Ghi Dau Hong an 75 Nam Chung Vien Thua Sai Kontum

(Söû duïng noäi boä)

75 N75 N75 N75 Naêm Chuûng Vieän Thöøa Sai Kontumaêm Chuûng Vieän Thöøa Sai Kontumaêm Chuûng Vieän Thöøa Sai Kontumaêm Chuûng Vieän Thöøa Sai Kontum

1

Mở đầu

Trong niềm hân hoan cùng Giáo Hội tại Việt Nam mừng Năm Thánh 2010: kỷ niệm 350 năm thiết lập hai địa phận đại diện tông tòa đầu tiên, và 50 năm thiết lập hàng Giáo Phẩm Việt Nam, Giáo phận Kontum có thêm một niềm vui nữa, đó là Mừng kỷ niệm 75 năm thành lập Chủng Viện Thừa Sai Kontum (1935-2010). Theo chương trình của Tòa Giám Mục, thánh lễ Tạ Ơn được tổ chức vào ngày 3.12.2010 - lễ thánh Phanxicô Xaviê, bổn mạng các xứ truyền giáo, bổn mạng 2 của Chủng Viện; và trong dịp trọng đại này, có 10 thầy Phó tế xuất thân từ Chủng viện Thừa sai Kontum tiến lên chức linh mục.

Thật là một thời điểm giàu ý nghĩa! Là dịp để mọi thành phần

dân Chúa trong Giáo phận cất cao lời tôn vinh cảm tạ Thiên Chúa, vì bao hồng ân Người tuôn đổ trên Giáo phận, đặc biệt trong công việc đào tạo những “thợ gặt” nhiệt thành phục vụ cánh đồng truyền giáo Tây Nguyên. Đây cũng là dịp gia đình Giáo phận tri ân Tòa Thánh, biết ơn các Đức Giám Mục, linh mục, tu sĩ nam nữ, giáo phu, giáo dân…đã anh dũng vượt thắng ngàn gian khó, giữ vững và tiếp nối tinh thần thừa sai của Cha Anh, để Giáo phận Kontum có được như ngày hôm nay.

TIỂU CHỦNG VIỆN THỪA SAI KONTUM được Đức Cha

Martial Jannin (Phước), Giám mục tiên khởi Giáo phận Kontum thiết lập ngay từ năm đầu nhiệm kỳ giám mục của ngài (1933). Đức Cha đã lập HỘI THỪA SAI ANNAM, thu nhận ơn gọi người Kinh từ khắp nơi, đồng thời tiến hành xây dựng TRƯỜNG TẬP (PROBATORIUM) để đào tạo chủng sinh, là tiền thân của TIỂU CHỦNG VIỆN. PROBATORIUM được hoàn thành và khai giảng khóa đầu tiên vào ngày 26 tháng 2 năm 1935. Tính từ thời điểm đó đến nay vừa tròn 75 năm!

Ghi Daáu Hoàng AÂn

2

Qua 75 năm hình thành và phát triển, Chủng viện Thừa sai Kontum trải qua những thăng trầm, khi hưng thịnh, có lúc ngừng nghỉ, nhưng luôn trong sự yêu thương quan phòng của Thiên Chúa. Dưới mái trường Chủng viện thân yêu này, có người làm giám mục, nhiều người làm linh mục, và rất đông các cựu chủng sinh sống đời đôi bạn hoặc sống độc thân; tất cả đều được rèn luyện nơi đây để trở nên hữu ích, nên người “thừa sai” loan báo Tin Mừng Tình Yêu Cứu Độ cho anh chị em đồng loại, không phân biệt đẳng cấp, ngôi thứ hay điều kiện sống.

Nhân dịp này, chúng tôi xin ghi lại đôi nét về Chủng Viện Thừa

Sai Kontum 75 năm qua (1935-2010). Vì Chủng Viện là hoa quả của công cuộc truyền giáo Tây Nguyên, nên để có cái nhìn xuyên suốt, chúng tôi xin trình bày các tiểu mục sau:

I. Việc thiết lập Chủng viện đào tạo linh mục Việt Nam thời

kỳ tông tòa, đến thời ĐGM Giáo phận Đông Đàng Trong Cuénot Thể (1659-1848).

II. Thiết lập Chủng viện đầu tiên trên Vùng Truyền Giáo Tây Nguyên nhưng không thành công - Linh mục truyền giáo Kontum trên cánh đồng sứ vụ (1848-1908).

III. Nỗ lực tìm kiếm ơn gọi linh mục người bản xứ - Đào tạo lớp linh mục địa phương Kontum đầu tiên (1908-1933).

IV. Thành lập Chủng Viện Thừa Sai Kontum - Chủng Viện Thừa Sai Kontum qua dòng thời gian (1933-2010).

Chúng tôi sẽ dành nhiều thời lượng để tìm hiểu về Chủng Viện

Thừa Sai Kontum. Những tiểu mục khác chỉ xin lướt qua. Với sự giới hạn về hiểu biết và tư liệu, cũng như khiếm khuyết

trong ngôn từ diễn đạt và trình bày, chắc chắn sẽ có nhiều thiếu sót, kính mong mọi người rộng lượng thông cảm và chỉ dẫn.


3

Lệnh truyền của Chúa Giêsu:

“Anh em hãy đi loan báo Tin Mừng” Ngay trước ngày về trời, Chúa Giêsu đã truyền lệnh đi loan báo

Tin Mừng. Phúc Âm thánh Mátthêu, trong những câu chót của chương cuối cùng thuật lại rằng: “Mười một môn đệ đi tới miền Galilê, đến ngọn núi Đức Giêsu đã truyền cho các ông đến. Khi thấy Người, các ông bái lạy, nhưng có mấy ông lại hoài nghi. Đức Giêsu đến gần, nói với các ông: “Thầy đã được trao toàn quyền trên trời dưới đất. Vậy anh em hãy đi giảng dạy cho muôn dân, làm phép rửa cho họ nhân danh Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần, dạy bảo họ tuân giữ những điều Thầy đã truyền cho anh em. Và đây, Thầy ở cùng anh em mọi ngày cho đến tận thế” (Mt 28, 16-20).

Thánh Máccô cũng thuật lại như vậy: “Sau cùng, Người tỏ mình ra cho chính Nhóm Mười Một đang khi các ông dùng bữa. Người khiển trách các ông không tin và cứng lòng, bởi lẽ các ông không chịu tin những kẻ đã thấy Người sau khi Người sống lại. Người nói với các ông: “Anh em hãy đi khắp tứ phương thiên hạ, loan báo Tin Mừng cho mọi loài thọ tạo. Ai tin và chịu phép rửa, sẽ được cứu độ; còn ai không tin, thì sẽ bị kết án” (Mc 16, 14-16).

Thánh Phaolô thâm tín rằng: “Khốn cho tôi nếu tôi không loan báo Tin Mừng” (1Cr 9, 16).

Theo lệnh Chúa Kitô, tiếp nối truyền thống của Thánh Tông đồ, Giáo Hội luôn ý thức sứ mệnh “Loan báo Tin Mừng cho muôn dân” của mình (x. Vatican II, Ad Gentes 2).


4

Phép lành Tòa Thánh nhân dịp mừng 75 năm thành lập CHỦNG VIỆN THỪA SAI KONTUM


5

Thánh Giám Mục Stêphanô CUÉNOT (Thể) Vị Khai Sáng Miền Truyền Giáo Kontum

(1802 - 1861)


6

CÁC ĐỨC GIÁM MỤC TỪ NGÀY THÀNH LẬP GIÁO PHẬN 18.01.1932 1. Đức Cha Martial Jannin (Phước), Giám mục tiên khởi Giám mục Đại diện Tông tòa tiên khởi Kontum (1933-1940) “SURSUM CORDA”

Con nâng tâm hồn lên (Tv 24, 1) *Sinh 07.01.1867 *Linh mục 28.09.1890 *Giám mục hiệu tòa Gadara 23.06.1933 *Sáng lập Hội Thừa Sai Annam 1935 *Thành lập TCV Thừa sai KT 1935 *Qua đời tại Kontum 16.07.1940 2. Đức Cha Jean Liévin Sion (Khâm) Giám mục Đại diện Tông tòa (1942-1951) “DILEXI TE”

Ta đã yêu ngươi (Gr 30, 3) *Sinh 10.06.1890 *Linh mục 26.03.1920 *Giám mục hiệu tòa Mideo 22.04.1942 *Mở ĐCV KT, giám đốc ĐCV 1946-1949 *Qua đời tại Montbeton, (Pháp) 19.08.1951 3. Đức Cha Paul Léon Seitz (Kim) Giám mục Đại diện Tông tòa (1952-1960) Giám mục chính tòa Kontum (1960-1975) “FAC ME CRUCE INEBRIARI”

Hãy làm cho tôi say mê Thánh Giá (Stabat Mater Dolorosa, 17)

*Sinh 22.12.1906 *Linh mục 04.07.1937 *Giám mục hiệu tòa Catula 03.10.1952 *Giám mục Chính tòa Kontum 24.11.1960 *Mở chi nhánh TCV tại Đà lạt 1966 & 1972 *Từ chức 02.10.1975; Qua đời tại Paris, Pháp 24.02.1984


7

4. Đức Cha Alexis Phạm Văn Lộc Giám mục VN tiên khởi Kontum (1975-1995) “OMNIUM SERVUM” Tôi tớ mọi người (1Cr 9, 19) *Sinh 17.03.1919 *Linh mục 08.06.1951 *Giám mục phó kế vị 27.03.1975 *Giám mục Chính tòa 02.10.1975 *Tái thành lập CV Thừa sai KT 1992 *Hưu 13.04.1995 5. Đức Cha Phêrô Trần Thanh Chung Giám mục Chính tòa Kontum (1995-2003) “DILEXIT ME” Ngài yêu tôi (Gl 2, 20) *Sinh 10.11.1926 *Linh mục 25.08.1955 *Giám mục phó kế vị 22.11.1981 *Giám mục Chính tòa 13.04.1995 *Quan tâm đào tạo chất lượng và đức tin CS *Hưu 28.08.2003 6. Đức Cha Micae Hoàng Đức Oanh Giám mục Chính tòa Kontum (2003- …) “PATER NOSTER” Lạy Cha chúng con (Mt 6, 9) *Sinh 23.10.1938 *Linh mục 22.12.1968 *Giám mục Chính tòa Kontum 28.08.2003 *Đổi mới đào tạo-Quan tâm đào tạo Lm bản xứ


8

I. VIỆC THIẾT LẬP CHỦNG VIỆN ĐÀO TẠO LINH MỤC VIỆT NAM THỜI KỲ TÔNG TÒA, ĐẾN THỜI ĐỨC GIÁM MỤC ĐÔNG ĐÀNG TRONG CUÉNOT THỂ (1659-1848)

1. Đường hướng của Tòa Thánh

Sau một thời gian dài hơn 100 năm (từ 1533) Tin Mừng đến với

Dân Việt, ngày 9 tháng 9 năm 1659, Đức Giáo Hoàng Alexandre VII, qua Sắc chỉ “Super Cathedram” (Trên Tòa Thánh Phêrô), đã quyết định thiết lập hai giáo phận truyền giáo đầu tiên tại Việt Nam, và chọn hai vị thừa sai thuộc Hội Truyền giáo Ba Lê làm Đại diện Tông tòa:

- Giáo phận Đàng Trong từ sông Gianh trở vào Nam, gồm cả phần đất Chiêm Thành, Chân Lạp do Đức Cha Pierre Lambert de la Motte cai quản.

- Giáo phận Đàng Ngoài từ sông Gianh trở ra Bắc, bao gồm cả Lào và 5 tỉnh miền Nam Trung Quốc do Đức Cha Francois Pallu coi sóc.

Khu vực Đại Diện Tông Tòa Đàng Trong thời bấy giờ bao gồm tất cả các giáo phận thuộc hai giáo tỉnh Huế và Sài gòn ngày nay.

Một trong những mục tiêu của Tòa Thánh khi thiết lập các Đại

diện Tông tòa là nhằm đào tạo hàng linh mục địa phương, phục vụ cánh đồng truyền giáo bao la miền Viễn Đông. Trong Huấn Dụ gởi các Giám mục sắp sang Việt Nam và Trung Hoa, Thánh Bộ Truyền Giáo căn dặn:

“Lý do chính thúc đẩy Thánh Bộ đã cử chư huynh đến các xứ ấy với chức giám mục, là để chư huynh, bằng mọi phương thế có thể, lo đảm trách giáo dục thanh niên, giúp họ đủ khả năng lãnh nhận chức vụ linh mục. Chư huynh sẽ tấn phong cho họ và cử họ đi khắp các miền bao la ấy, mỗi người công tác trong quốc gia mình, ở đó họ sẽ hết lòng phụng sự đạo Chúa nhờ chư huynh ân cần chăm sóc. Vậy, chư huynh hãy luôn đặt trước mắt mục đích này là: tùy sức có thể, chư huynh hãy làm sao đưa dẫn thật nhiều người, và là những người


9

có những khả năng đạt đến các chức thánh, đào luyện họ và truyền chức cho mỗi người lúc họ đã sẵn sàng”1.

Việc làm đầu tiên của các thừa sai khi đến Miền Truyền Giáo là

tổ chức họp Công đồng vào đầu năm 1664 tại Juthia, kinh đô của Xiêm La (Thái Lan), để hoạch định chương trình mục vụ. Công đồng Juthia đã ban hành văn kiện “NHẮN NHỦ CÁC THỪA SAI” (MONITA AD MISSIONARIOS) và nhất trí cao rằng thiết lập chủng viện đào tạo linh mục bản xứ là sứ mệnh hàng đầu và là điều khẩn cấp phải làm. Trong phần cuối chương X, chương cuối cùng của văn kiện, Công đồng qui định: Các Thầy giảng muốn được thăng Chức Thánh cần có những phẩm hạnh cần thiết, và “phải được đào tạo trong một Chủng viện”2 .

Theo đường hướng đó, vào năm 1665, cơ sở Chủng viện Thánh

Giuse đã được xây cất tại Juthia trên đất Thái Lan để đào tạo các linh mục Thái-Việt-Hoa. Từ 1765, Chủng viện này được dời đến Chantanboun (gần đất Miến), sau đó dời về Hòn Đất, một hòn đảo phía Nam Việt Nam (Hà Tiên ngày nay). Cuối năm 1769, do xung đột giữa Thái và Miến, Chủng viện Thánh Giuse Hòn Đất bị thiêu rụi, Cha giám đốc Pigneau de Béhaine (Bá Đa Lộc) di tản Chủng viện đến Virampatnam thuộc Pondichéry (Ấn Độ), trên đất thuộc địa của Pháp. Nhưng vì địa điểm xa, không thu nạp được chủng sinh, nên Chủng viện đóng cửa vào năm 1782. Đến năm 1807, Chủng viện Thánh Giuse được tái lập tại Pinăng (Malaysia), với thừa sai Letondal. Chủng viện Pinăng ban đầu có cả tiểu chủng viện và đại chủng viện, nhưng từ năm 1926, là chủng viện triết học và thần học,

1 “Huấn Dụ Thánh Bộ Truyền Giáo cho các vị Đại diện Tông tòa sắp sang Trung Hoa và Việt Nam năm 1659” – Trích lại theo “KHƠI NGUỒN TIẾP BƯỚC”, TGM Kontum, Năm Thánh truyền giáo 2003-2005, tr.14. 2 “NHẮN NHỦ CÁC THỪA SAI”, Công đồng Yuthia 1664 – Trích lại theo “KHƠI NGUỒN TIẾP BƯỚC”, TGM Kontum, Năm Thánh truyền giáo 2003-2005, tr. 219


10

thu nạp hơn 100 chủng sinh đến từ 15 xứ truyền giáo, hầu hết thuộc Hội Thừa sai Ba lê1 .

Trên đây là Chủng viện chung (Collège général) cho tất cả vùng

Đông Á và Đông Nam Á. Thực ra Chủng viện chung này vào lúc đó có nhiều bất tiện: vị trí xa xôi, đi lại khó khăn tốn kém; tình hình chính trị trong nước Việt Nam bất ổn (Nam Bắc phân tranh), nguy hiểm cho các chủng sinh đến từ hai miền…nên từ lâu trong nước đã có các chủng viện riêng:

-Miền Bắc có chủng viện Nghệ An (1685), Kẻ Lô (1697), Kiên Lao (1683), Kẻ Cốc, Bắc Ninh (1684), Lục Thủy, Bùi Chu (1686) và Kẻ Bùi (1773).

-Miền Trung tại Thợ Đúc, Huế (1739-1750), Bình Định, ban đầu ở Dinh Cát (1782), sau ở Hòa Ninh (1784) và An Ninh (1801-1820).

-Miền Nam tại Hà Tiên (1776) dời lên Tân Triều, Biên Hòa (1778), Mỹ Tho (1783), Lái Thiêu (1789-1832)2.

Về sau, khi một địa phận mới được thành lập, lại đi kèm với việc thành lập các chủng viện mới. 2. Đức Giám Mục Cuénot (Thể) và việc đào tạo linh mục

Đến thời Đức giám mục thứ 10 của giáo phận Đàng Trong, Đức Cha Etienne Théodore Cuénot (Thể), nhận trách nhiệm Đại diện tông tòa vào năm 1840, đúng vào thời kỳ cấm đạo gay gắt nhất của triều đình nhà Nguyễn (x. Các chỉ dụ cấm đạo năm 1839, 1846, 1848, 1851, 1854, 1857, 1861 và Văn Thân 1885).

Một trong những ưu tư của Đức Cha là vấn đề đào tạo linh mục

địa phương, trong hoàn cảnh Vùng Truyền Giáo luôn gặp cảnh cấm cách, bắt bớ, tù đày.

1 “Collège général de Penang”, Le Missions Catholiques D’INDOCHINE 1933, SÉMINAIRE DES MEP, tr.16. 2 x. “Lược sử Hội Thánh Công giáo tại VN”, Giáo lý Hội Thánh Công giáo, HĐGMVN, tr. 107-114.


11

Vừa mới nhận địa phận, ngày 8.10.1841, Đức Cha Cuénot Thể mở Công đồng Gò Thị với mục tiêu đào tạo hàng giáo sĩ cho giáo phận Đàng Trong và mở rộng vùng truyền giáo lên Tây Nguyên. Trong vòng vài năm, ngài đã lập nhiều cơ sở đào tạo chủng sinh. Trong hoàn cảnh bị cấm đạo, không thể tổ chức huấn luyện chủng sinh trong một chủng viện có qui củ, nên tùy theo điều kiện, các thừa sai có thể nhận nuôi dạy năm ba học trò tiếng La tinh, sau đó tìm cách gởi qua Chủng viện Pinăng để được đào tạo lên chức linh mục. Tại phần đất thuộc Giáo phận Mẹ - Qui Nhơn, chỉ sau Công Đồng Gò Thị (1841) mới có chủng viện được lập: “Đức Cha lại lập nhà trường qui học trò tập học tiếng La tinh, để nữa lựa gởi qua học Pinăng, hầu sau về làm thầy cả, giúp việc linh hồn người ta, cùng mở rộng Hội Thánh Nam Kỳ cho càng ngày càng thạnh. Vậy đã lập một trường tại tỉnh Quãng Nam, chính họ Tùng Sơn; còn tỉnh Bình Định, một trường tại họ Mương Lở, và một trường tại họ Làng Sông”1.

Chúng tôi vừa nhắc đến Chủng viện Làng Sông, cũng như trên

đây có đề cập đến Chủng viện Pinăng, đây là 2 chủng viện được Đức Cha Cuénot (Thể) thường xuyên gởi chủng sinh đến để đào tạo linh mục cho Địa phận Tông tòa Đàng Trong, sau đến Đông Đàng Trong, mà nhiều vị trong số đó đã lên phục vụ Miền Truyền Giáo Kontum. Địa phận Kontum có liên hệ rất gắn bó mật thiết với 2 Chủng viện này kể cả trước và sau khi thành lập Chủng viện Thừa Sai Kontum vào năm 1935.

Để đẩy mạnh công cuộc truyền giáo, năm 1844, Đức Cha Cuénot

xin Tòa Thánh phân chia giáo phận Đàng Trong thành hai giáo phận: Giáo phận Tây Đàng Trong gồm sáu tỉnh phía Nam, Cao Miên và một phần nước Lào; giáo phận Đông Đàng Trong gồm các tỉnh miền Trung. Vùng núi phía Tây - tức Tây Nguyên ngày nay nằm trong địa hạt Đông Đàng Trong do ngài coi sóc. Đã từ lâu, tìm đường khai phá lên vùng núi Tây Nguyên này, đem ánh sáng Tin Mừng đến cho anh

1 R.P Tardieu, Hạnh Đức Cha Thể, Lang-Song imp. de la mission 1907, tr. 43.


12

chị em dân tộc luôn là hoài bão nung nấu tâm hồn Đức Cha Cuénot. Cuộc bắt đạo tàn bạo đang diễn ra dưới miền xuôi càng thôi thúc vị tông đồ nhiệt thành xúc tiến ngay kế hoạch tìm đường thượng sơn, đưa các thừa sai đến vùng truyền giáo, vừa loan báo Tin Mừng cho anh chị em dân tộc, vừa tìm nơi ẩn náu an toàn cho chủ chăn và đoàn chiên đang bị sói dữ rình rập cắn xé, đồng thời xây dựng các cộng đoàn mới bền vững, an toàn hơn. Với các sắc dụ cấm đạo liên tiếp ban hành, truy nã các thừa sai và bắt bớ tín hữu, những cơ sở chủng viện vừa thành lập đứng trước nguy cơ bị giải thể, việc tìm kiếm nơi chốn an toàn cho các cơ sở đào tạo này càng trở nên tối cần thiết, nếu không muốn công cuộc truyền giáo phải khựng lại hoặc thụt lùi.

“Khi thiết lập miền truyền giáo này, Đức Cha đã nhắm hai mục

đích: trước hết, đem Tin Mừng đến cho người dân tộc, sau đó, thiết lập một Chủng Viện cho toàn Giáo phận. Vì cuộc bắt đạo không cho phép ngài lập Chủng Viện ở đồng bằng, nên Đức Cha đã nghĩ rằng trong khi rao giảng đức tin cho dân tộc thiểu số, các vị thừa sai có thể xây dựng trong các vùng tự do này một trường học dành cho các thanh niên người Kinh được tuyển chọn. Họ sẽ học hành, tu luyện chuẩn bị cho chức linh mục. Kế hoạch quá tuyệt vời và xem ra rất khả thi…”1.

Vậy là một kế hoạch truyền giáo cho Tây Nguyên đã được Đức

Cha Cuénot tiến hành cách âm thầm, nhưng đầy quyết tâm và kiên trì, trong niềm tin tưởng phó thác hoàn toàn vào sự quan phòng của Thiên Chúa.

1 P. Dourisboure - Dân Làng Hồ, bản dịch của TGM Kontum, nxb Đà Nẵng 2008, trang 40.


13

II. THIẾT LẬP CHỦNG VIỆN ĐẦU TIÊN TRÊN MIỀN TRUYỀN GIÁO TÂY NGUYÊN NHƯNG KHÔNG THÀNH CÔNG - LINH MỤC THỪA SAI KONTUM TRÊN CÁNH ĐỒNG SỨ VỤ (1848-1908) 1. Mở đạo Tây Nguyên thành công

Ngay từ những năm 1765 và 1775, các Đức Giám mục Đại diện

Tông tòa Đàng Trong Piguel và Pigneau đã phái các đoàn truyền giáo tiến lên vùng Tây Nguyên, nhưng đều không thành công.

Vào thời kỳ Đức Cha Etienne Théodore Cuénot (Thể), công cuộc truyền giáo Tây Nguyên mới dần dần gặt hái thành quả vững chắc và phong phú, mặc dù trải qua muôn vàn gian lao, thử thách. Chính vị Giám mục đã trực tiếp chỉ đạo công việc từ hầm trú suốt 26 năm trời (1835-1861), cho đến khi nhận phúc tử đạo vào ngày 14.11.1861.

Khởi đầu, ngài sai những người giáo dân như ông Cả Ninh, ông Cả Quới tìm đường lên Tây Nguyên theo ngả Cam Lộ (1839), không thành công. Tiếp đến là hai Cha Miche và Duclos cùng một số thầy giảng và giáo dân lên đường theo ngả Phú Yên (1842), bị bắt, hai vị thừa sai bị giải ra Huế và lãnh án tử hình. Năm 1846, Cha Hòa và Cha Vận được gởi lên mở vùng Buôn Đôn thuộc Đăklăk, đến sau Cha Fontaine (Phẩm) từ Trung tâm Plei Chư được cử đến vùng truyền giáo này. Nhưng rồi cuối cùng cũng thất bại, đến năm 1856, Cha Hòa phải chuyển lên Kontum.

Với một ý chí sắt đá, lòng tin tưởng và phó thác vào Chúa Quan

Phòng, Đức Cha Cuénot không chùn bước mà vẫn nỗ lực dấn thân thi hành sứ mạng.

Năm 1848, trong lúc miền xuôi đang phải trải qua những tháng năm cấm cách, Đức Cha lại bắt tay vào cuộc thử nghiệm mới. Lần này ngài chọn thầy sáu Phanxicô Xaviê Nguyễn Do, một chủng sinh vừa tốt nghiệp Đại chủng viện Pinăng về nước - một người trẻ tháo vát, đạo đức và khiêm tốn, làm người mở đường lên Tây Nguyên qua ngả An Khê. Thầy sáu Do khéo léo đóng vai người giúp việc cho một nhà buôn, dò đường học tiếng và đã tiếp xúc thành công với anh em


14

dân tộc miền Kontum. Thầy hăng hái trở về hướng dẫn các vị thừa sai lên miền Truyền giáo.

Năm 1849-1850, hai Cha Combes (Bê) và Fontaine (Phẩm) nối bước thầy Do lên Tây Nguyên, đoàn truyền giáo bất ngờ gặp Bok Kiơm - “con người của Chúa Quan Phòng”, người mà đoàn truyền giáo đã cố ý tránh gặp mặt, lại “bỗng dưng” trở nên thân thiện, kết nghĩa anh em với thầy sáu Do, và về sau trở nên gạch nối giúp đỡ miền truyền giáo.

Từ đây, công cuộc truyền giáo Tây Nguyên mở ra một trang sử mới. Năm 1850, Tòa Thánh phân chia giáo phận Đông Đàng Trong thành hai giáo phận: Bắc Đàng Trong (Huế) và phần còn lại vẫn giữ tên giáo phận Đông Đàng Trong (Qui Nhơn). Đức Cha Cuénot nghĩ rằng đã đến lúc cần đặt những cơ sở vững chắc cho Miền Truyền Giáo, bao gồm việc thành lập các Trung tâm và thiết lập một Chủng viện cho toàn vùng. Ngài chọn Cha Desgouts (Đề) 45 tuổi, đang quản nhiệm một địa sở ở tỉnh Quãng Ngãi, chỉ thị ngài phải nhanh chóng rời nhiệm sở để lên miền dân tộc1. Cha Desgouts là người mà Đức Cha xét thấy có đầy đủ kinh nghiệm và các đức tính cần thiết để đảm trách chức vụ Bề trên Chủng viện Miền Truyền Giáo khi nó thành hình. Cha Desgouts (Đề) cùng với Cha Dourisboures (Ân), 25 tuổi, lên đường nhận nhiệm vụ.

Thế là, sau bao hy sinh vất vả, cuối cùng các thừa sai cũng đã đến được đồng bằng Kontum, miền “đất hứa” mà Đức Cha Cuénot hằng mong ước.

Năm 1851, Đức Cha Cuénot đã thành lập 4 Trung Tâm Truyền

Giáo, và phân bổ lãnh vực phụ trách mục vụ: -Trung tâm Kon Kơxâm: Cha Combes (Bê), Bề trên miền, phụ

trách truyền giáo bộ tộc Bahnar-Jơlơng. -Trung tâm Plei Rơhai: Cha Desgouts (Đề) và thầy sáu Do, đặc

trách truyền giáo bộ tộc Bahnar-Rơngao. Cha Desgouts làm Bề trên Chủng viện.

1 P. Dourisboure, Dân Làng Hồ, Sđd tr. 39.


15

-Trung tâm Kon Trang: Cha Dourisboure, đặc trách truyền giáo bộ tộc Sedang.

-Trung tâm Plei Chư: Cha Fontaine (Phẩm), đặc trách truyền giáo bộ tộc Jarai.

2. Thành lập Chủng Viện Tây Nguyên nhưng bất thành

Tại Trung tâm Rơhai (Tân Hương ngày nay), theo ý định của

Đức Cha, Cha Desgouts bắt đầu lo tổ chức Chủng viện. “Ý định của Đức Cha là muốn dần dần thiết lập tại xứ Rơ Ngao tốt đẹp này một trang trại kiểu mẫu, vừa là một chiến lũy đối phó với mọi trường hợp thù địch từ phía người dân tộc, vừa là một địa điểm tập trung, là hậu cần tiếp tế cho các thừa sai trong miền. Cuối cùng, Đức Cha cũng chưa từ bỏ ý định thiết lập một Chủng Viện ở đó. Cũng vì vậy mà ông bạn già của chúng tôi (cha Desgouts) vẫn giữ nhiệm vụ tuyên úy cho cơ sở Rơhai, trong khi chờ đợi triển khai Chủng Viện tương lai, để rồi ngài sẽ thi hành tất cả phận vụ và quyền hành của một Cha Bề trên”1.

Một dãy nhà khá lớn được dựng lên trong khu vực gần nhà thờ Rơhai (Tân Hương ngày nay), dùng để làm chủng viện. Số chủng sinh các lớp, từ Trung Châu lên, là 40 người2. Nhưng vì tuổi nhỏ, sức còn non nớt, không chịu nổi khí hậu, thường bị bệnh sốt rét, chết cũng nhiều. “Đức Cha không biết rằng các vùng này hết sức độc hại! Ngài không ngờ rằng Chủng Viện của ngài sẽ chỉ có thể là một bệnh viện đầy ắp bệnh nhân mà thôi. Dù sao cha Desgouts cũng đã được chỉ định làm giám đốc Chủng Viện tương lai này”3.

Vào giữa năm 1852, thầy sáu Do được gọi về Gò Thị để sửa soạn

thụ phong linh mục, ngài chịu chức và trở lên Kontum tháng 7.1853.

1 P. Dourisboure, Dân làng Hồ, Sđd, tr. 91 2 Lm Antôn Ngô Đình Thận, Sơ Lược Lịch Sử Giáo Phận Kontum, bản đánh máy chữ 1970, trang 14. 3 P. Dourrisboure, Sđd, trang 40.


16

Tình cảnh của Chủng viện vào lúc đó còn bi đát hơn nữa. Các bệnh tật đua nhau hành hạ từ Bề trên đến chủng sinh, không học hành gì được bao nhiêu. Đức Cha chỉ thị cho Cha Desgouts di chuyển Chủng viện xuống Trung tâm truyền giáo Bơnông, do Cha Hòa và các Cha người Kinh khai hóa và điều khiển. Cha Bề trên đau yếu không đi được, ngài được đưa về Trung Châu, rồi sang Singapore chữa bệnh. Sau đó, ngài trở lại Việt Nam coi sóc một nhà mồ côi và qua đời tại đó.

“Phần cha Desgouts, từ lúc Thầy Sáu Do trở về An Nam thì ngài

ở một mình trong căn nhà tại làng Rơ Hai, cùng với số đông anh em trong đoàn. Ngài cũng đã xa lìa chúng tôi mà ra đi, sau cha Fontaine ít lâu. Đức Cha biết các học trò của cha Desgouts hiền hậu đã phải mất nhiều thời giờ để chữa trị ghẻ lở, sốt rét và nhiều thứ bệnh khác hơn là để học tiếng La tinh. Mặc khác, tất cả các tin tức liên quan đến công cuộc truyền giáo của các cha người Kinh thực hiện ở Bơ Nông cho phép tin tưởng rằng trong tương lai gần sẽ thiết lập được một cộng đoàn Kitô hữu phồn thịnh, và một Chủng Viện lập tại đó sẽ có nhiều cơ may thành công hơn. Do đó, cha Desgouts được lệnh đi đến xứ Bơ Nông và đem theo các học trò của mình. Nhưng sức khỏe của ngài đã quá suy sụp, không đủ sức chịu đựng một sự thay đổi thủy thổ mới, và từ lúc đó cho đến khi chết, cuộc sống của ngài chỉ là một cơn hấp hối kéo dài! Bệnh sốt rét và kiết lị buộc ngài phải đi Singapore để điều trị. Nhưng các bác sĩ Tây phương cũng đành bó tay và chỉ ít lâu sau, người bạn đồng nghiệp yêu quí của chúng tôi cũng đành vĩnh viễn xa lìa chốn lưu đày này mà về quê trời”1.

Chúng ta không có hình ảnh hoặc nhiều tư liệu nói về sinh hoạt

của Chủng Viện đầu tiên này, chỉ biết rằng tại TT Rơhai (Tân Hương ngày nay), tòa nhà Chủng Viện này đã được tháo dỡ vào năm 1906

1 P. Dourrisboure, Dân Làng Hồ, Sđd tr. 120.


17

(1851-1906), để góp vật liệu vào xây dựng trường Cuénot1. Ngôi nhà xứ cạnh nhà thờ Tân Hương trong hình bên là ngôi nhà mà Cha Demeure (Ngự) đã dựng lên thay thế Chủng Viện vừa tháo dỡ. Ngôi nhà xứ này tồn tại đến năm 1960 (1906-1960) là năm Cha Giacôbê Nguyễn Tấn Đường CVK35 (Cha sở Tân Hương 1956-1963) cho hạ xuống và xây nhà xứ mới bằng xi-măng còn đến ngày nay.

Vậy là dự định thành lập một chủng viện vào thời điểm này trên

xứ truyền giáo của Đức Cha Cuénot đã không thành hiện thực. Trung tâm Truyền giáo Bơnông cũng không tồn tại được lâu, đến năm 1856 thì tan rã và Cha Hòa phải lên Trung tâm Rơhai phụ giúp Cha Do xây dựng nông trại Kontum. 3. Linh mục truyền giáo Kontum trên cánh đồng sứ vụ (1848 – 1908)

Vượt qua giai đoạn đầu (1848-1885) đầy cam go thử thách nhưng

đặt nền móng hết sức căn bản, giai đoạn 1885-1908 có thể nói là giai đoạn phát triển tốt đẹp của Miền Truyền Giáo Kontum. Đông đảo các làng dân tộc bắt đầu trở lại đạo. Nhưng lấy ra đâu nhiều thợ gặt cho đồng lúa chín vàng? Giáo phận chưa đào tạo được linh mục tại chỗ, chưa có chủng viện, vậy nguồn nhân lực truyền giáo đến từ đâu? Mặc dầu từ Giáo phận Mẹ các linh mục lần lượt được gởi đến, nhưng phần nhiều là do Bề trên Kontum gởi thơ hoặc xuống trực tiếp xin

1 Nguyễn Hữu Phú, “Tân Hương, làng Việt đầu tiên trên xứ Thượng”, bản đánh máy chữ tháng 10.1974, tr. 11 & “Bôl Giáo phu GP KT, công trình của CTT”, PATER số 10/2007, tr. 35.

Nhà xứ được xây lên thay thế CV tháo dỡ năm 1906


18

Đức Giám Mục1. Và việc tìm người “trám vào chỗ trống” vẫn là nỗi lo âu thường trực của các vị Bề trên Miền. Tuy vậy, nhờ Chúa Quan Phòng, công việc có vẻ êm xuôi nhờ Vị Đại diện tông tòa Đông Đàng Trong đã gởi tổng cộng gần 50 thừa sai (Việt/Pháp) nhiệt thành đến Miền Truyền giáo trong giai đoạn này, kể cả 4 vị đang hoạt động tích cực từ giai đoạn ban đầu khai sáng Miền Truyền Giáo.

Các ngài, kẻ trước người sau, tất cả vì lý tưởng tông đồ, coi

Kontum như chính quê hương của mình, toàn tâm toàn lực phục vụ các linh hồn. Nhiều vị ngã gục vì kiệt sức trong khi đang thi hành nhiệm vụ. Các ngài là tấm gương sáng, là tiền đề, là hạt giống chôn vùi để mai sau Giáo phận Kontum triển nở nhiều ơn gọi linh mục. Nhiều vị trong các ngài đã là giáo sư, là giáo sư của các giáo sư của Chủng viện, của Trường Cuénot; là linh hướng của các giám mục, linh mục Kontum. Tòa nhà Chủng viện TS do chính các ngài xây dựng… Tất cả là hồng ân của Chúa. Cảm tạ Chúa đến muôn đời !

Chúng tôi xin ghi lại tên một số vị thừa sai Pháp/Việt phục vụ

trên Miền Truyền Giáo trong giai đoạn này, có liên quan trực tiếp hay gián tiếp đến các chủng viện hoặc cơ sở đào tạo truyền giáo tại Kontum vào thời điểm đó hoặc về sau này:

BẢNG 1: (Năm các Cha đến phục vụ được rút ra từ Un peu d’histoire (Quelques dates interesantes consernant la Mission), Echos 9/1942 – 11/1943; Năm sinh và năm Lm trích từ Lịch Công Giáo Giáo phận Kontum 2010-2011, trang 158-162 )

Linh mục Năm

sinh Năm Lm

Năm đến KT

Cha Do (Rơhai) Cha Hòa (Bơnông)

1823

1853

1848 1848

1 x. Cha P. Ban và Cha P. Thiệt, “Mở Đạo Kontum”, Impr. de Quinhon 1933.


19

Cha Desgouts (Đề) (Rơhai) Cha Combes (Bê) (Bề trên) Cha Fontaine (Phẩm) (Bơnông) Cha Dourisboure (Ân) (Bề trên) Cha Nguyên (Rơhai) Cha Vialleton (Truyền) (Bề trên) Cha Geurlach (Cảnh) (Bề trên) Cha Jannin (Phước) (Bề trên) Cha Asseray (Nghị) (linh hướng CV) Cha Bober (Tr. Cuénot) Cha Kemlin (Văn) (Bề trên) Cha Alberty (Tr. Cuénot) Cha Hutinet (Nhì) (Bề trên CV) .v.v………

1807 1825 1815 1825

1848 1858 1867 1872

1875 1874 1877 …

1832 1848 1840 1849 1864 1872 1882 1890 1896

1898 1899 1900 …

1850 1850 1850 1851 1868 1875 1883 1892 1897 1898 1899 1900 1903 …

BẢNG 2: Tình trạng linh mục và giáo dân (1850-1905) (Số tín hữu được trích từ La Mission des Pays – Mois en 1939) Năm Số linh mục có mặt

tại điểm truyền giáo Số

tín hữu Số giáo điểm-Trung

tâm TG 1850 4 lm và thầy sáu Do 0 0 1855 5 45 3 Trung tâm TG 1860 6 100 3 1865 7 400 3 1870 5 800 3 1875 5 906 3 (gồm họ đạo Gò Mít) 1880 4 900 4 1885 5 1.230 3 1890 5 1.880 10 1895 7 3.312 43 1900 14 7.300 77 1905 19 10.610 90 …. …. …. ….


20

Nghĩa địa các vị truyền giáo Kontum-Mả thánh (đã cải táng, hiện tro cốt đặt ở Nhà nguyện CVK)

----------------------------------

III. NỖ LỰC TÌM KIẾM ƠN GỌI LINH MỤC NGƯỜI BẢN XỨ - ĐÀO TẠO LỚP LINH MỤC ĐỊA PHƯƠNG KONTUM ĐẦU TIÊN (1908-1933)

1. Trường đào tạo thầy giảng người Dân tộc (Yao Phu) và nỗ lực tìm kiếm linh mục người bản xứ

Trước sự trở lại của anh em dân tộc ngày càng đông đảo, mà số linh mục lại ít, Miền Truyền Giáo chưa có chủng viện đào tạo linh mục, vả lại tâm tính của người dân tộc thì lại chưa thích hợp cho ơn gọi trong tác vụ linh mục hay trong tu viện (người dân tộc ưa thích độc lập không chịu gò bó, quen sống với bầu khí gia đình, tự do với thiên nhiên…), Cha Jannin (Phước) đã có sáng kiến thành lập một ngôi trường đào tạo các giáo lý viên người Bahnar (tiếng dân tộc gọi là Yao Phu), để đáp ứng nhu cầu truyền giáo cũng như thăng tiến về


21

mặt xã hội cho anh em dân tộc. Hơn nữa, vị Bề trên cũng nhắm đến việc tìm kiếm giữa các học sinh sắc tộc, những thành phần ưu tú để có thể đào tạo làm linh mục phục vụ cánh đồng truyền giáo. Trường được mang tên là Trường Chân Phước Cuénot, bắt đầu được xây dựng vào năm 1906. Bề trên đã ra lệnh hạ dỡ cơ sở nhà Chủng viện có từ thời Cha Desgouts tại Rơhai (Tân Hương), lấy toàn bộ cây gỗ vật dụng đóng góp vào xây dựng Trường Cuénot! Phải chăng các ngài muốn có một sự tiếp nối đào tạo ơn gọi linh mục? Trường Chân Phước Cuénot được Đức Giám Mục Grangeon Mẫn khánh thành vào ngày 7.1.1908.

Thời gian đầu, trường thâu nhận lẫn lộn con em Thượng và Kinh.

Về sau chỉ còn thâu nhận con em Thượng mà thôi. Ngoài số Giáo Phu đã và đang làm việc trong giáo phận, Trường Cuénot được hân hạnh có 7 vị linh mục: 3 linh mục Bahnar và 4 linh mục người Kinh là học sinh của trường1.

Học sinh trường Cuénot tại Qui Nhơn Đứng giữa gần Cố Tôn là Ô. Huỳnh Hữu Mừng (xã Vui)

Đứng hàng sau cùng góc bên trái là Cha Martial Lê Thành Tin (Hình: gia đình ông Biện Nhị (anh Ô.xã Vui), Tân Hương, cung cấp)

1 Tập san Tiếng Vang của Địa phận Kontum số 109, tháng 2 năm 1972, tr. 16 ghi là 3 Cha Bahnar và 3 Cha người Kinh, vì đã bỏ sót Cha Philíphê Đề. .


22

Một điều thật bất ngờ, nhưng đã nằm trong kế hoạch đào tạo linh mục bản xứ - người Kinh và người Dân tộc cho Miền Truyền Giáo, đó là chính ngôi Trường Cuénot này đã trở thành “Vườn Ươm” đào tạo nên lớp linh mục bản xứ Kontum đầu tiên. 2. Đào tạo lớp linh mục địa phương Kontum đầu tiên

Từ trước đến nay chưa có một linh mục nào xuất thân là người

địa phương Kontum. Tài năng, lòng quả cảm và đức hạnh của các linh mục thừa sai người Kinh thuộc nhóm tiên khởi: Cha Do, Cha Nguyên, Cha Bảo, Cha Hòa, cha Đạt…đã được mọi người ngưỡng mộ. Các linh mục người Kinh đã chứng tỏ có đầy đủ bản lĩnh để tiếp tay hoặc thay thế các vị thừa sai ngoại quốc trên Miền Truyền Giáo Tây Nguyên, làm trụ cột vững chắc cho tương lai giáo phận, dù ngay trong tình cảnh khó khăn nhất ( như năm 1881 Miền Truyền Giáo chỉ còn duy nhất một linh mục người bản xứ trụ lại là Cha Phêrô Nguyên, tại Rơhai). Nay với tư cách giám đốc trường Cuénot (1908-1925), Cha Jannin luôn thao thức tìm kiếm giữa các học trò của mình những bông hoa đẹp nhất để có thể chọn gởi đi đào tạo làm linh mục.

Cách thức đào tạo giai đoạn này chủ yếu là tuyển chọn các em Kinh cũng như Dân tộc trong các giáo xứ lân cận, xuất thân từ những gia đình đạo đức trong họ đạo, đưa vào học trong trường Cuénot, sau đó sàng lọc tuyển chọn những em hội đủ khả năng, tìm cách gởi xuống tu học tại Tiểu Chủng viện Làng Sông (Qui Nhơn). Sau đó tùy hoàn cảnh, các chủng sinh sẽ được chuyển đến tiếp tục tu học tại Chủng viện Pinăng, hay một Đại chủng viện trong miền. Sau khi chịu chức từ tay Đức Giám Mục Giáo Phận, vị linh mục sẽ trở về phục vụ tại địa phương Kontum.

Trong lớp linh mục địa phương đầu tiên có thể kể: 1. Cha Philípphê Đề (Tân Hương, s.1895, lm 1925); 2. Cha Phêrô Trần Ngọc Thích (Phương Nghĩa, s.1897, lm 1927); 3. Cha Giuse Châu (đs Kontum, s.1890, lm 1932); 4. Cha Micae Hiâu (Hóa) (đs Kontum, s.1901, lm 1932);


23

5. Cha Antôn Den (Học) (đs Kontum, s.1903, lm 1932); 6. Cha Antôn Ngô Đình Thận (Tân Hương, s.1903, lm 1933); 7. Cha Martial Lê Thành Tin (Tân Hương, s.1909, lm 1938)1

Cha Phêrô Thích Cha Antôn Thận Cha Martial Tin

Để hiểu rõ hơn cách thức tuyển chọn cũng như đường hướng đào tạo lớp linh mục Kontum đầu tiên này, chúng tôi xin đơn cử hai trường hợp tiêu biểu: đó là Cha Philípphê Đề và ba Cha người Bahnar: Micae Hiâu (Hóa), Giuse Châu và Antôn Đen (Học).

1. Cha Philípphê Đề2 (s. 1895, lm. 1925, qđ. 4/11/1937) “Cha Đề quê ở Tân Hương tỉnh Kontum, cha người mất đã lâu

còn mẹ là bà Lý, là người nhơn đức giúp việc cha sở Tân Hương lâu năm…

Bởi mẹ có lòng đức hạnh thì cha Đề là con cũng thấy phần nhơn đức của mẹ. Phần cha Đề hồi còn nhỏ có tính nết hiền lành thật thà chơn chất, nên Đức Cha Phước khi ấy còn làm Bề trên trường Cuénot chọn và đem vô học trong trường với các chú mọi. Sau Bề trên thấy người chẳng những có tính tốt mà học sáng khá, nên đã gởi xuống trường Làng Sông học tiếng Latinh đặng làm thầy cả. Khi người ở nhà trường việc học hành cũng vừa đủ theo kịp chúng bạn,

1 Năm tplm của Cha Martial Lê Thành Tin là 1938, x. Les Missions Catholiques en Indochine 1939-Imp. de la M.E.P, tr. 218. 2 x. “Hạnh tích Cha Đề”, Chức Dịch Thơ Tín, Địa phận Kontum số 58, tháng 2.1938, tr. 789-791.


24

song tính hạnh thì ai cũng khen: hiền lành thật thà, không bao giờ giận ai, không bao giờ mất lòng ai. Cho nên hồi ấy có một đấng cai trường nói chơi với một cha trên Mọi về chú Đề rằng: ‘Ille est vere Isaelita, in quo non est dolus’, ấy là lời Đ.C.T khen ông thánh Nathanael, là đấng thật thà xứng đáng con cháu Israel.

Khi mãn trường Latinh, thì Đức Cha chỉ người đi giúp Địa phận Gò Thị, người giúp Địa phận ấy hai năm, cũng trọn bề việc bổn phận, nên Đức Cha đòi người về học sách đoán và chịu chức lần đầu, đến năm 1925 thì chịu chức thầy cả. Khi người đã lãnh chức quyền phó tế rồi, thì Đức Cha chỉ người về Kontum vì quê người ở đó. Khi về Kontum, thì Bề trên chỉ người coi sóc Địa phận Tơuer” …

Cha Philipphê Đề rất tận tụy với công việc mục vụ, “người hằng

đi làng này qua làng kia luôn, nhằm lúc trời mưa lụt, nhiều khi người phải ướt cả mình”1. Năm 1937, Cha bị bệnh nặng, chạy chữa tại Kontum, sau chuyển xuống Bình Định. Nhưng bệnh không thuyên giảm và Cha qua đời vào ngày 4 tháng 11 năm 1937 tại họ Thác Đá, huyện Bồng Sơn, tỉnh Bình Định.

2. Ba Cha người Bahnar: Cha Giuse Châu, Cha Hiâu (Hóa)

và Cha Antôn Den (Học)2.

a) Cha Giuse Châu sinh năm 1900 tại họ Kontum. Cha mẹ ngài là những tín hữu đạo đức. Suốt thời thơ ấu, em Giuse được nuôi dưỡng sống và lớn lên trong bầu sữa đức tin của gia đình và giáo xứ. Năm 1911, cha sở họ Kontum lúc đó là Cha J.

1 x. “Hạnh tích Cha Đề”, Sđd tr. 790. 2 Tiểu sử 3 Cha Bahnar, chúng tôi dựa vào tạp chí Hlarbar Tơbang và “Sơ lược tiểu sử ba vị Linh Mục đầu tiên người Bana thuộc Giáo phận Kontum”, Lm Nguyễn Hoàng Sơn, 1998.


25

Décrouille đã chọn trẻ Giuse Châu giới thiệu vào Trường Cuénot, và được ghi danh học sinh mới vào (x. Danh sách học sinh mới vào, HLABAR TƠBANG năm 1911, số 3, tr. 22); đến năm 1913, được ghi tên theo lớp học sinh cũ và được chính Bok Phưk [Cha bề trên trường Jannin (Phước)] và thầy Tâm dạy.

b) Cha Micae Hiâu (Hóa) sinh năm 1901 tại họ Kontum. Em Hiâu được nhận vào Trường Cuénot năm 1912, trúng tuyển và được ghi danh chính thức vào lớp mới năm 1913 (x. HLABAR TƠBANG năm 1913, số 30, tr. 58); lớp này do Bok Ber (cha Bober) và các Chú Luen, Xonh và Dơu phụ trách.

c) Cha Antôn Den (Học) sinh ngày 13 tháng 6 năm 1903, cùng họ đạo với 2 Cha Châu và Cha Hiâu. Em Antôn Den (Học) vào Trường Cuénot năm 1912, sau em Hiâu vài tháng, và được ghi danh chính thức theo lớp học sinh mới vào năm 1913 (x. HLABAR TƠBANG năm 1913, số 34, tr. 90); học cùng lớp với em Hiâu.

Năm 1914, Cha bề trên trường (Jannin) chọn và gởi 3 em đi tu

học tại Chủng viện Làng Sông (Qui Nhơn). Ngày 2 tháng 11 năm 1914, ba em tạm biệt quí Cha quí thầy, cha mẹ bà con và bạn bè, lên đường xuống Tiểu chủng viện Làng Sông. Chiều ngày hôm trước (1/11/1914), một cuộc tiễn đưa diễn ra tại trường Cuénot thật thân tình và cảm động: ba em có đôi lời tạm biệt các bạn đồng học, và nói lên tâm tình phó thác cho Trái Tim Chúa Giêsu. Bok Phưk có vài lời nhắn nhủ với tất cả các học sinh của trường: “Hỡi các con…Từ xưa đến nay người Bahnar chưa có ai được Thiên chúa ban làm linh mục. Chúng ta hy vọng những chú này sẽ trở nên linh mục. Vì vậy chúng ta hãy dâng lời cầu xin Chúa soi sáng tâm trí để sau này họ thành linh mục, và chỉ đường dẫn lối đưa chúng ta tới quê Thiên đàng” (x. HLABAR TƠBANG năm 1914, số 42, trang 52).

Năm 1923, Đức Cha địa phận Đông Đàng Trong (Qui Nhơn) gởi

3 thầy Giuse Châu, Micae Hiâu và Antôn Den sang học tại Chủng viện Pinăng (Mã Lai). Ba thầy được bề trên và các cha giáo đánh giá


26

cao về mặt đạo đức cũng như học lực, không thua kém gì các bạn đồng lớp; đặc biệt ba thầy nổi trội về môn cổ ngữ Latinh.

Năm 1930, học xong Triết học và Thần học tại Chủng viện

Pinăng, ba thầy trở về thực tập mục vụ tại Giáo phận Kontum. Năm 1931, ba thầy trở lại Chủng viện Đại An (Qui Nhơn) học

thêm những môn cần thiết, chuẩn bị lãnh chức linh mục. Ngày 29 tháng 6 năm 1932, ba thầy Giuse Châu, Micae Hiâu và

Antôn Den lãnh nhận tác vụ linh mục tại nhà thờ Chính tòa Qui Nhơn, do Đức Giám Mục Đại diện Tông tòa Qui Nhơn Tardier (Phú). Ba Cha là những người dân tộc đầu tiên nhận chức thánh trên Miền Truyền Giáo Kontum. Từ đây, các ngài lao mình vào công tác mục vụ trên cánh đồng truyền giáo Tây Nguyên cho đến hơi thở cuối cùng. Cha Giuse Châu qua đời ngày 1.1.1955 tại Sài gòn; Cha Micae Hiâu (Hóa) qua đời ngày 29.4.1949 tại Kontum; và Cha Antôn Den (Học) qua đời ngày 17.10.1987 tại Kontum.

IV. THÀNH LẬP CHỦNG VIỆN THỪA SAI KONTUM . CHỦNG VIỆN THỪA SAI KONTUM QUA DÒNG THỜI GIAN (1933 – 2010) A. Thành lập Chủng viện Thừa sai Kontum 1. Bối cảnh

Sau 84 năm khai sinh và nỗ lực xây dựng (1848-1932), Miền

Truyền Giáo Kontum phát triển về nhiều phương diện, hội đủ những điều kiện căn bản để có thể tự đảm đương công việc truyền giáo. Ngày 11.01.1932, Tòa Thánh đã công bố Đoản sắc Bref thiết lập Địa phận Tông Tòa Kontum, tách khỏi Địa phận Qui Nhơn; và Sắc lệnh chính thức thành lập ký ngày 18.01.1932 thiết định địa giới địa phận mới gồm 4 tỉnh: Kontum, Pleiku, Ban Mê Thuột và Attôpơ (thuộc


27

Lào). Ngày 23.01.1933, linh mục Martial Jannin (Phước), đang giữ chức vụ Bề trên Miền Truyền Giáo, được Tòa Thánh bổ nhiệm làm Giám mục Đại diện Tông tòa tiên khởi Địa phận Kontum, hiệu tòa Gadara, khẩu hiệu “Sursum corda” (Con nâng tâm hồn lên) (Tv 24,1). Thánh lễ tấn phong Giám mục diễn ra tại nhà thờ Chính tòa vào ngày 23 tháng 6 năm 1933, lễ Thánh Tâm Chúa Giêsu, do Đức Cha Dreyer, Khâm sứ Tòa Thánh tại Đông Dương chủ phong.

Quang cảnh lễ tấn phong Giám mục Martial Jannin (Phước) Tại Nhà thờ Chính tòa Kontum 23.6.1933

Tại thời điểm chia tách (1932), tình hình Giáo phận Kontum

được ghi nhận như sau1: +Diện tích: 40.000 km2 +Dân số: 625.000 người +Số người công giáo: 19.808 tín hữu +Linh mục thừa sai ngoại quốc: 14 +Linh mục bản xứ: 15 (12 Kinh, 3 Bana) +Thầy giảng dân tộc (Yao phu): 160 +Nhà thờ và nhà nguyện: 134

1 Les Missions Catholiques D’INDOCHINE 1933, Séminaire de M.E, tr. 45.


28

+Đại Chủng sinh: 4 +Tiểu Chủng sinh: 15 +Thầy dòng Giuse: 2 (1 trường học với 70 học sinh) +Nữ tu Mến Thánh Giá: 4 (2 Kinh, 2 Bana)

Sang năm 1933, hiện tình của Giáo phận được Tân Giám mục Jannin báo cáo về Tòa Thánh, với một giọng văn dí dỏm nhưng rất đơn sơ và chân thành, Đức Cha ghi lại như sau:

“Đây là lần đầu tiên trên bầu trời các báo cáo của Hội Thừa Sai

xuất hiện một ngôi sao mới, ngôi sao của người Bahnar, độ lớn mới có 200, ánh sáng còn rất mờ nhạt và chập chờn, ít ai biết đến. Nhưng dầu sao cũng vẫn là một ngôi sao, nghĩa là trung tâm phát ra ánh sáng thần linh để chiếu sáng các xứ Mọi mênh mông hầu hết còn nằm trong bóng tối tử thần. Như ngôi sao ở Bê-lem, nhiệm vụ của nó là đưa dẫn người dân bần cùng ở xứ này đến với Thầy Chí Thánh.

Trong năm đầu tiên ra riêng này, Miền Truyền Giáo Bahnar thân yêu của chúng tôi có hoàn thành tốt vai trò của nó không? Nó có thực sự chiếu rọi ánh sáng Chúa Kitô trên những vùng xa xôi heo hút này không? Có thể trả lời : vừa có vừa không. Có, nhưng chỉ trên một phần đất nhỏ hẹp trong Địa phận, và bằng chứng ánh sáng đã chiếu soi các tâm hồn là những con số tuyệt đẹp mà các đồng nghiệp anh dũng từ rừng rú của tôi báo cáo về. 1.447 người được Thanh tẩy trong đó có 584 tân tòng chinh phục từ dân ngoại, không phải là một trong những tia sáng huy hoàng đó sao? 146.093 lần rước lễ chẳng phải là một tia sáng rạng ngời sao?...và cứ như thế. Miền Truyền Giáo mới đã đạt ngay con số 20.000 tín hữu cũng là phản ánh Ơn Cứu Độ từ ánh sáng thần linh đó. Thực vậy, năm ngoái, dân số Công giáo là 19.806 tín hữu, năm nay lên tới 20.402.

Nhưng đàng khác, có thể nói là ngôi sao Kontum còn lâu mới chiếu sáng khắp cả xứ: vì trong 50.000 cây số vuông bao trùm Địa phận, mới chỉ được một hay hai ngàn thấy ánh sáng của nó, tất cả những nơi khác vẫn chỉ là đêm đen ngoại đạo.


29

Thật vậy, Sắc lệnh Tòa Thánh ngày 18.01.1932 thiết định cương giới Địa phận Tông Tòa mới của chúng tôi gồm 4 tỉnh dân sự: Kontum, Pleiku, Ban Mê Thuột và At-tô-pơ, cũng như tất cả miền núi thuộc tỉnh Quãng Nam. Mà cả ở miền núi này cũng như ở At-tô-pơ và Ban Mê Thuột, cho đến bây giờ chưa ai nhìn thấy ánh sáng lờ mờ của nó (ngôi sao Kontum); nó chưa sáng đủ mạnh để người ta thấy. Trong tỉnh Pleiku, một tỉnh vừa tách khỏi Kontum, ánh sáng cứu độ của nó mới đến được có 4 hay 5 điểm mà thôi. Còn ngay trong tỉnh trung tâm là Kontum, thì ít là 4 phần 5 còn ở giữa đêm tối, nhất là ở phía Bắc và phía Đông.

Tại sao lại phải giấu chuyện này?...Ngay giữa 20.000 tân tòng, có bao nhiêu người vững bước theo Đức Tin? Khốn nỗi, đó chỉ là thiểu số; đa số theo ánh sao đấy, nhưng thất thường, bước thấp bước cao, theo xa xa thôi. Chỉ cần đọc một số bản tường trình ta sẽ thấy ngay điều đó”1.

Mối bận tâm to lớn của vị Đại diện Tông tòa là với một lượng nhân sự hạn hẹp như trên, thì việc duy trì được những thành quả hiện có đã là cực kỳ khó, huống chi mở rộng địa bàn truyền giáo đến các vùng khác chưa biết Chúa. Với tâm hồn ưu tư tông đồ, lúc nào Đức Cha cũng thương yêu, lo lắng và hằng suy nghĩ tìm phương cách đem Tin Mừng đến cho họ:

“Đức Chúa Trời lòng lành vô cùng, thương yêu hết mọi người,

nên đã sai Ngôi Hai xuống thế chịu chết mà chuộc tội hầu cho các dân các xứ đặng rỗi.

Nước Annam đã lâu đời nhờ các đấng giảng đạo phương Tây, sang giảng dạy cho biết đàng lên thiên đàng, mà rày đã được nhiều linh mục bổn quốc giúp việc giảng đạo, lại hầu hết các địa phận đã có trường La tinh và nhiều học trò dưng mình vào, hầu sau lên chức thầy cả nối tiếp việc truyền giáo.

1 BÁO CÁO NĂM 1933 CỦA ĐỨC CHA MARTIAL JANNIN VỀ GIÁO PHẬN KONTUM, in trong PATER, Giáo phận Kontum, số 06/2006, tr. 6-11.


30

Nhưng thương thay! Còn muôn vàn dân Mọi, ở trên các từng núi minh mông suốt cả phía tây nước Annam, chưa được ơn ấy. Vốn đã có mấy cha Lang-sa và mấy cha Annam lên giảng đạo, cùng đã đem trở lại được độ 25.000 người, song còn biết mấy muôn mấy triệu chưa biết Chúa là gì, hằng ở trong bóng tối tăm, những thờ ma lạy quỉ. Mà Đức Chúa Trời cũng thương yêu cùng muốn cho đặng rỗi, nên Đức Giáo Hoàng là đấng thay mặt Đức Chúa Giêsu dưới đất, muốn cho sự đạo trên xứ Mọi được mau tấn phát mở mang, thì đã chia xứ ấy làm địa phận riêng.

Nhưng phải làm sao bây giờ? Các cha ngoại quốc thì ít, mà còn phải đi giảng đạo cho nhiều dân nhiều xứ khác, phần thì khó trông cho có nhiều thầy cả bổn xứ, vì bổn đạo Mọi hãy còn thiểu số và đức tin chưa vững là bao”1.

“Ớ anh em rất yêu dấu, Kìa lời Chúa phán và Hội thánh truyền dạy các người giáo hữu

phải có lòng ái mộ lo cho nước Cha trị đến càng ngày càng thạnh. Vậy thì ta là bổn đạo Annam cũng phải có lòng ái mộ việc cao trọng ấy như anh em giáo hữu các nước.

Ta hãy suy ơn rất trọng Đức Chúa Trời đã làm cho xứ sở ta, là từ đời trước đã khấng ban nhiều đấng thừa sai đem sự sáng đức tin cho nước ta. Nhờ các đấng ấy, thì rày ta đã được vững bước trên con đàng lên thiên đàng. Từ cõi nước Xiêm cho đến địa đầu nước Tàu, xứ Đông Pháp ta hiện đã được 1.300.000 người có đạo.

Vậy hỡi các anh em giáo hữu Annam, ta hết thảy hãy tận tâm giúp việc mở mang Nước Chúa. Ta hãy suy, kìa một bên xứ ta về phía Tây, còn biết mấy muôn mấy ngàn làng Mọi đang ngồi trong bóng tối tăm ngoại giáo, mà Đức Chúa Giêsu cũng đã chịu chết chuộc tội cho họ như đã cứu chuộc ta; các dân mọi rợ đáng thương xót ấy cũng có linh hồn giống hình ảnh Chúa, song họ chẳng được phước như ta, chẳng được các đấng thừa sai dạy dỗ như ta. Bởi đó 1 Đức Cha JANNIN, “ÍT LỜI VỀ SỰ LẬP HỘI THỪA SAI NGƯỜI ANNAM, HẦU GIẢNG ĐẠO CHO CÁC DÂN TRÊN XỨ MỌI”, Chức Dịch Thơ tín, ĐP Kontum số 22 Fevrier 1935, tr. 260.


31

Đức Giáo Hoàng là cha chung cùng hết lòng lo cho các dân các xứ, đã đem lòng thương các dân Mọi ấy, thì đã khấn lập một địa phận mới, để tiện bề khai hóa dạy dỗ các dân ấy. Hiện nay ở xung quanh trung tim địa phận Kontum đã được 20.000 bổn đạo Mọi, song còn biết mấy trăm vạn phải đem trở lại. Ấy là nỗi âu lo Đức Giám Mục mới và các đấng giảng đạo địa phận ấy phải chịu, vì hằng thấy trước mặt muôn việc phải làm, mà số các đấng thì ít oi hi thiếu”1.

2. Thành lập HỘI THỪA SAI NGƯỜI ANNAM và kiến thiết CHỦNG VIỆN THỪA SAI KONTUM

Với kinh nghiệm 41 năm (1892-1933) ở tại Vùng Truyền giáo Bahnar, nhận chức giám mục khi đã 66 tuổi (1867-1933), Đức Cha Jannin được biết đến là một đấng nhiệt thành mở mang đạo thánh, chí khí mạnh mẽ, tài đức cao dày. Ngài vừa là giáo sư (dạy trường Cuénot), vừa là kỹ sư (làm thủy điện; độ chế xe hơi), vừa là kiến trúc sư (thiết kế Tiểu CV Thừa sai Kontum, xây dựng trường Cuénot). Sau khi cầu nguyện và suy nghĩ chín chắn, Đức Cha quyết định bắt tay vào thực hiện chương trình. Theo đó, do tính đặc thù của Miền Truyền giáo, một dự án kép được thực hiện song song: thành lập Hội Thừa sai người Việt Nam và xây dựng cơ sở Chủng viện, để bảo đảm rằng, khi Chủng viện đi vào hoạt động sẽ có đủ số ơn gọi thường xuyên được đào tạo. Dự án này có thể phải mất 20 năm hoặc hơn nữa mới hy vọng cung cấp một số đông linh mục phục vụ trên cánh đồng Tây Nguyên.

“Nhưng với nhân sự hạn hẹp, vốn không đủ để duy trì các công việc đã khởi xướng hay giữ được vị thế đã có, thì làm sao mở rộng các hoạt động lành thánh của đạo Kitô đến khắp các vùng người Mọi này? Đây là mối bận tâm to lớn của vị Đại diện Tông tòa. Khắp nơi trên thế giới, người ta đều thấy các linh mục thiết lập cộng đoàn. Vậy ở đây có thể khác được không? Phải có các linh mục, có nhiều linh mục, để chúng tôi có thể thi hành nhiệm vụ lớn lao đã được ủy 1 “MẤY LỜI BÁ CÁO CỦA ĐỨC CHA KONTUM”, Chức Dịch Thơ Tín, ĐP Kontum số 25 Mai 1935, tr. 292.


32

thác cho chúng tôi một cách thích đáng. Miền Truyền Giáo-Mẹ Qui Nhơn rất dễ thương đã cho chúng tôi 10 chỗ ở Tiểu Chủng Viện và 2 chỗ ở Đại Chủng Viện trong 5 năm. Đây là một ân huệ rất quí báu mà chúng tôi phải tri ân hơn cả. Nhưng như thế có là gì trước kết quả mà chúng tôi phải đạt được? Đàng khác, nếu lập một Tiểu Chủng Viện ở đây, với những yếu tố cụ thể hiện có, thì hầu chắc chắn là sẽ thất bại : vì thật là ảo tưởng nếu ta tin rằng sẽ có đủ ơn gọi linh mục từ phía những tân tòng người Mọi, và 4.000 giáo dân người Annam hiện trà trộn giữa người Mọi, rõ ràng chỉ cung cấp được một số hết sức nhỏ bé những người phục vụ cung thánh.

Nhưng Chúa Quan Phòng đã gợi lên cho chúng tôi một kế hoạch

mà chúng tôi đã nghiên cứu qua một thời gian. Đó là thiết lập một tổ chức, trong 20 năm tới, có thể bảo đảm cung cấp một số linh mục đáng kể lo công việc Phúc Âm hóa các xứ này. Công trình này thiết yếu là lập một Hội các Thừa sai mà chủ yếu là người Annam.

Trong các miền truyền giáo ở Đông Dương có 1.200.000 người

công giáo và một số người đã vinh dự được kể vào số các tiền nhân anh dũng tử đạo. Nói chung, đời sống đạo của họ là mãnh liệt và số đông thiếu niên chỉ ước mơ hiến dâng đời mình để phụng sự Thiên Chúa. Thực tế, các chủng viện người Annam dư đầy ơn gọi; các Dòng tu mới được lập ở Bắc Hà và ở Nam Kỳ : Chúa Cứu Thế, Phanxicô, Các Sư Huynh, ngay cả Dòng khổ tu chiêm niệm đều tìm được các ơn gọi mà họ mong muốn. Tất cả những người Annam này đều đủ khả năng đi theo con đường hoàn thiện, vậy tại sao họ lại không thể trở thành những Thừa Sai lành nghề, sẵn sàng đi loan báo Phúc Âm trong các miền xứ lân cận? Mục tiêu chính của Hội mà chúng tôi dự định thiết lập trước tiên là loan báo Phúc Âm cho các xứ người Mọi”1.

1BÁO CÁO NĂM 1933 CỦA ĐỨC CHA MARTIAL JANNIN VỀ GIÁO PHẬN KONTUM, in trong PATER, Giáo phận Kontum, số 06/2006, tr. 6-11.


33

Dự án trên được Đức Cha gấp rút đệ trình lên Tòa Thánh để có nền tảng pháp lý và vận động những trợ giúp cần thiết thực hiện công trình.

“Chúng tôi hằng suy nghĩ tìm cách thực hiện dự định thánh thiện

này, và chúng tôi thấy rằng dự kiến vừa đề xuất thì đã được đón nhận hết sức thuận lợi. Đức Khâm Sứ Tòa Thánh, Mgr. Dreyer, với tất cả uy tín của mình đã ủng hộ dự định này. Nhờ sự trợ giúp quảng đại (từ nhiều nơi), chúng tôi đang kiến thiết một ngôi nhà, hy vọng sẽ hoàn thành vào năm 1934, sẽ dùng làm PROBATORIUM (Trường thử) cho khoảng 100 học trò.

Và khi thời điểm thuận tiện đến, chúng tôi sẽ đề nghị các Giám

Mục đáng kính ở Đông Dương giúp đỡ tìm kiếm trong lãnh địa của các Ngài một số thiếu niên xuất thân từ gia đình tốt, bảo đảm những điều kiện ơn gọi làm linh mục và làm tông đồ. Các em sẽ qua nhiều năm ở Trường thử để học tiếng Annam, tiếng Bahnar và tiếng Pháp. Sau thử thách đầu tiên ấy, sẽ có cuộc tuyển chọn. Lúc đó, ai chứng tỏ được những khả năng và phẩm chất cần thiết sẽ được tuyển vào ÉCOLE APOSTOLIQUE DES MISSIONS MOYS (Trường Tông Đồ Thừa Sai Xứ Mọi), để học các tiếng La tinh. Những em khác có thể rút lui hay ở lại phục vụ Miền truyền giáo, làm thầy giảng chẳng hạn.

Tất cả dự tính mà Thầy Chí Thánh đã soi sáng cho chúng tôi đơn

giản chỉ có thế. Chúng tôi muốn thực hiện để danh Người được cả sáng hơn. Chắc chắn công trình sẽ gặp những cản trở và không thiếu những khó khăn khi thực hiện, nhưng làm việc cho Thiên Chúa, chúng tôi luôn dựa vào ơn trợ giúp của Người và niềm cậy trông phó thác sẽ không bao giờ khiến chúng tôi phải thất vọng. Adveniat regnum tuum!”1. 1 BÁO CÁO NĂM 1933 CỦA ĐỨC CHA MARTIAL JANNIN VỀ GIÁO PHẬN KONTUM, in trong PATER, Giáo phận Kontum, số 06/2006, tr. 6-11.


34

Đức Giáo Hoàng Piô XI đã chấp thuận và ban phúc lành cho dự án, qua phúc đáp của Thánh Bộ Truyền giáo ngày 17.01.1934, mà Đức Cha Kontum đã hân hoan loan báo:

“Bởi đó Đức Giám Mục địa phận Kontum đã định lập một Hội

Thừa Sai người Annam, hầu sau này đi giảng đạo cho các xứ Mọi, mà Đức Giáo Hoàng đã khen và ưng nhận việc ấy, như ta thấy trong thơ Tòa-áp-việc-giảng-đạo đã gởi cho Ngài. Rôma ngày 17 tháng 1 năm 1934

Kính trình Đức Cha,

Đức Giáo Hoàng Piô XI chúng ta đang hiển vinh cai trị Hội Thánh bây giờ, nghe tin Đức Cha đang lo lập một Hội Thừa Sai người Annam, theo khuôn mẫu Hội Thừa Sai Paris, thì ngài lấy làm vui mừng lắm. Việc ấy rất ám hạp, vì chưng chẳng có ai ám hạp mà giảng đạo cho các dân cõi Đông Dương cho bằng người Annam. Thật vậy, vì người Annam đã quen phong thổ, đã từng chịu khó và từ xưa đến nay hằng tỏ lòng sốt sắng và đức tin vững vàng. Bởi đó Đức Thánh Cha ban phép lành cách riêng trên việc ấy, Ngài nguyện Chúa lòng lành vô cùng, khấn ban cho Hội Đức Cha lập chóng nên Hội trưởng thành và trổ sinh nhiều kết quả. Chớ gì dân Annam, là dân đã được nhiều Đấng thánh tử đạo trên trời, hằng tỏ lòng ngoan ngùy sốt sắng hơn hết các dân cõi Đông Dương, nên tông đồ và khai hóa các dân lân cận. Thế ấy thì dân Annam sẽ đáng gọi là Con đầu lòng Hội Thánh bên cõi Đông Dương. Vả lại việc làm ích cho linh hồn người ta thể ấy, mà khởi lập trong năm thánh kỷ niệm Chúa chuộc tội cho thiên hạ, thật là một điều tốt lành vậy. Nay có mấy lời kính chúc Đức Cha vạn hảo.


35

Ký tên : FUMASONI BIONDI Hồng y, Viện trưởng. CHARLES SALOTTI Tổng Giám Mục, thơ ký. Gởi cho Đức Cha Martial Jannin là Giám Mục địa phận Kontum”1.

Như vậy, Hội Thừa sai Annam đã được thành lập, đúng như Tòa Thánh đã tiên liệu và chỉ đạo: Phải ưu tiên làm sao sớm có người bản xứ truyền đạo và phục vụ người bản xứ.

“Hẳn thật nhờ ơn Chúa soi, thì đã lập một Hội Thừa Sai người

Annam, hầu giảng đạo cho các dân Mọi ấy. Nhờ đó, sau này sẽ được nhiều người trở lại và được rỗi. Thấy bổn đạo Annam có đức tin mạnh mẽ và hằng ước ao cho nước Cha trị đến, nên trông chắc Hội ấy ngày sau sẽ được thạnh vượng. Kìa bổn đạo Annam đã có nhiều thầy dòng, đã có nhiều ẩn sĩ, thì lẽ nào không có được đấng thừa sai sao? Đức Giám Mục Kontum chẳng hề nghi ngại điều ấy, nên đã nhứt định tra tay lập Hội.

Hội này đã lập tại Kontum, là trung tim các xứ Mọi. Việc đầu tiên là đã xây một nhà trường Probatorium chắc chắn rộng rãi, có thể dung nạp được từ 100 đến 120 học trò Annam, là con những cha mẹ đạo đức ở các nơi gởi đến. Ở đó các trẻ sẽ chuyên các lớp về bực sơ đẳng, đoạn sẽ sang trường Truyền giáo của hội mà học La tinh và phụ chuyên các lớp Pháp-Việt. Khỏi năm sáu năm sẽ vào trường lớn học cách vật, lý đoán và dọn mình lãnh chức thừa sai”2.

3. Diễn tiến thi công công trình Trường Thừa sai

Như chúng ta đã thấy ở trên, ngay từ năm 1933, đề án tòa nhà Chủng viện đã được thiết kế và bắt đầu thi công. Kế hoạch thực hiện gồm 2 giai đoạn: giai đoạn 1 là một nửa cánh phía Đông bao gồm cả 1 Đức Cha JANNIN, “ÍT LỜI VỀ SỰ LẬP HỘI THỪA SAI NGƯỜI ANNAM, HẦU GIẢNG ĐẠO CHO CÁC DÂN TRÊN XỨ MỌI”, Sđd tr. 261. 2 “MẤY LỜI BÁ CÁO CỦA ĐỨC CHA KONTUM”, Sđd tr. 292.


36

nhà nguyện sẽ được thi công trước, dùng làm PROBATORIUM (Trường Thử). Sau đó sẽ tiếp tục xây dựng phần thứ 2 cánh phía Tây, dùng làm ÉCOLE APOSTOLIQUE DES MISSIONS MOYS (Trường Tông Đồ/ Trường Thừa Sai/ Trường Truyền giáo/ Tiểu Chủng viện). Chính Đức Cha vừa là nhà thiết kế vừa là đốc công toàn bộ công trình1.

Bản thiết kế Trường Thừa sai do Đức Cha Jannin vẽ 2:

Mặt trước Mặt phía sau

Phòng ngủ Chi tiết vì kèo Trên một ngọn đồi bao quát cả ba mặt Đông, Tây, Nam thành

phố Kontum, đối diện và cách Trường Cuénot 600m về hướng Bắc, một công trường nhộn nhịp dưới sự điều động của Đức Cha, giáo dân 1 x. P. Christian Simonnet, “La Mission du Far-West Vietnamien”. 2 Tài liệu hiện lưu trữ tại Văn Khố MEP. Hình do anh P. Nguyễn Văn Nho CVK47 cung cấp.


37

Kinh-Thượng hăng hái phát dọn mặt bằng; các phương tiện thô sơ được sử dụng: voi, trâu bò, ngựa…tất bật kéo gỗ từ những cánh rừng, tận những cánh rừng bên kia sông Đakbla (núi Chư H’reng), xuôi dòng nước cập bờ, rồi được kéo vượt dốc đến tập kết nơi bãi đất rộng vừa được phát quang; các tay thợ mộc, thợ nề giỏi được thuê tận dưới Bình Định, Quãng Ngãi, Quãng Nam…lên đục đẽo, xây dựng.

TRƯỜNG THỬ (PROBATORIUM) đã hoàn thành (Chủng viện cánh phía Đông và Nhà nguyện)

Đến tháng 3.1934, khung nhà lớn và ngôi nhà nguyện đã được

dựng lên. Có một điều Đức Cha và những người thợ luôn cảnh giác và dè chừng: đó là những sự cố có thể xảy ra trong lúc đang thi công. Đúng như mọi người lo lắng, tòa nhà bên cánh phía đông đang được dựng lên, thì thình lình một cơn lốc mạnh tràn qua làm sụp đổ hoàn toàn, khiến phải một phen hoảng hốt1.

Tuy vậy Đức Cha vẫn bình tĩnh, không xiêu lòng. Ngài cho làm lại từ đầu, cần gia cố thêm phía nhà nguyện những cột chống đỡ to lớn chắc chắn hơn, để có thể tiếp tục thi công an toàn. Với lòng kiên nhẫn, ý chí sắt đá luôn tín thác vào Chúa, cuối cùng công việc vẫn

1 x. Compte rendu năm 1934, tr. 172 và Annales năm 1935, tr. 369.


38

trôi chảy, và tòa nhà đã được hoàn thành sẵn sàng khai giảng vào đầu năm 1935.

Đó là một tòa nhà gồm một tầng trệt với hai tầng lầu, làm toàn

bằng gỗ cà chích, gỗ sao…nghĩa là toàn những danh mộc, đứng vững chãi trên những trụ xây bằng gạch cao 2 mét. Tường và trần nhà trét đất trộn rơm, cửa sổ kính, mái lợp ngói vảy (đến năm 1949 thay bằng ngói Phú Phong). Sàn nhà cao với các lối ra vào phía trước và phía sau xây theo kiểu nhà chồ có bậc cấp lên xuống, mang sắc thái nhà sàn của đồng bào Thượng. Nói chung, tất cả được kiến trúc theo kiểu dân tộc Tây Nguyên. Riêng phần nhà nguyện, đặc biệt Nhà tạm và bàn thờ…được chạm trổ hết sức công phu, do chính Đức Cha Jannin vẽ họa tiết, theo kiểu rô-man, lộng lẫy và tráng lệ1.

Công việc xây dựng cơ bản của

Trường Tập đến ngày 18 tháng 9 năm 1934 đã hoàn thành, còn lại những hạng mục phụ phải tiếp tục kiện toàn.

+Hình bên: Chụp từ bản thiết kế: “Chi tiết các công việc đã thực hiện đến ngày 18.9.1934”.

4. Chuẩn bị về nhân sự điều hành và chiêu sinh

Ngày 18.8.1934, Cha Bề trên địa phận Gustave Hutinet (Nhì),

sau mười mấy tháng về Pháp, đã trở lại Kontum. “Bấy lâu nay người đã hao tỏa tinh thần, vì đã tận tâm lo cho địa phận Kon Hơring bổn đạo thêm đông, nhà thờ rộng rãi. Khi Đức Cha lãnh quờn giám mục rồi, người thấy mình sức yếu, nên đã xin về Pháp dưỡng bịnh. Nhưng nào có nghĩ đến mình, chỉ nhờ mười mấy tháng mà đi chỗ nọ chỗ kia, 1 x. P. Christian Simonnet, “La Mission du Far-West Vietnamien”, tr. 6.


39

có một ý lo giúp địa phận mới lẻ mẹ mà thôi. Nay người về tức thì để trí đến trường Probatorium là nơi người sẽ ở và làm bề trên. Ấy chốn sau này sẽ sản xuất những đứng coi sóc địa phận, mà được người dìu dắt khai tâm, thật là một điều rất đáng mừng vậy”1.

Cơ sở trường lớp đang dần ổn định, nhân sự điều hành đang sắp

đặt, các phần việc chính yếu đã hoàn tất, Đức Cha đã gởi thơ kêu gọi đến khắp nơi, để tuyển học sinh cho kịp khai giảng vào đầu năm 1935. Có nhiều thơ xin cho các con em vào học trường Probatorium được chuyến đến Tòa giám mục Kontum, nên ngày 17.1.1935, Đức Cha đã gởi thông báo trình bày “ÍT LỜI VỀ SỰ LẬP HỘI THỪA SAI NGƯỜI ANNAM, HẦU GIẢNG ĐẠO CHO CÁC DÂN TRÊN XỨ MỌI”2, nói rõ mục đích của Hội Thừa sai Annam, về Trường Thừa sai, cũng như những qui định của nhà trường về nhập học và chương trình học thời gian đầu:

“…Vậy như các thánh tông đồ đã bỏ xứ Giu-dêu mà đi giảng đạo cho các dân thiên hạ, như các cha thừa sai phương Tây lìa quê hương mình, mà đi giảng đạo cho các dân ngoại, như dân Annam ta đây, thế nào, thì rày Hội Thánh cũng chọn dân Annam để làm tông đồ dạy dỗ các dân lân cận, còn mê muội thờ phượng bụt thần, cũng thể ấy . Đó là dấu Đức Thánh Cha có lòng thương và tin cậy người Annam lắm.

Những kẻ Chúa sẽ kêu gọi làm việc cao trọng này là nên tông đồ dưng trót mình giảng đạo cho xứ Mọi, thì sẽ học tập tại Kontum, nên Đức Cha Jannin đã lập một nhà trường Probatorium, ở đó những trẻ dưng mình làm thừa sai sẽ sửa nết na, tập nhơn đức và theo học các lớp sơ đẳng ba năm, đoạn kẻ nào bền đỗ, thì sẽ vào trường nhỏ học La tinh và phụ chuyên các lớp Pháp-Việt; sau hết sẽ vào trường lớn học cách-vật lý-đoán, và luyện tập các đức tính về bực đấng thừa sai.

Bởi đó xin các cha và các bực phụ huynh muốn dưng trẻ thuộc về mình cho Chúa, hãy chú tâm kén chọn, vì đứa trẻ ấy, nhờ ơn Chúa, 1 x. Chức Dịch Thơ Tín, ĐP Kontum, số 18 Octobre 1934, tr. 214. 2 x. Chức Dịch Thơ Tín, ĐP Kontum, số 22 Fevrier 1935. tr. 260-263.


40

sau này chẳng những sẽ chịu chức thầy cả, mà lại phải nên đấng thừa sai, sẽ lìa quê cha đất tổ, sẽ sống thác trên nơi rừng núi, sẽ tế lễ mình cho dân Mọi được ơn trở lại và được rỗi. Nên hãy chọn những trẻ trông sau này sẽ đủ sức đủ tài và nhứt là có đủ nhơn đức, mà gánh nổi việc trọng ấy; âu là mình cũng sẽ được phần công nghiệp trong việc giúp Hội Thừa Sai người bổn xứ. I. Những điều buộc học trò phải có, cho đặng nhận vào trường Probatorium, định như sau này : 1. Trừ khi có lẽ riêng, thì kẻ xin vào học phải là con cha mẹ có đạo dòng. 2. Cha mẹ trẻ ấy phải có tiếng tốt và không mang bịnh truyền nhiễm như : ho lao, thổ huyết, phung cùi .v.v. 3. Trẻ ấy phải sốt sắng, đơn sơ và tốt tính. 4. Phải có trí, ít nữa là vừa đủ, phải biết viết và đọc quốc ngữ cho trơn xuôi, như đã có bằng sơ học, thì càng tốt. 5. Trẻ ấy phải có sức khỏe và không tì tích gì khó coi. 6. Ước chừng từ 10 cho đến 13 tuổi. II. Những điều định khi ở tại trường. 1. Bao lâu còn ở, thì nhà trường sẽ chịu cơm ăn, thuốc uống, quần áo và sách vở giấy viết. Nhưng các bực phụ huynh đã biết rõ địa phận Kontum mới thành lập còn thiếu thốn, nên những cha mẹ học trò có dư dã, nếu lấy lòng rộng rãi mà giúp ít nhiều, thì địa phận sẽ hết lòng biết ơn và ghi tên kẻ ấy vào tập Chức dịch thơ tín là tạp chí của địa phận. 2. Mỗi năm sẽ có tháng nghỉ, nhưng các trò ấy đã đành lìa cha mẹ quê hương, mà dưng mình làm tông đồ trên đất Mọi cả đời, nên từ bé cũng phải tập sự dứt lòng trìu mến quê hương, mà cứ ở lại trên Kontum. Cứ 3 năm mới cho về quê một lần mà thôi. III. Về việc đi tựu trường.


41

1. Đức Cha định sẽ làm lễ khánh thành nhà trường và ngày học trò sẽ tựu vào tuần Chúa nhựt thứ Bảy mươi, là từ ngày 17 đến 23 tháng 2 năm 1935 (từ 14 đến 20 tháng giêng Annam)1. 2. Các học trò phải lo phí lộ đến tại nhà ông sáu Triêm2, là chủ xe ca-mi-on ở Qui Nhơn, ở gần phố Phước Hiệp. Ông này sẽ lãnh chở lên Kontum. Từ Qui Nhơn lên Kontum địa phận Kontum sẽ chịu tiền phí lộ. 3. Khi tựu trường phải có thơ cha sở, tờ chứng về phép Rửa tội và phép Thêm sức, lại phải có giấy bằng lòng dưng con trót đời của cha mẹ hay là người bảo dưỡng. Những trẻ nào đã ở trong một trường La tinh hay là trường Dòng nào, thì còn phải có tờ làm chứng của bề trên nhà ấy nữa. 4. Phải đem theo ít nữa là 2 áo cụt trắng, 2 quần trắng, 2 áo đen, 1 áo dài trắng, 1 nón tây trắng, mền và gối. Kẻ nào đem theo được nhiều hơn càng hay và phải nhớ có một cái tráp hay là valise mà đựng đồ.

Sau khi đã rõ biết các thể lệ đã định trong tờ này, những kẻ nào thật lòng muốn dưng mình cho Chúa mà vào trường Probatorium ở Kontum, thì phải kíp viết thơ xin Đức Cha Jannin.

Đề thơ: Son Excellence Monseigneur Jannin, Vicaire Apostolique de Kontum (Annam), hầu kẻ nào ngài ưng nhận, thì ngài sẽ cho thơ lại mà chỉ quyết ngày tựu. B.N: Những kẻ trước đã gởi thơ xin, và đã được thơ ưng nhận rồi, thì bây giờ cũng phải viết thơ xin lại mới được. Các thơ xin phải kíp gởi cho Đức Cha, hạn đến cuối tháng 1.1935 là cùng. Kontum, ngày 17 tháng 1 năm 1935 Giám Mục Ma-xi-a-li Phước ký ”

1 Từ ngày 17 - 23.2.1935 là những ngày học sinh lai rai đến. Ngày Khai giảng chính thức là ngày 26.2.1935 (xin xem tiếp phần sau). Chú thích của người soạn. 2 Theo Cha Gcb. Nguyễn Tấn Đường CVK35 cho hay: Ông Sáu Triêm có xe đò chạy tuyến Qui Nhơn-Kontum. Ông rất quen biết với TGM Kontum. Thời gian sau, mỗi khi học sinh Trung Châu về nhà nghỉ hè hay tựu học trở lại, ông Sáu Triêm đều lãnh chở.


42

5. Ngày khai giảng khóa đầu tiên Ngày 26.02.1935 thực sự là ngày hội vui cho Địa phận

Kontum: ngày khai giảng khóa đầu tiên của Chủng viện. “Ngày 26 février là ngày định cho học trò tựu trường

Probatorium. Số học trò gần một trăm. Học trò về địa phận Kontum độ một phần ba, còn bao nhiêu là học trò Trung Châu: Nha Trang, Phú Yên, Bình Định, Quãng Ngãi, Quãng Nam; nghe đâu địa phận Sài gòn cũng sẽ có. Đông nhứt là học trò về tỉnh Bình Định. Mấy hôm trước đã có mười trẻ nữ thuộc các xứ An Sơn, Trà Kiệu, Phú Thượng, Cồn Dầu lên ở nhà phước lo việc ăn uống cho học trò. Nhà trường chính và các nhà phụ tùng đã gọi được là tạm an, song còn phải sắm thêm nhiều đồ tùy tòng nữa”1.

Một không khí tựu trường nô nức với bao xốn xang, vui buồn lẫn

lộn, nhất là đối với các bậc phụ huynh và các em ở xa, từ các tỉnh đồng bằng cách xa Kontum hàng 200 cây số. Lần đầu tiên các em phải xa nhà, xa cha mẹ, xa làng quê…biết bao tình cảm bịn rịn. Nhưng rồi tất cả đã can đảm lên đường, quyết dấn thân theo tiếng Chúa gọi.

Chúng tôi xin trích ghi lại “CẢM TƯỞNG VỀ NGÀY KHAI

TRƯỜNG PROBATORIUM”, của ký giả P. C, đăng trong CHỨC DỊCH THƠ TÍN của Địa phận Kontum, số tháng 04.1935, tr.281-284, để chúng ta cùng sống lại những giây phút “thuở ban đầu lưu luyến ấy”, mà hẳn sẽ còn ghi nhớ mãi trong trang sử của Tiểu Chủng viện Thừa sai Kontum.

“Từ ngày địa phận Kontum rẽ phân lìa mẹ, đông qua hạ lại mà đã được một tuổi rưỡi chẵn chòi. Việc đầu tiên đứng bề trên địa phận trù tính, là cất một xưởng cho học sĩ tập rèn, hầu sau đi gieo

1 Chức Dịch Thơ Tín, ĐP Kontum, số 23 Mars 1935, tr. 274.


43

lời E-vang cho đến những hang cùng ngõ hẻm; ấy là trường Probatorium giồi luyện những kẻ sau này mở mang Nước Chúa.

Những công việc to tát còn chinh rinh lở dở, mà bề trên đã gởi chương trình tuyển chọn khắp nơi, cho được những học sinh đủ tài đủ đức, cùng ấn hành ngày tựu. Mà lạ thật, ngày hai mươi ba tháng giêng ta (tức ngày 26.02.1935 dl - chú thích của người soạn), thợ vừa bỏ đục bước ra, thì cũng ngày ấy học sinh tựu trường. Kể sao cho hết những giọt lệ rơi ở giải đất Trung Châu, từ bắc vô nam vẫn nghe những tiếng phân trần từ biệt : “Con đi bình yên, nhớ cha nhớ mẹ, anh em chú bác con cũng đừng quên, nguyện cùng Chúa trên an bề hồn xác, phần con ra sức tấn đức học hành, ngõ sau công thành cho sáng danh Chúa”. “Xin mẹ ở lại xin cha an lòng, con hằng khẩn mong chẳng hề khi ngớt, ngày sau có phước sẽ đặng gặp nhau”. Kìa bị giếch nọ va-li, kẻ trên xe người dưới đất, dặn dò giã biệt, hai mắt chăm nhau mà lòng ngậm ngùi thương nhớ.

Sục sục, ù…Chú lái vô tình đã dứt đoạn câu từ biệt, chiếc xe phóng tới, tay khoát đầu chào, hai bên nhìn nhau mà chỉ thấy đám bụi nổi lên mốc phếu. Chiếc xe từ từ thẳng lối, cứ lèo tây theo con đường quan lộ. Khỏi hai ba tiếng đồng hồ, thì không còn dấu gì là đất tổ quê cha, lên ải xuống đèo, càng thấy bao la những rừng cùng núi. Trong xe một lũ trẻ thơ, đơn sơ thanh tịnh, đương có nói nói cười cười, lòng vui phới phở : “Ta đi đâu? Lên Kontum là nơi rừng núi, ắt sẽ thấy những cây mục lá khô; ta lên xứ Mọi, ắt sẽ gặp những đao cùng tác”.

Nào có dè, bóng ác vừa tan, thì xe kia đã tới. Thấy mọi sự đều khác hẳn trí suy : kìa lầu sứ, nọ sở nhà thương, lố xố dinh quan, mấy hàng trại lính, hai bên phố xá đàng thẳng dọc ngang. Đổ về ngả đông sáu bảy trăm thước, bẻ lái ra bắc, ấy là trường Probatorium. Bắc mặt xem lên là một ngôi nhà ba từng, nguy nga đồ sộ, trên một gò khoản khoát tư vuông; trước sau có những quan lộ chiều ngang dãy dọc, dưới xa có chợ là chốn bổ dưỡng học sinh, kế gần một bên có mương nước chảy, sạch sẽ trong veo đi ngang cửa hang Đức Mẹ, tứ vi là nhà người Annam ở, lợp ngói cái đỏ cái vàng, xen cùng màu


44

cây lá cỏ, trên cao xem rất ngoạn mục, tợ hồ vườn hoa nở của thợ thiên nhiên.

Trong trường đã có mẹ là các bà dì, chăm lo cơm ăn áo mặc, đã có anh là các thầy, chỉ dạy cho biết điều thật lẽ ngay, trên lại có cha là bề trên Nhì. Người là một đứng lịch duyệt từng trải, đã 35 năm dày sương đạp nắng, xông pha lướt thắng ngàn nỗi đắng cay, hiểu rõ tình hình phong tục nhiều xứ, nên nay phụng lịnh Đức Cha, người lại về trường Probatorium mà thừa hành cái câu truyền bá. Đương ung dung an tọa tư phòng, bỗng thấy lũ học sinh bước vô chào bái, thì người vui mừng lên tiếng : “Ớ các con yêu dấu, chúng con đã nghe tiếng Chúa kêu mà lìa cha bỏ mẹ, song chớ tưởng mình đã ra mồ côi, này có cha đây lãnh lo hồn xác, phần chúng con có một việc là tấn đức tấn tài, ngõ sau này mở khai nước Chúa”.

Cha con truyện vãn nhiều nỗi ái yêu, mà lũ trẻ thơ vẫn thầm thì cùng nhau: “không dè, không tưởng”, ấy cũng là câu những kẻ du lịch Kontum thường hay kháo láo. Sau hết bái tạ lui ra, ngoảnh mặt vô nam còn thấy một ngôi nhà to lớn, tuy đã có dấu rêu xanh, nhưng cũng là vẻ vang xinh đẹp, ấy là trường Cuénot, đã hơn 30 năm cuốc xáo, thì đã trổ sanh hơn 200 thầy và chú Giáo phu, cho đến bây giờ thì chúng là rường cột con nhà giáo hữu Mọi. Đó là việc Đức Cha bây giờ dày công gầy tạo, mà rày nhan nhản bông quả tốt tươi; ấy cũng là nhờ ngài có lòng kiên nhẫn, lướt thắng mọi nỗi éo le. Nay vì địa phận còn bua, nên ngài chọn nhà này làm nơi tạm ngự.

Ngài là một đấng nhiệt thành mở mang đạo thánh, chí khí mạnh mẽ, tài đức cao dày; đã 45 năm trèo non lội suối, giảng dạy nhiều nơi, chung đụt cùng con rừng cháu núi, đắng cay chua ngọt đã nếm đủ các mùi. Công thành đức trọn, nay Chúa trao mão ngọc gậy vàng, mà giữ chăn đoàn chiên Chúa. Vậy việc đầu tiên là Đức cha lo lập Hội Thừa Sai người Annam. Tuy niên tuế đã ướm thất tuần thân mòn tóc bạc, mà cũng đem công hiến trong cuộc xây tạo trường Probatorium, kiểu mẫu mới lạ mà vẻ vang khéo léo. Cho dầu địa phận còn non nớt khó nghèo, nhưng theo bửu hiệu ngửa trông ơn Chúa, ngài cứ một bề khởi công như lòng đã nguyện. Thật Chúa không từ bỏ kẻ cậy trông, ngày nay đã thành một ngôi nhà nguy nga


45

đồ sộ. Muốn thì được, ấy là cái mục đề ngài đã tập rèn trong trí bấy lâu, như ta đã thấy cái bóng nó trong bản thông cáo của ngài : “Vậy thì chúng ta lo gấp đi, chúng ta không có mộng tưởng đâu…Ta chẳng nghi ngại gì nữa…mà khởi sự thi hành…cùng phú dưng trong tay phép tắc Chúa”. Ấy lời mạnh mẽ mà công hiệu, lại thêm cái chương trình chí ý khôn ngoan, nên rõ ngài là một vị đức tài xuất chúng.

Bây giờ ta đứng mà trông lên cái khu nhà lộng lượt kia, nó biểu lộ ra một tấn kịch hăng sùng : trong 45 năm từ khi áp má từ cha giã mẹ, cho đến cái hồi lãnh hiệu “Sursum corda”, thì rõ lòng Đức Cha không ước mong sự gì cho bằng mở mang nước Chúa. Này tổ chúng con Cha đã lót sẵn, đàng đi dốc dác Cha đã san bằng, vườn tược Cha đã sửa sang sạch sẽ, xin Cha chớ vội đi về, một hãy gán lại mà hưởng một chút bông thơm quả tốt”.

Và Cha P. C1, như đại diện cho lớp linh mục đàn anh, đã có đôi

lời nhắn nhủ các em thơ mới chập chững bước vào ơn gọi thừa sai, bằng những lời chân thành đầy tâm huyết, gợi lên lòng biết ơn, vâng phục, chăm chỉ tiến bước trên con đường đã chọn:

“Vậy hỡi bạn học sinh các em ơi, các em vào ra ngưỡng cửa hằng ngày, cũng dư thấy dấu những hột mồ hôi Đức Cha đổ ra trong một năm xây tạo; các em hãy nhớ ơn ngài, nguyện cùng Chúa giữ gìn ngài hôm sớm. Trong nhà với bề trên hãy hết lòng kính tôn vưng phục, với thầy dạy dỗ hãy tận tình yêu mến đáp ơn, bên kia cùng các dì cũng một lòng kính nhường thảo thuận; chớ hề theo tính kiêu ngoa xấc xược, thế thì trên Chúa cũng không thương, mà dưới thế gian người ta cũng chê ghét. Ngoài ra các em hãy tưởng đến chúng tôi, đương lo việc Chúa nơi đầu non xó núi. Các em lòng còn thanh tịnh, được Chúa hôm sớm ấp yêu, hãy xin cùng Người cho chúng tôi mạnh mẽ vững vàng, tận tình cùng nghĩa vụ. Dưới nữa là con mọi rợ, là

1 Bút hiệu của một Lm viết cho Tạp chí CHỨC DỊCH THƠ TÍN, tạp chí của Hội Chức việc Á Thánh Năm Thuông, ĐP Kontum. Chúng tôi phân vân giữa 2 Cha: Cha Phêrô Chước (Biên tập viên CDTT, ở Pleiku), và Cha Phêrô Nguyễn Cơ (giáo sư trường Cuénot, quản lý CDTT, ở Kontum).


46

những kẻ các em mai sau sẽ chui đụt với cùng, xin cho chúng càng ngày càng biết Chúa. Lạy Chúa, kẻ ở Nhà Chúa phước lộc là dường nào, vì đời đời được ngợi khen danh Chúa (Ps 83)”.

80 học sinh ngày khai trường Probatorium 26.2.1935 chụp với Đức Cha Phước và Cha Bề trên Nhì

Từ ngày 26.2.1935, 80 em lớp tuyển sinh đầu tiên này sẽ trải qua

3 năm học tiểu học tại Trường Thử, dưới sự dìu dắt của Cha giám đốc Hutinet (Nhì), các cha giáo và các thầy dòng Giuse (Bình Định) do Đức Cha mời lên giúp. Sau đó theo kế hoạch, khi tòa nhà cánh bên phải hoàn tất vào năm 1938, được dùng làm Tiểu Chủng viện, sẽ đón các em lên tiếp tục tu tập.

Song song với việc lo đón nhận và nuôi dạy các học trò, Đức Cha

cũng kêu gọi các tín hữu trong và ngoài Giáo phận hãy cầu nguyện và đóng góp vật chất để giúp Hội Thừa sai Annam được duy trì và ngày càng mở rộng.

“Đàng đi hãy còn dài, mà chúng tôi đã qua bước thứ nhứt : trường Probatorium mới khai giảng, chúng tôi đã lãnh được 80 trẻ, bởi các cha mẹ đạo đức ở các tỉnh dưới Annam gởi, nguyện dưng con sống thác ở đất Mọi “cho sáng danh Chúa”. Cám đội ơn Chúa.


47

Vậy hỡi các anh em bổn đạo Annam, anh em đã có lòng mến Chúa dường ấy, hãy khấn giúp chúng tôi, hãy thương xót số phận muôn vàn người Mọi còn ngoại đạo, như chúng tôi đã hết lòng thương họ, vì họ cũng có thể nên anh em ta trong Chúa Kitô. Xin anh em hãy làm một đôi việc lành, hầu xin cho họ được ơn trở lại. Nhứt là anh em hãy cầu nguyện, hãy bố thí ít nhiều để chóng mở mang Hội Thừa Sai Annam này, thì Đức Thánh Cha sẽ biết ơn và Chúa sẽ trả công trọng vọng đời đời cho anh em ở trên trời”1.

B. HAI SỰ KIỆN ĐÁNG GHI NHỚ NĂM 1935 1. “Một Thánh Giá của Trường Probatorium”

Khai trường chưa đầy một tháng (từ 26.2 – 18.3.1935 = 22 ngày), một biến cố xảy đến mà mọi người đều gọi là “một Thánh giá của Trường Probatorium”. Đó là trường hợp một chủng sinh ưu tú vừa mới qua đời ngay tại nhà trường.

“Trường Probatorium đã khai giảng. Bề trên bề dưới, thầy giáo học trò đang vui vẻ tấn phát, tâm hồn đầy những mộng tưởng bao la, chẳng ngờ giờ Chúa đến viếng thăm và gởi một thánh giá làm kỷ niệm. Thánh giá này chẳng phải là vật thích tạo ở nơi thảo mộc, bèn là bởi một vật sanh linh. Nhưng ai nấy chẳng những là không chút ái ngại, mà lại vui lòng lãnh thánh giá Chúa ban, để làm vọng đăng soi cho chí ý trong con đàng mình vừa bước chơn và quyết dõi theo Chúa cho đến cùng.

Số là có một học trò thuộc về địa phận Truông-dốc, tên là Au-gu-ti-nô Phận, con ông bà xã Tôn ở họ Gò-đồng. Ngày tựu trường các kẻ có khíu quan sát, thấy nết na và mọi cách cử chỉ của trò, dẫu chưa biết tính hạnh ông bà cha mẹ trò, thì cũng rõ trò là con một gia thất đạo đức lễ nghi. Trò ở trường chưa mấy ngày, mà mỗi ngày xem ra đã nở thêm một hoa về đức hạnh và gương tốt, làm cho đấng bề trên 1 “MẤY LỜI BÁ CÁO CỦA ĐỨC CHA KONTUM”, Sđd tr. 293.


48

đang ở giữa tám chín mươi học trò mới lạ, mà đã nhận thấy cùng để bụng vui mừng, trông ngày sau sẽ có nhiều linh hồn người mọi rợ được rỗi, nhờ hăng lực cùng lòng sốt sắng rất to, sẽ nở ra bởi một chút da thịt mỏng mảnh ấy. Nhưng thiên lý vị nhiên, dường như Chúa muốn dùng xác trò nên như bài dạy kẻ theo sau hằng nhớ mình là bụi đất, cùng hằng phải thuận theo thánh ý Chúa, ấy là vác thánh giá Chúa trao, lại đem linh hồn trò về trời để khẩn nguyện cho chúng bạn còn dưới thế. Xét lại thì ý nhiệm mầu Chúa có dấu phát hiện trong mấy ngày trò làm việc cấm phòng vừa được mười ngày…

Lúc bấy giờ trường Probatorium có năm ba trò cảm rét, một đôi trò có hơi nặng, còn mấy trò khác chỉ rét qua loa mà thôi. Chính trò Phận cũng vào số mấy trò đau nhẹ.

Tuy vậy bề trên Nhì cùng các thầy thay nhau hết giường nọ sang giường kia, bưng cơm bưng thuốc; trò nào có hơi nặng, thì lập tức cho mời quan thầy thuốc nhà thương nhà nước khám bịnh chỉ thuốc. Các cha xung quanh cũng năng tới lui thăm viếng, kẻ bày phương nọ người chỉ thuốc kia; ai nấy cũng lấy hết tâm lực phần xác mà lo cho trường Kontum khỏi bị tiếng xứ độc…

Chiều ngày 17 mars trò Phận bịnh tình xem ra có hơi nặng hơn chút đỉnh, thì ai nấy càng lo lắng giúp đỡ; nhưng trò còn nói chuyện và không thấy dấu gì khả nghi. Sáng hôm sau độ tám giờ mai có một thầy dòng đến thăm, thầy hỏi trong mình ra sao, trò Phận thưa không sao, chỉ có mệt và khó thở. Qua chín giờ rưỡi bề trên Nhì đến thăm, thấy diện mạo có dấu khác, tức thì người lo cho trò xưng tội, đem Mình Thánh Chúa và ban phép xức dầu thánh. Trò chịu các phép một cách tỉnh táo và sốt sắng, làm cho các kẻ xung quanh đều cảm động. Có một thầy hỏi trò còn đều gì bối rối không? Trò rằng: không. Trước khi ban phép đại xá, trò nói Chúa cho sống Chúa định chết, mình sẵn lòng vưng theo ý Chúa. Chịu phép đại xá rồi, thầy cả đưa thánh giá, trò hôn cách cung kính. Khỏi hai ba phút linh hồn lìa xác bình an. Ôi sự chết đáng ước ao là dường nào!

Tức thì có điện tín báo cho cha mẹ trò biết tin buồn ấy và bề trên có ý đợi thân nhơn đến, nên định chiều ngày 19 mars mới chôn. Trong khoảng thì giờ ấy, học trò chia phiên cầu lễ, ban đêm có họ


49

Phương-nghĩa tiếp vào, nên tiếng đọc kinh không hề ngớt. Sáng 19 hát lễ qui lăng trọng thể và đến chiều tối đã táng xác trò trong vườn nhà trường Probatorium.

Ấy về phần thiêng liêng thật là phước lộc cho trò Phận, song về phần xác trò đã để lại cho ai nấy một nỗi nhớ thương. Mà sự nhớ thương ấy hằng thúc giục mọi người sẵn lòng vác thánh giá theo chơn Chúa, là bỏ ý riêng mình, bỏ sự sống mình, thuận theo thánh ý Chúa trong mọi sự mà chớ”1.

2. Lễ phong chức Linh mục đầu tiên tại Kontum. Linh mục đầu tiên gia nhập Hội Thừa Sai Annam.

Thầy Tađêô Trần Đình Gương là thầy giảng gia nhập địa phận

Kontum năm 1922. Năm 1924 được địa phận Kontum (Cha bề trên E. Kemlin Văn) gởi đi Chủng viện Qui Nhơn tiếp tục tu học. Học xong thầy Gương trở lại Kontum thụ phong linh mục do tay Đức Cha Jannin (Phước) ngày 24.6.1935, và phục vụ tại địa phận Kontum. Cha Tađêô Trần Đình Gương cũng là vị linh mục đầu tiên xin gia nhập Hội Thừa sai Annam do Đức Cha Kontum thành lập năm 1935.

“Ngày thứ hai 24 Juin 1935, tại nhà thờ chính tòa Kontum, Đức

Giám mục Phước (Mgr Jannin) đã làm lễ truyền chức linh mục cho một cha người Annam, quí danh là cha Thadée Gương. Cuộc lễ long trọng, có đủ mặt các Đấng Tây Nam linh mục trong cả địa phận tề tựu, các viên chức trong tỉnh, học trò các trường lớn nhỏ và bổn đạo Annam và Mọi đến chầu lễ rất đông.

Từ ngày xứ Kontum lìa địa phận mẹ là Quinhon ra làm ăn riêng (tách làm địa phận mới, có Đức Giám Mục riêng cai quản bốn tỉnh: Kontum, Pleiku, Banméthuôt và Attopeu) nay đã hơn hai năm, mới có cuộc lễ truyền chức linh mục lần này là một”2.

1 “Một Thánh giá của trường Probatorium”, Chức Dịch Thơ Tín, Địa phận Kontum số 25 Mai 1935. tr. 290-291. 2 “Cuộc lễ phong chức lần thứ nhứt tại Kontum”, Chức Dịch Thơ Tín, ĐP Kontum số 27 Juillet 1935, tr. 319.


50

Chúng tôi xin trích ghi lại đôi nét tiểu sử của Cha Tađêô Trần Đình Gương, theo 2 bài viết “Cuộc lễ phong chức lần thứ nhứt tại Kontum” (tác giả: Trần Công Thơ) và “Tiểu sử Cha Tađêô Gương” (Tác giả: Cha Phaolồ Ban), in trong tạp chí Chức Dịch Thơ Tín, Địa phận Kontum, số 27 tháng 7.1935, tr. 319-321; và số 53 tháng 9.1937, tr.700-702.

“Cha Tađêô Gương là người tỉnh Phú Yên, ở họ Mằng-lăng, sinh

ra năm 1902, nguyên là tên Khâm…Trước kia ngài đã có học nhà trường Latinh Lòng-sông (Quinhon) ít năm, song rủi bị đau yếu, bề trên coi bề không thể tấn tới được nữa, nên cho ngài thôi học, và cho ra làm thầy giảng (catéchiste).

Năm 1922, Đức Cha sai ngài lên Kontum giúp việc cho cha Bề trên Văn (R.P Kemlin) lúc ấy đang ở tại Kontum là chính tòa Giám mục bây giờ, cũng là nơi ngài trở về lãnh chức Linh mục hôm nay đó.

Ngài giúp cha Bề trên Văn gần ba năm, làm đủ các việc, nào dạy con nít, dạy chầu nhưng, coi nhà thờ.v.v., trong các việc bổn phận Bề trên đã chỉ cho ngài thì dầu trọng dầu hèn ngài hằng vui lòng làm trọn cả. Bởi chưa phục thủy thổ lại ngài sẵn yếu, nên thường cũng hay đau hoài.

Nhờ cha Bề trên Văn là một đấng gồm đủ mọi nhơn đức cùng nổi tiếng thông thái khôn ngoan, từ quan chí dân thảy đều mến yêu kính phục, ngài đầy lòng bác ái, hay lo cho kẻ muốn ở nhà Đ.C.T cách riêng, (hiện nay địa phận mới này đã được ba cha Bahnar và gần mười chị nhà phước mến Thánh Giá Bahnar, đều là nhờ công khó của cha Bề trên Văn đó). Ngài thấy thầy Khâm siêng năng, hiền lành, vui vẻ, mà nhứt là bền chí và chịu khó, vưng lời, nên ngài đã hết lòng lo lắng xin Đức Cha Quinhon cho thầy trở lại học thêm cho đến nơi, hầu sau chịu chức linh mục về giúp địa phận Kontum”…

“Khi thầy Khâm được tin ấy thì vui mầng và hết lòng đội ơn cố chính Văn cùng thưa người rằng: ‘Lạy cha, bấy lâu nay con như đã chết, nay được sống lại cũng là nhờ cha, con biết lấy gì mà trả nghĩa cha, con xin hứa, nếu Chúa chọn con lên làm thầy cả, thì con sẽ dâng


51

mình con cho cha, để giúp việc Chúa trên xứ Mọi’. Cha Bề trên rằng: ‘Thầy đã thấy các cha trên xứ Mọi này đầy sự vất vả khốn cực trăm bề, thánh giá xứ này nặng lắm!’. Thầy rằng: ‘Các đấng và chính cha còn chịu khó được nỗi ấy, huống lựa là con”…

“Đức Giám mục Quinhon đã ưng thuận theo lời cha Bề trên xin, nên ngày 16 tháng Juin năm 1924 thầy Khâm đã từ giã Kontum mà xuống trường Lòng-sông học lại…”

“Đức cha kêu thầy Khâm về học Latinh lại cùng cải tên là Gương, vì kể người là như gương cho anh em chúng bạn bắt chước.

Thầy Gương về học thì phải vất vả khổ sở lắm, vì đã lớn tuổi, phần trí khôn cũng tầm thường, không phải là người sáng giỏi, nên phải học riêng nhiều và ráng lắm mới theo kịp anh em; còn phần xác thì yếu, hay đau ốm, có nhiều lần tưởng là phải bỏ việc. Song nhờ ơn Chúa và lòng đạo đức cùng kiên nhẫn, thì cũng đã gắn gượng đến nơi”.

Năm 1934 người đặng gọi chịu chức thứ năm, thì làm tờ tình nguyện làm thầy cả xứ Kontum như lòng cố chính Văn đã ước mà cũng như lời thầy đã hứa nữa”.

“Ngày 18.6.1935…là ngày ngài lên Kontum để sắp chịu chức Linh mục và khấn hứa dưng mình vào Hội các Linh mục bổn quốc trong địa phận mới này, để mở mang nước Chúa Khi-ri-xi-tô trên miền sơn cước cho càng ngày càng rộng”.

Lễ tạ ơn của tân linh mục Tađêô Trần Đình Gương tại

Chủng viện Thừa sai Kontum 6.1935


52

Sau khi chịu chức, Đức Cha bổ nhiệm ngài làm cha sở Kon Mah (1935-1936), cha phó Phước Thiện (1936-1937, phó Cha Phan), cha phó Phương Quý (1937). Cha Tađêô Trần Đình Gương qua đời ngày 28.7.1937 tại Phương Quý do bệnh thương hàn.

C. CON ĐƯỜNG TIẾP TỤC ĐI TỚI

Sau biến cố trò Phận qua đời, mọi việc trở nên dễ chịu hơn, như

báo cáo của Cha bề trên Hutinet (Nhì) trình cho Đức Cha: “…Những tháng đầu thật ra ít vất vả. Cần thích nghi các trẻ em

này cho quen khí hậu trên vùng núi và vào khuôn phép bản tính chưa có kỷ luật của chúng. Hơn nữa, một bệnh truyền nhiễm lấp ló thăm ngôi trường Dự bị này; một số lớn học sinh bị liệt giường, nhiều chú làm cho chúng tôi lo lắng, nhưng Chúa tốt lành chỉ để có một em là nạn nhân, một trong những em tốt nhất của chúng tôi, chết trong tiền định của Thiên Chúa. Đó đã là Thánh giá nền tảng của công trình, dấu hiệu chắc chắn được Chúa chấp nhận và ban phúc lành. Từ thời gian đó, tình trạng sức khỏe khá hơn, tất cả đều thích nghi, tỏ ra vững tiến trên đường học vấn, không ngoan và tràn đầy tình thương của Chúa. Các em nghỉ hè đầu tiên ở đây vui vẻ. Các em tuy có nhớ nhà, nhưng dần dần cũng quen sống xa xứ sở, xa cha mẹ mà các em sẽ chỉ được gặp sau 3 năm học tập”1.

Vào tháng 8.1936, sau một năm rưỡi trường Tông đồ đi vào hoạt

động, Đức Cha Jannin đã ra bản thông tri “PETITE NOTICE sur L’ECOLE APOSTOLIQUE DE KONTUM pour l’evangélisation des Pays Mois”2, duyệt lại ý hướng, lý do, cách thức thực hiện, cũng như những công việc đã và đang tiến hành về TIỂU CHỦNG VIỆN.

1 x. Compte rendu, năm 1935, trang 170-171 2 “PETITE NOTICE” do Đức Cha Jannin soạn: x. Chức Dịch Thơ Tín, ĐP Kontum, số 24 Avril 1935, tr. 283.


53

Đức Cha cho biết hiện có thêm nhiều em khác từ các nơi xin vào trường, nhưng các Cha giới hạn chỉ thu nhận 50 em mà thôi, vì không đủ tài chính. “Hơn nữa, chúng tôi còn phải lo xây dựng tiếp, nghĩa là còn phải chi phí nhiều…Bên trái nhà nguyện cần xây lên một tòa nhà giống như vậy để làm Tiểu chủng viện”…“Vậy thì chúng ta lo gấp đi, chúng ta không có mộng tưởng đâu…Ta chẳng nghi ngại gì nữa…mà khởi sự thi hành…cùng phú dưng trong tay phép tắc Chúa” (x. Petite Notice, 8.1936)

PROBATORIUM hoàn thành 1935

Hình: chụp lại trong tờ “Petite Notice” xuất bản 8.1936. “Tiếp theo sau việc xây cất trường Truyền giáo, cần phải xây

dựng một Tiểu chủng viện. Cơ sở mới này kế tiếp; tất cả được chuẩn bị và sẽ hoàn tất vào năm 1938”1. Hiện tình Giáo phận Kontum vào năm1937 – 19382:

Dân cư : 750.000 người Số người Công giáo: 24.525

1 x. Báo cáo của Đức Cha Jannin về Hội Thừa sai Paris năm 1937, in trong Compter rendu năm 1937, tr. 167-168. 2 x. Les Missions Catholiques en Indochine 1939, Impr. De M.E.P, Hongkong, tr. 217 và 221-222.


54

Số dự tòng: 4.259 Cộng đoàn tín hữu: 192 Nơi thờ phượng: Nhà thờ: 27 Nhà nguyện: 130 Nhân sự: Đức Giám Mục Đại diện Tông tòa : 1 Các Lm Thừa sai Paris (2 vắng mặt): 13 Linh mục (3 Bana + 11 Kinh) : 14 Thầy dòng Giuse : 3 Nữ tu (2 Pháp + 3 Bana + 29 Kinh) : 34 Giáo lý viên (19 Kinh + 225 dân tộc): 244

1. Thi công và hoàn thành phần 2 - cánh phía Tây của Chủng viện Thừa sai : 1935 - 1938

Việc thi công tòa nhà Chủng viện cánh phía Tây tiếp tục được tiến hành. Theo Cha Giacôbê Nguyễn Tấn Đường, CVK35 hiện nghỉ hưu tại TGM Kontum, khi ngài mới đến nhập học vào ngày 26.2.1935, thấy công việc đang ngổn ngang. Nguyên một bãi đất trống phía trước gần trường Lasalle là một bãi cây gỗ đủ loại, phương tiện kéo gỗ chủ yếu là trâu, bò; còn voi không có nhiều, chỉ có mấy con voi của nhà nước; các thợ xây đang tiếp tục xây trụ móng của tòa nhà kế tiếp. Ngài nhớ là phần thợ hồ (xây nền móng) do ông Quyền, người quê Bình Định, đảm trách. Ông Quyền bên lương, nhưng sau khi Tiểu Chủng viện được hoàn thành, ông đã theo đạo và về quê đem vợ con lên, xin nhập đạo và lập nghiệp luôn tại Kontum, ở xứ Phương Nghĩa.

Cuối năm 1938, phần nửa Chủng viện bên cánh trái đã xây dựng xong. Tòa nhà Chủng viện bây giờ bao gồm Nhà nguyện chính giữa, 2 cánh đối xứng hai bên, có tổng chiều dài là 100m, cao 2m, với 1 tầng trệt và 2 tầng lầu. Tầng lầu trên hết làm nhà ngủ cho chủng sinh.


55

Tầng lầu giữa làm các lớp học, phòng học chung, phòng ở của Cha giám đốc và các Cha giáo sư…Tầng trệt gồm nhà vệ sinh, nhà tắm và nhà chơi với các môn thể thao như bóng bàn, bóng đá nhỏ; (trước Chủng viện còn có 2 sân đá banh dành cho chủng sinh lớn giải trí, tập dượt và thi đấu giao hữu giữa các lớp vào những ngày lễ).

Thật đúng như một lời nhận xét về Chủng viện: “Đó là một kiệt

tác của Đức Cha Martial Jannin (Phước), Đại diện tông tòa tiên khởi Kontum” 1.

TRƯỜNG THỪA SAI2

Ơn trên nuôi dạy rất cao dày, Đồ sộ gầy nên một chỗ này. Hai dãy lầu son cao vọi vọi, Tư bề tường phấn chắc trày trày. Trên an nệm chiếu khi trưa tối, Dưới sẵn bút nghiêng việc tháng ngày. Sĩ tử bốn phương vầy một cửa, Trau giồi đợi thuở bước thang mây.

Nhà đá 1 x. P. Christian Simonnet, “La Mission du Far-West Vietnamien”. 2 x. Tạp chí “Chức Dịch Thơ Tín”, ĐP Kontum, số 63 tháng 6.1938, tr. 849.


56

2. Khai giảng TIỂU CHỦNG VIỆN: ngày 7.2.1939 Ngày 10.7.1938, Đức Cha Jannin đã bổ nhiệm Cha Bề trên Địa

phận J. B Décrouille (Tôn) làm Giám đốc Tiểu Chủng viện Thừa sai Kontum, thay Cha Bề trên Hutinet (Nhì) đi dưỡng bệnh tại Hồng Kông1.

Ngày 26.7.1938, Cha Bề trên Nhì lên đường đi Hồng Kông dưỡng bệnh ít tháng. “Các học trò yêu dấu của người rất lấy làm thương nhớ vì tình cha con đang mặn nồng âu yếm, bỗng nhiên phải lìa xa nhau, chít chiu như gà mất mẹ ; song Chúa nhơn từ chẳng để chúng phải mồ côi, nên đã đem đến cho chúng một bề trên khác hiền lành đạo đức là cha J.B Décrouille. Cầu chúc cho ngài được mau bình phục hầu trở về địa phận”2.

Ngày 30.7.1938, Cha Décrouille (Tôn) đến Chủng viện Thừa sai chính thức nhận nhiệm vụ3.

Tháng 1.1939, sau gần sáu tháng tạm xa, Cha Hutinet đã trở về địa phận, ngài nghỉ ít hôm tại Trường Cuénot, sau đó trở lại tiếp tục làm việc tại Probatorium với cương vị giám đốc. Còn Tiểu Chủng viện do Cha Décrouille (Tôn) làm giám đốc4.

Sau đúng 3 năm dùi mài nơi Trường Thử, ngày 7.2.1939, các chú

khóa đầu tiên (26.2.1935) có quyền vui mừng và hãnh diện tiến lên giai đoạn 2, trở thành những tiểu chủng sinh đầu tiên của Tiểu chủng viện thừa sai Kontum. Tính từ ngày khai giảng vào tháng 2 năm 1935 với 80 học sinh, cộng với số vào sau của các năm từ 1936 đến 1938, cho đến lúc này (7.2.1939), sau 3 năm, tổng số học sinh của cả trường cũng gần bằng với số học sinh lúc đầu, nghĩa là cũng chỉ ở con số 87 học sinh (45 TCV+42 hs còn ở lại Probatorim)! Một số em đã bỏ cuộc trở về gia đình trong giai đoạn Trường Thử. Sau đây là

1 x. Tạp chí “Chức Dịch Thơ Tín”, ĐP Kontum, số 65 tháng 9.1938. tr. 868. 2 Như trên. 3 Như trên. 4 x Chức Dịch Thơ Tín, ĐP Kontum, số 69 tháng 1.1939. tr. 949.


57

báo cáo của hai Cha giám đốc Tiểu Chủng viện và Trường Thử, vào thời điểm khai giảng Tiểu chủng viện: a) Báo cáo của Cha Jean-B. Decrouille (Tôn):

“Ngày 7 tháng 2 vừa rồi (1939), Đức Cha Jannin đã làm phép trọng thể tòa nhà mới Tiểu Chủng Viện. Hầu hết các cộng sự đều có mặt tại buổi lễ. Vào bữa cơm trưa, các học sinh thuộc lớp đầu tiên của Probatorium đã hát một bài ca tạm biệt các em còn ở lại; và sau bữa ăn trưa hôm đó, 45 chú chính thức bước lên Tiểu Chủng Viện, trong đó 24 chú thuộc lớp cinquième và 21 chú thuộc lớp sixième. Chiều hôm sau, trong diễn từ đầu tiên với các tiểu chủng sinh của tôi, tôi đã dâng hiến Tiểu chủng viện cho Đức Mẹ trên trời, cầu xin Mẹ ban ơn cho các chủng sinh, và luôn luôn là Nữ Vương và là Mẹ của Tiểu chủng viện…”1. b) Báo cáo của Cha Gustave Hutinet (Nhì):

“Sau khi 45 học sinh được chuyển lên Tiểu chủng viện vào tháng hai vừa rồi (1939), Probatorium còn lại 42 học sinh. Khoảng tháng 3, chúng tôi có một khóa nhập học, và chúng tôi đã đón nhận thêm 29 học sinh mới, đến từ các tỉnh khác nhau thuộc Annam. Phần lớn các em mới vào đã có bằng tiểu học; hầu hết thuộc lứa tuổi đáp ứng đòi hỏi của Công đồng Hà Nội, tức từ 9-13 tuổi…”2.

1 x. “L’Ecole Apostolique”, La Mission des PAYS-MOIS en 1939, Impr. Bx Cuénot, à Kontum. 2 x. “L’Ecole Apostolique”, Sđd.


58

Ch

ủng sinh các lớp đầu tiên CVK35+36+37 với Cha B


59

ôû lôùp 8 ñöôïc hai thaùng, toâi ñöôïc nhaø tröôøng ñeà baït leân lôùp 7 (septìeme), lôùp nhaäp hoïc naêm 1937 vaø vì theá, toâi coi mình laø CVK 37. Luùc ñoù, tröôøng coù 4 lôùp, vôùi khoûang 120 chuûng sinh:

• Lôùp huitìeme 1938 ; Lôùp Septìeme 1937 ;

• Lôùp Sixìeme 1936 ; Lôùp Cinquìeme 1935 ;

Toâi muoán keå teân taát caû chuûng sinh cuûa 4 lôùp, nhöng thôøi gian hôn 60 naêm ñaõ laøm queân ñi khaù nhieàu teân tuoåi hoaëc coù nhöõng khuoân maët haõy coøn nhôù roõ nhieàu neùt, maø teân thì laïi khoâng laøm sao nhôù ñöôïc. Vì theá, toâi chæ coù theå neâu ra khoûang moät nöûa trong soá caùc chuûng sinh nhöõng lôùp ñaàu tieân vaø nhöõng naêm ñaàu tieân aáy. Xin nhaéc laïi: ñòa phaän Kontum ñöôïc chính thöùc thaønh laäp naêm 1932, taùch töø ñòa phaän meï Qui-Nhôn. Ngay sau khi thaønh laäp, Ñöùc Cha Jannin ñaõ cho tieán haønh xaây chuûng vieän, maát gaàn 3 naêm môùi hoøan taát ñeå coù theå ñoùn caùc lôùp chuûng sinh ñaàu tieân vaøo naêm 1935. Trong thôøi gian ba naêm aáy, caùc chuûng sinh ñöôïc göûi theo hoïc taïi ñòa phaän Qui-Nhôn. Vaäy, caùc chuûng sinh cuûa 4 LÔÙP ÑAÀU TIEÂN aáy, laø:

LÔÙP 8 (Huitieøme) 1938

TEÂN ÑÒA CHÆ TEÂN ÑÒA CHÆ

Hieáu Di Linh AÙnh Taán Taøi, Phan Rang

Hanh Phaùp Ñoâng Banmeâthuoät Phaùn Nhaø Ñaù, Bình Ñònh Nam Saøigoøn Chaùnh Ñaïi An, Bình Ñònh Leã Ninh Hoøa Danh Ñaïi An, Bình Ñònh Nghi Qui Nhôn Ñeà USA Tröôøng Pleiku Nieäm USA Thoâng Goø Vaáp, Saøigoøn Queá USA Trinh LM (cheát) Haân Kontum Höôøn Qui Nhôn


60

Saùch Mieàn Taây Chung Giaùm Muïc KT * vì toân troïng nguyeân baûn, cho neân khoâng ghi teân thaùnh, hoï vaø teân ñeäm

LÔÙP 7 (Septieøme) 1937

TEÂN ÑÒA CHÆ TEÂN ÑÒA CHÆ Binh Nhatrang Höông Haø Döøa,NT (cheát) Baùu Nöôùc ngoøai Trung MaèngLaêng,Phuù Yeân Hieån Thanh Ña,Saøigoøn Aùi Ñaïi An,Bình Ñònh Dung USA Nhôn Quaûng Nam Laõnh Phuø Myõ,Bình Ñònh Ñaëng (Laân) USA Thanh LM,Saøigoøn Ñaùo Kontum Söûa Nhatrang(cheát) Ñeà Nhaø Ñaù,Bình Ñònh Thoâng USA Ngoân Phuø Myõ,Bình Ñònh Vieät Hoä Dieâm,P.Rang Baûy Kyø Böông, B.Ñònh Vi Taân Hoäi,P.Rang (c) Sanh Xoøai, Bình Ñònh Thöôûng Ñaïi An,Bình Ñònh

LÔÙP 6 (Sixieøme) 1936

TEÂN ÑÒA CHÆ TEÂN ÑÒA CHÆ Quí Quaûng Nam Chieåu Thuû Ñöùc Ñaêng Nöôùc ngoøai Thöù Ñaêktoâ Thöôøng Nöôùc ngoøai Trieát Bình Ñònh Tri LM, Nhatrang (c) Nhieãu Pleiku


61

Taán Nhatrang Phaùn Qui-Nhôn Vieát USA Phaùn Qui-Nhôn

LÔÙP 5 (Cinquìeme) 1935

TEÂN ÑÒA CHÆ TEÂN ÑÒA CHÆ Linh LM (Laøo) Trieàu Banmeâthuoät (cheát) Ngöõ Haølan, Ñaêklaêk (cheát) Yeán Kontum Vaên LM, Uùc Hoøang LM, Kontum Leâ LM (cheát) Ñöôøng LM,Kontum Neân LM. Kontum

NHAÂN SÖÏ THÔØI KYØ 1938 – 1945:

• Beà treân: Coá Jean Baptiste Deùcrouille (Toân) • Quaûn Lyù: Thaày Ñieän • Giaùm thò (Surveillant) : Thaày Ñeä vaø Thaày Dieân • Linh höôùng: Coá Louis Asseray (Nghò) • Giaùo sö:

GIAÙO SÖ MOÂN HOÏC LÔÙP Coá Creùtin Phaùp + Lyù+Hoùa Coá Curien Toùan Lôùp Seconde + Premieøre Freøre Ambroise Phaùp + Toaùn Lôùp Troisìeme + Quatrieøme Freøre Gaston Nhaïc + Söû+ Ñòa Lôùp Quatrieøme Freøre Ireùneùe Phaùp Lôùp Cinquieøme+lôùp Sixieøme Freøre Jules Phaùp Lôùp Cinquieøme+lôùp Sixieøme Thaày Loäc (GM) Phaùp Lôùp Premieøre Thaày Lyù Phaùp Lôùp Seconde+lôùp Troisieøme


62

Thaày Raäu Latin Thaày AÙnh (LM) Latin Thaày Dieân Vieät+Haùn Thaày Ñeä Doctrine/giaùolyù

(hết phần trích Hồi-ức)

D. TIỂU CHỦNG VIỆN THỪA SAI KONTUM QUA DÒNG THỜI GIAN

I. THỜI KỲ 1935 – 1952

*1935-1945: Như trên đã trình bày, quãng thời gian từ 1935-1940 việc dạy và

học tại Chủng viện đều ổn định. a/ Tiểu Chủng viện (lớp cinquième) Giám đốc: Cha Jean-B. Descrouille (Tôn) Linh hướng: Cha Aloys Asseray (Nghị) Số học sinh: 30 b/ Probatorium: (3 lớp) Giám đốc: Cha Gustave Hitinet (Nhì) Linh hướng: Cha Aloys Asseray (Nghị) Số học sinh: 60 Ngoài ra, có 8 Đại chủng sinh: 3 học ĐCV Pinăng, 2 ĐCV Xuân

Bích (HN) và 3 ĐCV Qui Nhơn). (x. Les Missions Catholiques en Indochine 1939, Impr. De M.E.P, Hongkong, tr. 217 và 221-222).

Công việc đang trôi chảy thì ngày 16.7.1940, Đức Cha Martial

Jannin (Phước) qua đời. Một mất mát to lớn cho địa phận cũng như cho Tiểu chủng viện. Sau 52 năm truyền giáo ở miền Tây Nguyên, kể cả 7 năm giám mục, liên tục không một thời gian nào bị gián đoạn


63

nghỉ phép hay dưỡng bệnh như nhiều vị thừa sai khác. Tài ba, đức độ của ngài ai cũng công nhận. Công trình tuyệt tác của ngài, ai cũng chiêm ngưỡng ngợi khen, trong đó có tòa nhà Tiểu Chủng viện đang trên đà phát triển rất thuận lợi.

Sau gần 2 năm dưới quyền Cha Bề trên Tổng đại diện Décrouille

(Tôn), giáo phận lại vui mừng đón nhận vị Giám mục mới: Đức Cha Gioan Sion (Khâm). Đang là giám đốc nhà Dòng “Các sư huynh Thánh Giuse” tại Kim Châu (Qui Nhơn), thì ngài được Tòa thánh bổ nhiệm vào ngày 23.12.1941 làm giám mục Đại diện Tông tòa Kontum. Lễ tấn phong giám mục tại nhà thờ Chính tòa Qui Nhơn ngày 24.4.1942, với khẩu hiệu giám mục: “Dilexi Te” (Ta đã yêu ngươi) (Gr 31,3). Ngày 24.4.1942, Đức tân Giám mục lên Kontum chính thức nhận nhiệm vụ. Giáo phận lại tiếp tục tiến triển với một bầu khí mới cho đến năm 1945.

*1945 – 1952: Giai đoạn thử thách Ngày 19.3.1945, quân Nhật lật đổ chính quyền Pháp ở Đông

dương, sau đó tiến lên Kontum tiếp thu quyền bính, tập trung tất cả người Pháp lại một nơi. Đức Cha Sion (Khâm) và các linh mục thừa sai Pháp đều bị quản thúc tại Chủng viện, rồi bị áp giải về Nha Trang, nhập đoàn cùng những người Pháp được tập trung tại đó. Thời kỳ này, Chủng viện hầu như trống không, các chủng sinh nghỉ hè bị kẹt ở Trung Châu không tựu trường được. Số chủng sinh có mặt tại Chủng viện được Cha Dương Ngọc Đáng, tạm phụ trách Chủng viện lúc đó, cho giải tán về gia đình.

• 1946: Mở Đại Chủng Viện tại Kontum Đến tháng 6.1946, thời cuộc đã cho phép Đức Cha Sion và các

Cha thừa sai trở về Kontum. Điều ngài quan tâm lo lắng nhất đó là việc tiếp tục đào tạo linh mục. Vì tình hình hiện tại không cho phép gởi chủng sinh đến nơi khác, nên ngài cố gắng qui tụ lại một số chủng sinh, tổ chức các lớp Triết học và Thần học đồng thời tuyên bố thiết lập Đại Chủng viện (Trường Lý đoán) ngay tại Kontum. Đức


64

Cha ban hành Bản Qui Chế dành cho Đại Chủng sinh (Statuta Ordinarii pro Alumnis Seminarii Majoris Kontum, 1946). Các Cha giáo sư là Cha Paul Crétin (Xuân), René Thomann (Mẫn), Joseph Curien (Kim)… Dù sức khỏe suy yếu nhiều, chính Đức Cha vẫn đảm trách nhiều giờ dạy.

Các thầy ĐCS: G. B Trần Khánh Lê, Anrê Phan Thanh Văn,

Gcb Nguyễn Tấn Đường, Gcb Nguyễn Thành Tri, Gioan Lê Đình Hạng, Phaolô Phan Xuân Tấn, Giuse Nguyễn Ngọc Viết, Gcb Huỳnh Kim Miên.v.v. (x. Echos 8.1946, tr. 3)

Ngày 27.12.1949, Đức Cha Gioan Sion (Khâm) đã phong chức

linh mục cho 2 thầy Phó tế G. B Trần Khánh Lê và Anrê Phan Thanh Văn. Đây là 2 linh mục đầu tiên xuất thân từ Chủng viện Thừa sai Kontum, thuộc khóa đầu tiên 1935.

Sức khỏe càng ngày càng suy kiệt, tháng 4.1950, Đức Cha Sion

về Pháp chữa bệnh, nhưng bệnh tình càng trầm trọng và ngài đã qua đời tại quê hương của ngài vào ngày 19.8.1951.


65

BỔN MẠNG CỦA TIỂU CHỦNG VIỆN THỪA SAI KONTUM

Thánh hiệu của Nhà nguyện (Le Titulaire de la Chapelle), cũng

là bổn mạng chính của Chủng viện Thừa sai Kontum là THÁNH TÂM CHÚA GIÊSU.

Hai bổn mạng phụ (tùy) (Les Patrons secondaires) là Thánh PHANXICÔ XAVIÊ và Thánh TÊRÊXA HÀI ĐỒNG GIÊSU.

(x. Mgr Jean Liévin Sion, Statuta Ordinarii pro Alumnis Seminarii Majoris Kontum 1946, phần Titulaire et Patrons)

1. Ngay từ đầu, khi mới thành lập Chủng Viện (bao gồm Trường

Thử và Nhà nguyện), Đức Giám Mục GP đã dâng hiến Chủng Viện cho Rất Thánh Trái Tim Đức Chúa Giêsu.

Trong Nhà nguyện, phía trên cung thánh, có đặt một pho tượng Thánh Tâm Chúa Giêsu cao gần 2m, bên trên ghi dòng chữ: “EUNTES ERGO DOCETE OMNES GENTES” (Vậy anh em hãy đi giảng dạy muôn dân) (Mt 28, 19; Mc 15, 16). Đó là lệnh truyền truyền giáo của Thầy Chí Thánh Giêsu, trước khi Ngài về trời. Đó cũng là thánh hiệu của Nhà nguyện.

Giai đoạn đầu, vào dịp lễ bổn mạng Thánh Tâm Chúa Giêsu, Chủng viện tổ chức rất long trọng, có cấm phòng cho học sinh, chầu


66

Mình Thánh Chúa, rước kiệu Trái Tim, dâng lễ trọng thể sốt sắng .v.v. Chúng tôi xin ghi lại không khí mừng lễ bổn mạng Chủng viện những năm đầu như sau: *Năm 1936: “TRƯỜNG TẬP : Năm nay ba ngày trước lễ Trái Tim là bổn mạng nhà trường có mở cấm phòng trọng thể do cha Ban, chính sở Plei Pơo giảng. Ngày sau hết mà cũng là ngày áp lễ, khi chầu Phép lành, cả nhà trường sĩ lượt nhau đến trước Mình Thánh Chúa, đọc kinh dâng mình cho Rất Thánh Trái Tim Đức Chúa Giêsu cả tiếng. Tối lại có kiệu Trái Tim xung quanh nhà và sau hết cũng đọc kinh dâng mình cho Đức Mẹ nữa. Sáng Chúa nhựt Đức Cha làm lễ hát, đoạn đặt Mình Thánh chầu cả ngày. Ba giờ hát kinh chiều; tối sáu giờ rưỡi Đức Cha làm Phép lành trọng thể. Nhờ lời giảng dạy đơn sơ mà lại có vẻ hùng hồn mạnh mẽ của cha Bề trên Hội chức dịch, thì ai nấy đã trải qua mấy ngày cấm phòng sốt sắng. Chớ chi hết thảy đặng dùng ơn cấm phòng cho nên, để mưu ích cho chính mình mà vì đó mà kẻ khác sẽ cũng đặng nhờ ơn trọng vậy”1. *Năm 1937: “TRƯỜNG THỪA SAI KONTUM :

“Ngày thứ Sáu sau Chúa nhựt lễ Mình Thánh Chúa, là lễ Trái Tim Đ.C.S., dời lại Chúa nhựt sau, cũng là bổn mạng chính Nhà trường Thừa sai Kontum”.

“Chiều ngày thứ Tư mồng 2 tháng này, cả nhà trường Thừa sai sẽ bắt đầu vào phòng cho đến Chúa nhựt, để dọn mình mừng lễ Rất Thánh Trái Tim Đ.C.S. là bổn mạng chính nhà trường. Cha Simon Thiệt là cha sở Kon Trang sẽ giảng cấm phòng cho các học sĩ”2.

2. Thánh Phanxicô Xaviê và Thánh Têrêxa HĐGS là 2 vị thánh bổn mạng các xứ truyền giáo, nên vào dịp lễ 2 vị thánh này, Chủng viện cũng tổ chức kính rất trọng thể. Hơn nữa, vào ngày lễ Thánh

1 x. Tạp chí “Chức Dịch Thơ Tín”, ĐP Kontum, số 39 tháng 7.1936, tr. 479. 2 x. Tạp chí “Chức Dịch Thơ Tín”, ĐP Kontum, số 50 tháng 6.1937, tr. 642 và 655.


67

Phanxicô Xaviê (3.12) là Ngày Giáo sĩ Truyền giáo, là bổn mạng của HỘI THỪA SAI ANNAM1 do Đức Cha Jannin (Phước) thành lập năm 1935, nên cũng là lễ lớn của Chủng viện. Lễ Thánh Têrêxa HĐGS là Ngày tu sĩ truyền giáo, bổn mạng các tu sĩ đang dạy học trong Chủng viện.

Đến năm 1946, thời Đức Cha Gioan Sion (Khâm), khi thành lập

Đại Chủng Viện Kontum, ngài ban hành Qui Chế ĐCV (Statuta Ordinarii pro Alumnis Seminarii Majoris Kontum 1946), đã ấn định lễ bổn mạng chính/tùy như đã nêu trên.

NHÀ PHƯỚC MẾN THÁNH GIÁ

Năm 1913, Dòng Mến Thánh Giá từ Trà Kiệu lên phục vụ tại

Trường Cuénot, với 4 nữ tu đầu tiên. Tiếp theo là từ Mằng Lăng, từ Gò Thị lên.

Năm 1935, khi thành lập Chủng viện TS Kontum, Đức Cha Jannin (Phước) đã lập thêm một cộng đoàn nữa, ở gần Chủng viện, để giúp các Cha lo cho chủng sinh.

“Hơn 20 năm nay ở Kontum chỉ có một nhà phước Mến Thánh Giá cũ ở gần trường Cuénot. Các dì các chị ở đó toàn là người annam, đành lìa quê cha đất tổ, vui lòng vác thánh giá theo chơn Chúa lên núi, hầu thông công việc cứu chuộc dân mọi rợ. Tuy số người ít oi: kể từ bà nhứt cho đến chị mặc áo trắng bé tí chỉ được 16 dì, song rày cũng nên nhà mẹ, toan nở ra một nhà con. Hiện nay gần trường Probatorium đang lo xây lập một nhà phước nữa. Đoạn mẹ sẽ chia con ra hầu lo chuyên nghề mẹ dạy.

Đức Cha đã đặt dì Annà Nghề làm bà nhứt nhà phước mới, còn nhà mẹ thì bà Maria Sổ làm bà. Bà nhứt mới này với ba dì khác cách 22 năm nay đã tỏ ra đức vưng lời và lòng sốt sắng mà lên đất Kontum trước hết. Lúc ấy đàng sá chưa thông, phải trèo đèo lội suối,

1 Tạp chí Chức Dịch Thơ Tín của ĐP Kontum, số 69 tháng 1.1939, tr. 935, có ghi: “Hôm Chúa nhựt thứ 3 mùa abventồ nhằm ngày lễ cả kính ông thánh Phanxicô Xavie, là Bổn mạng Hội Thừa sai Annam là Hội giảng đạo cho dân mọi”.


68

đi bộ chín mười ngày, thân phận đờn bà yếu đuối, mà cũng vui lòng đạp tuyết giày sương, ăn bờ ở bụi; ấy mới thật là vui lòng vác thánh giá.

Từ ấy đến nay vẫn cứ một lòng lo việc Chúa: khi đau thì tế lễ mình, lúc mạnh thì dưng công việc, chẳng từ lao khổ, không phân chủng tộc, hằng mong ước dưng cho Chúa nhiều linh hồn tốt lành sáng sủa, chẳng quản chi những cái xác đen đỉu xấu xa.

Ấy thánh giá bà vác đã lâu, nên đã cũ thật, nhưng cũ mà xem ra bà mộ mến hơn thánh giá mới có bề mát mẻ hơn! Nay bề trên đặt bà làm mẹ kẻ khác, thật là đúng đắn. Nguyện cho bà được đủ ơn đủ sức mà lo cho nhà phước mới này được mau tấn phát”1.

Trước ngày khai giảng Probatorium ít hôm, cộng đoàn MTG Chủng viện được tăng cường thêm 10 đệ tử lên ở giúp, lo cơm nước cho chủng sinh (x. Chức Dịch Thơ Tín số 23 tháng 3.1935, tr. 274).

“Phía sau Chủng viện là nhà cơm, kế tiếp là nhà các Dì phước

Mến Thánh giá và đệ tử phụ trách ẩm thực cho các Cha, các thầy và toàn thể chủng sinh. Các cơ sở này không còn nữa, nhường chỗ cho nhà Đức Cha, phòng các Cha, nhà ăn và nhà kho mọc lên chi chít” (Trích Hồi-ức của Phạm bá Việt CVK37)

Từ năm 1956 - 1976, các nữ tu dòng Thánh Phaolô phục vụ nhà

bếp thay cho các dì MTG. Hiện nay có các Yă dòng Ảnh Phép Lạ giúp lo ẩm thực cho các

Đức Cha và các Cha trong TGM. Gần CV phía sau có Cộng Đoàn các dì dòng Chúa Quan Phòng mở nhà trẻ.

1 Tạp chí Chức Dịch Thơ Tín, ĐP Kontum, số 20 tháng 12.1934, trang 228-229.


69

HỘI ÔNG THÁNH PHANXICÔ XAVIÊ

Ngay từ khi mới thành lập Hội Thừa Sai Annam vào năm 1935, với bao khó khăn thiếu thốn, Đức Cha Jannin (Phước) đã kêu gọi sự đóng góp của mọi thành phần trong giáo phận, trợ giúp cho Hội:

“Vậy hỡi các anh em bổn đạo Annam, anh em đã có lòng mến Chúa dường ấy, hãy khấn giúp chúng tôi, hãy thương xót số phận muôn vàn người Mọi còn ngoại đạo, như chúng tôi đã hết lòng thương họ, vì họ cũng có thể nên anh em ta trong Chúa Kitô. Xin anh em hãy làm một đôi việc lành, hầu xin cho họ được ơn trở lại. Nhứt là anh em hãy cầu nguyện, hãy bố thí ít nhiều để chóng mở mang Hội Thừa Sai Annam này, thì Đức Thánh Cha sẽ biết ơn và Chúa sẽ trả công trọng vọng đời đời cho anh em ở trên trời”1.

Ngay từ thời gian đầu, Hội Thừa sai Annam đã đề ra điều lệ cầu

nguyện cho những ân nhân dâng cúng giúp Hội, như năm 1935: “số tiền Họ Ban mê thuột quyên cúng giúp Hội thừa sai Annam ở Kontum (có ghi tên - người soạn cộng lại được tổng cộng 26$90).

Hội thừa sai hết lòng cám ơn quí vị đã cúng giúp và hằng ngày hằng cầu nguyện cho những kẻ đã vì danh Chúa mà làm ơn cho mình, như điều đã định trong Hội” (x. Chức dịch thơ tín, số 27 tháng 7.1935, tr.323).

Năm 1936, số ân nhân của Hội Thừa sai Annam tăng nhanh, Đức Cha Jannin (Phước) ban hành bản Điều lệ “Hiệp hội ông thánh Phanxicô Xaviê”, đặt ra các mức đóng góp (vĩnh công, niên công, nhứt-nhì-ba.v.v. để khuyến khích các hội viên. Bản Điều lệ “Association St Francois-Xavier ayant pour but d’aider à la fondation de la nouvelle Société des Missionnaires-Annamites pour l’évangélisation dé Pays Moys” được in trong “La Mission des PAYS MOIS en 1937”, Vicariat Apostolique de Kontum, trang bìa cuối. 1 “Mấy lời bá cáo của Đức Cha Kontum”, Chức Dịch Thơ Tín, ĐP Kontum, số 25 tháng 5.1935, tr. 293.


70

Chỉ riêng năm 1937, số hội viên được ghi nhận là 531 hội viên (có liệt kê tên đầy đủ trong tạp chí Chức Dịch Thơ Tín, số 58 tháng 2.1938 (không tính các năm trước).

Bổn mạng của Hội Thừa sai Annam, nay cũng là bổn mạng của

Hội ông thánh Phanxicô Xaviê. “Hôm Chúa nhựt thứ 3 mùa abventồ nhằm ngày lễ cả kính ông

thánh Phanxicô Xavie, là Bổn mạng Hội Thừa sai Annam là Hội giảng đạo cho dân mọi. Nên Đức Cha Phước đã làm lễ trọng thể, tại trường tập Probatorium, để cầu cho kẻ sống và kẻ chết, là những kẻ đã vào hội đặng nhờ lễ ấy.

Ngày ấy các học trò cũng dọn mình rước lễ và cầu nguyện cho hết mọi người trong Hội.

Kìa của cải ta dâng mà giúp việc Chúa thì có ích là ngằn nào! Vì hằng lên tiếng kêu van cầu khẩn cho ta trước mặt Đ.C.T chẳng những khi ta còn sống, mà lại khi đã qua đời nó cũng chẳng quên…Còn các của dùng về việc khác, thì nó mau quên mau bỏ ta là dường nào!

Vậy chớ gì trong ta ai nấy hãy ráng mà vào Hội tùy sức ta, ta nghèo thì vào bực rốt, giàu thì bực nhứt, tùy gia phong kiệm…ấy là của ta để dành mà lại có lợi cho ta nữa”1.

• Lời bảo về Hội Thánh Phanxicô Xaviê này phải đọc trong các

nhà thờ, nhà nguyện vào ngày Chúa nhật IV Mùa Vọng: (Trích từ Lịch Công Giáo Địa Phận Kontum, năm 1970)

Hội Thánh Phanxicô Xaviê

(Trợ cấp Chủng Viện Thừa Sai Kon Tum)

Một Địa phận muốn sống mạnh và chu toàn bổn phận của mình, cần phải có nhiều linh mục đạo đức, để thông phát ơn cứu chuộc cho giáo dân và tận tâm mở rộng Nước Chúa thêm.

1 Tạp chí Chức Dịch Thơ Tín, số 69 tháng 1.1939, tr. 935-936.


71

Vậy đào tạo linh mục tương lai trong Chủng viện là một vấn đề rất cần thiết trong mỗi Địa phận. Riêng ở Kontum và Pleiku chúng ta biết bao địa sở Thượng hoặc Kinh đang cần nhiều linh mục. Nhưng với định luật : “kêu nhiều chọn ít”, với thời gian đào tạo lâu dài, không dưới 15, 16 năm, biết bao nhiêu công phu và tốn kém! Ở các xứ truyền giáo phần lớn phí tổn đều do Hội Giáo Hoàng Thánh Phêrô trợ cấp, nhờ giáo hữu khắp hoàn cầu đóng góp. Nhưng anh em ở trong Địa phận, không nên quên lãng bổn phận riêng đối với Chủng viện nhà; chúng ta cần góp người là gởi con em vào Chủng viện và góp lực là đài thọ công việc xây đắp thế hệ linh mục ngày mai cho chính mình. Ngay từ ngày đầu của Chủng viện Thừa sai, các Bề trên Địa phận Kontum đã thiết lập hội trợ cấp gọi là Hội Thánh Phanxicô Xaviê.

Mỗi người dâng cúng theo đúng điều kiện, được hưởng ngay một thánh lễ thường theo ý và được ghi tên vào danh sách vĩnh viễn của hội viên. Hằng ngày trong niên khóa, vào giờ kinh tối, Chủng viện dâng lời cầu nguyện cho ân nhân. Mỗi Chúa nhật đầu tháng, Chủng viện dâng một thánh lễ thường; và mỗi năm hai kỳ - sau lễ Các Đẳng và sau Tết Nguyên Đán, có hát lễ trọng cầu cho hội viên còn sống và đã qua đời.

Vậy Địa phận kêu mời anh chị em giáo hữu rộng tay dâng cúng, và đó cũng là phương thế để có người cầu nguyện cho mình mãi mãi. Và cũng kêu mời hiệp ý dâng thánh lễ cầu nguyện xin Chúa trả công cho những ai đã góp phần vào công việc đào tạo những lớp người sẽ kế vị Chúa Cứu Thế sau này.

Trụ sở Hội đặt tại Chủng viện Thừa sai và linh mục Giám đốc Chủng viện cũng là Giám đốc Hội.

Năm 1975, Chủng viện TS Kontum đóng cửa, Hội ông thánh

Phanxicô Xaviê cũng không thu nạp hội viên mới. Ngày 22.12.2007, Đức Cha đương nhiệm Micae Hoàng Đức

Oanh đã tái lập “Hội Phanxicô Xaviê”:


72

“Lúa chín đầy đồng, mà thợ gặt lại ít” (Mt 9,37). Lời Chúa thôi thúc việc đào tạo các tay thợ lành nghề cho cánh đồng truyền giáo càng cấp bách. Đây là ưu tiên mục vụ hàng đầu của Giáo phận. Vì thế, tôi quyết định tái lập “Hội Phanxicô Xaviê” như đã có trước đây, để cầu nguyện, để hỗ trợ công việc đào tạo ơn gọi trong Giáo phận. Rất mong mọi thành viên trong Giáo phận cũng như bạn bè khắp nơi hăng say hưởng ứng. Trong những ngày sắp tới, chúng ta sẽ học tập đào sâu tinh thần, thể lệ tham gia sinh hoạt của Hội này” (x. Văn thư Số 05/MV/07/TgmKt, ngày 22 tháng 12 năm 2007)

Qua một năm sinh hoạt trở lại, số hội viên đã lên tới con số 2000.

Ngày 7.7.2008, Đức Cha Micae ban hành “Kinh nguyện Gia đình Phanxicô Xaviê”, và kêu gọi mọi thành phần dân Chúa hưởng ứng cầu nguyện, tham gia.

“Vâng, thưa anh chị em, Gia đình Phanxicô Xaviê – trước đây thường gọi là Hội Phanxicô Xaviê – vừa sinh hoạt lại tròn một năm. Hiện có 1.916 thành viên trong và ngoài nước ghi tên tham gia. Hy vọng năm 2009 số người tham gia sẽ đông đảo hơn. Khi điều kiện cho phép, chúng tôi sẽ trình bày cùng anh chị em chi tiết của một năm hoạt động này. Nhu cầu đào tạo nhân sự của Giáo phận hiện vẫn còn cấp bách và lớn lao…

Vì thế, anh chị em thân mến, Một lần nữa chúng tôi xin chân thành cám ơn sự hưởng ứng tham gia tích cực của anh chị em trong năm qua và tiếp tục tham gia đóng góp dồi dào hơn nữa trong những năm tới. Cũng mong qua anh chị em, sẽ có thêm nhiều thành viên mới của Gia đình Phanxicô Xaviê.

Ở đây, chúng tôi cũng không quên nhớ tới những anh chị em thành viên đã qua đời trong năm qua. Nguyện xin Chúa đón nhận anh chị em vào hưởng Quê Trời. Hằng ngày chúng ta nhớ gặp nhau qua Kinh nguyện Gia đình Phanxicô Xaviê. Giáo Phận Kontum đặc biệt nhớ tới tất cả, và từng thành viên trong thánh lễ đầu tháng cũng như các thánh lễ đã qui định trong Bản hướng dẫn” (Văn thư Số 09/VT/’09/Tgmkt, ngày 22 tháng 01 năm 2009)


73

Trở lại với CHỦNG VIỆN THỪA SAI KONTUM: II. THỜI KỲ 1952 – 1975 : Được tấn phong Giám mục Đại diện Tông tòa Kontum vào ngày

ngày 3.10.1952 tại Nhà thờ Lớn Hà Nội, Đức Cha Paul Seitz (Phaolô Kim) nhận nhiệm sở ngày 2.11.1952.

Giữa bối cảnh chiến tranh đang khốc liệt (1954- 1955), Đức Tân giám mục chăm lo củng cố những cơ sở sẵn có và đề ra chương trình mục vụ trong giai đoạn mới.

Trước hết Chủng viện được trùng tu, hoạt động sôi nổi trở lại sau thời gian như bị co cụm vì chiến tranh. Đến năm 1970 con số chủng sinh lên đến con số 317 tiểu chủng sinh; 26 đại chủng sinh được gởi đi học tại các đại chủng viện. Đức Cha cho xây cất cơ sở Tòa Giám Mục bên cạnh phía sau Chủng viện, không lớn lắm nhưng thanh lịch hài hòa, như ta thấy ngày nay.

Đường hướng chú trọng về chiều sâu: lưu ý đặc biệt chương trình giáo dục các chủng sinh; giúp đỡ những phương tiện cần thiết hữu hiệu cho các linh mục đang làm việc trên cánh đồng truyền giáo. Song song với việc xin thêm các linh mục từ Hội Thừa sai Ba Lê, ngài vận động tuyển sinh ơn gọi từ những địa phận khác ngoài Kontum, đồng thời chú tâm tuyển chọn ơn gọi người dân tộc.

Tháng 9.1955, Đức Cha đặt Cha Thomann (Mẫn) làm giám đốc Tiểu chủng viện thừa sai Kontum, thay Cha Décrouille (Tôn) nghỉ hưu. Cha Phêrô Trần Thanh Chung được đặt làm quản lý chủng viện kiêm giáo sư.

Tháng 7.1957, Cha Alexis Phạm Văn Lộc được bổ nhiệm làm giám đốc CV thay Cha Thomann (Mẫn). Vừa nhận trách nhiệm giám đốc, Cha Alexis Phạm Văn Lộc lo sắp đặt lại sinh hoạt CV để đi vào nề nếp ổn định; phân chia các lớp hợp lý; kiện toàn chương trình học văn hóa cũng như tu đức.

Nhằm nâng cao trình độ học vấn cho chủng sinh, để có được những linh mục chất lượng trong tương lai, Đức Cha Phaolô Kim đã thành lập một chi nhánh của CVK tại Đà Lạt (Sohier), và đặt Cha


74

Phaolô Lê Quang Trinh làm giám đốc kiêm quản lý. Chi nhánh này đón nhận các chủng sinh 4 lớp của TCV Kontum, từ lớp 3è (Troisièm) đến lớp Terminale (theo chương trình Pháp), và học sinh đến học tại trường Adran của các sư huynh Lasan (Đà Lạt).

Sau 2 tuần nhận nhiệm vụ, Cha giám đốc (chi nhánh Sohier) Phaolô Lê Quang Trinh bị tai nạn xe hơi và qua đời. Đức Cha bổ nhiệm Cha Phêrô Trần Thanh Chung làm giám đốc thay thế Cha Trinh. Đến năm 1974, Cha Giuse Bùi Đức Vượng thay Cha Phêrô Trần Thanh Chung, và đến tháng 5.1975, cơ sở này bị Nhà Nước XHCN trưng dụng.

Tại Kontum, vào tháng 5.1969, Cha Alexis Phạm Văn Lộc bàn giao công việc giám đốc CVK cho Cha Giuse Đoàn Đức Thiệp, để đi du học.

Ngày 31.12.1971, Đức Cha đã bổ nhiệm Cha Micae Hoàng Đức Oanh chính thức làm linh hướng chung của Chủng viện (x.Tập san Tiếng Vang, GP Kontum số 109, tháng 1.1972, tr.14). Sang năm 1972, do chiến tranh tại vùng Kontum trở nên khốc liệt, Đức Cha cho di tản CVK lên Đà Lạt, tại cơ sở mượn của Dòng Chúa Cứu Thế; và cơ sở này, cũng như cơ sở Sohier đều phải đóng cửa do biến cố 30.4.1975.

*Chủng Viện Thừa Sai Kontum, niên khóa 1973-19741: a) Từ lớp 6 đến lớp 9 (tại Dòng Chúa Cứu Thế-Đà Lạt) Giám đốc : Cha Giuse Đoàn Đức Thiệp Ban giảng huấn : Cha Jean Faugère, Cha Hericus Radelet, Cha Micae Hoàng Đức Oanh, Cha Giuse Nguyễn Thanh Liên, Cha Cha Phaolô Nguyễn Văn Sách, và 5 thầy. Niên khóa 1973-1974: 196 chủng sinh. b) Từ lớp 10 tới Tú Tài (Tại 1 Thống Nhất, Đà Lạt) Giám Đốc: Cha Phêrô Trần Thanh Chung Ban giảng huấn: Cha Jean Paul Burck, Cha Anphonsus

Desroches, Cha J.B Ginhoux, Cha Giuse Nguyễn Vân Đông.

1 x. Lịch Công giáo Địa phận Kontum năm 1974.


75

Niên khóa 1973-1974: 73 chủng sinh. III. THỜI KỲ 1975-2010 Ngày 27.3.1975, Đức Cha Alexis Phạm Văn Lộc được tấn phong

Giám mục phó với quyền kế vị, do Đức Cha Phaolô Seitz (Kim), tại nhà thờ Phương Nghĩa, khẩu hiệu giám mục: “Omnium servum” (Tôi tớ mọi người) (1Cr 9, 19).

Ngày 30.4.1975, nước Việt Nam thống nhất. Trên nguyên tắc, hầu hết các Đại chủng viện và Tiểu chủng viện trên toàn quốc đều được lệnh “đóng cửa”. Tháng 5.1975, chi nhánh Tiểu chủng viện Kontum tại Đà Lạt (Sohier) bị Nhà Nước trưng dụng (GHHV Piô X vẫn còn duy trì hoạt động). Thời điểm đó (1975) giáo phận có 44 Đại chủng sinh theo học tại các ĐCV Xuân Bích (Huế), Hòa Bình (Đà Nẵng), Giáo Hoàng Học Viện Piô X (Đà Lạt); 255 Tiểu chủng sinh đang học ở 2 cơ sở tại Đà Lạt: Dòng Chúa Cứu Thế 186 chủng sinh; Sohier 69 chủng sinh. (x. Lịch CG ĐP Kontum năm 1975, tr. 136-146).

Đứng trước hoàn cảnh “dầu sôi lửa bỏng” này, để bảo toàn cho các chủng sinh của địa phận và tiếp tục duy trì việc tu học, Đức Cha Phaolô Seitz (Kim) đã quyết định thành lập Đại Chủng viện tại Kontum.

Ngày 23.6.1975, Đức Cha ra thông cáo mở ĐCV và kêu gọi qui tụ chủng sinh (bản Thông Cáo đánh máy chữ):

THÔNG CÁO

gửi các chủng sinh thuộc Giáo phận Kontum Cha hân hoan báo tin cho các con: 1. Giáo phận Kontum đã quyết định mở ngay Đại Chủng viện tại Kontum. 2. Đại Chủng viện niên khóa 75-76 sẽ gồm các chủng sinh:

a/ Các lớp hiện đang theo học tại các ĐCV, trừ GHHV Đà Lạt. b/ Các lớp hiện đang đi thực tập.


76

c/ Tất cả các Chủng sinh từ lớp 1 đến lớp 14 niên khóa 74-75. 3. Các Chủng sinh từ lớp 4 trở xuống (niên khóa 74-75) sẽ được cứu xét sau. Trong tinh thần phục vụ Chúa và anh em nghèo khổ, cùng với

lòng can đảm chấp nhận làm việc trong những điềm kiện khó khăn gian khổ của Giáo phận, Cha kêu gọi các con (những Chủng sinh được kể trong số 2 trên đây), hãy cố gắng tìm cách xin phép trở về Địa phận, càng sớm càng hay, để tiếp tục học và tu luyện.

Kontum ngày 23 tháng 6 năm 1975 Ký tên Phaolô Kim Giám mục Giáo phận Kontum Tháng 8.1975, Đức Cha Phaolô Kim cùng tất cả các Cha thừa sai

Pháp bị buộc phải rời Việt Nam trở về bản quốc. Khó khăn lại chồng chất khó khăn! Đức Cha phó Alexis Phạm Văn Lộc cố gắng hết sức để lèo lái Giáo phận, trong đó có Chủng viện Thừa sai Kontum.

Cha Giuse Bùi Đức Vượng được đặt làm giám đốc CV, Cha Phêrô Nguyễn Vân Đông làm quản lý, cùng với một số Cha làm giáo sư: Cha Giuse Đỗ Hiệu, Cha Giuse Nguyễn Thanh Liên, Cha Luca Bùi Văn Thủ, Cha P.X Phạm Hữu Thế, Cha Gioakim Nguyễn Hoàng Sơn… chuẩn bị tổ chức dạy một số môn cần thiết. ĐCV khai giảng vào ngày 21.9.1975.

Ngày 2.10.1975, Đức Cha phó Alexis Phạm Văn Lộc chính thức trở thành Giám mục chính tòa Kontum, sau khi Đức Cha Phaolô Kim đệ đơn xin từ chức. Công việc tu học của các chủng sinh vẫn duy trì, mặc dù trải qua muôn vàn khó khăn. Hồi ký của Nguyễn Đức Lân CVK64,năm 2010 (x. website llcvk)

“Sau năm 1975 các chủng lớn được qui tụ về Tiểu Chủng viện Kontum để thành lập Đại Chủng viện, vì các ĐCV trong giáo tỉnh, ở Huế và Đà Nẵng đóng cửa.


77

Sau khi các ban thần học và triết học đã được sắp xếp, nghĩa là đã ổn định “cái học”, Ban Giám đốc còn phải ổn định “cái ăn”. Thế mới đúng là “ăn học”.

Sau thời gian dùi mài kinh sử, nghiên cứu thần học, triết lý, các chủng sinh còn phải canh tác. Công việc được chia thành 2 ban: Ban trồng tỉa và Ban chăn nuôi.

…Ngày mùa các chủng sinh phải đi trồng mì, nhổ mì, cấy lúa, trồng bắp, gặt lúa, bẻ bắp…ở các cánh đồng như Cuénot, Kon Mơnây, Tân Phú, Kim Sơn…gọi là để “cải thiện”. May mắn là được ăn cơm độn mì lát. Mười hạt cơm cõng một lát mì”.

Tháng 8.1976, sau gần một năm hoạt động, Chủng viện Thừa sai

Kontum được lệnh phải giải thể. Tòa nhà Chủng viện bị đóng cửa. 77 ĐCS Kontum, 12 thầy Giáo Hoàng Học Viện Đà lạt buộc phải giải tán ai về nhà nấy! Tương lai phía trước bấp bênh, vô định. Con đường đi tới chức linh mục thật gay go, cay đắng, cực khổ…

Hồi ký một cựu chủng sinh, năm 2010 (x. website llcvk) “Mình được sống với anh em vào thời khắc hết sức đặc biệt sau

1975…Dầu chỉ hơn 1 năm nhưng ấy là trang sử đặc biệt của đời mình, những ngày ấy ấp ủ bởi tình thương yêu chân chất của ĐC Paul Seitz, ĐC Lộc, Cha Bề trên Bùi Đức Vượng, Cha Sơn, Cha Đông, Cha Liên, Cha Thế, Cha Hiệu…

Một ngày tháng 8 năm 1976, anh em được áp tải hàng dài trong quần áo lao động trên đường phố Kontum như những tội nhân…Và rồi anh em phải xa nhau…”.

Và như Cha Phêrô Nguyễn Vân Đông giãi bày trong bức thư gởi

cho anh cựu chủng sinh Phaolô Nguyễn Văn Nho CVK47, và anh em CVK, ngày 15.10.2010, về chuẩn bị mừng 75 năm thành lập CVK (x. website llcvk):

“Có lẽ hay nhất là thời chăn bò, nuôi heo, nuôi ngỗng, nuôi gà sau năm 75…Nuôi mà không được ăn, vì bị đuổi về gấp! Chắc là các đấng phu nhân phải lấy làm cảm động lắm vậy!”.


78

Linh mục đoàn Kontum dịp tĩnh tâm 1976 *1976 – 1990: Có thể nói đây là thời kỳ “trắng”về ơn gọi. Trong điều kiện

Chủng viện TS Kontum bị đóng cửa, không có tuyển sinh mới; các chủng sinh cũ thì phải trở về quê sinh sống, học tập; một số lao động trong các nông lâm trường, theo gia đình đi kinh tế mới, đi nghĩa vụ quân sự…Các chủng sinh phải tự lo lấy cuộc sống và tự vạch hướng đi cho ơn gọi của mình. Nhiều chủng sinh tham gia vào các công việc phục vụ giáo xứ: dạy giáo lý, tập hát; một số đông chuyển hướng…Trong khi đó tại giáo phận Kontum, trong vòng 10 năm từ 1976 – 1986, tình hình được Đức Cha phó Phêrô Trần Thanh Chung tổng kết như sau: “10 năm qua, 10 linh mục qua đời. Số còn lại gần nấm mồ hơn 10 năm. Linh mục trẻ nhất của Giáo phận cũng đã qua 40 tuổi đời. 10 năm qua, số những kẻ tin vào Danh Đức Kitô thêm đông đúc, nhưng số chủ chăn chưa thêm lấy được một. Đoàn chiên lại càng thêm rõ nét “bơ phờ vất vưởng”. (Thư của ĐGM phó Phêrô Trần Thanh Chung gởi ACE tín hữu các xứ họ, giáo hạt Pkeiku, Phục sinh 11.4.1986; x. Thư Chung GP KT 1998, tr. 170)

*1986 – 1990: Nhà Nước chính thức chấp nhận 6 Đại Chủng

Viện trong nước Việt nam, lúc đầu 6 năm chiêu sinh một lần, sau đó


79

2 năm chiêu sinh một lần. Số chiêu sinh bị giới hạn, tùy theo địa phương.

Ở các nơi khác, một số Đại chủng sinh Kontum vẫn kiên trì theo

đuổi ơn gọi, bất chấp mọi thử thách; và nhờ sự giúp đỡ của Đức Cha Kontum, quí Đức Cha, quí Cha sở tại, họ lần lần tiến tới chức linh mục:

Cha Phaolô Đậu Văn Hồng, CVK61, Lm 1990 tại Ban Mê Thuột; Cha Lu-y G. Nguyễn Hùng Vị, CVK63, Lm 1990 tại Nha Trang; Cha Giuse Nguyễn Việt Huy, CVK62 , Lm 1990 tại Phan Thiết; v.v.

Sau 1990: Cha Giuse Đỗ Viết Đại, CVK59, Lm 1992 tại Xuân Lộc; Cha G.B Trần Quang Truyền, CVK62, Lm 1994 tại Đà Lạt; Cha Giuse Nguyễn Văn Úy,CVK65, Lm 1998 tại Ban Mê Thuột; Cha Antôn Mai Xuân Nam, CVK63, Lm 1998 tại Ban Mê Thuột; Cha Raphaen Trần Xuân Nhàn, CVK67, Lm 1999 tại Vinh; v.v.

Ở hải ngoại:

Cha Phêrô Hà Thanh Hải, CVK67, Lm 1988 tại Australia; Cha Gioan Nguyễn Văn Đích, CVK65, Lm 1988, tại Pháp; Cha Phêrô Bùi Đình Thân, CVK66, Lm 1990 tại Canađa; Cha Phêrô Nguyễn Thế Tuyển, CVK73, Lm 1992, tại Hoa Kỳ; Cha Philípphê Nguyễn Hữu Tiến, CVK65, Lm 1999 tại Pháp; v.v.

GIÁO PHẬN KONTUM1: Từ 1981 – 1991, Thầy Phó tế Lu-y Gonzaga Nguyễn Quang Vinh, cùng với 2 chủng sinh P.X Lê Tiên và Gioan Nguyễn Đức Trường vẫn cố gắng theo đuổi và nuôi dưỡng ơn 1 Giai đoạn từ 1981-2010: chúng tôi tham khảo và ghi lại theo lời kể của Cha Lu-y Gonzaga Nguyễn Quang Vinh, chính xứ Tân Hương vào tháng 10.2010, và một vài linh mục có liên hệ.


80

gọi. Các thầy mở một tiệm xe đạp gần nhà thờ Thăng Thiên (Pleiku) lấy tên là “Tổ Hợp Gia Công” (Gia Công: Gia Lai – Công Tum!), cùng nhau vừa làm vừa học, và giúp dạy kèm 3 ứng sinh: Tứ (sau đổi hướng), Phạm Thế Cường (c), Lâm Như Sơn (c).

Ngày 6.11.1991, Thầy Sáu Lu-y Gonzaga Nguyễn Quang Vinh thụ phong linh mục, do Đức Cha Alexis Phạm Văn Lộc, tại Nhà thờ Đức An, Pleiku, và được bổ nhiệm làm Cha phụ tá giáo xứ Đức An.

“Tổ Hợp Gia Công” đóng cửa. Ngay sau đó, Đức cha gởi một số thầy vào học thần học tại Học

Viện Đa Minh (Ba Chuông) Sài gòn. Qua hành trình theo đuổi ơn gọi đầy chông gai, thử thách, cuối cùng nhờ ơn Chúa, các thầy cũng lần lượt tiến lên chức linh mục. Đó là các Cha Giuse Trần Ngọc Tín (lm 1998), Gioan Nguyễn Đức Trường (lm 1999), P.X Lê Tiên (lm 1999), Đaminh Nguyễn Tiến Trung (lm 2000), Antôn Nguyễn Văn Binh (lm 2003), Vinh Sơn Nguyễn Ngọc Quyền (lm 2004)...

+Năm 1991 đánh dấu khôi phục lại việc đào tạo chủng sinh tại

Giáo phận Kontum. Đức Cha Alexis đã liên hệ với thầy Giuse Đỗ Viết Đại, nguyên là chủng sinh Kontum đã hoàn tất chương trình Triết và Thần học tại GHHV Piô X, hiện đang phụ trách đào tạo ơn gọi tại Giáo phận Xuân Lộc, mời thầy cộng tác đào tạo ơn gọi cho giáo phận Kontum.

+Đầu năm 1992, sau khi thầy Giuse Đỗ Viết Đại thụ phong linh mục (14.1) tại Giáo phận Xuân Lộc, Đức Cha hối thúc bắt tay thực hiện kế hoạch, cùng cộng tác với Cha Giuse Đại còn có anh Phêrô Nguyễn Anh Võ, thầy Giuse Trần Văn Bảy .v.v.

Tháng 7.1992, Đức Cha thông báo chiêu sinh cho khóa dự tu 1992 – 1993 giáo phận Kontum.

Theo đề nghị của Đức Giám mục Giáo phận, Cha Lu-y Gonzaga Nguyễn Quang Vinh phụ trách tuyển sinh ơn gọi, đã mở lớp đầu tiên tại nhà thờ Thăng Thiên ngày 7.9.1992 (lớp học là nhà Thư Viện của giáo xứ Thăng Thiên), ban đầu gồm 4 chủng sinh:


81

-Bênêdictô Nguyễn văn Bình -Lu-y Nguyễn Quang Hoa -Giuse Võ Văn Dũng -Đaminh Trần Văn Vũ

và 1 ứng sinh là Đỗ Văn Hùng; có 1 ứng sinh nữ là Maria Phan Thị Yến Vy (dòng Nữ Lao Động Thừa Sai (T.M) cũng theo học. Thầy dạy là Cha Vinh với sự cộng tác của các cựu chủng sinh Phaolô Nguyễn Huy Huệ, P.X Trần Thanh Tứ, dạy môn tiếng Pháp…

Tiếp theo, hạt Kontum cũng có ứng sinh nộp đơn xin vào dự tu: -Hiêrônimô Lê Đình Hùng -Micae Đỗ Huy Nhật Quỳnh -P.X Trần Anh Duy -Phêrô Nguyễn Ngọc Thanh -Phêrô Võ Hữu Thu - v.v. Vùng Đăklăc do Cha Phaolô Đậu Văn Hồng phụ trách tuyển sinh

cũng đã ghi tên các ứng viên vào danh sách chủng sinh dự bị: -Hồ Văn Huyên -Hà Văn Hường -Vũ Đình Long -Trần Văn Hải -Hồ Đức Dũng - v.v.

Năm 1993, Đức Cha Alexis Phạm Văn Lộc quyết định tái lập

Tiểu Chủng viện Thừa sai Kontum. Nhận thấy không thể đào tạo tại Giáo phận (Kontum hoặc Gialai), trong điều kiện thiếu thốn mọi thứ: cơ sở học tập, giáo sư; hơn nữa các ứng sinh gặp nhiều nhiêu khê vì kiểm soát hộ khẩu, đăng ký tạm trú, phải sinh hoạt lén lút…Đức Cha tìm hiểu một hình thức khác thích hợp hơn trong hoàn cảnh mới. Hình thức tập trung đào tạo như một tiểu chủng viện cần được thay thế bằng chế độ ứng sinh dự tu vào chủng viện. Các ứng sinh này ở gia đình (hoặc thuê nhà), theo học văn hóa ở các trường đại học hoặc cao đẳng, và mỗi tháng tập trung một vài ngày để được đào tạo về tu đức, tiếng Pháp và các môn cần thiết, trước khi được tuyển lên đại chủng viện.

Vì thế Đức Cha quyết định chuyển việc đào tạo ứng sinh vào Thành phố Hồ Chí Minh. Ngài lo liệu nơi cư trú, bố trí các linh mục phụ trách và nhân sự trong Ban giảng huấn. Một công việc khá khó khăn và nặng nề, nhưng nhờ ơn Chúa, với nhiệt tâm và khôn ngoan, Đức Cha đã vượt qua.


82

Đức Cha bổ nhiệm Cha Lu-y Gonzaga Nguyễn Hùng Vị phụ trách đào tạo chủng sinh cho Chủng viện TS Kontum (1993), cùng tiếp tay làm việc với Cha Giuse Đỗ Viết Đại và các Cha các thầy khác như: Cha Phaolô Đậu Văn Hồng (dạy Pháp văn), thầy Giuse Trần Văn Bảy (quản lý, dạy Pháp văn).v.v.

Ngày 10.1.1993, tất cả 21 ứng sinh Kontum và Ban mê Thuột tập trung vào Tp. Hồ Chí Minh gặp Đức Cha, sau đó gặp Cha Đại, Thầy Bảy bàn bạc chuẩn bị những công việc và thủ tục cần thiết cho khóa I CVK 1993-1994, khai giảng vào ngày 2.2.1993.

*1995-2003: Ngày 13.4.1995, Đức Cha Phêrô Trần Thanh Chung kế nhiệm

Đức Cha Alexis Phạm Văn Lộc (xin nghỉ hưu). Đứng trước tình hình giáo phận còn nhiều khó khăn, “…số giáo dân khoảng 180.000 và ngày càng tăng từ các dinh điền cũ, các nông trường, các điểm kinh tế mới và nhất là từ cộng đồng anh chị em Jarai ào ạt tìm đến với Giáo Hội. Đa số các địa sở cũ cũng như mới đều không có nơi thờ phượng, không Sách Thánh, không người phục vụ hướng dẫn. Nơi nào cũng khao khát Lời Chúa, thèm khát Bí tích, mong muốn có linh mục, có tu sĩ, có người dạy giáo lý. Vỏn vẹn chỉ có hơn 20 linh mục đã cao tuổi làm việc bao quanh hai thị xã chính Kontum và Pleiku” (Thư gởi các bạn cựu học sinh CVK tại hải ngoại, Tết Bính Tý 1996, Thư chung GP Kontum, tr.197), Đức Cha luôn đặt niềm tin tưởng phó thác vào Chúa Quan Phòng. Ngài lưu tâm đến việc giáo dục văn hóa cho thế hệ trẻ và việc thực hành kinh nguyện trong gia đình để cổ võ ơn gọi riêng của từng đứa con.

“Tôi cũng ước mong anh chị em ưu tiên quan tâm đến việc học hành giáo dục con em. Chúng ta có bổn phận cung cấp cho con cái một nền giáo dục đầy đủ về nhân bản, văn hóa, nghề nghiệp và Lời Chúa. Đây là một điều có tính quyết định cho việc phát triển và đào tạo các tông đồ cho cánh đồng truyền giáo” (Thơ dịp tĩnh tâm năm 1995, Thư chung GP Kontum 1998, tr.183).


83

“Với các gia đình, tôi xin lưu ý đặc biệt về Kinh nguyện!”(Thơ chung nhân dịp 150 Truyền giáo Tây nguyên, sđd, tr. 253). “Chúng ta đừng ảo tưởng. Không có cầu nguyện, không bao giờ có đổi mới thực sự” (Thơ dịp Tết Mậu Dần 1998, sđd, tr.284). “Gia đình là con đường của xã hội và Giáo hội, là cái nôi của con người xã hội được triển nở đầu tiên, là chủng viện sơ khởi” (Thơ chung dịp Kim khánh Hội dòng Ảnh Phép lạ 25.3.1997, sđd, tr.215).

Đức Cha Phêrô bổ nhiệm Cha Lu-y Gonz. Nguyễn Hùng Vị làm giám đốc Tiểu chủng viện TS Kontum, và đề ra tiêu chuẩn chọn lựa ứng sinh vào Đại Chủng viện, theo đó các ứng sinh cần có đời sống đạo đức tích cực (chuyên cần cầu nguyện, siêng năng dự lễ, tích cực phục vụ giáo xứ .v.v. Đồng thời chú trọng đào tạo kỹ lưỡng cho chủng sinh về tri thức văn hóa, tu đức và đức tin cao độ, nhất là tinh thần thừa sai, để có thể phục vụ cho anh em người nghèo, anh em dân tộc.

Giáo phận chuẩn bị mừng đại lễ 150 năm Truyền giáo Tây Nguyên (1848 – 1998), Đức Cha cho tu sửa ngôi nhà Chủng viện, sửa chữa chỗ mối mọt và quét sơn dầu…

+Năm 1998: Sau bao năm đợi chờ mòn mỏi, lần đầu tiên, 7 thầy

đại chủng sinh khóa I (1993 – 1994) của Giáo phận Kontum chính thức nhập học tại Đại Chủng viện Huế, khóa III. Một ngày vào giữa trưa 14.9.1998, Cha Lu-y Nguyễn Quang Vinh cùng 7 đại chủng sinh Kontum dâng thánh lễ tại Núi Đức Mẹ Trà Kiệu, tạ ơn Đức Mẹ vì bao ơn lành phù giúp tháng năm qua; sau đó tiếp tục hành trình hướng dẫn các thầy đến nhập học Đại Chủng Viện Huế. Mãn khóa ĐCV (1998-2006), giáo phận Kontum hân hoan đón nhận 6 tân linh mục và 1 Phó tế:

1. Cha Hiêrônimô Lê Đình Hùng, 2. Cha Giuse Võ Văn Dũng, 3. Cha P.X Trần Anh Duy, 4. Cha Giacôbê Trần Tấn Việt, 5. Cha Phêrô Nguyễn Ngọc Thanh,


84

6. Cha Bênêdictô Nguyễn Văn Bình, 7. Phó tế Micae Đỗ Huy Nhật Quỳnh. *2003 – 2010: Ngày 28.8.2003, Giáo phận Kontum hân hoan đón mừng Tân

Giám mục Giáo phận: Đức Cha Micae Hoàng Đức Oanh. Thánh lễ tấn phong do Đức Cha Phêrô Trần Thanh Chung chủ phong, tại nhà thờ Chính tòa Kontum. Khẩu hiệu Giám mục: “PATER NOSTER” (Lạy Cha chúng con) (Mt 6, 9).

Trước tình hình xã hội đang đổi thay nhanh chóng, với nền kinh tế thị trường kéo theo trào lưu tục hóa, làm băng hoại các giá trị đạo đức; phong trào nhập cư gia tăng, địa bàn mục vụ rộng, nhiều nơi đang còn là “vùng trắng” công giáo: không nhà thờ, không có linh mục, không có sinh hoạt tôn giáo. Đức Cha đặt trọng tâm vấn đề Loan Báo Tin Mừng. Giáo phận còn thiếu linh mục rất nhiều, bên cạnh việc lo liệu bằng cách mời gọi các linh mục, tu sĩ nam nữ từ nơi khác đến cộng tác, Đức Cha đặt mục tiêu đào tạo ơn gọi linh mục, tu sĩ trong Giáo phận là ưu tiên số một trong chương trình mục vụ. “Mỗi Kitô hữu là một nhà truyền giáo; xứ đạo là trường đào tạo mọi thành viên trở thành chứng tá Tin Mừng mọi nơi…Vì thế, mỗi xứ đạo nên có hai tổ chức chuyên trách: một lo cho truyền giáo, một lo cho ơn gọi” (Thư mục vụ của Giám mục Kontum tháng 10.2008).

Để khơi gợi ơn gọi từ người trẻ, bằng cách trò chuyện với các

bạn qua thư luân lưu gởi cho thiếu nhi, cho sinh viên học sinh, cho các thầy cô giáo...lúc nào Đức Cha cũng nhắc nhớ về ơn gọi thừa sai, làm nhà truyền giáo trong học đường, giảng đường, trong mọi nơi mọi hoàn cảnh. Để việc đào tạo ơn gọi nói chung, đào tạo chủng sinh nói riêng, có chất lượng và có tính liên tục, Đức Cha đề ra mức độ chú trọng được phân chia theo từng cấp: ơn gọi thuộc độ tuổi học sinh cấp I và cấp II


85

thì các cha xứ có trách nhiệm, cấp III thuộc giáo hạt và cấp đại học dưới sự coi sóc của giáo phận. Tòa Giám Mục Kontum và đường hướng đào tạo ơn gọi1 “1. Nhu cầu thật cấp bách và lớn lao. Giáo Phận Kontum với diện tích 25.110 km2 và dân số “tạm” nằm ở mức 1.500.000 - vì luôn có di dân mới tìm đến lập nghiệp tại vùng đất màu mỡ và yên lành này – đang cần số linh mục và tu sĩ đông gấp 4-5 lần con số hiện nay. Khắp nơi xin gửi linh mục, tu sĩ, giáo lý viên đến. Khắp nơi khát khao được nghe Lời Chúa, Lời Sự thật, Lời Sự sống, Lời Yêu thương. Họ đang phải đứng trước nhiều cám dỗ, cạm bẫy của “đêm tối linh hồn”. Họ đói tình thương, đói sự thật. Như Đức Thánh Cha Bênêđictô XVI đã viết trong Sứ Điệp Ngày Thế giới Hòa Bình 2009 như sau: “Cần có cái nhìn bao quát và rõ ràng về nạn nghèo đói...nghèo đói vật chất... nghèo đói không thuộc vật chất...” (số 2). Một trong những phương cách giải quyết ưu tiên là “chăm lo vun trồng những con người mới cho Giáo Hội và Xã hội trong đó phải kể đến vun trồng ơn gọi linh mục, tu sĩ”. 2. Đường hướng đào tạo ơn gọi. Con đường đào tạo ơn gọi là cuộc hành trình xuyên suốt khởi đi từ đào tạo con người, đào tạo con người giáo dân nên trưởng thành và nhiệt tình phục vụ cho Tin Mừng cứu độ. Nó sẽ được thực hiện từ gia đình, giáo xứ, giáo hạt đến giáo phận. Đây là một lựa chọn hàng đầu trong chương trình mục vụ của giáo phận. * Từ gia đình. Gia đình là cái nôi đào tạo ơn gọi. Gia đình là “tiểu chủng viện, là đệ tử viện đầu tiên”. Gia đình là trường đào tạo con người có nhân bản, có nhân cách, có tính xã hội, có tâm tình cầu

1 Văn thư số 09/VT/’09/Tgmkt, ngày 22 tháng 01 năm 2009


86

nguyện, biết quên mình hy sinh cho Giáo Hội và Xã hội. Gia đình cần cho con em thấy nhu cầu ơn gọi linh mục, tu sĩ của Giáo Phận, của Giáo Hội. Các gia đình Samson, Samuel, cách riêng Gia đình Nazareth... là những tấm gương sáng cho các gia đình suy gẫm noi theo bắt chước. * Từ giáo xứ. Giáo xứ là Giáo Hội thu gọn. Con em được làm quen với Giáo Hội qua giáo xứ, cách riêng với Giáo Hội địa phương. Được huấn luyện tham dự vào các công việc của giáo xứ theo lứa tuổi, các em sẽ gắn bó và ý thức trách nhiệm xây dựng giáo xứ, từ đó, xây dựng Giáo Hội. Gia đình ơn gọi giáo xứ là nơi chuẩn bị cho các con em biết lắng nghe, biết đáp trả tiếng Chúa mời gọi dấn bước. * Từ giáo hạt. Vì chưa có tiểu chủng viện, Giáo hạt giữ vai trò giúp cho các ơn gọi cấp 3 làm quen với nhau và đi sâu hơn vào công cuộc tìm hiểu ơn gọi. Tuổi này rất cần được chăm sóc đặc biệt. Giáo Phận đã trao phó giai đoạn này cho quý cha quản hạt chăm sóc. Thời gian qua, mặc dầu phương tiện eo hẹp, các ngài cũng đã cố gắng rất nhiều. * Từ giáo phận. Khi bước lên bậc đại học hay cao đẳng, các con em sẽ được ban đào tạo giáo phận quan tâm chăm sóc. Vì thế hằng năm, cứ vào ngày mồng 4 Tết, các sinh viên cả giáo phận đều có dịp gặp nhau để hun đúc tinh thần gia đình, tinh thần huynh đệ, tinh thần thừa sai. 3. Con đường đi tới. Theo hướng mục vụ trên đây, dưới ánh sáng của Lời Chúa, Giáo Phận Kontum sẽ triển khai Thư Mục Vụ của HĐGMVN năm 2009 về Gia đình và Sứ Điệp Ngày quốc tế Hoà Bình 2009 của Đức Thánh Cha Bênêđictô XVI. Một trong các điểm cần đào sâu là gia đình với công việc loan báo Tin Mừng. Từ gia đình các con em được tập


87

luyện đời sống cầu nguyện và thừa sai qua tiếp cận với những tầng lớp “nghèo khổ”. Đẩy mạnh việc chăm lo cho các con em chăm học và ham học “làm người”, làm người thừa sai. Tạo nhiều cơ hội thuận tiện cho con em tham gia tích cực và thiết thực vào các sinh hoạt của xứ đạo, nhất là với những tầng lớp nghèo khổ, đang sống như thể bên lề xã hội (x. Sứ điệp Hòa Bình 2009, số 2). Các em cần được hun đúc từ xã hội cụ thể để phục vụ tích cực…”.

Một quan tâm nữa đó là đào tạo linh mục bản xứ người dân tộc. Nhiều lần Đức Cha đã nói lên mối ưu tư này.

Năm 2006, Cha Lu-y Gonzaga Nguyễn Hùng Vị đi du học, Đức Cha bổ nhiệm Cha Tôma Nguyễn Văn Thượng thay thế, làm giám đốc Chủng viện TS Kontum.

Việc đào tạo chủng sinh vẫn duy trì theo hướng ứng sinh vào học tại Tp. Hồ Chí Minh để thi vào một trong các trường đại học hoặc cao đẳng, và học các môn cần thiết về tu đức, ngoại ngữ…Có thay đổi điều chỉnh chương trình cho phù hợp với tình hình mới. Ngoài ra, một cơ sở được xây dựng tại giáo xứ Đức An, Tp. Pleiku (Trung Tâm Bok Do), đang thành hình và bước đi dò dẫm, nhằm tạo điều kiện thuân lợi cho việc chiêu sinh và đào tạo ứng viên người dân tộc thiểu số cũng như Kinh trong Giáo phận.

12 tân linh mục (khóa 2000-2008) được ĐC Micae truyền chức dịp Lễ bế mạc Năm Thánh Giáo Phu 14.11.2008;

Đợt truyền chức đông nhất từ trước đến nay.


88

QUÝ CHA GIÁM ĐỐC CHỦNG VIỆN THỪA SAI KONTUM (1935 – 2010)

1. Cha Louis-Gustave Hutinet (Nhì) Giám đốc Chủng viện 1935-1940 (Probatorium, Kontum) *Sinh 1877 *Linh mục 1900 *Qua đời 01.10.1957 2. Cha J. B Décrouille (Tôn) Giám đốc TCV 1938-1945 và 1946-1955 (Tiểu Chủng viện Thừa sai Kontum) *Sinh 1883 *Linh mục 1909 *Qua đời 02.10.1961

3. Cha Phêrô Dương Ngọc Đáng Quyền Giám đốc TCV 1945-1946 *Sinh 1896 *Linh mục 1925 *Qua đời 1960 4. Cha René Thomann (Mẫn) Giám đốc TCV 1955-1957 *Sinh 1922 *Linh mục 1946 *Qua đời 14.05.1972 5. Đức Cha Alexis Phạm Văn Lộc Giám đốc TCV 1957-1969 *Sinh 07.03.1919 *Linh mục 08.06.1951 *Giám mục phó 27.03.1975 *Giám mục chính tòa 02.10.1975


89

6. Cha Phaolô Lê Quang Trinh Giám đốc TCV 1966 (Cấp III - Đà Lạt) *Sinh 1929 *Linh mục 1957 *Qua đời 15.08.1966 7. Đức Cha Phêrô Trần Thanh Chung Giám đốc TCV 1966-1974 (Cấp III - Đà Lạt) *Sinh 10.11.1926 *Linh mục 25.08.1955 *Giám mục phó 22.11.1981 *Giám mục chính tòa 13.04.1955 8. Cha Giuse Đoàn Đức Thiệp Giám đốc TCV 1969-1975 (Phụ trách Cấp III) *Sinh 1929 *Linh mục 1960 *Qua đời 06.01.1985 9. Cha Giuse Bùi Đức Vượng Giám đốc TCV 1974-1975 (Giám đốc Cấp III) *Sinh *Linh mục 1958

Giám đốc TCV 1995-2006 *Sinh 1952 *Linh mục 2990

Giám đốc TCV 2006-… *Sinh 1946 *Linh mục 1974

10.Cha Lui Goz Nguyễn Hùng Vị

11.Cha Tôma Nguyễn Văn Thượng


90

*Khóa đầu tiên vào Trường Dự Bị (PROBATORIUM) năm 1935, gồm 80 học sinh, mãn trường được 8 linh mục, đó là các Cha :

8 Linh mục thuộc khóa đầu tiên 1935 Hàng trước, từ trái:

1.Cha Anrê Phan Thanh Văn , s.1925; lm.1949; qđ.19/10/2008 2.Cha Phêrô Nguyễn Hoàng , s.1920; lm.1958; qđ.28/08/2009 3.Cha G.k Chế Nguyên Khoa , s.1919; lm.1953; qđ.05/07/1970 4.Cha G.k Nguyễn Thúc Nên , s.1921; lm.1954; hưu TGM

Hàng sau, từ trái: 5.Cha Giuse Võ Quang Linh OMI, s.1920; lm.1954; qđ. (Pháp) 6.Cha Gcb Nguyễn Tấn Đường , s.1919; lm.1953; hưu TGM 7.Cha Gcb Nguyễn Thành Tri , s.1922; lm.1961; qđ.02/03/2000

8.Cha G.B Trần Khánh Lê, s.1923; lm.1949; qđ.29.7.1985 (Cha Giuse V.Q.Linh p.vụ ở Lào và Cha Gcb N.T.Tri thuộc GP Qui Nhơn) *Hai Cha trong số 8 Cha của khóa đầu tiên CVK35 hiện còn sống, đang nghỉ hưu tại Tòa Giám Mục Kontum :

“Ông ngoại” Gcb Nguyễn Tấn Đường, 91t & Cha già Gk Nguyễn Thúc Nên, 89t


91

*Hai Linh mục đầu tiên của Chủng viện TS Kontum thụ phong vào ngày 27.12.1949 :

Gha G.B Trần Khánh Lê Cha Anrê Phan Thanh Văn Qua đời: 29.7.1985 Qua đời: 19.10.2008

*Năm 2010, Giáo phận có 11 thầy Phó tế:

1. Micae Đỗ Huy Nhật Quỳnh, s.1975, Australia 2. Giuse Vũ Quốc Bình, s.1975, TGM Kontum 3. Lu-y Nguyễn Quang Hoa, s.1969, gx Thánh Tâm 4. Phêrô Vũ Trọng Hà Nguyên Khôi, s.1977, TGM KT 5. Antôn Hoàng Văn Lợi, s.1960, gx Mỹ Thạch 6. Phêrô Nguyễn Đình Lộc, s.1959, gx Ninh Đức 7. Tôma Thiện Lê Công Huy Khanh, s.1978, gx Hoa Lư 8. Phanxicô Xaviê Hồ Văn Phương, s.1968, gx An Sơn 9. Tađêô Võ Xuân Sơn, s.1978, gx La Sơn 10. Giuse Võ Văn Trường, s.1977, gx Thánh Tâm 11. Gioakim Nguyễn Hữu Tuyến, s.1978, gx Ph. Nghĩa

Theo thông báo của TGM Kontum, vào ngày 3.12.2010, lễ

Thánh Phanxicô Xaviê, bổn mạng các xứ truyền giáo, bổn mạng 2 của Chủng viện, tại sân khuôn viên Chủng viện Thừa sai Kontum, Đức Cha Micae Giám mục GP Kontum sẽ truyền chức linh mục cho 10 thầy (stt từ 2-10 trong ds trên). Thật là một hồng ân to lớn Chúa ban cho Giáo phận. Xin tôn vinh và cám tạ Thiên Chúa muôn đời !


92

Một Vài Tổng kết 1: Dưới mái trường Chủng viện thừa sai Kontum, 75 năm qua

(1935-2010) đã sản sinh: *Tổng số linh mục: 91 Lm (đã tính 10 tiến chức ngày 3.12.2010) *Phó tế: 1 *Tu sĩ dòng Xitô: 1 +Trong đó:

-Từ 1935-1974: 68 linh mục -Từ 1992 - nay: 23 linh mục, 1 Phó tế, 1 tu sĩ Xitô Trong số 91 linh mục:

-12 Cha đã qua đời , -79 Cha còn sống (4 nghỉ hưu, 75 đang làm việc)

-48 Lm trong Giáo phận Kontum -12 Lm ngoài Giáo phận Kontum -19 Lm ở hải ngoại (1 hồi tục)

1 Theo Tổng kết của anh Antôn Nguyễn Đình Nhạc CVK68, đăng trên trang mạng www.thanhcavietnam.net.


93

THAY LỜI KẾT

Chủng viện Thừa sai Kontum đã trải qua chặng đường lịch sử 75 năm với những thăng trầm. Con số 91 linh mục xuất thân từ mái nhà gỗ Chủng viện từ trước đến nay quả là còn khiêm tốn! Số linh mục phục vụ tại giáo phận chỉ một nửa trong số đó! Nửa còn lại thuộc các giáo phận khác hoặc ở hải ngoại. Đó là mối ưu tư của các Đức Giám Mục Giáo phận Kontum.

Tuy nhiên, tạ ơn Chúa, vì Ngài có đường lối riêng của Ngài. Xuyên suốt hơn 160 năm truyền giáo Tây Nguyên (1848-2010), từ khởi đầu cho đến nay, nhiều lớp linh mục đã đến phục vụ tại Kontum! Và nếu tính luôn Trường Cuénot, nơi xuất thân của 7 linh mục địa phương Kontum đầu tiên, cùng theo một đường hướng đào tạo thừa sai của Đức Cha Martial Jannin (lúc đó là Cha bề trên Trường Cuénot), thì có thể nói Giáo phận chưa bao giờ không có Chủng viện – nghĩa là cơ sở nhà trường để đào tạo linh mục: Chủng viện đầu tiên tại TT Rơhai với Cha bề trên Desgouts (1851-1906) [không có linh mục], tiếp đến là Trường Cuénot (dỡ cây gỗ qua) với Cha bề trên Jannin (1906-1935) [7 linh mục: 3 Bahnar, 4 Kinh], và Tiểu Chủng viện Thừa sai Kontum từ 1935 đến nay [91 linh mục] !

Cho dù những tòa nhà Chủng viện, trong nhiều giai đoạn có lúc không hoạt động, vì nhiều lý do, nhưng ơn gọi và việc đào tạo linh mục thừa sai cho giáo phận vẫn được các vị chủ chăn duy trì cách này hay cách khác. Và qua thời gian vẫn có những linh mục tiếp nối đến làm việc trên cánh đồng truyền giáo Kontum. Đó là một hồng ân quí giá mà chúng ta hằng ghi nhớ và luôn hát lên bài ca cảm tạ:

“Xin cảm tạ tình thương Chúa bao la !”

Kontum, Chúa nhật I Mùa Vọng 28.11.2010 CVK_con Con của CVK35 Lê Thành Yến


94


95


96


97

KINH CẦU NGUYỆN GIA ĐÌNH PHANXICÔ XAVIÊ

Lạy Thiên Chúa là Cha rất nhân từ, Xin Cha sai Thánh Thần đến đổi mới chúng con, biến chúng con nên những đứa con: Biết nhìn thấy “Lúa chín đầy đồng mà thợ gặt thì ít”; Biết nghe rõ lệnh Chúa truyền “Hãy đi loan báo Tin Mừng cho mọi thụ tạo”. Vâng, lạy Cha rất nhân từ, Xin Cha sai Thánh Thần đến dẫn dắt chúng con: Ra đi gieo vãi Tin Mừng cách nhưng không; Đẩy lùi bóng tối tội lỗi và chữa lành những vết thương lòng; Chấp nhận chịu đựng mọi gian nan thử thách, Cùng nhiệt tâm vun trồng ơn gọi thừa sai. Và lạy Cha rất nhân từ, Nhờ lời Mẹ Maria, Mẹ Chúa Cứu Thế cùng là Nữ Vương các thánh Tông đồ chuyển cầu, Xin cho gia đình Phanxicô chúng con ngày càng phát triển, Hầu đáp ứng nhu cầu đào tạo các vị thừa sai Cho cánh đồng truyền giáo Tây Nguyên. Chúng con nguyện xin nhân danh Đức Giêsu Kitô, Chúa chúng con, Đấng hằng sống và hiển trị, cùng hiệp nhất với Chúa Thánh Thần đến muôn thuở muôn đời. Amen.


98

Nhà nguyện Chủng viện Thừa sai Kontum

Documents

Ghi Dau Hong an 75 Nam Chung Vien Thua Sai Kontum