TEST IZ PREDMETA GEOPOLITIKA

GEOPOLITIKA (PITANJA AKADEMSKA 2010/2011)

1. Prema Friedrichu Ratzelu geografska politika mora biti podreena nacionalnoj politici?DANE(0,5)

2. Pravac geopolitike koji analizira sistem vlasti i moi Rudolf Kjellen naziva

a) demopolitikab) sociopolitikac) kratopolitika(0,5)

3. Autarkija je, u interpretaciji nacistike geopolitike, pravo jedne nacije na dovoljan prostor za svoje stanovnitvo:DANE(0,5)

4. Geopolitika koja se bavi svakodnevnim pitanjima poput upravljanja zajednikim resursima (vodom, cestama i sl.) naziva se:MIKROGEOPOLITIKA (1)

5. Prema Friedrichu Ratzelu nacionalna politika mora biti podreena geografskoj politici?DANE(0,5)

6. Pojam lebensraum u nauku uveo je:

a) Karl Haushoferb) Friedrich Ratzelc) Rudolf Kjellen(0,5)

7. Koji geopolitiar razlikuje politiku geografiju koja razmatra dravu pod uglom prostora od geopolitike koja prouava prostor sa gledita drave?a) Friedrich Ratzelb) Rudolph Kjellenc) Nicholas Spykmand) KARL HAUSHOFER(Zaokruite ili dopunite taan odgovor)(0,5)8. Prema Defargesu u XXI. stoljeu bogatstvo i mo jedne drave proizilaze iz posjedovanje prostora.DA NE(0,5)

9. Objasnite jedno od etiri naela moderne geopolitike imaginacije prema Johnu Agnewu!Pretpostavka da je Meudravnom sustavu svojstveno stanje bezvlaa, te da dominantne drave akumuliraju mo razliitom brzinom i bore se za prevlast.

10. Da li multinacionalne korporacije u deteritorijaliziranom svijetu imaju nacionalnost? Pojasnite Va odgovor!Multinacionalne korporacije imaju nacionalnost. Multinacionalne koproracije imaju sredinjicu sa svojom nacionalnou, te produnice koje takoer imaju svoju nacionalnost. One se ne razvijaju u nekom jednoobraznom i neutralnom prostoru, ve se smjetaju na brojnim teritorijima, a svaki od njih ima svoja pravila i namete.Dakle, preduzea nisu vezana za jedan teritorij, kao to je to sluaj sa dravama, ve mogu promjeniti mjesto sjedita drutva i nacionalnost.

11. Pravac nauke o dravi koji izuava dravu kao teritorij Kjellen naziva GEOPOLITIKA(1)

12. Navedite i objasnite jedan od kriterija za odreivanje Heartlanda prema Halfordu Mackinderu!Ko vlada Istonom Evropom, kontrolie Srce Zemlje,Ko vlada Srcem Zemlje, kontrolie Svjetski Otok,Ko vlada Ostrvom Svijeta, kontrolie svijet.Istona Evropa je geopolitiki stoer, a srce zemlje i ostrvo svijeta su organske metafore kojima Mackinder eli zainteresovati VB da zagospodati Istonom Evropom odnosno stoernim podrujem..(2)

13. Prema Klausu Doddsu utemeljenju geopolitike kao posebne discipline doprinijela su tri faktora. Navedite i pojasnite te faktore!* 1. EKONOMSKI NACIONALIZAM I TRGOVINSKI PROKTECIONIZAM-bili su u usponu dok su imperijalne evropske drave kao V.B. i Francuska muile kako da pristupe svjetskoj ekonomiji koja se mjesala i sve vise povezivala. Uspon SAD kao trgovacke sile povecao je nelagodu tih evropskih sila. 2. IMPERIJALNE SILE su u drugoj polovini XIX st agresivno tezile osvajanju novih teritorija u Africi i drugdje i 3. Razvoj univerziteta i stvaranje geografije kao naune discipline pruilo je naunicimma nove mogunosti da predaju i istrauju taj predmet..(4)

14. Geopolitika koja je prema Defargesu oblikovana teorijom kaosa naziva se MIKROGEOPOLITIKA (1)

15. Njemaka geopolitika kola izmeu dva svjetska rata svijet je dijelila na est panoblasti.DANE(0,5)

16. Koju novu formu politike organizacije svijeta je predviao Karl Haushofer?

a) prirodne graniceb) Lebensraumc) Autarkijud)PANOBLASTI(Zaokruite ili dopunite taan odgovor)(0,5)

17. Pravac geopolitike koji istrauje dravu kao drutvo Rudolf Kjellen nazivaa) demopolitikab) sociopolitikac) kratopolitika(0,5)

18. Lebensraum je, u interpretaciji nacistike geopolitike, pravo jedne nacije na dovoljan prostor za svoje stanovnitvo:DANE(0,5)

19. Razdoblje u kojem su europska kolonijalna carstva nadmona regija, a pomorska sila nadmoni tip sile Halford Mackinder nazivaa) predkolumbovsko dobab) kolumbovsko dobac) postkolumbovsko doba(0,5)

20. Geostrategija gleda na rat kao primitivno sredstvo politike.DA NE(0,5)

21. John Agnew dijeli geopolitiku imaginaciju na tri doba geopolitike. Objasnite civilizacijsku geopolitiku!.* PRVA je CIVILIZACIJSKA GEOPOLITIKA; DRUGA je UDOMAENA GEOPOLITIKA i TREA je IDEOLOKA GEOPOLITIKA.PRVA: je razdoblje od kraja 18 do kraja 19 st. To je bio geopolitiki diskurs aristokratskih i konzervativnih buroaskih drava zabrinutih zbog rastueg nacionalizma koji je rasplamsala Francuska revolucija i nastajue klasne svijesti iji je razvoj uzrokovala industrijska revolucija. Civilizacijska geopolitika je zamiljala svijet ustorojen civilizacijskom hijerarhijom, u kojemu najnaprednije i najnadmonije drave imaju civilizacijsku misiju da vladaju nad barbarskijim i divljijim dijelovima svijeta. (3)

22. Jesu li heartland i pivot area u Mackinderovom uenju sinonimi ili se radi o razliitim konceptima? Pojasnite Va odgovor!Na talasima geografskog determinizma identificirao je stoerno podruje (pivot area) to je sinonim za teritorij srca zemlje (heartland zone) koje se nalazi u istono centralnoj Evropi nad kojim bi kontrola bila neka vrsta arobnog tapia za dominaciju svijetom ..(3)

23. Elaborirajte kljune elemente neoklasine geopolitike!* Neoklasicna geopol odvaja organsko shvatanje drzave i geografski determinizam. Granice se smatraju za stabilne i ne prihvataju se promjene putem sile, vec samo putem dogovora i sporazuma. U neoklasicnoj geopol je holisticko shvatanje drzave- dakle govori se o nacionalnim interesima i nacionalnoj bezbjednosti, kao da je drzava objekt. U Neoklasicnoj geopol je naglasena uloga fizicko-geografske sredine. Neoklasicna geopol se bavi efektima geografskog polozaja, prirodnih resursa, saobracajnih veza i drugih geografskih osobenosti na spoljasnju politiku drzave i njenih medjunarodnih polozaja. .(3)

24. Njemaka geopolitika kola izmeu dva svjetska rata svijet je dijelila na etiri panoblasti.DANE(0,5)

25. Podruje koje obuhvata Evropu, Aziju i Afriku Halford Mackinder naziva:a) Svjetskim otokomb) Unutranjim polumjesecomc) Rimlandomd) Heartlandom(0,5)

26. Pravac geopolitike koji istrauje stanovnitvo Rudolf Kjellen nazivaa) demopolitikab) sociopolitikac) kratopolitikad) ____________________(Zaokruite ili dopunite taan odgovor)(0,5)

27. Geopolitika koja tei da pojaa sopstvenu sigurnost nameui svoje principe, ideje i vrijednosti drugim dravama naziva se intervencionizam?DANE(0,5)

28. Razdoblje u kojem je Heartland nadmona regija, a sile koje kontroliraju tu regiju nadmoni tip sile Halford Mackinder nazivaa) predkolumbovsko dobab) kolumbovsko dobac) postkolumbovsko doba(0,5)

29. Prema Defargesu klasina geopolitika poistovjeuje bogatstvo i mo sa sposobnou proizvodnje novih vrijednosti.DA NE(0,5)

30. Elaborirajte kljune elemente konzervativne geopolitike!Konzervativna geopolitika bazirana je na holistikom shvatanju ovjeka i svijeta koje je posluilo kao izbor pseudonaunih mitova kao to su rasizam, nacionalizam, socijaldarvinizam, organska teorija drave, ivotnog prostora, prirodnih granica, nacije-drave, vladajui narod.Nacisti su smatrali geopolitiku za praktinu primjenu politike geografije, a njeni kritiari su je smatrali za zloupotrebu nauke.Haushofer je razlike izmeu njih nejasno formulisao tako to politika geografija razmatra dravu pod uglom prostora, geopolitika pak prostor sa gledita drave.Geopolitika je realno postojea sfera politike, ije osnove i rezultati u prostoru moraju biti istraivani kroz politiku geografiju. Drave nemaju druge principe, tvrde konzervativci, osim nacionalnih interesa i ti interesi su odreeni geografskim osnovama. Dravi ne dolazi prijetnja iznutra, od klasnih, nacionalnih i drugih suprotnosti, nego spolja, to je odgovaralo totalitarnim reimima i lokalnim tiranima da zasnuju unutranju dominaciju kroz spoljanje sukobe i hegemonizam..(3)

31. Disciplina koja pokuava objasniti utjecaj geografije na voenje ratova naziva se GEOSTRATEGIJA(1)

32. Midland Ocean Alliance je Mackinderov naziv za mogui savez izmeu Rusije i NjemakeDANE(0,5)

33. Koji princip njemake nacistike geopolitike nedostajea) Lebensraumb) GRANICEc) Prednost kopnene u odnosu na pomorsku siluc) Autarkijad) Panoblasti(Dopunite taan odgovor)(0,5)

34. Pravac geopolitike koji istrauje dravu kao drutvo Rudolf Kjellen naziva SOCIOPOLITIKA(0,5)

35. Geoekonomija poistovjeuje bogatstvo i mo s posjedovanjem teritorije.DA NE(0,5)

36. Klaus Dodds istie da je Haushofer smatrao da je za napredak Njemake potrebno da njezino vostvo ozbiljno razmotri pet elemenata koji su od sutinskog znaaja za svaku dravu koja eli postati svjetska sila. Koji su to elementi?1. Fiziki poloaj, 2. resursi, 3. teritorija, 4. morfologija i 5. stanovnitvo..(2)

37. Pojasnite razliku izmeu izolacionistike i intervencionistike geopolitike!

Izolacionistika je geopolitika koja redukuje kontakt sa spoljanjim svijetom da bi sprijeila uvoz destabilizirajuih principa, ideja i vrijednosti. Intervencionizam je geopolitika koja tei da pojaa sopstvenu sigurnost tako to e nametati svoje principe, ideje i vrijednosti drugim dravama..(3)

38. Dugaka partija aha izmeu Francuske i Rusije tokom cijelog XIX stoljea u geopolitikoj teoriji naziva se velika igraa) DA b) NE(0,5)

39. Disciplina koja prouava utjecaj geografskih inilaca na formiranje ljudskih skupina naziva se:a) Geopolitikab) Geostrategijac) Geoekonomija(0,5)

40. Utemeljujuim tekstom geopolitike smatra se:a) Drava kao oblik ivotab) Britanija i britanska morac) Geografski stoer povijestid) Geografija mira(0,5)

41. Geopolitika prema kojoj drave nemaju druge principe sem nacionalnih interesa koji su odreeni poloajem i drugim geografskim osnovama naziva se: a) Radikalnomb) Liberalnomc) Postmodernomd) KONZERVATIVNA(Zaokruite ili dopunite taan odgovor)(0,5)

42. Razdoblje u kojem su azijske stepe nadmona regija, a kopnena sila nadmoni tip sile Halford Mackinder nazivaa) predkolumbovsko dobab) kolumbovko dobac) postkolumbovsko doba(0,5)

43. Haushoferova panideja predstavlja kodifikaciju Velike igre.DA NE(0,5)

44. John Agnew dijeli geopolitiku imaginaciju na tri doba geopolitike. Objasnite ideoloku geopolitiku! PRVA je CIVILIZACIJSKA GEOPOLITIKA; DRUGA je UDOMAENA GEOPOLITIKA i TREA je IDEOLOKA GEOPOLITIKA.TREA IDEOLOKA: povezuje se s epohom hladnoratovskog suparnitva izmeu SAD i SSSR-a. U toj emi je svijet podjeljen na antagonistike blokove, a izmeu njih je Trei svijet kao poprite nadmetanja i delegiranih ratova..(3)

45. Prema Mirku Griu predmet geopolitike moe se sagledati kroz tri tematska kruga. To su 1. Drava i njeni strukturni elementi,2. Stanovnitvo u svim aspektima rasna, etnika, demografska, konfesionalna, socijalna i profesionalna struktura, 3. Teritorija fiziki prostor ispunjen prirodnim i antropogenim pojavama i objektima.(1)

2

46.Zemlja EU koja se smatra labaratorijem za multinacionalnu saradnju, evropsku sigurnost i odbrambenu federalizaciju je:a) Holandijab) Luksemburgc) Njemaka*d) BELGIJA(Zaokruite ili dopunite taan odgovor)(0,5)

48. Nekadanji ruski premijer Jevgenij Primakov je 90-tih predlagao stvaranje stratekog evroazijskog trokuta :9. Moskva Delhi Peking10. Moskva Ankara - Tokio11. Moskva Berlin Pariz(0,5)

47. Znaaj rubnog dijela Evroazije u svojoj geopolitikoj teoriji je isticao:a) Francis Fukuyamab) Henry Kissingerc) George Kennand)NICHOLAS SPYKMAN(Zaokruite ili dopunite taan odgovor)(0,5)

49. Koje tvorac koncepta amerikog Lebensrauma:a) Harrya Trumanb) Lyndona Johnsonc) Isaiah Bowmand) Alfred Tayer Mahan

(0,5)

50. Geopolitika teorija koja predstavlja kontrapunkt teoriji Heartlanda naziva se * RIMLAND

51. Koji je kljuni razlog zabrinutosti Rusije u pogledu njezinih odnosa sa Kinom?

* Rusija s Kinom ima sloen odnos. S jedne strane, Moskva brine zbog demografskog pritiska Kine prema Sibiru i ruskom Dalekom istoku, koji su slabo naseljenim ali su bogati sirovinama. Sdruge strane, suradjuje s Kinom na stabilizovanju centralne Azije, kojoj stalno prijeti avganistansko konfliktno arite i na suprostavljanju amerikoj hegemoniji.

52.Sjedinjene Drave su u hladnoratovskoj podjeli svijetskog prostora predstavljale:a) Drugi svijetb) Orjentb) Trei svijetPRVI SVIJET(Zaokruite ili dopunite taan odgovor)(0,5)

53. Koji teoretiar smatra da je Zapad postpovijesni dok se ostatak svijeta napree u povijesnom?a) Zbigniew Brzezinskib) Isaiah Bowmanc) Halford Mackinderd) FRANCIS FUKUYAME(Zaokruite ili dopunite taan odgovor)(0,5)

54. Koja evropska zemlje prema Avijuckom preferira ideju Evrope nacija? a) Njemaka b) Francuskac) Velika Britanija

55. Zapadni Balkan je: 2. geografski pojam 3. povijesna kategorija 4. geopolitiki konstrukt koji nema uporite u prirodno-geografskoj ni geografskoj stvarnosti.

56. Znaaj rubnog dijela Evroazije u svojoj geopolitikoj teoriji je isticao:a) Francis Fukuyamab) Henry Kissingerc) George Kennand)NICHOLAS SPYKMAN(Zaokruite ili dopunite taan odgovor)

57. 'Drugi hladni rat' vezuje se za period administracije:a) Harrya Trumanab) Lyndona Johnsonac) Billa Clintonad) Georgea Busha mlaege) Ronalda Reagana

58.Ukratko pojasnite elemente na kojima se temeljio geopolitiki poredak kojeg je uspostavila sovjetska komunistika elita nakon Drugog svjetskog rata??Uglavnom je bio ogranien na Istonu Evropu i SSSR. Definiran je preko dominacije Komunistike partije unutarnjom politikom i politikim ivotom dravnih institucija i tajne policije. Komunizam je bio jednak patriotizmu odnosno slubenoj dravnoj religiji. Odravanje sustava proirenog zastraivanja u Istonoj Evropi preko promoskovskih vladajauih komunistikih elita i vojnih struktura Varavskog pakta .

59. Kako je Anthony Lake (Entoni Lejk), savjetnik predsjednika Clintona, definirao otpadnike zemlje?* On smatra da je zemlja odpadnik prepoznatljiva po hroninoj nesposobnosti da odrava konstruktivne odnose sa spoljnim svijetom. Zemlje odpadnice pokuavaju da se domognu oruja za masovno unitenje, podravaju meunarodni terorizam, ne potuju ljudska prava i neprijateljski su nastrojene prema SAD-u.

60. Tvorac teorije Rimlanda zove se * NICHOLAS SPYKMAN

61. Ukratko pojasnite u kojim bi uvjetima prema Zbigniewu Brzezinskom SAD bile supersila minus, a u kojima supersila plus!Predvodnitvo temeljeno na konsenzusu povealo bi ameriku supremaciju u svjetskim odnosima uz legitimitet koji bi dodatno osnaivao status Amerike kao jedine svjetske supersile, u tom sluaju Amerika bi bila supersila plus. S druge strane, dominacija bi zahtijevala vee troenje amerike sile, iako bi Amerika i dalje zadrala premonu poziciju, tj kada bi se ameriki primat prvenstveno oslanjao na prodornu dominaciju temeljenu na sili,u tom sluaju Amerika bi bila supersila minus.

63. ta biva dravna sekretarka SAD Condoleezza Rice (Kondoliza Rajs) podrazumjeva pod "transformacionom diplomacijom" u slubi amerike geopolitike?* Ona pod tim podrazumjeva da se s partnerima Amerike u cijelom svijetu izgrade i podre demokratske drave zasnovane na vladavini prava, koje e odgovoriti potrebama svojih naroda. Takva diplomatija mora da se osloni na partnerstvo, a ne na pokroviteljstvo, mora da se ostvari s drugim narodima, a ne umjesto njih.

64. Objasnite razliku izmeu geopolitikih stoera i geostratekih igraa?

* Geostrateki igrai su one zemlje koje posjeduju dovoljan kapacitet politike, vojne, kulturne i ekonomske moi da ispolje svoj uticaj izvan spostvenih granica nacionalne drave, tj one zemlje koje bi u 21 st mogli ugroziti ameriki primat u prostoru Euroazije. To su sljedee zemlje: Kina, Rusija, Indija, njemako-francuska EU., a Geopolitiki stoeri su one zemlje koje samim svojim poloajem su bitne za realizaciju Geostratekih interesa. Geopolitiki stoeri su one drave iji znaaj se ne izvodi iz njihove moi i motivacije ve prije iz njihovog osjetljivog poloaja i zbog toga to njihovo potencijalnoranjivo stanje moe izazvati posljedice na ponaanje geostratekih igraa. To su sljedee zemlje: Turska, Iran, Azerbejan, Ukrajina, Juna koreja.

65. ta je prema Winstonu Churchillu predstavljalo trei krug interesa britanske geopolitike?

* TREI krug se tie evropskog kontinenta koji Velika Britanija ne eli da vidi van zone svoga uticaja. eril je nakon DSR predloio stvaranje sjedinjenih evropskih drava predviajui da e UK biti partner, a ne lan te nove strukture.

66. Manifest Destiny predstavlja geopolitiki osnov Monroovoe doktrine?DANE(0,5)67. Teoriju Rimlanda je iznjedrila:a) amerika geopolitika tokom Drugog svjetskog ratab) amerika geopolitika Hladnog ratac) britanska imperijalna geopolitikad) nijedna od navedenih(0,5)

68. Koji ameriki geostrateg je potkraj 19.stoljea osnaio ideju o maritimnoj sili i preokrenuo ameriko izolacionistiko shvaanje gradei put transpacifikoj i istonoazijskoj ekspanziji SAD? a) Nicholas Spykmanb) Isaiah Bowmanc) Alfred Tayer Mahan(0,5)

69. Koja geopolitika tradicija u sredite stavlja ovjekovu mogunost izgradnje politikih i socijalnih ustanova? a) njemakab) amerikac) francuskad) ruska(0,5)

70. U kojem djelu Zbigniew Brzezinski reaktivira Evroaziju kao svjetski panregion vitalan za ameriki nacionalni interes?a) Ameriki izborb) Veliki promaajc) Velika ahovska tabla(0,5)

71. Koja sovjetska hladnoratovska doktrina smatra da odluke socijalistikih zemalja ne smiju tetiti socijalizmu, drugim socijalistikim zemljama i svjetskom komunistikom poretku pa se naziva I doktrina ogranienog suvereniteta?a) Hruovljeva doktrinab) Brenjevljeva doktrinac) Gorbaovljeva doktrinad) ______________________(zaokruite ili dopunite taan odgovor)(0,5)

72. Objasnite zbog ega je ameriki geopolitiki diskurs Hladnog rata imao vanu ekonomsku dimenziju !

* Hladni rat je prema Wolfeu (1982) bio vaan za stvaranje konsnzualne politike rasta u poslijeratnoj americi. Preuveliavanjem sovjetske prijetnje ameriki savjetnici uspjeli su transformirati ameriku dravu od nezainteresirane izolacionistike sile u borbenu intervencionistiku silu u posveenu promociji slobodne svjetske trgovine i uvanju sustava slobodnog poduzesnitva.

73. ta se podrazumjeva pod ruskom vanjskopolitikom doktrinom blieg inozemstva?* vanjskopolitika doktrina Ruske Federacije koja zemlje biveg SSSR-a 1993. tretira kao vitalne interesne sfere tj kao zone vitalnih interesa Ruske Federacije. Rije je o odbrani interesa ruskih zajednica, ali i o nastavnku kontrole nad postsovjetskim prostoraom.

74. Koje su prema Gearoidu O'Tuathailu bile namjere vanjske politike Mihaila Gorbaova?* Gorbacova vanjska politika bila je radikalana i namjerno oblikovana tako da uskrati Reganovoj administraciji nametnuti imidj neprijatelja i Sovjetskog Saveza kao carstva zla. Lansirajui politiku otvorenosti (Glasnost) u sovjetskom drustvu 1986 Gorbacov je zapoceo radikalno restruktuiranje i obnovu (Perestrojka) Sovjetskog Saveza temeljene na moderniziranim i humanijim komunistickim principima. Proglaivi kako niti jedna zemlja ne posjeduje monopol nad istinom signalizirao je kraj Brenjevljeve doktrine kao vodeeg geopolitikog principa u odnosima SSSR-a s komunistikim reimima Istone Europe. Dok je njegov pokusaj za spasom komunistikog sustava i Sovjetskog Carstva propao, njegov novi nain politikog razmisljanja u sovjetskoj vanjskoj politici pomogao je u potkopavanju hladnoratovskog geopolitikog diskursa.

75. Koje su kljune karakteristike amerikih "ofanzivnih imperijalista"?

76. ta se u njemakoj nacistikoj geopolitici podrazumjevalo pod lebensraumom?

* Podrazumjevala se ideja zivotnog prostora, tj prema njem geopoliticarima to je pravo jedne nacije na dovoljan prostor za svoje stanovnistvo..(1)

77. Elaborirajte kljune elemente radikalne geopolitike!

Radikalna geopolitika bavi se kritikim preosmiljavanjem meunarodnih odnosa i demistifikacijom savremene uloge kapitalizma u svjetskoj ekonomiji. Radikali razmatraju te odnose kao jednostrane zavisnosti, u kategorijama globalnog modela jezgro-periferija, tj. kao suparnitvo izmeu glavnih politiko-ekonomskih centara u zoni jezgra, uslabljeno neravnomjernou razvoja, za dominaciju nad periferijom i poliperiferijom. Geografi radikali Taylor, Raynolds, istiu socijalnu sutinu prostora i stavljaju akcenat na kritiku analizu pitanja kako je politiki prostor organizovan, ko ga organizuje i u ijem interesu. Francuski radikal Lacoste takoer razvija kritiku geopolitiku ne razdvajajui je od politike geografije.U savremenoj geopolitici uopte, moemo izdvojiti tri analitike dimenzije:1. politiku i vojnostrateku2. ekonomsku3. kulturno-historijsku.Prve dvije dimenzije povezane su uglavnom s interesima drave, trea sa irim krugom subjekata politike djelatnosti. Politika i ekonomska dimenzija geopolitike obuhvataju integracioni potencijal zemalja i regiona, procese globalizacije svjetske privrede i politike, dok dezintegracioni procesi, naprotiv, imaju u osnovi etno i istorijsko-kulturnu dimenziju. Geoekonomski pristup produktivan je u razumijevanju internacionalizacije svjetske politike i privrede, koncepta odrivog razvoja i konkurencije regiona, dok je kulturno-istorijski pristup produktivan za shvatanje procesa, koji nastaju u bivim socijalistiim zemljama centralno-istone Evrope i Balkana..(4)

78. Razdoblje u kojem su europska kolonijalna carstva nadmona regija, a pomorska sila nadmoni tip sile Halford Mackinder naziva KOLUMBOVO DOBA(1)

79. Kako se naziva vanjskopolitika doktrina Ruske Federacije koja zemlje biveg SSSR-a tretira kao vitalne interesne sfere?

* DOKTRINA BLISKO INOSTRANSTVO (2)

80. Koji tekst se smatra intelektualnim temeljem amerike politike zadravanja u Hladnom ratu?

*Uzroci sovjetskog ponasanja objavljen u casopisu Foreign Affairs..prvenstveno objavljen pod pseudonimom Mr .X prije nego je George Kennanov identitet otkriven (2)

81. Geopolitika kultura je ira od geopolitike tradicijeDANE(1) 82. ta Gearoid O'Tuathail podrazumjeva pod eljeznim trokutom?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.(3)

83. ta se u njemakoj nacistikoj geopolitici podrazumjevalo pod autarkijom?

* Ideal narodne nezavisnosti u privrednom smislu. Filozofija autarkije pledira na ekonomsku samodovoljnost svake politike jedinice, sa tendencijom da bilo koji dio drave proizvodi dovoljno za svoje potrebe, kako bi drava bila u ekonomskoj ravnotei..(1)

84. Elaborirajte kljune elemente liberalne geopolitike!

Liberalna geopolitika glavnu panju posveuje ulozi tehnoloke zavisnosti, odnosno tehnoloke distance izmeu industrijalizovanih, resursima bogatih zemalja. Bez jakog uvstva tehnologije geopolitika se pretvara u zemaljski misticizam. Liberali smatraju da meunarodna ravnotea proistie iz obostrane meuzavisnosti zemalja na relacijama tehnologija-resursi. Jedan od velikih teoretiara savremenog liberalizma R. Aron definira elemente geopolitike analize svodei ih na:1. Geografsku shematizaciju spoljnopolitike strategije, 2. Geografsko-ekonomsku ocjenu nacionalnih resursa;3. Interpretaciju tih resursa u diplomatskoj djelatnosti, pri emu se prepliu realne veze sa ivotom i sluajni elementi lokalne sredine.Geopolitika, kae on, spaja geografsku shematizaciju diplomatsko-stratekih odnosa s ekonomsko-geografskom analizom resursa, s interpretacijom diplomatskih odnosa u zavisnosti od naina ivota i ivotne sredine ljudi.Liberali zastupaju doktrinu deideologizacije, kosmopolitizma i globalne ekonomske meuzavisnosti. Takva gledita odgovaraju transnacionalnim kompanijama koje se zalau za liberalizam u svjetskoj trgovini..(4)

85. Koji faktori determiniraju ideoloku funkciju geopolitike!1. politika orjentacija i ideoloka pozicija autora,2. socijalni zahtjev vladajuih krugova 3. teorijsko-metodoloka refleksija iz humanistikih nauka..(3)

86. John Agnew dijeli modernu geopolitiku imaginaciju na tri doba geopolitike. Navedite ih i objasnite svako pojedinano!

* PRVA je CIVILIZACIJSKA GEOPOLITIKA; DRUGA je UDOMAENA GEOPOLITIKA i TREA je IDEOLOKA GEOPOLITIKA.PRVA: je razdoblje od kraja 18 do kraja 19 st. To je bio geopolitiki diskurs aristokratskih i konzervativnih buroaskih drava zabrinutih zbog rastueg nacionalizma koji je rasplamsala Francuska revolucija i nastajue klasne svijesti iji je razvoj uzrokovala industrijska revolucija. Civilizacijska geopolitika je zamiljala svijet ustorojen civilizacijskom hijerarhijom, u kojemu najnaprednije i najnadmonije drave imaju civilizacijsku misiju da vladaju nad barbarskijim i divljijim dijelovima svijeta.DRUGA: se povezuje s razdobljem meuimperijalnog suparnitva od 1875 do 1945 god. Toj epohi je svojstveno udomaivanje praksi imperijalizma i teritorijalnog ekspanzionizma suparikih drava. Znanost, osobito biologija, ali i geografija i rasizmom obojena etnografija, zazivala se kao opravdanje za imperijalnu dominaciju i agresivan militarizam.TREA: povezuje se s epohom hladnoratovskog suparnitva izmeu SAD i SSSR-a. U toj emi je svijet podjeljen na antagonistike blokove, a izmeu njih je Trei svijet kao poprite nadmetanja i delegiranih ratova..(7)

87. Podruje koje obuhvata Evropu, Aziju i Afriku Halford Mackinder naziva* SVJETSKI OTOK(1)

88. Razdoblje u kojem je Heartland nadmona regija, a sile koje kontroliraju tu regiju nadmoni tip sile Halford Mackinder naziva POSTKOLUMBOVSKO doba(1)

89. Pojam geopolitike skovao je* RUDOLF KJELEN(1)

90. Koji ameriki geostrateg je potkraj 19.stoljea osnaio ideju o maritimnoj sili i preokrenuo ameriko izolacionistiko shvaanje gradei put transpacifikoj i istonoazijskoj ekspanziji SAD?* ALFRED MAHAN (2)

91. Koji kontinent je u Hladnom ratu podjeljen na dva dijela izmeu antagoniziranih vojno-politikih blokova? * EUROPSKI KONTINENT (2)

92. Koju ameriku predsjedniku administraciju vezujemo za period tzv. Drugog hladnog rata * ASMINISTRACIJA NIXON KISSINGER ( HENRY )(2)

93. Prema Gerardu Toalu izlaganje Halforda Mackindera pred Kraljevskim geografskim drutvom 1904.godine vano je za geopolitiku iz tri razloga. Navedite i pojasnite te razloge!

* PRVO: zbog dobrog globalnog pogleda na svijet; DRUGO: zbog podjele svijeta u velika povezana podruja i TREE: zbog uvoenja prie o utjecaju utjecaju geografskih uvjeta na povijest i politiku. Te tri inovacije pomogle su u definiranju geopolitike kao posebne narativne forme uzimajui u obzir utjecaj i znaaj koji je ona kasnije dobila .(4)

94. Geopolitika tradicija je ira od geopolitike kultureDANE(1)

95. Kako glasi teorija Rimlanda Nicholasa Spykmana?

* Ko kontrolie Rimland upravlja Evroazijom:Ko upravlja Evroazijom, odreuje sudbinu svijeta. .(2)

96. Zbog ega je prema Gearoid O'Tuathailu koncept civilizacija Samuela Huntingtona prepun kontradikcija?

* Prije svega zato sto su Civilizacije analiticke rukotvorine koje nisu utemeljene na stvarnosti. Prema Samuelu H. Civilizacije se ocito mijesaju i preklapaju, i one se uzdizu i propadaju, dijele i spajaju. Time on zeli potvrditi da iako su razdjelnice izmedju njih rijetko ostre, one su stvarne. Ali ako su razdjelnice rijetko ostre tada to ponistava njegove tvrdnje o krivim linijama, sukobima i razapetim zemljama. Cijela radnja o sukobljavanju izvornih razlicitosti neutemeljena je ako se civilizacije ne mogu razlikovati jedna od druge. Takodjer on nije ni siguran koliko ih ima (civilizacija)..(4)

97. ta se podrazumjeva pod geopolitikim diskursom?

* GPD se opcenito odnosi na oprostorenje svjetske politike od vanjskopolitickih elita. GPD je ustvari nasa predstava o hjerarhijskoj organizaciji prostora koja ne mora biti provodljiva u praksi..(2)

98. Objasnite razliku izmeu modela djelovanja meunarodne zajednice po drugima i meunarodne zajednice za sebe!_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.(6)

99. Ruska geopolitika kola koja zagovara pribliavanje Zapadu naziva se_ATLANTIZAM(1)

100. Amerika geopolitika prema postdejtonskoj Bosni i Hercegovini u vrijeme administracije Billa Clintona realizirala se preko geopolitikog trijumvirata koji je predstavljao kombinaciju pragmatinog internacionalizma, selektivnog multilateralizma i enlargementa. ta se podrazumjeva pod selektivnim multilateralizmom?

* Selektivni multilateralizam (SM) je jasno isijavanje moci SAD-a preko institucija medjunarodnog poretka, koje, ako ne postuju volju Washingtona, suocavaju se sa posljedicama, npr: ostaju bez americke finansijske participacije. Na pocetku prvog Clintonovog mandata administracija je razvijala obostrani multilateralizam tipa: SAD podrzi OUN, a UN zauzvrat osiguraju diploatski konsenzus za americke operacije, npr: protiv Iraka..(4)

101. Navedite tri tipa geopolitikog diskursa u kritikoj geopolitici i pojasnite jedan!_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.(3)

102. Kako glasi teorija Heartlanda Halforda Mackindera?

* Ko vlada Istocnom Evropom, kontrolise Srce Zemlje; Ko vlada srcem zemlje, kontrolise Ostrvo Svijeta; Ko vlada ostrvom svijeta, kontrolise svijet..(2)

103. Zbog ega je prema Gearoid O'Tuathailu koncept identiteta kod Samuela Huntingtona prepun kontradikcija?

* Prije svega zato sto u njegovom clanku pise da se ljudi mogu redefinirati i redefiniraju svoje identitete medjutim, nekoliko stranica dalje se kaze da ljudi ne mogu mjenjati svoje identitete, dakle oni su drustveno konstruirani i ovise o logici osobnog i drustvenog prepisivanja. Ali opet, kao neokonzervativac, Samuel H. je kao neokonzervativac privrzen praiskonskoj koncepciji identiteta i on tezi da postoji nekoliko izvornih tipova identiteta..(4)

104. ta se podrazumjeva pod geopolitikim poretkom?_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.(2)

105. Objasnite razliku izmeu modela djelovanja meunarodne zajednice po sebi i meunarodne zajednice za sebe!

* Prije svega, oba ova modela spadaju u suvremeni model. Medj zajednica po sebi je multilateralni proizvod SAD-a, simboza americkog nacionalnog interesa i americkog etnosa kao svjetskog. Upravo se preko takvog modela medj zajednice realizirala americka geopolitika u postdejtonskoj BiH dok su u Bijeloj kuci sjedili demokrati. A medj zajednica za sebe se sastoji od dva submodela: prvi se ogleda u nakani prakticnog zapocinjanja izgradnje svjetskog drustva kroz sustav globalnog upravljanja u lokalnoj zajednici kao sto je BiH. Dok je drugi submodel konstruiran iz egoisticke naravi covjeka, pa tako i sluzbenika medjunarodnog poretka. U biti je parazitski i zasnovan je na laznoj proizvodnji birokratskog rada, kako bi se zadovoljio goli financijski interes hodajuce kaste medjunarodnih sluzbenika..(6)

106. Amerika geopolitika prema postdejtonskoj Bosni i Hercegovini u vrijeme administracije Billa Clintona realizirala se preko geopolitikog trijumvirata koji je predstavljao kombinaciju pragmatinog internacionalizma, selektivnog multilateralizma i enlargementa. ta se podrazumjeva pod enlargementom?

*Enlargment je glavni geostrategijski kocept Clintonove administracije. Njegov idejni tvorac je Clintonov savjetnik za nacionalnu sigurnost Antony Lake, koji ce ga promovirati u1993 god. Enlargment (sirenje) je s onu stranu containmenta (zatvaranja) i okrece americku strategiju ka prostornom prosirivanju i konsolidaciji slobodne zajednice trzisne demokratije. Prema ovom koceptu privilegovane zone sirenja i konsolidacije su zone americkog strateskog interesa kao sto su srce demokratije u Sjevernoj Americi, Europi i Japanu, drzave koje posjeduju nuklearno naoruzanje i drzave koje imaju potencijal za stvaranje izbjeglickih kriza koje mogu opteretiti SAD ili saveznicke drzave..(4)

107. Navedite tri tipa geopolitikog diskursa u kritikoj geopolitici i objasnite ta se podrazumjeva pod popularnom geopolitikom!

* Formalna,prakticna i popularna.... Popularna geopolitika ili geopoliticka logika identiteta i razlicitosti koja prozima razna ocitovanja popularne kulture od vizuelnih medija do revija i romana..(3)

108. Koja su dva geopolitika diskursa, nastala za vrijeme vladavine administracije Billa Clintona, imala znaajan utjecaj na viziju geopolitike 21. stoljea?

1 prica o Sukobu Civilizacija Samuela P. Huntingtona2.Izjava o Nacelima od grupe pod nazivom Project for a New American Century.(3)

109. Za iju geopolitiku teoriju se smatra da predstavlja kodifikaciju Velike igre?* Za Halford Mackinderovu-model srca zemlje.(2)

110. Pojasnite osnovne karakteristike neoklasine geopolitike!

* Neoklasicna geopol odvaja organsko shvatanje drzave i geografski determinizam. Granice se smatraju za stabilne i ne prihvataju se promjene putem sile, vec samo putem dogovora i sporazuma. U neoklasicnoj geopol je holisticko shvatanje drzave- dakle govori se o nacionalnim interesima i nacionalnoj bezbjednosti, kao da je drzava objekt. U Neoklasicnoj geopol je naglasena uloga fizicko-geografske sredine. Neoklasicna geopol se bavi efektima geografskog polozaja, prirodnih resursa, saobracajnih veza i drugih geografskih osobenosti na spoljasnju politiku drzave i njenih medjunarodnih polozaja. .(4)

111. ta se podrazumjeva pod geopolitikom imaginacijom? (GPI)

* Vizija svjetskog politikog prostora podjelenog na teritorijalne jedinice suverene dravnosti ( civilizacijska, udomaena, ideoloka geopolitika). GPI je geopolitika identiteta i razlicitosti koja je svojstvena pojedinim drzavama. Geopoliticke imaginacije neke drzave jesu samopoimanja koja su joj svojstvena i definiraju je u odnosima jednakovrijednosti i antagonizma prema drugim akterima u svjetskim poslovima. Proucavanje GPI-ja zahtjeva da se uzmu u obzir izgradnja i odrzavanje odredjenih hegemonijskih poimanja nacije: tko je gradjanin i kako se odredjuju granice prava, koji povjesni mitovi definiraju naciju itd..(4)

112. Objasnite tradicionalni model djelovanja meunarodne zajednice u Bosni i Hercegovini!

* U tradicijski model spada Medjunarodna zajednica po drugima. Unutar tradicijskog pristupa medjunarodne zajednice u novoj BiH prepoznaje se nesto sto je vec vidjeno u medjunarodnim odnosim tokom druge polovine XX st. U tom pristupu medjunarodna zajednica je sredstvo za realizaciju nacionalnih interesa imperijalnih sila, te shodno statistickoj funkciji koju obnasa, to djelovanje se naziva se djelovanje po drugima, jer preko svojih institucionalnih struktura medjunarodna zajednica samo isijava moc, interese i potrebe velikih sila. Nema internacionalizacije nacionalnih politika u BiH, vec se internacionalna politika nacionalizira,odnosno britanizira, francuzira, germanizira, kako bi se sprijecila amerikanizacija medjunarodne balkanske politike, zapoceta u punom kapacitetu moci tokom mirovnih pregovora u Daytonu..(5)

113. Disciplina koja prouava utjecaj geografskih inilaca na formiranje ljudskih skupina naziva se GEOSTRATEGIJA(1)

114. OTuathail govorei o tipologiji geopolitikih diskursa razlikuje popularnu, praktinu i formalnu geopolitiku. Objasnite ta se podrazumjeva pod popularnom geopolitiku!

* Popularna geopolitika ili geopoliticka logika identiteta i razlicitosti koja prozima razna ocitovanja popularne kulture od vizuelnih medija do revija i romana.(4)

115. Halford Mackinder savez izmeu Velike Britanije i Sjedinjenih Drava oznaava terminom* Midland Ocean Alliance (1)

116. ta je bio cilj Rusije u "Velikoj igri" tokom XIX. stoljea?Cilj Rusije je bio da razbije svoju uglavljenost (jer je ona kao carstvo kopna) i da ima pristup toplim morima: sredozemnom moru, Perzijskom zaljevu, Indijskom i Tihom oceanu..(3)

117. Mirko Gri u savremenoj geopolitici izdvaja tri analitike dimenzije. To su: * 1.politicku i vojnostratesku 2.ekonomsku 3. kulturno-istorijsku (2)118. Ideal narodne nezavisnosti u privrednom smislu oznaava se terminom: Autarkija

119. ta je predmet istraivanja mikrogeopolitike?

* Mikrogeopol analizira razvoj mikroentiteta: regija, gradova, multinacionalnih tvrtki, raznih organizama... Ona je dio globalnog razvoja koji utjece na ukupnost drustvenih fenomena i na njihovo proucavanje. Mikrogeopol zanimaju protagonisti tj poduzeca, sindikati, mafije ... Mikrogeopol se okrece svakodnevnim pitanjima kao npr: upravljanje zajednickim resursima-vodom,cestama,odpadom .. Mikrogeopol odrazava fregmentaciju drustvenog zivota. Ona prodire u podruja kao to su: s jedne strane sukobi oko zajednikog upravljanja, a s druge strane dinamike nasilja: bande, gerile. Prema mikrogeopolitici protagonisti mogu biti kontradiktorni, slijediti antagonistike ciljeve, biti u zabludi i promijeniti stav. .(2)

120. Pojasnite osnovne karakteristike klasine geopolitike!* Klasicna geop je usredotecena na drzavu, na njezin uspon i pad. Ona je znanost o sili. Pitanja kojima se bavi klasicna geopol jesu plemenita: mo i rat. Rat je temelj klasicne geopol i on njome dominira. KG je, kao produkt pozitivizma, odnosno scientizma XIX st. deterministicka. KG je voluntaristicka, drzave su, prema njoj, u isto vrijeme racionalne i koherentne..(4)121. ta se podrazumjeva pod performativnim geopolitikim skriptom?

* Performativni geopoliticki skript jest ono na sto se vanjskopoliticki vodja oslanja kako bi artikulirao, objasnio i proglasio vanjsku politiku. Cesto je to tekst sto ga vodja doslovice cita s pomocnog ekrana kada drzi vazan vanjskopoliticki govor. To je vanjska politika u javnoj artikulaciji i praksi..(3)

122. Objasnite suvremeni model djelovanja meunarodne zajednice u Bosni i Hercegovini!_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________.(6)

123. OTuathail govorei o tipologiji geopolitikih diskursa razlikuje popularnu, praktinu i formalnu geopolitiku. Objasnite ta se podrazumjeva pod praktinom geopolitiku!* Prakticna geopolitika ili ad hoc geopoliticko rasudjivanje politickih vodja i donositelja vanjskopolitickih odluka koji se bave prakticnim kreiranjem vanjske politike.(4)

124. ta je bio cilj Engleske u "Velikoj igri" tokom XIX. stoljea?Engleskoj,koja u srce svog carstva smjeta Indiju,bitno je kontrolirati veliki polumjesec koji se protee od Sredozemlja do Tihog oceana,te pritom kontrolirati Sjeverni balkon(Tursku,Iran,Avganistan),ba kao i Tibet i Kinu.