GIÀ DtNH TRONG XÀ HÓI XÀ HÓI CHU NGHÌA

TS. P h a n B i c h N g o c Bg mòn TLGD, Tritdng DHNN DHQGHN

1. VI TRI VA VAI TRO CUA GIÀ DINH

Già dình là té' bào cùa xà hói, là ddn vi xà bòi dàu tièn, trong dd mgi ngUdi gàn bd vài nbau bdi nhùng mò'i lién he hòn nhàn va huyét thò'ng. Già dình bao góm bai mò'i quan he ed bàn: quan he vd ehóng va quan he giùa cha me va càc con.

Nhùng mèi quan he dd vùa là quan he rudt thit, vùa là quan he giùa con ngUdi vài con ngUdi trong xà bòi. Tinh chà't xà bòi cùa già dình do bàn chà't con ngUdi quyé't dinh. Dòi sò'ng cùa mòi eà nhàn gàn chat vói dòi sò'ng xà boi. Kbòng the ed con ngUdi song tàch rdi xà bòi. Già dình là bình thùe tón tai cùa dòi sd'ng con ngUdi, do dd con nguòi cùng kbòng thè tàch rdi xà bòi. Mò'i quan he bien ebùng giùa già dình va xà bòi dUdc biéu bién giò'ng nhu mò'i quan he giùa té bào vói toàn bg ed thè con ngUdi.

Già dình co vai trò rà't quan trong dò'i vói sU ton tai va phàt trién cùa xà bòi. Ph. Angghen dà ehi rò: "Theo quan diém duy vat thì nhàn to' quyé't dinh trong lich su, quy che dé'n cùng là san xuà't va tài san xuà't là dòi song trUe tié'p. Nhung san xuà't dò, bàn thàn nò lai ed hai loai: Mot mat là san xuà't ra tu lieu sinh boat nhu thùc àn, quàn ào va nhà cùa va nhùng cóng cu càn thiét de san xuà't ra nhùng thù dò, mat kbàc là san xuà't ra ngay bàn thàn con ngUdi, là tié'p tue nói giò'ng. Nhùng tràt tu xà bòi trong dd con ngUdi cùa mot thdi dai lich su nhà't dinh va cùa mot nuóc nhà't dinh dang sò'ng là do hai loai san xuà't dd quyé't dinh: Mot mat là trình dò phàt trién cùa lao dòng va mat kbàc là trình dò phàt trién cùa già dình ". [1, t r 202].

500

Thàt vày, bat cu xà bòi nào muò'n ton tai va phàt trién déu càn dé'n hai loai san xuat: San xuà't ra thùc àn, vat dùng de nudi sd'ng con ngUdi va san xuà't ra bàn thàn con ngUdi de duy tri ndi giong va cung eà'p lue lUdng lao ddng ebo xà bòi. Già dình vd'n ed ebùc nàng ed bàn là tài tao con ngUdi, dà tham già ngay tu dàu vào cà hai qua trình san xuà't dd.

Già dình khdng nhùng co vai trò to Idn dò'i vói sU phàt trién san xuà't va duy tri nói giò'ng ma con là mot nhàn to' quyé't dinh sU van dòng va phàt trién cùa mot che' do xà boi nhat dinh. Trình do phàt trién cùa lao ddng (bao góm cgng cu san xuà't, ki nàng lao ddng) va trình dò phàt trién cùa già dình (bình thùc két cà'u va tinh chà't già dình) là hai yé'u to quyé't dinh dò'i vài mdi tràt tU xà boi. Nhàn td'quyé't dinh sU thay ddì mot che' dò xà bòi, xét dé'n cùng là trình dò phàt trién cùa lue lUdng san xuat. NgUdc lai sU phàt trién tu thà'p dé'n cao cùa càc bình thùc két cà'u va tinh chà't già dình trong lich su cùng tàc dòng dé'n su phàt trién cùa lUc lUdng san xuà't xà bòi, do dd cùng tàc ddng dé'n su van ddng va phàt trién cùa mdi che dò xà bòi nhà't dinh.

Song dd'i vói càc che' do xà boi kbàc nhau, tàc dòng cùa già dình the bien kbàc nbau. Su kbàc nhau dò là do nhùng diéu kién kinh té' -xà bòi trong tùng giai doan lich su xà bòi quyé't dinh. Trong nhùng xà bòi ed che' do tu hùu, càc giai eà'p thd'ng tri, bde Igt bién càc già dình thành nhùng ed sd xà boi ebo quyén thò'ng tri cùa ebùng. Do dd, vai trd cùa già dình dd'i vài xà boi hi han che'.

Trong xà bòi xà bòi chù nghla, do che dò tu hùu va àp bue bde Igt dà hi xoà bd, già dình dUde xày dung trén quan he bình dàng va tinh thudng yèu thàt sU giùa vd chóng. Kbòng con là mot ddn vi kinh té' riéng le nhU trong xà bòi cu, già dình dudi che do mài là ndi biéu hien nhùng quan he tinh càm, dao due xà bòi chù nghla va co nhùng chùc nàng quan trgng dò'i vói dòi song va sU phàt trién cùa xà bòi mài.

Tài san xuà't ra con ngUdi là chùc nàng xà bòi quan trgng nhà't cùa già dình nhàm bào dàm nhu càu ve sue lao dòng ebo xà bòi. Chùc nàng nuòi dUdng, giào due thè' he tre thành ngUdi edng dàn tot, ed tinh thUdng, biét le phài, eó y thùe dd'i vài dòi sd'ng ebung cùa xà bòi, dò

501

là chùc nàng quan trgng thù hai cùa già dình dudi che' dò Xà boi Chù nghla.

Vige to chùc tò't euge sò'ng già dình là mot yèu càu de xày dUng xà bòi mói, gdp phàn tich cUc vào sU tièn bg xà hdi. Già dình làm tot mgi nghla vu dd'i vài xà boi là diéu kién ton tai cùa xà boi va cùng là cùa già dình.

Ldi ich va banh phùe cùa già dinh boàn toàn gàn lién vói Idi ieh va banh phùc cùa xà boi, va banh phùe cùa xà boi dUdc biéu bien là thdng qua banh phùe cùa tùng già dình, dò là quan diém Màc xit Léninit ve md'i quan he giùa già dình va xà hdi dudi chù nghla xà bòi. Càch mang xà bòi chù nghìa dem lai banh phùc ebo tà't cà càc già dình. NgUde lai, euge sò'ng già dình vui tUdi banh phùc, dUde tò chùc tò't là diéu kién rà't quan trgng de ngUÒi lao ddng ed thè yèn tàm va pbà'n kbdi dem hè't sue minb ra phuc vu xà bòi.

Ho Chù tich dà chi rò: "Rat quan tàm dén già dinh là dùng vi nhiéu già dình cóng lai mài thành xà boi. Xà hdi tò't thì già dình càng tò't. Già dình tò't thì xà bòi mói tò't. Hat nhàn cùa xà bòi là già dình. Chinh vi muò'n xày dUng chù nghìa xà bòi ma phài chù y hat nhàn ebo tot." [2, t r . l l l ] .

2. DIÉU KIÉN HÌNH THÀNH VA PHÀT T R I É N

CÙA GIÀ DÌNH DUÒI CHÙ NGHÌA XÀ HÒI

Càc diéu kién kinh té - xà bòi trong mot giai doan nhà't dinh cùa su phàt trién lich su là nhàn tò' quyé't dinh bình thùc, két cà'u va tinh chà't già dình.

Mae viét: "Ton giào, già dình, Nhà nUóe, phàp quyén, dao due, kboa hgc, ngbé tbuat... chi là nhùng bình thùe dàc thù cùa san xuà't va phuc tùng quy luàt chung cùa san xuà't."[3, tr . l92].

Lich su phàt trién cùa xà bòi loài ngUdi ebùng minh ràng: Già dình dà phàt trién vói nhùng bình thùe kbàc nhau qua càc giai doan phàt trién kbàc nhau cùa xà bòi. TrUÓc kbi xuà't bién bình thùe già dình mot vd mot chong, dà co nhùng bình thùe kbàc nhau cùa già dình

502

phù hdp vói trình dò san xuà't va to chùc xà bòi kbàc nhau. Che do mot vd mot chóng dành dà'u bude phàt trién cao cùa bình thùe già dình trong tièn trình lich su. Nguyén nhàn trUe tié'p hinh thành già dình mot vd mot chóng là che do tu hùu va sU phàn boa xà boi "thành giai eà'p". "Dd là bình thùe già dình dàu tièn khdng càn eù vào càc diéu kién tu nhién ma càn cu vào càc diéu kién kinh té', tue là vào sU tbàng Idi cùa che' dò tu hùu dò'i vài che' do edng hùu lue ban dàu dUdc bình thành mot càch tu phàt." [1, tr. 268 - 269]

Già dình tu ehd dUa trén quan he huyét thd'ng tU nhién dà trd thành nhùng ddn vi kinh té'riéng le, dUa trén ed sd chié'm hùu tU nhàn ve tu lieu san xuà't. Là nhùng ddn vi kinh té' riéng le chùc nàng cùa già dình là nhàm tich luy cùa cài tu nhàn va tài tao con ngUdi chù tu hùu tài san, nhàm bào ve quyén tu hùu dò bang con dUdng thùa kè'tài san.

Do muc dich à'y, quan he hòn nhàn va già dình trong càc xà bòi co tinh trang ngUdi hòc Igt ngUdi déu do Idi ieh tu hùu ehi phó'i. Angghen khàng dinh: "Tu kbi che' dò tu hùu ehién tbàng che' dò còng hùu, tu kbi eó su quan tàm chuyén tài san theo con duòng thùa ké' ma che' do phu quyén va che do mot vd mot chóng ehiè'm dia vi thd'ng tri, thì tu day vìge két hòn chi boàn toàn phu thuòc vào nhùng ly do kinh té ma thòi."[l, tr. 284].

Bà't bình dàng là dàc diém nói bàt cùa già dình tu hùu. NgUdi ehóng, ngUdi cha là ngUÒi chù tài san trong già dình, do dd cùng là nguòi chi phó'i già dinh, dù hg ed tham già bay kbòng tham già lao dòng san xuà't, vi tri dò kbòng he thay dòi. NgUdi già trudng eó uy quyén tuyet dd'i, quàn ly mgi tài san, dinh doat mgi còng vige già dình, tham ehi ed quyén quyé't dinh cà van ménh cùa vd va con. Nhùng nguyén tàc "phu xUóng, phu tuy " trong già dình phong kié'n, "tièn trae, chào mùc" trong xà boi tu san dà ebo thà'y rò so'phàn le thuòc cùa ngUdi dàn bà.

Càc Màc va Angghen dà ehi ra ràng sU ra dòi cùa già dình mot vd mot ehóng là mot hien tUdng tièn bg trong lich su bình thành già dình à'y tà't nhién bao bàm cà tinh trang nò dich ngUdi phu nù. Tinh trang à'y gàn lién vói sU ra dòi cùa che' dò tu hùu, cùa giai eà'p va dà'u t ranh giai eà'p.

503

Tinh trang kbòng bình dàng, thié'u tón trgng làn nhau giùa vd va chóng, giùa cha me va càc con, sU tranh giành quyén Idi kinh té', quyén thùa ké tài san, sU tan rà cùa nhùng mò'i lién he vói già dình ... thè bién rò nhùng màu tbuàn kbòng thè nào kbàc phuc dUde cùa càc già dình phong kién va tu san. Hau qua thò'ng tri cùa càc giai eà'p hòc Igt làm ebo dai bg phàn già dình cùa nhàn dàn lao ddng hi pbà san, bàn cùng va mat banh phùc. Diéu dà làm ebo màu tbuàn giùa càc già dình lao dòng va xà bòi ngày càng phàt trién.

Già dinh trong xà bòi XHCN là mot kiéu già dình boàn toàn mói, kbàc ve chà't vói già dình dUdi che dò tu hùu. Nò dUde bình thành gàn lién vói che dò tu hùu. Nò dUde bình thành gàn lién vói cóng euge cài tao XHCN va xày dUng CNXH.

De thue bién bién lao dòng tu nhàn thành lao dòng xà bòi trUe tié'p, eàn phài xoà bd che' dò tu nhàn, tièn bànb còng hùu boa nhùng tu lieu san xuà't chù yèu, làm ebo già dình kbòng con là ddn vi kinh té tu nhién riéng le nùa.

Tu lieu san xuà't dUde edng hùu hoà va tap thè boa thì lue lUdng lao dòng trong già dinh sé dxióc xà bòi phàn cóng, diéu ehình , thành qua lao dòng dUde phàn phó'i theo so' lUdng va chà't lUdng lao dòng ma mòi ngUdi dà dóng góp cho xà bòi. Vige làm dò sé eó tàc dòng sàu sàc dd'i vói mdi già dình va làm cho quan he trong nói bg già dinh cùng thay dói ve chat. Bién lao dòng tu nhàn thành lao dòng xà bòi trUe tié'p con là xoà bd ed sd kinh té thdng tri cùa ngUÒi già trudng, xoà bd nguón gd'c cùa tinh trang àp bue, bà't bình dàng dd'i vài phu nù trong già dình; xoà bd nhùng màu tbuàn trong quan he noi bd già dình do sU tranh chà'p nhau ve tài san ma sinh ra, bào dàm già dình dUdc xày dUng trén quan he bình dàng tón trgng làn nhau va gàn bó vói nhau giùa mgi thành vièn.

Angghen viét: "Su thò'ng tri cùa ngUÒi dàn òng trong bón nhàn ehi là bau qua cùa sU thd'ng tri cùa hg ve kinh té va sU thò'ng tri dd tu nd sé tièu tan di cùng vài sU thò'ng tri ve kinh tè^' {1, tr .288}.

De thuc hien mot càch triet de vige bién lao dòng tu nhàn thành lao dòng xà bòi trUc tié'p eàn tién hành còng nghiép boa XHCN, xày

504

dUng ed sd vat chà't ky tbuat cùa chù nghla xà bòi ed nén edng nghiép hoà XHCN mdi ed tàc dung tich eUc trong vige xà bòi hoà lao dòng nù vào san xuà't xà bòi va day manh sU nghiép giài phóng phu nù.

Nén còng nghiép Idn xà bòi chù XHCN phàt trién vói nàng xuà't cao, làm cho cùa cài xà boi ngày càng dói dào, gdp phàn cài thien va nàng cao khdng ngùng dòi sd'ng cùa già dình, tàng eUdng phùc Idi tap thè va phùc Idi edng còng. Nhà tre, màu giào, truòng hgc va càc edng trình phuc vu Idi ieh còng còng phàt trién sé làm giàm nhe cóng vige noi trd già dình, nhà't là ngUÒi vd, ngUdi me ed thi giò hgc tap, nghi ngdi, giài tri, làm cho ddi sd'ng tinh thàn cùa già dình phàt trién phong phù va tot dep.

Nhà nude va phàp luàt ed vai trd to Idn dò'i vói sU bình thành già dình mói XHCN. Nhùng diéu kién khàeh quan dò tàc dòng dùng hudng va thùe day nhanh qua trình bình thành già dình mài, cdn càn ed sU tàc dòng manh me cùa Nhà nude XHCN. Hié'n phàp nude cgng hoà XHCN Viét Nam chi rò: "Nhà nude bào ho hòn nhàn va già dình" (Diéu 64) va "xà bòi chàm lo, phàt trién càc nhà ho sinh, nhà tre, Idp màu giào, nhà àn edng edng va nhùng ed sd phùe Idi cho phu nù san xuà't, edng tàc, hgc tap va nghi ngdi" (Diéu 63).

De bào ve che do hdn nhàn mot vd mot chong. Nhà nudc XHCN thuc hien triet de giài phdng phu nù, ban hành luàt hòn nhàn va già dinh mói, phàn ành yèu càu va nguyén vgng cùa nhàn dàn lao dòng va cùa phu nù nói chung. Tuy nhién, trong thUe té càn thà'y ràng thUc hien che dò hdn nhàn mot vd mot chóng là qua trình dà'u t ranh xoà bd nhùng tàn du cùa xà bòi cu bang nhiéu bình thùc va bién phàp, gàn lién vói qua trình phàt trién còng euge cài tao XHCN va xày dUng CNXH. Hòn nhàn tu do va tién bg là hòn nhàn dUa trén ed sd tu nguyén, bình dàng, xuàt phàt tu quan niem luyèn ài dùng dàn va tinh yèu chàn chinh.

Bó' mg ed tràch nhiem góp y kié'n, huóng dàn càc con trong hòn nhàn, nhung kbòng cUdng ép, bude con phài theo y minh. Angghen cho ràng eàn phài trành tbài do khdng dùng cùa thè he già eù muò'n dinh doat thè xàc, tàm bón, tài san, hanh phùe va dau khó cùa thè' bè tre,

505

phài de cho thanh nién nam nù ed quyén tu do dinh doat tUdng lai va banh phùc cùa hg, vui sUóng bay dau khò, hg eó tràch nhiem vói nhau.

Hdn nhàn tu do va tién bd phài dUde bào dàm ve mat phàp li. Tinh yèu nam nù là van de riéng cùa mòi ngUdi, xà bòi kbòng can thiep, nhUng mot kbi hai ngUdi thoà tbuàn két hòn thì phài tón trgng luàt phàp, phài bào dàm ed sd phàp li cùa hòn nhàn. Do là diéu chùng tò sU tón trgng làn nhau trong tinh yèu, biéu thi tràch nhiém dò'i vdi nhau, dd'i vài già dinh va dd'i vdi xà boi. ThUe hien dùng ed sd phàp li khi kè't hdn cdn là yèu càu eàn thiét de bào dàm xày dUng hanh phùe cùa nam, nù, dUde xà boi edng nhàn, dUde luàt phàp cùa Nhà nUóc xà bòi chù nghia bào ve. Tinh thàn ed bàn cùa nhùng quan niem hòn nhàn cùa giai eà'p vò san là nhàm giào due cho mòi ngUdi eó tbài do tràch nhiém day dù nhà't trong tinh yèu va hòn nhàn, bào dàm xày dUng già dình banh phùc.

Qua trình xày dUng già dình mói XHCN kbòng tàch rdi qua trình dà'u tranh càch mang trén tà't cà càc lình vUc kinh té, chinh tri, tU tUdng, vàn hoà dàc biét là euge dà'u tranh trén llnh vUe tu tUdng va van hoà. Cuòc dà'u tranh này kbòng ehi dién ra trong già dình ma con là euge dàu tranh trén pham vi toàn xà bòi nhàm cài tao cài eù, xày dUng cài mói trén nhùng quan niem ve tinh yèu, bón nhàn , giào due, dao due va lò'i song.

TÀI LIEU THAM KHÀO

1. C.Màc-Ph.Angghen toàn tap, tap II, NXBST, Ha Noi, 1971.

2. Ho Chi Minh toàn tap, tap II, NXBST, Ha Nói, 1980.

3. C.Màc- Bàn thào kinh tétriè't hgc nàm 1844, NXBST Ha Noi 1962.

4. Phan Bich Ngge, Mot sdsuy nghi xoay quanh quan diém giào due cùa Khdng Tu. Hòi nghi kboa hgc nù làn thù 8, DHQGHN.

5. Giào due giài tinh cho thanh nién, Tap chi DSKHHGD So 18/2003.

506