.

Agrippa hoc idem intervalhim a freto Gaditano ad sinum Issicum36

5 per longitudinem directam|XXXmi

|

XL taxat, in quo haud scio an

sit error numeri,

quoniam idem a Sicido freto Alexandriam cursus

I

Xinj

L tradidit. Universus autem circuitus per sinus dictos ab

eodem exordio colhgit ad Maeotim lacum|

CL|VIIII.

In Cyrenaica eius pai-te DCCCCX eam fecit Agrippa, deserta eius37

10 ad Garamantas usque, qua noscebantur, complectens : universa mensura

quae veniet in computationem|

XLVI|

VIII efficit. Asiae lon-

gitudo in confesso est , LX|

III DCCL, latitudo sane computetm' ab

Aethiojjico mari Alexandriam iuxta Xilum sitam, ut per Meroen et

Syenen mensura currat,j

XVIII LXXV.Praeterea mensuras midtas sine aiictoris nomine prolatas Plinius

ex Agrippa liausisse videtur, qiiarum (ne inania proferam) eas tantum

fere commemordbo qiiae cum Dimensuratione , vel ciim Divisione orhis

congruunt, velut mensuram Italiac inter Yarum et Arsiam quadringen-

torum dcccm milium (Plin. III 43 ; CCCCXX Divisio c. 9); Mace-

doniae Tfiraciae Hellesponti (longitudo 720 m. p.: Plinius IV 50 ct

Dim. 11 et Divisionem orhis qui exscripsit Dicuil 1, 6, 1 ; 820 m. p.

errore cdlami liahet codcx Divisionis c. 13; sed latitudo: m. p. 384

Plinius, 381 Div., 332 Dim.) , et quas item iungunt Epiri Acliaiae Atticae

TJiessaliae (longitudo m. p. CCCCXV Plin. IV 32, CCCCX Div. 12);

porro Syriae cum Bahylonia (470 et 175 milia Plinius V 67 nec non

Divisio 19; Dimensuratio 4 liahct 370 et 175). Aegypti inferioris

hngitudinem m. p. CXLVI Plinius V 48, sed CLXVII Divisio 20

exhibent. Africam cum Numidia et Plinius V 25 ct Div. 25 milia

580 longam ct 200 latam aestimant (480 milia ct 300: Dim. 20).

Cycladcs et Sporades 700 ct 200 m. p. a Plinio IV 71 , 500 ct 200

in Dim. c. 7 ct r^?> Orosio narrantur extcndi. In Mauretaniac latitu-

dine definienda Plinius V 21, Dim. 25, Div. 26 vix paucis discrcpant.

:i5. Plin. VI 106. — Dicuil 4, 1 , 2 hnec habct: 'iuxta Phnium Se-

cuiuluin in f.'odnm longitudincm Aegypti superioris cuin sua Actliiopia

C decies et quater ct acmcl LXX pass., latitudinem Acthiopiae et Acgy)»ti

superioria DCCCCLVII paasuum Agrippa existimavit.* |2. Xll. XCVl

Mic E, 8cd XII. XCVII yt\"XL_XCVII J)F.

n. Plin. VI 207. 5. XXXXjlII. XL /':I

7. XII. L/. |b. ad /v, intra

rclliCLIII E, CLVlill rdL.;

\ CLV |VIIII Drllff^en e.r, IV 7H.

37. Plin. VI 209. \). eius ». e. Afrirac\In] a /1!. | 11. comparationnm

plfrtqucI12. LX. III. DCCL /;, LXIII. IjCCL />K LXIIT. DCC /.',

emcntl. Dctlefscn.

8 AGRIPPAE FRAGMENTA.

Cypnis pariter in Dim. 5 et db Orosio, sed aliter atque a Plinio ¥129desci'ihitnr. Haec fere stint, quae per litteranm corrupteJas dispicere

Ucet; ultra progredi in suhtiliora non audeo. Poiro Straho ex x^^QO-

yQ(xg)(i) suo sumpsisse videtur distantias hasce per ullia ex^yressas:

ivd-Ev (a finihus Hiheriae) ^ev elg Ndgfiojva fiDua e^rjy,ovTa TQia,

fyielS^ev di elg ISe^avoov bydoriY.ovTa o/.rw, ey, Nejnavaov di dia

OvyeQvov xal TaQOvaKWvog elg za ^eQiua vdaTa xa ^e^ia y.alov-

fxeva . . TcevTr\yovTa TQia, evrev^ev de elg .AvtLttoXlv y.ai tov

OvaQOv TCOTa^iov f-^dofj^rjXOVTa TQiaj waTe xa ovfiTiavTa yiverai

fxiXta diaKoaia e^dofirf/.ovra enTa . . . (sequunttir quihus evioi

stadiis mensuras exhihueriiit) . . y,aTa de Trjv eTeQav odov Trjv dia

OvoyovTLOJv ymI TTJg KoTxiov i^exQL fiev OvyeQvov y,ai TaQOva/xo-

vog yiOLVT] odog rj cctto Nefxavoov, eiTevd^ev di enl fiiv Toig Ovo-

yovTicov OQOvg y.al ttjv aQxrjv Trjg avaj^aoetog tiov lAXnetov dia

/iQOvevTia yal Ka^aXXicovog fiiha e^jjyovTa TQia' 7ta?uv d

evTevd^ev eTtl Tovg hreQOvg oQOvg tcov OvoyovTicov jiQogTijv Kott^ov

fiilia eyMTov evog deovTa erc^

E^qoSovvov ncofirjv' eiT ahha to-

aavTa Slcc BQLyavTiov ycofirjg yal ^y.LyyofAccyov yat Ttjg tcov L4.X-

Ttecov vTveQd^eoecog eTtl QyeXov, to TteQag Ttjg KoTTiov yfjg' )j ano

2yLyyofAcxyov di ^jdrj 'iTaXia XeyetaL' eOTL 6i evd-evSe eTtl ^/eXov

fiikLa elyoOLoyTco (Straho IV x). 178), cpiihus haec adiungo V p. 217

extantia: vTteQ di IIlayevTiag eTtl f.iiv Tovg OQOvg Ttjg KoTtiov yrjg

Tl/Slvov ev TQLccyovTa e^ fALkioig nolLg . . . ij d^ ev&ela elg

Q/.e?^ov TtaQcc tov Ilccdov yai tov /JovQiav noTafiov ^aQa^Qcodrjg

)j TtoXXij . . . iiLlicov eoTL TteQL \eyMTOv'] e^rjyovTa. fjTcr^fr 6i

tj6rj Toc^'yikjieLa oQtj yal rj Ke?,Tiyjj^ Sed quae Straho p. 169

et 230 fiLkioig exprcssa hahet, ea M^y^^- chorograj^ho hausit, quod

demonstrare tongum est; p. 285 partem in fg. 12 omissam e Poh/hio

sumpsit; p. 322 viam Egnatiam miliariis instructam ah ApoUonia ad

Hehrum fluvium 335 milium passuum esse dicit, cuitcs priori usque ad

TJtessalonicen parti cum p. 323 disctiis verhis dicaf a Poh/hio 267

fii?Aa trihui, cetera quoque ad eundctn redire ridcntur. — Denique

hreviter monendum est, ne quis undecim Italiae regionum descrij^tionetn

a divo Augusto factam,

quam PUnius III 46—138 excerpsit , cum

Agrippxie opere coniungcndam quacunquc ratione putct: id qiwd cum

multis rehus tum co prohihetur quod anti Agrippae sive x^^QoyQc^cpov

fragmento 12 ptrorsus ille discrepat apnd Phn. III 103 ''promuttturium

apud montis Gargani a SaUentino sive lapygio CCXXXIIII* et 111

'^colonia Ancoym a Gargano CLXXXIII. —

[HIEJaONYMI PHE8BYTERIJ

DIMENSUKATIO PEOYINCIAEUM.

India ulterior finitur ab oriente oceano Eoo, ab occidente flumiuel

Indo , a septentrione monte Tauro , a meridie oceano f Syrico. Cuius

spatia patent in longitudine milia passuum XXX et CCC, in latitudine

milia passuum XL et CC. Ganges flumen ibi est et regio , ubi piper

snascitur et elefanti, dracones, sphinges, psittaci.

Media , Parthia , Ariana , Carmania , Persida finiuntur ab oriente 2

flumine Indo, ab occidente Mesopotamia, a septentrione monte Tauro,

a meridie mari Persico. Quarum spatia habent in longitudine milia

passuum f XI et CCCXX, in latitudine milia passuum DCCCXL.10 Mesopotamia finitur ah oriente flumine Tigri, ab occidente flumineS

Eufrate, a septentrione monte Tauro, a meridie mari Persico. Cuius

spatia habent in longitudine milia passuum DCCC,

M = Monacensis 7d4 olim Victorianus 99 anno 1436 scriptus. con-

tulit Fr. Ohlenschlager amicus in usum meum.

L = Laurentianus 89 sup. 68 saec. XV.

ML codicis unius apographa sunt; quare S = consensus eorum. —V = Vaticanua Palatinus 1357 saec. XIII (Jol. 137 sq.J.

Ex V omnia, ex L selecta secundum editionem E. Schwederi (Kdiae

1876J, ex M omnia exhibelo.

leronimi prespiteri demensuratio prouinciarum V.

Dimensuratio (Demonstratio L) prouinciarum quae uon erat in praece-

denti codice bed de antlquissimo Hbro excerpta (libro exccrpta evanida

in M) S.

1. 1. coo F, egeo »S|2. indo V, sintho aS [

2. syrico VS-, fortasse Per-

Bico, cf. Divis. 24 I 4. milia passuum K, om. S\4. XL F, XI S

\

5-

spinge VS\5. siptaci I', aiptbaci S.

2. 0. partia S| G. appiania U, appiaia M, appiana I

\0. carminiu V,

r ni

cami a M, carmina L \

'. indo U, sintho S|

9. XI el CCCXX S; haec

et in lat. m. p. om. V. — XI] puto |X ci Agrippac fg. 33.\

\). DCCCXLr, Agr. DCCCXl S.

3. 10. ab oriente om. VS \ tygri V\11. eufratcn 1'^'

|marc VL

\12. 'in

latitudine milia pab:iuum CCCLX' addo c.x Agrippae fg. 33, Divig. 22.

10 DIMENSURATIO

4 [Bahylon) 8yria fiiiitur ab oriente flumine Eufrate , ab occidente

niari Acgyptio , a septentrione quod inter Cyprura et Syriam est mari,

. a meridie Arabia, quae est inter mare Rubrum et sinum Persicum.

Cujus spatia in longitudine milia passuum j CCCLXX , in latitudine

milia passuum CLXXV. -

5 Insula ( ^prus iinitur ab orieute mari Syrio, ab occidente Pamphy-

lio, a septentrione Aulone Ciliciae , a meridie mari Phoenicio. CHiius

spatia in longitudine milia passuum CLXXV , in latitudine milia

passuum CXXV.

() Armenia , mare Caspium, et quae circa gentes sunt [ab oceano], fini- lo

tur ab oriente oceano Indico, ab occidente iugis montis Caucasi . . .

a meridie monte Tauro. Cuius spatia patent, qua cognitum est, milia

passuum CCJCCLXXX, in latitudine milia passuum j CCCCLXXX.

7 Insula Rhodus cum Samo , Chio et quae circa sunt Cyclades iini-15

untur ab oriente litoribus Asiae, ab occidente mari Icario, a septen-

trione mari Aegaeo, a meridie mari Carpatliio. Quae patent in longitu-

dine milia passuum D, in latitudine milia passuum CC.

8 Dacia Getica finiuntur ab oriente desertis Sarmatiae , ab occidente

flumine Vistula, a septentrione oceano, a meridie flumine Histro. Quae^o

patent in longitudine milia passuum CCLXXX , in latitiidine, qua co;:-

nitum est, milia passuum CCCLXXXVI.

4. L babylon VS, delevi\

1. eurafratem L|2. mare F egyptio M, mare-

giptio LI

2. est mare VZ\4. spacia VL

\trecenta septua (septuor M) ginta

S: sed 470 milia Plinius V 67 et Divisio 19 dinumcrant\5. CLXXXV ^'.

5. M0D8 taurus finitur insula cypro ab orieute F, Mous taurus insula

cyprum ab oriente S|6. mare VS

\6. syrico V

\O.pamphilio F., pamphilo L

7. aulones S, om. V\7. Ciliciae FZ/]aliae M \ 7. mare VL ut passim pro raaii

in seqq.\

7. phinico F, phenico S|8. spacia J/

|9. CXXV FM, CXXVI L.

6. Armenia finitur a mari (mare V) caspio et quae circa geutes sunt

ab oceano (ad oceanum V?) VS \^n\tur hic om. V {?) S {W.lacunamindicavi:

a septentrione oceano Scythico addas ex Agrippae fg. 30.\12. Cuius spa-

tia V] q supra 3/, q.supraZi, patet .1/, om. VL\12. qua Z, quod M

{12.qua

cogn. est om. F"| 12. milium V \ 13. milia passium VL pass M \ pro altero

CCCCLXXX scrihendum CCXC, coll. Agrippae fg. 30 (et Divis. Ib).

Hic Asiam desidero.

7. 15. rodo V, rhodo S\15. cum samum VL, cum samus M\ 15. chium

VS\ 16. asye V\

16. cario VS|

17. egeo VS\ 17. carpatio VL, charpatio S

17. qui LI18. in latitudine CC V.

8. 20. hystro F|20. qui patet L

\ 21. qua cogiiitum est milia passuuin

077». VI

22. CCCLXXXUl L -VI VAf, Divisio c. 14.)|

PROVINCIARUM. H

Sarmatia et Scythia Taurica finiuntur ab oriente iugis montis Tauri, 9

ab occidente flumine Borystheue, a septentrione oceano, a meridie pro-

vincia Pontica. Quae expanduntur in longitudine milia passuum

DCCCCLXXX , in latitudine, [

qua cognitum est , milia passuum

5CCCLXXXVI] ....

Insula Creta et quae circa sunt finiuntur ab oriente mari Carpathio, 10

ab occidente mari Cretico, . . . . a meridie mari Libyco. Creta patet iii

longitudine milia passuum CLXXIII, in 'latitudine milia passuum VI.

Macedonia et Hellespontus et pars Ponti finiuntur ab oriente mar: HloPontico, ab occidente desertis Dardaniae, a septentrione flumine Histro,

a meridie Aegaeo. Quae patent in longitudine milia passuum DCCXX,in latitudine milia passuum CCCXXXII.

Epirus, Achaia, Thessalia finiuntur ab oriente mari Aegaeo , ab 12

occidente mari Adriatico , a septentrione montibus Pelio et Olympo , a

i5meridie mari Siculo et Libyco. Quarum spatia in longitudine miha

passuum j DCCXX, in latitudine miUa passuum CCCLXXVI.

Insula Siciha et quae circa sunt finiuntur ab oriente et occidente^^3

item septentrione mari Tyrrheno , a meridie mari Africo. SiciHa patet

in longitudine miha passuum a Peloro usque ad Pachynum CLXXXVII,20 in latitudine milia passuum CLXXXVIHI.

Pars Itahae finitur ab oriente mari Adriatico ot freto,

quod est i^

inter Siciham et Italiam, ab occidente urbe Koma, a septentrione sinu

Adriatico, a meridie mai-i Tyrrhenico. Cuius spatia in longitudine miha

passuum CCCXLVIUI, in latitudine milia passuum CCXXUII.

9. l.Sarmathia S\

1. Scitia V, Scitha A/, Scithia L\2. boristhene S, bo-

ristene V|2. prouintia V

\3. Quae — CCCLXXXVI om. V

\3.expandit S

\

\. DCCCLXXX Af, DCCCCLXXXIII L',6ed c/. A<}rlppa fcj. 20, Divisioc.

15.i

5. latitudo perpcram ex § Srepctitur I CCCLXXXVI .1/, CCCLXXXIIIL (aed 716 milia Agr.^ 715 Div.J.

10. 0. finiunt L|

(>. mare S\6. carpatio FL,

i

^.carphatio M|

7. ab occ.]

ab oriente V 7. cretio V\l.lacnnamindicavi

\7. libico VS

\8. VI F, sex S.

11. \). eliespontus V\9. or.] occidente L\ 11. ystro V

\11. egco F<S

| 11

patet VSI

11. milia-latitudine om. L\12. alterum milia passuum om. V.

12. 13. Epyruni VS\ 13. thessalonica K, tha«salonia M, thcsalonia />j

13.

Aegaeo] oceano VS \ 13. ab — Adr. om. L\14. penio *S, montibus Pelioctom.

V\ 1.5. et libico 5, om. V\15.8pacia VS

\in longitudinis 1'

| IH. DCCX L\

nvmcrus e.c § 11 perperam repetilur\10. in Int. ni. p. CCCLXXVI om. V.

c. 1.3. om. V\ M.o.tffT/i.L I IS. tyrrenicho/v I\\).&dom. M

\

])dcM]i\nm L.\

c. 14. om. V 22. iiaiicem .U ' 23 fvnctiico /> I 2'.l spatiul supra S|24.

CCXX quatuor M.\

12 DIMENSURATIO

15 Pars Italiae ad Alpes finitur ab oriente iugis Alpium, ab occidente

Histria et Caruia, a septentrione sinu Adriatico , a meridie mari Ligu-

stico et Tyrrlienico. Cuius spatia in longitudine milia passuum

DCCCXX, in latitudine milia passuum CCCXXX.

16 Insula Corsica ab oriente promuntorio Sacro, ab occidente Pro-5

tuciano, a septentrione Ligustico, a meridie mari Africo f insula

illa. Cuius spatia in longitudine milia passuum CXXX, in latitudine

milia passuum XX.

17 Sardinia ab oriente Corsica et f mari Sardico, a septentrione mari

Tyrrhenico, a meridie mari Africo. Patet in longitudine milia passuumio

(/CLXXX, in latitudine milia passuum CCXXX.

18 Illyricum et Pannonia ab oriente flumine Drino , ab occidente de-

sertis, in q^uibus habitabant Boi et Carni, a septentrione flumine Danu-

bio, a meridie mari Adriatico. Quae panditur in longitudine milia

passuum DCXX, in latitudine milia passuum CCCXXV. 15

19 Germania, Raetia, ager Noricus ab oriente flumine Vistula et silva

Hercynia, ab occidente flumine Rlieno, a septentrione oceano, a meridie

iugis Alpium et flumine Danubio. Quae pars panditur in longo milia

passuum DCyXXIII, in lato milia passuum CCCXXVIII.

20 Gallia Comata finitur ab (^oriente flumine Rheno, ab occidente saltu20

Pyrenaeo, a septentrione oceano, a meridie

21 Gallia Narbonensis et Aquitanica ab oriente Alpibus, ab occidente

saltu Pyrenaeo, a septentrione montibus Cebenna et luribiis, a meridie

mari Gallico. Cuius spatia in longitudine milia passuum (X5CLXXIII,

in latitudine milia passuum CCXL. 25

15. l.ad alpes om. M\2. ystria F, hystria A/, histria L \ 2. et carnia om.

VI

3. spacia S\5. in latitudine CCCXX V.

c. 16. om. V\ 5, promontorio V\ 5. por (ve/ per) tutiano 3/, protuciano-

/vI

^.iWaSi L.Conicio et insula Ilva, quod post Sacro transpono|7. spacia S.

c. 17. om. V.110. et: lege ab occidente

|10. tyrrenico L

\

patet om. S.

18. 12. Hilliricum VL \ 12. et om. VS\12. trino VS.

\13. habitaut S,

recte V (cf. riin. III 146) \13. loy F | 13. carmi V, canni L.

|14. Qui pan-

ditur V, q /., pandit S\15. DCXX] DXXX Agrippa fr.13 \ l5. CCCXXV

VM Agr. scd CCCXXXII L.

19. 16. rhetia V, retia il/, recia L\16. agrum noricum 1'^

|16. fluminc

— occ. flumine om. F|17. hircauia L, harcania M

\17. lih.] aeno L, eno M^

euo Fi 18. Alpium et] achemei S, chimei V\

18. pandit 5.|

19. DCXXIIIj\ 19. passuumj posita S.

20. 21. pirineo F, pyrrineo *S[21. a meridie F*S, reliqua desnnt.

\

21. 22. et Aquitanica prouintie ab F|

23. pireneo T', pyrrineo «S |23.

montes (monti L) cateuene VS , Cebennicis edd. Cebenna scrijisi|

24.

Cuius spatia] qui supra ^i

24. Cuius — CCXL 07n. V\ducenta quadraginta

S, 370 et 249 fnilia Agrippa 23 x>rodit.

PROVINCIARUM. ' 13

EQspania citerior finitnr ab oriente saltu Pyrenaeo, ab occidente22

Oretania, a septentrione oceano, a meridie mari Hiberico. Cuius spatia

patent in longo milia passuum DXXXV, in latitudine milia passuum

CLXxxni.

5 Asturia Gallicia et Lusitania ab oriente Cantabria et Oretania, ab23

occidente oceano .... Cuius spatia habent in longo milia passuum

DLXXX, in latitudine milia passuum DLXXXV.Hispania ulterior ab oriente Oretania, ab occidente oceano, a sep-24

tentrione flumine Ana, a meridie mari Hiberico. Cuius spatia expan-

loduntur in longitudine milia passuum CCCCLXXX, in latitudine milia

passuum CCLXXXHI.

Gaetulia et Mauritania liniuntur ab oriente flumine Ampsaga , ab 25

occidente oceano .... Aethiopiae. CHiius spatia patent in longo

milia passuum CCCCLII, in latitudine milia passuum CCCCLXX.

15 Africa Carthago , Numidia finiuntur ab oriente Syrti minore , ab 26

occidente fluvio Ampsaga, a septentrione mari Africo, a meridie oceano

Aetliiopico. Cuius spatia habent in longitudine milia passuum

CCCCLXXX, in latitudine milia passuum CCC.

Africa Cyrenaica, superior Libye ab oriente Catabathmo , ab occi- 27

20 dente Syrti minore, a septentrione mari Cretico, a meridie mari Aethio-

pico. Cuius spatia patent in longitudine milia passuum DCCCCLXXX,in latitudine milia passuum CCCCXX.

22. 1. Hispania—Hiberico or/i. V\ l.pyrrineo M\ 2. oretania M et orre-

tania Lj3. patent om. S,

23. 5. Adstodio S, Astodio F|

5. et gallica L, et gallicia VM\5. et

post Gallicia iranspo^ul\

5. aretannia V.\

6. lacunam indicavi\6. Cuius

spatia habet V] Qui supra S \ 6. quingenta (quiuquagenta L) octuaginta

|uinque S. \640 et 536 milia Agrippa prodit fg. 24.

24. 8. Spania V\

S. orentana V\9. iberico V (hyb. X, hib. M)

\9. spa-

cia F, om. S \ 9. expandit M, et pandit L|10. CCCLXXX V, rectef

25. 12. Gethulia FJ/, Quetulia L\12. in oriente VM^ om. L.

\12. amsabo

V, amsano M , amsamo L\

13. lacnnam indicavi et c'//lpe L, ethyopic V,

ethiopie M\ 13. spatia pa|ent V\ supra S\ 14. quadringenta septuaginta S.

2*i. 15. AffVica cartago V\ 15, eyrtim VS

| 15. minorem VL | 16. amasaca

r, amsaca A/, amasca L \10. affrico V

\ethy(ethi «S)opico VS

|17. «patia

habot V] supra S\17. CCCCXX ML

|is. pHS. V.

27. 19. AfFrica V \ ciroica K, cyrinoica J/, cirinaica />\

\\). libie VL,

libye M\ 19. cathabothnon V, chatabectom M, chatabooton L\20. syrtim S,

sirti VI

minorem VS\20. a mer. m. Aetl). om. L.

\21. spacia patent V\

8upra SI

21. pas. V\ 22. CCCCXX V\ CCCCXC S.

14 DIMENSURATIO rROVINCIAl^UM.

28 Aegypti pars inferior et Mareotis Libya finiiiutur ab oriente Ara-

bia, ab occiclente Libya desertii , a septeutrione mari quod AegA'ptiuui

voaitur, a meridie Aegy^ito superiore et desertis. Habet in lougitudine

milia passuum CLXI, in latitudiue milia passuum CLXXX.29 Arabia, Aethiopia et Aegyptus superior et siuus Arabicus et Per. 5

sicus finiuntur ab oriente maritima Pei*sida et Carmania, ab occidente

Libya deserta, a septentrioue 8yria, a meridie mari Kubro. liabent iu

longitudine [ milia passuum CLXI , in latitudine milia j^assuuin

( 'LXXX ].

30 Britannia finitur ab oriente ct occidcnte oceano, a meridie Atlantico, lo

a septentrione oceano Britannico. In longitudine patet milia j)assuum

DCCC , in latitudine milia passuum CCC.

31 Epitome totius orbis fimt.

28. l.Egypti M (-tum L) \ ]. meraotts T'.|

2. libia deserta VL|2. mare

VI

2. egyptium M\

3. egyptio sup. T'] egyptum S, superiorem L.\

8. de-

serto VI

4. CLXI FZ, CLXL M.\

29. 5. etliiopia et egyptus M \ 6. finiuntur om. S [ 6. persida sic VS \ 6.

carminia VM, carmina L\

7. iybia V\

7. mare VS | 7.rubrum ^|

7. Habent

om. SI

8. milia — latitudiue om. V\Numeri ex § 28 perperaia repetiti

[

0. CLXI 1^; CLXL ML\9. CLXXX VM] CLXX L. Alia pror.^vs tradit

Agrippa fg. 35.\

30. 10. Rittannia V\ 10. et occidente om. VS.\ 10. atblantico T' | 11.

brittannico V\11. patent V, om. S

\12. DCCC ;S (sic Agrippa 22), DCC T'.

31. 13. Epitoraen tocius V\

13. orbis VM] mundi L \finit addidi

Sententias ego transposui ; nam in VS ,fiuitur ab- Britannico' cleminn 2)0st

totius orbis, in. S haec ipsa ,Epitome- Britannico' in jine post CCC positc

s/int. —

DIYISIO OEBIS TEKEAEUM.

Orbis dividitur tribus nominibus : Europa, Asia, Libya vel Africa. 1

Quem divas Augustus primus omnium per chorographiam ostendit.

Principium ergo erit omnibus ab Eurojme freto, quem locum Graeci 2

'Heracleus stelas' appellant.

Hispaniarum igitur provinciae tres. Ex eo loco ad montes Py-3

renaeos per milia passus DCCCC in longitudine porrigitur, eademque

latitudo in austro. Sed qua contrahitur, CCC milia passus videtur

lafa : itaque proxima a Pyrenaeis montibus.

Ulterior Cordubensis Baetica. Prima itaque provincia finitur ab4

1' oriente saltu Carthaginensi et Oretania, ab occidente oceano, a septen-

trione flumine Ana, a meridie mari Celtiberico.

Dicuil praef. 'cogitavi ut liber de mensura proviuciarum orbis terrae

sequeretur , secundum' illorum auctoritatem quos Sanctus Theodosius

imperator ad j)roviucias praedictas meusurandas miserat .... scripturam

misaorum Theodosii verbis Plinii Secundi ordine scribeudi praepono, eo quod

illi in duodenis novissime versibus diligentius antiquis fecisse affirmant . . .

sermoues praedictorum missorum, quia minus vitiose scripti sunt, quantum

potero corrigere curabo .... nulli stuporem praebere debet, quando nu-

merus milium inter Plinium Secundum et missos imperatoris dissentit.

Quoniam illi, sicut praedixi, quod intentius vere hoc opus perfecerunt quam

veteres, testantur .... In quinto decimo' sqq.^ cf. in fine. —P = Vatic. Palatinua 1331 saec. XIII fol. 21 sqq. in E. Schvcderi

''Beitrdge zur Kritik der Chorograi^hic des An.gustus' (Kiliae 1876) I ]). G

sqq. editus. — Minntias orthographicas, velut e i^ro Sie posita, i et y com-

mutata (tygris lybia byspania asya hyster etliyopia) non affcram ; nec j)^^'^

nemel adnoto scripturas affVica prouintia occeanus spacium.

1. Terrarum orbis tr. divid. iJlcuil (iJ) qni nostrum cxscripsit^ ex quo

quibu8 opu8 est addam. \1. vel Africa om. D

\2. Quem D: que P

\1 crono-

grafiam P chorografiam D.

2. 3. quoinque|D 4. gyeu Ileraclcos stillas P.

3. 5. pirineo.s P, passuum ubique D (-U8 puntiini P) \Ji. in longitudinem

D ut plerumque\7. in austro ex D addidi \ Sed D: Si P \ b. latn addidi

\

"i. itaque P, ita D \ S. pyrenis /', rcctr D4. 9. Ulterior Uycndnm : citerior I'D \ \i. boetia /*

i10. carthaginensia et

mauritania P et Aquitania D; correxi \ 10. ab occ, oce&uo poat Ana 7';

recte D.

16 piVISIO

5 Hispania Lusitania cum Asturic^ et Gallaecia. Finitur ab oriente

Noeca Asturum, quae est ad mare oceanum, inde recta regionef in me-

ridie ad f Statacum ; ah occasu f afflata] a septentrione oceano, a me-

ridie fiumine Ana. Patet in longitudine milia passuum CCCCLXXX,in latitudine CCCCL. 5

6 Hispania citerior. Finitur ab oriente saltu Pyrenaeo ; ab occident^

Noeca, quae est ad oceanum, inde recta regione Carthaginem; a sep-

tentrione oceano ; a meridie mari Celtiberico. Longitudo D, iatitudo CC.

7 Gallia Comata cum insulis Britannicis. Finitur ab oriente flumine

Rheno, ab occidente Pyrenaeo, a septentrione oceano mari, a meridie^io

flumine Rliodano et montibus Cebennicis. Longitudine milia passus

DCCCCXXVIII, latitudine CCLXIH.

8 Provincia Narbonensis. Finitur ab oriente Alpibus, ab occidente

saltu Pyrenaeo, a septentrione finibus Viennensium et montibus Ceben-

nicis, a meridie mari Gallico. Longitudo milia passus CCCXXXmi. ^^

latitudo CLXxxvnn.9 Italia. Finitur ab oriente mari lonio , ab occidente Alpibus et

flumine Varo, a septentrione mari Adriatico et flumine Arsia, a me-

ridie mari Tyrrenico. Longitudo iX| CC m. p. ,latitudo m. p.

CCCCXX; qua contrahitwr, LX m. p. 20

10 Raetia maior, Noricus, Pannonia, Illyricum, Dalmatia, Liburnia.

Finitur ab oriente Dardania, ab occidente Rheno, a septentrione flumine

Danubio, a meridie mari Adriatico. Longitudo miha passus DCXXXIIILlatitudo CCCXXI.

5. 1 . cum affrica asturica et galletia P\ 2. noecannrum P, noecantrum D,

corr. Letronnlusj2. in directa Z>, inde recta F

|2. in meridie ad statacum

P, om. D\ haec autem D: ab occasu afflata (afflatucum in cod. rec. ; At-

lantico Is. Vossius), quae om. P; emendare nequeo, ni.n forte in meridiem

ad Baeticam lcgendum est\5. in om. P.

\

6. 6. ulterior D\6. pyrreno P

|7. ad oceanum D, ab occeano P

|7. in

directa D, inde recta P, regione Carthaginem sicpplevi ex verbis c. 13 ad-

notatis, illuc non quadrantidus, ubi carthagine in P|

7. a i), om. P|&. a

2), om. P18. mari om. D

j8. Latitudo CC, longitudo D: sic P\sequor D.

7. 9. britanicis P.\ JO. reno P ubique

\10. pyreneo P

\10. ameridie D]

Qt PI

11. flumen rodanus P]11. flumine om. D.

\12. CCCLXIH D.

\

8. 14. pyrreno P\

14. vienensium P|15. mare P

\longitudine P.

\

9. 17. ionio] ponto et P ponto D\ 18. Varo] taro PZ)|18. flumen arsya

PI19. thirrenico P

|19. decies centum m. p. D XCC P

j19. m. p. addidi

ter ex D\20. contrahit P.

10.21. retiaP|minor D

\22. finiunt P

\flumine Rheno D

\23. DCXXXHI D.

0RBI3 TERRARUM. 17«

Genaania omnis et Dacia. Finiuntur ab oriente flumine Vistla, Hab occidente flumine Rheno, a septentrione mari oceano, a meridie

flumine Danuvio;

patent in longitudine milia passus circiter DCCC, in

latitudine CCCLXXXim.5 Epirus, Acliaia, Attice, Thessalia. Hae finiuntur ab oriente maril2

Aegaeo, ab occidente mari Adriatico, a septentrione montibus Cercetio,

Olympo, Pelio, a meridie Aegaeo Tusco mari; patent in longitudine

milia passus CCCCX, in latitudine CCCLXXX.Macedonia, Thracia, Hellespontus et pars sinisterior Ponti. Hael3

10 flniuntur ab oriente mari Pontico , ab occidente desertis Dardaniae , a

septentrione flumine Histro, y a meridie ;

patent in longitudine milia passus DCCCXX, in latitudine CCCLXXXI.Dacia. Finitur ab oriente deserto Sarmatiae , ab occidente 14

flumine Vistla, a septentrione oceano, a meridie flumine Histro; patens

15 in longitudine | X|

CC milia , latitudo qua cognoscitur m. p.

CCCLXXXVI.Sarmatia, Scytliia, Taurica. Hae finiuntur ab oriente iugis montisl5

Caucasi , ab occidentc flumine Borysthene, a septentrione

oceano , a meridie provincia Pontica. Longitudo railia passus

20DCCCCLXXX, latitudo DCCXV.Asiae pars citerior. Finitur ab oriente j litoribus Asiae , ab occi- 16

dente Graecia, a septentrione mari Aegaeo, a meridie Cretico et Car-

pathico. Longitudo milia passus DCC, latitudo CCCC.

Asiae pai-s superior. Finitur ab oriente Armenia minore, ab occi-

25 dente finibus Phrygiae, Lycaoniae, Pamphyliae, a septentrione provincia 17

11. et Gothia Z>, cf. 14 \ lustra P, huistia D | 2. mari om. D.\ 3. pa-

tens PDI3. in add. D.

12. 5. epyruB P, pyrus D\5. attica D

\5. hee P.

\6. aegaeo Z>, egeo

P adriatio P\6. cerceyo P, cercerio D

\1. hegeo tusco P, egeotusco etiavi

D 7. patens Ppetens D\8. CCCLXXV D.

13. 9. tracia P 9. sinistrior D rectef\9. heeP | 1 1. hystro P, ia qito hacc

Hequihntur (quae D nmittit) : pa a susu hoc dic in directa regione cartha-

gine in septentrione. patens nqq. cf, ud c. 6\

II. a meridic addidi.\

VI.

DCCXX /> I 12. DCCXX et CCCLXXXIIII Pliniua IV 50 hahct.

14. 13. Dacia et Alania finiuntur D\

13. desertis D\14. lustra /'

|11.

oceano hc. Scnthico\14. patcns PI).

\15. XCC, om. milia, P, decies ceutuin

milia />1 15. m. p. add. D

15. 17. Bchytia thyrica /'| IS. Caucasi : et mari Caspio add. D

\18.

flumen P.\ 19, oceano nc. ticythico

\19. r/. Agrippac fg. 20.

ir», sic et IJ, corruptum; finibus Asiae auperioris vulfjo.\22. egeo P.

|

17. 24. armoenia IJ.|25. frigie P.

Oeo^apbi latini minoret. ed. lCiei(<. 2

18 DIVISIO

Pontica, a meridie mari Pamphylico quod inter Cyprum et Ciliciam est.

Longitudo milia passus DXXX, latitudo C-CXX.

18 Armenia et mare Caspium qitaeqne circa gentes sunt ad oceanum.

Finiuntur ab oriente oceano Serico, ab occidente iugis montis Cau-

casi , a septentrione oceano, a meridie monte Tauro. In^

longitudine milia passus CCCC; latitudo CCLXXX.

19 Syria. Finitur ab oriente flumine Eufrate, ab occidente mari

Aegypti, a septentrione mari quod inter Cyprum et Syriam est, a me-

ridie Arabia quae est inter mare Rubrum et sinum Persicum. Huius

spatium patet longitudine CCCCLXX, latitudine CLXXV. lo

20 Aegyptus inferior. Finitur ab oriente Scenitarum Arabia Trogo-

dytice ab occidente Libya deserta, a septentrione mari Aegj'j)ti, a

meridie Aethiopia. Longitudo milia passus CCCLXIUI, latitudo C

sexaginta septem.

21 Arabia Eudaemon -j-flecmea, inter duos sinus Arabicum et Persi-15

cum; itemque extra Arabicum sinum Trogodytice Arabia Aeg}'pto pro-

xima. Hae finiuntur ab oriente solis sinu Persico , ab occidente Nilo,

a septentrione Pharan et fuarabia, a meridie oceano Erythro. l^itet

in longitudine milia passus|X

|CLX, in latitudine DCCCCXXX.

22 Mesopotamia. Finitur ab oriente flumine Tigri , ab occidente flu- 3o

17. l. pontie P|

1. pamphylo P -hco B\2. CCCXX D.

18. 3. Armeuia maior et Z)|3. quaeque 5a'?7;6'z* que P, quae D. \

4. Caucasi:

et mari Caspio add. 1)\5. oceano sc. Scythico.

\6. CCCC;] CCCCLXXX; D.

19. De Syria cf. Dicuil 8, 1, 1: 'Post haec TyiTeui raaris latitudo in

quot milibus passuum dilatatur hic scribi congruit, secundum missos Theo-

dosii. Longitudo Syriae ab australi parte minoris Asiae incijiit, ac tangens

Arabiam et (ad?) inferiorem Aegyptum flnitur. lu quo spatio CCCCLXXmilia j^assuum fieri scripserunt. Ipsa est iuxta Syriam latitudo maris Tvrreni»

cui longitudo ab insulis Gadibus usque ad Syriam ampHor extcnditur quamlongitudo Europae et Africae.' Ultima ah ipso Dicnil addita ridcnttir.

\7.

flumen F\8. egypti P, -tio D

\8. mari add. D \

9. arabiam P\

9. Per-

sicum P] arabicum D.\10. lineas miliarios om, P.

20. 11. schenitarum P\ 11. trogodyte P, cf. Plin. VI 169, trogodite

D\

12. egypti P, aegeo vcl egiptio D\ 14. CLXVII D.

21. 15. Phlegmaea {ut sit qnod combusta) ci. Letronnius plecmea I)!

16. extra P, citra D\

16. sinum om. D\

16. trogotideu aral)iam egypto

j)roximam PD\ 17. Hee P

\17. sinum Persicum P.

\IS. faron i\ Piiarau ct

Nabathaea Arabia ci. Letronnius. pharon et uab arabia Z9 | 18. erithro

P/9, Erythraeo vnlgo; scd eadcm 'Eov&Qn &(i).((TT(( a mnltis nominatur.

19. XCLX P, dccies centum LX D.

22. 20. Mesopotamia Babilonia Chaldea finiuntur D.

ORBIS TERRARUM. 19

mine Eufrate, a septentrione Tauro, a meridie mari Persieo. Longitudo

milia passus CCCC, latitudo CCCLX.Media, Parthia, Persis. Finiuntur ab oriente flumine Indo , al) 23

occidente flumme Tigri, a septentrione Tauro , a meridie mari Rubro.

SLongitudo milia passus |X| CCCXXI, latitudo DCCCCXX.India ulterior. Finitur ab oriente flumine Gange et oceanof Per-24

sico, ab occidente flumine Indo, a septentrione monte Tauro, a meridie

-oceano Indico. f longitudine XXXCCCLXXXCC. fAfrica Carthaginensis et Xumidia. Finiuntur ab oriente Syrti mi-25

10 nore, ab occidente flumine Ampsaga, a septentrione mari Africo, a me-

ridie oceano. Longitudo DLXXX m. p., latitudo CC.

Gaetulia et jMauretania. Finiuntur ab oriente flumine Ampsaga, 26

ab occidente oceano Atlantico, a septentrione mari Africo, a meridie

[mari] oceano Aethiopico. In longitudine miHa passus undccies triginta,

15 in hititudine CCCCLXII.

Hoc opus egregium, quo cnuudi summa teuetur,

Aequora quo, montes, fluvii, portus, freta et urbes

22. 1. monte Tauro D.\2. DCCCC, D I 2. Dic. addit. : 'luxta Plinium

Secuudum [Agr.fg. 33] eadem mensura est' \at est DCCC].23. 3. Indo — flumine eo: D addidi

\4. monte Tauro D \ 4. mari Rubro :

imrao sinu Persico (cj. 19) \5. XCCCXXI F, emendavi. 'Lougitudo m. pm.

DCCCCXX, latitudo CCCCXXI: iuxta Plinium Secundum eadem mensura

est' DIh. Latitudinem 840 milivm tradunt Agrippa 33 et Dimens. 2, longi-

tudinem 1320 eidem.

24. 0. Lydia P|

(j. Persico et qnod seqnitur ludico inier &e mutanda

censeo, c/. Dimens. 1. Persico P Indico D (Serico vix coniecerim.)j8. *Lon-

gitudo decies centum milia, latitudo trigies XXX' D. Lege: longitudo XXXet CCC, latitudo XXXX ct CC, cl. Dimensurationis c. 1.

25. 9. syro P\10. amsaga PD 1. 1 1. oceano sc. Acthiopico

\lU. m. p. add. D.

luxta Plinium Secundum eadem mensura est' {Plia V 25] D \Dicnil 3,

7, 4: 'Mensuram Tripolitanae provinciae inter duas Syrtes et mensuram

Libyae Cyrenaicar- cum sua rentapolitana piovincia nequaquam adiiuc Mcri-

ptam repperi secundum Tlieodosii mi8.sos.'

2t). 12. Gaulia D [non Gaulalia); cf. Dim. 23\12. maritania P

\12. am-

saga PDI

13. atlilantico PD|

13. mari L\D, iaclu.Hi|

14. longit. et latit. tran-

yponit D' undecles 8ci'ipsiundec'im P, 'duodecies XXX' />) {Mavretaaiac 1U3S

et 467 milia trilmit Plinius V 21). \— Doddit: 'Si numeremus praescriptam

longitudinem ab orientali parte Indiae UBcjue ad Gades insulas pcr miliaria

signa, vnrbi gratia pcr lapides millario.s teiminantes singuli singula, milia

passuum VI <'t 0(-XXX erunl, latitudinem vcro a Hej)tentrionali in austrahMji

ill et CCCXLVIII TM. lapidum, praetermiesis praedictis j)artibus intolcra*

bilis tVigoris atque caloris. Men.«<uratio orbi» terrae finit.' —Duodccim versus prn^-dictorjuri mi.-Morum de imjierante 'IMifodosio boc

2*

20 DIVISIO ORBIS TERRARUM.

Signantur, cunctis ut sit cognoscere promptumQuicquid ubique latet, clemens genus inclita proles

Ac per saecla pius, totus quem vix capit orbis, 5

Theodosius princeps venerando iussit ab ore

Confici, ter quiuis aperit cum fascibus annum,

Supplices hoc famuli, dum scribit pingit et alter,

Mensibus exiguis, veterum monimenta secuti,

In melius reparamus opus culpamque priorem lo

Tollimus ac totum breviter comprendimus orbem.

Sed tamen hoc tua nos docuit sapientia, princeps,

opus fieri incipiunt inscr. Dicuil 5, 2; totum om. Pj

10. reparemus, IJ.

tullimus, comprehendimus elus codex optimus Paris. 4806 saec. X.\5. i. c.

anno p. Chr. 435.\

10. priorum Meyerus fort. recte\ cf. Anthologiae La-

tinae rneae c. 124. — Perperam Dicuil I 1 ex hoc carmine haec effecit:

In quinto decimo anno regni (dehuit saltem consulatu) imperatoris Theo-

dosii praecepit ille suis missis provincias orbis terrae in longitudinem et

latitudiaem mensurari,' —

B eOSMOGEAPHIA lULlI CAESAEIS.

lulio Caesare et Marco Antoni[ii]o consulibus omnis orbis peragra-l*

tus est per sapientissimos et' electos viros quattaor: Nicodemo orientis,

Didymo occidentalis, Theudoto septemtrionalis, Polyclito meridiani.

A consulibus supra scriptis usque in consulatum Augusti IIII et2*

5* Grassi annis XXI mensibus quini[ue diebus novem oriens dimensa est.

Et a consulibus supra scriptis usque in consulatum Augusti VII et

De codice A vide p. 24. — V = Veronensis 2 saec. VII, fol. 246.

S = Parisinus lOSl^i olim Salmasianus saec. VII— VIII., p. 238

P = Vatic. Palatinus 973 saec. IX—X, fol. 5r. R = Vaticanus 3864

sa,ec. X, fol. 74v. C = Parisinus 4871 olim Colbertinus saec. A/, fol. 99 r.

avsprc: manus secundae singulorum codicum. — C usque ad p. 25, 3

plene^ inde raro exscripsi\ AVSR 7ibi nil adnotavi cum contextu meo con-

sentiunt. De P vbi usqiie ad p. 33 ^ 1 nihil adnotavi, cum S consentit,

Inscriptionem ex subscriptione libri V constitui. XIIII. INCIPIT.

CRONICA. lULII. CAESARIS S, INCIPIT CRONICA lULII CAE-SARIS P, INCIPIT {reliqua erasa sunt) R, INCIPIT DIMENSIOUNIVERSI HORBIS. A lULIO CESARE AUGUSTO ET ANTONINOOmnis orbis C. \ \. antonino sic SR

\\. G. Caesar quintnm M. Antonius

coss. a. u. 710 a. Chr. n. 44 \\. peragratur C\ 2. IIII. PR fqui plerosque

nwaeros non liiieris sed signis exprimnnt, id qiiod non adnotabo) , om.

CI2. nicodomo SR, nichodomo P, uicodoro orientera C, nicodoso O {Ovc-

iensis saec. VIII nunc Scorialensis II R 18 ; sed tantummodo ex Chronico

Albeldensi apud Florez, Espana sagrada XIII 433, eius initium ex parte

notum est)\

3. Liugnae vulgari.s vestigia intacto reliqui\3. didimo SRC

\

3. occidui CI3. teodoto eeptentrionali C

\3. policUto *S', peliclito PR, poli-

crito CI

3. meridiana P, meridiano C.

2. 4. suprascriptis sive bs om. SR , A consulatu supra scripto C\4.

consulibus SR, consulatu C, -atum snpra scr. R\

4. agusti Cj4. IIII PR]

tres S, tercio C\5. crasso SR

\5. Anguslus quarlum M. Crassus coss. a,

. 24J30 \ 5. anni Sr (aiino 11) \5. uigisimo primo S, XI ei indc XIII ci'

liitschl mus. rhen. I p. 4.'/0| o. et ^7^, oin. C

\5. mensuai Sli, mcnscs 11

COI

5. noue SR, noucni PrC] octo O\

5. oriens dimcnsu tat aute anuis

XXI CI6. Occidua parb dimensa eet a consulatu supra scripto usquc in

< onsulatu a(?f)^U8ti (uctauiani) et agrippe anni(*) XXVI menses III die-

Ims XVII C; unriH iiicliiHd in. sfic.,

(». Bupra scriptisl »h S. oni. P, Buis Rj

-. in consulibtiH .S7i'|

i'>. septcin S

22 lULII HONORII

B Agrippae ,111 annis XXVI mensibus III diebus XVII occidui pars

dimensa est. A consulibus supra scriptis usque in consulatum Augusti Xannis XXVIIII mensibus VIII septemtrionalis pars dimensa est. Aconsulibus supra scriptis usque in consulatum 8aturnini et Cinnae annis

XXXII mense I diebus XX meridiana pars dimensa est. 5.

INCIPIT EXPOSITIO.3* Omnis orbis liabet maria XXVIII

jinsulas LXXIIII

|monte.s

XXXVI

provincias LXX|oppida CCLXIIII

|fluvios LII

|

gentes

(^XXVIIII.

4* Oriens habet maria VIII|insulas VIII

|montes VII

|

jjrovincias lo*

VITI

oppida LXXI

flumina XVII|gentes XXXXVI.

1. agrippa SR\

1. III (Mldidi ! 1. Est annus 121 j 21 |1, anuos

ISRj 1. uigisimo sexto IS, XVI ci, Ritscld

\1. mensum SR

|1. tres

^I

1. septimo decimo S\

2. Septentrionalis p. d. e. a consulatu supra

scripto usque ad consulatu agusti X //// annos XX. VIIII menses VIII C,

menses II dies III O \ ss /S, suis PR\

2. consolatum SR\

2. decem S \ 2.

Augustus decimum cos. cum Norhano Flacco a. 130 j 24 \3. annos SR

j3.

uigisimo nono S, XIX ci. Ritschl\3. octo S, om. PR

\3. Meridiana p. de-

mensa est a consulatu s. scripto u. in consulatu C\4. superscrip S, suis PR

4. et Cinnae: trrat scripior ; nam Saturninus cum Q. Lucretio Vespillonc

(i. 733I 10, Cinna autem a. 738 j 3 p. Chr., statim post alterum Saturnini

consulatum (75114) consul erat. Sed eius errore ni Jallor adducti fasii

consulares Hispani Lucretio Vespilloni cognomen Cinnae trihuunt (cf.

Corp. Inscr. Lat. I p. 346). Aliier rem iniellegit jMuelleidioj^ Herm. IX183

I

5. tregesimo secundo solus S\ XXII PRCO., XXII et inde XXIIIIRitschl.

I

5. uno /S mensem I C|5. uigenti S diebus viginti om. C, XXX

OI

5. meridiani R.

3. INCIPIT EXPOSlTIOow?. C; ante 'oriens habet' in SR; huc tran.^.

posui. D = Dicuil 8, 8 qui hinc ea sumpsit. A in fine lihri e.chihet cf.p.33\

T.uigenti et octo S, XXX CO, XXVIIII D \ 7. LXXIII C, LXXII D, LXIXO

I

8. tregenta cjuinq ; >S, XLI CO, XL D\ 8. prouintias RC quam scrip-

turam hic illic occurrentem semel adnoto\8. septuagenta <S, LXIIII CO.

LXV D!ducenti sexagenta quattuor S, CCLXXV C, CCLXXXI D, CCLXX

OI8. fluuius 7?, flumina C

|8. LVI C, LV D, LVII O

\8. gentes hi.^ R

9. centum uigenti noue ^S, CXXIII CO, CXVI D.

4. Incipit expositio (lulii Caesaris add. P) hic SRP; oui. C|

10. Ori-

entis pars C\10. octo SR\ 10. octo /S, VIIII CD (no« O)

\10. septem SR

;

10. prouintie(«*) X C|ll.septem S

\ll.appida R. scd corr., S

\ll.septuage

(gi R)ntaL SR, LXXIIII C, LXXV DO\11. decem et septe /?, dece et sep-

tem S, XXII C, XVII DO\ 11. quadrage(gi /?)nta sex SR, XLV CO.

XLIIII D.I

Etiam in reliquis numeri vocahulia expressi in S (noianda

uno, duas p. 23, 3, duo 23, 5, septe, noue, dece hi.^ dicem 23, 2, duodicim, se-

dicim, uigenti quatcr uiginti 23, 2, tregenta, -genta .^aepius).

COSMOGRAPHIA. 23

B. Occidens pars habet maria VIII|insulas XVII

|montes VITIT 15*

provinciasXXim|oppida LXXVH

|fluvios Xini

|

gentes XXVmi.Septemtrionalis pars habet maria X

|insulas XXXII

|montes6*

XnI

provincias XVI]oppida LXI

|fluvios XVI

|

gentes XXVim.5* Meridiana pars habet maria 11

|insulas XVI

|montes VI

|pro- 7*

vincias XXIH|oppida XXXXVI

[flumina V

|gentes XXim.

EXPLICIT EXPOSITIO.

5. 1. occidua C, -dens SR -dentis r| 1. XVIII C\ XV A XVIIII O

|

1. montes XV CBO|2. XXVII CO, XXV D

|2. oppida XXXIII {sicj C\

LXXVI D, LXXV OI

2. quattuordecim R\

2. flumina XIII CD, XVIO

I2. XX et VIIII R, XXV CO, XXIIII D.

6. 3. XII CO, XI D\3. XXXI CD, XXV O\4. XIII CO

\4. XVII

COI4. oppidas R \

4. LVIII CO, LVII D | 4. flumina XVIJII CD XVIH O4. XXIIII D.

7. 5. sedecim R, X P, XVT C, XVII O\ 6. XIII C|6. oppida XXIIII R,

XIII CO XVII DI

6. LXI C, LXII DO\ 6. VI CDO

\ 7. exposicio C.\

Deinde verbis EXCERPTA EIUS SPHAERAE et prima recensio (A)

incipit et altera (B) continuatur, vt vicles in proxima pagina.

24 lULII HONORII

A EXCERPTA EIYS SPHAEEAEVEL CONTINENTIA.

Propter aliquos anft-actus ne intellectum forte legentis perturbet et

vitio nobis acrostichis esset, liic excerpendam esse credidimus.

2 Krgo oceanus orientalis liaec maria habet: mare Caspium|mare

Persicum|mare Tiberiadem

|mare Asphaltitis , hoc est mare Mortuum

mare Rubrum|mare Arabicum, quem sinura Arabicum dicunt

|marcs

Carpathium.

3 Insulae orientaHs oceani quac sunt: Hippopodes insula|

lannessi

'Excerpta — orientalis' lin. 3 et omnes inscriptiones minio pictae sunt

in cod. Parisino 4.808 saec. VI fA)^ unico primae recensionis codice,

cuius lectiones adscribam sine nota.\ sphere |

1. anfractos|

1. intellectu (tu m.

rec.)I

2. achrosticis: ac posteris ci. Pertzivs, acroasis J. Brandis.

3. hecINomina una ubique columna sunt comj)rehensa

\4. persiccum

j

4. ty(m. pr. ex ti)beriadem 6c. Zacwm|4. aspaltites

|6. carpatum.

7. orientales| 7. cj. Plinius IV 95 *a litore Scytharum insula . . aliae,

jn quibus equinis pedibus homines nascantur Hippopodes appellati. Fanesio-

rum aliae' {cf. et Solinus 19). Ex Honorio sua habet lordanes c. 1 *insu-

lae . . habitabiles sunt . . in orientali plaga et Indico oceano Hippodem , lam-

nesiam, Solis perustam quamvis inhabitabilem tamen omnino sui spatio iu

B 7> liisce ah A discrepat: 2 vitio nobis adscribatur, exponendara

esse censuimus.

3. talia maria|

3. mare (/aspium in bis|4. hoc est om.

\5. sc-

cmidum Arabicum om.

7. Oceani orientalis insulae, cf.p. 25, 4\

7. Hippodes. I 'insula' i)) VSPuhique decst, sicut deinde 'mons' 'provincia' cetera, nisi uhi qidd adnotavi

Exerte S Exeerte RP Excerta C\fere SR spherae C

\\xl coutinentiae

C\ 1. intcllectus ('\ 1. turbet C\ 2. uicio R, uicia C

\2. nobis atrocia es-

sent, hic exponendum esse credidimus C\censumus P, corr. p.

3. occeanus SR\3. hec C

\Nomina binis columnis in S, sed in VRPC

nov alitcr ac rcliqua scripta sunt.\ 3. iu uiis C

\4. persycum P

\4. tiberi.

ade S tyberiade RP thiberiadem C\4. alfastiten S adfastiteu R (alfart.

m.. 2) P alphastinos C\4. mortum SR mortuum P r C

\ q ; S que R qui

hic desinit, P quod C\5. signum ^S

\5. arabicum add. C.

\et mare C.

\ 6.

carpatun /S carpatum P carpacium C.

7. Or. oc. ubique C \ 7. ociani S, non P\

quae incipit V\

quae] hae 6'

liaec P1

7. ippodes V ippotesta S ippodesta P bippopodes C\

'insule'

ubique addit C, deinde 'mons' ceti.\Dicuil 7, 6, 1 *in cosmographia legitur

COSMOGRAPHIA. 25

Ainsula|

Solis Perusta insula|Taprobane insula

|Silenfantine insula

j

Teron insula|Carpathon insula

|C;y"pros insula

|Rhodos insula

|Cy-

thera insula|Creta insula.

Montes oceani orientalis qui sunt: Caucasus mons|Caumestes4

^monsI

Nysa mons|Bodia mons

|Libanus mons

|Cassius mons

|Ar-

menius mons|Amanus mons.

Provinciae oceani orientalis quae sunt: India provincia|AdonisS

Phoenice provincia|

Mesopotamia provincia|S}Tia provincia

|Comma-

gene provincia|Syria Apamea provincia

|Media provincia

\Ass}Tia

10 provincia.

longum latumque extensam, Taprobanem quoque, in qua (exeepto oppida vel

possessiones) decem munitissimas urbes, decoram, sed et aliam omnino gra-

tissimam Silefantinam, nec non et Theron,' Hitnc ex parte seqiiitur geo-

graphus Ravennas V 29 p. 419 P. 'in oceano Indiae Thermanticae . . Ypode^

lamnesia, Silefentina , Theron , Argire , Atyron . . . Taprobane , in qua decem

civitates fuisse nominatissimas legi, ut testatur mihi Paulus Horosius, sapi-

entissimus orientis perscrutator' (r. infra). De Solis insnla cf. Plinius VI86 et 97.

I

2 lege Teredon.

4. orientis|4. Caiimestem Imaum putat Muellenlioff

\5. bodiamo

mousI

5. armenus.

7. oceani deest| &. orientales

|9. siria

| 9. appamia|

9. provincia ad-

didiI9. Media Assyria codem veisu.

B 7 et S. lannessi et Solis Perusta desunt\2. Theros.

4. Oceani orientalis montes sic tihique rerha posita sxmt\

5.

BoziaI

6. Amanus deest-

7. 'provincia' non deest post India|8. Syria Palaestina

|9. Syria

Apamene|9. Syria ^ro Assyria.

esse . . in orientali oceano Hipodes et Silephantine atque Theras.'|

1. tapro-

banae V taprobaneae S -ne PC \1. silefantiuae T selefantine S eselefan-

tine P sileuantine C|

2. theords V ieeros *S etehoros C\

2. carpaton

VSC12. cipros V ciprus S cypros P cyprus C

\2. rodos VS rodus C

\

2. citera V cytera S ci P cythera C 13. creta FC, om. SP

\Jfiuc ex

lihro C in rebus orthograp>hicis misere corru^Ho ea tantum afferam quae

a VS discrepjantia alicuivs momenti esse vidcntur.

4. oceano et hi bunt S 1 4. caumestus P\

5. niea T, o7ii. S sina C 5.

bodiauus C\5. armenus I' armeu S.

7. :Or.'iani S | 7. prouinciae V] oppida, sed erasum , S j)rouincii p in

mrj.; om. P\

7. hae sunt S h^c sunt i^|7. Persis antc India; po.st Indiam

Uiex A8)aurie6'|7. doniH ,S in versu Indinc adonis r7'(partl)ia in mg. p) \

'5. fenice »S fenicem V prouincie adonis. prouincia fenice C\

H. assyria

p sed syria P S. pair-f^tina VPC palastima S\

s. cftnmagene V, commaiene

.SI

9. appamia T, apamiae C appamcna S Apamenc Rlt.^rhl p. 3i>/\

9.

sq. Media Syria uno vernu S \ 9. prouintia modia syrine prouintia ('.

26 lULII IIONOKII

A6 Oppida oceani orientalis quae sunt: Seres oppidum|

Theriodes

oppidumI

Sigotani oppidum|Palibothra oppidum

|Alexandropolis op-

pidumI

Sallenites oppidum|Colice oppidum

|Patale oppidum

|Patalete

oppidumI

Tarchi oppidum|

Talloni oppidum|

Copi-ates oppidum|

Car-

maniae oppidum|Ortaciae oppidum

|Euergetae oppidum

|Pasargadaeo

oppidumI

Ai'iduli oppidum|Tarclii oppidum

|Scythae Thuni oppidum

|

Dahae opjndum|

Salfamies oppidum|Babylonia oppidum

|Chaldaei

oppidumI

Eudaemon oppidum|Nabataei oppidum

\Sabaei oppidum

|

jVIacae oppidum|

Persepohs oppidum|Andis oppidum

|Augae oppi-

dumI

Susiani oppidum|Persis oppidum

|Elymaei oppidum

|Paropa- lo

nodae oppidum|Adiabena oppidum

|Carrha oppidum

|Alexandria op-

pidumI

Nisibi oppidum|

Arbaei oppidum|Commagene oppidum

|

Dohcha oppidum|Palmyra oppidum

|Damascos oppidum | lordanes

2. oppeda|multas gentes pro ojJpidis vUles enumeratas

\ 2. Sogdiani

scvibendum\

2. tahbothra|3. cf. infra Saleantes

J3. Kcokixrjv Caucasi

regionem Salmasius agnovit Exerc. Plin. 183a | 3. «g. conicio Patalene sc-

regio\

4. fortasse Parthi?i4. fortasse Chalonitis?

j4. carmante |

5'

Oracla Carmaniae insula Plin. VI 98.\

5. etergitae sed cf PUn. VI 04j

6. cf. 4I

6. scytheicum oppidum ; correxi cf. Plin. VI 55\

7. caldaei|

8. Arabia Eudaemon Salmasius Ex. Plin. p. 352 b (cf. p, 21., 6) i

8. anabataei|

9. magae|10. fiinei

|10. legendum Paropanisadae| 11. carca I

12. nizzibi|

12. puto Arbela]

13. doHca] 1 3. palmira damascos oppidum

uno versu\13. iardanes.

j) 1. Seres magnum | 2. Alexandripolis|

3..Allenites | 4. Tharcis

(?)I

12. Commagena|13. Dolicha deest (v. p. 27, 6),

1. occidentalis V\

1. hec sunt S sunt haec P que sunt C|

1. oppi-

dum Iwc nno loco add. V \ 1. leres magnum C?\

1. teriades V theo-

rides SI

2. sygotani SP sogg {ex sogojtans C \ 2. palibocra V pallibotra i^| 2-

alexandrinopohs C\ 3. allenites VC allinites S

\3. pathale SC \ 3. pata-

laten V pathaleon S\ 4. tharcis V tarcis SC

\4. copretes VC eopra-

tes PI

4. carmanie S -iae VC \ 5. ostagi^ S ostagie P orthoagiae C|

aetergite V (etergiote S eterigitae C\

5. phasargade V passasgi^ S passasgie Ppars sarchadae C

\6. tharci V

\6. aridolo tarcis uno rcrsn S

\ 6.

schitei curai V sytei cumi (duobus versibus) S scyteo comi C \ 7. dafnae Vdafiane C, om. S \ 7. salpanies V falduanies C. sed desalfamies S

\1. ba-

bylon C\

7. babiloniacaldei S\

7. chaldei V\ 8. eudemon V eudemoua

SOI

8. anabatci V anabratel S| S. sabei VS

\8. macae V mache S

mathei C\

9. persepolie S\

9. annis VC\

9. augae C auge V\

9.

sq. augesurani susanipersias <S|

10. sura C\

10. persis C persi-as P\

10.

fiinei VS fibinei C\

10. paropanode VS paranapode C|

11. adiabeua Vaiabena S diabena P, a add. p |

11. charta I', om. S carcha C | 12.

nisiui C\

12. arbei VSC|

12. conmagena V commacena /' gera C| 12.

palmira V palmida S palmida (v add. p) da P palmenaria C\ 13.

damascu /S -cus C | 13. hiardanes V iaridaues S iardanes C

COSMOGRAPHIA. 27

AoppiclumI

Heliupolis oppidum|Apamia oppidum

|Antiochia oppidum

|

Dapline oppidum|Laudicia oppidum

|Byblos oppidum

|Beiytos oppi-

dumI

Sidona oppidum|Tyros oppidum

|Ptolomais oppidum

|Caesarea

oppidumI

Ascalona oppidum|Gaza oppidum ) Ostracine oppidum

|

5 Scythopolis oppidum ] Philadelphia oppidum | Cyrupolis oppidum|

Arabia oppidum.

Fluminum ortus et egestio oceani orientalis. 7

Theriodes fluvius nascitur ex campis Scytliicis. tribus locis natus

unus efficitur. egerit in mare Caspium. currit per railia DCCCXLII.10 Oxgs fluvius nascitur de monte Caumestes. in quinque fluminibus brachia

1. anthiocia| 2. dafne

| 2. biblos|

2. berythosj5. scytopolis

| 5. filadelfia|

5. corupolisI6. 'oppidum' deest.

3. orientis\

8. campes tribus (Scythicis inserui)j

9. mimih*a DCCCXCfl an XLII incertum

\10. /. e. ex quinque fontihus coniuvgitur.

B 1. Heliopolis|3. Sidonia

|3. Caesarea Palaestina

|4. Ostraginae

|

5.

CyropoHs|

6. Arabiaj|

Dolicha|

lordannes|

Pelusium|

Moptis|

Xampamon I Niphatem I Mannarites|Sebaste

|Amphipolim

|Piraeum 1

Eleusinum|Coptis

|Mitylene

|Lampsaco.

7. Oceani orientalis flumina quae sunt: Fluvius Theriodes|

8.

campis Scythicis. tribus in locis | 9. circuit per|

9. Fluvius Oxos|

J. eliopolis *S diopoHs P hopolis C\ 1, appamia FCappamena /S|

]. anthio-

cia VS authiochia F\

2. dafriae VF dafrie SC 2. |laodocia V laidica *S

laidicica F, oia. C\

2. barytos V biblos S blos F babilos C\

2. birithos

V fyritos S fyrtos F byrithos C\

3. sydonia FC\

3. thiros V thyros >S

tyros FC|

ptholomais V tholomais S ptolomais F lomais C\

3. cesarea

palestina S phalestina V cesare pal. F oppidus cesarea. oppidiTs palestina

CI

4. ascalonia S|

4. gaz V goia C \4. deinde oppidu/// itomahis C

\

4. ostragine S astragine C\

5. scitopoHs V scrytopoHm S scytopolim FiscytopoH C

15. tiladelfia VC phyladelfia S

|5. curopolis VS corruptilis

C 1 6. dolica VS dulocia C|

6. iordanes {ante doHca) F ior C |6. pelusiu

S -ium VFI

Pel. et Moptis om. C\6. Mopti Mauretaniae tah. Feut. agno-

8citI

0. nampato *S. cnm moptis coniunctum. mam. pato 7' uapamon (.' Nasa-

mones conicio\

tt. nibateum V niuatheil S uiuat teu <'\Marmaridae

legendiim\

0. sabastes VSC \6 amfipolim S anfipoHm F -H C

\(1.

pirrenum VS pyrrinum C \ f>. cleusimum S eleusinum VC | i). mitilonum

V mytelene S mitelene F amitilene C \lamsacho V habasco S labc^r.c i;o8Co

F liasacodo C.

8. hi 8unt S haec sunt F quae sunt C \8. teriodes S thorides C

\

8 in CI

S. carpis SF , corr. p scitis F cliiticis C eyrthichis S syrticis

FI

8. in locis tribua S | S. unua om. SJ

l>. gcritur Sj

',».ierj passue S

\

U. DCCCXLII VC DCCCXL S DCCCCXL F\ 9.exho8 VS exhor F exofli

C 1 10. caumestus F

28 lULll HONORIl

A facit. ea transeunt per montem Caucasum et appellantur Saleantes

;

fundunt in flumen magnum qui appellatur Ganges. liic eos suscipiens

egeritur in oceanum orientalem sub insula Solis appellata Perusta. circuit

milia DCCXXVIL8 Sygogan fluvius nascitur de monte C^aucaso. ex se duo effecti ins

coronam occupant montem supra dictum Caumesten. fsane ex una

parte eius montis, ex quo supra diximus quinque flumina procedunt,

quae dicta sunt Saleantes, per eos ton-ens transiens ita ut nec eonim

aqua nec eius

L ea addidi\7. ut supra ^'wfo

| 9. post eius lacuna usqiie nd j). 31

Adonis.

B 1. et transeunt ! 1. et app.] qui locus appellatur|

2- et fundunt|

4.

DCXXVnI

5. Fluvius Sygaton|5. Caucaso et geminatur et facit co-

ronam et occupat montem supra dictum Caucasum. Mestesanes fluvius

ei occurrit ex una parte eius montis ex quo ut {pm. supra) diximus|

1. faciet et transit 5|L causasum P

\\. saleantis C

\ 2. 6t fundit V et ef-

fundent /S| 2 et effundunt in flumine magno P

\2. qua (om. app.) gantres

C granges (r eras.J V\2. eos om. S

|3. geritur P | 3. occeanum VS

\3.

mergitur in mare oceani orientalis C|

3. appellatur S qui apellatur C\

3-

perusca VC\4. per milia XXII C

\Dicuil 7, 6*, / 'in cosmographia legitur

esse insula Solis quae appellatur Perusca (sic), ubi Ganges intrat iu mare.'

5. sigaton V sycaton S sicaton P siccanton ('. De hoc et alits fuviis

ineptior qiiam corruptior videtur narratio\5. causasou S caucasu monte-

sanes C\6. occurrit et ex una P et una C

|7. huius montis V

|7. ex quo

om. C!7. ut F, om. S

\8. quae dicta sunt -v, ow. S dicte P

\ S. transiens

torrens V torrens trausiet >S|9. ei; S.

B nec eius misceri videatur. Omnes iter suum agentes revertuntur ad lo

suum; id est: ad eandem coronam, unde spai-sus se gemiuaverat, iterum

ad unum revertitur. effundit in mare Caspium. sed ante ex eo exit

fluvius,

qui per Caucasum montem inrumpens exit et accipit nomen

Ganges. cui adiungitur alius, cuius capita quinque, quos reliquerat Sy-

gaton fluvius, ex alia parte montis Caucasi nascuntur. buic etiam se ad i.%

unum iungens effectus unus dc octo — f occurrit ei Ganges — ubiubi

10. uideantur V\ 10. Om. i. s.] intercium C

\10. agentes om. S

\10. ad unum

2mtoi

11. id est om. C\

11. eadem SC\11. sparsus ]' ad persus *S ad

persos P ad sparsus C\ 11, geminauerit P| 11. et iterum C

\ 12. et fundit

I c-detCI

Vl.exaddidij12. eo Feum >Sea ex C

|14. cuius capita rcu/////(ius

m. rec.) capi S cuius caput P\

14. reli (relin S) querant SP (sc. integros,

mdla commixtioite facta)\14. sigota T' sygora /S fiecota C

\15. et ex C

\15.

partem monte ^ mons P|15. nascitur SC

\ 16. occurrit ei Ganges post de

octo in libris ; utique post na.sc\iutui' ponendum pvto\16. ei] et VS occurruut

et agMutes C | 15. etiam se] et his C|

16. iungens] iuugentes VSC|

16. ubiubi

Sj) ubi ]'PC', fortassc ibi, ubi.

COSMOGRAPHIA. 29

B confirmatur in unum. item se duo iungentes effecti in unum qui fuerant

octo , facti decem transeunt ad oppida Patale et Patalete , et lii decem

unum efficiunt fluvium. et sic egeritur in mare oceanum orientalem ad '

insulam Silenfantinam. Ergo de decem fluminibus adirapletur Ganges

5 fluvius, qui in superioribus partibus omnes Sygaton vocitantur, quoniam

de una nympha meant. currit per milia decies quadringenta quinqua-

ginta tria milia sexcentos triginta unum passus.

Fluvius Hydaspes Indiae provinciae nascitur in campis Indorum9

tribus crinibus. hic se ex omnibus adunans unus efficitur, inlustrans

loomnem regionem supra dictam, infundens se in oceanum orientalem. qui

currit miha DCCCXini.Fluvius Coprates nascitur in campis Indiae. inhistrans Indos in-

fundit se in oceanum orientalem sub insula Teron. currit milia DCXII.

Fluvius Armuzia nascitur in Aethiopia in campis supra scriptis

15 Aethiopiae. inlustrans Adonis et Mesopotamiam provincias influit in

sinum Persicum. currit milia DCCXXIIII.

Fluvius Carmanta nascitur in campis Commagenae regionis. influit

in sinum Persicum. currit milia DCLXXIII.

Fluvius Cortaciae provinciae Mediae nascitur in campis Arabicis.

20 effluit in sinum Persicum. cuiTit milia DCCCCXVII.Fluvius Susas Mediae provinciae nascitur bicornius. efficitur unus.

eflfluit in sinum Persicum. cui-rit milia DIIII.

1. it Bed duo ingentes S\

\. eff.] item facti C\

2. dece V decim S\2. pale-

tae V palete S|2. patalitae V palite S

\2. hii decim S, oni. C dece V I 3.

unum orn. P,3. geritur C \ 3. efficiuntur (ow. fluvium) S

\3. mare clelendum.

3. oceano orientaH SC\

4. insula S\4. silenfantina S silpantina C silem-

famtina P i 4. de dece V] idem 6' decim [om\ de) S\ 4. adinpletum S -tus

CI5. omnes (nomen C) om. S

\5. sigeota V sygota uocantur S

\5. qm S

\

0. deunam VS | 6. nimpham V symfam S syfam P\6. meant (exiunt C) om.

SI

6. per om. S | 7. unu V\7. hrevitcr et fortasse mcKjis gcnuinum S\ cur-

rit mili^ X. CCCCLIII. — et curruut per miha decies quadragies sexies 6'1

8. hydasper S idasper V hydtisper ('\

8. indiorum V\9. cri hic se om. C

criminib; P\

9. adunatus C \9. unum K

| 10. dicta 5|

10. in oc-o

or-li SCI12. copretes V copratres S choprcs C

\12. refundit V infundens

PCI

13. in o-no or-li SC\13. tero S ter occurrit P oaeron, tleindc LX XVIII,

C\ 13. sexcenta duodecim V\

14. armozia *S armada ('\

14. ethiopia Sin campia - Aetliiopiae om. V\ 14. cumpis ss S (suis P)

\15. aethyopcm

(etiopiem .S) lustrans SP\

15. mesopotamia VS\15. prouincia S

\IG. pcrsi-

cum /'I

10. septingenta uiginti quattuor V\17. carmanta VP garmanta S

charmatha C. leye Carmaniaej

17. conmaianae V commalene *S camalane

C, deiiide rum ontc regionis S (uon P)\

18. pcrsiccum /*, Mtc ancpius;

19. cortacie /' 19. mcdiae \'\ di .S, om. P mece 'om. provinciae) C\ 20. et

fluit VSI20. persycum/'

;20. DCCCCXIIII .S (-XVII l^ LVII (sicj C\ 21.

Sitsam Chrysorroae postjjonit I\ 21. usas .S, non P\22. fluit I'.

30• lULIl HONOKII

B 10 Fluvius ClirysoiToas nascitur in campis Assyriis de monte Caucaso.

vicinatur ei Tigris fluvius. etiam ipse Tigris de monte Caucaso f quasi

visetur natus f cum aestivis temporibus sub liumo sit cun^ens, f ut vi-

riditas eius f indicet desuper Aethiopiam posse videri;quoniam superius

de obscuritate promitur. namambo, includentes Corduenam oppidum ad^

unum redacti, magnam faciunt coronam, ut oppida includant Ctesiplion

et Seleuciam. currunt ad Auge oppiduni , ([uod est in sinu Persico.

circuit mili^ DCCCLXXII.

Fluvius Alibotra nascitur in monte Liseo. diffundit in orientalem

oceanum. currit milia CCCCXVI. lo

Flumina tria Ichthyophagi dicta ex campis Indiae nati ad oceanum

festinantes in eum fluunt. circueunt milia CCII.

11 Fluvius Axius nascitur de monte Armeno transiens per montem

Caucasum ad Mesopotamiam. in ea provincia ei alius adiungitur fluvius,

qui videtur ex ipso monte (Jaucaso nasci, cui vocabulum Pactolus est. ^^

efficiuntur unum per Parthos transeuntes. eius cursus congregat aquam

eius. facit lacus octo. ibi nomen accipit Eufrates. exinde se diffundit

in sinum Persicum. currit milia DCCCLXII.

Fluvius Chrysorroas nascitur in campis Syriae inlustrans Syriam,

1. crisoroas VS\

1. asyriis P|

1. caicas /S|2.€i ti(^vr tr)tris /S itytris P

[ 2.

ipse, om. tigiis, /S Fluvius tygrys etiam ipse C|3. uidetur SP conicio de m.

C. videtur natus, qui siccus aestivis t. sqq. quasi uisetor uatus C; rix

recte\3. umo sit 5 humo sit P sic T', om. C.

\4 locvm non intellcyo

\4.

desuper V uec super /S nec supra C\

5. possit cjobscuritatem V

\5. promit

VS, correxi^vomiXQY C\ 5. nam] an tum?|5. cordunuam T cardenuam -S car-

demnam Pchorduam C\6. redacti magnam >S | 6. ut] ad C | oppidum Finclu-

dunt C oppidam cludant S\G.tesufon Fcetesifon *S 7. seleucia V reutiam <S

[7.

ad aigem S\1. opp. q. est om. <S

|7. iu sinu persicu VS (persiccum Pinhymum

persarum C)\8. circuit om. S

\8. DCCLXXXII >S (-111, sed corr., P)

DCCCLXXXII Ci

9. in] ex V|9. liseo VP, y e.r i S, le^sio C \

^. diffundi-

tur SI9. in orientale oceano S, fere C

\10. CCCCXVII P CCCCXLII C

11. Fluuius PI11. ethiopagi V hic hictiofagi SP

\11. ampis P

| 1 1. Fluuius

inatria Cjll. otianum >S {non P)|12. festinaus C\ 12. in eo V\ 12. circuunt V

currunt S circiter C\12. CCCCII C

\13. saxydy S axidi P acsuis C

\13.

armenu S\

13. Ameno t. per moute om. C, sed hahct post cursus|10. per

monte caucaso «S caucaso C\montem caucaso P

|14. -mia iu S, non P

\14. eij

et CI14. fluuius pactolus qui S ^. petolus qui P| 15. caicaso P 15. est om.

VC\16. efficitur P et perficiuntur C\ 10. unam ]'[ Hi. per per (por pro

P) partus trans seorsum congreta quaeius (congregat aqua ei P) facit lacos

octo (VIII P) sic S\16. transiens C \ 10. cougregans aquae C

|17. nomina acce-

pit V 17. eufrates«/c VS\17. et exinde P

|17. ettundit C

\17. se om. /S

[19.

carisoroas VS crisoroas P carisotis C\ 19. syrie ^(19. syram ^ syrram P.

COSMOGRAPHIA. 31

B Antiochiam et Palaestinam et ceteras Sj-riae civitates. diffiindit se in

mare Aegaeiim, ubi est insula Cypros. ciurit milia DCCCXXXFluvius Eleuther nascitur in campis Syriae. diffiindit se in marer2

Aegaeum, ubi est insula Cypros. currit milia DCXXX.

1. antiotiam et palastinam et ceteres syrie S et fere P, om V qiii hahet sy-

riam et ciuitatesj

1. ceteras-insula om. C\ 1. se] a se S^ om. P\ 2. egeumVS

I

2. est om. V\3. cleucer V eleuter *S lucer C

\ 4. eugeum C egeumVS

14. est C, om. VS

\4. cypros dicitur S cypris C

\4. currit om. P.

A Adonis fluvius nascitur prope Tiberiadem lacum. diffimdit in mare

Cretae insulae. ciu-rit milia DCCCLXIIII.

lordanes fluvius nascitur sub Libano monte. circuiens eum pergit

in lacum Tiberiadem. de quo exiens suo cursu excurrit ad Scythopo-

shn, quam secans mediam ab ea exiens fimdit in mare IMortuum. currit

milia DCCXXXILQuae gentes sint in provinciis oceani orientalis

:

13

Scythae Anthropophagi Scythae Thuni

Sigotani Derbiccae

loPasicae -j* Parosmi

2. crete insula[3. iordanues

|4. scitopolin

\5. ab eam \^.Nomina dua-

buf columnis hic scripta sunt. 7. orientiS|8. scithe antropofagi i 8. stheicumi,

corre-xi cf. <p. 2o , 6\

9. Sogdianos dicit[

9. dersicce (Drebices Plin.

VI 48, Derbices Mela III 5) \10. fasice (Pestici Plin. VI 50, Paesicae

Mela l. c.) ; lU. Arasmi Plin. VI 48

B 1. Fluvius x\d(jnis (eodem ordine libique)\1. Tiberiaden

|1. dif-

fundit in mare Adriaticum contra insulam CVetam. currit|3. uergit

|4.

occurrit ad Scythopolim|

5. et ab ea exiens efflinditur|

7. sunt|

7.

oricntalis. Eodcm ordine, unicitique primac cohnnnae nomini nomine in

eodem alterius cohimnae versu posito statim sxMuncto, gcntcs enumerantur.

1. nacitur S, non P| 1. tyberiaden (-em P) locum S

|1. deff^uudit

(diff^.P) milia DCCCLXIIII et (late add. P) defusus (diff. P) m mare

atriaticum (adariuticum P) excipit insuhim Crctam (currit-lIII om.) Sdiffunditur (rell. fere ut in V) C

\'6. iordanes V iordaunes S ionlanis P

\

Haec Dicnil 0, 0, 1 e.r. 'cosmographia^ -\ 3. circuinens S ciicumiens

PI

.3. inuergit S demergit se C uertit P\

4. in locum VC| 4. tybcria-

den PI

4. ex quo C,4. scitopolim V scytopolim S scytopolim /*

|5. aquiim

*S '). dimedemCl .5. mortum *S|0. DCCCXXXII Cmillia DCCXXII Dicuil\

7. Quas VI

7. inom.S \ 7. orientales r»S-li8 {et prouintiac) P\

7. Sen^s attageni

(idd.p\S. sciti Fscyti ^Ssyti P

\S.antro (tho tS)i)ofngi F.S s.sciteicumi rscy-

tei cuini »S8yth»MCumi/' | 9.8citoani rsycothani 6',K.dcrnicft'' IMii iii< <• .S' M

paasicae V paasite »S -ce P\10. farosmi S.

32 "lULII HONORII

AAnartacae Geloni

C^horasmii Massagetae

Bactriani Paropanisidae

•j- Traumeda Hypergenes

j Pambothi Arachosia 5

Arachoti Ariani

OraccAe Anydros

Arabii Sittacene

Armuzia Ichthyophagi

Parthi Idumaei lo

Hieromices Chatti. ('hauci

Cherusci Usipii

1. anartacae (Anariaci Plin. VI 46) \2. thorasmi

!2. massages

|3. pa-

ropanises ! 4. /ortasse Tauri. Medi?(4. hipergenes [Hyperboreos intellego)

5. aracosia| 6. aragothi

| 6. aciani|

7. Oraccae: cf. p. 26, 5\ 7. anidros S.

2ir&u\. avv^Qov^AQK^tyrjv intellego (aw Arbii? Arabi? PZm. VI 109 sq.)\8. sitia-

cenae. regiones pro gentibvs positae sunt\9. Harmozaei Plin. VI 110

j9.ictio-

fagiI

10. idime|11. fiuvius Syriae Plin. V 74; tab. Peut. Heromicas

|11.

cazzi. cauci|12. cerisci. usippi: ho spost Gippedos c. 26 transposuit Muellen-

hoj^ weltkarte p. 12.

B 12. post Usipii: Quadi|Vaccaei

|

Vardaei|Frisiones

|Canniwe-

fatesI

Allobroges| fAlaudes |

Ruteni|Teutoni

|Cimbri

|

-j- Antequini

Cenomanni|Aedui.

1. anastace S\ \. gelaoni S doani P\ 2. corasmi VS\ 2. massacae Vmassace S

\3. patropasos V paropassos S parropassus P; dein baeriaui S;

eosdera recto ordine V bacriadi P { 4. yprigentes V spergines S spergenes P\

5. bamboti V pampoti /S bomboti C\ 5. aracosi V asacosi S asacoti P\ 6.

arocoti V aracoti S\6. aciani V acciani S \ 1. arocchei V oraccet S oraaet

PI

7. anidros V annitroi S ani droi P\ 8. arabi VS arbi C

\8. sitiaceui V

sithi aceni S sythi aceni P|

9. ai-muziae V armudie Sj9. ictiofagi V hic-

thiofagi 5 (h om. P)\10. idimae V idyme S ydime P\ 11. ieromices V

hieormices >S (h om. P\

11. caticauci V catticaici 5 | 12. cerissi V cerisci

SI12. usippi VS ussuppi C

\^2. bacci V uaccei 5

|12. bardei V uardei <S

Varduli ^luellenhojf' p. 11; sed Vardaei gens Delmatiae sunt^ cf. Plin. III

143I12. frusiones VS

\12. cannifates VSC

\12. alobroges V\ 12. alaides P

{num Alaudae sive Gallica illa legio V Alauda vel Alaudarum?) Velavi

ci. MueUenhoff\ 12. rutteni V ruttreni 5|12. tetoni V theutoni 5 theutroni

P\12. einbri V

\12. antecino V antequini *S anticini C Aquitaui Parisinus

4S40. fortasse Audecavi? Arverni? | 12. cennemauni V cennomani S\12.

edi VC hedi *S|12. gens et add. V lacuna deccm litterarum V\ 12. Satis

antiqua de Germanis Gallisque hic tradita essc vides. Etiam Quadi-Aedui

post Gippcdos c. 26 transposuit Muellcnhoff weltkarte p. 12.

COSMOGRAPHIA. 33

A ORIENTALIS OCEANI CONTINENTIA EXPLICm INCIPIT14

OCEANI OCCLDENTALIS.

Oceanus occidentalis haec maria habet. Mare freti Gaditani1 15

mare quod Orcades appellant|mare f mades

|mare Thyle

|mare quod

5 Columnas Herculis appellantjmare Tyrrenum

|mare Britannicum

|mare

Hadriaticum.

Oceani occidentahs insulae quae et quantae sint. Hibero insula IfJ

Mevania insula|Britannia insula

|Ebusos insula | Balearis maior in-

sulaI

Balearis minor insula|

Corsica, insula|Orcades insulae. sunt

10 novem.

3. hecI

4. de Acmodae vel Hebudes cogitare licet coll. Plin. IV 103\

4. thileI

4. quem-ercuhsj5. brittanicum

|6. adriathicum.

7. e ter pro ae|7. Hibernia legendura

\8. Menavia legendum?

|8. brit-

tania | 9. insule.

B 1— 3. Explicit continentia orientalis. incipit continentia oceani oc-

cidentalis. Quae maria pars occidui habet vel oceanus occidentalis.

3. Mare freti Gaditanum|3. dein 'mare', 'insula' cetera desunt nisi

uhi adesse adnotavi. . cf. ad p. 24^ 7.\ 4. quod et appellant desunt\

4. mades] Laubadesj4. quod et 5. appellant desuni |

7. quae-sint]

quae sunt|

7. Hibero insula|

8. insula maior|9. insula minor

|9. sg[.

:

Corsica. Orcades. deinde: Illyricum|Noricum

|Lingonici

|Histrici

|

Matrona | -j- Coaetiae|Marciana

|luliae

|

jEmin Gaulo. —

1. Expl. c. or. om. S inc. oc. occ. cont. S\ Ilinc ex F sive cum S

conaeniit aive discrepat non nisi ijraviora afferam. C eis locis quibus Vdeest afferam^ sed minutiis omissis

\3. habet V abeat *S

|3. oceani S

\3.

freli V sexti S ('Septum ili oppidura Procopio est ei Isidoro XV 1; fretum

Septemgaditanum geogr. liavennati.i \ 3. caditanum V gadidanum S\4. orea-

des V ureades S\4. laibades, i ex u corr., S laibades P | 4. thilae V thyle

SI5. colomnas S

\5. erculis VS

|5. tirrenum V thyrrenum S

\5. tritanicum

V thyrritauicum S \ 6. adriaticum VS.

7. Oceanus Vl. ho sunt S'. hy^c./: hi)uero >S|8. mebania 5 meubania P\

8. brittania V bruttania S brutannia P\8. ebuso V ebusis S

|8. ualeris V

baleris S\ 8. maius VS

\9. ualearis V

\ 9. minor S] maior V\9. ortatesi V

oreades S \ 9. sqq. Aeoliae (sic legendum pro luliae) et Gaulos Imc

[ osHunt pertincrc; sed nescio quomodo nomina Gallica (Lingoncs [nisi forte

Kunt Inguaeones] Matrona) Germanica (silva Marciana) alia huc tranaierint.\

illiricum VS \lingeonici V lyngoricum S

\hi hy S) strici VS

\mutronao

coaetiae V matronetf* cosseiv S coseiae P. jortasse MoesiaeV cf. c. l^

fin.I

marciane .S|

iulli(; S itillie /'; Irgendum Aeoliae,esmiugaulo S

ermingaulo /'.

Oeographi latini minoroM, ml. Kieio. 3

34 iULlI HONORII •

A 17 Montes qiios habeat oceanus occidentalis. mons Pyrenaeus|mons

AlpiumI

mons Appenninus|montes TI : Britanniae vallum

|mons Hae-

musI

nions Rliodope.

18 Provincias quas habeat oceanus occidentalis. Hispania provinciaj

Baetica provincia|

Lusitania provincia|Gallaecia provincia

|Aquitanias

provincia|Britannia provincia

|Germania provincia

|Belgica provincia

|

Galliae duae provincia|

Pannonia provincia|

Italia provincia|Etruria

provincia|

Umbria provincia|Liburnia provincia

|Delmatia provincia

|

Illyricum provincia|Moesia provincia

|Noricum pronncia

|Venetia

provincia. lo

19 Quae oppida in provinciis suis habeat oceanus occidentalis. Calpis

oppidumI

Corduba oppidum|Vettones oppidum

|Toletum oppidum

1. pyreneus}2. appeninus

|2. brittanniae baleum.

|

4. prouinceas1

4. hispinia | 5. betia|5. gallecia

|6. brittania

j9. illyricus ;

9. benetia

B 1. Quos* montes oceanus occidentalis habet. Mons PjTeneus|2.

Alpium montes|

2. valhim in Britanniis (montes 11 deest)\

3. post

Rhodope : Albanus. Marsus.

4. Oceanus occidentaHs quas provincias habet. Hispania pro-

vincia|5. Gallicia

|7. GalUa Bracata. GaUia Comata. GalUa Togati.

Gallia Cisalpina. GalUa Transalpina|7. Pannoniae provinciae tres

8. post Umbria: Flaminia. Picenum|8. Dalmatia

|9. Moejsia deest I

9. post Venetia: Aemilia

11. habetI

11. Calpos oppidum. Calpis. Hispalis. Gades. Corduba

I. Quo /SI

1. mons] oriens T', om. S\ 1. pyrineus T' zypirineum S \ 2.

montes om. S\2. appenuinus fiic VS

\2. balum V baUum /S

j2. in om. S

\

2. brittaniis V brittanis S\2. hemus S |

3. rodope V rodop^ S | 3. aU)anos

VI3. morsos V marsos S.

4. occidentiUs S\4. spania S ItaUam spaniam F Hispaniae Peten^en m.

rh. IX 99 b. beticum V betica So. lusitaniam V lusitana 5,gaUiam K gal-

Ucia ;S gaUiciam P\ 5. aquitaniam T' aquitana /S

|6. brittaniam T' brutania

SI

6. inde a germaniam ad cisappinam accusativo T'j6. belgaca 5, sed corr.

tto

7. brecatia S brecatiam (i eras.) PlT.comoctaS 7. toga V\ 7. cisappinam T^cisalo-

manapam SP\7. transulpina S\l. panno////nice S (-cae P) tres V, om. SP

7. etrusticia T' heturia S|8. flumina T' flaminia v flaminea S

|8. Uburniam

dalmatiam V|

9. iUicricum V iUiricum S\ 9. noricum om. V |

9. benetia T'.

II. habeat S, non P\

11, -tales ^|

11. zalpos (calpos VP) oppidumculpis >S

I11. gadis V garis SP

\12. gorduba V

|12. betones V bettones

SI

12. toUethum S.

COSMOGRAPHIA. 35

A Bracara oppidum|Lucus Augusti oppidum

|Asturica oppidum

|Vaccaei

oppidumI

Celtiberia oppidum|Caesarea Augusta oppidum

|Tarraco op-

pidumI

Gesoriacum oppidum|Ambiani oppidum

|Tungri oppidum

Agrippini oppidum|Treveri oppidum

jSenones oppidum

|Augustodunum

soppidumI

Lugdunum oppidum|Mogontiacum oppidum

|Vienna oppi-

dumI

Arelate oppidum|

Massilia oppidum|Taurini oppidum

|Aquileia

oppidumI

Emona oppidum|Altinum oppidum

|Patavis oppidum

|Ve-

rona oppidum|Brixia oppidum

|

Mediolanum oppidum|Placentia op-

pidumI

Mutina oppidum|

Bononia oppidum|Bavenna oppidum |

Fa-

loventia oppidum Ariminum oppidum|Pisaurum oppidum

jladera oppi-

dumI

Salona oppidum|

Brecantium oppidum|Naissos oppidum

|Vimi-

nacium oppidum|Peuce oppidum

|Singidunum oppidum

|Sinuium

oppidumI

Mursa oppidum|

Siscia oppidum|Aquincum oppidum

i

Brigetione oppidum|Carnunto oppidum

|Savaria oppidum

|Petavione

15 oppidum.

1. lacusI

3. cesuriacum|3. ambriaui

|3. thungri

|4. augustodouum

|6.

arelato|6. turini

|7. himona

|8. meidiolanum

|11. rectius Brigantium dici-

turI

12. peice|

13. uyrsa| 14. brecentione {lege Brigetio) ' 14. carnunto

(Carnuntum est)\ 14. sabaria

]14. Petavio legendum avt rectius Poetovio.

^1 — 2. Vaccaei Celtiberi|

4. post Augustodunum : Augusta Trevero-

rum. Augusta Xemetum. Augusta Vindelicura. Augusta Praetoria.

Augusta Taurinorum. Lugdunum sc[q. 7. Patavium|8- post Brixia:

Vicentia. Concordia. Ticinum. Mantiui. Tortona. Cremona. Ver-

cellis. Mediolanum. Laude. Placentia sqq.\

10. Pisaurum deest\

14. p)OSt Petavione : Bona Mansio. Argentaria. Sauromatae. Nemauso.

1. bragara VS\

1. lugus V agusti *S | 1. astumaca /S, om. V'|

1, bata

et celtiberia V uacca qui et celtibeu S\2. agusta *S

|2. tharraco V (-ona

v\ hharaco S\3. caesare?v cum V cesuriacum *S cesuriacu P \ 3. anbriaui S

3. tundri V thungri *S ', 4. tiberim F triberim »S|4. sennoues S

\4. augusta-

duno rauustaduno *S|4. agusta aedcorr. S triberoril VS

\4. nemetrum VS

\4.

uindeliacum VS \ 5. lagduno V magontiacu V lugdunumogotiacu"^ *S; recte

Pj

Hv.nc ordinem V servat: Massiiia Aquileia Altinum Verona Veccetia

Ticinum Dortona, deinde Arelate Taurinis Hemoua Patauium Brixa Con-

cordia Mantua Cremona Bercellis habet\6. arlat^ S \ 6. taurinis VP

\

i). aquile^ia »S|

7. hemona VS|

7. patabium *S|

7. becetia S;

T. ticino S|

7, tertona *SI 7. ticinum-laude om. P

\ 8. medioluno S\

*. placentia om. V\9. mutiuam V mutena S mutinam P

\9. bolonia /S,

om. V bononiaFI 9. rabcnua K j'.). fabentia V

\10. iadera V vcl v iader

T'.SI11, saione V\ 11. braecantium V\ 12. iaissos V iaisos S I 12. bi-

manicium »S|

12. paueucae V peice *S/' \ W. singiduno VP singituuo S\ 13.

murra »S'

13. siscia: hinc dccst V usque ad procedeus r. 24 |13. aquiutium S

\

14. precobene *S brecobene P brecione C | 14. carnunto S caruuto C\ 14.

sabaria Csuparia .S subariu /'|dein Muraa C

\14. petabione <S/*pagauione C

|

3*

36 lULlI HONORII

A20 Oceani occidentalis fliuninum ortus et occasus.

Fluvius Tagus nascitur in campis Hispaniae. occidit in oceanum

occidentalem.

Fluvius Durius nascitur in campis Hispaniae. egerit in oceanum

occidentalem. ^

2. spaniae occidet|4. spaniae.

\

B Lingones. Durocortorum. Samarobriva. Santones. Lingones Iterum.

Menapium.

1. Oceani occidentalis flumina quae sunt. Fluminum ortus et

egressio.

Fluvius Baetis nascitur in campo Hispaniae. cui occurrit Sin-

gillius fluvius qui oritur de radice montis Saluri, et mergit se in eum,

et faciunt unum meatum, salva reliqua flumina quae in Baetis alveo fluunt.

occidit vero in oceano occidentali. currit milia CCCCX.

2. Fluvius Tagus nascitur in campo Hispaniae*, cui occurrunt flu-

mina minora multa. occidit in oceano 3 occidentali. currit milia fCCCCII.

4. Fluvius Durius nascitur in Carpitania, exiens de monte Caia

iuxta Pyrenaeum. currit per campos Hispaniae inlustrans f paramum.

deinde dismmpens loca montuosa , dividens Galliciam et Lusitaniam.

ducens aquas multas valde, occidit in oceano 5 occidentali. cun-it milia

CCCCXCV.I

'Argentaria quae modo Stratisburgo dicitur' Geogr. Rav. 231 P\ vcl

oppiduni Rauricorum\sauromata SC (/. e. 'arva Sauromatum nuper me-

tata QoloTiW propc Mosellam : Ausonius Moscll. 9 |nemauso S neumauso

C 1duro corduro S dorocordoro C

|samara bibra 5 samariabriua C

\li [^cx

lo) gones C \menapium P arnapium S menapum C Castello Meuapiorum tai.

PeiLt.

1. flumina quae sunt om. SP \ 1. flumr S | 1. hortus C \ 1. egressi S.

1. betis SP beticus C\

\. spanie SP campos spaniae C\ \. eui occur-

rit-alvo fluunt om. .S, cui occurrit-minora multa ojn. P\ 1. Singilis P///?. ///

10, 12] \Solorius mons Plin. IIJ 6

\\. betis C\ 1. alveo scripsi aluo P

1. vero om. S\

\. CCCCX CO, Bicuil b\ 9, 14 e.v 'cosmographia praedicta.

nuper in manus meas veuiente' CCCLVII S.

2. tacus CI

2. campis C\ 2. spaniae CS

\2. cui-multa orn. S

|2. ochea-

num C occidentale SP\

2. CCCCH C DCII O CCCII Dic2ul ib. 15.

CCCCLVIII S.

4. Durium omittit C\4. duritius P \

4. caia sic SP|

A. pirineum SP4. spaniae SP

\4. gallicia ctsitania S

j4. occidentale S.

COSMOGRAPHIA. 37

A Fluvius Minio nascitur prope Pyrenaeum. in rutunditate vertitur, 21

ut Brigantium oppidum raaritimum includat, et sic se in oceanum occi-

dentalem recipit.

Flmdus Hiberus nascitur sub Asturibus in Pyrenaeis. inlustrans

') Hispanias infundit se in mari iuxta Tarracona.

Fluvius Rhodanus nascitur in medio campo GaUiamm. occurrit22

ei Bicornis a Patavione veniens relicta cauda ortus sui. Rhodanus simul

hoc est unum facientes f in mare mittunt egerentes Arelatem mergunt.f

Sed hic quem Bicornem diximus, ante coniuuctionem Rhodani vel con-

lomixtionem in supernis nomen aliud accipit: praeter Bicornem appellatur

1. Minius legendum\ 1. pyreneum |

3. brecantium|3. recipet

|4. astyribus

pirenae|4. in addidi

|5. tarraconae.

6. Galliarum deest\7. uicornis c/. Verg. Aen. VIII 727

\7. apbatabione

(Patavia nomen insulae Batavorum in iah. Peuting)\9. uicornem

]9. Haec

de Bicorni narratio' ex Caesaris B. G. I 12., 1 et Vergili Aen. VIII 727

w.hi 'Rhenusque bicornis' de exitu in mare c/. Caes. IV 12, non de duohus

fontihus intellegendum estj locis perperam inteUectis originem traxisse mihi

videtur ita ut scriptor Ararim cum Mosa uno flumine coniunctum putet\

9. uel coniunctionem in|

10. aceepit preter uicornem.

B 2. ut om.I

3. recipit. currit miliaf CCLXII|

4. Astyi-ibus montis

Pyrenei vicinus|5- Tarracona. currit miHa CCll II.

6. campo Galliarum|

7. Bicornius fluvius a Petavione|

7. sui] sui

<|Uod Araris nuncupatur|

9. Bicomium|

10. accipit praeter Bicornium

:

hic Bicornius, hic Rhenus, hic Araris appellatar. Rhenus provinciae

riermaniae. ita ergo|

1. minius SP mino C | 1. prope phirineum C; pro his super

iugum interanus SP] puto in Pyreneis. an ad Pirineum. in terra eius

in rutunditateV|

1. in rotuuditate C |2. ut Dic.

\2. ad bragautium C]

subregratium SP\2. oppidum mari tiberiadem includit et sic se in ocheano

occidentaH C\2. includit S

\2. et sic ovi. SP \ 2. occidentale S

\3. recipit

om. SI3. ducentos LXII S CCCXIIl O CCCX C, Dic. 6, 9, 16 | 4. hyber

CI

4. De Ilihero eadem hahet Dicuil 6, 9^ 1'\\. prinei S pirinei C, qui

hic = ;Si

5. hispaniam C|

5. infudit S in mare iusta terra cona niilibus Cterragona S terrago P tarraco nam D\h. CCCIIII O [non Dicuil) CCIIIILX sic C*

6. rodanus uhique SC\ iordanis P\medios campos galliarum C

|6. Di-

' nil 6*, 12 'Rhodanus nascitur in Alpibus Coticis. iufluit in mare Tyr-! henum. currit per mil///////'

|7. a pataiiouae S a ptaione P a patimonem

(.' 7. licta om, C\ 7. caida *S

|7. hortu C

17. arares C | 8. est inunum C

|

>. mittuntur et C|S. areiatum C

| S. hoc est unum morgunt gerentes are-

itum in mare mittunt. sfd SP\9. sed hiuc que bicornum S hunc (luem P

». lu hunc ))icorniu8 ante (diximus om.) C\

9. couiuncionem S\9. comix-

fione aS conmistionem C|10. euperui C

|10. alut C, alium nomen S

\10. ui-

(rornum. hiuicornius hic renus hic arararis »S|10. preter bicornius apellatur

nyllus in jirouincia germauia. ergo (.\ nll. ominsis.

38 lULII HONORII

A Rhenus. ita ergo fit ut hic fluvius tribus nominibus nuncupetur, cum

sit unus et dimidius. ducit autem a mari Patavionis usque ad mare

Tyrrenum contra insulas Baleares. eius autem medietas qua inruit,

habet aquileum pertortuosum Lugdunum. Ubi et nascitur . . .

23 Fluvius Garumna nascitur in Aquitaniae campis. influit in oceanum 5

occidentalem.

Fluvius Geobonna nascitur in Galliarum campis. influit in ocea-

num occidentalem.

Fluvius Bicorni iunctus nascitur in campo Germaniae. inlustrans

campum influit ad Pataviam. lo

24 Fluvius Danuvius nascitur ex Alpibus. procedens geminatur, hoc

3. medias quae|4. aquilium. fortasselegendum angulum?

| 4i. puto aput

Lugdunum|4. videin B

\5. garunna

|7. Geobonna,5?^2S ftuviussit nescio: nici

forte 'Cebennam' montem pro Ligeri finvio positum putare aliquis velit\9. ui-

corni|9. nescio an Duhis sit intellegendus

\10. uatauium, correxi

\11. oc est

B 2. unus et dimidius, quod Araris, ut supra diximus, nuncupatur. ducit|

2- Petavionensi usque|

4. f ubi et nascitur ubi autem inruit, utmm in

oceano occidentis an in mari Tyrreno , non potest iu praesenti videri,

quia ab aqua ad aquam videtur currere. currit milia DCCCLII.

5. in oceano occidentali. currit milia CVIIII|

7. Geuban|

7.

pi oceano occidentali. currit milia CCCII| 9. B. i.] qui Bicomius

dicitur|

9. inlustrans eam ad Petavium currit milia CCXXXII.

11. Danubius (hic Phison) nascitur.

I. renus prouincia germaniam S. glossema puto. per provinciam Ger-

maniam Muellenho^\Dicuil 6y 9, 11 'Rhenus nascitur in Alpibus Poeniuis.

occidit in oceano occidentali. currit per milia DLIl'|

1. ut om. C uuncu-

patur CI

et dimidius om. S\ quod SC quid P (d m. rec. deletvm)\ 1. uoca-

tus S noncupatus F nuncupatur C\

2. ad mare C, a om. S\ 2. mare pea

ea. ionensi S., rccte C\3. insulas aulas <S

|3. ualeares S ualiares C \

3. me-

di^tas quem ruit S\ 3. quae inruit C 4. aquileum perturtuosum SP \ 4. lugu-

duuo S lugduno P ludduuum C\4. ibi (ibit C ubi p) autem codd.

\ 4. puto

Ubi autem nascitur et ubi inruit, utrum| 4. ann in mare ti(ty 5)rreno S

|

4*

in praesenti potest SP: i, e. in sphaera vcl tahida picta quam xcrijJtor enar-

ratI

4. non om. SP, addidi cum C : cf. Caesar B. G. I 12, 1.\

4. ad

aqua SC.

De 'Garonna' eadem Dicuil 6', ^, 13\5. garunna <S garonna C

\5. cam-

pos S 1 5. aquitania C \ 5. in om. C\6. CCXVIHI P

\7. geoban P geoua

CI

7. campos ,S\8. CCCCII C CCCII S

\9. uicornius S cornius P bicorcon

CI

9. campos S; sic e.v -is C| 10. eam scri^jsi: ea in C se in SP

\10. ad

scripsi am C ap SP\ 10. pitauium C.

II. danubius /*C danuius hic fison S {Phison Genesis 2, 11 soli nostro

DhnuhiuSj plerisque est Gangcs) j^ossis qui et Phison|danubius nascitur in

alfin/////e fysonibus procedens C\ 11. procedens: iterum incipit V.

COSMOGRAPHIA. 39

A est, efficiuntur duo, qui intra se includunt Pannoniarum civitates.

redeunt ad unum qui fuerant facti duo, et per non parva solus pro-

currens efficitur in oblongam rutunditatem,

quae rutunditas oppidum

Peuce includit. ex ipso fluminali circulo septem crines fluminum pro-

Scedunt infundentes in Pontum.

Fluvius Margus nascitur in campo Moesiae. alluens Viminacio

excurrensque infundit se in Danuvium supra dictum.

Fluvius Savus nascitur aput Noricum de monte Alpium. currens25

per campos se in modicam rutunditatem concludit in modum visionis

10 amygdalae. intus includit Sisciam. iterum se ad unum redigens transit

per Sirmium et Singidunum coloniam, et iungit se Danuvio flumini.

et omnes simul per crines supra dictos intrant Pontum. et vocatur Hister.

1. includent|2. parba

|3. rotunditas ex rut. m. sec.

\4. includat (-dit m. sec)

\

5, infundentes (influentes m. sec.)\

6. in campo biminacio moesie. alluens

excurrensque codex ; transposui\

9. modica|

9. visionis i. e. sMovg j 10.

amigdalej10. inclusit

j11. sincidunum

|12. crine'

|12. dictum: dictos ci.

Muellenhoff\VI. fortasse vocantur?

B 1. qui] id est •{• qua Draus|

1. civitates quattuor id est Aquincum

Brigetionem Carnuntum et Savariam. et redeunt|2. duo facti

|2.

parvum|

5. infundentes se in Pontum. ergo Danubius exiens de Al-

pibus ; in proximo de eo Draus fluvius exit, sed ^unus infunditur per

crines supra dictos in Pontum. currit milia DCCCCXXXUI.7. excurrens oppidum. qui infimdit se in Danubium supra dictum.

currit milia DCCI.

8. Fluvius Tiberis nascitur ex monte Appennino. occidit in Tyr-

reno mari. currit milia j CCCC. Fluvius Suabus sgq_.1 H* Sirmium op-

pidum et|H. Danubio ad locum Mursae oppidi. et omnes simul per

crines in Pontum ingi-ediuntur. et vocantur Hister. apparet autem (luod

1. duo id est qua (qui C) draus VC] duo hoc est quid saus SP\

1«

jntrans et V\ includunt VC includit ^*S|

1. pannoniam S\

1. aquintium Vaquincum SP

\1. praecentionem V prececiones S praetiones P

\\. carnunto

VS -tum V \ \. seueriam VS|

2. et eunt S\1. facti om. SP^ post duo V

\

2. paruum F] pa S par P\

2. currens V percurrens et ett". S\

3. longam

KI

3. rut. quae om. SP| 3. qua rutunditas V rot. v

\4. peuge V perge S per

P1 4. fluminili S

\4. danubius sic VSP

|4. per *SV*] in V

\ i. supra dictos

V] cuius supra SP\

5. DCCCXXIII SP.

6. campo biminacio mesiae ad alluens I' campo uiminacio moesiaeallu-

ens *SI7. infundens se 5, non P

\7. danubium VSP

\7. supra dictumj cuius

Bupra Sf supra {om. cuius) V | 7. DCVI S \ 8. nacitur S\8. monte: mon in

rasura V\8. appennion S appenion /*

|8. in om. S

| 8. tirreiio V|8. mare S\

8. l)i:CCXCy SP- CCCCXCV DiciuU;,.0, lO\s.suauus/'

I

8.aputrym. VSP\

\).

per5]seinF|O.seom. F

|\Q.T\xr\{u expunctnm) i\xn(\\U\i^S

\lo. amicdalae

F amigdale.SI l().itp('rr;7/j.iS ; 1 l.singitunum »S|

I l.locu tSmirsae Kmyrseoppi-

dum*S/*I12.uocatur ister ^Shiatcr/*

|12. i[WO<\ addidi

\12.etmargU8 6»/rt. V.

40 lULlI HONORII

A Fluvius Strjinoii nascitur in campis Dardaniae. influit in mare

Aegaeum.

26* Gentes occidentalis oceani. Tolosates gens | Novempopuli gens|

Narbonenses gens|Morini gens

|Franci gens

|Alani gens

| Amsivari

gensI

j I^angiones gens|Suebi gens

|

Langobardi gens|luthungi gens 1

-^

Burgundiones gens|

Annilausini gens|Marcomanni gens

|j manni gens

j

Heruli gens|

Quadi gens|Sannatae gens

|

Basternae gens|Carpi gens

|

-j- Gotlii gens|Duli gens

|

Gippedi gens.

27 OCEANl OCCIDENTALIS CONTINENTIA EXPLICIT. INCI-

PIT OCJEANI SEPTENTRIONALIS CONTINENTIA. lo

28 Quae maria liabeat. mare Maeotis|mare Bospliorum

|mare Cim-

merium|mare Pontum

|mare Bosphorus Thracius

|mare Propontis

mare Hellespontum|mare Aegaeum

|mare Caspium

|mare lonium.

1. trumon|2. aegeo

|3. Hunc locum respexisse puto laidorum or. IX

2, 89 f>qq.|4. francii

|4. alauii (Alamani Muellenhoff ;>. 8)] \

5. langiones

fortasse VangionesV|5. tutuncii

|6. burbundiones

| 6. maunii (Manimos ad-

fert Tac. Germ. 43 ; possis etiam Alamanui; sed ex dittographia ortum esse

intellexit Muell. p. 11) \7. carpii

|8. gothii [ 8. duh] VanduU tah. Peutingeri.

8. cippedi. Hic addendi sunt Chatti-Aedui (c. 13) cum Muellenhoffio j). 11 !

9. inc,I11. meotis

|11. bosforum

|11. cimmeritum

|11. lege Bosphorum Cim-

merium|12. tracius

| 12. praepontis|13. aegeum.

B Danubius et Draus et Margus simul hi Pontum exundant. currit milia

decies DCCCLXXXVH|1. in mare Aegaeum. currit milia DCCCCVU.

3. Quas gentes oceanus occidentalis habet|

3. Tolosates gentesj

5. Suevi demum post 'Tutungri'|

8. post Gippedi : Langiones iterum.

10. septemtr. iihiqiie.

11. Oceanus septemtrionaUs haec maria habet. mare ^lyrtihim.

Maeotis. Bosforos sqq-

1. enundant F, correxi fpossis et iufundunt) enudant SP\

2. milia

DCCCCLXXXVII SF\ 1. strumou V strimon /S|

1. campos S|

1. in-

fundit VI

2. egeum V\2. aegeum S |

3. habeat >S|3. tholosataes T'

|3. gentes

o7n. PI

3. nouae populi V uouem {om. popuh) SP\ 4. narboneuses om. SP

\

4. fraugi SP\4. alamaunia gens cod. Palat. 1356

\4. amsibari V

| 4. liam-

si uarri S\5. hmgioues sic VS

\5. longObarziani V langobardia S (-diamP)

5. tutuncri V tutuugri SP\5. sueui I' suaui *S, om. P

\6. burgunziones V

birugundiones aS, rccte P\6. armalauzini V amilaismi SP

\0. marcomaui V \

G. mauui F, om. SP\

7. hyruh 5 hyrilH P\

7. heruli sarmatiae glioti gippei

demum post quadi uasteruae carpiduh langiones in V\ in SP 2^ositi sunt

sicvt in A. rasmatiae uasternao carpi {ex p:\rpi S) coti duhs cuppei laugioues

>S/^ {sed gujipei P).

\). orientahs S \ 11. Oceauus sept. 07n. S\M. hec *S

,11. mirtilum

I' myrtilum S Myrtoum Scdmasius K.rcrcc. Plin. p. 296 b|

11. meotis VS11. bosporos V bosforas aS

|11. cymmerium S \

12. bosforum VS tracium Vtraici S

\13. helespontum 1' thelespontis >S

|13. egeum V hegeum S.

COSMOGRAPHIA. 41

A Oceani septentrionalis insulae quae et quantae sint. Cyclades29

insulae. sunt XXIIII | Hippopodes insula | Rhodos insula| Cypros

iusulaI f C^^pros alia insula.

Montes quos habeat oceanus septentrionalis. Hyperborei Ripaei 30

3 monsI

Hypanis mons|Caucasus ex alia parte mons

|Haemus mons

|

Taurus mons|item Caucasus mons

|Amanus mdns

| f Germania minor

monsI

Bodua mons|Rhodope mons.

Oceanus septentrionalis quas provincias habeat. Macedonia pro- 31

vinciajEpirus provincia

[Thracia provincia

|Achaia provincia

|Lydia

loprovincia|Asia provincia

|Lycia provincia

jPhrygia provincia

|Pam-

phylia provincia|Galatia provincia

|Bithynia provincia | Paphlago-

nia provincia|Cappadocia provincia

|Cilicia provincia

| Armenia maior

provincia]

Armenia minor provincia.

1. quante\2. insule

j2. hippopedes {cf. ad c. 3) \

2. cur Cypros bis (in

B ter) hic et iwaeterea in c. »5 commemoretur , nescio\ 4. hiperborei

ripei. ego scribendum j)uto Hyperborei mons. Ripaei mons1 5. hiimnis | 5.

gens, Jiuvius, i^aulo post regio pro raontibus ponuntur\

6. it|6. Caucasum

Indicum dicit\6. puto Armenia minor

|7, Bodua cf. c. 4

18. machedonia

|

9. tracia I 9. lidia| 10. frygia

|10. pamphiHa

( 11. bithinia|12. campadocia

B 1. Quas insulas habet oceanus septemtiionalis. Cyclades sunt

iusidae XXIUI. cum eis sunt insulae duae Euboea et Delos|

2. Hip-

popodes insula|3. Cy. al. i.] fitem Cypros Paphuni.

4. Quos montes habet oceanus septemtrionalis|5. Hypanis mons

|

5. Caucasus mons ex alia parte]

6. T.] Tarpeius Taurus|

6. item

mons Caucasus deest\

6. Amanus] Olympus|

7. JDOSt Bodua: Aetna

(Jaumestes Cragus montes sunt. {deest Rliodope).

8. habet • 8. Macedonia provincia|

9. Epiros|10. Phrygia ante

Lycia posita\12. maior deest.

1. ciclades VS\2. insule S

|2. insule duae /S

|2. euea et dolos V euboea

daelos *S eaboea delos P \ 2. ippopodes T' ippodes SP\2. rodos V rodes /S

|2.

cipros V cypros *Si' | .3. item cipros phafum V iecypros papum S uno versu

PI4. habeat *S

j4. hiperbore ripei I' hyperbore riphei SP

\5. HFauis mons

est VI5. caucasus mons est ex aiia parte V

\5. Hyp.-Haemus] spaui mons

caicasus mons ex alia partemiu S l add. a {\)B.rXQ hemiu P) iiemus ]'|(). tor-

I^eius taurus V tarpeiu.-; tairus *SP 0. olimpus V \ 7. yadua (scd y c.r parte

rrasum) hedna cauinestes graius montes sunt V 7. bodua gamestis (camestes

P) hednagaius montes sunt SP Aetqa et Cragus 8crij)8i.

S. Oceani septemtr. S \ 9. e. piros V ephyros S\

9. tracia ]'/S|

9. ln

V Epirus acaia asia licia galatia paplagonia antc tliracia iidia pani)liiHa

])itinia pnsitae svnt , Plirygia deeat, SP cum A conscntit\

9. agaia S\ 10,

frigia »S| 10. paphyliam S

\ 11. galacia S 11. hyie.r i)thinia S\

11. p///ai)la-

conia»S' 12. armenia maior om. V maior oin. SI*.

42 lULIl HONORII

A32 Quae oppida iu provinciis suis habeat oceanus septentrionalis.

Heraclea oppidum|

Serdica oppidum|

Pella oppidum| Thessalonice

op])idumI

Perinthos oppidum|Byzantium oppidum

|Chalcedon oppidum

Nicomedia oppidum|Amisos oppidum

I Comani oppidum|Tarsos oppi-

dumI

('ibyra oppidum|Artaxata oppidum | Tigi-anocerta oppidum |5

Sindi Taurica oppidum|

Side oppidum|

Cnidos oppidum| f Hateniassos

oppidumI

Myndos oppidum| Ephesos oppidum

|Cercyra oppidum

j

Colophon oppidum|Smyrna oppidum

[Pergamum oppidum

|Callipolis

oppidumI

Coelia oppidum|Sestos oppidum

|Abydos oppidum

| Lam-

psacum oppidum|Pario oppidum

|Cyzicus oppidum

jIlium oppidum lo

Troas oppidum|Antandron oppidum

|Nicaea oppidum

| Larissa oppi-

dumI

Phocis oppidum|Cirrha oj^pidum

|Delphis oj)pidum | Buthroton

oppidumIAcroceraunia oppidum

|Dyrrhachium oppidum

|Athenae op-

2. haeraclea {sc. Pontlca)\ 2. haelia

|4. plerisque est Comana

|5. cybiria

oppidum bis\b. tigrinoceria,

6. Sindi : Sinda Ptol. V 9^ 8\ 6. cindosj 6. haternassos

{aut de Halicarnasso aut de Atarneo et Asso cogitandum est)\7. midons

|7.

efesosI

7. cercira (transponi debuit post Buthroton)|S. coloron

|8. smirna

8. calipolis|9. Coelia quid sit nescio. an Cardia? I 9. lamsacum

|10. Parion

scribendum\10. cizicus

1 11. Antandros est | 11. nicia|II. saresa

|12. pochis

12. circa]12. delfis

| 12. butrothon|

13. achroceraunia fmontcs siint)\

13.

dirrachium|

13. athaenae

B 1. habet oceanus septemtrionalis|2. Heraclea oppidum

|3. Thes-

salonicen|

3. Byzantium; haec Anthusa Constantinopolis dicitur|

4.

Tharsos, dein: Pompeiopolis. Olympos. Cibyra|

6. Side] Sinde Alexan-

driI

8. post Smyrna: Pliiladelphia. Pergamum|

9. Coelia] Cercina

Coelia|

9. Abydos ante Sestos|10. Pario deest \

10. Cyzicos|10.

llium. Aeolidem|13. Athenae. dein Boeotia

1. in pr. suis om. V suis om. S\

1. habeat S\ 2. herea clea V

| 2. ///er-

dica VjdexgS\2. pelia FS|3. perintos Fpheritos S\3. briantium V bizriantium

>S bydantium P| 3. hecFSantusa VSP\'d. constantinopolis post calcedou fdic

VSJ SPI

3. dicitur 07n. SP\4. ansos *S amsos P

\4. ponpeionopoli F pom-

peionobolim <Sj

4. olimpos V|

4. ciuira V thybera 5|

5. arthian

//////////uceria V tigri nuceria S\6. sind///(m rasura i) tauriasinde 5

(). cindos VS\ G. eternosos V aternasos S

\7. mindos V

\7. efesos F effesus

aSi

7. cercira V\

8. colofon V colofen S\

8. filadelfia V philadelfia <S

8. calipolis VS \ 8. Cercina diltographia videtur cx Cercyra orta coirciua

cohelia V cerquia SP coaenia <S coelia P\9. Ab.] efiros V bepytos SP

\9.

sertos /SI

9. lamsacum V bansecum Sj10. cidicos V cliducos SP

\10. ilium

heliden F<S, correxi. Etiani Phocis regio est. Calydnen ci. Aemilius Brcn-

tanoI

11. antoneron V ationoron S|

11. uicia V nitia S|

11. tarissa VSj

12. focis V phocis -S|12. circa V chirra S

\12. dehis V delas S

\12. bi-

troton V botrotou SP\

13. acrocera////////// V acrocerania aS1

13. dirracium

r dyrracia »S | 13. atene briotte V athene britot^ Sbrittcte P Boeotia scripsi

COSMOGRAPHIA. 43

Apidumi

Corinthos oppidum j Epidaiu'os oppidum| Sicyon oppidum

|

Tegeas oppidum]Maleos oppidum

|j Canzaca oppidum.

Oceani septentrionalis fluminum ortus et egestio. 00

Fluvius Tanais nascitur de monte Hyperborei Ripaei. influit in

5mare Maeotis.

Fluvius Borysthenes nascitur de monte Hy^erborei Ripaei. influit

in Ponticum mare. currit milia CCX.

Fluvius Maeotae nascitur de monte Hypanis. influit in mare

Maeotis. currit milia CCHII.

10 Fluvius f Nais nascitur de Tauro monte. influit in mare Ponticum. 34

currit milia CCCV.

Fluvius Themysos nascitur de monte Caucaso. infundit se in

Pontum. currit milia CCX.

Fluvius Phasis nascitur in campo suh monte Caucaso. egerit in

l5mare Ponticum. currit milia DCCCV.Fhivius ij Chorestes nascitur de monte Tauro. influit in mare

Tyrrenum, ubi insula Rhodos. currit milia DCXX.1. scion

I2. Tegea est

\2. vulgo Malea

|1. fortasse Candavia, regi<>

Illyricaf\4. hiperborei ripei 1 5. meotis | 6. boristenes

|6. hiperborei ripei

1

8. hipanis {sed fiuvii nomen est Hypanis^ Maeotae gentis)\10. nais] Halys

scrihendum\

12. Thermodon conicio\

14. fasis|

15. sub monte Caucaso

addidi ex B\ 15. Caystrum dicit.

B 1. Corinthumj

1. Epidauronj1. post Sicyon: Patrae

|

2. Maleon]2.

Candiaca, deinde: Philopohs. Chrysopolis. Hierapolis oppidum.

3. Oceani septemtrionalis flumina quae sunt|4. influit in pakidibus

Maeotiis. currit miUa DCLIHI|6. Hyperboreo {deest Ripaei). influit in

Pontum. currit|

8. Meotes.|10. de monte Tauro

|12. Thesimon

|12.

nfluit in Pontum|14. in campo sub monte Caucaso. egeritur in

1. chorintum VS\

\. epidau///// V \ ]. sicion V chion S\2. artehe V atreae

S, correxi.\2. teceas V theceas S

|2. candiacia S, non P

|2. filopol//// V.

Hcribendum puto Phihppopolis] 2. crisopolis V crissopoHs <S

|2. heriopohs

V ieropoUs S hieropoHs P\

3. Oceani — sunt om. SP\De Tanai Bory-

Hthene Sperchio Acheloo Alpheo Eurota Ilermo Maeandro eadem ex ' cos-

mographia' affert Dicuil 6', 5, 2—9\4. tanus V taniis /S

|4. yperbore ripe

i»S liiperbor ripei V\ 5. paduUbus S

\5. meotis as currit V meotiis excurrit

SP Per Maeotidas paludes exiens influit in Euxinum Pontum Dicuil\

5.

DCLHV V DCLHI S Dicuil\0. boristcnes V borutenes S

\6. liisperboreo

V 7. CCXO *Si

8. meotes VS ' Macotin est?)\8. monte hisj^ano K moute

Bpano »S/'I9. meotia VS. a meotis ad mare om. P

\10. nais VS

\11. « CCCV

ad proximum milia om. SP|12. thesimon om. V, add. v in mg.

|13. CCX

VP ducenti deci S\14. fasis Ffasai S falai P

|14. ca(rnj)0 sidj Ugatura latet)

V campo88ub»S 14.caicasi Fcaicaso <S 11. etgeritur »S/* 15. pontic(um »*i supra)

V\\b. DCCCX »S/'

i

IC. corestes Fchorestes SP.\ 17. tirreiium V

j

ll.abnhi

«rrryrrhenum(p. 44, 'S)ovi.SP \ 17. ubiins|uriin3ula,«c</ corr., V

\17. rode V.

44 lULlI IIONORII

A35 Fluvius Eurotas nascitur in campis Pluygiae. influit iu mare

'lyrrenum. currit milia DCCXXV.Fluvius Thimnis nascitur de monte Tauro. influit in niare Tyr-

renum ad insulas Cycladas.

Fluvius Cydnus nascitur de monte Tauro. influit in mare Tyrre-s

num ad Cycladas.

Fluvius Pyramus nascitur de monte Tauro. infimditur in mare . .^

contra insulam Cypros.

36 Fluvius Spercliius nascitur in campo Macedoniae. influit in mare

Aegaeum. lo

Fluvius Achelous nascitur in campis Epiri. infunditur in mare

lonium.

Fluvius Alpheus nascitur in campis Achaiae. influit in mare Tyr-

renum.

Fluvius Ryndacus nascitur in campis Phrygiae. influit in mareis

Hellespontum. cun-it milia CCCC.

37 Fluvius Hermus nascitur in campis Asiae. influit in mare Cychidum.

1. frigiae|

2. tirrenum | 3. num Thymbris Troadis intellegenciiis?\ 3.

tirrenum|4. ciclades

|5. tirrenum

|6. cicladas

|7. pyramis

|9. machedoniae

10. aegeum|11. acelous

|11, epyri

|13. alfeus

|13. aciae

j13. tirrenum

j15.

rundachus|15. frigie

| 10. hellesponto|17. cicladum.

B 1. Fluvius Eurotas demum post Alpheum descriptus est, fortasse

recte|4. insulas deest

\4. Cycladas. cun-it milia CCCCXXII.

|5. in-

Cy.] in mari Cycladum. cunit milia CCLXV|

7. influit in mare Adria-

ticum contra insulam Cypros. currit milia CCCXXII.|

9. nascitur de monte Ida Macedoniae provinciae| 10. Aegaeum.

currit milia DCII|

11. influit in mare lonium. currit milia DCCXC I

13. Tyrrenum. currit miUa CCCCLXX.[

15. Eurotas: cf. ad c. 35\17. Cycladum. currit milia DCVUII.

1. phrigiae V frygiae S|

2. tirrenum V tyrreno S|2. DCCCXXV Di-

cuilI3. timnis V \ 3. tirrenum V

\4. cicladas 1' cycladas S

\5. geidus T'

gauddus S gaudus /^15. in mare ^|6. cicladum V cyclacum S ciclacum

P!

7. spiramos V piramus SP\

7. adriatico SP\ 8. CCCXXVIII SP.

\). percius 1'>S persicius P\

9. monte Oeta JJicuil VI i), 7 ,j 10. egeumVS

I10. DCIII P

I11. acelous S

\11. in campos ephiro /S | 12. miliaDCCXV

DicuilI

12. a currit ad coronam faciuut c. 43 deest P|13. alfeus VS

\ 13.

acaiae V\ 13. mare et irreno (i cx s m. ^)?*. corr.) S\ in mg. ]{• (/. c. 'requi-

re') addidit m. j^i'- S \ ]3. tirrenum T'.j15. ruudacus T' rudacus <S

|15. phri-

giae V] asiae frigiae 5^|16. a^Hellcspontum ad iu mare r. 17 om. S \ 16.

helespontum V\ 17. ermuuas nascitur T^

)17. cicladum T^ cyclatarum -S,

Dicuil.

COSMOGRAPHIA. 45

A Fluvius Maeandros nascitur in campis Asiaticis. bicomis currit,

quasi sint duo. redigunt se ad unum, et influit in mare Cycladura.

Fluvius Sarus nascitur in campis Pamphyliae. per anfractus tor-

tuosos influit in mare insulae Rhodos.

5 Fluvius f Asdrubelena nascitur de monte Bodua. influit in mare

Caspium, inrumpens montem Caucasum.

Gentes oceani septentrionaHs quae sint. Scythae gens|

Borysthenes 33

gens\Xomades gens

|Sauromatae gens

|Cercetae gens

|Heniochi gens

|

Colchi gens|Phasis gens | barbari alii ignobiles gens

|Thermonos

logensI

Ryndacos gens|

Xanthii gens|Mossynoeci gens

|Leucosyri gens

|

Arimaspi gens|

Futtui gens|Dahae gens

|

Scythae Anthropophagi gens|

Derbiccae gens|Pasicae gens

|Seres gens

|Theriodes gens

|Anartacae

1. meandres|

1. asiatis|

2. mari cicladum|

3. syrus, correxi (est fluvius

Ciliciae)\3. pamphiliae

|3. tortuosus

j4. insule

|5. Fluvius vicletur ignotus

es8e\l. scite 7. roboristhenes, ow.gens (Borysthenitae Nomades MuellenhoffpAQ)8. cf. Plinius VI 38 I 8. niochi

|9. fasis {fluvius est)

\9. barbari albi (alii

scripsi) gens uno^ ignobiles gens alteroversu\9. QfQjurjvovg Phrygas Stephanus

Byz. cornmemorat\

10. rundacos (fluvius est) \ 10. xanthimos gens si-

moes gens, correxi (nisi praeferendum Mossynes). De Xanthiis cf. Strabo

XIII 390I

10. leucosiri | 11. mariaspi, correxi ex Plinio VI 30. Hi et

Euergetae, cf, c. 6; Diodor. XVII, 81|

11. Utii tab. Peutingeriana, Ovirioc

Strabo XI 308\11. dahe

|11. in seqq^. cf. c. 13

\11. scite antropofagi

|12.

deruice 1 12. fasicce | 12. anartace.

B 1. bicomius|2. redigentes se

|2. et om.

\2. Cycladum. currit milia

DCCCXCVIII

3. tortuosus|4. Rhodos. currit milia CCCCXXH

|

5.

Asdrubela|

6. Caucasum. currit miUa CCCXV.7. Quae gentes oceani septemtrionalis sunt. Scythae gcns est

|

9. Tesmonos|

10. Ruddacos|11. Fulguritae

|11. p)YO Scythae An-

thropopliagi] Scythae Thuni|12. Fasiccae

|12. Anarticae.

1. meandros VS\

1. uicornius iS|

2. quasi si duo redigant se Salmasius Exerc.

Pliv. p. 387 b\

2. sint V] in ^|

2. redi^ontes se, K redigens se S|2. cicladum

V cyclatarum5, Dicuil\2. DCCCCXCViU ^|3. sirus V surus S\'6. phanfiliae

r pamphiliae S\3. tortuosus ex -sos corr. F

| 4. in mare caspium in insula S\

4. rodos VS;4. CCCCXXII V] CCCC *S

|5. asdrubcla l^ adrubela .S

|5. badua

»SI0. caspasium V caspio *S

|0. inrumpes in m. S.

7, Quas gentis S\l. scitae V 8cy(ejj i)te S 7. naboristaenes F] thenes /S|8. ma-

daes. auromatae V madesua rumato *S)8. certete V cercete *S

|S. cnioci VS

\

9, colci V cholchi .Sj9. fasi V fassis .S

|9. albi VS

\7. hicnobilcs *S

|10.

ruddacos V ruddachoa S,

10. xanctiboesimoes V santiuoes simoes /S|

10.

leucofiri V leucosiri S\11. mariaspi VS

\11. Fulguritac F, om. S

\11. Dahae

oin. V\

\\. daae *Sh add. m. nlt.(naer. XllfJj

II. «citoi cumi F, om. S\\2.

deruiccae V, om. S 12. fasicae V fasice S\12. tcriodes V\ 12. anarthice *S

46 lULII HONORII

AgeiisI

Chorasmii gens|Massagetae geiis

|Bactriani gens | Paropanisidae

gensI f Traunieda gens

jSigotani gens.

39 OCEANI SEPl^ENTRIONALIS CONTINENTIA EXPLICIT.

INCIPIT OCEANI MERIDIANI CONTINENTIA.

40 Quae raaria habeat. mare Carpathium|mare T}^Tenum. 6

41 Oceani meridiani quae sunt insulae. Sicilia insula|Carpathos in-

sulaI

Galata insula|Fortunatae insula

|Cossura insula

|Syrtis maior

insula|Syi'tis minor insula

|

Sardinia insula|

Melita insula|Pontiae

insula[

Pandatoria insula|

Capraria -insula|

Igilio insula|Aenaria

insula|

-1- Luci Caprea insula| Catabathmon insula

|Girbe insula. lO

42 Oceani meridiani montes qui sint. mons Pyramides|

mons Bero-

niceImons Panchaeus 1 mons Feratus 1 mons Atlans | mons Gurbessa.

1. chorasmij 1. paropanneses

|2. fortasse Tauri. Medi?

|2. Sogdianos dicit

4. sq. expl. inc.|5. carpatium

|5. thirrenum | 6. lege smt

!7. sirtis

8. sii-tisj8. meleta

j9. pantitoriae

|9. Plin. III 81 'Capraria quam Graeci

AegiHon dixere; item Igilium'.|9. igiHo

|9. ynaria. acrihe Inaria

| 10. luci]

an Leucothea, sinus Paestani insula ^ est? | 10. capri|10. (Catabathmos op-

pidum Africae)\

11. beronice sic\12. pargeus

| 12. athlans|12. gubessa.

B 4. Incipit continentia sinus meridiani. Quae maria partis meri-

dianae sunt.

6. Insidae lioc sese ordine exciimmt: Sicilia insula|

Pontiae

Carpathos | Pandatoria | Sardinia in V\

Coi-sica (qiiam omittit A)

Galata|Capraria

|Fortunatae insulae

|Igilium | Cossura | Aenaria

Syrtis maior| f Luci Capri

|Syrtis minor

|

Sardinia in S\Catabath-

monI

Girbe {deest Melita).

11. Qui montes sunt oceani meridiani. Pyramides mons.

1, corasmi V chorasmi >S| I. masagetes S

\1. paropannissos V paropanisos

SI2. traumedas V.

3. Explicit contineutia septemtrionalis V. S conseutit cum A\5. mari

V 1 5. pars meridiana habeat S.

5. carpasium V carpatium S I 5. tirrenum V.

6. Quae suut insulae oceaui meridiani T'. Insule meridiaui hae suut >S,

H. carpatos V\9. pantacoria V pantatoria ^ | cursica <S | 7. fortuuacae V

furtunate {om. insulae) S\9. egilio V hegilio S \ 7. cossura V cossora S

9. ynara T' hynara S\

7. sirtis V\10. luci capri V lucri capris S

\8. sirtis

V\10. catabatmou V cathabatmon *S

i

lu. girbae (u supra i) V.

11. oceani meridiani sunt >S|11. pirramides V piraraides S \ 11. uera-

a

nicellll V beronice S\12. panceus V paugheus <S

i

12. athins sic VS|

12.

corbessa V gurbissa S.

COSMOGRAPHIA. 47

A 43 Oceaiii meridiani quae provinciae sint. Aegyptus provincia|Ae-

thiopia provincia|Aethiopes provincia

\Africa provincia

|Gaetulia pro-

vincia|Byzacium provincia

1Zeugis provincia

|Numidia provincia

|Li-

bya provincia|Pentapolis provincia

|Tripolis provincia

|Mauretania

provincia. 5

44 Oceani meridiani oppida quae sint. Arabia oppidum | Fossa

Traiani oppidum|Thebe oppidum

|Thebais oppidum

|Beronice oppi-

dumI

Ammon oppidum\

Ptolomais oppidum|Cyrene oppidum

|Philae-

non oppidum|Leptis oppidum

jOea oppidum

|Sabrata oppidum

|Ta-

capas oppidum|Thenas oppidum

|

Thusdrum oppidum|Tapsus oppi-io

duraI

Leptis minor oppidum|Hadmmetum oppidum

|Neapolis oppidum

!

Clipea oppidum|Karthago oppidum

|

Utica oppidum|Hippone oppidum

|

Tabraca oppidum\

Hippone Regio oppidum|Rusiccade oppidum

|Culli

oppidumi

Saldis oppidum|

Quinquegentiani oppidum|Rusuccuru oppi-

dumI

Tipasa oppidum|Caesarea oppidum

|Cartennas oppidum

jPortusis

1. prouincie 2. getuHa 1 3. uimizia|4. trispolis

|4. mauretanea prouingia.

6. Arabia Eudaemon Salmasius cf. ad c. 6] 6, Fossa Traiani mare

Ptuhrum Nilo iunxit \ 7. thaebej7. thaebais (regio est)

\ 7. beronicae) 8.

oppidum addidi\8. filemon

|9. Tacapas etiam Itin. Antonini

\10. thaenas

(Thenis It. Ant.)I10. (Tusdro It.)

\12. chpea {sic et It.)

\12. kartago

| 13.

ippone regio |13. (GhuUi It. Ant.)

\14. (Saldis et It.)

\14. Quinqueg. gens

est\14. (Rusuccuro It.)

\15. cesarea

|15. (Cartenna Itin.)

B 1. Quas provincias oceanus meridianus habetj1. Aegyptus pro-

vincia| 1. Aethiopes deest \

4. Mauritania Caesariensis provincia.

Mauritania Sitifensis provincia.

6. quae sunt. Arabia Nitriotes oppidum|

8. Philaenon arae.

Oea. Sabrata. Leptis magna|

10. Thusdrum ante Thenis|11. Lc])-

tis minusI

11. Adrumetum|12. Clipeis

|12. Hippone Zaryto

1. babeat S\

1. prouincias V|l. aetyopia (h add. m. alt.) S\2. getulia

V gettulia S\3. bizacium V bizaciu S

\3. zeugi VS

\3. libia VS \ 4. pen-

tabolis SI4. Caesariensis prouincia F, om. jS

|4. ci tifensis S prouincias I',

om S.

6. Inscr. hic om. »S, sed cf. iwst Philaenon| G. nitiobres VS, correxi

conl. Strab. JCVIIp. 803 {vouog NiTQCont^g)| 7. troiani S

\7. thebeis S

\ 7. be-

ronicae V boronice SI

8. tolomai V pitolome *S|8. cirenon V

|8. filenon

area e V filenou quae oppida oceanus meridianus habeat. are S\

5). oea

Fnea *S | 9. lemptis S\9. cataj^as *S

|10. tusdrum, ex trusdrum 7n. ;>r., /S

|10.

athenis *S I 10. tabsus >S|

11. adsumetu V adrumedu *S|11. nabolis S

\12.

clyppeis /S|12. carthago »S

|12. ippone zarito V ipponi zaritus S | 13. ip-

pone regia K hipponeregio S\13, rusiccada V rusicade *S

|13. cuili V caulli

*SI15, cesarea 5

|15. chartennaa S.

48 lULII HONORII

A Magnus oppidum|ilesperides oppidum

|

Vallis oppidum|I^res oppi-

dumI

8icca oppidumjObba opj)idum

|Zama oppidum

|Sufetulae oppi-

dum1Sufes oppidum

jCilio oppidum

|Teleptis oppidum

|Capsa oppi-

dumI

Theveste oppidumjAdmedera oppidum

|Madauris oppidum

Tubursicunumidoru oppidum|Calama oppidum

|

Constantina oppidum ^

Mileu oppidum|Tamugade oppidum

|Lambese oppidum

|Lamasba

oppidumI

Lamuiridi oppidum|

Sitifi oppidum[Macri oppidum

1Zabi

oppidumI

Tubusubtu oppidum|Bida oppidum.

45 Oceani meridiani fluminum ortus et egestio.

Nilus fluvius nascitur in Aethiopia. cunit usque ad lacum Foloen. lo

inde exit et cadit per cataractas. Astapus venit de monte Panchaeo.

ex quo monte ad illum excurrit fluvius alius Astaboris^ non levi cum

magnitudine miscentes se: Nilus ibi congeminatur atque concurrens per

anguillationem, coronam faciens contortuosam, ergo repetens sui iter

impetus , demittens illam coronulam,

quae Meroe appellatur, ascendit i5

1. besperidesj 1. (Vallis et aliud Vallos Itin.) i 1. (Laribus li.)

\(2. Su-

fetula It.)I

3. (Sufibus It.)\3. (Cilio, Telepte, Capse, Theveste, Admedera

It.)14. theuestes | 4. mauauris, sed corr.

\5. (Mad. Tub. om. It.)

\.5. con-

stinaI6, (Mileum, Tamugadi Itin.)

] 6. lamuese (Lambese It.)\

7. (Lamuiridi

om. It.)18. (Tubusuptus It.)

10. etiopia|10. Kokori Ptol. IV 7, 24 11. aspus, sed ta supra scripsit

m.pr.1

11. paugeum|13.adq.

114. puto angulatiouem

\IS.demittans

|15. meroen

HL VullosI

1. Laribus| 2. post Obba: Sululis. Assuris. Zama Regia.

Sufibus. Sufetula. Cilio sqq.\

3. Capse|4. Teuestis post Admedera

4. Madauros|6. Tamogade

|7. desunt Lamasba d Lamuiridi.

Quae sunt flumina oceani meridiani.

Fluuius Nilus, qui et Geon, de secretis promitur, sed in exordic»

in Aethiopia uidetur; et facit lacum magnum, id est stagnura, qui cur-

rit in circulo milia passuum C/LIII; exiens ab eo loco peruenit ad

cataractas ulteriores. Conficit milia passuum CCCCLXXIIII: inlustmns 5

montem Panchaeum milia passuum CLXXXIII, et a monte Panchaeo

1. expendes V hesperidis S\

\. uuallos S\2. siccen V siccena S

| 2. orbas

usulis V obba salulis S\2. suffibus V

\ 2. sufctula F, om. S\3. telepte S

3. capsae V capse S\ 4. admereda S

\4. teuestis V, om, S \ 5. tabursicunu-

midiorum F; S = yl| 6. tamogadae F « Tamogade ad Sitifi om. S

\t». lam-

bese F| S. bida om. S.

1. Hi sunt SI

2. nili C\

2. promit VS qui directum promiuet et C

ih] si V, om. 6'.']. xetiopia S etiopia F aethiopiam C'3. uisetur CjS. id est

stagnum om. SC\4. passuum Cpassum S passus F

]4. CLIII TTCLVIII <S

4. et exiens ex eo aS]5.chatharacthas C

\ 5. altiores S alteriores C\

5. confugit

mille CI

5. aut hic CCCCXXIII a\it paulo infra CCXXIIII Icgendum Cf^t\

6. pangeum VSC\

l>. passura *S | fi et ad C \6. pangeo F pangeu 5 pau-

geum CI

COSMOGRAPHIA. 49

A non in parvum gradum girum iterum faciens. Geminatus includit Pliilas

usque ad reparatum iter exiens de loco memorato, qui Blemyes vocatur

1. pilae usq.|2. an separatum ?

|2. quod blemis bocatur.

B usque ad caput fluminis Astroboris, unde nascitur et cum quo miscetur,

milia passuum CCL. Cum magna magnitudine et mugitu miscentur et

congeminantur, sed discolores currunt in unum per magnam anguilatio-

nem, et unam coronam faciunt, et ea corona includit omnem regionem

5 Acarnaniae, et a corona usque ad Acamaniam milia CCCLXXXII.Inibi coronae podismum in circuitu, et suo cursu descendunt ad Hyr-

caniam et Scytbiae regiones, et sunt ab Acarnania usque ad Hyrcaniam

et Scytbiam milia DXXY, et ab Scythia usque ad Meroen et Samson

milia CLXX. Ascendunt simul non in parvum gradum, et separantur

10 ab invicem-Nilus fluvius a fluvio Astrobori defendentes colorera corporis

sui invicem, id est: Astroboris fluvius tenuem babens nebulam "et cor-

pore gelidus meat, Xilus vero arenosum colorem gustu suavi tepidum

materia, et pergit contra meridianam plagam. Hic Astroboris a Nilo

elongans efflcit circulum inmensum, quod circulum includit magnitudinem

15 terrarum, in qua est civitas metropolis, quae Meroe appellatur a divi-

sione Nili vel a separatione fluvii Astroboris. Usque ad Meroen oppi-

dum milia CCLX. Et ad Meroen oppidum means item facit lacum

I. fl. -nasc.] de quo fluuius astrouoris nascitur C\

1. cum quem V\ 2.

paasum S, recte VC|

2. ingentem C \2. magnitudinem SC

\2. et mugitum

miscuntur 6'|3. isti colcres C'|3. per magna angulatione Cc/. /?. 48, 14|4. et ea;

incipit P|4. et ea ad Acarnaniae om. C b. acarnaniam S\b. coronam, sed

corr.j V\b. ad carmaniam F, ad carnania SC\ 5. CCCCLXXXII C\6. Inibi

80. invenies| 6. podis cum V, poedismum S, pondisimum C

\6. in circui-

tum SI6. curso S |

6. discendunt S^ descandunt C \H. bircaniam VS^ hir.

chania C\7. et VS] usque et C

|7. scitiae T, scitia C, scytiam >S

| 7. et

om. >Si

7. ab acarmania V, ab arcania SC\ 7. usque ad hircania et scitia

V; sed Z»rcv2w« usque scitiam jS, et scitia C'18. m. p. DXXXV, sed ultima XeroMa, C \

8. ab scitia VC, ab scytiam ^|8. usque ad VC] et S \ 8. mero-

rem V qui hic intermittit meron SC|

8. et samson S, ad samso C\9.

asccndunt sc. in tabida, uhi septentrionalis pars saperior est\9. in par-

uum gradum S] in gradu C\ 9. etj sed C\

10. ab—Astrobori] ad inuicem

oppidum currit milia CLXXXIII. nilus {vide infra) benereq; (sic)

fluuiuB ad fluuio astrouolis C. astroborim S\10. corpori C\ 11. id est om.

C \11. astriuoria C

\ J 1. tenuis C \ 11. nebula C\ 12. gelitus aS, zelitus C

\12.

Djlus C\ 12. tepida ('\ 13. matheria C, materiam S\13. ti om. C\ 13. me-

ridianum 'om. plagam) ;S/'|13. astrouoria C.

II. elongatur et facit C, rcctct\\A. cingulura C|14. mensum ^'14. quod

circulum aic SC\15. meron SPC {apparet derivari a ^iqoi) \

15. aduisione

CP\U). uel a C, uel 5P|1«. separatio SP\ Hi. fluuii C, om. SP\\^. astro-

uoriB C, -borim S, -borum /'(Ib. ad meron »SiY;|17. milia-oppidum om. P\

(jieograiibi latini iniiioreK, lid. I(i«ie. 4

l

50 lULII HONORII

A et cataractae, it iterum in circuitu circulum conponens, quod OxjTjn-

4()clium lleracleum appellatur, et iam liinc exiens Aegypto yfestinus. Brac-

chium (le eo fiuminale procedit proclive, quod pergit usque llubri maris

ripas, id est sinum Arabicum , ubi consumitur et hic memoratus fluvius

1, et addidi\it addidi ex ^

| 1. circuitum|

I. oxyrinchum eracleum

apellatur | 2. num festinat. ?|2. braccium

| 3. pergat| 4. arauicum.

B anguhs tribus. Huc usque milia LXXX. Currens contra oppidum

Sebastopolim milia CXXX, inde currens ad Blemyas magmim oppidum

currit milia CyLXXXIlT, ubi sunt cataractae. It quasi circulum coniun-

gens, sed non coniungit, in vicem litterae C. In cuius litore sita sunt

oppida vicina sej^tem, quibus metropolis OxyrjTicluim Heracleum. AsBlemyis usque OxjTynchum Heracleum milia CCCX. Hinc exiens

Aegypto festinans in brachio Nili incidit — sunt miUa CCXC — quod

'ceras' Nili vocitatur. Secat hunc brachium per magnam inundationem

per miha XII, et currens meat in mare Rubrum ad oppidum, cui

vocabuhim est Ovilia, et (^astra Moyseia. A brachio Nili usque Ovilia^^

et Castra Moyseia milia CCCXL. Nam a separatione NiH et Astro-

boris fluvii supcrius dicti solus fluvius Nihis suo cursu meavit ab Hyr-

cania usque Chrysorroas per provincias diversas miha j^assuum

DCCCXXV. Exhinc iam mitis per brachia divisus meat inhistrans

omnem Arabiam et Nampamonem proviuciam. currit per milia DXX. i^

497 1tTW aXVT^e? merorTSl^C^o^d^Tf\ W. item C'7it ^, id P\ 17.

faciat C|l. tribus— currens om. C\\. Hoc SP, huc scri^^sil^. seuasto (-sta-C)pohm

libri2. ad Blemyas (nisi mavis Blemyen) scripsi &d blemien C ablemiens SP\

2. oppidum—CLXXXIII hic om C, vide supra\Zn catharacte C|3. it <S, om.

C id P\^. quas C

|3. couponens, set non coniuuget 6', non seiungit S

\

4. inuicem litterQ c. (cj centum C) in cuius littere {deinde centum in cuius

httere repetit S) sinum (sic SP'^ siguum C) sunt oppida SPC'^ correxi.

I^ add. inter haec et crhsuas (v. 13) S m. pr.| 5. oxirincum heracleum C,

hoc sirin chumer. uel eum S|6. a blemiens S a blemens P Et ab lexinio

exorincam C, usque huc sirinchum S (-cum P)\ 6. eracleum ^/^6*

|0. miUa

CCCX SP] cocxicum C quod non intellego \ 6. hic C | 7. aegiptum C\ 1.

brachio SP -ium C| 7. CCXC SP, CCXX C

\8. x^Qas rcl ccras scri-

jysi: cera >S, cerani P, xera C|8. Sedad tuuc brachium cum magua inun-

datione C| 9. XI P

| 9. et et meat om. C, in mari SP|9. rubro SPC

\10.

obilia S\10. moysen C, monseai S, nionseia P

|10. cf. Dicuil ^, 3, 9 'Ho-

die in cosmographia quae sub luho Caesare et Marco Antonio consuHbus

facta est, scriptam inveni partem Nili fluminis exeuntcm iu Kubrum mare

iuxta civitatem Ovihim et castra fMonsei.' cf. ihid. tf|10. bracio C[ A

brachio-Moyseia om. P|10. usque ad ouiHa Cobilia /S

|11. monseai <S, mons

7*, moysen C|11. CCCXX C\ 11. a C, om. S\\\. reparationo nyh C fluminis

nih S\ 11. astriuoris C, astro (-tra- P) borim SP I 12. fluii ^\ fluuius CP\12.

dictis *S, dicitur PC\ 12. sohis tiuuius C, om. SP\12. nylus C\ 12. curso ex

curro S\ 12. mcabit SP^ mediaet C\ 12. hircania /S, yrchania C, hyrcaniam

P\ 13. usque ad C|13. crhsuas aS, crhs suas /*. crissuroas C13. per om. P\

13. passum »S, om. C\\\. DCCCXXX C 14. iam mittit ^S, ad mitis C 14. per

COSMOGRAPHIA. 51

A qiiem 'fossam Traiani' appellant. Nara et oppidum , ibi quod est, lioc

nomine nuncupatur. Ergo ad Pyramides Nilus veniens per diversa se

camporum dispergit spatia, quo Aegyptiorum inrigare possit terras, ten-

dens ad Pelusium, Chrjsorroas et Alexandriam oppida. His omnibus

speractis per octo fluminum magna bracchia procuiTcns se invergit mari

Carpathio, ubi et inest insula Carpathos.

1. quem addidi\ 1. fossa

| 1. et scripsi: ei codex\ 2. nomen

|2. pira-

mides|4. chrisoroas

|5. braccia

|6. carpatio | 6. insit.

•B XuUum ostendit diverticulum, sed iter suum contentus pergit per Aegyp-

tum. Deinde inlustrans Traianopolim ciirrH milia LXXX; inde pyra-

mides quae 'horrea loseph' dicuntur et palatium regis Thetharcis, id

est Pharaonis, sunt milia CCXII; inde Carpathos milia L. Exhinc per

^diversa camporum spatia, et per octo brachia exiens effluit. Totam

Aegyjitiorum terram inrigat tendens Alexandriae, Chrysorroas et Pe-

kisium oppida, et vergit partim Adriatico mari et partim mari Carpathio,

ubi est insula Carpathos magna. — Habet ramum de se exiens ab46

Aethiopia hic Nilus, quod meat ab Aegypto usque ad terminum Libyae

10 (id est Africae), ubi est templum Neptuni inter Pentapolim et Tripolim,

nbi est statua Libyae Epaphi iiliae in similitudinem Afi-icae, tenens

frugem et calcans modium et manu sinistra ebur elefantinum. Haec

brachiis diuisis S\ 50, 15. et om. C\ 15. nampamonem SPC: Nasamonum 7?w^o, c/.

c. 6 fin.inB\lb. prouincia Clo. DXXX C|l. ascendit r|l. sed C, om. S\ 1.

item S, inter C\

\. coutemptus S|

1. pergit om. P, per om. C, pergit egypto

>Sj

1. trans om. P\

2. deiude transit adienohm C \ 2. troianopolim S\ 2.

currit addidi\2. DCCC C j

2. pirammidis S\ 3. quod SP, quiad C

\3. or-

rea SC, hioseph C. cf. Dicuil 6', 3^ 2: 'septem horrea secuudum nunierura

annorum abundantiae, quae Sanctus loseph fecerat . . . quattuor in uno loco

ac *tria in altero.'|3. thetharcis SPi tepsis C. fortasse Chcopis?| 4, faraonis

*S, pharaoni P, recte C\ 4. DCCCXII C\4. capratos SP, carpatos C

| 4. L*S: D C

I

4. Exit per C| 5. diuersas et c. SP

\5. e't addidi

\5. acto C\

5. bracia »S, braciae C\

5. et fluit *S7* toto aegyptiorum terra >S, recte P,

exiens-totam] et extendens se et influet ut C|

6. terra inriget C|

6. criso-

roas SP, crissoroa aa C|7. opd C\ 7. ct uertit P\l. partum 7', partit C\ 7.

atriatico C, atriaticum »S, Adr.-partim om. P, mari om. C \ 7. carpathato SP\

carpatio C.

&. carpatum C, carpatho SP\8. magnam /-•, om. C

\8. nam habet C

|

8. ab ethiopiam »S/^ -iae C|9. nuUus SP., nylus C | 9. quodj co C

|\). ad

om. SI9. termino C

|9. libie *S, libie /Vio. id: incipit R. IdH C) 10. aflrice

ClO. nectuni C 10. j)entabuliT *S, pentabolini Ji, pentapoli CjlO. et Tripolira

om. C, 11. libi^ SPC^ Ijbiae /i'| 11. pamphili^ SPll, papie filiac C, Epaphl

filiae ncripui\12. frugcs C, nclet

\12. in manu C\ 12. sinstra Sl*l\. (kc. te-

ncns) 12. cbuer /', c;bur C 12. ha(!c] et C,.^2, 1. lil)ia *SC/*, lybiu /i*/), pamliliH*S/t',

4*

52 lULII HONORII

A 47 Fluviiis Nilotis nascitur in Athlantico carapo;

qui currens lacum

efficit, qui Nilotis api^ellatur, sine aliquo exitu.

Muvius Bagrada nascitur in Tubursicunumidorum. pergens per

Zeugi inlustniHS regionem egerit in mari Tyrreno. dispersis crinibus

Uticae oj^jiido diffunditur. '>

Fluvius Cartennas nascitur in campo ]Mauro, inde inlusti-ans litori

1. athlamtico|

2. quod | 2. apellatur|3. uagrada

| 4. tirrenoj4. dispar-

sisI5. utice oppida

|6. litora Mauritaniae Caesariensis j^uto.

BLibya Epaphi filia a Neptuno conpressa est<, et post ibi senex immata

regia dignitate. l)e eo fiumine superius dicto capiuntur corcodrilli

parvae magnitudinis, quos plerumque ad pigmentarios videmus , ut certo

sciant mortales, Nilum fluvium ad Aetliiopiam Aegyptum Libyam Afri-

cam meare. Fluvius per diversa spatia provinciae meat et exitum ^

nusquam habet •, sed aestivis temporibus magnam habet virtutem , sed

parvus videtur quoniam a capite lenis meat. Qui Nilus fluvius currit

milia sex milia DCLXXXVIII.1. qui currens] procurrens

|2. exitu. currit milia CL.

3. in om.\

3. pergens sqq.^ inlustrans eam provinciam pergit perio

campos BuUensium Kegiorum, libat Zeugi, inlustrat oppidum UticensCf

infunditur in mare Tyrrenum. currit miUa CCCXVIU.6. in campo *{* Martio. inde histrat Utore maritimo Caesariensem et

pamphiha P, papia filia C, Epaphi fTha scripsi\ 1. conprehensa C

\1. est

addidi | 1. et post C, et posuit SR\

1. senes humata C] usummatum S (in

marg. a man. prima Yi'J. consumatum RP\ correxi\2. dignitatem S

\2. De

eo CR, Deo SP\2. dicto C, dicti SRP \

2. capiunt ut C1 2. corcodili C,

corcodrilH SRP\

3. paruaet C\

3. magnitutinis <S|3. quos] cor C

| 3. a p.

uisemus C \ 3. certus S\

4. mmortales S, corr. m. rec.\4. nylum C

|4.

adj ab SPRC\4. aethyopiam 7?, aethiopia P, -iam SC

j4. aegyptum C,

om. rell.\i. hbiam S -ia C, lybiam PR\4. africa eum requireret. Fluuius

sic CI

5. diuerso C | 5. et] fieri C | 6. numquam P\

6. estiuis SR\6.

magnam] nuUam C {corrige multam)'|

7. paruus om. C, uisetur C|

7. qmSPC, quo R

I

7. arabites senis C. k^nis SR\

7. Qui -VIII C, om. SPR\7.

Quod nilus C | 8. miha addidi.

1. nylotis C| 1. Atl. campo] adlanticam >S, antanthicam l\ anthanticam

R, aiontos campos C|

1. currens C | 2. quod SC\

2. nylotis C | 2. appel-

letur S, apellatur C| 2. allco C

|2. CLI C.

3. Fluuiu SI

3, bagradra <S, uagrada Pi?, bacrada C|3. in om. SC

\ 1.

tu- (tur- P, om. C) bur (bicur- C) sicunu (-no jS) midorum SRPC \ 3. per om. C\

4. regionum bibera zeuzy inlustrans C|4. libat libat PR\4. z.]///ugi S

\4. opi-

dum RI5. U.juticensem SPR^ cui infundit uticensem addit S. uticensem

e.r -sum C\ 5. infundet in C\ 5. CCCVIII C\ (3. carthenas /S/?P, cartenuas

CI6. in campos martios (martyos C) SRPC

\ 6. lustrans C|6. lidore S

\

6. et sab.] ete sab. >SF/?|C. cesariensae e ^toe sabratae letis magne C|53, 1. in om.

COSMOGRAPHIA. 53

A maritimo Caesariensi mari invergit.

Fluvius Malva nascitur sub insulas Fortunatas. circuiens extermam

partem Mauritaniae, intercludens inter Barbares et Bacuates vergit in

mari quod appellatur Columnae Herculis.

5 Fluvius Hesperides nascitur ad Lix oppidum in campo

in circini rutunditate volvitur. influit in oceani ripas meridiani.

1 cesariensi|

2. malda|3. interdicens

|3. uacuates

|4. coiumne erculis

]

5. heperidesj5. ad addidi

j5. lacunam indicavi (Mauretaniae?)

|6. uolbitur.

B Sabrate et Lepti magna. Invergit in supernis partibus Nabataeorum.

currit in mare oceamun per milia DCCCCXXII.2. circuiens sg^g.] includit omnem partem' Mauritaniae Caesariensis,

intercludens per angniilationem tortuosam, et amplectitur gentes Africanas

5 quinque, id est Nasamones, Baccuates, Garamantas, Bures et Bacuen-

ses. Torrens inuenit heremum, ubi efficitur bicornius et includit duo

oppida regionis Pentapolitanae,

quae fiiere Sodoma et Gomorra.

Inuenies ibi Cohimnas Herculeas, ubi oppidum Bethulia vicinum montis

Sinai. Ex uno in unum redigitur, qui fuerunt duo, et per heremum

10 superiorem penenit ad Hesperidee, ubi hominum genus nulhim. Egerit

in mare oceani meridiani. currit quattuor miUa IJCCCCXX.

5. Fluvius Hesperides 'qui et Lixus, nascitur in campo ....in circini nitunditate volvitur. influit in oceani ripas partis meridianaer

currit milia DCC^CCXX.

C\\. nabatheorum SPR (-te- C)|2. oceano SPR -um C|DCCCCXXVI C\ 2. per-

git C. DCCCCXXVI C Dicuil 7, i, 6 'in Cosmographia fluvius Malvasub insula

Fortunata nasci fertur.'j2. furtunas S, recfePR, furtunatas C\'d. inciudet Cj4. an-

guillationes tortuosam SPR, anguilationem tortuosa C\6. nassamones C, naa-

samones S^b. uaccuantes C, baccaides S, baccaites RP\b. garamates C|5. Bu-

res scripsi. bares SRP, uares C|5. et om. C uaenses C. cf. infra Begu-

enses ) 0. inuenit eranvm in R\

('». includet C|

7. quae om,. C \7. sodoma

C\ sodomorra SRP\

1. gomorrae S, gomorra RPC.,terra add. SRP \ 8.

Invenies ibi] Et peruenit nyzyuis ubi sunt C | 8. colomnas R\8. ubi C] in

aSRPH. betuha, «cd jtost 'montis sint', C. cf. ludith 6*, 9. 7, l.\xct\x\'\&. SRP\nolim GaetuHa Hcriltere

\8. uicinam <S, -na PRC

\9. sinai 7^, si(c./j ii)nae S»

synai P, sint C|.9 ex uno <lelendnmt\\n uuo SPR -um Cj9 redigetur SRPreguntur C

|9, fremum SR

j10. peruenit: incipit K

|10. experides V. bes-

perides C\ 10, homonum, sed corr., S\ 10. nullum .scripsi cuia C, ulium l^>S,

illum RJ\ CBt add. CjlO. Kgerit V, capere *S'A7', ingreditur C|ll. occani ex -no

l\ oceano meridiano SRJ\ hoceanum m-na Cill. currit VC] qui ducit *S7^P.

11. quater miliacH V (quem Heqnor), 11^7 DCCCCXX milia SRI' m\ XCVII C\

12. CBpcridee SC. exp. V, heH\). RJ\ 12. naKcitur lix [\ nascilur olix C, qui

et {haec om. VC) elix {om. nascitur) SRJ*\13. in circini *S7i'/*, -no K, -nni

C\ 13. rot (rut- ,S7<!) unditate (-tem C) msH.\13. uoluitur I'C,)ucrtitur SRP

\

13. influet C]13. ripis JiJ' \.\. mcridiani .S/*C, inedijini /i.

54 lULIl HONORII

A48 Oceaniis meridianus quas gentes habeat. Hierasycamini gens[

Nabatae gens|Bostraei gens

|Marmaridae gens

|Nasamones gens

|Ga-

ramantes gens|Theriodes gens

|(^urbissenses gens

|Beitani gens

|

Begguenses gens|Feratenses gens

|Barzufulitani gens

|Fhiminenses

gensI

Quinquegentiani gens|

Bures gens|

]\Iazices gens|IVIusunei gens ^

Artennites gens|Barbares gens

|Salamaggenites gens

|Bacuates gens '

Massyh gens|Abenna gens.

1. hierasicaminas|

2. nabatac (iV«/?«(7ot Ftolem, IV, 2, 20. vide etiam

ad B)I

2. marmaride!2. nassammones.

4. feratesesI

5. musubei|6. cf. Syrtites tab. Feui.\%. babares (Sabarbares

Plin. V 30\ 1. massyhijT. Abenna est montf contra Calpen 8itii,.s.

B Quae gentes in oceano meridiano sunt|

2. post Nabates: Ifen-

senses1

2. Mannarides|3. Gurbisenses|

4- Beguenses vel Rusuccensesj

4-

Bardubitani I 5. Burenses|5. Mosenes, deinde Vaniures

| 6. Barba-

ricenses. Alamaggei| 7. Avennei vel Obbenses.

1. Quae V, Quas rell.\

gens C\in om. V, pars ocheanus m-us habet C| 1.

Hierasicamini V, leras sigami C, Hieras (-ass S) im cami SRP HieraSycamiuo Jt,

Antonini\gens uhiqiie om. VSRP\2. nabates F, nabes /SPi?, nauecei C, Nababes

Mauretaniae tah. Peuting. et Plinius F, 21 agnoscit, Natabudes Plin V, 30.

2. ifansenses SRP\ gens est F; om. C. Icampenses tab. Peutinfj.\ 2. bo-

strei VS, dostrei 7?P, ostrei gens C\2. Fluminenses-Mazices in SRP hic inter-

positi sunt\2. marmarides RP, -ites S, -idet F, -ide C

|2. nasa (-sra C)-

mones VC, nasumrutes SRP|2. garamantes omnes

\ 3. ccriodes F, theriodes

5. theorides RP, hic erides C\3. gurbi (-ui- C) senses VC, curbisenses (-sis

S) SRPI

3. betania F, ueaeitani S, ueitaui RP, behitani C ' 4. beguenses

F, uacua henses C , rusuccenses SRP \ 4. fer (far- S fr- R) atenses VSR,seruteuses C\ 4. Fer. Barz. ct Mus.-Barbaricenses J^.swni P|4. bardub (-dux

C) itani VC, bordiofitani SR\4. flumine s F, fluminensis SRP, luminenses

(7 I5. V gentia noui F, f]uinq; genuanni SRP; recte C\ 5. burcnses VRP

-sis S, uerenses C|5. mauretes C, mazices rell.

\5, mosenes F, musuensis

S -nses 7?, raonsanes C Musuni Plinius V 30, Musonii tab. Peut.\5. uani-

res F, uanniores SR, baniures C. Vamacures Plin. 1. c, Baniurae ib. 17\

6. arcenithes F -tes C, aftenites S, astenites R \ 6. barbaricen C -cens F-censis S -genses R

\6. alamaggei VRP, alamagei S, salamagai C. cf. Ala-

xavTrctt Ptolemaeus IV /, 10\6. baccuates F, uacuates C, uacautes SRP.

Baxovarai Ptolemaeus IV 1, 10\7. masiha F, massiUi C, massiho SRP

\

7. auennei F, aueuei C, bensis S, benses RP {cf. Oroaiv^s I 2, 47.)

In Vaticano Palatino 1357 saec. XIII fol. 151 v. post auenei gens hacce

leguntur forthographiam emendavi) : Quattuor sunt Caesareae sub axc mundi:

Caesarea Palaestina, CaesareaiCappadociae, Caesarea' Mauretaniae, Caesarea

Spaniae, quae Augusta accepit nomen eo quod opulentissima et necessaria po-

puH esse videatur {lege videbatur). Kadem post massiU gens habct Palatinus l'i56

saec. XV—XVI, qui post Spaniae addit: CesaraugustaiamSarragosadicitur.

—

EXPLICIT COSMOGRAFIA IVLI CAE8ARIS. INCIPIT EIVSDEMNOMINA PROVINCIARUM OMNIVM F.

COSMOGRAPHIA. 55

A QUATTUOR OCEANORUM CONTINENTIA EXPLICIT.49INCIPIUNT EXCEPTORUM HAEC.

Oceanus orientalis maria habet VIIjinsulas XI

|montes VIII

|

provincias VII|oppida LXI

|flumina XVII

|

gentes XXVII.

5 Oceanus occidentalis maria habet VTIII|insulas VII

|montes VI

|

provincias XX|oppida LIII

|flumina XII

|

gentes XXm.Oceanus septentrionalis maria habet VII

|insulas XXmi

|montes

XIII

provincias XVI|oppida XLVIII

|flumina XX

j

geutes XXI.

Oceanus meridianus maria habet II|

insulas Vlin|montes IILL

|

loprovincias XII|oppida LVI

|

flumina VI|

gentes XVIIII.

[Et ut haec ratio ad conpendia ista deducta in nuHum erroremSO

cadat, sicut a magistro dictum est, hic liber exceptorum ab sphaera ne

separetui'. Sequuntur enim conpendia, quae infra scribta videbis.

Quattuor (ut iterum dicam) oceanorum ratio non praetermittenda. Sunt

15 enim per orbem totum terrae cosmogi-aphiae maria XXV, insulae LI,

montes famosi XXX, provinciae LV, oppida CCXVIIII, flumina LV,

gentes XC. —Haec omnia in describtione recta orthographiae transtuht pubhcae51

rei consulens luhus Honorius magister peritus atque sine ahqua dubita-

2otione doctissimus: illo nolente ac subtei-fugiente nostra pai^vitas protuht,

divulgavit et pubhcae scientiae obtuht].

11. sqq. Uncis inclnsa Honorii discipulus de suo addidit\\\. conpediaj

12. sphera|13. conpedia

|15. cosmo cosmografiae

|16. oppida CCXVni le-

fjendum est\ 18. orthografie

|18. publice

|9. adq.

|19 duuitatione

|20. ac]

aeI

21. publice|

21. post obtuht m. pr. addidit haec: EXCERPTORVM.EXCERPTA. EXPLICITA. ORTHOGRAFIAE A IVLIO. ORATORE.VTRIVSQUE. ARTIS. FELICITER. Haec non a scriptore ipso addita

eaae vidit J. Brandis mus. rhen. IX 296.

B EXPL. CORONICA. IVLII. CF.SARIS S. Explicit. COSMO. GRAFI.

IVLI CESARIS C.

Subscriptione carent RP.

PAVLI OKOSII

HI8T0EIARVM ADYEESVS PAGANOSLTBRT PRTMT CAPVT ALTERYM.

1 Maiores nostri orbem totius terrae oceaui limbo circumseptum

triquedrum statuere eiusque tres partes Asiam Europam et Afi*icam

vocaverunt; quamvis aliqui duas, lioc est Asiam, ac deinde Africam iu

Europam accipiendam putarint.

Asia tribus partibus oceano circumcincta per totam transversis

plagam orientis extenditur. Haec occasum versus a dextra sui sub axe

septemtrionis incipientem contingit Europam, a sinistra autem Africam

dimittit; sub Aegypto vero et Syria mare nostrum, quod Magnum

generaliter dicimus, habet.

2 P]uropa incipit ut dixi sub plaga septemtrionis a flumine Tanai, lo

qua Ripbaei montes Sarmatico aversi oceano Tanaim fluvium fiindunt,

qui praeteriens aras ac terminos Alexandri ]\Iagni in Rhobascorum

finibus sitos Maeotidas auget paludes, quarum inmensa exundatio iuxta

P = Palatinus Vat. 829 saec. VIII—IX.R = Rchdigeranus Saec. IX—X. Hos utpoie optimos plenissime ail-

notavi. p r = manus secunda in PR.1) == Donaneschingensis saec. VIII.

B == Amhrosianus olim Bohiensis saec. VII— VIII. DB lihros tnter-

polatos raro adhihui. —|Huius expositionis magnam partem Isidoru^ orifj.

XIV ,'j—6 in suum usum transtidit.

1. eircumseptem P^sed corr.2. triquedrum P (triquadrum ;>, Ii)\A. eu-

rupa accipienda D\

6. plagam cx plagam P\ G. ad dextera D

\ 7. septeu

{ex septep)trionis R\ sed septemtrionem fere idnque dicnnt PR^quod hoc

uno loco adnotasse 8uffi,ciet \7. coutigit P, n add. m. 3

\

~. aftVicam, sed

carr., R\S. dcniittit D

\8. egypto P

\8. syriam are P, corr. p \

10. ut dixi

om. D\W. rifei PR, riphei D, jjlffei B \ 11. adversa Cosmogr.

\12. aras

cf.Ptol. III 5, 26 \ 12. 'Poffoaxoi Ptol. VI 14, 9, rliobascorum PRD (h de-

levit D m. pr.J \13. sitas corr. ex -tus R, sitos P (sed m. 3 situs;, £> ?

(

13. mootidas ovines uhiqur, quod hic tantum affero.

OROSn HISTORIARVM LIBRI PRIMI CAPVT ALTERVM. 57

Theodosiam urbem Euxmum Pontum late ingreditur. Inde iuxta Con-

stantinopolim longae mittuntur angustiae, donec eas mare lioc quod

dicimus nostrum accipiat. Europae in Hispania occidentalis oceanus

terminus est , maxime ubi apud Gades insulas Herculis columnae

Svisuntur et Tyrreni maris faucibus oceani aestus inmittitur.

Africae principium est a finibus Aegypti urbisque Alexandriae, 3

ubi Pamethonio civitas sita est, super mare hoc MagTium, quod omnes

plagas terrasque medias interluit. Unde per loca quae accolae Cata-

bathmon vocant, haut procul a castris Alexandri Magni et super lacum

\o Chalearzum , deinde iuxta superiorum fines Auasitarum missa in trans-

versum per Aethiopica deserta meridianum contingit oceanum. Termini

Africae ad occidentem iidem sunt qui et Europae, id est fauces Gadi-

tani freti. Ultimus autem finis eius est mons Athlans et insulae quas

Fortunatas vocant.

15 Et quia breviter generales tripertiti orbis divisiones dedi, ipsarum4

quoque partium regiones, sicut pollicitus sum, significare ciu-abo.

Asia ad mediani frontem orientis habet in oceano Eoo ostia flu- 5

minis Gangis, a sinistra })romuntorium Cahgardamana , cui subiacet ad

eurum insula Taprobane, ex qua oceanus Indicus vocari incipit. a

do^

1. theo siam P, theodisiam D \ \. eonstant inupoh*m P, corr. p \

2.

e n

longe PL>, longae Ji|2. mittuntur R (e alia jnanu) mittu tur (n al. m. ?) P

\

is

3. oceanos sedcorr. P|4. termino PB

\4. hercule///8 D (oZm-eis?)

|

4. columneah ni e

fcorr. m. 2J D \ h. tyrrae (corr. rn. 2) P, tyrreni fcorr. m. 2) D, tyrrheni

R\b. ocaeani P

|6. aegypti urbis (i. u m. 2 in ras.) quae (a eras.) P

\

h

7. p arethonio (-iif m. rec.) R, parethonio PD. scribe Paraetonium| 7. mare

i c

hoc PR. hoc mare /> ; cf. p. 6H, 1218. que ex quae P 8. unde R \8. acolae

h

RI8. catabathmon D, cathabathmon J^, cat abathmon R

\9. haud r, haut

I*R rell.19. a castris: a c in ras. P

\9. exandri in ras. P

\ K). chalearzum

PRD all., galearum Vindoh. 181. Kk^uQTog Kfxvri Ptol. IV 5, 2ii\

lU.

auasitarum l*JiJJ ; in abasitarum corrr.ril R {r?.), ^Octoirui, J^lol. TV ,5, 25;

31 10. transu in ras. J*\

11. ocaeanum (a c.ras.) li\

12. idem Jil'|

Kt.

atblanB «ic uf/iqiie msH. ; n erasum in Ji\

13. insulas 7*| 13. quas (a r.r o

corr.) Ji\\\. furtunatas I) 15. quoquao (a cras.) 7*|

17. Asia//// Ji\

17. mori-

1

entis (m erasum) R\ 17. //// eoo Ji\ IS. ganges R (-es J\ -is /)) |

IS. sini-

(

8tro Jil\ tra J) \ 18, promuntorium R; sinc c fJ)\ l^. caligardamana

J*J{Df B in marg. -damina B, -danau t/, Afatx«(>«)V</y« l*toL VJJ 1, 16.

KunixaQ^a^tt ih. 80. JsuD.iyixov iixQov ih. 11.

58 OROSII HISTORIARVM

dextra habet Imaui montis, ubi Caucasus delicit, promuntorium Samarae.

Cui ad aquilonem subiacent ostia fluminis Ottorogorrae, ex quo oceanus

Sericus appelhitur. *

6 In his finibus India est, quae habet ab occidente flumen Indum,

quod Kubro mari acci])itur; a septemtrione montem Caucasum; reliquas

ut dixi Eoo et Indico oceano terminatur. Haec habet gentes quadra-

ginta quattuor absque insula Taprobane, quae habet decem civitates,

et absque reliquis insulis habitiibihbus plurimis.

7 A flumine Indo, quod est ab oriente, usque ad flumen Tigrim,

quod est ad occasum, regiones sunt istae: Arachosia, Parthia, Assyria, lo

Persida et Media, situ terrarum montuoso et aspero. Hae a septem-

trione habent montem Caucasum, a meridie mare Kubrum et sinum

Persicum, in medio autem sui flumina praecipua Hydaspem et Arbim.

In his sunt gentes triginta duae. Sed generaUter Pai-thia dicitur,

quamvis scripturae sanctae universam saepe Mediam vocent. 15

8 A flumine Tigri usque ad flumen Euphraten Mesopotamia est. in-

cipiens a septemtrione inter montem Taurum et Caucasum: cui ad me-

ridiem succedit Babylonia, deinde Chaldaea, novissime Ai-abia Eudae-

mon, quae inter sinum Persicum et sinum Arabicum angusto terrae

tractu orientera versus extenditur. In his sunt gentes viginti octo. 20

t_ _ ^

c

1. Imai vulgo. imaui R, imaui P, timani D\

\. promuntorium J^ (-ntu-

rium PD)\

\. samariae (\ eras.) R, samare P, samara Dj), Zuu^oa Ptol.

VII 2, 3, ZafxaQa6r] ib. 6. KafXiXQa periplus maris Erythraei 60, Taua-

Qov Strab. XI 519\ 2. octorogorrae J?fZ, ottorogorrae P (gorsae p), ottoro-

gurrae i>>, 'OrTOQoxoQQa oppidum^ -ag mons, -ai gens (non Jiuvius) Ptol, VI

16, 2—8I

Geographus Ravennas II p. 50 P: 'Inter Parthorum patriam et

Indiam . . Iiidus, qui, ut dicit Paulus Orosius, in mare Rubrum ingreditur'|

5. mari//// R \ 5. excipitur vulgo\septentr. e.t septemtr. PR saepius alia

manu corr.\

5. causasuni, sed corr., R\5. x^ost reliqua add. r iii mg. pars.

|

6. quadraginta quatuor P, XfJIII R\7. Geographus Ravennas V p. 420

P. 'insula Taprobane in qua decem civitates fuisse nominatissimas legi, ut

testatur mihi Paulus Horosius, sapientissimus orientis perscrutator.' ' 8. quamplurimis R

\10. aracosia PD, arachosia RH

\11. persida PRB Isidorus

XIV 3, 8 ex Orosio perseda D\ W. hae/// 12

|12. meridiae, seil corr.,

P\12. et sinum-mesopotamia est in ras. P

|13. ydaspem PRDB {sed est

in India)\

13. arbim PRH, arbem D. 'LiQa^tg Ptol. VI 19. 2. Arbim Plin.

VI 91 Gedrosiae /.| 14. XXXII ca: -III R. XXXII B, trigi (ge D) nta duae

PDI

16. tigri PR, tigris Dr\16. eufraten omnes ubique quod hic tantum

i

commemoro (D hic illic habet euphr.Jj16. me80|iotama R

\11. meridi////em

b7'

I18. caldea P, caldea 7i', chaldea DB

\18. eudemon RD, eudaemon P i

19. et sinum D all., siuum om. PR| 20. uiginti octo D, XXVIII PR.

\

LIBRI PRIMI CAPVT ALTERVM. 59

A flumine Euphrate, quod est ab oriente, usque ad mare nostrum, 9

quod est ab occasu, deinde a septemtrione , id est a civitate Da^sa,

quae in confinio Cappadociae et Armeniae sita est, liaud procul a loco

ubi Euphrates nascitur, usque ad Aegyptum et extremum sinum Ara-

5bicum, qui [est] ad meridiem longo angustoque sulco saxis insulisque

creberrimo a Rubro mari, id est ab oceano, occasum versus extenditur,

Syria generaliter nominatur, habens maximas provincias Commagenam

Phoeniciam et Palaestinam, absque Saracenis et Nabathaeis, quorum

gentes simt duodecim.

10 In capite Svriae Cappadocia est, quae habet ab oriente Armeniam, 10

ab occasu Asiam, ab aquilone Themiscyrios campos et mare Cimmeri-

cum, a meridie Taurum montem, cui subiacet Cilicia et Isauria usque

ad CiHcium sinum, qui spectat contra insulam Cyprum.

Asia regio, vel ut proprie dicam Asia minor, absque orientali partell

isqua ad Cappadociam Syriaraque progreditur, undique circumdata est

mari : a septemtrione Ponto Euxino, ab occasu Propontide atque Helles-

ponto, ad meridiem mari nostro. Ubi est mons Olympus.

Aegyptus inferior ab oriente habet Syriam Palaestinam, ab occasul2

Libyam, a septemtrione mare nostrum, a meridie montem qui appella-

2otur Chmax, et Aegyptum superiorem fluviuraque Nilum, qui de litore

incipientis maris Rubri videtur emergere in loco qui dicitor Mossylon

emporium , deinde diu ad occasum profluens faciens insulam nomine

Meroen in medio sui, novissime ad septemtrionem inflexus tempestivis

2. casu R (oc adcl. r), occasu rell. \ 2. dagusa PJB, dacusa i), decusa

B. zluyovau Armeniae minoris Ptol. V 7, S\

3. aut JRZ>, haud Pr|

4.

usque r, quae P/?|5. e8t(.*) erasum R ; delevi.\b. angustoquae, sedcorr.., RP\1.

lllllBynsL R I7. Syria quae sic generahter vulgo

\7. habens PR, habot JJB,

habetque vulgo\

8. phaeniciam /^, phoniciam /', phoen. y, phyniciam /?,

phin. DI8. palestinam omnes nbiqite

| 8. saracinis D \ 8. nabatheis PR,batheis D (na add. d) \

9. duodecem Z> | 11. themescyrios D\

11. campos

quos habuere Amazones Isidorus XIV .V, 37\12. usquae ante ras. P

|13.

cilicinum PR, ceHcum D, cylicum B, Issicum vulgo\13. spectat P^ corr. j),

expectat D\14. propriae, aed corr., R

j15. qua] quae vidgo

\15. pro xiqwa

u

grcditur R\16. eoxino //, euxina P

\16. propontcde I) , adquc; /', corr. p \

16. hellesponte P\17. mcridiac D

\17. ibi RI>, uhi Pr

\17. olimphus PR

|

18. ab ex hab P\ 18. Syriae ac rubro mari coniuncta Isidor. XIV 3, 27\

11). lybiam R, recte P libeam D\

20. elimax RI\ cahinax r, climax />,

cljmax //. KXluu^ Arnhine mons Ptol. VI 7, 'Jll; an Alnrmaricae opp. ib.

IV i5, 32?I

21. morailoneii porium D, rrcte Pll. AlonvXov uxqov xal f^-

noQiov Ptol. IV 7, 10. cf. Plin. VI 174 (portus MossyliteH)|22. ad occasu

PI22. facit D, faciensquc vulgo.

60 OROSII HISTOIUARVM

auctus incrementis plana Aegypti rigat. Hunc aliqui auctores ferunt

liaut procul ab Athlante habere fontem et continuo harenis mergi, inde

intcriecto brevi spatio vastissimo lacu exundare, atque hinc oceano tenus

orientem versus })er Aethiopica deserta prohibi, rursusque inflexum ad

13sinisti'am ad Aegyptum descendere. C^uod quidem verum est, esse huius-5

modi fluvium magnum, qui tali ortu tahque cui"su sit, et re vera omnia

Nili monstra gignat, quem utique prope fontem barbari Dara nominant,

ceteri vero accolae Nuhul vocant. Sed hic in regione gentium,

quae

Libyoaegyptiae vocantur, haut procul ab illo fluvio, quem a litore maris

Rubri prorumpere diximus, inmenso lacu acceptus absumitur; nisi forte i"

occulto meatu in alveum eius, qui ab oriente descendit, erucbit.

14 Aegyptus superior in orientem per longum extenditur; cui est a

septemtrione sinus Arabicus, a meridie oceanus. Nam ab occasu ex

inferiore Aegypto incipit, ad orientem Rubro mari terminatur. Ibi sunt

gentes XXIIII. i=^

15 Et quoniam meridianam partem universae Asiae descripsimus,

superest ut ab oriente ad septemtrionem pai-s quae restat expediatur.

Ig Mons Caucasus inter Colchos, qui sunt super Cimmericum mare,

et inter Albanos, qui sunt ad mare Caspium, i^rimum attolHtur. Cuius

quidem usque in ultimum orientem unum vicletur iugum, sed multa sunt -^

nomina : et multi hoc ipsum iugum Tauri montis credi volunt, quia re

vera Parcohatras mons Armeniae, inter T;iurum et (.'aucasum medius,

continuare Taurum cum Caucaso putatur. Sed lioc ita non esse discer-

iiit fluvius Euphrates, qui, radico Parcohatrae montis effusus, tendens in

meridiem ipsum nd siuistram, T^aurum excludit ad dextram. Itaque"^5

ipse Caucasus inter Colchos et Albanos, ubi et portas habet, mons

2. aut BI), haut P, haud r|2. athlaute omnes

,2. hareuis PJJ, areuis

c

EI

3. adque JJ, adqu^ P, corr. p \4. aethiopia R, -pica 1)B. -pica e.r -pia

P m. 1\ 4. rursusquae ante ras. P; quae 2^^'^ que c.c P hinc non cnotabo\

7. dara omnes; ex dari corr.. vt videtur, K. Darat Plinivs V 9\^. nuhul

omues, cf. Mela III 9\

8. gentium ms.s. gentis ruhjo\

9. lybio PD, libio

RB, Lihya Aegyptia vocatur vulgo. Ai^vaiyvnnol primus Ptol. IV 5, 26\

9. aut B, haut PBD, haud r| 9. htore: it m 2 in ras. P

\\\. oculto P,

corr. p\ 11. discendit, sed corr., P\13. siuos, sed corr., PP \ 14. ibi mss.

ubi vulgo\ 15. uigiuti quatuor Z>, XXXI III i^

|16. discribsiraus PJ?, descr. r,

discripsimus D\18. causasus, sed corr., R

\ 18. cimmerecum D \ 22. parco

ha trans D, rccte PR. Parclioatras rt/h/o. riao/odd^oct; Ptol. VI 4, 1 alL\

22. nrmlllenisLe R, armaeniae /'. arminiae JJ ut saepius\

2:i. non ita D|24.

de radice vulgoj 24. parcohatre PD, -rae R |

24. atfusus PR^ eff. R ex

corr.I

25. smistram : in in ras. /'|26. cholchos FJ?, rccle D.

LIRRI PRBII CAPVT ALTERVM. 61

Caucasus dicitur: a portis Caspiis usque ad Armenias pylas vel usque ad

fontem Tigridi sfluminis inter Armeniam et Hiberiam montes Acroceraunii

dicuntur; a fonte Tigridis usque ad Charras civitatem inter Massagetas

et Parthos mons Ariobarzanes ; a Charris civitate usque ad oppidum'^ Catippi inter Hyrcanos et Bactrianos mons Memarmali, ubi amominn

nascitur; a quo proximum iugum mons Parthau dicitur; ab oppido

Catippi usque ad vicum Safrim inter Dahas, Sacaraucas et Parthyenas

mons Oscobares, ubi Ganges fluvius oritur et laser nascitur; a fonte

fluminis. Gangis usque ad fontes fluminis Ottorogorrae,

qui sunt a sep-

lotemtrione, ubi sunt montani Paropanisadae , mons Taurus; a fontibus

Ottorogorrae usque ad civitatem Ottorogorram inter Chunos, Scythas et

Gandaridas mons Caucasus; ultimus autem inter Eoas et Passyadras

mons Imavus, ubi flumen ChrysoiToas et promunturium Samara orientali

excipiuntur oceano. Igitur a monte Imauo, hoc est ab imo Caucaso, 18

15 et dextra orientis parte, qua oceanus Sericus tenditur , usque ad pro-

munturium Boreum et flumen Boreum, inde tenus Scythico mari, quod

est a septemtrione , usque ad mare Caspium,

quod est ab occasu , et

usque ad extentum Caucasi iugnim, quod est ad meridiem, Hyrcanorum

1. causasus, sed corr., P\

1. caspi PJB, caspiis Dr\

\. pilas PRD\ 2.

hyberiam P, hib. D ih. K\2. acrocherauni RP, recte D ; sic Strabo all.

\

3. charras codd. Carras vulgo | 3. multa in sequentibus non nota suntj 4.

charris omnes\5. catippi PR (-ppii r) cathippi D, eathyppi B

j5. hircanos

PRDI

5. memormaU B, dedi ex PRD\ 6. parthau omnes

\ 7. catippi PR(-ppii r), cathippi D, cathyppi B

\ 7. safnra omnes Saphrim edd.|

7. dahas

{ex debas R) PRD, dachas B|

7. sacaraucas PR {ZaxciQavXoL sunt Stra-

hord XI p. 511. Camacas {lege Cauracas) Plinius VI 21; 50) taraucas DB,tauriocas m. vetvs in mg. R. ac Araucas vulgo

\7. partyenas P, parthienas

DIS. oscabares P, oscobares 7?, oscubares D, oscobaris B

\8. VdBJjller R,

lacer P, corr. p \9. ganges PR

\\). octorogorrae (c in g corr.) R, ottoro-

garr^ (o m. 2) 1\ attorogorre D\

10. paropan (n ex m /') isadae omnes\

11. oct. corr. in ott. R, oct et P, attorogorre D\

11. octogoram scd corr.

R, ottogoram P, ottorogoram D\\]. Hunnos vulgo : fortasse ThunosV cf.

Honor. c. 13, funOB PR, Imnos R ex corr., hunus D, chunos li\ deinde etsupr.i

lin. add. R\ 11. scutas R, scytas P, scithas D, scythasque B\ 12. ganda-

redas PR, ruvi)'u(>ti)((c Diodorus\12. causasius, sed corr., R

\]2. coas P,

eoEB RD1 12. passiadraH D, scquor PR, JlaaiavoC Strabo 511

\13. irnauus

c

PRB, inmauuB D\13. crysoroas PR, chrisurlioas D \ 13. promunturium R

m. j)r., D et P (uhi n a^ld. ]>) \13. eaunara ojunes

j 14. imauo PRD, imaui

liI

15. quo RI

15. promuntorium PR , -turium 1)\

\i\. ecyticu P, -icum

llp\

1(1. mari PR, mare R ex corr.; recte 1)\ 18. causasi, corr., Ji

\18. est

supr. scr. li\18. hircano D.

62 OROSII HISTORIARVM

et Scytliarum g^ntos suut XI. II, propter teiTarum infecundaip diffusionem

late oberrantes.

19 Mare Oaspium sub aquilonis plaga ab oceano oritur, cuius utraque

circa oceanum iitora et loca deserta incultaquo habentur ; inde raeridiem

versus per longas angustias tenditur, donec per magna spatia dilatatum'^

Caucasi montis radicibus terminetur. Itac^ue a mari Caspio, quod est

ad orientem, per oram oceani septemtrionalis usque ad Tanaim fluvium

et Maeotidas paludes, quae sunt ad occasum, })er litus (Jimmerici maris,

quod est ab africo, usquc ad caput et portas Caucasi,

quae sunt ad

meridiem, gentes sunt trigiuta quattuor. Sed generaliter regio proximaio

Albania, nlterior sub mari et monte Caspio Amazonum nominatur.

20 Expliciti sunt quam brevissime fines Asiae; nunc Europam, in

quantum cognitioni bominis conceditur, stilo pervagabor.

21 A montibus Riphaeis ac flumine Tanai Maeotidisque paludibus,

quae sunt ad orieutem, per litus septemtrionalis oceani usque ad Gal-i5

liam Belgicam et flumen Rlienum, quod est ab occasu, dehide usque ad

Danubium quem et Histrum vocant, qui est a meridie et ad orientem

directus ponto accipitur: ab oriente Alania est, in medio Dacia, ubi et

Gothia; deinde Germania est, ubi plurimam partem Suevi tenent.

Quorum omnium sunt gentes LIIII. Nunc quicquid Danubius a bar-20

barico ad mare nostrum secludit, expediam.

22 Moesia ab oriente liabet ostia fluminis Danubii, ab euro Thraciam,

a meridie Macedoniam, ab africo Dalmatiam, ab occasu Histriam, a cir-

cio Pannoniam, a septemtrione Danubium.

23 Thracia habet ab oriente Propontidis sinum et civitatem Constan--25

tinopolim, quae Byzantium prius dicta est; a septemtrione partem Dal-

1. scytarum Pll\

1. quadrageiita tres D, XLIIII B, XLII PB\

3.

utraque: ra in ras. P |6. a mare PR

\8. cimmirici D

\9. affrico B sed

corr., B\ 10. a meridie DB (-diae D)\ 10. trigiuta quatuor P, XXXIIII R,

XXXII i^ 1 11. interpuncttonem vmtavi ; Albania ulterior, sub cdd.\

14.

ripheis PR, /////ipheis Z), rifeis B \14. tanaim PR\\\. meotiisque P

\15.

septemtriouaHs ex -les P\17. danuuium D \

17. et ad] vuUio ad1

18. exci-

pitur oulfjoI

18. halania D\10. germania corr. ex germnia R

\19. t/. Ta-

citns Germ. 38 'Sucbi maiorem Germaniae partcm obtinent'|19. suaeui PR^

sulllUIIII J>, sueaui B\20. quinquagenta quattuor D

\20. danuuius D

{22.

misia R (raesia r), mysia /-*, moesia DB \22. danuuii D, ut ubiqnc

\22. tra-

chiam 7i', trahiam P, rectc D\23. raachedoniam Rp, machaodoniam P

\23.

historia D \23. cirtio 7i'

|25. trachia PR \

25. constautiinopolim {alterum i

erasum) R, constantinupulim P\20. byzatiu P (a m. 2) \

20. a septentrione

Hister obtcuditur Isldorns XIV 4, 6,

LIBRI PRIMI CAPVT ALTERVM. 63

matiae et siuum Euxiui pouti, ab occasu et africo Macedouiam , a me-

ridie Aegaeum mare.

Macedouia habet ab oriente Aegaeum mare, a borea Thraciam, ab 24

euro Euboeam et Macedonicum siuum , a meridie Achaiam , a favonio

5 mont^s Acrocerauniae iu angustiis Hadriatici sinus, qui montes sHi sunt

contra Apuliam atque Brundisium, ab occasu Dalmatiam, a circio Dar-

daniam, a septemtrione Moesiam.

Achaia undique propemodum cincta est mari ; nam ab oriente habet 25

Myrtoum mare, ab euro mare Creticum, a meridie lonium mare, ab

lOafrico et occasu Cephaleniam et Cassiopam insulas, a septemtrione sinum

Corinthium, ab aquilone an^stum terrae dorsum, quo Macedoniae con-

iungitur vel potius Atticae, qui locus Isthmos vocatur. ubi est Corinthus,

habens in Attica ad boream non longe Atheuas civitatem.

Dalmatia habet ab oriente Macedoniam , ab aquiloue Dardaniam, 26

15 a septemtrione Moesiam , ab occasu Histriam et sinum Liburnicum et

insulas Libumicas, a meridie Hadriaticum sinum.

Panuonia, Xoricus et Kaetia habent ab oriente Moesiam, a meridie 27

Histriam, ab africo Alpes Poeniuas, ab occasu Galliam Belgicam, a cir-

cio Danubii fontem et limitem,

qui Germaniam a Gallia inter Dauu-

2obium -j- Galliamque secernit , a septemtrione Danubium et Germaniam.

Italiae situs a circio in eurum tenditur, habens ab afr^ico Tyrre-28

num mare, a borea Hadriaticum sinum, cuius ea pars, qua continenti

terrae communis et contigua est, Alpium obicibus obstruitur, quae a

Galiico mari super Ligusticum sinum exsurgentes primum Narbonensium

1. macedoniam HDj machedoniam Pr \ 2. aegeum omnes ubiquej

3.

machedonia PJi\

3. trachiam R, tra////chiam P\

4. machedonicum PR \ 4.

a

achai m (aia m. 2) P 4. fabonio, sed corr , 7t a f m. 2 P\b. acrocherauniae

PR, recte D ; -nios vulgo\

5. hadrici P, hadriatici Jl /> B, atriatici D\

5.

sitillllll st R, siti om. rell. ei edd.\6. adque PRJJ, atque r^) D

\6. brudis-

eiiiR, (brindissiu" r), brundissium P^ recte D.\d. cir////tio R\l. moesiam in ras. P\a

h. ach///ia R \ 8. undilHque (e ex i) P|9. myrthoum P, myrteum DR, myr-

theum R (-oum r) | 10. occasu Cassiopas insulas Isid. XJV 4, 14\10. ccfal-

Hniam PJl\10. cassiopam sic J^Jl

\10. Heptemtrionem jP, corr. p \

11. quo]

^///// i^IH. macliacdoniae Jl, machedoniac P

| 12. isthemos /Vi'| 12. ubl]

huiuB caput Jsid. l. c. 14. machedoniam 7/, maehedoniam 7*|15. libur///ni-

cas Pj 15. insulas XX Liburnicas B\ \1. retia 7*7/, ritia JJ

\18, pocninas

nic J^JiJJli, Penninaa ruUio\ 18. cirtio Ji

\20. Galliamcjue: utique scribcn-

dum Khenumque. nisi /orlc praefcrcndavi quotl hn/jct Jsifloriis XIV 4,

16 'limitem qui Germaniam Galliamque Bccernit'.|21. cirtio II

\22. hatr. J*

Hcd corr.j JJ\23. «juae ^allicum sed rorr. J*

\ 24. (^xsurgcntea It {sed j^riof

ft eriisa), JJp exurgentc» /'.

L

64 OROSII HISTORfARVM

fines, deinde Galliam Raetiamque secludunt, donee iii sinu Libumico

defigantur.

29 Gallia Belgica liabet ab oriente limitem fiuminis Rheni et Ger-

maniam, ab euro Alpes Poeninas, a meridie provinciam Narbonensem,

ab occasu provinciam Lugdunensem , a circio oceanum Britannicum , a 5

septemtrione i^ritanniam insulam.

30 Gallia Lugdunensis ducta per longum et per angnstum inflexa

Aquitanicam provinciam semicingit. Haec ab oriente babet Belgicam,

a meridie partem provinciae Narbonensis, qua Arelas civitas sita est et

mari Gallico Khodani fiumen accipitur. lo

31 Narbonensis provincia, pars Galliarum, liabet ab oriente Alpes

Cottias, ab occidente Hispaniam, a circio Aquitanicam , a septemtrione

Lugdunensem, ab aquilone Belgicam Galliam, a meridie mare GaUicum,

quod est inter Sardiniam et insulas Baleares, liabens in fronte, qua

Rhodanus fluvius in mare exit, insulas Stoechadas. 15

32 Aquitanica provincia obhquo cursu Ligeris fluminis, qui ex phi-

rima parte terminus eius est,* in orbem agitur. Haec a circio oceanura,

qui Aquitanicus sinus dicitur, ab occasu.Hispanias habet, a septemtrione

et oriente Lugdunensem, ab euro et meridie Narbonensem provinciam

contingit. }{>

33 HtSpania universa terramm situ trigona cst et circumfiisione oceani

Tyrrenique pelagi paene insula efficitur. Huius angulus prior, spec-

tans ad orientem, a dextris Aquitanica provincia, a sinistris Balearico

mari coartatus, Narbonensium finibus inseritiw. Secundus anguhis cir-

cium intendit, ubi Brigantia Gallaeciae civitas sita altissimam farum et^s

1. retiamque omnes\3. l)c Hugonis Flaviniacensis testimonio cf. Cos-

mographia h. l.\4. euro babet DB

\4. poeninas omnes

\5. lugudunensem i^,

lugdonensem l)\

5. circi///o R I 5. brittanicum PR {ubique sic : ttan), -ann-

DrB\ (i. brittaniam PR (sic ubique), n add. r (sic uhiqt/ej|7. higdonenses

DI9. harelas PR, arihis (r ex b ;«. pr.) D

\9. et om. PRDB, add. r

\10.

rodani Py»*, rhotani /J, rhodani Z^|

10. excipitur vidgo\11. prouintia P

\11.

alpaes PR^ corr. p r\\2. ////cotti////as {plim, scotticas) 7i', scottias B, recte

PDI12. circi////o R

|12. aquitanicam omnes ; c expunctum in R. -iam ridgo

\

13. lugud. B, luguensem D\ H. beleares P, corr. p \ 14. (\\^^llll R I

15. ro-

i

danus PR\ 1 5. sthoecadas R, stoecadas P, sticadas D, stycli. Z^ 1 6. prouin-

tia PR ( 16. ligcri PR, -ris DB\

17. terminus eius est eamque paene in

orbem cingit Isid. XIV 4, 27\\1. cirtio R \ 18. septentrione hic P

\19.

lugudun. /^, lugdon. D\2\. eat et edd., est om codd\22. tyrreneque sed corr.

P[2'l. pene D 22. angulos sed corr.,/^ |23. aquitania i) 23. ualearico PR bal. Rex corr. baharico D

\24. coartatur PP, -tus J)B

\25. brigancia D | 25.

galleciae PR, galliciae Dr, galhcae B\ 25. sita sit R

\25. ahissimam sic

omnes\25. farum (-um ex -am P) PRDB, pharum edd.

LIBRI PRIMI CAPVT ALTERVM. 65

inter panca memorandi operis ad speculam Britanniae erigit. Tertius

angulus eius est, qua Gades insulae intentae in africum Athlantem mon-

tem interiecto sinu oceani prospiciunt.

Hispaniam citeriorem ab oriente incipientem Pyrenaei saltus a34

sparte septemtrionis usque ad Cantabros Asturesque deducit, atque inde

per Vaccaeos et Oretanos, quos ab occasu habet; posita in nostri

maris litore Karthago determinat.

Hispania ulterior habet ab oriente Vaccaeos, Celtiberos et Oreta-35

nos, a septemtrione oceanum, ab occasu oceanum, a meridie Gaditanum

10 oceani fi-etum *, unde mare nostrum, quod Tyrrenum vocatur, inmittitur.

Et quoniam oceanus habet insulas, quas Britanniam et Hiberniam36

vocant, quae in aversa GaUiarum parte ad prospectum Hispaniae sitae

sunt, breviter explicabuntur. Britannia oceani insula per longum in37

boream extenditur. A meridie Gallias habet. Cuius proximum litus

15 transmeantibus civitas aperit quae dicitur Rutupi portus ; unde, haut

procul a Morinis in austro positos Menapos Batavosque prospectat.

Haec insula habet in longo milia passuum DCCC, in lato milia CC; a

tergo autem, unde oceano infinito patet, Orcadas insulas habet, quarum

XX desertae sunt, XHI cobmtur.

20 Deinde insula Thyle, quae per infinitum a ceteris separata circium 38

versus medio sita oceani vix paucis nota habetur.

Hibemia insula inter Britanniam et Hispaniam sita longiore ab africo 39

2. eius angulus 7?, angulus eius PD\

2. qua R ex corr., D, qui PR|

2. intente P, corr. y \2. aflfricum PRB

\2. athlantem omnes

\\\. interiecto///

PR (-t08 olim P), -tu Z>I

4. pyreuei PR, pyrinei JJB|5. turresque B

\ 5.

deducunt edd.\5. adque, sed corr., P

\ G. pergit per puto\ 6. uaccheos P,

uacceos R {sed u m b corr.)^ B|6. uacceus et oretanus I)

\6. quas R. quas

iex quos?) P \ 6. post Cosmogr. , recte t positas R \6. nostri//// R

\7. car-

thaco D, karthago PR\H. uaccheos R {sed u m b corr.), P, uacceos BIJ

\

9. a meridie om. P, add. supr. lin. p \9. gadetanum Jl {sed cor.) , P \ 10.

uocatur: tur m. 2 in Pj10. emittitur D

\ W. britaniam hic P, (-ttan- RDp)\II. hiberniam Rjy^ hiuerniam P, hiberiam D

\ 12. aduersa D\ 12. sitae: si

m. 2 /'1 13, occeani, soaI corr., P ' 15. aperitque P, num apparet?|15. ruth.

ubi H, ruthubi P, rut. ubi D^ rutupi B. ^Poixovttuu Ptol. II 3, 27\ 15.

aut in haud corr. R, haut rell.\

10. moryniK /UJ, marynis P, morinis D\

16. mcnapos omnes, cf. Mnrtiul. XIII 54, 2. Mfjnapios vulgo\

17. pa.ssum

PIlI

17. octingenta D\17. docenta Dj CC milia CC {priua CC erasuvi) P\

18. dnrgo, corr., P\ 19. uiginti IJj

19. trcdicim I), XIII corr. /'./•XII!I/*|

20. tylc Hp, tylac P, tliulae D, thola ^-uc in mg.) li\20, circinum (n eras.)

RI

22. hiunroia P\22. brita taniam /*, brittaniam (t erusuj n uddita) H

\

22. affrico R.

Oeograpbi latini tninoroH, cd, Kicse. 5b

66 OROSII HISTORIARVM

in boream spatio j^orrigitur. Huius partes priores inteiitae Cantabrico

oceano Brigantiam Gallaeciae civitatem, ab africo sibi in circium occur-

rentem, spatioso intervallo procul spectant, ab eo praecipue promuntorio,

ubi Scenac fluminis ostium est et Velabri Lucenique consistunt. Haec

propior Britanniae, spatio terrarum angustior, sed caeli eolique temperieo

40 magis utilis, a Scottorum gentibus colitur. Huic etiam Mevania insula

proxima est, et ipsa spatio non parva, solo commoda; aeque a Scot-

torum gentibus habitatur.

Hi sunt fines totius Europae.

41 Africam, ut dixi, cum tertiam orbis partem maiores nostri accipi- lo

endam descripserint, non spatiorum mensuras , sed divisionum rationes

secuti sunt. Mare lioc siquidem Ma^ium, quod ab occasu oceano exoritur,

in meridiein magis vergens angustiorem inter se et oceanum coartatae

Africae limitem facit. Unde etiam aliqui, quamvis eam longitudi no

parem, tamen multo angustiorem intellegentes , inverecundum arl)itrati 15

tertiam vocare partem, sed potius in Europam Africam deputantes, [hoc

42 6st] secundae portionem appellare maluerunt. Praeterea cum multo

ampliiis terrae in Africa ardore solis, qu.am in Europa rigore frigoris

ncultum atque incognitum sit — quippe cum omnia paene animantia

vel germinantia patientius et tolerabilius ad summum frigoris quam ad20

sumraum caloris accedant — : ea scilicet causa est, Africam per omnia

situ et populis minorem videri,

quia et natura sui minus habeat spatii

et caeli inclementia plus deserti. Cuius descriptio ^er provincias et

gentes haec est.

43 Libya Cyrenaica et Pentapolis post Aegyptum in parte Africae 25

2. briganciam D\2. gallaetiae P, gallaeciae 7?, galliciae D

\2. ab-oc-

currentem om. P, add. p I2. afifrico (f eras.) R

\2. circinum (n eras.) R

\

3. praecipuae P\3. promuntuiio />>, -orio RP

\4. scenae J?, scaenae P, ace-

nice D, scoenae B, Ztjvov Ptol. JI 2, 4\

4. OieXUpoQoi et AviiiroC {for-

tasse AvTEivol) Ptol. II 2, 3\4. lucernae quae D

\5. prop////ior (r cras.)

RPI

5. sohque PJl, sohsque D r B\

5. tcmperiae P \ 6. scot' in ras. F,

scottliorum i'/?, scoxtorum /), scuttorum B, Scotorum edd.\

6. MenaviaCellarit/fi, Monapia Phn. IV 10-'i, meuania codd. \ euonia r in mg.

\7 solo

ex sola P, 80I0 R\7. aequae P

\1. scotthorum R, scottorum PD, scuttorum

BI9. hi//// R, hii P\ 11. discr. D, describserint P

|14. fecit PD, facit Rp

\

14. lougitudinem P\ 15. arbitrati suut r, edd. sunt om. PRDB\

16. hoc est

PUDB; .sed om. edd.\

17. portionis R (sed is in ras.), B|17. propterea.

scd corr., R\19. adque, P w. pr.

|19. peue R

\20. tollerabihus, scd corr.^

RI

21. causa : u in ras. P\

23. describtio, corr.^ R\ h ex -p in P\

23.

prouintias R\25. Libia 7^D, lybia P

\25. cyrenayca D

\25. et: puto vel.

LIBRI PRIMI CAPVT ALTERVM. 67

prima est. Haec incipit a civitate Paraethonio et montibus Catabatli-

mon; inde secundo mari usque ad aras Pliilaenorum extenditur. Post

se liabet usque ad oceanum meridianum gentes Libyoaethiopum et Ga-

ramantum. Huic est ab oriente Aegyptus, a septemtrione mare Liby-

5cum, ab occasu Syrtes maiores et Trogodjlae, contra quos insula Ca-

Ijpso est, a meridie Aetliiopicus oceanus.

Tripolitana provincia, quae et Subventana vel regio Arzuffum44

dicitur, ubi Leptis Magna civitas est, quamvis Arzuges per longum

Africae limitem generaliter vocentur, liabet ab oriente aras Philaenorum

lointer Syrtes maitres et Trogodjtas, a septemtrione mare Siculum vel

potius Hadrtaticum et Syrtes minores , ab occasu Byzacium • usque ad

lacum Salinarum, a meridie barbaros Gaetulos, Natabres, et Garaman-

tas usque ad oceanum Aethiopicum pertingenfes.

Byzacium, Zeugis et Numidia. Zeugis autem prius non unius con- 45

I5ventus, sed totius provinciae generale nomen fuisse invenimus. Byza-

cium ergo, ubi Adrumetus civitas, Zeugis ubi Karthago Magna, Numi-

dia ubi Hippo Regius et Rusiccada civitates sunt. Habent ab oriente

Syrtes minores et lacum Salinarum, a septemtrione mare nostrum, quod

spectat ad Siciliam et Sardiniam insulas, ab occasu Mauretaniam Siti-

20 fensem , a meridie montes Uzarae, et post eos Aethiopum gentes per-

vagantes usque ad oceanum Aethiopicum.

1. parethonio PRDB (phar. r)|

1. chathabathmon 7?, cathabatmon P,

(thm p) I2. philenorum PRD

\3. lybio PRB, libio D, lybie r j 4. lybicum

PRB, libecum D \5. trogodytae PR, troogodicae D, rogloditae B^ Troglo-

dytae vidgo \6. a meridie Aethiopia Isid. XIV 5, 4

\ 1. prouintia 7?|

7.

Bubuentana omnes \ 7. religio, sed corr., R\l. arguzum R, corr. r, arzucuma

D, recte PBr\ 8. leptis, i ex u corr., P

\8. arzuges omnes

\ 9. ares P\

9.

philenorum R (iibi & ex o corr.), philinorum Z>|10. trogo dytas PJl, r (tr

/^jogloditas BD|

11. bizacium J), rccte PJi\

11. Dicuil 8, 7, / 'In Cos-

mographia legitur, quod Salinarum lacus in Africa, qui est in Tripolitana

provincia et in regione Byzacio, in lunari mense crescit atque decrescit' (?)

cf. infra 49 \ 12, getuios ornneH (-lus D)\12. aic 7'; nazabres 7i', nathabres

BI), Notliabres vidyo, Natabudes JHin. V 30; et cf. lul. Jlonorius 48\14.

i

ByzHtium 7i, rccte ceLl.| 14. zeugea 7' (-is rell.)

\15. fuisse uomen vvlgo

\

15. bizacium P ex corr.j liD, bazacium 7*|

16. adrumetus 7* et {olim

-rilm-) R, hadrumetas D|16. carthago D

\17. ypi)08 7Vd, ippus D, chyp-

c

pu8 B \\1. rusicada (-dac al. m.) li, recte all., rusi cada P (c m. 1 ut vt-

delur)I

17. habet D(

19. mauritaniam Pjt \ 2<>. uzan; Plil), utzare B,

OvCuQ(u Ptol. IV 3, 2G.

6*

68 OROSII HISTORIABVM

46 Sitifensis et Caesarieiisis Mauretania habent ab oriente Xumidiam,

a septemtrione mare nostrum, ab occasu flumen Malvam, a meridie

montem Astrixim,

qui dividit inter vivam terram et harenas iacentes

usque ad oceanum-, in quibus obeiTant Gangines Aethiojjes.

47 Tingitana Mauretania ultima est Africae. Haec habet ab orientes

flumen Malvam, a septemtrione mare nostrum usque ad fretum Gadita-

nuip,

quod inter A bennae et Calpis duo contraria sibi promuntoria

coartatur; ab occidente Athlantem montem et oceanum Athlanticum, sub

africo Hesperium montem, a meridie gentes Autololum, quas nuncGa-

laules vocant, usque ad oceanum Hesperium contingentes. ^o

48 Hic est universae terminus Africae. Nunc insularum quae in nostro

raari sunt loca nomina et spatia dimetiar.

49 Insula Cypros ab oriente mari Syrio,

quem Issicum sinum

vocant , ab occidente mari Pamphylico , a septemtrione Aulone Cilicio,

a meridie Syriae et Phoenices pelago cingitur; cuius spatium in longo i^

tenet milia passuum CLXXV, in lato milia passuum CXXV.

50 Insula Creta finitur ab oriente Carpathio mari , ab occasu et sep-

temtrione mari Cretico, a meridie mari Libyco, quod et Hadriaticum

vocant. Habet in longo milia passuum CLXXII, in lato L.

1. Sytifensis li\

1. et Z>, om. PR\

1. mauritania r | I. habet PRD^recte ?

|2. septemtrionem P

\2. malbam PR, maluam Dr, malua B, Alalovas

Ptol. IV 1, 7. 2, i; cf. Honorius 47\3. montem//// R i 3. astraxim B*

astrixim PRD. mons ceteris ignotus\

4. ad B, om. PRD\

4. o oceanum

Pl4. et oberrant vulao\4. gangines omnes (Bangenos et Zangenas Plinii VIm

176 hic afferre nolirn)\ 6. albam P, malbam R, maluam DBr

\ 6. gadetanumji

PR \ 7. hauenne R, haueuae P i}^ a vi. 2?), auennae D, Auennei gens

Honorius 48 I 7. calpis PRB, calpes D\

7. piomuntoria /', -turia RD\

8.

cohartantur PR, recte Dr\ h delevit p \8. atlilantem ojunes, li del. b.

\8.

athlanticum PRD\8. sub: lege ab

|9. aulololum P, aulolum RD alii\ corr.

Mvellenlioff \9. gaulaules P {sed corr.)^ R, galaules B, alaules D, Gau-

lalum gentes Isid.\

11. uniuersus omnes\

11. Aethiopiam addit Isidor.

XIV .5, 141 13. ciprus D

\13. Dicuil 8, 1, 2 'Insula Cyprus in Cosmo-

graphift CLXXV haberc in longitudine legitur, et latitudine CXXV mil.

passuum; et Creta in Ion«;itudine CLXXII ab oriente in occidentem, atque

in latitudine L milia passuum.' Hacc cx ipso Orosio sumpsit, scd in no-

mine lihri erravil\ 13. qucm] quod DB\13. issicum PR, misicum B \\^. sinum in

ras. PI

14. pamphilico onines\14. cylicio B^ cilico rell.

\lo. phoenicis /^ pho-

incollH (o in e corr., s cras.) 7i*, phuenicis D\15. cinguntur, sed corr., R\

16. passum PR (u add. r)1

16. niDncrus vocibus exprintit D\

16. passum

P\17. carphatio PR\ 18. lybico PR

\18. et om. P, add. p xn rasura

\18.

adriat. hoc loco R (V) PD\

19. passum PR (u add. r).

1

LIBRI PRIMI CAPVT ALTERVM. 69

Insulae Cyclades, quarum est ab oriente prima Rhodos, a sep-51

temtrione Tenedos, a meridie Carpathos, ab occasu Cythera, ab oriente

finiuntur litoribuS Asiae, ab occidente mari Icario, a septemtrione mari

Aegaeo, a meridie mari Carpathio. Sunt autem omnes Cyclades numero

5 LllJJL. Haec tenent a septemtrione in meridiem milia passuum D , ab

oriente in occasum milia CC.

Sicilia insula tria habet promuntoria, unum quod dicitur Pelorum52

et aspicit ad aquilonem, cui Messana civitas proxima est; secundum

quod dicitur Pachynum, sub quo civitas Syracusana, respicit ad eurono-

10 tum ; tertium quod appellatur Lilybaeum, ubi et civitas eiusdem nominis

sita est, dirigitur in occasum. Haec habet a Peloro in Pachynum milia

passuum CLVHn, a Pachyno in Lilybaeum CLXXVIT. Haec ab

oriente cingitur mari Hadriatico, a meridie mari Africo, quod est contra

Subventanos et Syrtes minores ; ab occidente et septemtrione habet mare

isTyrrenum, a borea usque subsolanum fretum Hadriaticum, quod divi^it

Tauromenitanos Siciliae et Bruttios Itahae.

Sardinia et Corsica insulae parvo fretu, hoc est milium XX, divi- ^3

duntur; ex quibus Sardinia habet a meridie contra Xumidiam Carahta-

nos, contra Corsicam insulam (hoc est septemtrionem versus) habet Ul-

2obienses. CHiius in longo spatium tenet milia passuum CCXXX, in lato

milia j CCLXXX. Haec liabet ab oriente et borea Ty^|pnicum mare,

quod spectat ad portum urbis Romae ; ab occasu mare Sardum, ab africo

1. rhodus DB \ 2. tenetus 1)\ 2. carpathos P, carphatos RB

\2.

cethera PR\4. carphatio RB, carpatbia P, recte D

\4. numeropr, nomero

RD'^'PI

5. LIIII PB, LUIP ex corr., RD , Isidorus XIV 6, 20\ 5.

hae//// i?I5. a septemtemtrione P

\5. meridie PR

\5. D PR (quingenta /))

L Bj eclcl.I

6. in casum R\7, promuntoria PR, -uria D

\7. pel///rum P

\

9. pachynum PR, -inum BD\9. euronotum P (-thum ;>), euru R nothum

add. r 1 lU. lyllybeum PR^ hlibium, corr. in Hbibium D\

11. iu pachino

D\

12. pachino JJ\

12. lyllibeurn /?, lyllybeum /', libeum D\ 13. mari ex

h

-re R\13. adriatico P

\14. subuent;uius RD., -nos R ex corr. PB

|14. mare:

e ^^ a corr. P\

](). brutdias /)\

17. insula vnlgo\

17. vox antiqua fretu

PJiB. ireto JJfedd.\17. Sardinia sqci.: liinc illa XX et infra XXXVJ milia

'ex Orosii libro primo' /)icnil 8, 4, 5 snmpsit\17. milium: \i ex n rorr. P'J

IS. mnridia.; /'\

19. ulbiensis PJl. -ses /l rx corr., rdl.\

20. CCLXXX,sed L ^/v/.v«, P; CCCXXX B\ scquor /iJ) H). in latum /{PJ)\'1\. CCLXXXI* (sed CC erasa)., /Ui, vix rr.cte. ceritum octoHgenta /), LXXX ('osino-

fjraphia. cf. IHiniuH IIJ H4. aliler Inidoru.H|21. et a 7^//

|21. bo////r('!i /1'

22. urbia ex orbi» /i\ Tl. ab r.orr. ex ad Jl

\22. MfVrico (f erasa) Jt.

70 OROSII HISTORIARVM LIBRI PRIMI CAPVT ALTERVM.

iusulas Baleares longe positas, a meridie Numidicum sinum, a septem-

trione, ut dixi, Corsicam.

54 Corsica insula multis promunturiis angulosa est. Haec liabet ab

oriente Tyrrenicum mare et portum urbis, a meridie Sardiniam, ab

occasu insulas Baleares, a circio et septemtrione Lignsticum sinum. ^

Tenet autem in longo milia passuum CLX, in lato milia XXVT.

55 Insulae Baleares duae sunt, maior et minor, quibus insunf bina

oppida. Maior Tarraconam Hispaniae civitatem, minor Barcilonam sep-

temtrionem versus contra se liabent. Maiori subiacet insula P^busos.

Deinde ab oriente Sardiniam , ab aquilone mare Gallicum , a meridie i^

et africo Mauretanicum pelagus, jib occasu Ilibericum pelagus spectant.

56 Hae sunt insulae ab Hellosponto usque ad oceanum per totum

magnum pelagus constitutae, quae et cultu et memoria raag'is celebres

habentur.

• Percensui breviter, ut potui, provincias et insulas orbis universi ; i^

nunc locales gentium singiilarum miserias, sicut ab initio incessabilitor

extiterunt, et qualiter quibusque exortae sunt, in quantum suffecoro,

proferam. —

1. ualeares P, R {sedw in b corr.)^ balleares D\

\. longo PR\

3. pro-

munturiis sic MRD|4. tyrrenicum P, tyrrennicum R (n et ic eras,), tyrrhe-

num D, edd.\ 4. portum ex portus corr. P

\5. ualeares P, R [sed u in b

corx.) longe positas add. edd.|

6. cirtio R (cir in ras. m. 2) j6. XXVIJ

XXXVI Dicuil 5, 4, JI

7. ualeares R {sed u in b corr.), P\

1. miuor/////

{duae litterae erasae) P^b. tarraconam PD^ terraconam RB. Tarraconem edd.\

8. Barcinonem edd. ; sequor PR^ barchiulonam D^ barchylouam B {in mg.

barcillonam)| 8. in ante sept. supr. lin. Jl, edd.

\9. habet edd.

\9. iu-

sula, a in ras., R|9. ebusos P, busos R (ebusus r), ebusus Z>

|10. sarjsar-

diniam PjlO. gaUicum e.c -cus JP| 11. mauritauicum, ex mauratiuicum coi-r.y

R\

l\. spectat edd.\12. nunt, corr. sunt, P

\13. et memoria P j' Iti. gen-

tium insularumque DBr; recte PJl\17. exstiterunt R \ 17. sufficero R. —

eOSMOGEAPHIA.I.

Lectioniira pervigili ciira comperimus, senatum popu-la

lumque Romanum totius mundi dominos, domitor es orbis

et praesules, cum ^uidquid subiacet caelo penetrarent

triumphis, omnem terram oceani limbo circumdatam i n v e n i s s

e

satque eamneincognitamposterisreliquissent, subiugato

virtute sua orbe totum qua terra protenditur proprio

limite signavisse. Et ue divinam eorum raentem omniurarerum magistram aliquid praeteriret, quam vicerant,

quadripertito caeli cardine investigarunt et intellectu

10 aetherio totum quod ab oceano cingitur tres partes esse dixerunt,

Asiam Europam et Africam reputantes. Sed liinc magnum interlb

doctos certamen fuit. nam plurimi qui res divinas evi-

dentius agnoverunt, duas tantum partes accipiendas suadent, id est

Asiam et Europam tantummodo, Africam vero censent Europae linibus

V = Vindohonensis 181 saec. VIII. L = Laurentiamis pl. 89 suj).,

67 saec. X. V jAenurn, exhibeo, ex L orthograplncas mimUias hic illic

oraitto. Vorahula quae latiorihus intervallis litteraruin distincta vidcs, ab

Honorio in priore, in posteriore parte et in la Ib ah Orosio I 2 discrc-

pant. Ubi nihil adnotavi^ a nostro de suo addita sunt. In cohimnarnmcornpositioue nominumque ordine iihrum V reliqiosissime sequar. vl = ma-

nv8 secunda VL.

+ IN NOMINE DT SUMMl • INCIPIT COSMOGKAPHIA FKIJCI-

TER Cum iteuerariis suis et portibus. et ex fastibus KomanoriT et coiusoium

(consulum v) nominibus et diuersis eine quo nemo iirudontium csso potest

V. INCIPIT 0KTH0(;KA'/'A L. 'Aethici coBmographia incipit' primus

codicum qtiantum xciiaii.H Parisinus 480 s sacc. XII m. ]>r. fol. I v. in-

scripsitI

I addidi\

1. pfmq ; romanum L\ 2. dominatores L\\\. et om.

LI3. cum quidfjuid quid subiacent V

\4. himbo L

\8. ali(|d L

\S, pre-

teriret V\

9. inteliecto aMhcrco L \ 10. a tres pJirtPs ad fiuctihus iiivmitur

cf. (Jrosius I 2.

72 COSMOGRAPIIIA.

deputandam. Et re vera hoc ita esse evidenti documentomonstratur, quia non solum vcnenorum male altrix terra

partem liabet spatii, verum etiam et caeli adverso sidere plus

destituta. Nam qui illam partem tertiam vocaverunt, non

ut aequalem inclytis praecellentibusque posuerunt, sed situ pessimo, 5

languidam ardoribus suis, in extremo positam ab optimis

secarunt, non divisionis merito, sed sicut incisa suis fluctibus in-

venitur.

1* 1 1 a q u e lulius Caesar bissextilis rationis inventor divi-

nis humanisque rebus singulariter instructus cum consu-io

latus sui fasces regeret, cx senatus consulto censuit omnem orbem

iam Romani nominis admetiri per prudentissimos viros e t o m n

i

2*philosophiae munere decoratos. p]rgo a lulio Caesare et

M. Antonio consulibus orbis terrarum raetiri coepit, id est : a consulatu

supra scripto usque in cousulatum Augusti tertium et Crassi annis XXI i5

mensibus V diebus VIIII a Nicodoxo omnis oriens dimensus est,

sicut inferius demonstratur. A consulatu item lulii Caesaris

et M. Antonii usque in consulatum Augusti septimum et Agi-ippae a

Didymo occidui pars dimensa est annis numero XXXI mensibus

III diebus XII, sicut aperietur stilo. A consulatu item Inlii^o

Caesaris et M. Antonii usque in consulatum Augusti decimum annis

XXVIIII mensibus VIII diebus X a Theodoto septemtrionalis pars

dimensa est, ut evidenter ostenditur. A consulatu simihter luhi

Caesaris usque in consulatum Satuiiiini et (^innae a Polychto meridiaua

pars dimensa est annis XXXII mense I diebus XX, sicut definita25

m ns t r a t u r. A c s i c o mn i s o rb is t e r r ;i e i n t r a a n n o s XX X 1

1

a diraensoribus peragratus est, et d e omni eius co ntin en-

tia perlatum est ad senatum.

1. depotandam V, corr. v\ 3. plus: pzffo popuhs 1 5. inchtis L

|7. rese-

carunt L\

[). a divinis ad instructus F, om. Z,|10. cousulato L\ U. erege-

ret V\

11. senatu V\11. consultu L |

13. et — consuhbus] et mense anto-

nius (antonii L) consuhs VL|14. cepit ide r L\ 15. supra scripti F, sup-

scripti L\

15. in F ad L\ 16. menses V dies VIIII V\ 16. a Nic.] ano-

codoxo V, anno procodoxo L, a natodoxo Ji (JieluUgcramis) a Ritschelio

mus. rlien. II lol sq. adhihitus\18. M.] meuse VLR \ 18. ah Augusti sep-

timum ad 2\ in consulatum om. L'19. a dydimo occidens ut pars VJi, cnrrexi\

19. menses III dies XII .s/c VJl (mcnses ad stilo m. pr., scd iii rasura, V\

21. M.] mense V'| 22. menses VIII dies X VR, dielms X om. JJonorius\22.

theudoto L, theodoro R\24. saturni VLJi

|24. cynni^ LR \ 24. policlyto I',

podyto L polyclito 7»'|25. dies XX T

|25. definita VL, diffinite R

|26. et]

ac /..

COSMOGRAPHIA. 73

Habet omnis terrae orbis:

maria XXX 5 provincias LXXI gentes quaeinsulas LII oppida CCCVIII numeranturmontes XL flumina LVn 10 CXXin.

Ex his pars oceani orientalis habet:

maria VIII 15 provincias Xinsulas Vllir oppida LXVI gentes L.

montes VII flumina XXII 19 ita:

. (1) Oceanus orientalis haec habet maria:

imre Caspium in bis mare Arabicum,

mare Persicum quem sinum Ara-

mare Tiberiadis bicum dicunt

mare Asphaltenes mare Carpatium

25 mare Rubrum 30 mare Mortuum.

Oceani orientalis famosae insulae sunt:

Hyppopodes 35 Theros Chytera

Taprobane Cypros Creta

Silefantinae Rodos 40 Carpathus.

Oceani orientahs famosi montes sunt:

Caucasus Caumestes Libanus

Armenius 45 Sina Cassius.

Bodian

Oceiini orient{iUs famosae provinciae sunt;

50 Persis Phoenice Commagene

India. Isauria Mesopotamia Syria Appaniea

Adonis 55 Syria Palaestina Media Syria.

I

1. terrarum L\2. maria XXX coci orbis codein vcrsu adiitnijit V.

Nunieros ntultos Ilonoriue aliter exhihet\

.3. LII V^ LXXII Lv\5. LXXI F,

LXXVIII Lv1

6. CCCVIIl K, CCLXX Lv\10. CXXIII F, CXXV Lv

\

2<). (Jceanusnjaria om. L\21. in uiis F, in uis L \ 2H. tyberiadis L

\24.

H8p}iaItent'H VL 'hoc est rnare mortuuin' hic add. llonorins\

27. quod

Bignum arabicii L \29. carphatu L \

M. tapropanao V\34. siloplumtino L

\

.'}C. cipros LI37. rhodos /.

|40. carplmtus L

\S.i. j)hcnice L

\55. Syria

poHt Mc8. 54, /?oZr/FaIf'stina vcrnu hh 1'; rrctc diridit L\

56. cfnnmjicciK'

L.

74 COSMOGKAPEIIA.

Oceani orientalis famosa oppida sunt:

B i z a n t i u in Pasargadae Alexandria

Babylonia Aridull Commagena

H i e r u s a 1 em Tharchi 45 Palmira

Antliioeia 25 Scivethei Damascos

5 Seres magnum Cumi lordannes

Nicia Damphae Eliopolis

Thessalonica Salphamiae Apamea

Teriodes Chaldaea 50 Daphen

Sigoton 30 Eudemon Laudicia

10 Palibotra Anauatei Biblos

Alexandripolis Sabei Biritos ^

Adlente Macliae Mopsi

Colchae Persipohs 55 Nampamon

Patalae 35 -|- Anis. Augae Niueteu

15 Patalatae Susiani Marmarites

Tharsis Persis Sabastes

Talloni Fihnei AmphipoU

Copretes Adiabae 60 Pirrenum

Carmeniae 40 Chartha Eleusinum

20 Ostaciae Nisibi Coptis

Aetergitae Aruei ^litilene

64 Lamsacu 65 Lig nido. 66 C r i n t li u s.

Oceani orientalis flumina sunt:

T h e r i d e 9 Euphrates A l i b o t r a

Exos 75 Armodius•

OdiopagitaeFygoton C a rm a n t a A c x i u s

TO Ganges Cor tac iae P a c 1 1 u s

Camestes Susa 85 CrysosS i g o t a Crisoroas Eleuter

Hydaspes 80 Tigris A d n i s

1 r d a n e s.

2. Babyronia et Antiochia aliis locis Honoriiis\4. antiochya L

\6. nicea

ante seres magnum Tj \ 8. teriades L \\2. adleutte L

\13. colchQ L

\14.

patale L \ 15. patahitae om. L\

16. tharis I^|17. thalloni L

\18. coptes

LI20. ostatiae L\2\. etergite Jj

\22. fasacadae F, fasagade L

\ 29. caldea

Vj chaldaea L|32. sauei K, sabei L

\33. mache L

\35. anisaugae F, ana-

sauge /.|44. commagcra F, corr. ?-, commaguena L|46. damascus L\47. iorda-

nis L\h\. laudatio /-|54. mopsi F, mobsi Lh^. niuetheu Lhl. onarmarites VL\

50. anphymoH F, anphimoH L \ 66. chorinthus L \ 67. theriotes sed corr. L '

60. figoton L\72. sigota fluuius V, sigotha L |

73. hidaspcs V\77. coytaci<? L

80. tygris L\83. acxius F, acaius L

|84. pactalus L

\86. eleuthes L |88. iordanis L.

I

COSMOGKAPHIA. 75

Haec sunt fliimina oceani orientalis quae superius continen-

tur. tamen ne diligens eorum ortus cursus mersusquerequirat lector studiosus, etiam ipsum quam potero bre-

viter demonstrabo rursus ad initium fluminum supraSscriptorum revertens, ita:

Fluvius Tlieriotes nascitur ex tribus locis in campis Scythicis , et

unus effectus circuit milia DCCCCXLII et ingreditur in mare

Caspiiun.

Fluvius Exos nascitur de monte Caumeste. in V alveos dividitur,

10 et transeunt omnes per montem Caucasum, qui locus appellatur Sele-

antes. fondunt se in flumen magnum, qui appellatur Ganges. liic eos

excipiens currit milia DCXXVI. mergitur in mare oceani orientalis

sub insula quae appellatur Solis.

Fluvius Fygothon nascitur de monte Caucaso et geminatur et facitg

15 coronam et occupat montem supra scriptum, et occurrit ei ex una parte

eius montis fluvius Xestesanes, et ad illa quinque flumina, quae dicta

sunt superius, fluvius Seliantes per ea 1;orrens transit, ita ut nec

illomm aqua nec istius supervenientis misceri videatur. et omnes

iter suum agentes revertuntur ad eandem coronam, unde sparsi divide-

20 bantur, et iterum ad unum revertuntur. et ante e s exit fluvius

Ganges, cui adiungitur alius cum capitibus quinque, quos reliquerat.

Fluvius Sigota ex alia parte montis Caucasi nascitur, hic etiam se

ad unum iungens, effectus unus de octo. occurrit ei Ganges qui et

Padus dicitur. itemque duo alii occurrunt anonymi, et effecti

25decem transeunt ad oppida Patalatae et Patalitae, et post omnesdecem unum faciunt fluvium. unde eonstat Gangem decem fluminibus

adimpleri,

qui in supcrioribus partibus Sigota vocitatur,

quoniam de

una nympha meant. currit undecies quadringenta quin(j[aaginta tria

milia sexcentos"f

trieras unum passum : egeritur in marc oceani orienta-

3olis ad insulam Sylephantinam.

3. ipsud V\I

6. teriotes V\ 6. scyticis L

\9. Oxos Hon., ex hos L

|

9. in V r. in quinque /.«112. DC(C)XXVn IIotiMi. fliuius F|14. fygothon

Vj sigoton L 1*10. nestosenes L|

17. per ea om. L |17. torrcnter L

| 18.

Ifaec omnia ex Hon. xaliff confuHe excerpta sunt\19. reuertcbantur (untur

-divid omiesinj L\21. quos VL quas (?) v

\23. iuugentes V\ 23. ei] et V\

23. et Phison dicitur conicio^ cf, losephun ant. I, 1, 3. repctuntur liacc II

n.I24. alii duo L \ 24. anonirni VL

\ 24. cfiecti L] cfficit V\25. patalctiie

et j)atalitae L\21. in om. L

\27. qra L \

2^*. nimpha Li

28. uudvcwn: puto

m(ilia) decies|28. quinquaginta L] quadraginta T

|29. sexcenti V -ta L

\

29. tricras V: tricra L. num triginta? »ic llon.\29. et goritur \\ erigitur

LI30. infulam L.

76 COSMOGRAPHIA.

9 Fluvius Hydaspcs nascitur in campis Indorum tribus crinibus. hic

se ex omnibus adunans unus efficitur, et inundans omnem regionem

Indorum currit milia DCCCXmi et immergit se oceano orientali.

Fluvius Cbopatres nascitur in campis Indiae, et discurrens per

eandem provinciam currit milia DCXTI et fundit se mari oceano orien-^

tali sub insula Theron.

Fluvius Armudias nascitur in Aethiopia ; inUistrans Adonis et Me-

sopotamiam currit miUa DCCJXXIIII et accipitur sinu Persico.

Fhivius Carmanta nascitur in campis Commagenae. currit milia

DCLXXIII. idem etiam in sinum Persicum excipitur. lo

Fluvius Cortaciae provinciae Mediae nascitur in campis Arabicis.

currit miHa DCC^CCXVIII et ingreditur sinum Persicum.

Fluvius Susa in Media provincia nascitur bicomius. efficitur unus.

currit miha DIIII. descendit in sinum Persicum.

10 Fluvius Crisoroas nascitur in campis Assyriis de monte Caucaso. 15

vicinatur ei Tigris fluvius.

Fluvius Tygris etiai» ipse de monte Caucaso quasi visitur natus,

cum aestivis temporibus sub luimo eum desuper Aetbiopia currere ex

viriditate superni cespitis prodatur. fluvius subtus exit la-

tenter, et ob hoc ortus eius non conprehenditur, quoniara^o

de obscuritate promitur; nam ambo iiicludunt Cordubenna oppidum, et

ad unum redacti magnam faciunt coronam, ut etiam alia oppida in-

chidant Ctesiphon et Seleuciam. currentes miha DCCCLXXXIIinmergimtur ad Auge oppidum, quod est in sinu Persico.

Fhivius AUbotra nascitur ex monte Liseo. currit miUa DCCXVI. 25

inmergitur in orientalem oceanum.

Flumina ti'ia Hictiophagi dicta ex campis Indiae nascuntur. cur-

runt miha CCII et festinantes recipiuntur ab ocenno orientali.

1. liyaspes V, hidaspes L | 2. ex omnibus Hon.] cominua F, communis

LI

2. adunatis L\

3. inmergit L\4. chopatres K, euphrates Lv

\h. fundit]

supra scripsit v: ymo in terra nec attingit mare|

7. armodius L\

7. re-

gionem Adonis edd.\

8. DCCCXXIIII L \9. commagene F, commagine L

\

10. DCLXXII /.I

11. cortacyaeZ|12. DCCCCXVII Hon.,-L

\13. Fluvius

Su8a-P(M'sicum o}h. L\15. asyriis V, arabicis L

\ 16. ei] et ci F | 17. uisetur

V\ 18. aethiopia VL\19. j^rodat VL

|19. suptus (b .^upra p ;;?.. tertia) (s\i-

bitus L) esse latenter VL, subtus exit latenter scri^isi subditus latentcr

crumpit vidgo\ 20. conpraehenditur V

\ 20. qm L\

21. promit VL \21.

induunt corduenna L|22. et tnagnam VL

\23. etthesiphon V, ethesiphon

LI23. seleuchiam ]', seleutiam L \ 23. DCCCLXXII Hon.

\ 24. iu] iniu L\

25. liseo r, lyseo Lr\

25. CCCCXVI Jfon.\ 26. orientale L

\27. hictio-

phigi L.

i

COSMOGRAPHIA. 77

10

15

Fluvius Auxius nascitur de monte Armen i o. transiens per montem Cau-Hcasum ad Mesopotamiam pergit. in ea provincia alius ei adiungitur fluvius

:

riuvius Pactolus, qui dicitur ex ipso monte Caucaso nasci. et

effecti unum per Parthos transeuntes eorum cursus congregant aquas.

ibi flumen Eufrates nomen accipit , et exinde se defundens currit milia

DCCCLXn. et mergitur in sinum Persicum.

Fluvius Crysoroas nascitur in campis Syriae. peragrans omnes

eius civitates currit milia DCCCXXX. vergit se in Aegeum mare

iuxta Cyprum insulam.

Fluvius Eleuter nascitur in campis Syriae. currit milia DCXXX. 12

recondit se in Aegaeo mari sub insula Cypro.

Fluvius Adonis nascitur prope Tiberiadem. currit milia DCCCLXIII.

et late defusus in mare Adriaticum excipitur contra insulam Cretam.

Fluvius lordanes nascitur sub Libano monte. circumpergit ad lacum

Tiberiadem, de quo exiens suo cursu occurrit ad Scytopolim. quam

secans mediam et ab ea exiens effunditur mari Mortuo.

Oceanus orientalis habet gentes: 13

¥

i

Persas

Grecos20 Scythas

Antrophagos

Isauros

33 Geloni

Carasmi

35 Massagetae

Paroparsisiani

Dacriani

Traumedae

Spircentes

40 Uamuoti

Arogoti

Aciani

Orocei

Anidrosi

Bessi

Sarraceni25 Indi

Isquietei

Cummi

45 Arabi

Sitticeni

Armodiae

Hictiophagi

Parthi

50 Idumoi

llieroniices

Catti Cauci

( 'erissi

Usippi

(^uadi

Vaccaei

oa

Sigotani

Deruicae

30 Passitae

Parosmi

Anartacae.

57 Vardaei

Frusiones

Cannifates

60 AHobroges

Alaudes

Ku[)treni

Thcotoni

(!ymhri

65 Ante(£uini

(Jenomanni

fodicensesvel Ilaedui.

2. oa accingiti>r L \5. eufrates: ph snperscr. m. .'^, V

\.'. accepit A

|

6. diffundoiis L\0. DCCLXV L

\7. crysos /.

| 8. acgcum VL-. nlc ubiqne\

10. eleuther /.|

12. tyb. L\12. DCCCLXIIU Jlon. | 13. diffuauB L

\14. ior-

dania Jj\

15. tyl». L|

17. (Jceunum orientale /.| 20. {leye Scythae) his^iuitci

/.I27. Irfjf Thurji

|2^. Hitroitani K, Htiroitani A |

30. jjassitar K (-te JS)\

33, cvloni /vI30. paroparHosiani T, paroparniHiani L \

3S. traumcdi! Jj\48.

hicthiophMgi V, hictiopagi Z |61. hieormiccH Jj

\52. catticauci I^', gattigauei

/.I

58. flusionCH A(66. c«;^nomanni A

|08. uclliudi I7>

78 COSMOGRAPPIIA.

14 Ilic explicit oceani orientalis continentia. Incipit sitiis oceani

occidentalis.

Ocea,ni occidentalis continentia liabet

:

oppida cxxvnimontes XVI flumina XIIII

provincias XXXVI 10 gentes XLIIII. Ita:

maria XI5 insulas XVI

If) Oceani occidentalis maria sunt;

mare Tyrrenum

mare Adriaticum

mare Oreadum

15 mare Gaditanum fretum

mare Lautades

mare Tille

mare Tritani

19 mare (/olumnas Ilerculis.

16

Item liuc pertinent maria lonium et Aegaeum.

Oceani occidentalis famosae insulae sunt:

Hibero

Mevania

Britannia

25 Hebuso

Balearis minor

Oorsica

Orcades

Hill;ya*icum

30 Noricum

Ingeonici

Histrici

Matronae

Eiotiae

35 Martianae

luliae

Smin^aulo.

17 Oceanus occidentalis habet famosos montes

f t r i e n um40 Alpes plurimas

Appenninum

balearem

Emum

Kodopem

45 Albanum

Pirineum

Marsos

T a b u r n um

Ciminium50 Soractim

1 ym p umf OrcranumIj a r i n u m

f Ficla.

I. Explicit oceanu orientat incipit occid. L\ om. V. Supplevi ex c. 27|

14. oreadum sic VL\15. fretum Mc addidi; om. VL \

16. laudates L\19.

columpnas L\19. fretum transposui (j^ost herculis VL) | 20. huic L (Item-

egeum iam post gaditanum in L)\

24. brittania V \25. heboso V, hecuso

LI27. coysica orchades L

|29. hilliricum L

\34. fiotie />

|38. famosi F|38.

Oceanum occidcntale /^; talia et in seqq. saepius L\

39? triennum L\46.

pyryneum L\

49. ciminum F, cymanum L\

52. ocranum L\53. tarintlm

VL. Larinum Frentanorum oppidiim\54. ficla F, fida L.

COSMOGRAPHIA. 79

Oceanus occidentalis habet provincias: 18

Italiam

Hispaniam

Beticam

Lusitaniam

5 Gallici^

Aquitaniam

Brittaniam

Germaniam

Galli a m10 Belgicam

Galliam Bracatam

Galliam Comatam

Galliam Togatam

Galliam Cisalpinam

15 Galliam TranspadanamGalliam Transalpinam

Pannoniam

f c i a t r e s

Etruriam

20 Umbriam

Picenum

Liburniam

Dalmatias

Hill}Ticum

25 Noricum

Venetias

Aemileam

f Semigallias

Sabinis30 SamniumCampaniamB r u 1 1 i o s^

L u c a n i amA p u 1 i am

35 CalabriamH a d r i a e.

Oceanus occidentalis liabet famosa oppida: 19

Ravenna

Aquileia

Mediolanum

Arelato

5 Ticinum

Ariminum

Calpos

Calpis

Spalis

10 Gades

Corduva

Betones

Toletum

Bracara

Triverim

25 Sinnium

Senones

Augustadunum

Augusta Nemetrium

Augusta Taurinorum

30 Lugduno

Magontiacum

Vienna

Massilia

Altino

35 Verona

Taurino

Vincentia

Mutina

Faventia

50 lader

Salone

Bregantium

laisar

Viminacium

55 Peice

Singiduno

Nirsia

Siscia

Acineum

60 Bregentione

Argentorato2. HiBpanias Fetersen \ 7. britaniam L | 11— IH. galliamj Kallia V sexiesl

11. brachatam L|15. transpadanam) transcapanam V. galliam transcampaniam

//|18. ciatres ; puto liAcXi&s. Cartria liitHchl (ex Plin. IV 97; sed rectius ihi

Tastris) gatres L\

1!)—35. Ritschl mus. rhen. I 502 ex Aiigusti rerjionilms

J(I Italiae iPlin. III 46 sqq.) derivat\22. Liguriam: Liburniam Ritschl.

\

23. palmatias L\24. hiiliricum L \ 27. emiliam L {i. e. Augusti Gallia

cispadana)\

28. Snnogallias Ritschl. \ 34. appuliam L\28 et 86. ojipidum

c«/|Item oceanum sqq. L 1. 2. rauennam aquiiciam L\ 4. arelato F, -tum L\

6. carmotum L\ 1 0. gades scripsi: calpis VL 1 1 . corduna L\\S. to//le///tum F, tolle-

tum A 27. augustudunum L\2S. nemetrium {/lir add. m tertia v: augusta uin-

dcliacu fliiu^usiii praetoria) VIj'M). lugdunum />[.'{]. magontia cum L\32. uiuen-

nia /yI34. altimum L 'M. taurinum L \ 37. uccetia K, recte L

\48. mutina

{add. m. 3 placentia) V| 49. faucntia {add. m. 3 bolonia raucnna) V

\50.

\&(\(tr {add. m. 3 ariminum) F 52. brecantium /v|53. iaisar F, itaisar IJJ)\). aci-

ncum sic r/. 6 1 , Hr^(;ntoratum L.

80 COSMOGRAPHIA.

15 Lucusa

Augusta

Vacca

Celtiberia

Caesarea Augusta

Tarracona

20 Caesareacum

Ambiani

Tungri

Agrippini

72 Lingonis

Menapum

Veios75 Nepe

Sutrio

B 1 e r a

Foro Cassii

ForoSempronii. Or

Dorona

Henemona

40 Cremona

Patavi

Brexia

DertonaConcordia

45 Mantua

Vercellis

Laude

f Cumulo mu-Aquino [tusco

Abellino

Telese95 Albano

Aricia

CoraeVellitras

ForoPopuli [binum Terracina81 Foro Cornelii lOOAntium

Foro Flaminii

Foro NovoForo f Subverte

85 Spolitium

NarniaInteramnaB u 1 s i n i s

Ostia

F u n d i s

FormiasMintu rnas

105 CapuaNeapoliArdea

Camuto

Sabaria

Petavione

6 5 Bonameto

Argentaria

Sauromato

Nemausum

Dorocordoros

70 Amambria

Santones

llONola

CaudiBeneventumAecasHerdonia

115 AufidenaS u 1 m n a

Venafri

Luceria

N u c e r i a

120 ArposCorfinios

Tj u p i a s

T a r e n t u md r u n t o

125 CanusiumM a r c e 11 i a n u m

15. lugusa augusta V, lucasa augusta L| 16. uaca FL|17. caeliberia F,

celliberiam L\2). ambianis L

|22. tingri V \ 23. agripiui V\ 42. brixia v

\

45. mantua {sujjra lin. add. m. 3 ticinum) F|47. laude {supra lin. add. m.

3 mediolan) V\ 62 carnuto V, carnutum L

\64. petauionem L

\65. bona-

maeto V, bonametum L\67. sauromatum L

\ 70. lege Samarabriva| 74. no-

mina scquentia ex itinerario desumpta esse ex casibus accns. ct ahl. nhique

fere adhihitis concludo\ 74. betos F/>

j78. Cassii scripsi ueassi VL

\79.

simprouii V, recte L', deinde: orbinum L, om. V\ 84. num Foro Aurelii?

85. spolitum L\91. cumolo F", cumulo Lv mutuscum L

\92. aquinum L

\ 93.

abollinum Lj94. aidiqnitns Telesia

\95. albanum L ! 97. core L

|98. belli-

tras FLI

99. terracinas L\ 101. liostia FZ;jl04. uenturnas FL|lOG. nca-

polis L\ 111. claudi L\113. ecas IX

!114. erdona rL|121. corfinos L

\122.

Ijpias ]', lipias L\124. antiquitns Hydruntum. odruutum L.

COSMOGRAPHIA. 81

Aretinm 108 Cumas 132Salerno,

90Praeneste Acerras

Oceani occidentalis flumina sunt: 20

Betis Rhoda n u s D r a u s

lOTagus 15 Geon 20 SuavusMinio Garonna StrimonHiberus Bicornius Tiberis

Araris Danubius

Haec sunt flumina oceani occidentalis famosa. Nam si

eius omnia flumina requirantur, neque charta neque ma-25 nus sufficeret. Tamen ne nominatorum fluminum etiam in

hac partc ortus , cursus occasusque requirat dtligentia sol-

lers lectoris, etiam in hoc satisfacere procurabo, pau-

lisper ad eorum initium recurrens, singula suo ordine

monstraturus,ita;30 Fluvius Betis nascitiu- in campis Hispaniae. currit milia CCCCX.

in oceanum occidentalem suscipit.

Fluvius Tagus nascitur in campis flispaniae. currit milia CCCII.

occidit in oceano occidentali.

Fluvius Minio nascitur prope Pirineum. in rotunditatem vertitur, 21

35 ut Brigantium oppidum maritimum includat. currit milia CCCX ot sic

se in oceano occidentali recipit.

Fluvius Hiberus nascitur sub radicibus montis Pirinei. currit mi-

lia CCini. infimdit se occidentali oceano.

Fluvius Araris nascitur a Patavione veniens, rclicta cauda ortus22

t'i sui. statiin ei fluvius Rhodanus occurrit, et simul unum faciunt. in

mare iiigrediuiitur egressi Arelatum. Sed hunc, quem flitvium Bicor-

iiium diximus, aiite coniunctionem Khodani in supernis nomen aliud

accipit praeter Bicomium: nam in provincia Germania fluvius Rhcnus

kdicitur, alibi ut diximus Bicornius, alibi fluvius Araris appellatur.

I

90. penetre K, penestre /., nermone vulgarl\132. salernum L

\9. beatis

ft L\ 12. hiberius L|

13. arar L\\\. rodanus VL\

\i\. garunna L 18. danuuius

Li21. trimon VL

\24. eiua V

\24. corum L

\24. flumina onmia L

\24.

cartha L\ 20. Holers VL

\27. scriptoriH /.

|31. occidcntalc {sacpivt^ f/ev.

ncutr.) LIDurinm omittit, nt Uonorii liher C | 32. CCCII) CCCCII

Hon.lI34. minius L

\34. rodunditatem F, rotunditate L

|36. maritimum om,

LI35. Mic vel CCLXII llon. 1 37. pyrinci r!39. arar />

|40. ei| cnim /.

|40.

rodanua L\ 41. man;| marc unum Jj

\41. etniHBi, corr. m. pr., V\ 13. ^or-

mana L\43. 'iste vehementer errat' m. recentior in F

[ 44. arar L.

''flOgrapbi latini minoreN, rd. iliete. 6

82 COSMOGKAPHIA.

ita crgo liic fiuvius tribus iiomiuibus nuncupatur, cum sit unus et dimi-

dius,

quod Araris , ut supra diximus , ducit a mari Petavionensi

usque ad mare Tyrrenum contra insulas Baleares. Eius autem

medietas habet aculeum pertortuosum IjUgduno, ubi nascitur. ubi

autem inruit, utrum in oceanum occidentis an in mare Tyn-enum, in ^

pi-aesenti 7ion potest videri, (juia ab aqua ad aquam videtur cui*rere.

peragit milia DCCCLII.

Fluvius Khodanus nascitur in medio campo Galliarum; et occurrit

ei Bicornius supra dictus cursu mersuque quo diximus.

23 Fhivius Garonna nascitur in campis Aquitaniae. currit miUa CCVII. lo

influit in oceano occidentali.

Fluvius Geon nascitur in Galliarum campis. influit in oceano

occidentali. currit milia CCCCII.

Fluvius, qui Bicornius dicitur, nascitur in campis Germaniae.

inundans eandem regionem ad Petavium currit milia CCXXXII. l">

24 Fluvius Danubius nascitur ex Alpibus. procedens geminatur, et

eff^ecti duo, id est Danubius et Draus, includuut intra se Pannonia-

rum plurimas civitate^, id est Accinctum, Precetionem, Caruunto

et Severia. et redeunt ad unum qui fuerant duo, et per non parvum

adunati currunt per longam rotunditatem, quae rotunditas etiam 20

oppidum Peuce includit. et ex ipso fluminali circulo septem crines flu-

minum procedunt infundentes se in Pontum. ergo constat Danubiura

exeuntem de Alpibus in proximo Draum edere, sed unus d i i^i unditur

per crines supra scriptos. currit milia DC.

25 Fluvius Savus nascitur in Norico de monte Alpium. currens in -5

campis in modicam rotunditatem concludit se in modum visionis amig-

dalae, et iterum se circumagit per Sirmium oppidum et Singidunum

coloniam et iungit se Danubio ad locum Mui*sae oppidi. et omnes

simul in Pontum ingrediuntur, et vocatur fluvius Hister. Ajq^aret autem

1. hic om. L\

\. dimedius F, dimius L\

2. ducit-occidentis an in ra-

sura, sed a m. pr., V\4. ibi autem F, ubi autem L

\5. irruit L

\6. non

addiclt ex Hon.\7. pergit L

|8. rodanus VL\^. 'ymo in Alpibus Gcrmaniae

prope ortum Reni' m. recentior in mg. V\ 10. CCVIIII Ilon.\12. 'creditur

esse Liger' m. rccentior in mg. V\

12. in ovi. Z|14. dicitur om. V

\15. in

a petauio F, in a petabio Lv\Ki. danuuius VL -bius r (-bius reliqius locis

VL) \ 17. id est] i. V idus L\ 17. inter L\17. eifectus V

\18. id Z

|18.

carnutum L\19. seueriam L

\20. roduuditatem F, corr. r

\20. rodunditas

>^23. deffunditur F|23. drauum L23. sed cii efl^unditur L|24. DCCCCXXXIIIHo7i.

I25. suanus VL

\25. alpioni 7>

|26. rodunditatem V\ 26. ad modum

LI

26. amigdale VL\27. se circumactus VL, corre.ri 28. et iungit F, et

om. LI

28. mirse F, myrsQ L\28. et] co VL.

COSMOGRAPHIA. 83

Danubium et Draum et Margum simul in Pontum inmergere. currunt

undecies nongenta octoginta milia.

Fluvius Strimon nascitur in campis Dardaniae. cun-it milia

DCCCCVII. influit in Aegeum mare.

5 Fluviorum rex, pulcher Tiberis, cui primatum ae-

ternae urbis Romaesingularis tribuit magnitudo, nasci-

tur ex monte Appennino. currit milia CCCC. per urbemsacram gerainatur et facit insulam regioni quartae de-

cimae, ubi Duo pontes appellantur. post iterum ibi unus^^ effectus, per pontem Lepidi, qui nunc abusive a plebe

Lapideus dicitur, iuxta forum .Boarium quem Cacum di-

cunt transiens, adunatus gratissimo sono depictus ver-

ticibus suorum turbinum, et maritimas naves suscipiens

et mediterraneas adducens de Etruria vel Sabinis, in-

isgressus per domni Petri apostoli portam, inter Ostensemportam, quae est domni Pauli apostoli, et viamPortuen-sem, quae est sancti Felicis martyris, urbem egreditur,

qua naves de portu urbis ad dominam totius mundi Ro-mam ascendunt. hic iterum circa sextum Philippi, quod

20praedium missale appellatur, geminatur, et in duobusex uno effectus insulam facit inter portum urbis et

Ostiam civitatem, ubi populus Romanus cum urbis prae-

fecto vel consule Castorum celebrando rum causa egre-

ditur sollemnitate iocunda. insulavero, quamfacit inter

25urbis portum et Ostiam civitatem, tantae viriditatis

amoeni tatisque est, ut neque aestivis mensibus noque

hiemalibus pasturae admirabiles herbas deliabeat; ita

autem vernali t(;mpore rosa vel ceteris floribus adimple-

tur, ut pro nimietate sui odoris et floris insula ipsa Li-

*^banu8 almae Veneris nuncupetur.

1. currit L\2. octoa^M'nta V \

2. decies DCCCLXXXVll llon.\

3. tri-

jon LI

4. cgeum L\5. tyberis /.,

| 8. regioni nic VL \S. quartae om. L

\

). ubi unu8 L\ 15. iutra L \

15. Oaticnsem vuUjo \ 17. martiris V (-yris m.

17. urbe L \ 19. hic igitur circa L \ 20, presidium L| 20. mcBsale V

\

50. dicitur geminatus L \ 22. hostiam L \2'.i. cahtroruin /. | 24. boleinnitatc V,

^8olienn])nitato L \ 24. f';cit inter urbeB L \ 25. hoHtiam /.|

25. tuntacciue

amoonitatib L\ 29. poxt odoria •uel' rranum V\29. HoribuB L,

84 COSMOGRAPHIA.

26 Oceanus occidentalis liabet ffentes

Gotos

T u r i n g o s

Herulos

5 Sarmata.s

Marcomannos

Langobardos

Suevos

Alanos

10 Francos

Alamanno s

Tolosantes

gentes VIIII. po-

pulum Narbo-

15 nensem qui

sunt gentes VIIII

limitem Armor icianum

Morinos

Amsibarios

20 Langiones

Burgundiones

22 Gippidas

Armolaos

j- manianos25 Quadi Uastos

Ne Capi Dulos

Hettios

fG y j) e s

Hunnos30 ySaturianos

fF ranciscanos

R u g s

Hasmos

Varros

35 Tungros

Basternas

Carpi Gotos

Senatum popu-

lum q u e Ro m a n u

m

40 gentemqu e togatam.

27 Hic explicit oceani occidentalis continentia. Incipit situs oceani

septemtrionalis.

Oceanus septemtrionalis habet:

maria VIIII montes XI45 insulas XXXIII provincias XII

28 Oceani septemtrionalis maria sunt:

Mirtibim 55 Bosphoros

Pontus m a r e p h o r e s

mare Meotis Cyraericum^

oppida Lflumina XVUII

50 gentes XXVIIII.

mare Ti-acium

Propontidis

60 Uisplioron.

1, Oceanus-gentes om, L. cf. de his Muellenlwffp. /5|3. Tervingos Muel-

lenhoff.I4. herculos L

\8. suenos L \ 11. militem armoriciauum F, militem

armeritianum ritanum L, hmitem scripsi\

19. amisibarios L\23. Armilau-

sini //o?i.|24. aat manianos «//Ml alamannos cx //ono7v7 'manni' ortum cst.\

25. nq. Quadi Baster nae Carpi Duli Hon. ; pro duahu^ eos gentib^is noster

vendit|28. gippeos L

\29. hunos VL

\30. samturianos L | 33. sq. legendum

Amsi-varios\ 35. tungro V (luthungi llon)

\37. carpicotos F, carpicatos L

(iina gens nostro suntj\39. ergo Gothi, Amsivarii, Gippidae {sive Gypei),

Basternae, Carpi dis ex Jlon, sunq^ti su7it.

41. Hic -septemtrionalis V] Explicit occid incip septentriofi ; L\45. insu-

las XXni LI52. hirtilum F, hirtuhim Z, Myrtoum Salma.^^ius

\53. pon-

tum F, pontus L\56. dittogrnphiam. ex 55 pido'., 55(56) cum 57 iungendum

eH\57. cymericum K, cymeritum L \ 58. cum 60 iungendum est.

COSMOGRAPHIA. 85

Oceanus septemtrionalis habet fam o s a s insulas

:

XXnn Cyclades 5 Ippopodes 8 item 0} pros

et cum his alias 11: Rodos Paphies.

Ebogea Cypros

Delos.

Oceanus septemtrionalis montes famosos habet:

10 Hyperboreum Hemum Aethna

Ripheum 15 Taurum. Cauinastes

Hiphanim Germania minor 2o Gratus.

Caucasum Euodu

Oceanus septemtrionalis habet provincias;

29

30

31

Macedoniam 26 Galatiam 30 Pamphyliara

Achaiam Paflagoniam Cappadociam

Asiam Bithiniam Tracias

25 Lvciam Lydiam Armeniam minorem

Oceanus septemti'ionalis habet famosa oppida

:

Heraclia Cibaria Caeliase

35 Serdica Araxata Sextos

Pelia Tigi-anu- Quidicos

Thessalonica ceria 60 Ilium

Phirithos Sindi Troia

Calcidona 50 Tauria Helide

40 Xicomedia iSinde Troas

Hamisos Alexandri Cindos Antarenon

Commani Aeternasos 65 Nichia

Tarsos Mibdos Larisa

Pompeio[>oli 55 Ephesos Eocis

45 Olimpos Cercira Circa

32

1. cydadas L\2. cum aliis 11 L

|5. ippododcs L

\8. item cypros om.

L110. hip. L\ 11. repheum L \ 17. euodu VL] Uodua lion.

\18 cthna L

\

21. ITEM oceanum s-le L|25. liciam F, lyciam />r 29. lidiam A|30. pampliiliam

LI

."io. serdicca T | 'JG. l^fje Pella|

3^. pliiritos L\

Hi). calccdona L|

-10.

uichomedia L\

11. hamisHos A|

42. coiniiiani V, cominan L \4.J. tliarBOB

LI45. olimplios L

\46. cibaria V, cibar//// L {leyc Cibyra) |

48. tricinu

nuceria K, tricinum nuccria />j

4\\. sindim V, sindi 7/, V t-x corr.\51. letje

SidcI

52. aiexandri ciudo» V\ -dus L\58. celiase L

\60. uiuin 7.

|62. nrlide

LI64. anterenon L

j66. tariaa K, tarisMa L.

86 COSMOGRAPHIA.

Delfis Britthotbe 11 Caii(ftaca

Botroton Iscion Phylopolis

. Acroceraunia Artae Crysopolis

Dyrracium Tegeas H e 1 i o polis.

«*> Atheuae 10 IMaleon

33 15 Oceanus septemtrionalis habet flumina:

AlpbeumThanais Ohorestem EurotasBoristenen Timnim 30RudacumMeotidem Gaddum HermunamNais 25Spiramos* Meandrum

20 Thesimon Spercium Suruui

Fasin Aceloum. Asdrubelam.

Haec sunt flumina oceani septemtrionalis. tamen ne quis 35

etiam in his ortus, cursus occasusque requirat, paulisper ad

eorum regressus exordium dicere non morabor.

Fluvius Tanais nascitur de monte Hyperboreo, qua sunt Rhipaei

fin monte surdo fluit in paludibus Meotidis. currit milia DCLHn.

Fluvius Boristenes nascitur de monte Hyperboreo. influit in Pon- 40

tum. currit milia CCX.

Fluvius Meotis nascitur de monte Spano. influit iu mare Meotis.

currit milia CCnil.

34 Fluvius Nais nascitur de monte Tauro. influit in mare Ponticum.

currit milia CCCV. 45

Fluvius Tliesimon uascitur de monte Caucaso. et egeritur in mare

Ponticum. currit milia CCX.

Fluvius Fassis nascitur in campis sub monte Caucaso. egeritui* in

mare Ponticum. currit milia DCCCV.

1. deleis VL| 2. Corinthum add. Hoiiy sed cf. % Q \

3. acroceraonia

F, acroceraunia L\ 4. dirracium L

\6. britote L

|8. arthe V, aythe L

\9.

theceas F, techeas L\10. meleon Zr

|12. phylopolis V \ 13. cyysopolis L

\

14. Hel. ] Hierapolis Hon. helyopolis L\\9. neis L

|24. galdum L. lege

Cydnum|25. spiramioa L

|26. percium V, pertium L

\30. rudagum V, ru-

dacum L\

31. hermunam Lv hermouam V|34. hasdrabelam L

\38.

thanais L\38. hip. L | 88. sunt] se VL

\38. riphei L

\39. in m. s. fluit] in

ponto Euxino influit conicio ex Dicuil. 6^ 9, 5 : 'Tanais . . . per Maeotidas

paludes oxiens influit in Euxinum pontum*.|40. boristenens L

\40. hip. L

\

42. spano VL\ lege Ilypanis|

42. Mootis ]'] ponticum L | 44. neis Lj46.

et erigitur L\ 47. CCX) sic L.

COSMOGRAPHIA. 87

Fluvius Cliorestes nascitur de monte Tauro. fluit in mare Tyrre-

num, ubi est insula Ehodos. currit milia DCCXV.Fluvius Timnis nascitur de monte Tauro. fluit in mare Tyrre-35

num ad Cycladas. currit milia CCCCXXII.5 Fluvius Gaddus nascitur de monte Tauro. influit in mare Cy-

clades. currit milia CCXXX.Fluvius Spiramos nascitur de monte Tauro. influit in mare Hadri-

aticum contra insulam Cyprum. currit milia CCCXXH.Fluvius Percius nascitur de monte Ida Macedoniae provinciae. 36

i^ influit in mare Aegeum. currit milia DCII.

Fluvius Acelous nascitur in campis Epyri. influit in mare lo-

niura. currit milia DCCXC. ^Fluvius Alplieus nascitur in campis Achaiae. influit in mare Tyr-

renum. currit milia CCCCLXX.^•^ FUivius Eurotas nascitur in campis Frigiae. influit in mare Tyr-

renum. currit milia DCCXXV.Fhivius Rudacus nascitur in campis Frigjae. influit in mare Hel-37

lespontum. currit miha CC^CC.

Fluvius Hermunas nascitur in campis Asiae. influit in mare Cy-

20 cladum. currit miha DVIHI.

Fhivius Meandrus nascitur in campis Asiaticis. bicornius currit

c|uasi sint duo redigentes se in unum. influit in mare Cycladum.

currit miha DCCCCXCVH.Fluvius Syrus nascitur in campis Pamphihae. per anfractus tortuo-

25 sos influit in mare insulae Rhodos. currit miha CCCCXXII.

Fluvius Asdrubela nascitur de monte Bodua. influit in mare Ca-

spium inrumpens montem (Jaucasum. cumt miha CCCXVI.

—

Oceanus septemtrionahs habet gentes

:

38

1 Scytas Phasias 17 Fosfulgoritas

Nabonas 10 barbaros albos Scythei Cumi

staastenes ignobiles Dervicas

2. DCXX Ilon.I

3. thimis F, timnis L\4. cicladas L

\6. milia currit

LI6. CCLXV Uor>.

1 7. spiramo L \7. hadriaticum Lv , adr. V

\ 9. percius

VLI

10. egeum L\ W. coniuin L\

13. achagiac V I 15. heurotas K|

15. «

tyrrenum (ul 17 mare om, L\17. rudacus K| 15. frigiac V {viUgo Syriae)

|

17. helesjiontum V\

l'J. ermunas L|

15). in campis om. L\

2o. DCVIIII

Ilon.I

21. meandrus VL I 23. DCCCXCVH Ilon.\

24. syrus V: scvihc

SaruH. airuH /.|

2ti. IiaBcirubeia L\ 27. CCCXV I/on.

| 28. Oceanuin sep-

tentrion L^ ut vfntjue|

c. 38. Kmcndatio petatur cx lulio llonoritt c. 38|

1. scitas LI

17. folfulgoritas />, foBfuigoritas V (guritaa v)\

IS. scytei L.

88 COSMOGKAPIIIA.

Madeos

5 Sauromatas

Ecatas

Euiiicos

Colclios

Tliesmonos

Roddagos

Xantibos

15 Simoes

Leucofirimanas

25 Massagetas 27 Baroponissos

Bactrianos Tauromedas

39 Hic continentia oceani septemtrionalis ter

nentia sinus meridiani.

Oceanus meridianus liabet:

25 maria II

insulas XVIImontes VI

provincias XII

20 liasicas

Seres

Terimodes

Anartices

Corasmias

29/////////nissos

Sogotanos.

minatur. Incipit conti-

oppida Lxnn30 flumina II

gentes M a z i c e s

m u 1 1 a s.

40

4135

Oceanus meridianus liabet maria

:

mare Carpathium et. Tyn-enum.

Oceani meridiani insulae sunt:

Sicilia Galata

Pontiae Capraria

Carpatos Fortunatae

Pantatoria 45 Egilio

40 Sardinia Cossora

Corsica Inara

42 Oceani meridiani montes sunt:

Piramides 56 Panceus

55 Peronice Feratus

4360 Oceanus meridianus habet provincias:

Getuliam

61 Aegyptum 05 Zeugi. Numidiam

Aethiopiam Lybiam

Africam Pentapolim

Syrtis maior

Luci Capri

50 Syrtis minor

Catabatmon

Girbe.

58 Athlans

(^oruessa.

Tripolim

Mauretaniam

70 Caesaream

IVIauretaniam

Sitifensem.

5. sauromates L\

13. roddacos L\

29. ///////niesos, in V fere erasutn,

dee.st L\c. 39. Explicit oceafi septentrionat. incipit meridianum L

\26. insu-

las XlIIl JjI

33. Oceauus-tyrrenum om. L\3tK pantatorsa L

\42. galatha

LI

44. furtunatae F, fortunate L\48. sirtis, corr. 7n. 3, V

\46. lucicapra

L, loci capri ]'| 52. girbae V, gyrbe X|57. feratus L, ferratus ]'|60. ITEM

Oceanum m-ura L\66. libiam L

\

69. mauritanniam L\70. {cum 69 ivnr/en-

dum) cesaream V\ 71. maretania ]'| 71. mauritaniam ]', Mauritaneam siti-

fensem dem,uiii pot>t 'oppida' ij |71. cttm 72 ittngatur.

COSMOGRAPHIA. 89

Oceauus meridianus liabet oppida; 44

Arabiam

Nitiobres

Fossa Traiani

Thebeas

5 Tliebais

Beronice

AmmonTliolomaidis

Cirene

10 Philenon

arae

Oea

Sabrata

Leptis Magna

15 Thatapas

Disdum

Thenis

Tapsos

Leptis ]\linor

20 HadmmetumNeapolis

Clipeis

Carthaginem

Uticam

25 Hippone Zarito

Thabracham

Hippone Kegio

Kusiccade

Calli

30 Saldis

Quinquegentiani

Rusuccura

Tipasa

Caesarea

^5 Chartennas

Portus Magnus

Experides

Ballos

Laribus

40 Siccens

Obba

Susuhs

Assuris

Zama liegia

45 Sufibus

Sufetula

Cilio

Theleptis

Capse

50 Admedera

Thevestis

Madauros

Tubursicu nu-

midorum

55 Calama

Constantina

Mileu

Tamugade

Lambese

60 Sitifi

Macri

Zabi

Tabusucia

Bida.

65 Oceanus meridianus habet flumina II, Nilum et Bagiadam. 45

Horum Nilus, qui et Geon appellatur, de secretioribus promitur, sed

in exordio in Aethiopia videtur ; et facit lacum magnum, qui currit in

circulo instagnans miiia CLIIIL et exiens de eo lacu pervenit ad ca- 46

taractas j ueteriores. conficit milia CCCCLXXIIII.

70 Fluvius Bagrada cum j)rovinciae Africae sit •m a g n u s , n o b i 1 i s 47

etunicus, cur ametitoribus inter fluvios nominatus nonsit, i^rnoramus.

;j. fossa om. L\ 10— 12. fileno naretae oae V, filenum narete oae L\ 16.

/ege Thusdrum|

20. liudrunietu \\ -tum L\25. iponne zarito V, liippone

zaritum L|

27. ippone V, regium L\

2S. rusicce L\

21). lcyc Culli|

liu.

baldia L|

lil. ruauctura L | 36. magu' L\37. expericlcs L

|38. legc Vallos

|

11. obla L\I46. sufiecula L

\b'i. tubursicunum midorum L

\57. milcum

/v;«l. magri L\i)3. leije Tubusuptu G^. II T. duo L|(>(). llorum K|FluuiuB

Z(jr»0. promit (X|67. in circulo om. L iiS. in atagna 7v|H8. CUU //<>u. 68.

lacu] loco Iloii.I09. uetcriores t<ic VL

\70. sit L, uin. I'

|71. quur 1'.

90 COSMOGRAHPIA.

48 Oceanus meridiamis habet iiinumerabiles gentes, quae nec

colligi nuraero nec existimari aut conprehendi prae in-

t e r i a c e n t i b u s li e r em i s p o s s u n t.

II.

Hanc q u a d r i p e r t i t a m totius terrae c o n t i n e n t i a m h i q u i

dimensi sunt longe citroque maiores nostri tripertitam reputari 5

definierunt , investigantes universum orbem oceani maris limbo circum-

datum , easque tres partes Asiam Europam et Africam reputarunt.

Quamvis non defuerunt, qui duas partes sicut diximusj perhibe-

rent, Asiam et Europam; Africam vero in Europa adiciendam definie-

runt,

quia et spatio latitudinis eget et caeli male subia- lo

cet climati, laborans aeribus suis, venenis jfucisque re-

pleta inmanium et incognitarum humano generi innume-rabilium bestiarum. Sed ad propositum remeantes absqueillorum praeiudicio, qui hoc omne totum duas partes

essevoluerunt, triperti tam divisionemdicere incipiamus. is

Asia tribus partibus oceano circumcincta per totam Titani pla-

gam orientis extenditur. Haec occasum vei-sus a dextra sui suh axe

septemtrionis incipientem contingit Ikiropam, a sinistra autem Afi-icam

dimittit; sub Aegypto et Syi'ia mare nostrum, quod Magnum generaliter

dicimus, habet. 20

Europae incipit initium sub plaga septemtrionali a fluvio Tanai,

qua Riphaei montis ardua Sarmatico adversa oceano Tanaiu fluvium

1. Oceanum meriTiianum L\

1. nec aestimari L\ 2. conpraehendi V

\

2. pro L.

Caput II ex Orosio I 2 sumptum est; ea sola qua£ latioribus inter-

vallis litterarum distincta vides, ah illo discrepant. Maxime consentit cumOrosii codice D. II addidi.

4. hii V j 6. lymbo V\ 6. circumdatum est easque L | 9. adicienda L

10. spacio L!10. cf. § 41

\ 10. aegef V\10. et c^lo L

\11. clymati V\ 11.

8uis] ss L\

13. praepositum L\ 14. ullorum V

\14. totum delendum? '

15. incipiam V\

16. oceano o?ji. VIj\

16. tyrani F, tytani L, trHnsversi

Orosius Titani scripsi (i. e. Solis), cum scriptor hic illic artificiosius lo-

quatur\17. occasus uersum L

|17. a dextra — autem om. VL \ 19. et

sina V\

19. nrlm L\

20. habet om. V\

21. tana L\22. riphei VL \ T2.

saromatico aduersu F, aduerso Z.

COSMOGRAPHrA. 91

fhndunt, qiii praeteriens aras ac terminos Alexandri Magni Macedo-nis in Robascorum finibus sitos Meotidas auget paludes, quarum in-

mensa inundatio iuxta Tlieodosiam urbem Euxinum Pontmn late ingre-

ditur. Hinc iuxta Constantinopolim longae mittuntur angustiae, donec

^ eas mare lioc quod dicimus nostrum accipiat. Cui Europae in Hispa-

nia occidentalis oceanus terminus est apud Gades insulam, ubi Herculis

visuntur columnae et Tyrreni maris faucibus oceani aestus inmittitur.

Afi-icae principium est a finibus Aegypti urbisque Alexandriae, ubi3

Parethonio civitas sita est, super hoc mare Magnum, quod omnes pla-

^^ gas terrasque medias interhiit. Unde per loca quae Catabathmon

vocant, hafit procul a castris Alexandri Magni et super lacum Ga-

learzum, deinde iuxta superior e s fines Auasitarum missa in transversum

per Aethiopica deserta meridianum contingit oceanum. Terminus A-

fi'icae ipse est qui et Europae , id est fauces'Gaditani frcti. Ultimus

15 autem finis eius est mons Athlans et insulae quas Fortunatas vocant.

Breviter trium inter se partium divisiones diximus; sed ne quid4ad plenissimam instructionem desit, ipsarum quoque partium

regiones, situs et provinciarum terminos demonstrabo , ut

absque fastidio universa lector agnoscat, vel numerum20 gentium commanentium.

A ia a media fronte in oriente habet in oceano Eoo ostia fluminis 5

Gangis , a sinistra promuntorium (yahgardam , cui subiacet ad eurum

iusuhi Taprobane, ex quo oceanus Indicus vocitari incipit. A dextra

liabet Imaui montis iugum, ubi Caucasus deficit ad promuntorium

25 Samara, j quod aquiloni subiacet ad ostia fluminis Octogordis, ex

2. robascorum VL (Roxolanorum vulgo)\

2. situs V, sitis !>\

2. meo////idas V, meotidas L. Nusquara ae, ublque e in hoc vocabulo VL

\3. et si-

nura pontus F, meuxinum pontum L\4. longe mittunt VL

\6. termino est.

K, recteij6. aput V

\7. occidentale oceanum L

\8. urbis, om. que, T | 9.

parethenio //, partheno V\ 10. cathabathmon L\

11. haut Or.] iam V L\\\.

et Z, ei I^I

II. galearum V, gaiearzu L\ 12. superiorum, sed corr.y Vm. pr.

I12. aduasitarum L

j 13, aethiopia V -pie L\

13. aethiopiam dif-

ferta L\

13. contigit L\

\4. id est] i(t L\14. freti om. VL

\15. atldans V,

athias L\

15. furtunatas V\ 19. agnuscat V\ 19. vel i. e. et\

19. vel-com-

mHncntium umn poxt terminos ponendurn?\

20. Deindc: Incipit situs

Asiae ])rouiuciac cum hmitibus et populis suis. Asia a mcdia VL\ sed

alihl taiia non /labcnt|21. Asia] rcspicicndo ad occidentcni afld. v

\

21. hostia Kj 22. promontorium F, promunctoriutn L

\22. Caligardainana

Or.I23. ex qua Or.

i 24. Imaui (Jr. timani T, tomani L\21. promontorium

V\ 25. samariac 7>125. aquiione Jj

j25. hostia L

\25 octofoidi.s I', nct<»>.'-oi--

dis Jj, Ottorogorrae Or.

92 CUSxMOGRAPHIA.

6 qiio oceaiius Sericus appellatur. In liis fiiiibus provincia India est,

quae habet ab occidente flumen Indum, quod Rubro mari accipitur; a

septemtrione montem Caucasum ; reliqua e i u s , ut dixi, Eoo et Indico

oceano terminan t ur. Elaec babet gentes numero XLIIII absque in-

sula Taprobane, quae habet y rehqu is civitatibus, quae in aliis 5

habibibilibus insuhs illic sunt. -|-

7 A fiumine Indo,

quod est ab oriente , usque ad flumen Tigrim,

qttod est ad occasnm^ regiones sunt AracliosiaJ, FaHhia^ «^yria, Persida

et ]Media, situ terrarum montuoso et aspero. Haec a septemtrioue ha-

bent montem Caucasum, a meridie mare Rubrum et sinum Persicum. i(t

In medio autem sui habent flumina princijialia Hydal^pim et Ar-

vim. In his inhabitant gentes XXXII. Sed generaliter Parthia

dicitur, quamvis universam scripturae saepe Mediam vocant.

8 A fluvio Tygri uSque ad flumen Eupliraten ]\Icsopotamia est,

incipiens a septemtrione inter montem Taurum ct Caucasum, cui a me- 15

ridie succedit Babyh)nia, deinde Chaldea, novissime Arabia Eudemon,

quae inter sinum Persicum et sinum iVrabicum angiisto teiTae tractu

orientem versus extenditur. In liis sunt gentes XXXIII.9 Item a flumine Euphrate, quod est ab oriente, usque ad mare

nostrum, quod est ab occasu, deinde a septemtrione et Euphrate, id 20

est a civitate Dacusa Euphratis, quae in confinio Cappadociae ct

Armcniae sita est, haud procul a loco ubi Euphrates nascitur, usque ad

Aegyptum et extremum sinum Arabicum, qui est a meridie hingo an-

gustoque sulco f saxis inclusus usque ad Rubrum mare, id est ab

oceano occasum versus extenditur, Syria generaliter nominatur, habens 25

maximas provincias, id est Commagenam Phoeniciam et Palaestinam,

absque Saracenis et Nabatheis, quoruni gentes sunt nuiucro XII.

2. ab oriente VL\2. inditico L

\5. rehquas ciuitates L\ cf. Oroslus

6. inliabitabilibus L \ 7. quod X, qui V\

7. tygrim V\

8. quod est ad oc-

casum Or.'\ et caucasum VL \ 8. taracosia VL\

8. Parthia Or., om. VL\

8. syria V, sira L\

8. persida F, persia L\9. habet VL \ 11. idaspem et

caruim F, hidaspim et arium L|

11. habet VL\12. habitant L

\13. uniuer-

sae ]'IjI14. tygri L, tygris V\ 14. ^eupraten T' | 10. Babylonia] ab aquilone

L et i^ost decem littcrariim lacunam V\16. caldea l'l 19. eufi'ate,

ita pleruiiiquc scriptum est , L, euphraten V\ 19. et euphrate T (-fr

L)I20. id est] id Z;

|21. a ciuitate dacus. eufrates qui in confinio ]'L (iu

om. Jj) Dagusa Or.\

21. et Armeuiae Or., om. VL\

22. situs est VL\23.

sinum] suum L\

24. cf. Orosius\

24. id ab oceano occasu 7v|25. siria L\

25. nominantur L\

25. habens Or.: hinc sunt V, hic sunt L\ 26. maximae

prouiuciae L;26. phoeniam \\ phenicem L

\26. et om. L

\27. saraceis L.

saracinis V\

27. et nauatheis VL.

COSMOGRAPHIA. 93

In capite Syriae Cappadocia est, quae liabet ab oriente Armeniam, 10

ab aquilone Tliemiscyrios campos et mare Cymmericum , ab occasu

Asiam, a meridie Taurum montem, cui subiacet Cilicia et Isauria usque

ad Cilicium sinum, qui expectat contra insulam Cyi^mm.

5 Asia regio vel (ut proprie dicam) Asia minor absque orientalill

parte, qua ad Cappadociam Syriamque pro t e n ditur , undique circum-

data est mari: a septemtrione Ponto Euxino, ab occasu Projjontide

atqiie Hellesponto, a meridie mari nostro. Ubi est mons Olympus.

Aeg}^ptus inferior est, quae habet ab oriente Syriam Palaesti-12

10 nam, ab occasu Libyam, a septemtrione mare Tyrrenum, a meridie

montem qui appellatur Climax, et Aegyptum superiorem. Quaehabet fluviurti Xihim, qui de litore incipientis maris Rubri videtur

emergere in loco, qui dicitur ^[ossylon emporium: deinde diu ad oc-

casum profluens facit insuhim nomine Meroen in medio sui, novissime

15 a septemtrione inflexus tempestivis auctus incrementis plana .Vegypti

rigat. Hunc ahqui auctores haud procul ab Athlante monte habere

fontem dicunt et continuo terrae inmergi; inde interiecto brevi spatio

latissimo lacu exundans atque hinc in oceanum orientalem versus per

Aethiopica desei-ta prolabitur. Rursus inflexus a sinistra ad xVegyp-

20 tum descendit.

(^uod quidem verum cst , esse huiusmodi fluvium manifestumlS

et maj^um, qui tali ortu talique cursu sit, ut Nilus intell egatur,

nam et monstra et cetera similia gignit•,

qui utique ])rope fontem

barbaris Dara nominatur fNilus sicut ceteri accolae vocant. Sed hic in

26 regione gentium, quae Libyoaegy})tiae vocantur, haud procul ab illo

fluvio,

quem a htore maris Kubri prorumpere diximus , inmeuso lacu

1. syriae cappadociae cappadocia est Ij\\. armoenifi VL\2. ethemysci-

rio8 VI2. cynmericum V, cymmericum L

|3. asiam V (minorem add. m.

3)I

.3. ciliciam et V\4. ad cilium X, ad ciHcum V

\4. exspectat VL, spectat

Oros.j VI

5. minorum L\

0. parte V, om. L \ 6. qua Or.] usque VL\

7.

ponto casippino VL\

7. propontode L\

8. atque Or., om. VL \ 8. est qui

VI

\). palestinam nt ubique V\

10. lybiam V, libiara Ij\

10. tirrenn (.v/c

vel tyrrenum plenimque) L\

11. clymax (chmax L). Aegyptus superior

est quae (qui V) habet VL, c.orrexi\

12. nylum V\ 13. mons silon porium

VLI

1.5. ad septemtrionem Or. qui saepius vocula ^ad^ vtitur in regionibua

flrjiniendiM, uhi nonler *a' vocem linhet\15. infestus VL

\15. actus VTj

\10.

haud sic VL\ 17. spacio, aic iderumque L

\18. liinc om. VIj

\10. Jietliiopia

LI

20. disccndit V\ 21. est om. VL\ 21. et {om. V) manifestnin ct VL,

om. Or. verum et manifestum est, esse conicio\22. sit 07/1. L

|22. nilos L

\

23. caetera L \ 24. barbarida nominatur VL\24. nyius (nilus L) sicut VL\

Mcrihe iNuliuI vero|

25. uocantur L|

25. libio aegyptia V, libio aegyptio

L \ 25. uocatur V L.

94 COSMOGRAPHIA.

acceptus absumitur; nisi forte -1- in eius meatu occulto in alveo eius,

qui ab oriente descendit, eructat.

14 A(^gyptus superior in orientem per longum extenditur; cui est a

septemtrione sinus Ai*abicus, a meridie oceanus; nam ab occasu ex in-

feriore Ae<jrypto incipit, ab oriente Kubro mari terminatur. Ubi mo- 5

rantur d i v e r s a r u m n a t i o n u m gentes n u m e r o XX lill.

15 Et (jnia a meridiana parte univei-sam Asiam descripsimus, superest

ut ab oriente et septemtrione partes quae restant expediantur.

16 Mons Caucasus inter Colchos,qui sunt super C^nmmericum mare.

et inter Albanos, qui sunt ad mare Caspium, primum attollitur. Cuius lo

quidem usque in ultiraum orientem unum videtur iugum, sed multa sunt

nomina: et multi hoc iug'um Tauri montem credi vohint, quia re vera

Parchoatras nions Armeniae, inter Taurum et Caucasum medius, conti-

nuare Taurum cum Caucaso existiinatur. Sed hoc ita non esse discer-

nit fluvius Euphrates, qui a radice Parchoatrae montis effusus in meri- i5

17diem tendens ipsuni ad sinistram, Taurum excludit ad dextram. Itaque

ipse ('aucasus inter Colclios et Albanos , ubi et portas habet , mons

Caucasns dicitur; a portis Caspiis usque .... ad fontem Tygridis

fluminis inter Armeniam et Hiberiam montes Acroceraunii dicuntur; a

fonte Tygridis usque ad Carras civitatem inter IMassagetas et Parthos 20

mons Ariobarzanes ; a Carris civitate usque ad oppidum Catippi inter

Hyrcanos et Bactrianos mons Menalius, ubi amomum nascitur: a

quo proximum iugum mons Pariao dicitur; ab oppido Catippi usque ad

vicum Safrim inter Dalias , Sac a u r a cas et Parthyenas mons Oscovaris,

ubi Ganges fluvius oritur, quem et Padum dicunt. A fonte 25

fhiminis G-angis usquc ad fontes t^nminis Ottorogorrae,

qui sunt a

septentrione , nhi sunt montani Paropanisdilac, mons Taurus; a fonti-

hus Ottorogorrac usquc ad civitatcm Ottorogorram intcr Clm^tos, Scythas

et Gandaridas mons Caucasus; idtimus autcm intcr Eoas ct Passya-

1. in eius] in om. L. cf. Orosius \ 2. discendit eruptat V\

3. superior

om. Z/I3. ut in oriente L

\8. experiantur T, experiamur L \

0. cholchos Jj

(ita saeplns)\ 9. cymmericum L, cyrenicum ]''

|13. Parcohatras Or.

\14.

taurus cum VL \ 15. parchoadrae V\ Ifi. excludit. Ad extra F; dexteram Z»

portas] caspici add. v\ 18.^ Caucasus om. VL

\ 18. lacunam indicavi^

cf. Oros.I

19. armoeniam VLj19. acrocerauui VL

\20. tygridis F, tigridis

LI20. usque adj usque civitatem ad VL

\21. Charras Or.

\ 22. hilcados

VLI22. menalius VL^ Memarmali Or.

\22. ammoraum V, admomum L \

23. in

quo VLI23. pariao 1', pario L, Parthau Or. \ 23. catipsi L

\24. safri inter

dassa cauracas et partheuas isponsos scouaris VL , Sacaraucas Oros. Osco-

bares Or.\

25. oritur et laser nascitur. A tonte Or.\

25. padum] Phisou

scrihendinn puto cf. I S.\25. A fonte — 95, 15 africo usque vide pag. seq.

COSMOGRAPHIA. 95

dras mons Imavus, iibi fliimen Chrysorroas et promimturlum Samara

orientali excipiuntur oceano. Igitur a monte Imauo , lioc est db imo 18

Caucaso, et dextra orientis parte, qiia oceanus Sericus tenditur, usque

ad promunturium Boreum et flumen Boreum, inde tenus Scythico ma/ri,

5 quod est a septemtrione, tisque ad mare Caspiiim, q^iiod est db occasu,

et usque ad eoctentum Caucasi iugum, quod est ad meridiem, Hyrca-

norum et Scytharum gentes sunt XLII, proptcr terrarum infecundam

diffusionem late oberrantes.

Mare Caspium stih aquilonis plaga db oceano oritur, cuius utraque 19

^^ circa oceanum litora et loca deserta incidtaque hdbcntur ; inde meridiem

versus per longas angustias tenditur, donec per magna spatia dilatatum

Caucasi montis radicihus termAnetur. Itaque a mari Caspio,quod est

ad orientem, pcr oram oceani septerntrionalis usque ad Tanaim fluvium

et Maeotidas paludes,quae sunt ad occasum, per litus Cimmerici ma-

^^ ris, quod est ab africo, usque ad caput et portas Caucasi, quae sunt a

meridie, gentes inliabitant XXXnil. Sed generaliter in regione

proxima Albani morantur, ulterior circa mare et montem Caspium

Amazonum nominatur.

Nunc Europam, in quantum condicioni humanae conceditur, indi-20

20 cabo : i n q u a n o b i 1 i s 1 1 a 1 i a r e p u t a t u r. I n c i p i t a montibus 21

Riplieis ac fiumine Tanai Meotidisque paludibus, quae sunt ad orientem,

per litus septemtrionalis oceani usque in Galliam Belgicam et flumen

Rlienum,

quod est ab occasu; deinde usque ad Danubium,

quem et

Histrum vocant, qui est a meridie et ad orientem directus Euxino25 Ponto suscipitur. Hinc ab oriente Alania est, in medio Dacia , ubi

et (4othia; deinde Germania, ubi plurimam partem Suevi tenent.

Quorum omnium gentes sunt LIIII. Nunc quicquid a barbarico Da-

nubius usque ad mare nostrum interrumpit, expexliam.

1. A fonte — africo usque desunt in VL et quantum scimus in llbris

omniby.8^ e. c. in Vlndohonensibws ''il02 et 3103 vetusti Spirensis apographo

et m PariHlnis. In V post dicunt una linea vacua, in margine autcm 111-

teris iincialibus ned alio atque mau. pr. atramento adscriptum est 'hic minus

habet'. Suppleta sunt ex Oroaio.\15. ad caput: incipiunt VL

|16. Sed ge-

neraliter regio proxima Albania, ulterior sub rnari et monte Caspio Or.|17.

albani V, libani L\17. in ulteriore F

|18. Amazonum nominatur Or.] asiae

partis orientis VL\ 18. foL JS" vacuiun ent in V\

lli. cognitioni Or.\

20«

Incipitl 'europa' add. v \ 21. ac fl.] a fi. \'L \ 21. tanais V\ 21. meotisq.;

VLI22. pergit per coni. Zangemeinter

\22. galliam: 'incluaive* adfL v

\ 22.

belligam L\ 24. istrum VL

\24. Euxino Mcr/jisi: sicut VL, om. Or.

\ 25.

Buscipiatur V\25. datia V

\2f>. gotia VIj

\27. (pii(h|uid V \ 27. danubii T,

danubio L \ 28. nostrum marc L.

96 COSMOGRAPHIA.

22 Moesia ab oriente habet ostia fluminis Danubii, ab euro Thraciam,

a meridie Macedoniam , ab africo Dalmatiam , ab occasu Histriam , a

circio Pannoniam, a septemtrione Danubium.

23 Thracia liabet ab oriente Propontidis sinum et civitatem Constan-

tini, quae Byzantium prius dicta est; qiiae et Anthusa. A septem- ^

trione Dahnatiam habet et sinum Euxini Ponti ^ ab occasu ct africo

Macedoniam, a metidie Aegenm mare.

24 Macedonia lidbet ah oriente Acgeimi mare^ a borea Tliraciam, ab

euro Euboeam et Macedonicum sinum, a meridie Acliaiam et Aegeummare, a favonio montes Acrocerauni o s in angustiis Hadriatici sinus, ^^

qui montes sunt contra Apuham atque Brundisium; habet al) occasu

Dalmatiam, a circio Dardaniam, a septemtrione Moesiam.

25 Achaia undique propemodum cincta est mari ; nam ab oriente habet

Myrtoum mare , ab euro mare Creticum, a meridie lonium, ab africo

et occasu habet Cephaliam et Cassiopiam insulas, a septemtrione sinum ^^

Corinthium, ab aquilone angustum terrae dorsum, quo ^lacedoniae con-

iungitur vel potius Atticae,

qui locus Isthmos vocatur , ubi est Corin-

thus, y habens in Attica ad boream non longe Athenas civitatem.

26 Dalmatia habet ab oriente Macedoniam, ab aquilone Dardaniam,

a septemtrione Moesiam, ab occasu Ilistriam et sinum Liburnicum et 20

insulas Liburnicas, a meridie Hadriaticum sinum.

27 Pannonia, Noricus et Kaetia habent ab oriente Moesiam ,a meri-

die Histriam , ab africo Alpes -|- appenninas, ab occasu GaUiam Belgi-

cam, a circio fontem Danubii et limitem,qui inter Galhas et Germaniam

-j- a Danubio dirimit, a septemtrione habent Danubium et Germaniam. 25

1. hostia L \ 1. flumen danubium VL\

1 traciam FX, ut uhique\

2.

i . . . .

dalmaciam L\4. constantinopolim V m. pr.

|5. bizantium VL

\5. quae et

antus V, quae et antusa L: haec om. Orosius, sed sunt ex Honorio c. 32.

cf. quac dixi Hermae vol. XII p. 143 sq.\

6. dalmaciam L | 6. habet et

scripsi: habet VL et Or\6. euxioni X

|6. et africo: et om. VL

\7. a meri-

die — mare om. VL|8. ab orea traciam V

\9. euuoam V

\9. et in dq. i

|

9 aegeum VL uhique|10. a fabonio VL

\10. acroceraonios F

|10. adriatici

F, adriaci L\

\\. bryndisium V\ 11. ab om. L\12. Moesiam Or] othesiam

VLi

14. mortuum mare VL\15. coephaliam F, caephaliam i, Cephaleuiam

Or.I15. Cassiopam Or.

\IG. corinthum F, chorinthum L

\16. quod VL\ 17.

istmos F, istios L\17. chorinthus ij

|18. hinc sunt et athenas ciuitates VL:,

quod Kpectat nd 'habens . . . Athenas civitatem' Orosii | 18. in attico VL\

20. Moesiam Or.] estan VL \ 21. insulas liburnicu V\21. adriaticum V\ 22.

pannoniae. Noricus et retiae F. retia X|

22. habens X, habet I'|23. Poeninas

Or., appemiinas VL 24. frontem V,24. qui Germaniam a Gallia inter Danubium

fRlienumque secernit O/*.; fortasse noster : a Danubio ad Rhenum dirimit;

vel a Danubio sc. incipiens\25. habens L, habet V.

COSMOGRAPHrA. 97

Italiae venerabilis et singularis situs a circio in eurum28

tenditur; liabet ab africo Tyrrenum mare, a borea Hadriaticum mare,

in sinu cuius continenti terrae contigua est, ubi Alpium obicibus

cingitur, quae a Gallico mari super Ligusticum sinum exsurguut et,

5ubi incipiunt, Narbonensium fines, deinde Galliam Raetiamque

secludunt, in siniim Liburnicum ....Gallia Belgica habet ab oriente limitem fluminis Rheni et Germa-29

niam, ab euro Alpes \ appenninas, a meridie provinciam Narbonensem,

ab occasu provinciam Lugdunensem, a circio oceanum Brit^nnicum, a

10 septemtrione Britanniam insulam.

Gallia Lugdunensis ducta per longum est et per angustum inflexagO

Aquitanicam provinciam semicingit. Quae ab orieute habet Belgicam,

a meridie partem provinciae Narbonensis, qua Arelas civitas sita est,

ubi a mari Gallico Rhodanus flumen accipitur.

15 Narbonensis provincia, pars Galliamm , habet ab oriente Alpes 31

Cottias, ab occidente Hispaniam , a circio Aquitanicam , a septemtrione

Lugdunensem, ab aquilone Belgicam Galham, a meridie mare Gallicum,

quod est inter Sardiniam et iusulas Baleares, ^ habens in fronte, qua

Rhodanus fluvius in mare exit, insulas Stoechadas.

20 Aquitania provincia obliquo cursu Ligeris fluminis, qui ex plurima32

parte terminus eius est, in orbem agitur. Haec a circio oceanum habet,

qui Aquitanicus sinus dicitur; ab occasu Hispanias, a septemtrione et

oriente Lugdunensem , ab euro et meridie Narbonensem provincias

contingit.

25 Ilispania universa terrarum situ trigona est et circumflisione oceani 33

Tyrrenique pelagi paene insula efficitur. Huius angulus prior, ex-

2. ab orea V\2. adr. VL

\3. continentia VL

\4. ligurticum L, sinum

(nn. VLI

4. et ubi scripsi: hinc V. exurgentes primum Narbonensium

LI

5. gallia retiaq ; VL \ 6. in sinum om. VL. donec in sinu Liburnico

defigantur Or.\

6. extenduntur supplendum\

6. Hugo Flaviniacensis qui

(irciler anuo llQfl vixit (Monam. Gcrm. hist. scriptt. VIII 2!)1) haec

Uabet *Aethicu8 situm Galliae describens quatuor eius asserit esse provin-

cias, (Jalham Belgicam et GaUiam Lugdunensem, Narbonensem quoque

provinciam et Aquitaniam. Et Galliam quidem Belgicam dicit ab oriente

liabere' «equuntur c. 29—32 ad vcrhuiu fere expressa.\

8. appenninsis VJj,

Poeninas Or.\

8. prouinciam: *errat' add v\9. Lugduncnsem om. VL

\ 9.

hrittanicum V\

10. brittaniam {nt vhique)V\

IJ. lugdoncnsis L\ J4. ubi

mari L^

14. rodanus F|15, partem VJj

\16. aquitanicam sic VL

\ly.

hinc Bunt VL., habens Or. cf. ^ 25\19. insulas decadas VL

\20. legens L

ligeria F| 21. erbc K, urbe L. fortasae in orbe cingitur | 22. isjjanius V

hispaniam L\

2'{. narbononseB VJj\ 24. contigit L \

2:'). Hispania oni. VL\

'i:i. CHt inn. VLj2H. tencniq; V

\2«i. pfne VL

<ipograpbt latini minornii, ed. Riaae. i

98 COSMOGRAPHIA.

pectans orientem, a dextris Aquitanica provincia, a sinistris Balearico

mari coartatus, Narbonensium finibus ingreditur. Secundus angulus

circium intendit, ubi Brigantia civitas sita est Galliciae et ad altissi-

mum farum et inter pauca memorandi operis ad speculam Britanniae

erigitur. Tertius angulus est, quo Gades insulae in Afi-icam intentaes

34 Atlilantem montem interiecto sinu oceani prospiciunt.

Hispania citerior ab oriente incipit ex Pirinei saltibus a parte

septemtrionali usque ad Cantabros Asturesque, atque per Vaccaeos et

Oretanos, quos ab occasu habet; post in nostri maris litore Carthago

35 terminat. lo

Hispania ulterior liabet ab oriente Vaccaeos, Celtiberos et Oretanos,

a septemtrione oceanum, ab occasu oceanum, a meridie Gaditanum oce-

ani fretum, unde mare quod TyiTCnum vocatur inmittitur.

36 Et quoniam oceanus habet insulas Britanniam et Hiberniam, quae

in aversa parte Galliamm ad prospectum Hispaniae sitae sunt, breviteris

37 explicabuntur.

Britannia oceani insula per longum in boream extenditur. Habet

a meridie Galiias. Cuius proximum litus ti-ansmeantibus civitas aperit

quae dicitur Rutupi portus, unde haut procul a Morinis in austro po-

sitos Menapos Batavosque prospectat. Haec insula habet in longo milia 2o

DCCC, in lato milia CC. A tergo, unde oceano infinito patet, Orcadas

nsulas habet, quarum viginti desertae sunt, XHI cohintur.

38 Insula Thyle, quae per infinitum a ceteris patet longius secreta;

quae in medio oceani sita vix paucis nota habetur.

39 Hibernia insula inter Britanniam et Hispaniam longiore ab africo^s

in boream spatio porrigitur; cuius partes priores intentae Cantabrico

1. expectans VL\

1. aquitanicam prouinciam VL|

1. a dextris baleari

circo mari (niare L) narboneusium finibus coartatus ingreditur VL|

3. cir-

cium 0)\, om. VL \3. ubi uingrantia VL

| 3. est et galliciac (gahtiae L) ad

VL. et tra7is20osm'\S. ad]accfZrf.; delendtim jyuto.lZ. altissimam Or.|4. speculum

VLI

4. brittaniae eregitur V\

5. est o7n. VL\5. qua Or.

\ 5. in africum

Or.y rccfe ?|

6. oceanum VL] | 7. Ispania ceterior F, deterior L\7. pirinei

F, pirincis alpibus L|8. Asturesque Or.] ad turres VL

\ S. pergit per

2)v.to\

{). uarceos etjorrentanos VL \ 9. iiost VL, posita Or.\

10. terminatur

VL 1 11. iSpania V m. pr. [sic) 111. barceos V\

11. harceos cettiboros et

I;I

11. orrentanos VL\12. ab oecasu oceanum Z/, om. F

|13. emittltur L

\

15. aduersa VL\IS.sgalliam VL | 15. a prospectu spaniae V (Ispaniae v)

\

17. brittania F, britaniam J/1 19. sic rutupi VL\ 19. haud i 20. batabosq;

VL1 20. prospectant Gronovius

| 21. A tergo] Ergo VL\ 22. XIII F,

Or., Vni L 123. tyle F, tbel^ L | 23. caeteris L \

24. sitani V\ 25. spaniam

i

V (ysp. v)I2G. prorregitur 1* m. pr.

COSMOGRAPHIA. 99

oceano Brigantiam Galliciae civitatem , ab africo sibi in circium occiir-

rentem, spatioso intervallo procul exspectant, ab eo praecipue promun-

torio, ubi Scenae fluminis ostium est; ubi Velaburi Lucenique consi-

stunt. Haec propior Britanniae, spatio teiTarum angustior, caeli solique

stemperie magis utHis, ab Scottorum gentibus colitur.

Huic etiam Mevania insula proxima est, et ipsa spatio non parva, 40

solo commoda; aeque ab Scottorum gentibus habitatur.

In his superioribus sunt flnes totius Europae, in quibustotius regina mundi caelestis habetur Italia singulari

lOvirtute fertilitate potentia toto mundo sacrata.

Africa, quam in tertiam orbis partem maiores nostri eius adsen-41

tatores accipiendam aliquando protulemnt, non spatiomm mensu-

ram sed circumclusionum rationem secuti, suo mari quod ab

occasu ex oceano exoritur in meridiem magis vergens praefocatur:

isunde Afi*icae limes coartatam et angustiorem claudit hcremum. Hinc

etiam aliqui, quamvis eam longitudinem h a b e r e existiment, tamen multo

angustiorem intellexerunt, ut inverecundum dicerent, tantae angustiae

provinciam tertiam dici partem: sed in Europa eam iudicaverunt

reputandam, hoc est ut non eam similem duabus dicerent,

20sed de duabus uni subiectam-, quae ardore venenoquedeformis plus habet heremi quam montes. Africam per42

omnia situ et populis minorem esse certissimum est, quia et natura

sui minus habet spatii, et caeli inclementia pbis deserti. Cuius de-

scriptio per provincias et gentes haec est.

25 Libya Cyrenaica 2>ost Aegyptum in parte Africae prima est. naec43

incipit a civitate Parethonio et . . . Catabathmon, inde secundo mari

1

1. bigi-antiam VL, galletiae V vi. pr., galitiae L \ 2. spectant Oros.

exspectat F, expectat L \ 2. promontorio V \ 3. sc^ne i, sceuae F | 3. ho-

stiura eat L \ 3. ubi ucl aburi V, uel' ubi aburi L, Velabri Orosll codd.

omnes\ 4. prior VL |

4. britaniae L\4. angustiarura L

\4. soHsque L \ 5.

a/j Scottorum usque ad aeque ab om. L \5. scottorum V

\5. genti ex

gentib; V m. pr. \ 6. Monapia Pl/n. IV 103\

7. scottonun sic VL\

II.

fAfricam V'|11. tertia <l parte L\\\. ass. L\ 12. aliquanti T, aliquanto

L \ \'l. Bpatio mensurae VL. Jortasne spatia mensuracV ) 13. circumchisio-

nis L\ 13. rationc sicut buo VL| 14. occasu ex Or. ; om. L] ocoano ex V\

15. coartum F, coanim L\ 15. Ii<rcrau8 K, herhenus L \17. inuerocundiam

/vI

17. rj. et/arn § 1 |11». ut non T, non ut L \

1'.). similcm duMc diccrent

VI20. ardorem L

\28. indemtia L, inigmadac V

(25. l>ybia V, Libia L

|25.

et l*entapoli8 rif/tl. Or.\25. poat Ac.] quae acgyj)tUH VL

\20. parthenio VL

26. ct montihuB Catahatlimon Or. |2t5. catabotliinon r|2('>. in VL.

100 COSMOGRAPllTA.

usqiie ad aras Pliilenonmi extenditiir [et]. Usque ad oceanum meri-

dianum quae liabet gentes Libyoaethiopum et Garamantum. Huic

est ab oriente Aegyptus, a septemtrione marc Libycum, ab occasu Syr-

tes maiores ot Trogoditae,quae liabent a contra insulam Calypso , a

meridie Aethiopicum oceanum. 5

44 Tripoli provincia, quae est et Subventana vel regio Arzugunj,

ubi Leptis Magna civitas est, qimmvis Arzuges per Africae limitem ge-

neraliter vocantur, habet ab oriente aras Philenorum inter Syrtes maio-

res et Trogoditas, a septemtrione mare Siculum vel potius Hadriaticum

et Syrtes minores, ab occasu Byzacium usque ad lacum Salinarum, a 10

meridie barbaros Getulos, Natauros et Garamantas usque ad oceanum

Aethiopicum pertingentes.

45 Zeugis prius non unius loci cognomentum, sed totius provinciae

fuit, velut in hodiernum ita a prudentibus accipitur. By-

zacium e s t , ubi e i u s m e t r o p 1 i s civitas Adrumetus s i t a e s t ; 15

Zeugis est, ubi .Carthago civitas constituta est; Numidia voci-

tatur, ubi Hippos Regius et Rusiccade civitates sunt. Habet ab

oriente Syrtes minores et lacum Salinarum, a septemtrione mare nostrum,

quod expectat ab occasuad Siciliam et Sardiniam; ab occasu ha-

bet Mauretaniam Sitifensem, a meridie montem Suggarem, et post20

eos Aethiopum gentes pergentes usque ad oceanum Aetliiopicum.

46 Sitifensis et Caesariensis Mauretaniae sunt, quae habent ab

oricnte Numidiam, a septemtrione mare nostrum, ab occasu flumen

Malva , a meridie montem Astrixim,

qui dividit inter vivam terram et

liarenas h c r em i iacentes usque ad oceanum , in quibus oberrant 25

Grandes Aethiopes.

1. et F, om. L\

1. interpunctionem emenclavi\

2. habent L\2. hbio

VLI

2. ethiopum L\2. ubi FX, huic Or.

\ 3. mare om.L\ 3. hbicum FX 3.

sirtes L vhiqnc\4. et T.] etrogoditae F, et trocoditae L

\4. calipso VL

\

5, acthiopum L \6. Tripoli sic VL

\6. prouinciam V

\6, est FX, n^im de-

lendumf\

0. Subventana Oros., subetanea FX, cf. § J2 1 6. azotum VL\

7. magnus L\

7. qua asreuges K, quae zeuges L \ 8. habent VL\

\). tro-

coditas L, troditas V\

9. adriaticum V, hadr. X|

10. bizantium VL\

11.

getulos F, gcculos L\]\. Natabrcs Or.| 13. zeuges VL, Zeugis Or.

\ 14.

bizantium VL\16. Karthago Magna Or.

\17. ippos FZ, regios X

|17. rusi-

caddQ X120. mauritaniam X | 20. montem FX, montes Uzarae Or.

\20. post

eius XI

21. pervagantes Or., recte?\

21. usque F, que X;

22. Sitifenses

et caesaricnses X|22. mauritaniae X

|24. malua sic VL

\26. Gangines Or.

grantdes F, grandes X|26. aethiopi VL.

COSMOGRAPHIA. 101

Tingi Mauretania Africae ultima est t o t i u s ; haec habet ab oriente 47

flumen Malvam , a septeratrione mare nostrum usque ad fretum Gadi-

tanum,quod inter Abenna et Calpis duobus promuntoriis coartatur •,

ab occidente li a b e t Atlilantem montem et oceanum Athlanticum , ab

Safrico Hesperium montem, a meridie gentes Autololum, quas nunc Ga-

laudas vocant, usque ad oceanum Hesperium contingentes.

Hic est totius Africae terminus.

Nunc insularum, quae in nostro mari sunt, loca nomina et spatiaz^g

exponam,

10 Insula Cypros habet ab oriente raare Syrium, quem Issicura sinum 49

vocant, ab occidente mare Pamphylicum ; a septemtrione Aulone Cilicio,

a meridie Syriae et Phoenices pelago cingitur. Cuius spatium in longo

tenet milia CXXXV, in lato miUa CXXV.Insula Creta finitur ab oriente Carpatio mari, ab occasu et sep-50

i5temtrione mari Cretico, a meridie mari Libyco, quod et Hadriaticum

vocant; habet in longitudine milia CXXVII, in latitudine railia L.

Lisulae Cyclades, quarum ab oriente priraa Rhodos, a septeratrione 51

Tenedos, a meridie Carpatos, ab occasu Cythera, ab oriente finiuntur

litoribus Asiae, ab occidente mari Icario , a septemtrione mari Aegeo,

20 a raeridie raari Carpatio. Sunt oranes Cyclades insulae numero LIHLhae tenent a septemtrione in meridiera railia D, ab oriente in occasum

milia DXC.Insula Sicilia tria habet promuntoria: iinum id est quod dicitur52

Pelonim et aspicit ad aquilonem, cui I^Iessana civitas in proximo est*,

25secundum promuntoriura Pacinum, sub quo civitas Syracusana sita est,

euronotum respiciens; tertiura Lilybeura, ubi et civitas eiusdem norainis

sita est, dirigitur in occasura. Haec habet a Peloro in Pacinum milia

1. mauritania VL\

3. abaenae et capis F, abane et capis L|

3. pro-

montoriis F (muntur m. 3) \4. sub africo VL

\5. experium V

\ 5. aulolum

V et (corr. m. pr. ex aulorum) L\ b. galaudes L

\ 6. experium V\8. intro

mare V, intra mare ij10. sirium V

\10. quem] qd L

|10. histricum sinum

VLI

11. aulonae I'|11. cilio L. cf. Pliniua V 130

|12. et Phoenices Or.]

finis VL\V6. CXXXVJ CLXXV Or.\15. mare cretico V\ 15. mari iydico V

liguatitico L\

15. adr. V, hadriticum L \ 16. longitudinem L\IH. CLXXIl

Oro«.( 16. LKjquiuquaginta LM. cycladas T 17. et ab oriente F|18. cytera

i

V, cythara L\ l'J. occidente L] o^iente V {erat oriente)|

20. carpato VL\

20. inaulaB V m. pr.\

21. milia (miliaria L) D.\C VL\ CC Oroaiua

jniulo rectiua\ 23. promontoria V ut ubique

| 28. unum Or., om. VL\24.

pelurum VL\24. mcHaena L

\2i\. euro notumque 1', curonothumq ; L \

20.

lilibeum V, lylypheum L.

102 COSiMOGRAPHIA.

CXLVIIII, a Pacino in Lilybeum habet milia CLXXIIII. Haec

ab oiiente cingitur mari Hadriatico, a meridie Africo, quod est contra

Subventanos et Syrtes minores; ab occidente et septemtrione habct mare

Tyrrenum , a borea usque i n subsolanum fretum Hadriaticum,

quod

dividit i n t e r Tauromenitanos Siciliae et n o b i 1 i s Italiae Brittios. 5-

His finibus, sicut supra demonstravimus, Sicilia cou-

tinetur.

53 Insula Sardinia habet a meridie contra Numidiam Caralitanos.

Quae Sardinia parvo fretu spatio milium XX a Corsica dividitur.

quae Corsicam versus a sej)temtrione habet Ulbienses. Cuius spatiaio

in longo teuent milia CCXXX, in lato milia LXXX. Haec habet ab

oriente et borea Tyrrenicum mare, quod expectat ad portum aeternae

urbis Romae; ab occasu mare Sardum, ab africo insulas Baleares longe

positas, a meridie Numidicum sinum, a septemtrione Corsicam insulam.

54 Insula Corsica multis promuntoriis angulosa est. Haec habet abi5

oriente Tyrrenum mare et portum aeternae urbis R om a e , a meridie

Sardiniam, ab occasu insulas Baleares, a circio et septemtrione Ligusti-

cum sinum. Tenet in longo milia n um e r o CLX, in lato milia XXVI.

55 Insulae sunt Baleares duae, maior et minor, quibus insunt bina

oppida. Maior Tarracotiam Hispaniae civitatem, minor Barcilonam 2()

septemtrionem versus contra se habet. Maiori suhiacet insula Ebusos;

deinde ab oriente Sardiniam, ab aquilone mare Gallicum, a meridie et

africo Mauritanicum pelagus, ab occasu Hibericum spectat.

56 Hae sunt insulae ab Hellesponto usque ad oceanura per totum

magnum pelagus, d e fam o s i s ,quae et cultu et magnitudine cele- 25

1. CLVnil Or.\ 1. in hlibeum V, in lylybeum L\ \. CLXXVH Or.

\

2. adriatico VL | 3. subentanos VL|

3. habet o?n. VL\

4. ab orea V\ 4,

adriaticum V\ b. a dit inter usqve ad sicili^, fortasse etiam ad britios,

iii rasura V m pr.\

5. auromenitanos V\ 5. britios V, brittios L | 9.

fretu Vf freta L \ 9. quae Corsicam] quft corsicam X, quam corsicam quamcorsicam F, prioribus dvohus erasis

\10. ueraus 'posi sept. demuni VL

\10,

ulbinenses VL | 11. milia passuum L\

11. in lato milia LXXX om. L\ W.

LXXXJ CCLXXX Orosius, /i/.si ineet error\ 12. et & L

\12. tyreunicum

V\ 14. municum sinum L\ 15. angulosa F, angusta L | 18. in latum V\ 19.

insulas et duas F, coi-r. v\

19. maior T", maius L\

20. tarraconally|

20.

ciuitas minor (minus L) barcilona a septemtrione uersus IX|

21. maiores

insulas bosos VL\ 23. africae VL: et africo Or. | 23. mauritauiara cui pe-

lagus VLI23. spectat V, cxpectat L.

i

COSMOGRAPHIA. 103

bres habentiir. Et quoniam universa terrarum orbis spatia vel in-

sularum descripsimus, nuncadmaiorem demonstrationis struc-

tionem, in quantum vigilantia nostra investigare potuit,

demonstrabo, ex aeterna urbe Roma initium sumens,squae caput est orbis et domina senatus.

4. aeterna F, terna Lj4. est urbis L

\4. dominatio saenatus L EXPLI-

CIT FELICITER DESCRIPTIO TOTIVS ORBIS TRIPERTITI VL.

EXPOSITIO TOTIVS MVNDlET GENTIVM.

1 Post omnes admonitiones,quas tibi commendavi de studio vitae tuae,

carissime fili , incipiens nunc volo tibi exponere historias plurimas et admi-

rabiles, quarum quidem aliquas vidi, ceteras vero ab eruditis auditu percepi,

quasdam lectione didici. Haec igitur sensibus comprehendens non solum

multa utilia cognosces, sed et tuam ornare sapientiam ex huiuscemodi rerum 5

2 varietatibus praevalebis. Quaerentes autem scribere debemus dicere primum.

quomodo mundus a deo fuerit institutus ; dehinc quae gentes ab oriente

usque ad occidentem constitutae sint; post hoc quanta sint genera barbaro-

rum; deinde omnem Romanorum terram, quot sint in omni mundo provinciae,

vel quales in substantia ac potestate;quae civitates in singulis provincus lo

habeantur, et quid in unaquaque provincia aut civitate possit esse praeci-

puum: munificum enim hoc opus et studiosum mihi esse videtur.

3 Unde ergo nos oportet incipere, nisi a Moyse? nam priores, qui de his

rebus scribere couati sunt, afiquanta dicere potuerunt; solus autem Moyses,

divino spiritu plenus tudaeorum propheta,quod est certum scripsit. Post 15

hunc de provinciis et temporibus sequentia dixit Berosus Chaldaeorum phi-

osophus, cuius htteras secuti sunt Maneihon, Aegyptius propheta, et Apol-

l G = codex lacohi Gothofredi qiiem olim luretics possederat. Sola

librariorum sed nvlla auctoris vitia emendare studui. Hodie depei'ditus

est vel latet. g vel y(} = correctoris manus. —Goth = fjraviores Gothofredi coniecturae. —C = altera recensio^ ex codice qui G simillimus erat politius sed

ah archetypo Graeco midto remotius efficta. Eius codice P (Parisino

1418) ex ed. Muelleri plerumque idor ^ raro etiam Cav. (Cavensem

A. MaiiJ adhibui. Quae latius typis expressa sunt^ sola C recensio exhibet.

Initium ad p. 105, 17 deest G. Titidum effecicum Goth. e subsci-iptionep.

126. INCIPIT LIBER IVNIORIS PHILOSOPHI IN QVO CONTINETVRTOTIVS ORBIS DESCRIPTIO C'.|2. et admirabiles P,om. Cav.3. quidem

P eiusdem Cav.| 3. auditu P, -tas Cav.

|5. cognoscebis C

\5. et tuam P],

etiam Caw.llO. potest Cav., possit /'13. a— priores W]14.conati — aliquanta

in Cav. evanida 5M7j/|14. rebus P, om. Cav.\\b. divino spiritu om. Cav. (?)|

15. Post— prov. P] Dc provinciis vero Cav. | 16. eequentia /. c. (IxuXov&a

17. apollinius Cav.

1

i

EXPOSITIO TOTIVS MVNDI ET GENTIVM. 105

lonius, similiter Aegyptiorum philosophus ; losephus quoque vir sapiens, lu-

daeorum praeceptor, qui captus a Romanis scripsit ludaicum bellum. Post

istos vero Menander Ephesius et Herodotus et Thucydides similia conscri-

pserunt, sed uon valde de antiquis. Et haec quidem illi. Ego autem de"

5 quibus memorati scripserunt, experiar tibi breviter exponere.

Gentes aiunt esse Camarinorum in partibus orientis , cuius terram 4Moyses Eden nominando descripsit; unde et fluvius maximus exire dicitur

et dividi in quattuor flumina, quorum nomina sunt haec: Geon, Phison,

Tigris et Euphrates. Isti autem homines, qui praedictam terram inhabitant,

^^ sunt valde pii et boni, apud quos nulla malitia invenitur neque corporis

neque animi. Si autem ahquid vis certius discere : dicunt eos quod neque

pane hoc nostro communi utantur neque aliquo simili cibo neque igne, quo

nos utimur, sed pauem quidem eis plui per singulos dies asserunt, et bibere

de agi*e^ti melle et pipere. Ignis autem eorum solis esae perhibetur flagran-

15 tiae tantae , ut statim quod e caelo in terram diflfunditur, potuissent omnes

exuri, nisi se cito in fluvium mitterent, iu quo tamdiu volvuutur, douec idem

ignis in locum suum denuo revertatur.

Sunt autem et sine imperio, se regentes videlicet. Escam vero5

non utuntur omnibus coramunem. Scilicet quod neque malitiam corporis

20 nostri habent ; neque enim pulex neque pediculus nec cimex aut lendes

apud eos invenitur, aut in corpore aliquid infirmum. Neque enim

vestimenta utuntur omnibus communia : sed ita inlibata est vestis eorum,

quae neque insordidari potest ; et si hoc contingat, per ignis f gladium

loturam expectant, ardens enim melior fit. ;Neque seminant nequeC

25metunt. Sunt enim. species excellentes variae et pretiosae, vehiti lapides

pretiosi, hoc est smaragdi, margaritas, iacinti et carbuuculus et saphirus

6. Camarinorum: cf. et KaQjuaQa vel XtijuaQn Indicum apud Ptole-

viacvm VII i, 01 ci Perijpl. uiar. Krythr. (Geogr. f/r. min. ed. Mueller

I 300) et promunlurivm TdfjaQOv StrahonisXI 519 rcl Samara Orosii.p. 58, 1.\

10. aput Cav.\

11. autem om. Cav.\

12. nec—nec Cav.\15, tantae add.

Muellerus (sed aute flagrautiae) | 15. quod] quum Muellerus. Sed in

Graeco uti pro ort legil qui vertit.

O 18. Sunt: hic inclpit (rI18. Seres gentes Goth(ofredus)

\20. neque

podulus nec cimes aut lindes G\

20. cf. Stephanus Byz. s. v. JjQax/uaveg|

2.'J. quac g] que (' 23. gladium: jyvto radiuni|24. expetant G, expetunt

vel expediunt Goth. \ 25. exceltes G, corr. g \25. pretiose 6r, corr. g.

C 18. BeJ semet ipsos C ' IS. videlicet—acilicet oin. C\

19. quod—infir-

mumj In quibus Hieut nulla nmlignitas invenitur, ita neque pulices neque

pediculos nequc? cimicos uut aliquid (piod est noxium habero posHunt ('|21.

Neque— expcctantj VcHtimc.-nta eorum Hordidan- ncsciunt; (juod si contigerit,

per ignem solis (sordis ci. Muellerus) loturain expectant C\

24- Neque—tnetunt om. C

\25. Sunt pretioHiJ Sunt autcuj apud eos lapides pretiosi et

viirii CI20. margaritae hyacinthi carbtincuhiK et «apphirus ('.

106 EXPOSITIO TOTIVS MVNDI ET GENTIVM.

in montibns, et inde omnes exeunt sic, secundum hunc modum. Flu-

vius exiens exit in montibus, per singulos dies ac noctes manans, magis

vero adsidet cacumina montium. in multitudine aquae cingitur. Pro-

ximae gentis astutia invenit artem, per quam quae exinde exeunt in-

7 venire possit ; facientes retias in angusta loca fluvii suscipiunt ventura. ^

Cum tanta vero felicitate neque laborant neque aegrotant, solum autem

moriuntur scientes et diem mortis suae : moriuntur enim omnium centum

decem et octo et centum viginti annonim. Et maior minoris mortem

non videt, nec parentes filiorum. Scientes singuli diem mortis suae sibi

faciunt sarcofagum de aromatibus varium, quoniam ad eos omnia aro- lo

mata abundant, et ponens se ibi expectat expetentera animam ; ventura

autem liora omnes salutans et omnibus valedicens sic debitum reddit,

et est multa securitas. Et hoc quidem huius gentis bona ex parte di-

ximus; multa enim habentes dicere praetermisimus. Habitatio autem

terrae eomm est mansionum septuaginta. 15

8 Post ipsam gentem quid aliud est venientibus ad occidentes Brach-

mani degunt. Et ipsi sine imperio transigunt bene, et detinent vicino-

rum bonitatem. Et est habitatio eorum mansionum quinque.

Q. 3. adsidetJjp?<^o abscindit 3. cingit Goth.\^. proxime 6r, em. ^ 4. per aquas

que (r, ut per ^, per quam iV/MeZ/. quae (7o/A.jo. in congusta 6r|t). egrotant G7. omnino Goth.

\9. non volet G, dolet Goth.

| U. expeteutem] expirantem

Gothofredvs\ 16. BRAXMANI G\ IS. abitatio G.

1. et—modum] Quibus omnes secundum hunc modum habundant C

(abundant -P)|

1. exiens] exinde Mvell.\

1. Fluvius—cingitur] Decurrens enim

fluvius diebus ac nottibus montem abscindit et illius crusta aquarum im-

petum trahit C (impetu P)]3. At,'proximae AhieU.\'S. Proximae—ventura] Astutia

vero gentis hanc invenit artem, per quam quae inde exeunt habere possit

(possint r): facientes retia et in angusta fluvii loca ponentes ea quae de

superiore parte descendunt, sine ulla difficultate suscipiunt 6' | 6. Cum— suae]

In t. ergo f. viventes ncque laborant (nesciunt laborare uec F) aliqua iufir-

mitate aut aegritudine fatigantur, nisi hoc (f. n. h. 0771. Cav.) solum quod

de corpore exeunt, sed diem obitus ante mortem (a. m. om. Cav.) liabentes

praecognitum C|

7. Moriuntur — annorum ] omnes enim centum annorum

et viginti (et v. oin Cav.) moriuntur C \ \). filiorum] filios plangunt C\9. non

videt C I 9. Scientes— securitas] Cum ergo unicuique illorum dies mortis

coeperit propinquare, facit sibi sarcofihagum ex aromatibus variis (varium

Cav.), quoniam apud eos aromata multa sunt: et cum viventi {puto vivendi)

ultima veuerit hora, omnes salutans omnibusque vale dicens in eodem se

sarcophago ponit, et ita cum securitate maxima naturae debitum reddit C\

13. hoc] haec C|13. ex— praetermisimus om. C

|15. terrae om. C

| 15. LXXC

I16. Hinc ea tanium ex C enotabo

,quae atU ad ij)sa8 res explicandas

qaalicunqne vsui esse possunt aut rei criticae in G exercendae inserviunt,

mcras aulcin parajihra^es verhorumce ambaijes viultas omittam.\\^. quid—occ.J

ex alio latere C\ 16. Brachmanas referunt habitare C\17. benej feiiciter C,

I

EXPOSITIO TOTIVS MVNDI ET GENTIVM. 107

Post hos ad altera regio Eviltarum : et ipsi sine imperio et paene 9

deorum vitam viventes. Et horum terra mansionum triginta duo.

Post hos altera gens quae vocatur Emer, et ipsa vivens sine im-10

perio, transigit legaliter, et habitant terram mansionum quadraginta

5 septem.

Post hos regio quae appellatur Nebusa, qua invenitur tyrannonunll

initium; et regitur a maioribus. et est mansionum sexaginta.

Hinc seminatio et messio. Praedictae autem gentes sine Camarinas 12

vivunt pomis et piper et mella; Camarini panem enim caelestem cotis

10 dianum accipiunt. Inter eos omnis nec irascitur, nec iudicium appetunt,

neque rixa neque cupiditas neque dohim vel aUquit mah est.

Post ergo Nebus gentem adiacet regio Disaph : quam qui habitant, 13

reguntur bene, quomodo vicini. Et habitant terram tenentera mansio-

nes ducentas quadraginta.

15 Post hanc gens sic appellanda loneum : cuius homines eodem modo 14

vicinantibus viveiites vitam transigere putant: indifferens enim ad eos

vita. Et habitant terram centum viginti mansionum.

Deinde Diva gens : eodem modo reguntur a maioribus , habentes 15

terram mansionum ducentarum decem.

20 Deinde est India maior, a qua triticum et omnia necessaria exirelg

dicuntur ; similiter proximis viventes bene transigunt, et habitant terram

magnam et bonam mansioiuim ducentanim decem.

Deinde adiacet f Eximia regio, quae dicitur viros habere fortes et 17

valde industrios in bellis et utiles in omnibus; inde India minor, cum

25 ei motus fuerit belli a Persis, petit auxilium; qui in omnibus habun-

dant. Et habitant terram mansionum centum quinquaginta.

(jf 1. adest puto| 1. Evilat ( Gcnesia 2^ 11) a Chrlatianis in India collo-

cahantur.\ 1. pene <r

\6. Nebus, a qua Muell. fort. recte

\ 8. sinre G? \9.

melle Goth.\ 9. camarina ^t'|9. celestem G

\18. Diva /. e. Taprobane Goth.\

19. ducentas G^ fort, recte; nam accuaativo casiL scriptor saepius pcrperam

ustLS etst.I20. triticum G

\24. inde om. G | 25. quo G.

C 1. Post—triginta duo om. C\

4. regulariter transigit C\

6. Nebus C\

8. lati etseminant ot metunt C\ 8. sine Camarinis C\9. Camarini autem super

haec bona, bicut antc diximua, et panem caelcstem accipiunt cotidiauum,

quia nec sqq. C\ 11. dolor C, dolua Afaius\12. Post—gentemj Ilis C\ 12.

Dysap Cav. Dypnap I*\

l.i. reguntur bene] rcguut C \ 18. quomodo et

vicini (J\ 1.3. CC manbionum C<ir., rfirte P\ 1.'). Clioneum C \10. vitam tr.

p. om. C\ \i'i. apud eoH C\ 17. CXXX manHionum (Jac, rcrte V\

19. man-

Bionum CCXX C \ 20. triticum] Biricum 6', eericum /*|22. mantiionum CXX

C, recte l*|

2.'J. eximia] fori» una (c (jracciH tiu* ^la MuelUrua conicit orta)

(JI24. industrioBOB C

\ 24. unde C\

2'). (pii omniljua C.

108 EXPOSITIO TOTIVS MVNDI ET GENTIVM.

18 Post lios India minor, cuius gens regitur a maioribus, et ad eos

elofantorum innumerabilis multitudo, et Persae ab ipsis accipiunt propter

multitudinem. ITabitant terram mansionum quindecim.

19 Post hos sunt Persae, Komanis propinquantes,

qui historiantur

valde in malis omnibus et bellis esse fortes. Et impietates ab eis^

magiias agi dicunt; non cognoscentes naturae dignitatem sicuti muta

animalia matribus et sororibus condormiunt. f Et impie faciunt in illum,

qui fecit eos, deum. Alias autem habundare dicuntur in omnibus ; data

enim potestiite ad eos adpropinquantibus gentibus negotii suae regionis,

omnia habundare videntur. ^^

20 Horum autem prope Sarracenorum gens degit, rapina sporantium

suam vitam transigere : et mulieres aiunt in eos regnare.

21 Et haec quidem de praedictis gentibus historicus ait. Quoniam

vero necessarium est et nostram terram , hoc est Romanorum , conscri-

bere, experiar exponere, ut possit legentibus prodesse. Incipiamus ergo. 15

Diximus enim, Persarum terras quot mansionum esse dixerunt qui

conscripserunt, et quia impii ac periuri et sponsiones non custodientes

nec belli neque alterius negotii.

22 Post hos nostra terra est. Sequitur enim Mesopotamia et Osdroena.

Mesopotamia quidem habet civitates midtas et varias : quarum excellen- 20

tes sunt, quas volo dicere. Sunt ergo Nisibis et Edessa: quae in om-

nibus viros habent optimos et in negotio valde acutos, et bene f nantes

praecipue et divites ; et omnibus bonis ornati sunt : accipientes enim a

Persis ipsi in omnem terram Romanorum vendentes et ementes iterum

tradunt, extra aeramen et ferrum, quia non licet hostibus dare aei-amen 25

aut ferrum. — Istae autem civitates semper stantes f dum et impera-

Q 2. perse G|

4. istoriantur G\

6. muta. : /ort. bruta?|

7. Et — deum'Titerpolata puto ah illo qui e rjraeco vertit; auctor enim libelli Chrisiianus

uon fuitI8. abundare G

\ 22. venantes C, venerantes /. Gronovitcs, navi-

^T^antes Gothofrechis, navantes Th, Muellerus\25. erameu G

\ 25. eramen

^'t ! 26. dum] domini vel dei vel deum Goth. an divina imp. sapientia?

(J 1. et ad] est aput C \2. pr. mult.] elephantos C

\4. quos historiae tra-

dunt pessimos essc et fortes in belHs C| 5. Et—dicunt om. C

\7. nefando

concubitu sociantur C\ 7. et impie — iu omnibus om. C \ 9. ad eos adp.]

propinquis C \9. suae reg. om. C\ 10. bonis omnibus C

\11— 18. His so-

«iatur Saracenorum gens, arcu et rapinis vitam suam transigens, qui si-

miles Persis impii et peiores sunt, sponsiones n. c . . . negotii: quibus mu-

lieres imperare dicuntur C \ 13. Et haec — conscr. et om. C\

21. quas

— ergo] hae C\ 22. optiinos in ncgotio {om. et valde acutos) C\ 22. et valde

praecipue venantes C rectef\24. vcndunt, et ementes quae uecessaria sunt

it. tr. C I 25. quia sqq."] has enim species duas hoc est aeramen et ferrum

non licct h. d. C\26. civitates gubernacuio dei stare videutur et impera-

toris prudcntia C.

EXPOSITIO TOTIVS MVNDI ET GENTIVM. 109

toris sapientia, liabentes menia inclita, bello semper virtutem Persarum

dissolvunt: ferventes negotiis, et transigentes cum omni provincia bene.

Deinde Osdroenae Edessa, et ipsa civitas splendida.

Deinde iam regio Syriae omnis. Partitur in tres Syrias, Pynicam et23

sPalaestinam et Coelam. Et habent civitates varias et excellentes ot

maximas, quorum ex parte memoratus delectaljor audientes.

Est ergo Antiochia prima civitas regalis et bona in omnibus , ubi

et dominus orbis terrarum sedet, civitatem splendidam et operibus pu-

blicis eminens et multitudinem populomm accipiens, omnis sustinet,

lohabundans omnibus bonis.

lam alterae civitates veUiti Tyms, quae, omnium negotium fer-24

venter agens magnifice fehx est : nulla enim forte civitas orientis est

eius spissior in negotio ; et divites viros habens et potentes in omnibus. 25

Post istam Berytus civitas valde delitiosa et auditoria legum habens,

I5per quam omnia iudicia Romanorum .... Inde enim viri docti in

omnem orbem terrarum adsident iudicibus et scientes leges custodiunt

provincias, quibus mittuntur legum ordinationes. lam etiam et Caesarea26

civitas est similiter deUtiosior et liabundans omnibus , et dispositione

civitatis in muUa eminens. Tetrapylon enim eius nominatur ubique,

2oquod unum est novum aUquid spectaculum.

lam aUerae omnes, quonim et ipsorum nomina ex parte necessa-27

rium est dicere, quia singula eorum habent.

Praecipua est ergo et bona civitas et Laodicia, quae suscipiens

omne negotium et emittens Antiocliiae magnilice adiuvit et exercet.

G 4. siriae G |4. sirias G \

4. pynicam et palestinam et coelam G\

8.

yp. splendida' Goih.\13. spisior G

\14. portis. Tam G post istam Mncl-

ler\

14. Beritus G \ \o. per quae Goth. cf. C \ 16. adsedent 6r|19. tetra-

phylon G\2\. altere G

\21. quarum et ipsariim Goth.

\ 22. quia: lerje

quid.!22. siiigulao earum quid habent (Jotli.

\23. ladicia G

\24. omuem G

\

24. adivivat Goih. fort rrcte.

{] 2. ferventes rebus C\

2. bcne om. C \ 4. punicam P, phoenicon Cnv.

5. coelam /', coelen Cav. I C. quarum C recte\

(>. ex—orgo oin.. (J\6. memo-

rans delectabo Mnell.\

7. et bona om. C \ 8. civitas spkMidida J*\

\). muUitu-

dine p. omata, undique accipiens C\ 11. lam /<qq.] Tyrus quoque civitas in

omnibua felix, spissior populis, viro» liabet ex negotio divites et potentes

in omnibua C\

14. Post ipsam C\

15. Uomanorum stare vidcntur C,

qui inde— ordinationes om/ttit\

18. sim. del.] delicioHissima C \ 18. et hab.

— cmincns om. C | li). tetrapylum (J \ 20 unum et novum aliquid Hpocta-

culum pruobet C\

21. iHm — 23. er^^o et om. C\

23. Laodicin vero

civitaH optiina f|ua<! Hiiniliter 6'|24. inagnirice — exercet om. C.

110 EXPOSITIO TOTIVS MVNDI ET GENTIVM.

28 His similiter et Seleucia civitas obtima, quae et ipsa omnia quae

veniunt praedictae Antiochiae offert, et fiscales species et privatas.

Dominus orbis terrarum impei-ator Constantinus videns, quod sic utilis

est ei et exercitui, montem maximum secavit et introduxit mare, et

portum fecit magnum et bonum, ubi venientes naves salvarentur et^

fiscale onus non periret.

29 Deinde aliae iam civitates omnes. Ascalon et Gaza, civitates emi-

nentes et in negotio bullientes et Iiabundantes omnibus, mittunt omiii

30 -j- negotio Syriae et Aegypto vinum optimum. Neapolis et ipsa civitas

gloriosa et valde nobilis. Trijjolis et Scythopolis et Byblus et ipsa^^

civitas in industria posita. Heliopolis quae j)ropinquat Libano monti,

mulieres speciosas pascit, quae aput omnes nominantur Libanotidas ; ubi

Venerem magnifice colunt: dicunt enim eam ibi liabitare et mulieribus

gratiam formositatis dare.

Sunt autem iterum civitates et ipsa Sidon , Sarepta , Ptolemais, 15

Eleutheropolis, obtima similiter, et Damascus.

31 Quoniam ergo ex parte praedictas civitates describsimus et diximus,

. . . in linteamina sunt hae : Scythopolis, Laodicia, Byblus, Tyrus, Berytus,

quae linteamen omni orbi terrarum emittunt, et sunt eminentes in omni

habimdantia. Similiter autem et Sarepta et Caesarea et Neapolis, quo-20

modo et Lydda, purpuram alithinam. Omnes autem praedictae civi-

Q 1. obtima sic plerumque G\3. 'yo. Constantius' Goth.: rectef

|3. Con-

staniium intellegaa, de quo Hieronymus ad a. 343 : magnis reipublicae im-

peusis in Seleucia Syriae portus effectus]9. c/. infra C

|10. scytopolis G

\

10. bibilus G|

11. haehopohs G | 12. que^G | 15. ptolemes G\ 18. excel-

lentes m ^^uto|18. Ae (?, hae GotJi.

\18. scitopohs ladicia biblus tipus ber-

itus GI

19. emiuentes in omni supra lin. add. G \ 20. sarafa G\2\. alt-

inam 'yQ. ahtinam* (x, alithinam {aXri&Lvriv) Goth.

C 1. obtiraa] magna C|

1. quae veuiuutj bona C\ 2. offert] mittit C

\2.

et f. — terrarum om. C\3. videns — exercitui om. C] quam ob rem C 3.

Constantius P, -inus Cav.\

5. et fisc. — periret om. C \ 7. omnes om. C.\

lamnea jMncllerus\8. etTei buU. om. C

\8. omnibus bonis C

\9. nego-

tioj regioni ciim C legendum\9. aegypti C |

9. et ipsa om. C, ut j^cissini.\

10. Byblus et ipsae civitates industriosae C\ 11. q. pr] proximans C|12.

pulcerrimas C| 12. pascit] mittit Cav, nutrit P\12. libanitidas C

|12. apud

oraues om. C\ 12. ubi — dare om. C\ 15. autem] optiraae C, rcctc^i et ipsa

oiiK C\ 15. Ptolemais C\ 16. obt. sim. om. C | 17. et diximus — LadiciaJ

necessarium mihi videtur, ut etiam quidnam unaquaeque civitas proprium

habeat, exponamus, ut qui legit, certam eorura (earum Cav\ scieutiam ha-

bere possit. Scythopohs igitur, Laodicia C\19. q. lint.] htteraturam Cav.;

linteamen P\19. et sunt — autem et om. C

\20. Sarepta C

\20. quomodo

om. C\21 altinara.] praestant C.

EXPOSITIO TOTIVS MVNDI ET GENTIVM. mtates gloriosae et fi-uctiffcrae in friunento, vino et oleo [hi] et omnibus

bonis; Nicolaum itaque invenies palmulam in Palaestines regione, loco

qui sic vocatur lericlio, similiter et Damascenam et alteram palmulam

minorem et psittatium et omne genus pomorum habundantem.

5 Quoniam autem oportet et singula eorum describere, quid ad sin-3*^

gulas civitates delectabile esse potest, et hoc dicere necessarium est.

Habes ergo Antiochiam quidem in omnibus delectabilibus habun-

dantem, maxime autem circensibus. Omnia autem quare? Quoniam ibi

imperator sedet, necesse est omnia propter eum. Ecce similiter Laodi-

^•^cia circenses et Tyrus et Berjtus et Caesarea: sed Laodicia mittit aliis

civitatibus agitatores obtimos, Tyrus et Berytus mimarios , Caesarea pan-

tomimos, Heliopolis choraulas, maxime quod a Libano Musae illis in-

spirent divinitatem dicendi. Aliquando autem et Gaza habet bonos

auditores: dicitur autem habere eam et pammacharios , Ascalon athletas

i^ luctatores, Castabala calopetas.

Omnes autem per negotia stant et viros habent divites in omnibus33

et oratione et opere et virtute: et aeres temperatos habent.

Et haec quidem Syi-iae ex parte: praetermisimus enim multa, ut

non extendere extra opoi-tunum orationem videamur, et caeteras regiones

20 quoque et provincias scribere possimus.

(^ 1. hi delevi Hi et] Habent et cum Goth. Hi . . boiiis abundant Sal-

masius Ex. Plin. 028 h\2. invenies additiim ex C

\2. nicholaum 6^12. pa-

lestinis regio loco G|3. iericho sic G

\3. damascena et ahera palmula

minore G, em. Salmas.\ 4. psittatium G: xpixTay.iov Athenaeus XIV 649

psittacium Diocletianus de pretiis r. v. 6, 53 \ 4. habitantem G, habun-

dantem scrihere ousus sura habundanter Goth.\5. ad] a 6r

[ 6. delectabiles

GI8. maximae G

\10. ladicia (? | 10. beritus G

\10. mittet G^

| 11. beritus

G\\1. eliopolis G

\14. auditores i. e. dy.Qoc(/uc(Ttt | 15. luctatores glossema.

putoI

15. castabetia calopettas G^ corr. Gothofredus (calopetas i. e funam-

hulos; Kci(jTafia}.a Ciliciae Ptol. V 8^ 7).

C 1. gloriosae et oiu. (J \\. lli—bonis om. C \ 2. Nicolaum vero palmulas

invenies babundare in Palaestina regionf^, in loco qui dicitur lliericlio, simi-

liter et Damaaci minores palmulas sed utiles, et pistacium et omne genus

pomorum. (hab. deenl) C\

5. Quoniam — est] tdiis ocrhls eadem C\

7.

Antiochiam in ludi» circensibus eminentcm C\

8. Orania — Ecco om. C\

10. circcnBOB oia. C\

10. Laodiciam ct Tyrum sqq. C \ 10. Et Laodicia

mittit {rell. iU> in G) C\ 11. sagittatorcs P

\12. maximc — calopctas] pro

his C\ Iloliopoiis choraulae, Gaza paminacnrio», Ascalojj nthletas luctalores,

CasUlbala pycta»|

](>. per — vlrfufc <•< nm (:\ m |.racf( rinisiinil.s — |)()H-

8imuB] dicta ut potuimus C.

112 EXPOSITIO TOTIVS MVNDI ET GENTIVM.

34 Habes . ergo de laeva parte Syriae et Aegypti et Alexandriae et

totius Thebaidis partes, quae describere necessarium est.

Habes ergo omnem Aegypti regionem coronatam fluvio,

qui sic

vocatur Nilus, qui veniens rigat omnem faciem terrae, et fructum fert

omnia, sine oleo: triticum autem, hordeum, legimien et vinum liabun-5

dantem : viros similiter nobiles, deos colentes eminenter: nusquam enim

deorum mysteria sic perficitur, quomodo ibi ab antiquo et usque modo

:

et ])aene ipsa omni orbi terrarum tradidit deos colere. Dicunt autem

Chaldaeos melius colere: tamen quos videmus, miramur, et in omnibus

primos esse dicimus. Etenim ibi deos habitasse aut et habitare scimus. lo

Aliqui autem et litteras ab eis inventas esse dicunt: alii autem a Chal-

daeis, alii autem a Punicis. Quidam autem Mercurium inventorem esse

litterarum volunt : et multis dicentibus nemo verura scit , nec credi potest.

Tamen viros sapientes prae omnem mundum Aegyptus habundat. In

metvopoli enim eius Alexandria in omnem gentem invenies philosopho- 15

rum omnem doctrinam. Itaque aliquando certamine facto Aegyptiorum

et Graecorum,

quis eorum musium accipiat, argutiores et perfectiores

inventi Aegyptii, et vicerunt, et musium ad eos iudicatum est: et im-

possibile est in quacunque re invenire volueris sapientem, quomodo

Aegyptium. Et ideo omncs philosophi, et qui sapientiam Iitterarum20

scientes ibi semper morati sunt, meliores fuerunt. Non enim est ad

eos ulla impostura, sed singuli eorum quod pollicentur certe sciunt.

Propter quod non omnes omnium, sed quisque sua per suam disciplinam

ornans pei-iicit negotia.

Gr 1. leua G\2. que G\S. fluuius G, em. Goth.\4. feret G\l. misteria G\S.

pene G. cf. Ammiaims Marc. XXII 16^ 20 'Hic (Alcxandriae) primum

homines lontije ante alios ad varia religioiium incuiiabula ut dicitur perve-

nerunt, et initia priraa sacrorum caute tuentur.' cf. ib. 19.|

9. vidimus

Goth.I11. ct 13 Y\t. pro litt. (/,14. In c/ 15 poli om. G\\b. phiHforum G.

cf. de Pythagora Flatone all. Ammianus Marc. l. c. 21— 22.|18. iudicatus

est GI

20. qui : o% vertit pro oi.

C 1. et Ae. et Al. et] ex parte et sic Car. ; recte F\2. descr.—omnem oni.

CI

3. Coronat eam fluvius Gronovins\3. Quae regio Aegypti Nilo flumine

circumdatur, quo irrigante fructus uberes nascuntur, sine oleo tantum C5. in abundantia profert C\ 6. viros— 10 scimus om. C \

11. Aliqui] Quidam

C|12. a Phoenicibus. Alii Cj13. volunt] asseruut P\\S. et multis multa dicen-

tibus nemo quod verum est dicere potuit C\

14. viros sapientes etiam C\

14. praeter o. m. C\ 14. habundat. In metropoli enim eius Al. omnes gentos

invenies et omnia philosophorum praecepta omnemque doctrinam, C \18.

inventi sunt C\ 18. ad eos (ipsos P) pertinere iudicatum est C|19. volueris

om. C sapientes ct aegyptios C\20. et qui — scientes et 21 sunt om. C

22. iu eis aliqua C\

22. sed unusquisque C \22. hoc se pollicetur imjilere

quod certe se novit scire C\24. o. p.] ornat C.

EXPOSITIO TOTIVS MVNDI ET GENTITM. 113

Alexandria autem civitas est valde maxima et eminer.s in disposi-35

tione, et habimdans omnibns bonis et escis dives. Piscium enim tria

genera manducat. quod altem provincia non habet, fluminale et stag'-

nense et marinum. Omnes autem species aut aromatibus aut aliqui-

5 bus negotiis barbaricis in ea habundant : supra caput enim habens The-

baidis Indorum genus et accipiens omnia pi-aestat omnibus. Et dii

coluntur eminenter, et templum Serapis ibi est, unum et solum spec-

taculum novum in omni mundo. Nusquam enim terrae aut aedificium

aut dispositio templi aut religionis invenitur, undique autem musium ei

10 j reddire videatur. Possidet cum omnibus quibus habet bonis et unam 36

rem, quod nusquam nisi in Alexandria et regione eius fit,, cuius neque

iudicia neque privata negotia regi possunt, sed paene per ipsam rem

omnis hominum natura stare videtur. Et quid est, quod sic a nobis

laudatur? Carta, quod ipsa faciens et omni mundo emittens utilem

isspeciem omnibus ostendit: sola hoc supra omnes civitatesque et pro-

vincias possidens, sed sine invidia praestans suorum bonorum. Et Nihis

autem Ijonitatem supra omnem provinciam possidens : qui Nihis fluvius

aestatis liora descendens rigat omnem terram et ad seminationem parat,

quem seminati habitantes magna benedictione implentur: ad eos enim

2ouna mensura centum et centum viginti mensuras facit: et sic per sin-

(i 1. cf. Ammianus l. c. 17: '(Alexandriae) discipliDarum magistri quo-

dammodo spirant . . geometrico radio . . . rausica . . harmonia . . . motus si-

derum . . numeros . . . fatorum vias.'i3. stagnese G\l. et s. Muell. est s. G]

7. cf. Ammianus XXII ^ 16, 12: 'Serapeum . . ita est exornatum, ut post

CapitoHum . . . aihil orbis terrarum ambitiosius cernat.'|10. reddire, corr,

in reddi (r, redire Goth. | 10. possidet Goth., possedit Cr| 12. pene G [ Ib.

ostendere G\ \b. ciuitates quae et prouinciae G. corr. Goth.

|16. Et Nili

Goth.I

18. estatis (r\

19. 'm MS. supra habitantes: malim habundanter'

Goth.

bC 2. dives om. C \

8. manducat] comedit C\

'.\. stagnale C\ 4. Omnes —

omnibusj Haec cum Indis et barbaris negotia gerit: merito (mercatu Muel-

lerus medica Maiu^) aromata et diversas species pretiosas omnibus regioni-

bus mittit C\ 6. Et dii — 10. videatur um. C\H. aedificium tale Muell.\\Q.

Possidet — 16. bonorum) Sed et in hoc(valde laudanda est, quod omni mundo

sola chartas emittit: (juam speciem licet vilem sed nimis utilcm et ncces-

sariam in nulla provincia nisi tantum apud Alezandriam invenies hubundare;

sine qua nullae cauBae, nulla posHunt impleri ncgotia. Ilanc igitur univcrso

orbi ministrans plurimum utilitatis praestarc vidntur C\

10. Et — pOBii-

dens om. C\ 17. qui — 19 impientur] Cuiue adiacentia Nilo rigante copiosai

afferunt (efferunt P) fruges (J\ 20. centum et ~ facitj centenario fructu

multiplicata rcBpondet 6' et sic *(/</. oui. C.

(ifOgraphi latini minureii, «d. Kieie. o

114 EXPOSITIO TOTIVS MVNDI ET GENTIVM.

gulum annum terra reddens et aliis provinciis utilis est: Constantino-

polis enim Thraciao ab ea quamplurime pascitur: similiter et oriontales

partes, maxime propter exercitum imperatoris et bellum Pei-sarum:

propterea non posse aliam provinciam sufficere nisi divinam Aegyptum.

Quem et nominans a diis plus esse puto : ubi deos, uti praediximus,^,

colentes bene , historiae maxime offerunt. Et sunt sacra omnia et

templa omnibus ornata: aeditimi enim et sacerdotes et ministri et aru-

spices et adoratores et divini obtimi habundant. Et fit omnia ordine.

Aras itaque invenies semper igne splendentes, et sacrificiorum et ture

plenos ; vittas simul et turibula plena aromatibus divinuin odoremj^

37 1 spiraven. lam et civitatem iudicibus bene regentom invenies: in con-

temptu j semen solus populus Alexandriae : rudices enim in illa civitate

cum timore et tremore intrant, populi iustitiam timentes : ad eos enim

ignis et lapidum emissio ad pexjcantes iudices non tardat. Et est in

omnibus et civitas et regio incomprehensibilis : et totius orbis terrae^^

paene de veritate philosophiae ipsa sola liabundat, in qua inveniuntur

phirima genera philosophorum. Itaque et Aesculapius dare ei voluit

meSicinae peritiam; ut habeat in toto mundo medicos obtimos praestare

dignatus est, et quamplurime initium salutis omnibus hominibus illa

civitas constat. 20

Et liaec quidem de praedictas regiones quoque et civitate^ ex

parte : non enim omnia scribere possibile est. Et aeres vero habet valde

temperatos.

(j. 2. traciae G\3. maximae G

|3. exercitium G \ 5. Quam Got/i.

\6. hi-

stpria maximae, e deleta, G historiae maxima Got/i.| 7. hornatae di-

timi 6?, cm. Goth.\

lO. turabula G\

10. ordiuem G, odorem Murll.\ 11.

spirantia Goth. fortasse spirantibus 111. bene regnatam j^uto|16. peue G\

17. ascolapius G \ 18. et ut habeat Goth.\ 19. plurima inicium G. cf. Am-

mian. Marc. XXII 16, IS 'medicinae (Alexandriae) . . . ita studia augen-

tur in dies, ut . . sufticiat medico . . . si Alexandriao se dixerit erudi-

tum.'i21. praedicta regione . . civitate Goth.

r 1. et sic — utilis est om. C\ 2. quamplurime om. C\2. et omnis oriens

pascuntur C|3. maxirae — 12 Alexaudriae om. C\ 11. in contemptus enim

(rel emiuet) solus Gronovins\ 13. intrant] eronidum in C, res publicas ad-

n\'\u\stx?i\it Muellervs pop. iust. tim.] propter populi libertatem C|14. ad—tar-

dat] quisquis enim iudicum (iudicium Cnr.) il)idem a iustitia declinavit mo-

tione populi facta aut igui aut hipidibus occiditur C \ l.S. inreprohcnsibilis

C ricteflh. et totius — 20 constat] philosophis et medicis abundans C;21.

quoque — est] dixisse sufticiat C\ 22. Aeres vero v. t. habet antc Haec

de praedicta rcgioue dixisse sufficiat C

li

EXPOSITIO TOTIVS MVNDI ET GENTIVM. 115

Deinde iara de dextris iterum Syriae supra inveni^s Arabiam:38

cuius civitas maxima est Bostra, quae negotia maxima liabere dicitur,

propinqua Persis et Saracenis, in qua publicum opus tetrapyli mirantur.

Deinde iterum regio Ciliciae, quae faciens raultum vinum laetificat39

^et alias provincias , et habet civitatem magnam et bonam quae sic

vocatur Tharsum.

Post haec in superiori parte Oappadocia est, quae habet viros40

nobiles et civitatem maximam Caesai'iara. Frigora autem maxima ha-

bere dicitur, ut non posse hominem imperitum locorum sine aliquo

lOartificio habitare. Negotia autem haec obtima ubique niittere eam

aiunt: leporinam vestem et Babylonicarum pellium et illomm divi-

norum animalium formunsitatem.

Inde obviat Galatia provincia obtima, sibi sufficiens. Negotiatur41

vestem plurimam. aliquotiens vero et milites bonos dominis praestat.

15 Et habet civitatem maximam, quae dicitur Ancjra. Divinum panem

et eminentissimum manducare dicitur.

Iterum Frigia, et ipsa reg-io bona, et ipsa fortes viros possidens42

secundura scribturas antiquorum, Homeri quoque et Vergilii et aliorum

[qui] beUum ipsomraque Frigura et Graecorum conscribentium. Quae

20 et civitatera maximara habere dicitur Laodiciam, quae vestem solam et

nominatam emittat quae sic vocatur Laodicinam,

Deinde huius supra xVrmenia minor,

quae equites et sagittarios 43

praestare aiunt utiles ad bellura.

Deinde Paphhigonia et Pontus, virorum divitura habitatio et valde44

2-5 eminentiura , similiter Cappadociis et Galatis, in doctrina quoque et in

^ 2. Ammianus l. c. 8 'Inibi aurae salubriter spirantes, aer tranquillus et

clemens', cf. ih. 14 de Canopo. — nonstra ^yQ. Hostra' G \ 3. tetrapoli (x,

em. ffI

11. babillonicum G|

13. galacia G\

19. qui del. Muell.\

19. ip-

sorum quae prigium et gregorum (t\20. Laodicinam] laodiciam G

\20. quaej

quam Muell. 24. paplagonia G\

2.i, eappadocus G ; Cappadociis scrijysi; nuvt

Cappadocibus ,* sic Afneller.

(j2. Bostra C 3. tetrapyli mirabile (memorabile P) nominatur C \

5. et

aliaH^ plurimas C\0. Tarsus Cav. -soa J'

\ 7. Post hauc superius C|8. Cae-

sarr^a C\ 8, magna liabere C\

{). ut - habitarc om. C\ 10. Nog. — aiunt]

Haec ubique emittit C\ 11. babyionicarum pellium et divinorum animalium

pulchritudinem C\

13, negotiatur] emenb ac vendens 6'|

14. aliq. — pr.J

fisco bonos milites prHCstat C\

15. maximamj magnam C \ 15. divinum

panem et vehementiriHimum C\ 17. Phrygia (J

\18 Hccundum — Quae ct

oftt. CI

20. hHberc d.] Iiabet quae d. ('\20. de (jua vcHtiH exit C \ 20. Holam

et fnn. C 21. Laodicena C\ 22. Huic Bupra (superius/^ A. m. coniuugitur

quae equite.H et aagittarios utiiea mittit. (J \24. valde om. C

\26. sicuti Cap-

padoccij <'t (ialatac (.'.

8»

116 EXP0SITI(3 TOTIVS MVNDI ET GENTIVM.

omnibus bonis. Et mulieres speciosas hahet. Historia vero de eas dicit

speciosas esse et candidas nimis, ut visae deae esse putentur. Viros

itaque pi-aedictae provinciae quoque et civitates, hoc est Pontus et

Paphlagonia et Galatia et Cappadocia. habent [et] prudentes [viros].

8i autem vis et prudentiara virorum audire, aspice in duo comitata. •>

orientis quoque et occidentis, et nullos ibi invenies, quam in aliis civi-

tatibus aut provinciis, quomodo Ponticos aut Paphlagones et Cappadoces

et Galatas : propterea et temptari per eos iussione imperatorum negotia

putant-, sunt enim valde fideles debitis, naturae bonum in se habentes;

sic maioribus et mehoribus proficere urgentur. Hic autem de his de- !<>

sinens rationem, iam incipiam sequentia dicere.

45 Sunt enim haec media terrena. Quoniam autem necessarium est

significare partes propinquantes mari , iterum autem de Cilicia est et

Isauria, quae viros fortes habere dicitur. Et latrocinia aHquando facere

conati sunt; magis vero et adversarii Romanorum esse voluerunt, sed i-'»

non potuerunt invictum nomen vincere.

Post quam est Pamphylia regio obtima et sibi sufficiens: oleum

autem multum faciens, et alias regiones implens. Habet autem duas

civitates splendidas, Pergen et Siden.

46 Post hanc Lycia regio sibi sufficiens : et habet montem maximum -^

qui C/aucasus dicitur, qui maior siib caelo non esse aiunt.

47 Post liyciam Caria.

Et sic est maxima Asia, quae eminet in omnem provinciam et lia-

bet civitates innumei-abiles , maximas vero et ad raare multas quidem

habet, ex quibus nominare duo necessarium est. Ephesum quoque, '^^*

€r 1. habet addidi\2. Vc- uirosae' G

\3. provinciae quae et civitatem 0,

correxi\4. pappaglonia 6r

[

4. et et viros delenda|6. nullos scrlpsi multos

GI6. multo plures Muell.

\6. quam i. e. ut etiam. log xaC

|7. quomodo i.e.

tali honore quali\7. ponticus aut paplagones G

\8. deuitia G, devotique

iXfuell. conicio debitis fi. e. officium praestantes)jII. orationcm Goth.

\12.

mediterranea MuelL ' 13. autem: ^»/^> initium|17. pamphilia (w

\ 20. licia

GI

21. Caucasus] an Cragus? Muen. 21. coelo ^?|22. liciam G.

C 1. bonis ornatac sunt C I. speciosjis — puteutur] nimis candidas habent

CI

2. Viros — 13 propinquantes marij et viros prudentes et valde fideles,

naturae in se bonum habentes (714. habere — IGvincere] et latrocinantes

emittit C\ 17. et valde sibi C\

21. Caucasum quo non ost ah*u8 ut aiunt

maior sub caelo C\

22. Caria — 23 est om. C 23. in o. p.] omnibus pro-

vinciis C\

24. ad] circa C\

26. duo — quoquej Ephesum necessarium

puto C.

EXPOSITIO TOTIVS MVNDI ET GENTIVM. 117

quae portum praecipuum habere dicitur : similiter autem Smvrua, et ipsa

civitas splendida. Regio autem tota lata et frugifera in omnia bona,

vina varia, oleum, orydiam, purpuram bonam* f alicem. Et est valde

admirabilis, cuius laudera per multas ponere difficile est.

5Post hanc est Hellespontum, regio frugifera frumento , vino et oleo 48

ornata. Civitates f .a. habet antiquas illas Troiam et Ilium, horum

autem raaiorem Cyzicum : quae et positioni et magnitudini et ornameuto

et formonsitati omnem laudem superare potest. Et ibi enim Venus

mulierum pulchritudinem sagitta Cupidinis ornata constituere vohiit.

iQ Post Hellespontum est invenire admirabilem Bithyniam,

quae 49

maxima et obtima, quae sic omnem fructum facit. Civitates habet raul-

tas quidem, set admirabiles Niciam et Nicomediam. Et Niciae quidem

civitatis dispositionem difficile est alibi invenire: regulam autem

putat aliquis impositam esse omni civitati propter aequitatem et for-

j5 monsitatem : et est in omnibus ornata et constans. Nicomedia vero et

ipsa eminens et admirabilis et in omnibus habundans et habens opus

pubUcum optimum basilicam antiquam, qua divinum ignem de caelo

descendisse et corabussisse eam dicunt: et condita est postea a Con-

stantino. Habet autem et circenses, structuram valde bonam, in qua

20 [eminet] circensium spectaculum diligentius spectatur.

Post Bithyniam iterum Thracia provincia : et ipsa dives in fructibus 5(1

et maximos habens viros et fortes in bello. Propter quod et frequenter

(jf 2. laeta Goth.\3. horidiam G

\3. alitem Goth.

\ 5. ellespontum G\

6.

.a.] autem Muell.\ 6. et oHum G

\7. positione sqq. ahlativo Goth.; sed auc-

tor /u€y^&€i rell. ad verhum vertit\9. cupidis 6^

| 10. ellespontum G^ | 10.

bittiniam G\IJ. sic : an sibiV

|12. set] et 6r

|12. nichomediam G I 13. ciu-

itati dispositioni G \\. "aequalitatem' vertere dehuiV Goth.| 17. quae G

qua Goth.\17. de colo G

\20. eminet] eminens Muell. sed ex praecendeti

eminens iteratum est.|21. bittiniam 6r

;21. trachia 6^

|21. duces G.

C 2. lata et om. C\

2. iii o. )>. om. C\

:i. uaria proferens C|

3. orizam

C((V., oryzam P|

'4. alicatn ^' reclej

3. Et — 4 est om. C\

5. Ilellespon-

tu8 C \6. ornata civitatibus antiquis Cyzico Troia et Ilio, quac et positiono

rell. ahlativo C[8. Et — voluit] Et ibi enim pulcliritudo mulierum laudahi-

lis est CI

10. Bithynia - facitj Bithynia omnem fructum habens C\

11.

In hac sunt maximae civitatcs Nicaea et Nicomcdia C\13. dispositionem

civitatis C \13. in aliis lubibus C

\13. autem) enim C

\14. omni ovi. C

\

14. propter — coastansj ita ut omuia aedificiorum culmina aeqiiaii deco-

rata libiamine splcndifiiim intuontibuH [)raebero vidcantiir as])nctuin C\ Ki.

eminens — 20 circensium tantuin omnibuM bonis abundans C\

20. specta-

cuium dil. Hp.] Diiigenter in ea spectacuium cxliibetur ('\ 21. Thraciac C\

21. dives C\

22. maximob om. C\ '11. eiciens ^'| 22. Propter — 117, 1 tol-

luntur om. ('

118 EXPOSITIO TOTIVS MVNDI ET GENTIVM.

inde milites tolluntur. Habet autem civitates splendidas Constantino-

polim et Heracleam : quae (Jonstantinopolis cum esset aliquando Byzan-

tium, Constantinus conditae suum cognomen civitati imposuit. Heraclea

vero excellentem opus habet et theatrura et regale palatium : Constan-

tinopohs autem omnia praecipua habere potest propter (Jonstantinum. 5

Nec non vero etiam circensium spectaculum saevissime spectatur.

51 A Tliracia ergo obviantem invenies Macedoniam : quae habundans

omnia, negotium vero eicit ferrum et plumbum ; ahquotiens enim et

larduni et caseum Dardanicum (adiacet enim ei Dardania). Et habet

civitatem splendidam Thessalonicam : quae est et ipsa una eminentium. lo

52 Post Macedoniam Thessalia, multa ferens; et aliis sufficere dicitur.

Et habet montem Olympum, quem deorum habitacuhim Homerus ait.

Post 1'hessaliam Achaiae, Graeciae et Laconicae terra, quae in

se st^udia habens , non in ahis sufficere sibi potest. Nam et ipsa pro-

vincia brevis est et montuosa et non tantum frugifera potest esse : oleum 15

vero ex pauco generat, et mel Atticum; et magis fama doctrinae et

orationum gh)rificari potest: in aliis enim quamplurime non sic. Civitates

autem habet lias: Corinthum et Athenas: Corinthum enim civitatem

multum in negotio, et habens opus praecipuum ampliitlieatri , Athenas

vero et historias antiquas et aliquid dignum nominatum j* arcuni, ubi 20

multis statuis stantibus mirabile est videre dicendum antiquorum belhim.

Laconica vero solo Crocino lapide, quem dicunt Lacedaemonium, ornari

putatwr.

G 1. tollentur G\2. aeracleam G \ 3. conditam G. conditae Goth.

\4. tea-

trum GI6. seuissime sectatur 6r, em. Goth.

\7. trachia G

\8. plumam G^

phimbum Goth.\

8. euim] etiam?|12. oHmpum G

\\A. studia om. G

\\A.

in scripsi sic (r|16. doctrinam G

\ \1. quamplurimae G\IS. corintum G

bis \ 19. atenas G\20. arcem Mueller^ts. an acrum Cacroj^olinf)

\22. lico-

nica G\

22. cronico G, Crocino Maius (ex Croceis Laconicae oppicio quam

AaxaLVCiV Xixhov clicit Lucianus Hipp. 5) \23. putat G.

C 2. Heracham quam Constantinopolim C\ 3. C. imperator condidit et

6*14. excellentissimum C|4. in theatro C\A. Const. — 6 vero om. C 6. etiam

— spect.] Nam Constantinopoh circense opus perniciosa et saevissima con-

tentione spectatur C\ 8. omnia negotium] omnibus bonis C

\ 8. plumam C8. al. cnim om. C\ 10. splendidissimam C

\10. et ipsa om. C\ 11. multa —

diciturj multo habundans tritico C'12. montem exce 1 su m qui vocatur Olym-

pus C| 12. quem — ait om. C\ 13. Achaia et Giaecia et Laconica, (juae

sola in se studia habens sufficerc sibi tantum potest C (tantum P, om.

Cav.)I

15. montensis, quae fruges gignit; oleum perraro paucum, et mel

CI

16. doctrinae et oratorum gloria decoratur C|17. in — sic om. V

\ 18.

has] optimas C\ 18. Cor. — negotio] Ccr. negotiis viget C\ 19. Atenas — 21

bellumT Athenae vero sola studia litterarum C|22. putatur C \ 22. crocino

sic CI23. putatur C.

^

EXPOSITIO TOTIVS MVNDI ET GENTIVM. 119

Post Achaiam est inveniri Epiri partes, et civitas qup.e sic vocatur53

Epirus; provincia vero a quibusdam Epirus, a quibusdam Aetolia.

Civitas Xicopolis, quae piscem multum marinum habundat,-f

ut odire

speciem videntem aliquantam. f

T) Post hanc paulo superius Dalmatia est: quae in negotiis eminens

esse dicitur. Caseum itaque Dalmatenum et tigna tectis utilia, similiter

et ferrum, tres species, cum sint utilia, habundans emittit. Et habet

. civitatem splendidam Salonam : Dyrrachium enim propter habitantium

malitiam a deo mari mersa, ut dicunt, descendit, et non apparuit.

i«» Deinde iam ordine provinciae : Calabria, quae frumentifera cum 54

sit , habundat in omnibus bonis. Post hanc Brittia : et ipsa obtima

cum sit, negotium emittit vestem byrram et vinum multum et obtimum.

Post Brittiam Lucania regio obtima, et ipsa omnibus habundans, et lar-

dum multum foras emittit : j propter quod est in montibus cuius aescam

i5animalium variam. -j- Post eam Campania provincia, non valde quidem

magna, divites autem viros possidens, et ipsa sibi sufficiens est, et cel-

larium regnanti Romae.

Et post eam Itaha, quae et nominata verbo sokim aut in nomine55

gloriam suam ostendit, multas et varias civitates habens, et omnibus

i'obonis plena regitur a providentia. Invenies enim in ipsa ItaHa vinum

multa genei-a, Picenum Sabinum Tiburtinum Tuscum (etenim Tuscia

(tJ 2. etpirus G, 'yo. ephirus' Goth. Ephyra Miill. \ 3. ut odire i. e. utars

uindv. locus obscuro aensii\

8. dirracium 6^| 9. a do 6r , a deo Goth.

\

9. mari mersa scripgi magis uero 6r', maris versa Gronovius\

8. r/. Hiero-

ayrnus chron. ad a. S45 'Dyrrhachium corruit terrae motu') 11. Brittzan-

tium 6^'y() Brittzia'

I 12. negocium G\\2. byrrum G|

13. Post brittziam 6r|

14. propter quod /. n. dion. conicio propter quod est {vel sunt) in monti-

bu8 eius pascua animalium {vel animaliaque) variaj15. enim G. eam Muell.

'i eam. in MS.' adnotat Goth. | 17. regnante Romo G, evt. Goth.\

18. Et

postea in Italiam 6r, ern. Muell. {21. deuortinum tuscium]^6r.

(! 1. et civitas Ephyrus (Epirus P) C\ 2. provincia — Civitas] Post liane

('I3. piscem miq. accuHativoit etiam (J

\3. ut — ali(|uantam om. C

\ 5 quae— 7 emittitj negotiis vigens et tres Hpecies utiles initteiis, caseum, tigna et

ferrum ('\H. (|uae vocatur Salonac, Dyrracliium v(mo propter nialitiam ha-

bitantium destructa est, et in i)rof"un<ium deo irascente submersa non t;oin-

paruit C 10. D. — bonis] Sequitur Oalabria frumentifcra in omnibus bonis CII. Hruttia C

\12. et — nej^otium orn. (J

|12. byrram (nn. C

| 12 Post hanc

L. CI 14. foras] aiiis pruvinciia C

\14. propter - variarnl quoniani montcs

eiu8 et variis habundant animalibus et plurinia paseua C\ lO.est — Homaeom. C\ 18. quae — 19 ostendit itm. C | "JO. rcgitur a providentia ont. C

\

20. uinorum C\ 21. Tiburtinuin (Deburtinum /') ct Tuscum C.

120 EXPOSITIO TOTIVS MVNDI ET GENTIVM.

adiacet praedictae provinciae: cuius formonsitiitem non post multum

uarremus). Italia ergo omnibus habundans insuper et hoc maximum

bonum possidet: civitatem maximam et eminentissimam et regalem,

quae de nomine virtutem ostentat, et vocatur Roma: quam aiunt con-

didisse Romulus puer. Est itaque quam maxima, et aedificiis divinis >

ornata. Quisque enim ex ante factis imperatomm, aut nunc qui sunt,

in eam condere aliquid voluerunt, et singuli eorum opus qualecumque

in nomine suo facit. Si enim vohieris Antoninum , opera invenies in-

numerata: sicut et quae dicitur forum Traianum, quae habet Ijasilicam

praecipuam et nominatam. Habet autem et circenses bene positum etio

aeramento multo ornatum. Sunt autem in ipsa Roma et virgines sep-

tem ingenuae et clarissimae, quae sacra deorum pro salute civitatis

secundum antiquorum morem perficiunt et vocantur virgines Vestae.

Similiter et fluvium habet multis notum Tybrim, qui utilis est praedictae

civitati, qui incidens eam pervenit in mare, et per ipsum omnia quae i:,

veniunt de peregre ascendunt a decem et octo miUa, et sic civitas om-

nibus bonis habundat. Habet autem et senatum maximum viroiiim

divitum. Quod si per singulos probare volueris, invenies omnes iudices

aut factos aut futuros esse: aut potentes quidem, nolentes autem,

propter suorum frui cum securitate velle. Colunt autem et deos ex 20

parte, lovem et Solem : nec non et sacra matris deum pei-ficere dicunt

:

et aruspices ad eos fcertum est.

1. formonsitate G|4- ostentat Goth.j ostendat G

|5. edificiis (? 1 6. ex

om. G\

6. ex ante actis imperatoribus Goth.\

7. opus qualemque G, em.

Goth.I10. circense Goth.

\14. tyberim G

\16. ascendent G \ 18. Quod si

G\\S. per singulas G, em. Goth. \ 20. colunt Goth., colent G^ |

21. sacra-

mantis, supr. lin. correctum in sacra matris G.

C 1, cuius — 2 hoc] Super hoc C\ 2. maximam et om. C\ 3. civitatem

eminentissimam et regalem quae dicitur /*, om. Cav.\A. quae — 6 ornata]

Roma (Romam Cav.\ spleudoribus divinorum aedificiorum ornatam 6'|t». Quis-

que — 11 ornatumj Omnes enim imperatores ob gloriam suae virtutis unus-

quisque eorum (illorum Cav.) proprium opus suo nomiue dedicarunt. Quis

enim Antonini dinumeret operaV Quis Traiani vel ceterorum exphcet iu

operibus publicis oruamenta? In qua et circenses bene dispositos invenies

ordines habunddntissimo aeramine decoratos C| 11. Sunt — 13 Vestae om.

C\ 14. fluvium utilem sibi, qui a Tiberino Tiberis vocabulumsumpsit, nam prius Albula dicebatur C

\16. ascendunt CV'j>.]

suBcipit Fj

16. e pcregrinis C 16. a om. C; un ad?| 16. decem — habun-

dat om.F\ 17. milibus Cav. \ 18. divitum et eloquentium C\ 18. Quos si

F, Quod si Cav. |19. aut factos — 121, 1 habet] et potestates {rell. om.) C.

• EXPOSITIO TOTIVS MVNDI ET GENTIVM. 121

Hanc habet vicina Tuscia. Quae Tuscia quamplurime hoc a diis56

nomen maximum accepit : inde enim aiunt ab origine inventa esse

haruspicia: et quod bonum deos esse dicebant. Nam et ipsa habun-

dans omnibus bonis et hoc possidet maxime: circa deos haruspicia

5multa; etenim huius rei ortum ad eos esse dicitur. Et haec quidem

Romae et Tusciae.

Italiae vero et aliae civitates sunt splendidae, quae sic vocantur

Aquileia et Mediolanum.

Post ergo Italiam quas praetermisimus civitates dicamus: Mysiam57

10 et Daciam provincias, sibi quidem sufficientes, frigora autem magiia

habentes: quarum civitas magna Naissus dicitur.

Deinde Pannonia regio, terra dives in omnibus , fructibus quoque

et iumentis et negotiis, ex parte et mancipiis. Et semper habitatio

imperatorum est. Habet autem et civitates maximas, Sirmium quoquc

15 et Noricum: unde et vestis Noricus exire dicitur. Haec Pannonin regio.

Quae adiacet trans flumen Danu^ium, gens barbarorum Sarmatum est.

Post Pannoniam Galliam provinciam, quae cum maxima sit, et58

imperatorem semper eget: hunc ex se habet. Sed propter maioris

praesentiam omnia in multitudine habundat, sed phirimi pretii. Oivi-

20tatem autem maximam dicunt habere, quae vocatur Triveris, ubi et

O ]. habet {ravTrjg fyiTut) scripsi habes 6r, Huic habes vicinam Tusciam

Muell.I

1. quampiuriraae G\

2. unde 6r, inde Goth.|

2. inuentam G | 4.

maximae G\5. huius reij haruspices Muell.

\5. ortum scripd certum G i

11. quorum GJ

11. nessus Gj14. syrrai G \ 15. uestis Norica puto

\16. dan-

nuuium G\ 18. egeat Goth.

\ 18. havet Gotli.\18. maioris] maris ideni

\18.

De Magnentio Galliae a. 350—35 -i tyranno Muellervs p. L intellegit, de

Constfinte Gothofredus\19. plurima G

\20. cf. Aininianus XV 11., 9 'Tre-

viros doraicilium principum clarum'.

^ 1— B. Sequitur Tuscia, quae inter omnia bona (hoc a diis \immo a deoj

maximum accepisse add. Mvell.) fertur, (|Uod ex ea haruspices primumprodierunt C \ 7. splendidae et divites opum C

\ 8. mediolanus C|

l).

Italiam] Italiam superiora currentea C|9. civitates] prouincias rectc C\\i.

Moesiam C\ 11. quarum ost Naissus (Nayssos Cav. V) ciuitas opuhinta 6'| 12.

Pannoniae C | 13. sed et negotiis ct maucipiis C\ 14. h.J hahitatio delec-tabilis (J\ 14. Sirmium et C\ 15. ueatis Norica C\ 15. Pannoniae C

\ K).

Danubium Cjl6. barb. et Sarmatum C (eat S. Mnell.yn. Galliarum provin-

cia C 17. et — 1!) liHbundat] ct propter imp. quo Bcmpor c^^et in mult.

omnibuu bonis liabundut ( (liunc - Imbet om. (')| 19. plurimi nic (J

\20.

Triberis P, Tyberim CV/r.|20. in qua dominus gentJB inhabitat; est enim

meditcrranea C

122 EXPOSmO TOTIVS xVlVNDI ET GLNTIVM. *

habitare (lominus dicitnr; et est mediterranea. Similiter autem habet

alteram civitateni in omnibus ei adiuvantem, quae est super mare, quam

dicunt Arelatum, quae ab omni mundo negotia accipiens praedictae

civitati emittit. Omnis autem regio viros habet fortes et nobiles in

bello : itaque plurimum exercitum et fortia Gallorum esse dicuntur, et s

est in omnibus provincia admirabilis. Et habet adiacentem genteui bar-

baram Gothorum.

^g Deinde ad Gallias Spania , terra lata et maxima et dives viris

doctis in omnibus negotiis: quorum ex pai-te dicemus. Oleum enim et

liquamen et vestem variam et lardum et iumenta mittens, omni mundoio

sufficiens, omnia bona possidens, et praecipua in omnibus bonis. In-

super autem et sparti virtutem omni terrae praestans videtur quidem

necessaria aput multos, quoniam omne navium genus salvat, et per

ipsum quamplurime omnem negotium videtur: aput multos autem

debilis esse videtur. Inde oceanum esse dicitur et huius partem, quaeis

nemo hominum narrare potest. Sed qui ibi esse potest? Est enim

desertum et, sicut aiunt, est ibi finis mundi.

(;0 Deinde girantem ad austri terram invenies terram ^[auritaniam.

Homines barbarorum vitam et mores, tamen Romanis subditi. (^uae

provincia vestem et mancipia negotiatur et frumentum habundat etaa

habet civitatem Caesaream.

Deinde post Mauritaniam Numidia provincia, fructibus habundans

et sibi sufficiens; et negotia habet vestem variam et animalia obtima.

(jl Ad hanc provinciam Africae regio dives in omnibus invenitur;

omnibus bonis ornata est, fructibus quoque et iumentis , et paene ipsa 25

5. dicunt Muell.|8. Gallia G^ covr. Goth.

\

9. dicimus G, corr. Muell.

12. quae videtur Goth.\14. ipsam et omne Muell. quamplurimae G \ 24. Ad

Goih., Ab GI

25. poene G.

2. in — adiu.] priori similem C | 2. super] iuxta C\

3. Arelata C | 4.

fortes in belio (proelio P) et nobiles in omni negotio (^itaque — Et decst)

C\ 6. His adiacet gens multa (/b7-^«5«e inculta?) Gothorum C\ 8. Post Gal-

lias Hispania Cj8. viris doctis et omnibus bonis ornata, qiiae orauibus ne-

gotiis pollet C \\). quorum — dicemus om. C

\ 9. oleum vero multum C\

10. omni mundo sufficiensj habundans 6'Tl. Insuper — 15 essevidetur] et spar-

tum C'il5. oceanus esse dicitur, cuius partes C|16. potuit enarraie (^'11). Sed

—

potest om. C\

10. desertumj eremi solitudo C\

18. D. gyrante circulo a

partibus austri C\ 18. Mauritaniae in qua geus inhabitat»homiimm b. v. ft

m. feros habentium C\ 19. tamen R. subd. om. C \ 20. in vestibus negotia-

tur et in mancipiis C\21. civ.j civitatem bonam C

\23. et sibi suff. oiu.

Cav.I

24. vestium sqq. genetivo P, vestis variae Cav. \ 24. Abhinc Maiui<y

Ab hac (hanc Cnv.) provincia C

EXPOSITIO TOTIVS MVNDI ET gI^NTIVM. 123

omnibus gentibus usum olei praestat. Quae multns et differentes civi-

tates possidens unam praecipuam et admirabilem nimium habet, quae

sic vocatur Kartago, quam condidit mulier Tyria nomine Dido: quae

cum Libyam venisset, locum emit, quantum corium bubulum circumte-

5 nere potuit, ut Virgilius ait, cognomine Byrsa. Quae dispositione valde

gloriosissima constat : formonsitatem vero , locum pro f locu possidens,

habet oleum ; etenim ordinem arborum habet, in vicos aequalis : et

portum super omne novum visum habens Neptunum sine timore navium

serenum praestare videtur: securitatis enim plenus est. Et iterum

10 praecipuum invenies opus publicum in eam , vicum argentariorum. In

delectabilibus vero unum solum spectaculum valde contentiose expectant

habitantes munerum. Ipsa autem regio Africae est valde maxima et

bona et dives, homines autem habens non dignos patriae : regio enim

multa et bona, homines vero non sic: dolosi enim quam plurimi omnis

15 esse dicuntur, alia quidem dicentes, alia autem facientes. Difficile autem

inter eos invenitur bonus, tamen in multis pauci boni esse possunt.

Deinde post Africae omnem regionem adiacet et deserta terra ma- (^2

xima in austri partibus : ubi aiunt in minima parte ipsius deserti habi-

tare barbarorum paucam gentem quae sic vocatur Mazicum et Aethiopum.

20 Post hos invenitur regio Pentapolitana, pauca, sed fructibus et

iumentis dives, quae civitates habet antiquas duo Ptolemaida et C^re-

nem, quas dicunt in tempore regnasse.

^ 4. hbiam G\4. Verg. Atn. I 368 'taurino quantum possent circumdare

tergo'.I

6. sq. corrvptum. pro luco Gothofrechis conl. Verg. Aen. I 441.\7.

olivam idejnj7. num aequales?

]8. visu Goth.

\8. Neptunum /. e. mare

12. munerum i. e. gladlatoriorum.\ 19. paucamj pravam Mnell.

\ 20. hos

.^cripsi hoc G (quos C)\ 20. pontipoHtana (7; recte C\ 21. quaej quam G

\

21. ptolemaide et quirenim G.

C 2. adm. valde (J \ 3. sic om. C\3. Carthago C

|4. bubulinum C

\5. utj

quae ut Ci

5. Byrsa id est corium C \ (J. form. — 9. plcnus est] quae

in directione vicorum ct platearum acqualibus lineis currens mag-

num adhuc supcr omnia bonum liabet in portu, qui sccuritatis est plenus,

et novo visu Neptunum sine timore navibus praestare vidctur C|

10. in ea

CI

10. In — soluml Hoc autem in ea culpabile repperitur, quod C\

11.

Bpectac. fJ. habitantCH om. C\

11. Bpectant Mniug, expectant fir et 6'' 12.

munerum om. C'13. re^io — sic om. (J\\. quamiil. omn. om. C 15. Oiff. —bonus oni. C

\16. licet intcr plurimos maios p. b. possint forsitan invcniri

C\ 17. et om. C, recte?| 18. in minin a — deserti om. C\ 19. gentem pesBJ-

mam C'I2I. duas C\ 21. I'to!cmaidem et Cyrenen C\ 22. in t.] aliquando C

124 EXPOSITIO TOTIVS MVNDI ET GNETIVM.

Post quara altera provincia Libyae nomine, propinquans et ipsa ab

occa.su Alexandriae, quae non accipit aquam de caelo non pluente eib

per singulos annos. Viros quidem habet paucos, tamen bonos et pios

et prudentes;

puto autem (|uod bonum eis inest nisi a dei y erudi-

tione. Deinde iam iterum Aloxandriam. ^

Et haec quidem orbis terrae, Romanorum quoque et barbarorum

terram, quod ex parte dicere potuimus. Non enim omnia certissime

conscribere possibile erat. Tamen etsi forte latuit nos aliqua pars,

tamen, ut opinor, non valde.

€3 Ut non autem j- solam totam historiam praetermittere videar, iam lo

et insulas, quae medio mari positae sunt, et ipsanmi memoititus sic

orationem desinam.

Habes ergo ab oriente insulas sic: primam et maximam Cy^uum,

quae solet navem conficere: dicitur non indigens alterius provinciae

quicquam ])yo fabrica navium; necessaria ipsa insula liabet omnia interius 15

declarata : ligna, aeramentum, ferrum, picem , nec non vero linteamen

pro velaria, et funiura usum. Dicunt autem et aUis bonis omnibus

liabundare.

i}4 Deinde Euboeam (et ipsa insula) nobilem esse dicunt; inde quae

sic vocantur (Vcladas insulas plurimas, numero quinquaginta tres, quae-W

(x 1. libiae G\2 coelo 6r? 4. inestj non est ilfMc/Z. adoratione Goth.\'l non pluente

— annos post 4 eruditione G^ transpos. Muell.\7. quod del. Muell. quoad piito

1 0. solamj insularum Muell. 10. istoriam (r 10. iam] nam G^j 13. Ammianus Marc^

XIV 6, 14 'Tanta . . fertilitate abundat rerum omnium Cyprus, ut nullius

externi indigens admiuiculi indigenis viribus a fundamento ipso carinae ad

supremos usque carbasos aedificet onerariam navem omnibusque armamentis

instructam mari committat.' | 17. velariis Goth.\

17. omnibus Got/i.. homini-

bus G]19. Etboeam G. corr. r/ ' 20. uocatur G.

C 1. Libya (,| 1. prop.] proxima C

i

2. e caelo (non pluente — aunos

om. C) inops est valde, et viros (quidem add. Cav.) paucissimos habet,

sed CI

3. puto — eruditione] Unde autem eis hoc bonum? puto quod ab

eruditione divina C\0. Rom. — quod] descriptio, quam C

\ 7. Non — 9 vi-

dear om. C hoc loco, cf. ;). 126 e.r.\ 10. iam — desinamj Nunc iam etiam

de insulis pauca dicamus C\13. insulas sic om. C\ 14. quae — dicitur om,

C\ 15. pro] in CI

15 ipsa insula] in se C \15. inf. decl. om. C

\ 16. ligna

diversa C |16. nec — usumj linum , et restium usum C, 1. in velorum et

rcstium us. Muell.\17. aliis b. om.J alia multa bona C

\18. Euboea C

\19.

ct ipsa insula om. C\

19. valde nobilem et multis bonis ornatam C\

19.

quae s. voc. om. C\20. uumero — quae] quae licet multae sint C.

EXPOSITIO TOTIVS MVNDI ET GENTIVM. 125

omnes Suum iudicem habent; quarum aliquas ex nomine dicere neces-

sarium est. Nempe Rliodum insulam et civitatem maximam;quae, sicut

profetavit Sibylla, ab ira dei est perversa. Est autem in ipsam

civitatem statua, quam omnes Colosseum nominant novum, mirae mag-

^nitudinis: dolus enim in ipsa fuit, secundum profetiam praedictae

Sibyllae.

lam et alteram et ApoUinis Tenedos.

Ab ipsa invenies Imbrum, quae Imbrus leporinam vestem multam

eiicit propter habundantiam ipsius rei; ibi animalium multitudo. In

i«''caeteris vero rebus modei*ata, ipsa sibi sufflciens: vinum autem multum

faciens, Macedoniae et Thraciae regioni f similans.

Postea Cretam insulam invenies, quae centum numero civitatibus 65

oraata est. Et est in omnibus dives et mirabilis. Quae habet maxi-

mam civitatem nomine Gortynam , in qua et circenses esse dicunt : et

ishabet viros divites ex parte et eruditos.

Deinde Cythera alia insula, inde Zacynthus et Cephalonia insulae,

habentes [et] habundanter omnia bona.

Post quas insulas omnis optima et maxima . Sicilia insula, quae ()(>

f solidam terrae differens: multa enim bona Sicilia generat et emittit

G 2. Nam quae rodum G\3. sibilla G

|3. ira] cra G \ 3. est peruersa

scripsi: esse peritura G, est peritura Goth.\

4. Terrae motu id sub

Constantio anno imperii octaco a. 344 factum esse narrat Cedrenus\

4. mirae C, uirum G, visum MucU.j 5. cf, Pausanias II 7, 1'. 'Po3(ot,<;

iaftcfd^T] jjdktaia ij vfjaog, waxt x«l t6 loycov TSTeXiaf^ai ZiftvXXri t6 Ig tt}V

'PoJov fJo^evI

6. sybillae G \ 7. apolHnes G\

7. lam sqq. lacunam indicavi]

8. Ab yQ. ad' Goth.\8. ipsos G, em. MuelJ.

\ 8. ymbrum 6^|

11. trachiae

G^I11. submittens Goth.

\ 14. gordinam (? | 16. cithera G\16. zazinthus G\

16. insulas ^|17. et habundantee G.

V, 1. omnes tamen suum i, h. C\ 1. ex] et C| 2. Nempe — 3 pervorsa] lu

primis ergo Ilhodum ponamus, in qua civitas maxima fuit, quae ab ira dci

subversa est C \3. In hac C|4. novum om. C

\4, omnes om. C \ 5. dolus —

Sibyllae om.. C\7. Sequitur Delus, quae in medio Cycladum sita,

in qua Latona <;nixa eat Apollinem nt Dianam. Indc Tenedus,

in<lf; Fmbrus C\0. ipsius — rnultitudo] Hnimalium quae in eadem fuit C

\

\). In — Bibi] Inde Lemnus adiacet, et ipsa moderate aibi (J\10. vinum

plurimum lerenB C\ 11. Himilans] mittit C\ 12. insulain magnam C\ 13. et

valde mirabilis C 13. Quae ctiain vinum optimum ferens liab<»t C\

14, Gortyna Cnv., gratioba P \ 15, divites et et om. C\ 17, habcntea habun-

danter ^'| 18. quae — 19 differens] quae propter soliditatem tcrrae differcns

ceteri» insuiifl invenitur C'\

19. multa enim et maj^na C.

126 EXPOSITIO TOTIVS MVNDI ET GENTIVM.

ubique negotia utilis in habundantiam , lanam infinitam, similiter et

iumenta. Habet autem et viros divites et cruditos omni doctrina,

Graeca quo(|ue et Latina. Civitate^ autem habet splendidas Syracusam

et Catanam, in quibus spectaculum circensium bene completur. Ani-

malia enim bona et fortia liabentes, contendunt delectantes animalium r,

virtute. In qua insula et montem,

qui sic vocatur Aetna: si dignum

est, divinitas est in illo monte, quoniam diebus noctibusque ardet in

capite montis, unde et fumus ascendere apparet: qui mons in girum

vineta multa liabens generat vina praecipua.

67 Deiude Cossora; post hanc aliam insulam quae sic vocatur 8ar- lo'

diniam : et ipsa ditissima fructibus et iumentis, et est valde splen-

didissima.

68 Deinde alia quae sic vocatur Britannia insula, sicut qui fuerunt

narrant, valde maxima et praecipua in omnibus,

EXPLICIT EXPOSITIO TOTIVS MVNDI ET GENTIVM.

Q 1. utiles 6r, emendavi\ 3. quoque graeca G

\4. cathenam G

j5. habens

GI6. fortasse et mons est

[6. hetna G

\6. si fide diguum 6ro/^.

111. iumen-

tibus 6rI13. qui ibi fuerunt puto.

^ 1. neg. — hab. om. C\ 1. lana quoque, frumento et iumentis habun-

dat CI

2. omni — Latina] Graeco Latinoque scrmone C\

'A. tres . . Syra-

cusas Palarmum {hoc vomcn maiuscnlis littcris in Car.) et Catinam CA.b. c.] exhibentur C \ 5. Animalia— 6 insula om. C

\ 6. Habet et montem qui

Aetna C \6. si—quoniam om. C I 7. ardens C

\ 7. in capite — 8 mons om.

C|9. in circuitu suo vites optimas nutrit, quae vinum bonum afferre dicuntur

C\ 10. Cossoraj Stoechades C; deinde Sardinia C\

11. iumentis sic C14. sicut — uarrant om.. C

\14. et praecipua, omnia in multitudine proferens,

viros quoque pugnatores et fortes. Deinde: Et haec quidem secundum i^o.ssi-

bilitatem humanam descripsimus. Si enim latuerunt nos aut proviuciae aut

«ivitates aut insulae non multae, ut mihi videtin-, latuerunt autem pro eo

quod impossibile est homini omnia nosse: solus enim deus, qui universa

creavit, potest omnia nosse {cf. ^). 124, T) C.

I

NOMINA PROVINCIAEYM OMNIVM.

Dioecesis Orieiitis habet provincias numero XVTII : Libya superior1

1

Libya inferior|Thebais

|Aegyptus lovia

|Aegyptus Herculea I Arabia

|

[item Arabia Au^sta Libanensis] i Palaestina|Foenice

|Syria (^oele

|

[Augusta Euphratensis]jCilicia

|

Isauria|

CyprusjMesopotamia| [Osroena].

5 Dioecesis Pontica habet provincias numero VII: Bithynia|Cap-2

padocia|Galatia

[ Paphlagonia (nunc in duas divisa)|

Diospontus|

Pontus Polemoniacus|Armenia minor (nimc et maior addita).

Dioecesis Asiana habet provincias numero VIIII : Pamphylia1

3

Frygia [prima|Frygia secunda]

|Asia

jLydia

|Caria

|

Insulae|

Pisidia|

lo [Hellespontus]

.

Dioecesis Thraciae habet provincias numero VI: Europa|

Rho-4

dopeI

Thracia|Haemimontus

|Scythia

|

Moesia inferior.

Dioecesis jMoesiarum liabet provincias immero XI: Dacia|Moesia5

superior Margensis|Dardania

|Macedonia

|Thessalia

|Achaia

\ f pri-

l5antina|Praevalitana

|Epiros nova

|Epiros vetus

|Creta.

Dioecesis Pannoniarum liabet procincias numero VII: Paunoniafi

inferior|Savensis

|Dahnatia

|Valeria

|Pannonia superior

|Noricus

ripariensis|Noricus mediterranea.

EXPLICIT COSMOGKAFIA lULI CAESARIS. INCIPIT EIUSDEMNOMINA PKOIJINCIAKUM OMNIVM VfoL 'J.'.4 r. NumerinvUhinpretlLsuni.

1. Diocensis V ubUiue \V\ 1. libia | 2. iibia

|3. sqq. Vncis quadratis

incluga interpolata cen»et saeculo IV exeunte E. Kuhn ann. philoL. 1817 p.

7ffl Hfjq., unciH rotundiH interpolatu Theodosii TI aevo Mommsenus\3. pa-

i

lestiiia feniceii Byriae cohele|4. cupatenses

\4. tupus

|4. osroaena

|5. hiti-

mnia

i6. paplagonia

|0. diuiaaa

|7. polemiacus j

8. numeroj supra scnbtas

VIH. phanftlia

|\). frigia

1\). iv\\j(m

\\). asna hdia

\'J. inBuluan fiBidiae ellc-

BpontUB;

\). Lycia addit Mommten p. 3(K).|

II. tracoa*!| 11. roclop»! tnicia

emosManus scitia misia infcriori V. EmomnonH nrr. Seerk.\

13. miBiarum|

13. daciaa misia| 14. tcnsalia

|14. Achaia add. Mnminnrv

\15. l*raovalitana|

priualentina|

17. faucnsiH |17. Paniionia] panrjoriia pannotiia

|17. noricua

pariciiHia (cst rip(;iiHiH).

128 NOMINA PROVINCIAKVM OMNIVM.

7 Dioecesis Britanniamm habet provincias mimero VI: Prima|Se-

cunda]Maxima (.*aesariensis

|

Flavia Caesariensis.

8 Dioecesis Galliarum habet provincias numero YIII: Belgica prima|

Belgica secunda|Germania prima

|Germania secunda

|Sequania

j

Lugdunensis prima|Lugdunensis secunda

|Alpes Graiae et Poeninae. 5^

9 Dioecesis Viennensis liabet provincias numero VII: Viennensisj

Narbonensis [prima|Narbonensis secunda]

|Novem populi

|Aquitanica

[prima|Aquitanica secunda]

|Alpes maritimae.

10 Dioecesis Italiciana liabet provincias numero XVI: Venetia Hi-

striaI

Flaminia|Picenum

|Tuscia Umbria

|Apulia Calabria

|Lucania

|

lo

Corsica|Alpes Cottiae

|Kaetia.

\l Dioecesis Hispaniarum habet provincias numero VH: Baetica i

LusitaniajKarthaginiensis | Gallaecia | Tarraconensis | jVIauritania

'1'ingitana.

12 Dioecesis Afincae habet provincias numero VII : Proconsularis is

Zeugitana|Byzacena

|Numidia Cirtensis

\

Numidia miliciana Mauri-

tania C/aesariensis|Mauritania f tabia insidiana.

Felix saecuhim.

\;> Glentes barbarae quae pullulaTerunt sub imperatoribus.

ScotiI

PictiI

Caledonii|Rugi

|Heuuli

jSaxones

|Fmnci

|Chat-

tovari|Chamavi

|Frisiavi

|Amsivari

|Angrivari

|Flevi

|Bructeri 20

ChattiI

Burgundiones|Alamanni | Suebi

|luthungi | Armilausini

|

Marcomanni I Quadi 1 Taifali 1 Hermunduri I Vandali i Sarmatae|

Sciri

1. brittaniarum|

1. primam secundam|

2. maxime|

2. aelauiae c.,3.

betica prima betica secunda|5. lubdunensis

|5. lubduncnsis

|6. bienuensis

6. biennensis| 9. beteiam histriam flaminiam

|10. tusciam umbrenam apu-

liam calabriam licaoniam corsicam 1 1 . alpes cotias retiaj 1 1 . desunt Aemilia Liguria

Campania Samnium Siciha Sardinia, fortasse et Valeria|12. beticam lusi-

taniam kartaginiensis gallecia tharraconensi8|14. tingitania|16. bizacina zeu-

gitana, transpos. Motn/nsenli). N. miliciana] TripoHtana? /dern. Ego aliud

nomen MauretanCae Sitlfensis puto.\

17. num Maur. SitifensisV Mommsen.Videtur milii tabia repetitum cx tania , et insidiana e.c Tingitana perperain

iterato ortum\

19. caHdoni]

19. HeruH Rugi post Sarmatae jjonit Afifellfi»-

hoffI

19. franci gallouari j)ost sueui in codice ; huc transpofiuit ^fuellen-

hoff; nomen correxi \ 19. camari|

19. Frisiavi Muell.: crinsiani|

20. au-

gri angriuari|20. Flevus Frixiavorum lacus est | 20. cati burgunziones

| 21.

sueui I 21. iotuugil22. taifruli: /los ad Gothos ponit MueUenhoff 22. hermundul)i.

NOMINA PROVINCIARVM OMNIVM. 129

CarpiI

Scythae|Gothi

|

jliidii|Armenii

|Osrhoeni : Palrayreni i

f Mosoritae|

Nabathei\Isauri

|Fryges

|

Persae|Marmaridae.

Item gentes quae in Mauretania sunt: Mauri Quin-

^wegentiani | Mauri Mazices|Mauri Barbares

|Mauri Bacuates ....

5 . . Celtiberi|Turduli

|Ausetani

|Carpetani

|Cantabri

| f Enantes.

Nomina ciTitatum trans rhenum fluyium 14

quae sunt.

Usiporum. jTubantum. Victoriensium f Novariseari. Casua-

rioi-um. Istae omnes civitates trans Rhenum in formulam Belgicae

loprimae redactae. Trans casteUum Mogontiacensium LXXX leugas

trans Rhenum Romani possedeioint. Istae civitates sub GaUieno impe-

i-atore a barbaris occupatae sunt. [Leuga una habet miUe quingentos

passus] Explicit.

1. scitae|

1. indii: Sindi vel Vinidi Muell. ludaei puto\

1. armeni| 1.

horr//// (desunt duae litterae, corr. Muell. an Gordyeni?| 1. palmoerni

|2.

Bostritae puto ; dein V marmeritae theut (Nabathei scripsi) isaur/// friges

persae; dein Marmeridae transposuit Muell.\

3. mauraetania|

4. gensani:

Vgentiani Muell.\4. mazaceses | 4. baueres, em. Muell

| 4. bacautes| 4. ad-

das ciim Muell. 'item gentes quae in Hispania sunt.' turouh] Turduli

scripsi. Asturee Muell.\5. ausitani calpitani

|5. enantes] Edetani Muell.

\

6. Muell. confert Pollionis trig. tyr. 3. 5.\

6. renum|

8. usiphorum tuuan-

tum nictrensium nouariseari (se teste Jjuchsio non certum^ cetera certis-

aima) caauariorum|

8. Victoriensium novorum /. Becker ann. antiquitatis

studiosorum Rhenan. XXXIX p. 11. de Tencteris cogitat Muell.\8. Chat-

tuariorum Becher p. 20\9. renum

|10. montiacesenam cod., em. Becker \

11. renum|9. Belgicae primae a Diocletiano demum institutae nomen et 11

leuga — passas circiter anno 4(10 interpolata putat Becker. Equidem

haec omnia cum provinciarum descriptione cohaerere et sub Diocletiano

demum scripta e.^se putaverim. Expl. adiubante dSo iesu xQ^ iUi gloria

amen V. —

<j«OKrapbi latini ininorf*. ••d. Kiea«.

EX LATERCVLO POLEMII SILVIL

N(>MINA OMNIVM PROVINCIARVM.

In Italia proviuciae XVII : Campania , in qiia est Capua|

Tuscia

1 cum Umbria, in qua est Roma\Aemilia

|

\Nursia] Valcria, m qua est

Heate \Flaminia, in qua est Ravenna

|Picenum, in qua est Asculis

Liguria, in qua est Mediolanum|

Venetia cum Histria, in qua ests

Aquileia|

Alpes Cottiae [et Apenninus , in quihus Genua]\

Samnium.

in qua est Beneventum\Apulia cum Calabria, in qua est Tarentum

)

Brutia cum Lucania, in qua est Hegium\Raetia prima

|Raetia se-

cunda|Sicilia \insula in mari Tyrreno]

\Sardinia [in mari Tyrreno]

Corsica [in mari Tyrreno\ lo

Index proviiiciarum ante ultimam imj). Romani dir isionein compositus,

a Polemio Silvio in laterculo anno 449 adhihitus, de quo cf. ]\[ommsen in

Actis soc. litt. Saxon. III 251 sqq. Edidit O. Seeck Notit. Dign. jJ. 254—260 ex libris Bruxellensi 10615—10129 saec. XII (P), MonacensiJ 6243

saec. VIII (F) et Spirensis interpolati (Sj apofjraphis. Maximi momenti

facit librum P. E(jo P et F suas quemque virtutes habere intellexi. Li-

brum S fere neglexi; qui si qua nova habet^ ca praeter caput 1 prorsus nihill

sunt (cf. ad c. 2 et 4). Ex PF quae ad rem facimit omnia adnotaho,

orthographica aliaquc levissima omittam. (E.r codicc Spirensi^ simili Pau-

lus Diaconus hausit hi.st. Langoh. II 14—23.)

1. omnium om. P Numero omnium prouinciarum F\

2. c. 1 inscripsi

ut est in F. In Italia sedecim P (XVII etiam S)\2. Obliquis littcris di-

stincta habet solus S; om. FP\ 3. emilia om. S \ 3. Nursia nam alio truns-

ponendum ?\

3. V(d,eriam provinciam habct S, om. FP; habet et Notitia

Dignitatum (Nd), qnae quihus in rebus ab hoc indice discrepet adnotabo\4.

picinum mss.: *Flaminia et Piceaum annonarium' altera , 'Picenum subur-

bicarium' altera provincia Nd.\

4. est om. P\ 5. medioiauuin <S, -nus P,

-nensis F|

5. uintia F|

5. cum histris FP\

6. cotticae S|6. et — Genua

solus S: dclendum, quia omnino falsum\ 7. in q. e. Tareutum om. P, aren-

tus FI8. brucia /', britia S, brutia P, Brittii Nd.

\8. raetia prius om. P

,

9. cicilia sardina iursica P: iiaae his addit S, delcnda sunt.

£X LATERCVLO POLEMII SILVII. 131

Item Galliarum XVII: Viennensis|Narbonensis prima

|Narbo-2

nensis secunda|Aquitania prima

|Aquitania secunda

|Novempopulana

|

Alpes raaritimae|

Belgica prima, in qua est Treveris|Belgica secunda,

de qua transitur ad Brittanniam|Germania prima, super Renum

|Ger-

5 mania secunda , ut supra|Lugdunensis prima

|Lugdunensis secunda,

Buper oceanum|Lugdunensis tertia, ut supra

|Senonia

|

Maxima Se-

quanorum|Alpes Graiae.

Item in Africa VI : Proconsularis, in qua est Carthago|Numidia

|3

Byzacium|Tripolis

|Mauretania Sitifensis

|Mauretania fkesariensis.

10 In Hispania VII: Tan^aconensis|Carthaginensis

|Baetica

|Lusi-4

tania, in qua est Emerita|Gallaecia ! Insulae Baleares

|Tingitana tmns

fretum, quod ab oceano infiisum terras intrat inter Calpem vel Abinnam.

In Illyrico XVIIII: Dahnatia , super mare|Pannonia prima, in5

qua est SirmiumjPannonia secunda

|

Valeria|Praevahs

j

Moesia su-

iSperior|p]pirus vetus

|Epirus nova

jNoricus ripensis, supra Danubium

j

Noricus mediterranea|Savia

|Dardania

|f Haemimontus

|Dacia

|Scy-

thiaI

Creta insula|Achaia

|Macexionia

|Thessaha.

In Thraciis VI : Thracia prima|Thracia secunda | Moesia inferior (

6

Scythia inferior|Europa, in qua est Constantinopohs prius Lycus dicta

20sive Byzantium|Rodopa.

c. 'J ovi. F. In.scripsi rt hoc et reliqna v,t P (de FS cf. SeeckJ 1. Gal-

hae] Septem provinciae Nd. prima Nar. sec. om. S\ 3. maritimarum FS, mari-

tiorum P (Alpium maritimarum Nd.) \ 3. treferus P \ 4. de qua transitus

britannorum S\4. Germaniue secinidae et Lugdnnensi tertiae S perperam

addit: versus Biitaniiiam1 6. Lugdunensis Senonia Nd.

\6. Maxima et Se-

quanorum ut duas provincias cnvmerat S!\

7. Alpis Gratiae /' qui denuo

hic incipit. gi*acie P\

1. Alpium Poeninarum et Graiarum Nd.\

9. bizaci

ut Bupra P , bizantium FS\9. Tripolitana vel Tripolis Nd.

\9. Maur. Cae-

sariensis 07//. F\ 10. Prouinciae hispaniae sunt VIII pessime scvibit S\IL

temerita P, temerata F\\. gallicia P, om. F. galacia /S, Callaecia Nd.\l].

Septima Tingitana. octaua trans fretum S!\12, ob oceanum P

\12. infuso

/'1 12. terras intrat] transmittitur S\

12. calpe P | 12. abina P, abinnant

/' et auienam *S |13. Il/j/ricum ct Macedonia et JJacia dioeceses sunt in

Nd.I

13. supra mare F; om. S | 14. aermium P -hium F, om. S \ 14. Viridia

<SI

14. Praevalitana et Moesia prima Nd. misia omnes\

10. Suauia PS,

Fauia F\

16. Haernirnontus hic delendnin.^ cnm sit eadem quae Thracia se-

cunda? fan eadem qtiac postea Macodonia salutarisV ita ut nomev hreri

jiost in Thraciam transpositum sit.)\

16. Dacia Uipensis et Dacia Mediter-

ranea Nd I 16. Scythiam hanc nencit Nd. Macedoniam salutanMn add. Nd,\

18. In tfechiit» VI /'| 18. Thracia prima ct becundaj Thracia it llaemi-

montUH Nd.\

18. Moesia sccunda Nd.|

18. misia omnes\ 19. Scythia Nd.

\

19. prius — Byz.) sic (sed licos; /'. quac i-rius bicantium dicebatur /•' (dicta

licUB S)I20. Kodopa om. F.

9'

132 EX LATERCVLO POLEMII SILVll.

7 In Asia XII: Asia ipsa, in qua est Iliura |id est Troia]|Lycia

,

Oalatia|Lydia

|Caria

|

Hellespontus|Pamphylia

(Pisidia

|Frvgia

prima I Frygia salutaris|Lycaonia

|Cyclades.

8 In Oriente X: Syria Coele, in qua est Antiochia|8yria Palae-

stinaI

Syria Foenice|Isauria

|Cilicia iuxta montem Taurum

|Cyprus 5

Mesopotamia inter Tigrem et Eufratem{

Eufratesia|Osroene

|Sophanene.

9 In Ponto VIII : Pontus Polomoniacus|Pontus Amasia

|Honoriada

Bithynia|Paflagonia

|Armenia minor

|Armenia maior

[Cappadocia.

10 In Aogypto VI: Aegyptus ipsa, in qua est Alexandria|Augu-

stamnis|

Thebaida|Libya sicca

|

Libya Pentapolis|

Arcadia. lo

11 Item in Britannia V : Britannia prima|

Britannia secunda|Flavia

Maxima|

Valentia.

12 Summa: CXm. —

1. id est ti'oia F, om. PS\2. Galatiam salutarem add. Nd., cui haec

et Galatia in Pontica dioecesi sunt 2. lidia P] item licia F2. 3. frigia 7/^a>-.

3. prima] Pacatiana Nd\

-3. salutaris FSNd] secunda P | 3. Cyclades] In-

sulae Nd\4. Syria salutaris , Palaestina et secunda et salutaris , Phoenice

Libani, Cilicia secunda, Arabia in Nd. adduntur, eadem Sophanenen omit-

tit.j4. R in oriente prouincias X jP

|4. Coele] ciliae i^, cile P

\5. siria PS^

om. F, finice P, finecis F\

5. cylia F\5. tauromontem JP, montem taurum

PSI

6. tegrem et eofratim jP, tigre uel eufrate P\

6. eofratisia hosdrone

sufanis F ; recte, sed hosdroene, P. 'eufragia' demum post 'supamiene' S.

Eufratensis Nd.|7. In pontu prouincias VIIII {avt VIII?) F

|7. polimiacus

F, polemiacus P\l. amassia <S, samaria P; pro Pontus Amasia: 'Helenopontus'

NdI8. bithelia P

\8. Armenia prima et secunda Nd.

\ 8. Cappadocia prima

et secunda est in Nd.\ 9. agustannis F, augustannes P, Augustamnica Nd

10. Libya superior et inferior Nd\ 10. archadia mss.\ II. in et V om. P

\ \\.

R in brittania prouincias V F, prouinciae occiden: sunt VI S\

12. ualen-

tina -F, ualentiniana PS; corr. ex Not. D.\12. deinde Orcades S: deleas;

nec agnoscit Nd\13. Sunt simul numero CXIL /^, Summa CXII P; om. S;

correxi (cf. c. 1.) —

I

UKBS CONSTANTINOPOLITANAiNOVA EOMA.

Praefatio.

Saepe litteris dediti, quos pro ingenii facultate latentium rerum

<iura sollicitat, nunc peregrina gentiimi nunc secreta terrarum curiosius

animo peragrante metiuntur, ne quid ad familiaris scientiae detrimentum

5 relinquatur ignotum. inertiae esse ducentes, si lateat homines quod in

orbe consistit humano. IUis igitur terrena passibus, freta stadiis, cae-

lestia coniectura captantibus , brutum et desidem iudicavi, cum totius

absit mundi cura, urbis etiam Constantinopolitanae, in qua vivendi pa-

laestra est, latere notitiam;quam supra conditoris laudem TIIEODOSIl

loinvicti principis, in novam faciem vetustate detersa, ita virtus et cura

doi^-oravit, ut eius perfectioni, quamvis sit quispiam diligens, nihil possit

adiungere. Universis igitur eius partibus diligenter inspectis, corporum

quoque eidem inservientium recensito numero, fidem rerum omnium

notitia circumscribente signavi , ut admirantis intentio singulis edocta

15 monumentis, amplitudine quoque tantae felicitatis attonita fateatur, huic

urbi nec laudem sufficere nec amorem.

Regio prima.

Prima regio ionga, situ plana, in angustum producitur ;» palatii

iiiferiore parte contra th(iatrum maius euntibus, dextro latere decHvis in

2omare descendit, regiis nobiliuniquc domiciliis clarn.

Continet in se: idem paiatiuni magnum, lusorium, j)alatium I*laci-

V = VindobonensiH 162 aaec. IX, qvem ita aeqnor nt paucis tnntum

locia Spircnscm fS) cr (ipof/rajihis tKttina {abl dcest j>. liJli, 1 l.'J4, 1)

adhibeani.

JnscripliiHieTn oia. V . ScrracU (fxonient<e catlicis Spirennis apo{fraj)hti7u

((Janon. lat. viisc. 37>^.)\2. Sepe V

\ .3. curam V\3. //unc V

\ 4. moq/untur

V1 5. intertiae V

\h. adBit puto | 9. paleHtia I'

|la. eidem] dem V

\\'A. re-

cenaeto P^|18. BitJ V

\\\). producitur am. V \ 20. domicilis I'.

134 URBS CONSTANTINOPOLITANA NOVA ROMA.

dianum , domum Placidiae Augustae , domura nobilissimae Marinae^

thermas Arcadianas.

Vicos sive angiportus viginti novem, domos centum decem et octo,

porticus perpetuas duas , balneas privatas quindecim,

pistrina publicA

quattuor, pistrina privata quindecim, gradus nil. s

Curatorem unum, qui totius regionis sollicitudinem gerat. Vema-

culum unum velut servum in omnibus et intemuntium regionis. Col-

legiatos viginti quinque, qui e diversis corporibus ordinati incendiorum

solent casibus subvenire. Vicomagistros quinque, quibus per noctem

tuendae urbis cura mandata est. lo-

Regio secunda.

Secunda regio ab initio theatri minoris post aequalitatem sui la-

tenter molli sublevata clivo mox ad mare praecipitiis abmpta descendit.

Continet in se: ecclesiam magnam, ecclesiam antiquam, senatum,

tribunal purpureis gradibus exstmctum , thermas Zeuxippi , tlieatmm, 15

amphitheatmm.

Vicos sive angiportus triginta quattuor, domos nonaginta et octo,

porticus magnas quattuor , balneas privatas tredecim,

pistrina privata

quattuor, gradus IIII.

Cui*atorem unum , vernaculum unum , colh giatos triginta quinque, 20

vicomagistros quinque.

Regio tertia.

'rertia regio plana quidem in superiore parte, utpote in ea circi

spatio largius explicato, sed ab eius extrema parte nimis prono clivo

mare usque descendit. 2&

Continet in se eundem circura maxiraum , domum Pulcheriae

Augustae, portum novum, porticum semirotundam quae ex similitudine

fabricae sigma Graeco vocabulo nuncupatur, tribunal fori Constantini.

Vicos septem, domos nonaginta quattuor, porticus magnas quinque,

balneas privatas undecim, pistrina privata novera :30

Curatorem unum , veraaculum ununi , collegiatos viginti vt ununi,

vicomagisti'os quinque.

1. placidae aug V\ 3. angiportos V

\ 6. quin F|12. theati^ ininoris V

13. moile V\13. ad mane pcipitis abriTpta F | 16. amphitheati^ V

|17. angi-

portcs V]23. Tertio 1^1 26. euDidem V

[27. Beminotuuda V

\28. labricae

Sf om. VI28. sigma Gyllhis summa V simma ut videtur S |

29. mag-

nuB VI

30. undem pristina Vj31. inserendum: gradus XI.

URBS CONSTANTINOPOLITANA NOVA ROMA. 135

Regio im.Regio quarta a miliario aureo, collibus dextra laevaque surgentibus,

ad planitiem usque valle ducente perducitur.

Continet in se : idem miliarium aureum , Au^steum , basilicam,

5 nymphaeum, porticum Phanionis, Libuniam marmoream navalis victoriae

monumentum, ecclesiam sive martyrium sancti Menae , stadium , scalam

Timasi.

Vicos XXXV, domos trecentas septuaginta quinque, porticus mag-

nas quattuor, balneas privatas septem, pistrina privata quinque, gradus

10 septem.

Curatorem imum, vemaculum unum, collegiatos XL, vicomagistros

quinque.

Regio V.

Regionis quintae non modica pars in obliquioribus posita locis

iSplanitie excipiente producitur; in qua necessaria civitatis aedificia con-

tinentur.

Continet in se: thermas Honorianas, cistei-nam Theodosianam,

piytaneum, thennas Eudocianas ; strategium in quo est forum T'heodo-

siacum et obeliscus Thebaeus quadrus: horrea olearia, Nymphaeum,

20 horrea Troadensia , horrea Valentiaca , horre^ Constantiaca,

portum

prosphorianum, scalam Chalcedonensem.

Vicos viginti tres, domos centum octoginta quattuor, porticus

magnas VU, balneas privatas undecim, pistrina publica septem, pistrina

privata duo, gradus novem, macellos duos.

25 Curatorem unum, vemacuhnn unum, eollegiatos quadraginta , vico

magistros quinque.

Regio VI.

llegio sexta, brevi peracta planitie, rehqua in devexo (Minsistit ; a

foro namque Constantini scalam usque sive traiectuni Sycenum |)orri-

30gitur spatiis suis.

Continet in se: cohnrmam purpuream C'onstantini , senatum eiusdem

loci, neorium, jjortum, scaiam Sycenam.

Vicos viginti duos, domos (luadringcntas octoginta quattuor, porti-

2. qaureo ned corr. V\Z. planicicm F^S. uhI<! V h. nympheuin V S | 5.

fanionis VS S. porticoH V 9. pristrina K| 11. uicomagiatri I'|

15. pJanitia

VS, rectr?\

18. pryttaneum VS\19. obohHCUHtha ebeus V \ \\l nymfaeum

VI20. h. Tr. um. V cj. sr^pientia

\20. croadentia S

\20. constantinoadcntiaca

V\ 21. proBforianum V, Mr^pior S\21. calchrdonenflcm V\ 23. VI1| IIII S

\

priHtrina V\2b. prihtina V\ 2.'>. uerniculum \'\

'2H. inde uexo V\ 29. «ycae-

num KI

31. collumnam \'\32. pontum \'

\32. Hycaenum V.

136 URBS CONSTANTINOPOLITANA NOVA KOMA.

culn magnam unam, balneas privatas novem, pistrinum publicum ununi,

pistrina privata decem et septem, gi-adus decem et septem.

Cui-atorem unum, vernaculum unum, coUegiatos quadraginta novem,

vicoraagistros quinquo.

Regio septima. r>

Regio septima in conparatione superioris planior, quamvis et ipsa

circa lateris sui extremitatem habeatur in mare declivior. Haec a parte

dextera columnae Constantini usque ad forum Theodosii continuis ex-

tensa porticibus et de latere aliis quoque pari ratione porrectis, usque

ad mare velut se ipsam inclinat et ita deducitur. i^

Habet autem in se: ecclesias tres, hoc e-st Irenen, Anastasiam, et

sancti Pauli; columnam Theodosii intrinsecus usque ad summitateni

gi-adibus perviam *, equites magnos duos, partem eiusdem fori Theodosiani^

thermas Carosianas.

Vicos octoginta quinque, domos septingentas undecim, porticusis

magnas sex, balneas privatas XI, pistrina privata XII, gradus XVI.

Curatorem unura, vernaculura unum, collegiatos octoginta, vico-

magistros quinque.

Regio Vin.

Octava regio ex parte tauri, nuUa maris vicinitate contemiina ; 20

angustior magis quam lata spatia sua in longitudinem producta con-

pensat.

Cx)ntinet in se : partem fori Constantini, porticum sinistram taurum

usque, basilicam Theodosianam, Capitolium.

Vicos viginti unura, domos centum octo, porticus maiores quinque, 25

balneas privatas decem, pistrina privata quinque, gi^adus V, macellos duos.

Curatorem unura, vemacuhim unum, collegiatos XVII, vicomagi-

stros quinque.

Regio nona.

Regio nona prona omnis et iu notura deflexa extensi maris Utori-30

bus terminatur.

Continet in se : ecclesias duas Caenopolim et Homonoeam , horrea

1. magnum V\4. uicosmagistros F

|6. conparatione V

| 7. m/m laba-

de

tur?Iprocliuior, corr. m. pr., F |

8. ad eorum V| 9. particibus V

\10. se

supr. Ihi. V\ 10. incHnat <S, om. V

\13. Theodosiani oHrf. Seeck.

\14. sca-

rosianas VS; cf. Sozomeni H. Eccl. VI 9.\24. theodosariam V

\26. bali-

neas V\

27. uicosmagistros V \ 30. extensis Alommaen\ 30. mauis F

| 31.

terminantur V\ 32. omonoeam VS.

I

URBS CONSTANTINOFOLITANA NOVA ROMA. 137

Alexandrina, domum nobilissimae Arcadiae, thermas Anastasianas, hor-

reum Theodosianum.

Vicos XVI, domos centum sedecim, porticus maiores duas, balneas

privatas XV, pistrina privata XV, pistrina publica lill, gradus IIII.

5 Curatorem unura, vernaculum unum, coUegiatos triginta octo, vico-

magistros quinque.

Regio decima.

Regio decima in aliud civitatis latus versa a nona regione platea

magna velut fluvio interveniente dividitur. Est vero tractu planior nec

10 usquam praeter maritima loca inaequalis, longitudini eius latitudine non

cedente.

Continet in se: ecclesiam sive martyrium sancti Acacii, thermas

Constantinianas, domum Augustae Placidiae, domum Augustae Eudociae,

domum nobihssimae Arcadiae, nymphaeum maius.

15 Vicos viginti, domos sexcentas triginta sex, porticus maiores sex,

balneas privatas XXII, pistrina publica duo, pistrina privata sedecim,

gradus XU.CHiratorem unum. vernaculum unum, coUegiatos nonaginta, vico-

magistros quinque.

20 Regio undecima.

Regio undecima, spatio diffusa liberiore, nulla parte mari sociatur*,

est vero eius extensio tam plana, quam etiam collibus inaequalis.

Continet in se : martyrium Apostolorum , palatium Flaccillianum.

domum Augustae Pulcheriae, bovem aereum, cisternam Arcadiacam,

25ciHternam Modestiacam.

Vicos Vin , domos quiugentas tres,

porticus maiores quattuor,

balneas privatas quattuordecim, pistrinum publicum unum, pistrina pri-

vata tria, gradus septem.

Curatr>rem unum, vernaculum unum, collegiatos triginta septeni,

30 vicomagistros quinque.

Regio duodecima.

Regio duodecima porUim a civitate petentibus in longura plana

omnis consistit, sed latere sinistro mollioribus cHvis deducta maris con-

Hnio tcji-minatur: ({uam moenium sul^liniior decorat ornatus.

3. porticos V\

3. duos K|

4. piHtrina publica IIII S, <>m. V|

5. uicos-

magistroB V \8. uersa om. F»S

| \K uehid V\

12 acaci 1', accacii 5! 14.

nyinfaeum V 16. XXII ofn. K.S. ndii. Sf.eck ex ]>. 131», \\) IH. pristrina

priuata V\18. uicoBma^Mstros V

\21. liberior VS

\23. inartynf V

\ 23. pa-

lacium facillianuin V Haccilianuin S \27. balncaH - (juattuor orn. V\ ned

adfl. alt. man. coa^im\29. unum pont vern. ovi. V

|33. couuiuio V.

138 URBS CONSTANTINUPULITANA NOVA ROMA.

Continet in se: portam auream, porticus Troadenses, forum Tlieo-

dosiacum, columnam itidem intra se gradibus perviam . monetam, por-

tum Thcodosiacum.

Vicos undecim, domos trecentas sexaginta tres, porticus maiores

tres, balneas privatas quinque, pistrina privata quinque, gradus VTII. 5

Curatorem unum, vernaculum unum , collegiatos decem et septem,

vicomagistros quinque.

Regio tertia decima.

T'ertia decima regio Sycena est, quae sinu maris angusto divisa

societatem urbis navigiis frequentibus promeretur-, tota lateri montisi»

adfixa praeter unius plateae tractum, quam subiacentium eidem monti

litonim tantum praestat aequalitas.

C^ontinet in se: ecclesiam, thermas Honorianas, forura Honorianum,

tlieatrum, navalia.

, domos quadringentas triginta unam,

porticum maiorem 15

unam, balneas privatas quinque, pistrinum pubhcum unum, pistrina

privata quattuor, gradus VIII.

Curatorem unum, vernacuhim unum, collegiatos XXXIHI, vico-

magistros quinque.

Regio XIIII. 20

Regio sane hcet in urbis quarta decima nuraeretur parte, tamen

quia spatio interiecto divisa est, rauro proprio vallata alterius quodara-

modo speciem civitatis ostendit. Est vero progressis a poiia modicura

situ planura, dextro autera latere in clivura surgente usque ad medium

fere plateae spatium nimis pronura ; unde mare usque raediocris haec, 25

quae civitatis continet partem, exphcatur aequahtas.

Continet in se : ecclesiam, palatium, nymphaeura, tliermas, theatrum,

hisoriura, pontem subUcium sive hgneum.

Vicos undecim, doraos centum sexaginta septera,

porticus raaiores

duas, bajneas privatas quinque,

pistrinura pubhcura unura,

pistrinura ^^

privatura unum, gradus quinque.

1. troadensesi V\4. trecentes V | 5. pristina V

\5. VUI K, VIIII 5

\

9. sycaena F| 12. praestate qualitas V, corr. v\ ]b. Viconim numerus deest

VSI15. domu3 V

\15. unu I' | 16. pristinum V

\ 16. pristina V\ 18. uico-

raagistro V\22. spatia V

\ 22. interieto (_corr. v) diuisum V\ T2. uallatum

e

VI23. et ueio V

\24. dextro F, dextro iS

|24 cliu V

\27. nymfaeum V

\

28. supplicium V \ 28. liganeii V,30. pristinum I'

|30. pristiuum V

\ 32.

Addendum ex cap. ultimo 'vernaculum unum' et 'collegiatos triginta scptem';

dc reliqui^ nescimus.

URBS CONSTANTINOPOLITANA NOVA ROMA. 13^

Collectio civitatis.

Cognita urbe per partes , fas est etiam situm conclusae iam uni-

versitatis aperire, ut raagnificentiae unicum decus non solum videatur

opere et manu confectum , sed etiam conspirantibus eleraentis naturae

^felicitate raunitum. Providentia ergo divina tot futurorum hominum

domiciliis consulente, longo tractu in promunturii qualitatem spatiosior

terra, faucibus Pontici maris opposita, sinuosis portuosa lateribus, an-

gustior latitudine, circumflui maris tutela vallatur; hoc quoque spatium,

quod solum apertura maris circulus derelinquit, duplici muro acies tur-

loriura extensa custodit. Intm quas saepta civitas continet in se omnia

singillatim meraorat» quae nunc ad iirmioris memoriae qualitatem sum-

matim collecta referemus.

Habet ergo urbs Constantinopolitana : palatia quinque, ecclesia&

quattuordecim. domos divinas Augustarum sex, domos nobilissimas tres,

15 tliennas octo , basilicas duas, fora quattuor, senatus duos, horrea quin-

que. theatra duo . lusoria II, portus quattuor , circura unum, cistemas

quattuor, nyrapliaea IIU.

Vicos trecentos viginti duos, domos quattuor railia trecentas octo-

ginta octo . porticus quinquaginta duas , balneas privatas centum quin-

2(,quaginta tres, pistrina publica viginti, pistrina privata centum viginti,

gradus centura decera et septem, macellos quinque.

Curatores tredecim, vernaculos quattuordecim, coUegiatos quingen-

tos sexaginta, vicomagistros sexaginta quinque.

Columnara purpureara. Cohiranas intra se pervias duas. (Jolossum

25 unum. Tetrapyhim aureuin unum. Augusteura. Capitoliura. Monetam.

Scalas maritimas tres.

Habet sane longitudo urbis a porta aurea usque ad htus maris

directa hnea pedum quattuordecim miha septuaginta quinque, latitudo

autem pedum sex miha eentum (|uinquaginta.

5. prouidentiae, sedcorr., F9. maius F|10.8epta V 13. constantinopoHtano

K;13. palatio V: nominantur IV. 14. XIIIl : norain. XII|14. augustanum V.

VI:'nom. VI15 VIII: nom. IX

)15. IIII: uom. III

|15. V: uom, VI

|16.

theatra II: nom. III116. cist. IIII: nom. III 117. nymfaea K|18. CCCXXII,

ned addutnr rer/io XIII\ IS. trecentos V

\19. balneas: cf. regio X \ 20.

priBtina V. XX: nom. XXI|2U. pristina V. CXX : nom. CXIII

|21. gradus

:

cf. reyio III\21. V: nom. III I 22. tresdecim V; cf. ragio XIV

\25. Tetra

phylum aereum ('j 25 augustacum capetoliu V,

LA VS ALEXANDRIAE.

. . . Carthago vero, quae principatum Africae tenet, stadiis decem

porrecta videatur stadiique parte quarta; Babylon porro stadiis duode-

cim longa sit et pedibus ducentis atque viginti; ipsa quoque doniiua

omnium gentium Roraa quatuordecim stadiis et pedibus centum atque

viginti longa primitus fuerit (nondum adiectis his partibus, quae uudtum

congeminasse maiestatis eius magnificentiam videntur) : Alexandriam

mensi sunt sedecim stadiis, pedibus vero trecentis atque sexaginta.

Hanc expositiofiem,quam 'Laudem Alexandriae' vocaverim, primus

Dureau de la Malle , deinde MommsenUrS {abhandlungen der sdchs. ge-

sellsch. d. loiss. III 273) e codice Parisino 8319 saec. XI fol. 88 v. edidit.

Codex hahet babilon et magnificentia uisitur, quod corv. Hasius l. c.

;

deinde: pro', posui. Scripta est post Aurelianum imperatorem; cf. Plin.

III 66.

NOTITIA GALLIAEUM.

IN PROVINCIIS GALLTCANIS DECEM QUAE CIVITATES SINT.

In provincia Lugdunensi prima civitates num. IIII : Metropolis js

civitas Lugdunensium|Civitas Aeduonim

|Civitas Lingonum

| f Castrum

Cabillonense|

[Castrum Matisconense].

5 In provincia Lugdunensi secunda civitates num. VII'. Metropolis^

civitas Rotomagensium|Civitas Baiocassium

|Civitas Abrincatum

|Civi-

tas Ebroicomm|

Civitas Saiorumj

Civitas Lexoviorum|

Civitas Con-

stantia.

In provincia Lugdunensi tertia civitates num. VIIII: Metropolis^

locivitas Turonorum|Civitas Cenomannorum

|Civitas Redonum

|Civitas

Andecavorum|Civitas Namnetum

|

Civitas Coriosolitum|Civitas Vene-

tumICivitas Ossismorum 1 Civitas Diablintum.

Notisia in prouincia galliarum uel gallicanis decem titulis longiore ad-

dita exposilione ecclesia.stica. A (Coloniensis 212 saec. VII). In dei no-

mine incipiunt annuntiationes prouinciarura urbium grecarum et pinnarum

uel gallicanarum cum priuilegiis suis C, qui a c. 10 et 11 incipit (Spiren-

siSf e dnohiM apographis notiis). Incipiunt nomina prouintiarum B (Ber-

nenais 26 A saec. VIII). Seeckii editione utor. Baro adhibeo C et B^

cuius additameuta uncis inclusi.

1. In — q' civitati sint A, om. BC\2. leudunense A

\2. ciuitatis nm.

III yl IIII /^, a/nI3. lugdunensis Cf

| 3. eduorum 6', 'hoc est agustodunum'

add. codd. inde a saec. /X|

4. cabelionense -4, caualonense C ciuitas c-

sis BI4. ciuitas Maticonensis B alii; om. AC; caHtellum all.

|5. leudunensis

AI6. rotomagent A, qui — entium uhique fere hdhet pro — ensium: qnod

noH enotaho\ 6. abincatum C

\7. ebroticorum A

\ 7. lexioui(r)orum C\ 9.

IIII yl, se<l corr.\10. toronorum B, torenorum yl, \\{vel ty)rftnorum C\ 10.

celomanno (-na C) rum AC\11. namituni A, nam {vel man) netum C\ 11.

coriosopitum yl, conBolitum (J\\\. uenitum A, uaneti ut videtur C\\2. osiso

{vel osisi) norum C\ 12. diablentum A, deabientum (\ 'id cst carifes' adrL

ma. saec. X.

142 NOTITIA GALLIARUM.

4 In provincia Lugdimensi Senonia civitates nuiu. VII: Metropolis

civitas Senonum|Civitas (Jarnotum

|Civitas Autisiodorum

jCivitas Tri-

cassium|Civitas Aurelianonim

|

Civitas Parisionim|Civitas Melduoruni.

h In provincia Belgica prima civitates nuni. IIII : Metropolis civitas

Treveroruni|Civitas Mediomatricum

|

Civitas Leucorum Tullo|

('ivitas"^

Uerodunensiuni.

^ In pro\incia Belgica secunda civitates nuni. XII: Metropolis eivitas

Kemorum\

( 'ivitas Suessionum|

Civitas Catalaunorum;(Jivitas Veroman-

du(U'umI

(Jivitas Atrabatum I Ci\'itas CamaracensiumjCivitas Tumacen-

siiuui

Civitas SiluanectumjCivitas Bellovacorum \ (!ivitas Ambianensiura i^

Civitas Morinum|

Civitas Bononiensium.

7 In provincia Germania prima civitates num. IIII : Metropolis civitas

Mogontiacensium|(Jivitas Argentoi-atensium

|C/ivitas Nemetum

|Civitas

Vangionum.

8 In provincia Germania secunda civitatts nuni. II: Metropolis civitas ^5

Agrippinensium|

Civitas Tungrorum.

^ In provincia Maxima Sequanorum civitates num. IIII: ]kIetropolis

civitas Vesontiensium|Civitas Equestrium Noiodunus

|Civitas Ilelvotio-

rum Aventicus|Civitas Basiliensium.

|Castmm Vindonissense

|Castrum

Ebrodunense|Castrum Argentariense

|Castnim Rauracense

|Portus-w

Abucini.

2. seuonia AB] quarta C\2. chavnotum A^ carnotenum uonnulli

j2. alti-

siodarum A, autisiorum C; huic in B aliisque subiungilnr 'Civitas Autri-

Aium*, alterum cioitatiH Carnotiim nomen. ['id est nivernum" cotl. a. XI\ '

2. trecassium ^l ; Tric. ante Autis. colloc. C|

3. aurilianorum A \ 3. pari-

tiorum A\

3. meidorum ^l | 5. treuerotium A\ 5. raediomatricum : Mettis

add. A m. 2 (mettes), alii inde a saec. IX:, om. Ani.pr. BC\ 5. leocoruin

CI5. tullo A, tullos C, tollo B j (>. uerodentium A, ueroduuensis C

j8. re-

mos AI8. sessionum C

\ 8. catalaonorum C, catuellorum B| 8. ueremau-

dorum C (?) \9. camaracentium C (?) ^ | 10. ambiennensium C

;11. more-

num C 12. germanorum priorum C\

13. mogouz- {i-el magoz-) iacensium C,

'id est magontis' add. /nsti. inde a saec. X\ 13. ariotarac- {vcl -torat) ensium

(7, 'hoc est stratisburgo' add. mss. inde a. saec. IX\

13. nemitum ^1, neo-

metum C. 'hoc est spira' mss. a saec. IX\14. wangionum C, 'hoc est war-

macia' m.><s. a saec. IX\

15. germaniae stcundae C|

16. agripinentium A,

*hoc est colonia' codd. a saec. /AIU). id est tungris' codd. saec. X 17. Ma-

xima C, om. fi.] prima A 1 17. VI III B 18. uesonsientium AC, 'crassopolinorum

hoc est uesontionum' ynss. a s. IX\ 18. nosuduno C, sequor A. 'hoc est

nugduno' s. IX\

18. eluitiorum AB el- {vel fi-) uisiorum C, auonticus (-cis

>

C, sequor A. aventicum panci.\19. 'id est basilia' codd. s. X

\19. uinde-

nissenae C, ciuitas uindonisse A\20. ebrudunense C, ciuitas ebroiunense

AI

20. argentanense (' argentoratense B | 20. ramracense C, om. A raura-

cinse /^\21. l)iiceni .1, busina C, abucini B.

NOTITIA GALLIARUM. 143

In proviiiciis Alpium Graiarum et Poeninamm civitates num. II : 10

Metropolis civitas Centronium Darantasia|

Civitas Vallensium Octo-

dorum.ITEVI IN PROVINCIIS NUMERO VII:

5 In provincia Viennensi civitates numero XIIIl : Metropolis civitas 11

Viennensiumj

Civitas Genavensium]Civitas Grratianopolitana |

Civitas

Albensium|Civitas Deensium

|Civitas Valentinorum

|Civitas Tricasti-

norum|Civitas Vasiensium

|Civitas Amusicorum

|Civitas Carpentora-

tensium|

Civitas Cabellicorum|

Civitas Avennicorum | Civitas Arela-

lotensium 1 Civitas Massiliensium.

In provincia Aquitanica prima civitates num. VIII: Metropolisl2

civitas Biturig^um|Civitas Arvernorum

|Civitas Rutenorum

|Civitas

Albigensium|Civitas Cadurcorum

|Civitas Lemovicum

|Civitas Gaba-

lumI

Civitas Vellavorum.

15 In provincia Aquitanica secunda civitates num. VI : Metropolis 13

civitas Burdegalensium|Civitas Agennensium | Civitas Ecolisnensium

|

Civitas Santonum|Civitas Pictavorum

|Civitas Petrocoriorum.

In provincia Novempopulana civitates num. XII : Metropolis civitas 14

Ausciorum|

Civitas Aquensium|

Civitas Lactoratium | Civitas Conve-

2onarum|Civitas Cyonsorannorum

]Civitas Boatium

|Civitas Benarnensium]

Civitas Aturensium Civitas Vasatica ! Civitas Turba, ubi castrum Bo-

gorra|Civitas Illoronensium

|Civitas Elusatium.

c. 10 et 11 finte 1 colloc. C\

1. grecarum ct pinnarum C poennina-

rum AI2. ceutronium A, centron C| 2. drnntasia yl/?. tartarensia vel tarren-

tasia C,2. ualiensium cndd. s. IX. ualensium CB^ ualentium A \ 2. octo-

doro A\ sequor C|4. Ita A; om. BC

\5. uiennentium x\ -nsi C \ 5. XIII

A. XIIII BI0. gennauensium BC^. gratianoplt A | 7. Albensium: adda)d

*hoc est belisio' todd. a s. IX, '^unc uiuarium' codd. a saec. X\ 7. decen-

sium C (V)I

7. trecastinorum A\S. uasensium C, uasentium A \

8. aurasico-

rum BC^H. carpentoracensium B,,recte alii; oia. AC. 'nunc Vindausca' add.

B nlilI

9. cauellioorum AC\ 9. auennecorum C

\10. masselientium A

massal (-il?) iensis C \ 11. aquitania secunda C\

12. betorigum .1, beturi-

guuni C\

12. aa (aar?) uernorum ''|

12. ratinorum A^ butenorum C\

13.

albegenBiurn C\ l.'i. cadorcorum A\

13. lemodicum C \ 13. galabum C (?) )

14. nic ABC.I15. aquitanea C (?) ]

16. bordigalentium >4|

16. agennentium

A\ om. C\ aganensium, ncd corr., B\

16. ecolisnentium A; om. CB \17.

sanctonum C? ] 17. pcctauorum AC\

19. auaiorum C. 'Metropolis ciuitas

Elusacium. Ciuitas Ausciorum' A. num hoc (jenuinum ext?\

19. aquicns-

(nt?) ium (J\ 19. lactoracium A, latorasium C\ 19. conbinarura A, conuen-

(nn?) arum C\ 20. consoranorura C\ 20. baosium C'|20. ben- (beni-?) arnen-

BJum C *id fft bonainun' rtuf m. X| 21. aturentiuB .1, atorcnHium (7, 'hoc

est uico iuli* cnd. Haec. X2\. basacia rrl basatica C'21. ubi c. li. A; nm. Ccastorbigor B 22. illoponentium .4, illonor-(?W -ron) ensium (7122. eloBasium

C aelosHtium /f: A hic omittit^ cf. ver». 19.

144 NOTITIA GALLIARUM.

15 In provincia Narbonensi prima civitates num. V : Metropolis civitas

Narbonensium|Civitas Tolosatium

|

[Civitas Agatensium. Civitas Ma-

galonensium]j

(Uvitas Beterrensium|

Civitas Nemausensium.,Civitas

Lutevcnsium.|Castrum Uceciense.

16 In provincia Narbonensi secunda civitates num. VII : Metropolis 5

civitas Aquensium|Civitas Aptensium

|Civitas Reiensium

|Civitas Fo-

roiuliensium|

Civitas Vappincensiura Civitas Segesteriorum|Ci^ntas An-

tipolitana.

17 In provincia Alpium Maritimarum civitates num. VIII: Metropolis

civitas Ebrodunensium|Civitas Diniensiura

|Civitas Rigomagensium

\

lo

Civitas Soliniensium|Civitas Sanitiensium

|Civitas j Glannatina

|Civitas

f Cemelensium|Civitas Vintiensium.

18 In provinciis num. XVII civitates numero CXV.

l.V A, VIII B 2. tolosasium A^ recte B, to- (vel te) losa C|2. aganensium

B; om. ^iCI

2. magalenensium B\ om. AC\

3. beterensium C I 4. ciuitas

CB castrum ^; uciense C, uceciensium B\b. narbonense A, VI AB\Q. aquinsium

ABCQ. ciu. aptensium demum po-st 7 'antiptiliana' CjG. regensium B ; om. AC,sed alius cod. nullus i 6. flo- (fo?) roiolensium C \

7. quod est labo- (laba)rdo

uap- (uapp)etensium C\

7. sigesteriorum A , sergestrocorum C | 7. C cf.

supra 6. 1 9. alpina maritimarum C \ 10. ebredunensium A, ebrudunensium

C\ 10. regomagensium A\11. soUin. B

\11. sanisiensium C, 'id estsanesio'

codd. saec. Jr|ll. glannatica A, planatena B, glatiana (glaciatina?) C \2. cele-

nensium A, ce- {vel se) melensium C cemelensium B\J2. uisiensium A^

uensiensium C, uinsiciensium B id est uentio add. codd. saec. X\l^. XVII]

XVI codex saec. IX. et alius saec. X 1 CXV omnes.

VIBII SEQVESmSDE FLVMINIBVS FONTIBVS LACVBVS NEMORIBVS

PALVDIBVS MONTIBVS GENTIBUSPER LITTERAS.

5 Vibius Sequester Virgiliano filio salutem.

Quanto ingenio ac studio , fili carissime , apud plerosq^ue poetas

fluminum mentio habitast , tanto labore sum secutus eorum et regiones

et vocabula et qualitates in litteram dirigens, quod ipsi tibi non inutile

fiictum scio fore. Fontium etiam et lacuum paludumque et montium

lonemorumque et gentium, qua tamen persequi potui, sicut amnium Imic

libello in litteram digesta nomina subieci: quo lecto non minimum

consequeris notitiae, praesertim cum professioni tuae sit necessarium.

Et ne pluribus epistola oneretur, incipiemus ab eo fluvio qui et litteram

et nomen obtinet primum fluminum.

15 A. Aclielous Aetoliae primus erupisse terram dicitur.

Arar rrermaniae e Vosego monte miscetur Ivhodano; ita lene decurrit

ut vix intellogi possit decursus eius.

Amphrysus Thessaliae, ubi Apollo Admeti pccus fertur pavisse.

Alpheus Klidis, qui per mare decum-ns in ^Siciliam insulam Arethu-

20 sae fonti miscetur.

Ascanius Mysiae,

Achates Siciliae, qni j)ari uominc lapillos odit, unde gommae fiunt.

Acheron inferoruiii.

Avons lacui Volinorum iiifunditur.

7. habita sit V \ 8. uoc. a qualitato V vi. /jr.jl). factu Fjl'). A. n(l(H<li\

Ift. uogego V\ 18. amphriBus V\ 19. r.f. Vcrg. Arv. III^ 694 88.\

22. qui)

ubi Vo)I24. Anien V ,

corr. IWMrr, lacus V.

GfOt^rafiJii l:ifitii iiiindrc^. •il Ilip.m'. 10

146 VIBIVS SEQVESTER.

Anicn per Tiburtinoruin fincs in Tiberim Huit; ab Anione filio

Apollinis.

Allia Salaria via ad mil. XIIII a Koma , ubi Galli victoria sunt

potiti de Komanis.

Araxes Arraeniae xVrmeniam a Medis dividit. 5

Atesis Veronensium in Padum decurrit.

Amasenus Privernatium.

Aufidus Apuliae proximus Canusio.

-fAlyntos Lucaniam a Veliensibus dividit.

Asinius f Catinae in litore Tauromenitanoruiu defluit. 10

Anapus Siciliae qui per duo milia passus sub terram mergens Syra-

cusis miscetur mari appellaturque Anapos jvtatvog, superior Anapos

t TtaXaLog.

Alabon Megarensium , cuius fontem Daedalus dilatavit , agrumque

reddidit eam regionem quam idera fluvius devastarat. 15

Acis ex Aetna monte mari decurrit; ex huius ripis Polyphemus saxa

in Ulixen iecisse dicitur.

Atax Pyienaeorum circa Narbonam decurrit in Tyrrhenum mare.

Atur Tarbellae, civitatis Aquitaniae, in oceanum fluit.

Almon Komae, ubi mater deum VI Kalendas Apriles lavatur. 20

Albis Germaniae Suevos a Oheruscis dividit.

Aous Apolloniae in marc lonium decurrens.

Alto Dyrrachiae decurrit in Illyricum.

f Arimaspa gentis Scytharum, unde aurum Scythae legunt.

Aeas t Macedoniac decurrit in lonium mare. 25

Acheh)us ex Pindo monte pcr Perrhebiorum fines in Maliacum mare

decurrit, alius atqtic illc, qui Aetoham ab Acarnania dividit.

Anaurus Thessahae, ita denominatus, quod ex se neque aui-am neque

nebulam emittat.

1. Anien om. V: add. Preller. ab An. fi. Ap. ante in Tib. flu. T,

Anione scripsl aniene V\ 5. Armeniam] Arabiam V (cf. infra s. v. JRhc-

nusj ; cf. Plin. n. h. VI, 42\9. Alyntos V\ 10. ^ld quod est Catinae su-

peresse videtur ex articulo aliquo de Amenano Jiuvio; cf. Ovid. ynef. AT,279.' Bursiau.

\11. Ancus V

\12. appellaturque ano post anopos caenos

superior anatos faeos V. xfwV ct (fctvog Gronovius|

14. Alaebyn maga-

rensium V, cf. Diodor. IV, 78; reddidit et regionem dilatauit F|

15 di-

uastat FI

17. egisse K|18. Atrax (r erasa) phytenorum circa bonam V

\

d

19. Atyr V, tarbcclae V\ 21. sueuos a ceruetiis V\ 22. Aus F, in&re addidi

in mconiam decurrcns V\24. Arimaspa sic V

\25. Aeras V (idem est qui

Aous)I26. Sperchium dicere voluit ct Peneum? indo V, per om. V

\27.

alius atque ille om. V\ 28. cf. Lucan. VI, 369 s.

VIBIVS SEQVESTER. I47

Apidanus Thessaliae, in quo Enipeus, Melas, Phoenix miscentur;

ipse in Peneon decurrit.

Asopos Thessaliae in Apidauon fluit.

[Agragas Siciliae, a quo et oppidiim dicitur].

•> Aniger, qui ex cruore Centaurorum quos Hercules interfecit odore

suo advenientes fugat, cum fuerit dulcissimus.

Apud Cicones flumen est, cuius liquor epotus praecordia vertit in

silicem et rebus tactis marmora inducit.

Aternus Hadriae decurrens per Marsos, ubi et Ostia civitas.

10 B. Benacus Galliae, ex quo nascitur Mantuanorum Mincius.

Baetis Hispaniae, unde Baetica.

Bagrada Africae iuxta oppidum Musti, ubi Reguhis serpentem longum

pedibus centum viginti exercitu adhibito interfecit.

Barbanna Ilha-ico praemiscetur.

15 Bactros Scythiae fines Hyrcanos alluit.

f Brictates ex Thymaro monte Arino miscetur.

C. Caystros per Hypaepam decurrit, proximus paludi Asiae.

Camicos Siciliae (ex quo urbs Camicos) dividit Agragantinos.

Cales Moesiae.

20 Cocytos inferorum, ex quo Styx palus.

Crinisos Sicihae civitatis Entellae.

Calor Beneventi oppido iunctus.

Chrysas Syracusis ex monte Heraeo.

Cydnos per mediam. urbem Tarson Cihciae decurrit.

25 Cirta Massiliensium secundum Agatham urbem.

Casilinum Carapaniae, a quo oppidum.

CVustumium (a quo oppidum) in Hadriaticum mare decurrit.

Cephisos in Lilaea urlje Phocidos descendit et circa Euboeam flectitur.

Cinybs Africa(j, in quo plurima genera gemmarum invcniuntur et

camehs deportantur in opjiidum f Thybrestrum.

Crathis confinis Sybari capillos fiicit aurei coloris.

1. Apidamnus V, emisacus V, cf. Lucan. VI, H13 s.|3. epidamnon V\

4. om. Vo)] addidlt v cum nota '0 uacat.' gragas v\5. Antiger F, cf. Ovid.

met. XV, 2H1 hs.\8. tactis cl. llc.ssel ex Ovid. met. XV^ 314 raptis V\ 8.

marmoribuB V m. pr. 9. ostia uitas V [Ostiam Aterni dicit)\li. Babenna F,

cf. Liv. XUV, 31, 3I15. cf. Lucan. III, 261.

\ IG. Tymauo monte cod.

Mediolanensin ; Timavo edd.\ 17. per hiperam F| 18. a^^ringentinos Vm.

»ec.I19. calos V; cf. Ovid. ex Ponto IV 10, 47

\21. atilae V\ 22. Sabato

iunctus ci. liitrsian.\ 23. Crysas K, hereo V

\24. tharso V

\27. adriaticum

VI28. in alinea urbe V\ 2M, Arabiae V

\30. foH. Theveste?

|31. Crathys V.

10

30

148 VIBIVS SEQVESTER.

Clitumnus Vmbriae, ubi Iuj)piter eodem nomine est.

D. Danubius, qui et Hister, Germaniae in Pontnm decurrit per

VII ostia.

Drinus e palude Lyclmiti, adluens Scodram oppidum Illyricorum.

E. Enipeus e monte Othry Tbessaliae.5

Euenus, qui et Lycormas, per quem Nessus Centaurus Deianiram

Herculis traiecit.

Eufrates Parthiae.

Eridanus Galliae Cisalpinao, qui et Padus, ubi Heliades mutantur in

populos. 10

Eurotas Laconices.

Erasinus ^r^olicae.

Esia Galliae in Sequanam fluit.

F. Faneus, qui et Siris, Metaponti.

Fabaris Sabinorum; is Faber coiTupte dicitur. 15

Gr. Ganges in Oriente Indiam cingens latissimus, quem Alexander

post oceanum navigare timuit,qui solus adyersum orientem fluit.

Galaesus Tarentinorum.

Gallus in Phrygia, unde qui bibit insanit more fanatico.

Gela Siciliae, a qiw) oppidum. 20

Genusus Dyrrachium ab ApoUonia dividit; decurrit ex Epiro.

H. Hebrus Thraciae, proximus oppido Aeno.

Hermus Lydiae; Pactolo coufuiiditur.

Hiberus Hispaniae, a quo Hiberia.

Hydaspes Indiae vel Mediae ; defluit Indo ex Caucaso. 25

Hypanis Scythiae qui, ut ait Galius 'uno telhires dividit amne duas'

:

Asiam enim ab Europa separat

.

Halys Asiae, qiicm rex Lydiae Croesus transiit.

Helorus Syracusarum, a quo civitas.

Ilimella Sabinorum prope Casperiam urbem. 80

Hermus I^ydiae.

Ilerbesos, qui et f Endrius, oppido Alorino deeurrit ])er flnes Helori.

4. iygnisti K, alluens Vm. 2\

5. Enipbeus V\

6. lycorum esper qua

F"I12. Erasenus lyciae F, emendavi

\13. oin. V m. pr.

|14. et qui siris

beneueuti K|

16. laetissimus V\ 19. phrigia V

|21. Gelagensus F, c/.

Lucan. F, 462 ns. ab aquilonia V \ 22. Haebrus V\25. indiae urbis mediae

F, cf. Ver(]. Georg. /T, 2t0 et Caucaso V I 28. chrusos transit T, Asiae

quem rex add. Burxian\29. Helurus V\ 30. Himala V

|31. Hernus lysiae

VI

32. Erinus slve Eriueus Bursion cl. Ptol. III 4, 8 alurina V.

VIBIVS SEQVESTER. I49

Himera oppido Tliermitanonim dedit nomen Himerae. Hoc fliimen

in duas partes findi ait Stesichorus, unam in Tyrrhenum mare,

aham in Libycum decurrere.

Hypsa secundum Inycon urbem Sicaniae decurrit gratam Hercuh.

5 Hipparis, quem et Hiccarin vocant, ex quo Camerinis aqua inducta

est.

j Haemus Lyciae.

Hapsus Taulantiae, finibus ApoUoniae decurrens in sinum lonium.

I. Indus Indiam definit ab occasu, a quo India dicta; hic CaU'

10 caso descendentem Hydaspem recipit.

Isara Galliae currit in Rhodanum.

Isamnus Dyrrachi, ab Idano castello dictus.

Ilerda Hispaniae, a quo Ilerda.

Inachus Thessaliae.

15 K. Kaicus Mysiae.

L. Lyncestius Thraciae, cuius aquam bibentes ebrii fiunt.

Letbe inferorum, quod oblivii sit causa.

Liris non longe a Marsis Vestinisque, cuius in ripa nymphae Maricae

Minturnensis temphira est.

-'0 Lycus Asiae, unde Lycia.

Liger Galliae dividens Aquitanos et Celtas in oceanum Britannicura

evolvitur.

Lycastus Cretae, a quo Lycastus civitas.

Lethaeus insulae Cretae, ita dictus quod Ilarraonia Veneris filia

25 Cadmon oblita dicitur.

M. Mincius GaUiae Cisalpinae proximus Mantuanis, agitur ex

Benaco.

Maeandros Cariae gentis Asiae; liic tam flexuosus est ut in sese

recurrat.

/) Mosella Bi-lgicae d(?fluit iii Khcnum.

Minio Hetruriac a Minione.

Metaurus Vmbriae in sinum Hadriaticura decurrens.

.W. libicum V \ 4. irecon urbem hispaniae T|

5. hictariu V\

7. rf. j).

148,31. H. Haesusa undf; ac finibus F, em. Burs.\d. incham Vin. pr.y Caucaso

om. Vw \^. Ileida V 14. Krroreia Vihil nntum CK»e ex Orid. met. I, 583

ridit Oherlin. 15. Kaicus moesiae V\ 16. Lycesius V\ 18. marinae V\ 20.

unde lycis V\

21. om. V m. pr., add. m. rec. naec. XIV quae scr. occea-

num brittantiicum| 23. coae Vot, Cretac (rronnrivx, jycas V

\24. Lethccus

VI24. armonia V . m. 2 in inarg. hcrniionia |

'M). <>m. V m. ^^»*., addidit

m. 2 in marginc — renum F( 31, Minion etruriae V \

32. adriaticum V.

150 VIBIVS SEQVE8TEK.

Macra Liguriae secundum Lunain urbem.

Mathis Dyrrachi non longe a Lisso.

Marsyas Frygiae urbis Celaenae.

Melas Thessaliae in Apidanum fluens.

N. Nihis Aegypti ex Aethiopia decurrens. 5

Nar Sabinorum ex Appennino in Tiberim decurrit; per Narniam Huit.

Numicus in agro Laurenti.

Nifates Armeniae ex monte Nifate.

0. Oaxes Cretae, a quo et civitas Oaxis: Varro lioc docet:

'Geminis capiens tellurem Oaxida palmis.' lo

Orethus Panhormi Siciliae.

Orontes Syriae ex monte Casio.

P. Padus Galliae Cisalpinae, qui et Eridanus.

Pennessos Boeotiae.

Peneus Thessahae, ubi silvae quas Tempe vocant; hunc Bebrycesis

possederunt.

Phasis in Colchide, qui de monte Amaranto fluit.

Pantagias Siciliae ita dictus, quod sonitus eius decurrentis per totam

insulam auditus est usque eo, donec Ceres filiam quaerens conpri-

meret eum. 20

Pitonius, qui per medium lacum Fucinum Marsorum ita decurrit, ut

aqua eius non misceatur stagno.

Pactolus Lydiae, qui decun-ens aurum tmhit.

Phacelinus Siciliae inxta Peloridem, confinis templo Dianae.

Pisaurus, a quo civitas Pisaiuua, decurrit in Hadriaticum mare. 25

Phoenix Thessaliao in Apidanum fluit.

Pachynos Siciliae, ubi Sextus Pom])eius iuvenis interfectus est.

(^. R. Khenus Germaniae l^clgas a Germanis segregans.

Rubicon Galliae iuxta Ariminura, olhn Galliam dividens.

Rutuba ex Appennino in Thybrin fluit. 30

Rhodanus Galliae, Lugdunum et Avenionem decurrens atque Arelaten,

mari Tyrrheno miscetur.

1. Megera V\

3. cellenae V \ 4. Mecas V, epidamnum V\

8. nifante

V m. pr.I

9. oaxia V| 10. cupiens V m. pr. oaxia V. Varron/s Atacini

ArgonaiUarmn fragm. aj)ud Servium ad Vcrg. ecl. /, 66\ 15. Bebryces:

c/. Lucan. VI 382\

17. garamante F|18. Pantagras V

\ 19. comprimeret

Vm. 2I21. Pitorniu3 1'

| 24. Pbaetelinus V\ 25. adriaticum V\ 26. Phocias

F, epidanum V\27. Pachysos F 28. belgas Jn ras. r|29. olim diuideus T,

galliam ab itaha add. m. rec. sacc. XIV (sed cf. p. 13/, 22) et ai\30. cf.

Lucan. II, 421 s\31 f<q. om. V\ habent 10 ex j)o.rte.

VIBIVS SEQVESTER. 151

S. Stryinon Thraciae plurimo gelu strictus.

Sequana Galliae Lutetiam Parisiorum circumfluit vel insulam facit.

Spercliios Thessaliae in. Maliacum mare decurrens usque ad oram

Locridis.

6 Sybaris Lucaniae. ,

Selinus f Messaliorura , a quo civitas Sehnus dicta, quod apium ibi

plurimum nascitur.

Sagaris Phrygiae ad castellum Berecyntium.

Sebethos Neapoli in Campania.

10 Sarnus Nuceriae , ex Sarone fluvio f Hadriae,

per Campaniam de-

currens.

Symaethos Siciliae vicinus Palicis.

Siler in Lucania, vicinus oppido Alburno.

Sicoris Hispaniae iuxta Herdam.

15 Sason Hadriae.

T. Tigris Parthiae, qui sub teiTa means Rubro mari miscetur.

Tauromenius inter Syracusas et Messanam, a quo oppidum Tauro-

menium; quod oppidum 'evae^ajv x^^Q^ dicitur.

Turia Hispaniae, quod Valentiam parvo intervallo praeterfluit.

20 Tanager Lucaniae.

Thybris, idem Tiberis, idem Albula, qui ex radicibus montis Ap-

pennini ex Etrm-ia Romam decurrit, quondam Tuscos dividens.

Tanais Scythiae Asiam ab Europa dividit.

Thermodon Colchos et Amazonas dividit.

25 Thrasymenos Lydiae.

Thapsus Africae iuxta Rusiccade.

Triocala, qui et Isburos, iuxta Albam Imacarensium.

j Thermus Vmbriae.

Taygeta Laconices, ubi filios suos moris habent durare frigore aquae.

2. om. V m.pr.etojexparte', add. m.rec. saec. -ST/F, luteciam V. vel i. e. et\

5. Sirapua F|6. Sicaniorum Oberlin; Megarorum cj. /^?/r«/aw, eiuitas seHnis

F, recte'i (ila etiarn cosraufjr. Raven. p. 4o-'i, 9 et (riiido p. 496, 14 P) \ 7.

berecynthium V\ 10. Iladriae: puto Achaiae uc/ Arcadiae, cj. Seru. ad Verg.

Aen. VI/, 13H| II, Symethos V

\13. vicinus addldi

\14. Sinocoris V m.

;>r.!l5. Saron F, em. Itelandus^ e Sil. Itnl. VII, 480 mdlc a Vibiu intell('cto.\\Q.

meas V m. pr. (m in ran.)\ 17. Tauroininiua V, Taurominium V

\eusebon

h

cora dicitur om. V m. pr. add. la. rec. sacc. XIV\ID. in rasura a m. naec.

XIV Hcriptus est in V ualenciam v \24. thermodoon V

\ 26. ruggicade V\

27. Triopaia K, assorus K, albo magarcnBium V; cf. Plin. III^ 91\ MdxctQa

HeraclideH de reb. publ. 29\ 28. Tiniaa ci. linrsian.

152 VIBIVSSEQVESTER.

Titaressos Thessaliae, qui et Orcus, in Peneum decidit nec ei misce-

tur, sed sui^er eum funditur*, quem Stygia palude crescere quidam

adfirmant.

Y, Vulturnus CJampaniae, a quo oppidum iuxta Puteolos Vul-

turnum. 5

Virbius f Laconices, ubi Hippolytum Aesculapius arte medicinae red-

didit vitae, unde et Virbius dictus.

Vfens Tarracinae proximus.

Varus ; hic nunc GalUam ab Italia dividit, ante Rubicon.

Vluleus Dyrrachii, unde aqua his ducta. IQ

X, Xanthus Troiae, Ilio proximus.

Xanthus Lyciae, unde et civitas.

FONTES.Aganippe Boeotiae.

Acidalia in Orchomeno. 15

Clitumnus Mevaniae.

Clanius Acerrae in Campania; qui cum creverit, pestem terrae me-

ditatur.

C^astalius Delphis.

Clitor Arcadiae, qui potus vinum in odium adducit. 20

Camenarum Romae.

Dirceus Boeotiae.

f Essus phodo.

(irargaphie Boeotiae, ubi Actaeon laceratus.

Hippocrene Boeotiae f in Achaia. ^

Inessa Khodi, a quo Siciliae civitas Inessa.

Libethris Boeotiae.

Liriope, ubi Narcissus se conspexit.

Menais Leontinorum, per quem tinient iurare cives eius loci.

Spandaeus in insula (^o Asiae. «^o

Salmacis Cariae, ex quo qui bibit mollescit, id est obscenus tit.

Timavus Aquileiae CaHiae.

[•j- Virvinus Laconices.]

1. paeneum V\'2. et super K|6. in agro Ariciae puto; lacu Ariciae Burs.\

medicina V.|

10. Vhilons V| 13. EXPLICITI AMNKS PEK LITTERAS

IN ORDINEM DIGESTI FELICITER. INCIPIVNT FONTES V| 17.

acerre V|21. cf. Ovid. fast. III, 213 ss.

\23. Rhodo vulgo\2A. Garga eu-

boeae V, acteon V\25. achaia edd. arcadia V

\26. inossa altcro loco V

\

27. Libetris P^I30. coa F|34. Haec ex v. 6 male repetita esse videntur.

VIBIVS SEQVESTER. 153

LACVS.

Avemus . Campaniae immensae altitudinis, cuius ima pars deprehendi

non potest.

Acheros, qua ad inferos creditur iri.

5 Aecicus Apolloniae.

Ampsanctus Lucaniae, cuius halitus volucres necat.

Cyane Syracusis, per quem Anapus transit.

Cocytos inferorum transit per Styga paludem.

Cimini Etruriae.

10 Feronia Tarracinae.

Fucinus Marsis.

Hammonis Africae, qui ortu solis et occasu incandescit, reliquo tem-

Ijore gelidus est.

lu Athamania lacus luna tenui ligna accendit.

15 In Aethiopia lacus est, ex quo qui bibit aut in insaniam vertitur

aut in soporem.

Larius Galliae Cisalpinae.

Lucrinus Campaniae.

Lemannus Galliae.

20 Mareotis Aegypti, unde vites Mareoticae.

Triviae lacus Ariciae.

Velinus inter Xar et Aventem.

Venacus Galliae, unde Mincius fluit.

NEMORA.2o Angitiae ucl Anguitiae j Lucaniae.

(larium Colophoniae.

Dodona Epiri.

Idalium in insuia Cypro.

Molorchos in Nemea, a Molorcho hos]>ite HercuHs.

ao Marica in Camjiania, ubi jVlarica nymplia sepulta est.

Sila Bruttiorum.

2. Campaniae om. V\ i. {iclieros V, Acheron edd.

\4. Ampsanctlius V

|

7. aiiopes transit per styga paludem V|

8. transit per Styga puiud(?m hic

om. VI

9. CimiDi', cf. Verg. Aen. VII^ 697\

14. Inathamana lacus lunae

tCDuia F, adcendit V vi. pr.\15. In Aetliiopia lacus est oia. V, r/. Orid.

met A'F, 320 h.\22. abentem V\2'i. Uenaeus V m. pr. licnacum dicit

\25.

Fucini Uursian. cf. Verr/. Aen. VII^ 759\ :J9. Hn codd. liev. Med. et Pari-

sinis deeaae dicitur : equidem e V nihil adnotavi.' Bursian.

154 VIBIVS SEQVESTER.

'1'liymbra Fiygiae ab lierbae nomine, quae latine f cyane dicitur.

Tempe 1'hessaliae.

PALVDES.Ambracia f Acbaiae.

Asia Asiae, cui Caystros prope est. 5

Camerina nunc, ante Hyperie dicta, Syracusis.

Lerna Arcadiae, unde hydra centum capitum, quam Hercules occidit.

Maeotis Scythiae.

Pomptinae Tarracinae a Foro Appi.

Padusa Galliae a Pado dicta. lo

Styx inferorum a Styge Oceani filia.

Satura inter Antium et Circeos, eadem Stura.

Strymon Thraciae.

Salapina in Hadriatico.

Triton Thraciae, in quo qui se novies merserit in avem convertitur. 15

Tyraco Syracusis.

MONTES.Aracynthus in Attica; quidam iu Arcadia dicunt.

Arius in insula Chio, unde vinum Ariusium.

Atlas in ultima Africa cingens jMauritaniam. 2o

Ascraeus, unde vicus in Boeotia, unde Ilesiodus.

Aventinus Komae, unus ex septem montibus.

Alburnus Lucaniae.

Alpes Galliam Togatam a Comata dividunt.

Aetna Siciliae flammam emittens. 25

Acragas Siciliae iuxta Gelam.

Athos Tlu-aciae.

Appenninus Itahae usque ad Anconem porrectus. »

Albanus in Latlo.

Arentinus. in quo civitas Praeneste. 30

Amanus ( 'appadociae,

1. Tymbra V, cunila Burs. cf. Plin. n. h. XIX, 165.\4. Achaiae v in

rasura^ tu. Acharniae cod. Vlitil Acaruauiae Simler\ 5. Asiae 'c. c. pr. est

manu rec. in rasKra scripta in V, inagno spatio uacautej

8. Mectis V\ 9.

Pomptinae a l^, b. tfeletujn V\ 10. Paduae V\12. cerceos V\ 13. om. codd.

practer V\

14. Salpina V \ 16. Tyraca F| 18. Aracinthus F, quidam

Acarnaniae de la Cerda ex Plin. IV 6. \ 20. Atias V\21. Ascreus T'

|25.

Aethna, scd corr., V\ 26. agragas V{ 31. capadociae V.

VIBIVS SEQVESTER. 155

Aganippe Boeotiae, ante Enippe dictus.

Berecyntus Phrygiae.

Besbius Campaniae flammae flumen emittens.

Boreas Dyrrachi.

5 Cithaeron Thebis.

Cynthus Deli.

Caucasus Indiae, Parthis et Hyrcanis iunctus.

Cytorus in Ponto Paflagoniae buxo potens.

Caelius Romae, unus e septem montibus.

10 Cybelus Phrygiae.

Clarius Colophoniae, a quo Apollo Clarius.

Cyllenius Arcadiae, unde Mercurius.

Catillus Tiburti.

Coras item Tiburti.

15 Cunerus Piceno.

Chimaera Lyciae.

Caenys Siciliae freto imminet.

Ciminus Etruriae.

Calpe Hispaniae. *

20 Corycos Ciliciae, ubi optimum crocum nascitur.

Castalia in Delphis.

Dictaeus Cretae.

Dodona Chaoniae Epiri.

Dindyma Phrygiae.

26 ErjTt Siciliae.

Er}'manthus Arcadiae.

Esqiiilinus Komae, unus e septem montibus.

Epidamnus Dyrrachii.

Gargarus in Frygia, Idae montis cacumen.

80 Gaurus Campaniae.

Helicon Aoniae Boeotiaeve, Musis sacer.

Hyperborei Tliraciae ultra plagam aquiloniam.

Haemus Thraciac, iinde Haemimontus.

rmaus IIi})eriae Ponticae.

1. ex Verg. ecl. X^ 12! *fort. leg, Euippc' Bnrs.\2. berecynthus T

|3,

Haebius V {Vesuvium dicit), flammae om. V\ 4. BoraB Jav. XL\\ 29\

12.

MfTcuriuB Cyllenius etld., M. drleri cum V\ 13, 14. cf. Verg. Aen. VIJ 072\

15. CinyruH V, cf. riin. n. h. III. 111\IC. Chimcra V

\\\). Calpe V: cf.

Plin. n. h. III, 13\21. Ca«taliae V

\ 2S. Kridanus V\31. Boeotiaeque V\

33. unde addidi. Ilaemirncdymnus V.

156 VIBIVS SEQVE8TER.

Ismarus Thraciae insi^is oleo et vino.

Ida in Troade; alius in Creta.

Lycaeus Arcadiae, ubi Pan praecipue colitur.

Maenalus Arcadiae in Tegeaea.

Massicus Campaniae in Falerno. 5

Marpessos in insula Paro.

Monoecus Liguriae.

-|' Maxteria iuxta oppidum Auronae Hispaniae.

Maesulus (qui et Vesulus) in Campania.

Nifates Armeniae [iu Perside]. lo

Neritos Itliacae, a quo et portus.

Nysa Indiae.

Nemeus Cleonensium.

Olympus Macedoniae altissimus, qui altitudine sua super pluvias et

nubes excedit. is

Ossa Thessaliae.

Otlirys Thessaliae.

Oetaeus Thessaliae, ubi Hercules combustus est.

Oeniphile Dyrrachii.

Parnasos Phocidis duobus verticibus surgens. 20

Pindus Thessaliae.

Parthenius Arcadiae.

Phanaeus Chii, vino insignis.

Palatinus Komae, unus e septem montibus.

Pelios Thessaliae, in quo Lapithae morati. ^

Pangaeus Thraciae [in Thessalia].

Pholoe Thraciae, ubi Centauri nati.

Pyrenaeus Galliam ab Hispania dividit.

Pylartes DyiTachii.

Petrae Dyrrachii, castra Pompei Magni. 3o

Quirinus Romae, unus e septem montibus.

Rhodope Thraciae.

Riphaei Scythiae.

4. Tegaca V|

5. iu salenio V|

7. Monoechus V illyriae V\

y. Con-

fosa esse nomina Vesuli Liguriae et Vesuui Campaniae montimn intellexit

Hessel\

16. m,. pr. in V in margine addidit: *ubi hercules com-

bustus est,' ?' 17 in V in margine a m. pr. scrij^tus^ sic : f Othrys. thra-

ciac» (thraciae Hiam w: corr. Hessel)\18, ubi Ilerc. combustus est hic om.

VI

23. Phaneus V\25. thraciae V

\26. Pangeus V

\27. cf. Lucan. Ilh

198I33. scythiae in ras. V.

VIBIVS SEQVESTER. 157

Rhamnusium Scodrae.

, Saturnius Romae, qui et Capitolinus, idem et Tarpeius.

Soractis Faliscorum.

Sarnus Nuceriae.

5 Sipylus Lydiae.

Tmarus Molossiae.

Tarpeius Romae, unus e septem montibus,

Taenarus Laconices.

Tmolus Lvdiae, vino insignis.

10 Taburnus Samnitum olivifer.

Taygeta Laconices.

Tetrica Sabinorum.

f Temtrus Macedoniae proximus Apolloniae in conspectu DyiTachii.

Velinus Romae, unus e septem montibus.

15 VesuUis Apuliae.

GENTES.Agathyrsi Scythae partis Europae.

Acarnanii Epirotae Em-opae.

Apuli Italici partis Europae.

20 A partis Asiae.

Aethiopes Indi Asiae.

Aegyptii partis Asiae.

Barcaei INIauri Libyae.

Chalybes in Ponto Asiae.

25 Cicones Thraciae P^uropae.

Dryopes Focenses Europae.

Daci Scythae Europae.

Gaetuli Afri Libyae.

Gennani Europae.

80 Getae Thraces Europae.

Geloni Thraciac picti corporis parte.

Garamantes Mauri Libyae.

1. RhamnuBium. Scordae (sic) in raaura V\3. Soracte V m. 2 cf. Verg.

Aen. VII. 696\^. Stesiarus V[h. Tenarus ,F|13. Tenitrus ed<l. conspectu F| 15.

Liguriae ci. IleHHr.L\ 17. Scythiae, nnd corr. m. pr., V\ V.). sq. ApuH italici

partia asiae Vto\ 24. CalybcH T, ponto europae Kw: Asiae Oberlin ^'Ib. Eu-

ropae Ulc om. Voj\27. Dachi V

\ 29. europae /n rns. m. saec. XIV in V\

.'iO. thraece», sed corr.^ F| 31. thraeciae, 8ed corr.., V\p. \bS, ] et 2 m

margine inferiore additi m. pr. in V.

158 VIBIVS SEQVESTER.

CTangaridae Indiae.

Hispani Europae.

Indi Arabes Asiae.

Ityraei Syri iisu sagittae periti.

Kares Asiae. 5

Lydi partis Asiae [in Aegypto].

Lapithae Thessali Europae.

Lycii Asiae.

Leleges Carii I^uropae.

Lucani Italici Europae. lo

Massyli Afri.

Mauri Libyae proximi oceano.

Mageuiburi Libyae.

Marsi Italici Europae.

Maedi Thraciae proximi. 15

Morini oceano iuncti Europae.

Numidae Mauri Libyae.

Osci Samnites Italici Europae.

Parrhasii Ai-cades Europae.

Pannonii lllyrici Europae. 20

j- Pliilyridae Europae in Venetia.

Kutuli, idem Dauni, Itaiici Europae.

Seres Asiae sub oriente.

Sabaei Arabes.

Sauroniatae Europae. 25

Teutones GalU Europae.

Tusci Italici Europae.

Tiiraces Thessali Europae.

Thessali Macedones Europae.

Vulsci Italici Europae. 30

6. in Aegypto del. edd.|10. itah F| 11. Massylii F

|12. oceano om.

Vo)I

15. Medi F, emendavi|

17. Numidi V m. pr., libiae V m. pr.\

20.

Pannoni V \ 21. Philyridae Asiae in Henetis Oberlin\28. 29. cf. Servius

et schol. Bern. ad Verg. Georg. I, 49n ss. ; Lucan. A', 449\30. europaee

V. X. Y. Z. FELTCITER VIBII SEQVESTRIS DE FLVMINIBVS. FON-TIBVS. NE.MORIB. LACVBVS. PALVDIBVS. MONTIB. GENTIB. PERLITT. EXl^LICTS V.

VIBII SEQVESTRIS APPENDIX. 159»

SEPTEM MIRA.

I. Aedis Dianae Epheso, quam constituit Amazon.

IJ. Mausoleum in Caria altum pedes Cr>XXX et in eircuitu pedumCCCC: ibi est sepulcrum regis lapide lyclinite.

5 III. Colossus Rhodi altus pedes CV.IIII. lovis Olympi factus a Phidia ex ebore et auro pedum C.

V. Domus regia in Ecbatanis, quam Memnon aedificavit lapidibus can-

didis et variis auro vinctis.

VI. Murus Babylonis latere cocto, sulphure et ferro vinctus, latus pedes

10 XXV [XXXII], altus pedes LXXV [L cubitos], in circuitu stadiis

DCCC [CCCLXVIII]. Hunc regina Semiramis aedificavit. [Pen-

siles etiam horti super arcem ipsius urbis aequantes aititudinem

muri pro miraculo habentur.]

VII. Pyramides in Aegypto, latae et altae pedes DC.

3. Mausolaeum V\3. sqq. ped ubique F

j10. sqqr. numeri et verba uncis^

inclusi m. pr. in margine adscripti in V\10. cub V latus cubitorum L, altua.

cub. CC ex cod. Revii 1 12. orti V.

LIBEE GENEKATIONISab Adam usque ad . . . ordinem quae continentur in Imius volumine

libri

Terrae di\^isio tribus filiis Noe.

Declaratio gentium, quae ex quibus factae sint, et quas singuli

terras et civitates sortiti sunt. 5

Quantae insulae clarae. Qui ex quibus gentibus transmigTaverunt.

Quot flumina nominata.

Quot montes nominati

Diyisio terrae tribus filiis Noe.

1 Post diluvium Sem Kam et lafeth trium ft*atram tribus divisaeio

sunt. Et Sem quidem primogenito a Persida et Bactris usque in India

longe .... usque Rinocoririsest. Kam autem secundo a. Rinocoriris

usque Gadira. lafeth autem tertio a Media usque Gadira ad bori-am.

2 Ilabet autem lafeth flumen Tigridem, qui dividit Mediam et Ba-

byloniam , . . ; Sem autem Eufratem-, et Kam Geon, qui vocatur Nilus. 15

3 (.^onfiisae sunt autem linguae post diluvium. pjrant autem quae

conftisae sunt ling-uae LXXII, et qui turrem aedificabant erant gentes

P = Parisinus 10910 olim suppl. lat. 696 saec. VII— F/// fol. Jr

seqq. covtulit Max Bonnet. ^Excerpta harharC olim a Scaligero nunc a

Schoenio Kusehii vol. I p. 176 sqq. edita opposu/\ uhi rel ad Parisini

emendationem (in notissimis tamen vocihus omisij rel ad commnnis fontis nO'

titiam jy^oficere mihi visa sunt. cf. Muellenhoff weltkarte p. 39 sqq.

1. ad ordinem P\l.contenetur P \

3—8: III—VII numeros addidit

j) (i. e. manus altcra in P) \ 0. insolae clare Pj

7. quod P, corr. p \8.

quod P, corr. p \ 9. III add. p \9, Deuisio P folio 3 r

|10. deuisae P | II.

a Persida et Bactriura nsquc in India longitudo, latitudo autem ab lu-

dia usque Rinocorurum Kx (i. e. Kxccrpta harhari)\12. Cham Kx uhiqne

12. secunda P\

13. cariraat P, dein gadira P Garirum Kx saepins\

13.

ad aquilonem Ex passim pro ad borram ( 14. diuidet P Ex \ 14. babylloniam/'

I15. et Babyloniam in terra Assyriorura Ex

|15. Eufraten Kx,

eufratam F\ IG, IIII add. p\ 17. gentes septuaginta Kx.

LIBER GENERATIONIS. 161

LXXn, quae etiam in linguis siiper faciem totius terrae divisae

sunt Vocabula autem LXXII haec sunt.

Filii lafeth : Gamer, ex quo Cappadoces ; Magog, de quo Celtae qui 4

et Galatae: Made, de quo Medi; luvan, de quo Graeci qui et lones;

5 Thobel , unde f ettahensis ; Mosoc , unde El;^Tici ; Tyras , unde [et]

Thraces; Cetthin, unde Troiani Frigii et Macedones.

Et filii Gamer: Ascanaz, de quo Sarmatae; Rifan, de quo Sau-

romatae; Togorma, de quo Armenii.

Et filii luvan: EHsan, indeSiculi; Tharsis, ex quo Hiberi, qui et

lOXyiTeni; Cythii, de quo Romani qui et Latini; Dodanim, ex quo

j priami.

Omnes XV.

De his extiterunt insulae gentium. Sunt autem et Cyprii ex Cy-5

thiensibus ex lafeth. Siquidem invenimus et eos, qui sunt ad borram

i^ ex ipsis, de ea tribu Cythiensium. Sunt autem ex ipsis etiam gentes

quae sunt in Hellada, praeter eos qui postmodum advenerunt ibi Saitae,

qui habitaverunt .... civitatem quae apud Graecos honoratur Athenas,

et Thebaeorum : quoniam Sidoniorum sunt hi habitatores , . . . . et

quicumque [sunt] ahi simiHter post haec apud Helladam transmigi^ave-

^runt. Cognoscimus autem haec ex lege et prophetis.

Erant ergo de lafeth ad confusionem turris tribus XV.

Et hae gentes lafeth a Media usque vesperum oceani diffusae sunt

adtendentes usque ad borram: [hii filii lafeth] Medi, Albani, fGargani,6

Arrei, Annenii, Amazones, Choh, Corzeini, j Benaginae, Cappadoces,

1. totus P, om. Ex ( 2. LXXIl : filiorum add. p, septuaginta Exj3.

geltae et galatae P; th j)ro t his p Chaldei et Galates Ex|

4. iuan P,

y oias Ex \4. greci ethiones P Ex

\5. ThettaH Ex^ Italienses vulgo. Iheros

diclt losephus ant. I 6^ 1\ h. mosoch Ex, moroc P

\5. yllirici P

\5. Thiras

Ex traces P et delevi\

6. trociane P\

6. et] ae P; num ac?|0. Tantvm

Chfittaim a quo Macedoni Ex\ 7. rufan dae quo P, Erisfan a quoRodii Ex\

8. togor J* Thorgaman Ex\ 8. armini P

|9. luuan P] filiorum lafeth Ex

\

10. tirreni P, Tyrannii Ex Tvoioi Syvcellns\ 10. Cytliii P et ctici E.r

XY.^t^off losfphus1Romei E.r

\10. latini, rodiuiui et priami P, Dodanim

ex quo Priami om. Ex\ 10. exteterunt P\ dispersae sunt Ex \ 13. et om,

P\13. cypri /'

| 13. et Cyprii ex Cit teis ex fiiiorum lafeth Ex\

14. Inve-

ninjus autem /;/V[I6. in eliada /'|16. ibi regis P\ ibi Kssaitei A'a;. «cr?7.*e Saitae|

17. habitaverunt cirea mare Ex\

17. «irecos Pj

18. et 'J^liibas E.f the-

bateorum qfim P\ 18. hii habitatores /'] acolae, dc ('atiimo Aginoru,Chalcedonii autem tyranni pere;.;rini fuerunt Ex\ \\). Bwwt deleo

;

om. E.rI20. cognuscemus /'

| 20. CognoBcimus — XV om. Ex\22. heae /*

|

22. usque ad Spcriam Ex\

2'i. hii f. lafeth delevi\ om. Ex\

23. gargaui

P Ex; lefje Hyrcanij21. Errei Ex; lege Aiii | 21. armoeni /'

| 24. amaiones/', Amazoni Er

\24. Coli Corzini /•>; lef/e Chor/eni

|21. Dcnnagi Ex.

Ofiogrnphi l.ilini rninorPH. <•'!. K i < s p. ]1

162 LIBER GENERATIONLS.

Paflagones, Mariandyni, Tibarenses, Chalybes, Mossynoeci, Colchi; Me-lanchlaeni, Sarmatae, Sauromatae, Meotes, Scythae, Tauri, Tlu-aces,

Bastarnae; Hlyrii, Macedones, Hellenes Graeci ; Ligyes, Histrii, Ve-

neti, Dauni, lapyges, Calabri, Opici, Latini qui et Romani, Tyrreni;

t,(ralli qui et Celtae, Ligystini, Celtiberi, Hiberi, Galli Aquitani; -j- II-

luriani Basanotes Cyritani, Lusitani, Vaccaei, Clunienses; Brittones qui

et in insulis liabitant.

Qui autem eorum novemnt litteras, hi sunt : Hiberi, Latini qui et 7

vocantur Romani, Hispani, Graeci, Medi, Armenii.

10 Sunt autem fines eorum a Media ad borram usque Gadira, lateraS

autCm a y pud fluvio usque Mastusiam ad Ilion.

Terrae autem eorum liae sunt; Media, Albania, Amazonia, Arm('-9

nia minor, Armenia maior, Cappadocia, Paflagonia, Galatia, Colchis;

Sindice, .... Bosforina, Meotia, Derbis, Sarmatia, Tauriana, Scythia,

^^ Basternia ; Thracia, Macedonia, Dalmatia, Molossis, Tliessalia, Locria,

Boeotia, Aetolia, Attica, Acliaia, Pellinia quae appellatur Peloponeusus,

Acarnawia, Epirotia, Illyria Lychnitis; Adriace ex qua pelagus Adria-

ticum ; Gallicia, Lusitania, Ttalia, Thuscene , Massilia, Celtes, Gallia,

Hispanogallia, Iberia, Hispania maior.

\. paflagonis P| 1. mariandeni P

\\. tibarensis P

\\. kalibes P, Chal-

lyri Ej'\. mossynoti cliolchi melanceni P, Colchi Mel. om. Ex\2. sarmata Psaurobace i*, Saurobati Ex

j2. meothes P, Meoti Ex

\2. scitlies P; fovt.

Scythee? cf. c. 6\

'2. taurii traces P. Taurinii Thraci Ex ' 3. bastarni P \ 3.

illuri medonis P, IUyrici Macedoni Ex\3. Hellenes ovi. Ex greci P

\3. ^t-

&i'Qvoi Sync. libies histri P, Ligyrii Istrii Ex\^. uieni P, Hunni ^^u; Veneti Synccl-

Z^f.s|J. dapues P, Japygii AV(-|4. kalabri P\-\. Romei £"^14. tirrini /'i5. caltae 7'

;

5. libiestini /', Ligistini Ex\5, hcberi P

\5. lilyrici liasantii Cyrtauii Ex,

puto Ilergetes Vascones Cerretani | 6. uoccei cuniensis P, Huaccai Cynii

ExI

6. brittonis P, Brittani Ex\8. hii P

\8. heberi P

|[9. armoem P i

add. 2^ \10. fines P termina Ex

\\0. a midia Ex hic; a meda P, scd dc-

mum inter apud et fluuio|10. ad — Gadira P] usque Garirum quod ad

aquilonem Ex\10. laterae autem Ex., om. P

\11. a fluuio et fluuium usque

Ex apud {ctTTo 7ioT(t/uor?) a meda (v. snpra) fluuio usque P. nomen jitirii

Tanais {cj. Synccllus p. 93, 5) excidit|II. mastusi P, mastusias Ex\ cf. Plin.

IV 49., 72 aU.\\\. ad iiion P: contra solem Ex, ridelicet ^Xcov cum ^lXiq) confnn-

dens! | 13. Armoaenia p, armnaena P | i:^. armoenia P|13. cappadocea P

\

13. calatia P\ 13. coUis indice i^ Colchus India Achaia Bosporina Meotia

Ex Media P\14. deris P derris Ex p \

14. sarmacia P\U.schitia P

| 15.

bastarnia Ex\trachia P

\15. mollis P Molchia Ex

\16. boetia P, Byotia

ExI

l(j. betolia P|16. Pellinia q. app. om. Ex

|17. Acarnia Ex, acarnea

PI17. aepirocia F

|17. ylliria euchnitis P. lUyria lucidissima, sed item IUy-

chinitia E.x, lege Lychnitis cl. Diodor. XVI, 8\\1. pilagus P

|18. Lysitania

Midia Ex\ 18. thugene P, Tuscinia Ex

\18. Ce. Gal.] Celtica Ex |

19.

ispanogalia Pj

18. uberia P, Ibiria Ex|

19. Spania magna Ex|

19. Pro-

vintiae lafeth quadraginta add. Ex.

LTBER GENERATIONIS. 163

10 Hiicque definit terra lafeth usque ad Brittanicas insulas omnes ad

borram respicientes. Sunt autem his et insulae istae: Brittanicae, Si-

cilia, Euboe-a, Rhodos, Chius, Lesbus, Cythera, Zacynthus, Cefalenia,

Ithace, Corcyra, et Cyclades insulae, et pars quaedam Asiae, quae ap-

pellatur lonia. Flumen est autem his Tigris, dividens inter Mediam ets

Babvloniam.«/

Hi sunt fines lafeth.

11 Filii autem Cham: Chus, ex quo Aethiopes; Mestraim, ex quo

Aegyptii; Fuit, de quo Trogloditae; Chanaan, de quo Afri et Foenices.

Et filii Chus : Sabaa, Evigihit, Sabat, Regma et Sabachata. lo

Filii autem Regma: Saba et Dedan. Et Chus gemiit Nebroth . . .

12 Et Aegyptiorum patriae cum Mestraim patre ipsorum VIII. Dicit

enim: et Mestraim genuit Ludiin, unde Lydii; Enemiin, de quo Pam-

phyli ; Labain, de quo Libyes ; Neptoin, de quo Fryges ; et Patrosonim,

unde Cretes; Casloin, unde Lycii; unde exierunt Phylistini, et Cap-15

toroin, unde Cilices.

Cananeorum sunt patriae cum Chanaan patre eorum XII. Dicit

enim : et Chanaan genuit Sidona primogenitum , ex quo Sidonii ; et

Cetheum et Hiebuseum et Amorreum et Gergesseum et Auruchaeum et

Aeueum, ex quo Tripohtae; et iVraeneum , et Aradium, unde20

f Arain ; et Samarleum, . . . ; et Amati, unde Amathus.

Est autem habitatio eorum a Rinochoriris usque Gadirat.

23 Ex his autem nascuntur [reges vel] gentes: Aethiopes, Troglo-

2. iste P\ 2. Brittanice P] commune autem Exj

3. euboe: arlodoscius

PI

3. cetera iacinctus P Cythira Zacynthus Ex\4. Thaci Ex , iabech P

\

4. corchira P\ 4. cyclates P

j4. et p. quaed.] parte Ex

\4. appellantur P

\

5. t////igri8 P1

0. babylloniam. hii P\

&. quo etpes. metram P\

9, fiiit

/*, Fud ExI

9. troglodiaeae P\ 9. canhaan P

\9. et funici Ex et fiuices

PI

10. Sabat et Eugilat et Ex\

10. saba • tregma P\ 10. Sabascatha et

Regma et Secathath Ex | 11. Sabat et ludadad Ex\

11. gefi P i^assim\

12. cu mestraim patrem P|12. Dicit : (leneais 10, Pi—U \

13. lidii P| 13.

Enemigim Ex\13. paphyli P\ 14. Labiim Ex \ 14. laboes P Libii Ex

\14.

Nefthabiim ex quo F y g a b i i (corre.r2), et iilus Patrosoniim ex quo I^icii, et

illus Cathfthoriim, r'X quo Cilicii, dc reUqniH taccns, /w;|15. cretis i' licii /*

17. cum Chanahan j)atre Ex, Cb. om. PM. Dicit: Gencsis 10, iJ — /(i^|lS.

canaham P\\%. quo sidoni P, om. Ex\ 18. Chetteum Ex\ 10. et Hiebuseuni

om. ExI

19. Auruchaeum — TrepoHtae P] Aeggcum et Aruccum ex quo

Tripolitani hx ordine quo iu (Jencsi\

'!{). trepolitae /'|

20. et Asethneum<• X quo Orthosiasti E.r

\21. Aradii Ex

|21. Samareum et Fcre-

zeum et Amathium /'>>, amatus P\22. Garirum aspiciente ad scj)-

tentrionem longitudo /•>'/•|23. nasantus /'

I 23. reges ucl /*; ovu Exrecte.

11*

164 LIRER GENERATIONIS.

ditae, Aggei, . . . flsabin, Iclithyofagi, y Bellanii, Aegyptii, Koenices,

Libyes, Marmaridae, (iirii, Psyllitae, Mysii, Mossynoeci, Friges, Mae-

ones, Bithynii, Nomades , Lycii, Mariandyni , Pamphyli, Mossyui,

Pisidini, fLycalli, Cilices, Maurusii, Cretae, y Magartae, Numidae, f Ma-

crones, Nasamones. Hi possident db Aegypto usque ad oceanum. 5

14 Sunt autem insulae in his communes haec: Cossura, Lupadusa,

Oaukis, ]\Iek'te, Cercina, Menix . . . Sardinia, Galata, f Corsica, Creta,

Gauhis, f Koda, Cythera, Carpathus, Astypalaea, Chius, Lesbus, Tene-

dus , Imbrus, Thasus . . . Cos, (Jnidus, Nisurus, Megiste, Cyprus.

15 Qui autem eorum sunt littei-ati , hi sunt: Foenices, Aeg}'ptii, lo

I*amphyh, Friges.

16 Sunt autem fines Cham a Rinochorms, quae dividit Syriam et

Aegyptum, usque Garira in longum.

17 Nomina autem gentium haec sunt: Aegyptus, Aethiopia quae ten-

dit adversus Indiam ; et altera Aethiopia unde proficiscitur flumen Aethio- 15

pum . . •; Erythra, quod est rubrum, adtendens ad orientem ; Thebaida

:

Lihya, quae extendit usque (Jyrenen ; Marmaris; Syrtes, habens gentes

Nasamonas, Macas, fTantameos ; Libya alia, quae a Lepti extendit usque

minorem Syrtem; Numidia; f Masseria; Mauretania. quae extendit Msg?^r

Herculeas (quod est Heracleoticas) stelas contra Gadirara. Habet autem 20

1. Aggei Gagarini Isabini E.x|

1. hictiofagi F, Piscescomeduh Exl'

1. Ellaini Ex\

1. fimces F, finici Ex\2. hbies marmarede cari P 2. Psylhti

Ex faUitae F| 2. misii moyssinnoeti F Mososim"£j;

| 2. Friges Magones FFygadii Maconii Ex. lege Maeones

|3. bittinii F

|3. Nomadii Ex

\3. hcii

mariandeni F\3. mynsudi ex mybsudi F: Mososini Ex \ 4. pysidini F

\4.

Lycalh F] Autalei Ex (puto Lycaonii)|

4. cyhces F\Macarii Nasamonii

Ex Mazices puto\

5. nasomones F|Hii i-*

| ab om. F Aegyptum F usqtie ad

septentrionalem oceanum gentes XXXII Ex\^— 9. rf. c. 18\

H. com-

niunis F\6. corsola F Corsula Ex \

6. lupadus F\

1. Gaula Ex gaudius

mcletae F\ T. cercenna menis gardinia F\

7. Miuna Taurana Sardaua

ExI

7. corsona (Gorsuna Ej^ cretae gaulus reda aethera careacus astipala-

tius F Gauloroda Tliira Cariatlia Astauetera Chius Ex|8. lesbius t*

\8. te-

medus, «r*?/ m crasa F, Teneda lambra Ex ymbrus iassus P, lasa SamusCous Cnidus Ex chobus chinidus F

\9. in/Z/gistae F] magna Ex

\ 9. ceprus

F\ 9. Simul insulas XXV add. Ex\10. hii F\ 10. finices F\ 12. qui

extendit a syria et ethiopia Ex\14. provinciarum Ex Egyptus cum om-

n i b u s q u i i n c i r c u i t u e i u s s u n t Ex\ 1 5. ethiopia F., profeciscitur

F Ethioporum Geon qui vocatur Nilus Ex\15. Ery. quod est om. Ex

erytra P 16. Thebaida Ex, thebiae F\l. libya om. i^l7. cyriuem F, cyri-

non p I17. usque Corcyna. Marmaria et omuia quae in circuitu eius

sunt; Syrta /:/\c| Ib. Nasamona Ex, nasomonas F

|18. tantameos F

\\b.

libiae qua lypti F Libya alia qui respicit et extendit Ex\

19. Massyris

Ex Massaesylia pvto\

19. mauritaniatn P|

19. usque j^.r, supra scr. p ,

20. stellas /'] usque eracleoticum terminum Ex.

LIBER GENERATIONIS. 165

ad borram maritimam Ciliciam, Pampliyliam, Pisidiarn, Mysiam, Lycao-

niam, Frigiam, j Kamaliam, Lyciam, Cariam, Lydiam, Mysiam aliam,

Troadem, Aeolidem, Bithyniam veterem, Frigiam altiorem.

Habet etiam insulas has: Sardiniam, Cretam, Cyprum*, et flumenlS

5 Geon qui appellatur Xilus. Dividit autem inter Chara et inter lafeth.

os vespertini maris.

Haec media Cham generatio.

De Sem autem seniore iilio Noe tribus cogniti XXV. Hi ad 19

orientem inhabitaverunt.

10 Filii Sem: Elam, de quo Elymei; et Assur, de quo Assyrii; et

Arfaxat, unde Clialdaei; et Ludiin, unde Lazones; et Aram, unde

t Cytes priores: hos excidit Abraham.

Et filii Aram : -j- Osceun, de quo Lydii ; et Gaster, de quo f Gas-

fini; et Mosoc, unde Mossyni.

15 Et Ai-faxat genuit Salam; Salam genuit Heber, unde Hebraei; et

Heber nati sunt duo fihi Falec [et Deboc], unde ducitur genus Abra-

ham, [et Tacten] et lectan. lectan autem genuit Helmodad de quo

Indii, et Salef de quo Bactriani, et Asarmoth de quo Arabes priores,

et Cyduran de quo j Kamei, et Derra de quo jMardi, et Ezeh de quo

20 Arriani , et Declam de quo Cydrusi , et Gebal de quo Scythi priores,

1. cyliciam pamphiliam pysidiam misiam P|L3'gdoniam Ex, licaconiam

J'I2. Camiliam Ex Ka^/iakXiar Syric.

|2. misam P, Mys. al. om. E.c

\

'.]. Eo-

liam Ex, aolidem pitiniam ue///terem F\3. alciorem P

\4. Fr. alt.] qui vo-

catur Frygia. Simul prouintias XIII Exp. 164,6—9 hic add.Ex\4. insu-

las — Cyprum om. Ex\sardomam P

\5. Nilus qui circuit Egyptum et

Ethiopiam Ex\

5. ohliqua evanuerunt P|6. os scrip.ri] et eosedd. ab ore

Ex usu P, q add p \8. De Sem — Abraham : nonnulla ex his cxtant apud

h

Easehiuvi I p. 73 sq. ed. Schoene \ 8. Hii P\

10. elimei P, ^Elv/uccioi

JJtQGtov ytvog uQ/uiov Eusehius\10. Asur Ex, assir P

\lo. assiri^* P

\11.

caldei P\

11. lazonis P] Av<Soi Enseb. Alazonii Ex\11. et Futh unde

Persi add. Ex|

11. Aram — Abraham] Aram unde Yantii Ex\

12«

CytCB priores] ^AQiumiov ol xccl 2ivQoi Euseh.\

13. Osceuu P] qui et HulEc

I

13. lidii P\et Gatlier Ex Gasfinii Ex

\14. massini P Mossinii Ex

\

15. A. genuit Cainan unde fiunt qui ab oricnte Samaritae.Cainan autein genuit Salathee unde fiunt Salathii. Et Sa-

iHthee genuit Eber Ex, a Oeiiesi 10, 24 discrepans\

15. liebrei /'I 11).

falet P\

16. et Deboc — THCtcn J\ a Gcnesi 10, 25 discrei^nns] \\\\d(\

ascendit generatio Abraliae JCx\17. et lectau J\ et Ectam Ex

\ 17. helmo

/', ermodad Ex\

18. ABarmotli] Aram /s>|18. priores oiti. Ez

( 10. Iduram

unde et Milii /'> /(ufxrjXioi Sync\

\\). et Derra dc quo Mardi um. lCx\ 19.

Ezeh J'] Ethil Ex\ 20. letje Ariani et Gedroaii

] 20. Ccdrysii Ex\20. sciti

/'I20. prioris /'', om. Ex

\ p. 16(), 1. f)hliqiia rr.nnurtnit iii P

166 LIBER GENERATIONIS.

e^ AbimcJech de quo Hyrcani, et KSMbat unde Arabi primi, et Eufer de

quo Arnienii , et Eovilat unde Gymnosofistae .... [omnes Bactriani]

Omnes autem tribus de filiis Sem fiUi Noe suut y LXXII.

20 Omnium autem filiorum Sem liabitatio est a Bactris usque 7?ino-

coriris, quae dividit Syriam et Aegyptum et Rubrum mare ab ora Ar- .-,

sinoes quae est Indiae.

21 Haec sunt autem quae sunt factae ex his gentes: Hebraei qui et

ludaei, Persae, Medi, f Paenes, Ariani, Assyrii, . . . Indii, f Magardi,

Parthi, -j- Germani, Elymei, Cossaei , Arabes primi, Gedrosi, Scythae,

Arabes ultra, sapientes qui dicuntur Gymnosofistae ic? esf nudi sapieutes. lo

Habitatio autem eorum usque Rinochorui*a et CiUcia.

22 Qui autem eorum noverunt litteras, hi sunt: Hebraei qni et ludaei,

Peisae, Medi, Chaldaei, Indi, Assyrii.

23 Est autem habitatio eorum, id est fiUorum Sem, in longum quidem

ab India usque Rinochorura, lata autem a Perside et Bactris usque ... 15

Indiam.

24 Vocabula autem eorum haec sunt: Persis, Bactriana, Hyrcania.

Babylonia, f CorduUa, Assyria, Mesopotamia, Arabia vetus, EljTuea,

ludia, Arabia Eudaemon, Coelespna, Commagena, et Foenicia, quae est

fiUorum Sem. - 20

25 Gentes autem, quae Unguas suas habent, liaec sunt: Hebraei qui

et ludaei, Assyrii, Chaldaei, Persae, Medi, Arabes, Madiani, Adiabenici.

1. Abimeil Ex|

1. Sabal unde Adamosynii Ex\

I. Huir E.c\

2. armoe-

nii PI

2. sic vel euilat P, genusfuitA///« P, et Eugee unde Nudisapientes

PjXI

2. Lactmam staluo cl. Gen. 10, 29 \ 2. omnes Bactriani delcndum;

(>m. ExI

3. Omnes — LXXII 07?^. Ex \ 3. tribu8 de scripsi de tribu P\3.

fiiii ndd.p\XXV legendumA. Sem £"./•, om. P i4. a bactriona (?'. e. Bactriaue) Ej

4. inocoriris P 5. dividit] pertinet usque ad E.tcj5. ore P h. et ab orae quae

est Arsinoita. India Ex\7. hebrei P

\ 7. et om. P\ S. Peoni Ex

\ S. arriaui

PI

8. assirii P\8. post Assyrii: Yrcani Ex

\9. parti P | 9. lege Carmani

9. heUmei P\

9. cesse P Cossei Arabi antiqui Ex \ 9. cedrosiae P\ V».

scitae P, scithae j), om. Ex\10. Arabi primi Ex

\ 10. sapieutes — Gymn.

om. EzI

10. id est addidi\lO. nudi P, sed medi p | 11. rinochorusa P

\ \\.

cyl. ex cil. p j12. liii P H. q. et om. P

j13. assirii P

\14. habetatio P

\ \b.

persidae P, Persida Ex\15. usque in iuferiore ludia Ex

i 15. prouin-

tiarum filiorum Sem Ex\17. persis P Persida cum omnibus subiacen-

tibus gentibus Ex\ 17. bactrianae hyrcauiae babilonia P\ 18. Cordilia

Kx\puti> Gordyena\18. assiria P

\18. Elymea Ex : aliniadas.P

1 19. Arabia

famosa Ex\ eudemon P\

19. Funice Ex, finicia P \ 20. Sem: Omnes ibti

ex tri\im filiorum Noe tribus. LXXII. add. Ex\ 21. hebrei P\ 22.

jirtsirii i^122. Arabi primi et secundi, Madianiprimi et secund i A.f,

Miadiam P, madiani p Ex\22. adiabeneci P.

LIBER GENERATIONIS. 167

f Tadenici, f Alamorsyni , Sarraceni, Magi, Caspii, Albani, Indi, Ae-

thiopes, Aegyptii, Libyes, Cetthei, Cananei , Ferezei, Euei, Amorrei,

Gergessei, lebusei, Idumei, Samaritae, Foenices, Syri, Cilices, Tarsenses,

Cappadoces, Annenii, Hiberii, f Librani, Scytliae, Colchi, Sanni, Bos-

. 5 forani, Asiani, Isaurienses , Lycaones , Pisidae , Galatae , Paflagones,

Friges, Achaei, Thessali, Macedoues, Thraces, Mysi, Bessi, Dardani,

Sarmatae, Germani, Pannonii, Paeones, Norici, Dalmatae, Romani qui

et Latini, Ligures, Galli qui et Celtae, Aquitani, Brittanni, Hispani qui

et Tyrreni, Mauri Baccuates et j Massennas, Gaetuli, Afri qui et Bar-

lobares, Mazices, Garamantes qui et Marmaridae, qui usque Aethiopiam

extenduntnr.

Necessarium autem putavi, ut inhabitationes gentium et cognomi-26

nationes declararem.

Incipiam autem ab oriente. Persarum et IVIedorum inhabitatores

i^Parthi et vicinae gentes Parthis usque Syriam Coelen. Arabum inhabi-

tatores Arabes Eudaemones : hoc enim nomine appellantur f Arabia

Eudaemones. Chaldaeorum inhabitatores Mesopotamini. Madianensium

inhabitatores Cinaedocoli^itae et Trogloditae et Ichthyofagi.

Graecorum autem gentes vocabula quinque : lones, Arcades, Boeoti, 27

2oAeoli, Lacones. Horum inhabitatores fiierunt Pontici, Bithyni, Troes,

1. Taiani Salamossini Ex, puto Mossyni\ 1. sarracleni P

|1. Indi

primi et secundi, Ethiopi primi et secundi Ex( \. etiophis P

\2.

Egypti et Thibei Libyi Chotthei Ex, 2. labies P\Eugei Ex

\2. amorrei

Ex, p; ora. P\ 3. lebusei Ex, gebrei P

\3. idomei P Ex

\3. foemces P

|3.

caelices tarsensis P\3. Cilicii qui et Tharsi Ex

\4. armoenii hibeni P

\4.

Hbram P , Bibrani Ex cf. 170, 2\

4. scitae solchi P\4. Bosporani Ex

\5.

hisauriensis P, Issaurii Ex\

5. lycaonis pysidae P\

5. pafiagonis frigis

P|6. Greci qui et Achei Ex, achaia P\

G. inacedonis traces misi P\

~.

Peones P, om. Ex\7. Delmatii Ex

\ 7. Romci qui et Cit tei Ex\ S. lygires

Py Lygurii Ex\8. bruttanni 1*, Vjrytt. p, Brittani Ex

\8. Spani, qui et Ty-

lanni Ex et terreni PK). et Massennas om. Ex\ 9. getuh P

|9. qui et I5arb.

om. Ex, barbaris machizei caramantes P\ 10. marmaredae P

i10. Mazici

Tarantii exteriores Boradii Celtionii Taramaiitii exteriores qui

usque in Ethiopia extendunt. Fiunt simul tribus LXXII Ex\

11. tur

ndd. p in rasura\

12. inh.l acolae Ex paBsim.\

13. declarari P j i:^. tibi

tidd. ExI15. parti P\ 15. pacis P Ex, Parthis edd.

\15. media Syria Ex,

siriam coelc P\ 15. inhabitatorum P\\{\(t 17. cudemones P

\Ki. nominatur

Arabia ab omnibus fainosa Ex A. E.] ab Aial)ia Eudaeinone pufo\

17.

chaldeorum P\

18. cynedo colpitac 7' Cinedocolpitas Ex|

18. trocoditae J*

Troglorlytas Ex\

18, ictiofagi P piscescomeduli Ex| 19. Grecoruin /'

| J9.

gentes et nomina Ex|

l'J. ionas /'j

19. beoti /*|20. bitini P.

168 LIBER GENERATIONIS.

Asiani, (^arii, Lycii, Pampliyli, (.Vreiiei, et insulae plures, id est Cy-

clacles fjuidem XI, quae Myrtoum pelagum continent; liaec sunt autem

nomina earum: Andrus, Tenus, f Tlieo, Naxus, Ceos, Gyarus, DehfS^

Syfiius, Kenea, Cythnos, ^laratlion.

28 Sunt autem et aliae insulae maiores XII, quae etiam civitates^"

habent plurimas,

quae dicuntur Sporades , in quibus habitaverunt

Graeci. Haec sunt autem nomina earam: Euboea, Creta, Sicilia.

Cypnis, Cos, Samus, Khodus, Chius, Thasus, Lemnus, Lesbus, Samo-

thrace. Est autem a l^oeotia Euboea, sicuti ab lone lonides civitates

XVI hae : Cladiomena, Mitylene , Focaea , Priene , Eryt?irae , Samus, lo

Teos, Colofon, Chius, Efesus, Zmyrna, Perinthus, Byzantium, Chalce-

don, Pontus, et Amisos libera.

29 Romanorum qui et Cithiensium gentes et inhabitationes haec sunt:

Tusci, Aemilienses, Picentes, Campani, Apulienses . . . Lucani.

30 Afrorum gentes et inhabitatores haec sunt : Leptini, f Cyti, Xii- 15

midae, Nasamories, -|- Sci. Insulae autem haec sunt, quae habent civi-

tates: Sardinia, Corsica, Girba quae et j Benigga, Cercina , Galata.

Maurorum autem gentes ef inhabitationes haec sunt : Musulani , Tingi-

tani, Caesarienses.

31 Hispanorum autem gentes et inhabitationes haec sunt : f Tyvanni 20

1. asyani carilegii P | 1. pamphili P, em. p \2. Myrtium Ex, mirti

F, myrti p. \2. pelagum P Ex

\3. eorum P

|3. andrum tenuem theo naxus

geos P, Andrus Tiuus Tio Naxus Ceus Ex\

3. Dilus Ex, oni. P\

4. rauea

P] Nirea Ex\

4. cyrnos maraton P, Cyrnus Marathrum Ex\5. insules P

,

5. magnas Ex\5. ciuitatis P | 6. Esporadas Ex, hispotes P

\7. greei P

\

~.

eorum P \ 7. cretae sicylia P\

8. Cous Ex, cous P Tamus Ex\

8. cho-

dus Pj8. Chius Thassus Ex, cyus tapsus P

| 8. -traces P, -thraci Ex \ 9.

a bo a boetia, eoboea P\

10. cladiomena P, Clazomena Ex|10. mitilenae

tbcea prieni P\ 10. erit P, Erythra Ex\

11. theos P\ 11. Chius Ex] tius

P\ 11. efisus P\ 11. zamirna P, Smyrna Ex\ 11. perintus P

\11. byzan-

cium PI

11. colcedon P, Chalcedona Ex\ 12. liber P. Amissus eleuthera

ExI13. Cittei Ex, cithiensium P\ 13. sunt septem Ex \ 14- Emillisui et

infra Apulisii Ex d. e. terminatio - »;a/ot) tuschi emeliensis P\

14. picens

P] Sicinii Ex\14. apoliensis P, dein Calabrii Ex\\h. Aforum P\\h. sunt V

ExI

15. lepdini P, nasomon. hes, sei P, hessei (hersei?) supra acr. p.

Nebdini Cnithi Numidii Sii Nassamonii Ex\

10. insulas V Ex|

16. quae

habentes /*|

17. girda P|17. quae et Ben. om. Ex\ lege quae et Meninga

vel Meninx|18. et add. Ex \ 18- acolae sunt tres Ex \ 18. Mosulami Ex

j

19. caesariensis P] et Sarinei (?'. e. xac — anQtrot) Exl I 20. Spanoruni Ex,

hispaniorum P qui et Turrenorum {Tvq((ov) post autem insero\inhabitatio-

nis /', haec] quinque Ex.'

LIBER GENERATIONIS. 169

et Turrenorum qui et Tarraconenses , Lysitani, Baetici, Autricones,

Vascones, Gallicii qm et Astures. Insulae autem, quae pertinent ad

Spaniam TaiTaconensem , tres sunt, quae et appellantur Balearicae.

Habent autera civitates quinque has : Eboso, Palmae, PoUentia, quae

5 dicitur Maiorica; f Thomenae, Magonae, quae appellatur Minorica.

Earum inhabitatores fuerunt Canaanaei fugientes a facie Hiesu fili Nave.

Xam et a Sidona qui condiderunt et ipsi Canaanaei Sidonii, et qui

j Pannia condiderunt, et ipsi Canaanaei. Gadis autem lebussaei con-

diderunt, et ipsi similiter profugi.

10 Gallorum autem Narbonensium gentes et accolae simt quattuor:d2

I/ugdunii, Belgae, Sequani, Aedui,

Germanorum autem gentes et accolae sunt quinque: MarcomanniSS

Vandidi Quadi Heruli Hermunduri.

Sarmatarum autem gentes et inhabitationes : Amaxobii , Graeco- 34

15 sarmatae.

Et hos autem necessarium fuit declarare tibi, ne ignotarum gentium35

vocabula et gentes . . . et manifesta flumina ignorares.

Jncipiam ergo dicere de gentibus ab oriente. Adiabenici et Ta-

deni contra Arabiam, -j- Saraceni, Saraceni alii [Etadenus contiti Arabiam],

20 Albani contra pylas Caspias, Madianitae maiores, quos expugnavit Moy-

ses, inter Mesopotamiam et mare Rubrum. Minor autem Madiam est

contra mare Rubrum iuxta Aegyptum, ubi regnavit Ragohel socer Moysi,

1. terraconensis P|

1. Tyr. — Terrac.] qui et Tyrinniorum uocantur

autem Paraconnisii £Ja; (/)05^ Sp. autera)I

1. Lysitanii e<«am Ex\

1. betici au-

triconi P| 2. gallici P, Callaici Ex

\2. Insulae — 9. profugi om. Ex

|3. ter-

rac. PI

3. qui et P|

3. ualliriacae B\

5. dicetur P\5. lamnae, Magone

patoI6 cananei P

\6. faci P e add. p \ 1. condederunt P

|7. et ipse ka-

nanei P\S. Spaniam jyuto

\8. kananei P

\ 9. ipse P, corr. p \10. Tallorum

autem qui et Narbudieii vocantur, -gentcs et Ex\10. acolae— 14. gentes et

om. P, addi.di ex Ex|11. bilici sicanii cdnii Ex^ correxl

\ 12. acolae Exj

12. marcomallii bardunii cuadrii berdilii ermunduli. Sarmatorum Ex, correxi\

14. acolae sunt. II: Amaxobii et Grecosarmates Ex amaxobi grec. P\10. et

gentes PJ e t o p p i d o s e o r u m e t n o m i n a t o s m o u t e s Ex|

] H. adiabe-

nichi P\ IS. Illi Adiabinii habitaut ultra Arabia interiore. Taina ii

autem ultra illos. Alamoayni autem ultra Arabei in infcriore

Arabia. Saccini autem ultra Taones. Albani sqq. Ex et /ere

(iraeci\

19. contra] ultra Ex tihliiue\19. uncla inclusa jicr dittographiam

puto orta\20. pylas] figias /' (frig. p) portas Ex

\20. Madinii fortiores

ExI

20. quod P \ 21. inter — Kubrum] in rubro maris Ex\21. minor P\

modica Ex\

22. iuxta Aegyptum <nn. Ex.

170 libp:r generationis.

qui et Getthor. Contra Cappadoces a parte dextera Arraeui. Hiberi,

tBirranae, . . . Scythae, Colchi, Bosforani, Sanni qui appellantur Sannices

usque Pontura extendentes, ubi est accessus Absanis et Sebastopolis et

Hyssuliraen (quod est portus) et Phasis flumen. Usque Trapezonto Xextenduntur haec gentes ..... 5

36 Montes autem sunt nominati XH: Caucasus, Taurus, Athlans,

Parnasus, C>ythaeron, HeHcon, Parthenius, Nysa, f Lucapantus, Penthus,

Olympus, Libanus.

37 Flumina autem sunt magna et nominata XIjI : Indos qui et Fison,

Nilus qui et Geon, Tigi-is, Eufrates, lordanis, Cefisos, Tanais, f]\[enor-i'>

rius , Borysthenes, Alfeus,' Tauros, Eurotas, Meander, Her-

mus, Axius, Pyramus, f Baius, Ebrus, Sangarius , Achelous , Penius.

Euenus, Sperchius, Cayster, Siinois, Scamander, Strymon, Parthenius,

Ister Illyrius qui et Danubius, Rhenus, Rhodanus, Baetis, Eridanus,

t Thember qui nunc dicitur Tiberis. i^

38 Filiorum igitur Noe trium tripertitum saeculum divisorum. Et

quidem Sem primogenitus accepit orientem, Cham autem mediterraneam,

lafeth occidentem. Et ostensis gentibus quae de quo creatae suni,

necessario decurrimus ad annos

2. et Birri et Birrani Ex (Librani 167, 4) |2. in leua autem Scythi

Ilx scitae P\2. bosporani Ex

\2. sani P, Sanni Ex

\2. Sanniggii Ex

\3.

est congregatio Apsari Ex\3. sebastoboHs /-*

|4. ysilHme P, correxi^ CausoH-

min Ex\4. quod est portus om. Ex

\4. pasius P, Fasis Ex

\X om. Ex 5.

gentes; in leua autem parte Nauthi et Labooti {cf. Syncellns ad p.

167, 10) Ex. Omisit ignotarum Europae Africaeqne gentium declarationcs

6. nomenati P\

6. XII in terra excepto illum do spiratum mon-tem Sina, sic: Libanus in Syria inter Biblo et Biryto, Caucasus

in Scytliia, Taurus in Cilicia et Cappadocia, Aulas {Jegc Athlas)

in Libya, Parnasus in Focida, Citlierus in Byotia, EHcus in Teu-miso, Parthenius in Eubya {©Qcixrj Graeci)^ Nysseus in Arabia, Lyca-

bantus in Itaiia et Gallia, Pinnius in Chio {Avxapt]Trog Ir A/w, IJir-

viov i. e. Appenninus Iv t») ^lTakict Grac.ci recte) qui et Mimas, Oljin-

pius autem in Macedonia Ex\

7. cytiron P nisa P\ 9. Fiumeiia 7* no-

nienata P quadraginta. Indus Ex, ydos P \ 9. fison P E.i'\

10. zeon /',

gcon ExI

10. tanaer P\10. Men.] Isminius E.i ] in quo Erymanthus

Alyus Assopus ThermodusErasimus Rius sequuntur, deindc Bory

-

sthenus. — borustenes alfius jP| 11. eorota P

\11. llermus om, Ex

\12. pi-

ramus P\ Baius P, BoTog Graeci^ Orentus Danubius Ex\Ebrus Ej\

ebron P\acelbus paenitus P Pinnius Ex

\13. sperchluus P

|13. gaister

PI13. strifon P] Styranius Kx

j13. parthineus P \ 14. 111. qui et Dan. oui.

Ex illurius quae et Pj

14. chrodanus bistis heridanus P\14. Rinus Betus

Rodanus Eridanus Beus Ex 15. hember P\ Thymbris ;>m/o, Thubiris qui

nunc vocatur Thubiris ZJ.r|16. Filiorum relL om.Ex\\~. accipit /*\17. kam P.

EX CHEONOGEAPHO AMI P. OHE. 854

excerptuin.

In lioc libro sunt congregationes temporum vel annorum a con-1

stitutione mundi usque in hodiemum diem.

Divisiones terrae tribus filiis Noe post diluvium. Manifestaciones 2

gentium, que gentes ex quibus nate sunt. Et quas singuli eorum

sprovincias et civitates hereditavemnt. Quot insule manifeste. Qui ex

quibus gentibus advene facti sunt. Quot flumina opinata. Quot montes

noniinati

Diyisio terre tribus filiis Xoe.

Post diluvium trimn fratrum in tribus partibus divisa est terra. 3

loSem vero prioris filii portio est a Persida et ab austro usque in India

et Rinocorura longitudo et habet fluvium Eufraten.

Nomina filiorum Sem primogeniti Noe. Tribus XXV. 4

Hi habitaverunt contra orientem. Filii autem Sem: Helam, ex quo

llelanite. Asyr ex quo Asyrii. Arfaxat ex quo Chaldei. Luth ex

isquo Lazici. Haram ex quo Iturei. Zebul ex quo Lidii. Gathera

ex quo Gasfeni. Arfaxat ex quo Sala. Sala ex quo Heber.

Heber ex quo Falecg et lectan. lectan genuit Helmodat. Helmodat

ex quo Indii. Sala ex quo Ijctrii. Aram ex quo Arabes. Iliduram

ex quo Gamer. Oderba ex quo Mardii. Lezel ex quo Partii. Delie-

Kdidit Th. Mommsen (abhandlimgeu der saechs. gesellschaft d,

wi88. II p. 590 nqq. et iterum p. 631 sqq.) e codice Vindobonensi 3416

(fol. 55) 8aec. XV ex. quem itrrum contulit II. Sedlmat/rr.

Abemendnndo prorsiiH abstinui; cf. GenesiH 1 10 et Lihcr Generationis.—6, Dominata ci. Mojnmsen

\9. cf. Liber Generat. 1—2

\ c. 4. emendetur

ex lAb. Gen. 19 \ latioribus litteria impresHo ibl dcHunt|12. XXX Momm-

nen p. 638, ned XXV idem recte j). <')91 ut et Lib. Gen. IfK

172 EX CHlKiNOGRAPIIO ANNI P. CHR. 354.

lam ex quo Zedirusii. Asal ex quo Hiscite. Asal autem genuitMelchi. Melchi genuit duos filios id est Melchi et Mel-chisedech. Abimelecli ex quo Hircani. Sabebi ex quo Arabes.

Mamsuir ex quo Amenii. Evilat ex quo Gymnosophiste. Ziezi ex

quo Vulgares. 5

5 Nomina provinciarum eoruiti sunt hec.

Egiptus. Ethiopia que respicit Indiam. Et aHa Ethiopia, unde

prodit fluvius. Rubrus, qui respicit contra orientem. Thebaidis.

Libia que extenditur usque ad Cyrinem quae est Penthapolis.

Marmarices. Syrthes. Nascimenia. Tautamei. Libya. Lecti magnaio

quae extenditur usque ad Syrtia minus. Nomidia. Masyris. H i s c i-

tipolim quae est in terra Salem. Chanaan in regioneSichem iuxta civitatem Salem, ubi regnavit Melclii-

sedech sacerdos altissimi. Et Mauritanea que extenditur usque

ad HercuHs statuam. 15

6 Aham vero secundus fiUus Noe a Rinorocura usque ad Cades q u e

est ab austro. et habet fluvinm Geon, qui vocatur Nylus.

c. 5. ex Lib. Gen. 11 emendetur; pertinet autem ad partes Cham \ 13.

regnauuit cod.\c. 6. cf. Lib. Gen. 1—2.

EXORBIVM.. Filii Noe: Sem, Cham, lafetli. 1

Filii Sem: Elam, unde Elamitae. Assur, unde Assyrii. Arfaxat, 2

unde Aradii. Lud, unde Lydii. Aram, unde Syrii. Aramaeiautem Sjriace dicuntur filii Aram. Gentes barbarorum Usceul,

sGater, Mosoc, quae sunt sub Persas.

Nationes Sem : Arfaxat genuit Sala. Sala autem genuit Eber, 3

unde Hebraei. Filii autem Eber Falec et lectam. lecta autem genuit

lelmoda et Salepli et Asarmoth et larac et Odorra et Eziel et Decla

et Abimelech et Sabe et Tufir et Evila et lobab. Hi omnes filii

lolectam. Et facta est inhabitatio eorum a Masse usque4dum veniatur in Sefara montem orientis. Hi filii Sem iu

tribus suas secundum linguas suas in regiones suas et nationes suas.

Filii Cham: Chus, unde Aethiopes. Mestre, unde Aegyptii. 5

Futfut, una Aethiops gens. Canaan, Cananei. Fihi autemChus:

l5Saba, unde Sabadii. Ab ista terra regina venit audire

sapientiam Salomonis; Evigilat, gens Evilea [nationes Cham]

;

Sabatlia, et Regma, Sebecatha. Filii autem llegma Saba et ludadam.

Clius autem genuit Nebroth (hic coepit esse gigans super terram , ve-

nator ante dominum. Et factum est initium regni eius Babylon, Oreg

20 et Calcadar et lacliar et Calanna [et] in terra Sennar , ubi statuit Na-

1. Quae hic caf ^Exordio\ opuscnlo chronologico cum Eusebii chronicis

vincnlo qnodam coninncto, excerpsi^ ea ex Eusehii a Schoenio editi vol. I

app.i).

47 sumpai\2. cf. Liher Generationis 19. — etlimade F (Freheria-

nn8 nunc Leidensi^ Scaligeri codex 14 aaec. IX in.J, cuius vitia plurima

non corrigo. cf. Genesis c. 10 et Liber Generationis. Latiorihus lilteris

dittincta in lif/ro Gener. desunt|6—12. r/. Lih. Gen. 19.

\9. abimclelech F\

9. 8ab& tufir /'1 13. sqq. rf. Lih. Gen. 11. \ 14. una /'] uiidc Scal.\ 16.

nationcB Cham delevi\ 18. Hic — suam om. Lih. Gen.

\19. iuinitium F

\

20. et om. Sral.

174 EXORDIVM.

biichodonosor statuam suam). Et Mestrem genuit Ludin et Enirabiin

et Labiin et Xeptalin et Patrionoin et Caslonoim, unde egi-essus est

[inde] Filistin et Tatlioroin. Canaan autem genuit Sidona primogeni-

tum et (./hetmeum et Eveum et Arucheum et Assemeum et Aradium

et Samareum et Matthi. Hi sunt filii Cham in tribus suas secundumS

linguam suam in terris suis et gentibus eorum.

Filii lafeth : Gamer et Mogog et Made et losam e t E 1 i s a et To-

bel et Moso et Chiras. Filii Gamer: Ascanaci gentes Goticae[nationes lafeth], Erifat et Togarma. Et filii Asson Elisa et Tarsis et

Citii et Kodii. Ex his* dispersae sunt insulae gentium in terra eorum, lo

unusquisque secundum lingUam suam in tribus suas et in gentibus suis.

2. labii F\2. patrosoniim Scal.

\3. inde del. Scal.

\4. Chettaeum Scal.\

5. Amathi Scal.|

7. cf. Lib. Gen. 4— 5\8 gameras canaei F

\9. nationes

lafeth cleLevl\ 9. chsa F\\^ dispersi /".

I N D E X.

Pag.

Praefatio . VProlegomena VJI

Addenda XLVM. Vipsani Agrippae fragmenta ad Chorographiam speetantia ... 1

[Hieronymi presbyterij Diraensuratio provinciarum 9

Divisio orbis terravum ... 15

Excerpia eius sphaerae vel continentia (lulius Honorius) 24

Huitis libri recensionis B sive Cosmographiae lulii Caesaris initium

legitur 21

Pauli Orosii Hiatoriarum adversus paganos libri primi caput alterum . 56

Cosmographia olim Aethici dicta 71

Expositio totius mundi et gentium (lunior philosophus) 104

Nomina provinciarum omnium {laterculus Veronensis) 127

Ex laterculo Polemii Silvii: Nomina omuium provinciarum 131

Urbs Constantinopolitana Nova Koma 134

Laus Alexandriae 140

Notitia (ialliarum 141

Vibius Sequester ... ... 145

Liber Generationis 160

Ex chronographo anni p. Chr. 354 excerptum 171

Exordium 173

AltenburgiTypis Piererianis.

PLEASE 00 NOT REMOVE

CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET

UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY

LL.CR56lg

Riese, Alexander (ed.)

Geographl Latini minores