Giảng dạy trẻ khuyết tật trong môi trường giáo dục hòa nhập

Chp nhn S a dng: B cng c To ra Mi trng Hc tp Thn thin Ha nhp Cun s 3

Ging dy tr khuyt tt trong mi trng gio dc ha nhp

NH XUT BN I HC S PHM TPHCM

Mi trng Hc tp Thn thin Ha nhp

Vic thit k v trnh by cc ni dung trong n phm ny khng th hin bt k quan im no ca UNESCO v tnh trng php l ca bt k quc gia, lnh th, thnh ph hoc khu vc hoc ca chnh quyn, hoc cc vn lin quan n ranh gii ca cc nc, khu vc ni trn.

Li ni u

Quyn c gio dc mang tnh ton cu v m rng cho tt c tr em, thanh nin v ngi ln khuyt tt. Quyn ny c ghi nhn trong Cng c v Quyn tr em (1989) v Cng c v Quyn ca Ngi khuyt tt (2008). N cng c cp trong mt s tuyn ngn quc t quan trng, bao gm Tuyn ngn Th gii v Gio dc cho mi ngi (1990), Tuyn ngn Salamanca ca UNESCO v Khung hnh ng (1994), v Khun kh Hnh ng Dakar (2000).

m bo quyn c gio dc l s mnh quan trng nht ca UNESCO, v iu ny c cc nc thnh vin ca t chc ghi nhn v khng nh. Gio dc phi c hiu l mt nn gio dc c cht lng. Do , UNESCO nhn mnh, khng ch n thun l quyn c gio dc, m c th l quyn c hng mt nn gio dc c cht lng cho tt c mi ngi.

Hin nay ti cc nc ang pht trin, a s tr em khuyt tt khng c n trng, trong khi nhiu em c n trng li khng theo kp vic hc tp. Loi b ro cn i vi vic tip cn gio dc v hc tp cho ngi khuyt tt l iu kin tin quyt thc hin Gio dc cho Mi ngi. m bo mi tr em c tip cn vi mt nn gio dc c cht lng, cc chnh sch v vic thc hin cc chnh sch trong gio dc phi bao gm tt c hc sinh, khuyn khch s tham gia y ca tt c cc em, v thc y s a dng trong gio dc nh mt ngun lc, ch khng phi l mt tr ngi. Gio dc

ha nhp cho mi ngi s m ng cho s thnh vng ca cc c nhn v cho ton x hi, ni chung. S thnh vng ny, i li, s dn n mt s pht trin bn vng v ha bnh ca ton nhn loi.

Cun sch ca UNESCO Chp nhn s a dng: B cng c to ra Mi trng Hc tp Thn thin Ha nhp (ILFE) cung cp nhng phng php thit thc v ton din gip cc trng hc tr nn ha nhp, thn thin v nhy cm v gii hn vi ngi khuyt tt. Hng dn ny s b sung cho B cng c ILFE ca UNESCO khi tp trung vo cc vn c th cn phi c gii quyt khi ging dy cho ngi khuyt tt. N cung cp nhng hng dn thc t ging dy cho tr khuyt tt thnh cng m khng nh hng n cht lng. Cc hng dn trong cun sch s nhn mnh vic thc hnh hc tp thn thin gip tr khuyt tt th hin c ht nhng tim nng ca chnh mnh.

Cun sch ny thc s l mt sn phm ca s hp tc. Trc tin n c son tho trong ni b v sau c ng Terje Watterdal thuc i tc Pht trin Quc t, cng l mt nh t vn ca UNESCO v gio dc ha nhp, ng thi l mt nh t vn gio dc ha nhp cho mt s t chc pht trin ti chu , bin tp v hiu chnh. Cun sch cng nhn c nhng kin ng gp v xut ci thin ca cc nh gio dc trn ton th gii. Vn phng UNESCO ti Bangkok xin cm n tt c mi ngi v nhng ng gp ca mnh cho cun sch ny. Johan Lindeberg, Tr l Cn b Chng trnh ca Vn phng Gio dc vng chu Thi Bnh Dng ca UNESCO iu phi d n v b phn xut bn ca UNESCO, Caroline

Haddad v Pongsuda Vongsingha, sp xp ni dung v dn trang cho cun sch in ny.

Gwang-jo Kim Gim c, Vn phng Gio dc vng chu Thi Bnh Dng ca UNESCO

LI CM N c s cho php ca T chc UNESCO ti Thi Lan, T

chc Lin minh Na Uy ti Vit Nam bin dch v iu chnh ni dung quyn sch bng nhng tnh hung cho ph hp vi tnh hnh gio dc ha nhp tr khuyt tt ti Vit Nam, hy vng quyn sch ny s c s dng nh l cm nang hng dn cc k nng c bn trong dy hc ha nhp cho tr khuyt tt theo xu hng gio dc cho mi tr.

Chng ti xin chn thnh cm n T chc UNESCO cp php cho chng ti dch v bin tp quyn sch ny ph bin v s dng ti cc a phng , ang v s thc hin gio dc ha nhp cho tr khuyt tt. Chng ti xin cm n Ph Gio s Tin s L Vn Tc, nguyn Gim c Trung Tm Nghin cu Gio dc c bit thuc Vin Khoa hc gio dc Vit Nam, hiu nh bn dch, cc thut ng chuyn ngnh, b sung nhng v d minh ha dy tr khuyt tt ti Vit Nam quyn sch gn gi hn vi i tng c gi l cc gio vin ph thng, cc nhn vin cng tc x hi, sinh vin ngnh gio dc c bit... Chng ti cng gi li cm n ch Hong Thu Hng, ngi dch bn tho u tin v nhm Cn b chng trnh ca T chc Lin minh Na Uy ti Vit Nam ng gp bin dch quyn sch ny. Chng ti chn thnh cm n Nh Xut bn i hc S phm TP HCM trong vic bin tp, in n v xut bn quyn sch ny.

Vi mong mun quyn sch s gp phn cung cp thm kin thc v k nng trong ging dy cho tr khuyt tt hc ha nhp ti cc trng ph thng, chng ti hy vng cc thy c

gio n nhn v s dng quyn sch ny lm giu cho vn kin thc v k nng ca chnh mnh, thc y cng tc dy ha nhp tr khuyt tt ngy cng hiu qu hn, phn u t mc tiu Gio dc cho mi tr.

Thay mt cho T chc Lin Minh Na Uy ti Vit Nam

Gim c

Kare Borseth Ronningen

Dn nhp

Ti b khim th lc nm tui sau mt cn bnh qui c v sau khi chn tui ti c gi n mt trng hc chuyn bit dnh cho ngi khim th vo nm 1960. Ngi trng ny Bandung, cch nh ti khong 80 km. Ti mt vi ngy u tin trong trng hc c bit ny khc v s xa cch cha m, anh ch em, bn b thi th u ca ti, v qu hng ti. Nu ti c n trng i hc ti qu nh, k nim au n ny khng bao gi xy ra.

Tuy nhin, phn cn li cuc i hc sinh ca ti din ra rt tt. Trng hc c sn nhng dng c hc tp c thit k c bit cho hc sinh khim th. Gio vin c th ch n mi c nhn hc sinh v quy m lp hc nh. Mi trng x hi thn thin v cng ng xung quanh bao gm ch yu l ngi khim th v nhng ngi sng mt c hiu bit ng n v bnh m la. Ti v cc bn c th tip cn c mi trng sng xung quanh mnh, v n thng c thit k c cn nhc n kh nng nh hng v di chuyn ca ngi khim th, cn chng ti th c o to cc k nng nh hng v di chuyn (O&M). Mt yu t quan trng khc gip chng ti rt nhiu l chng ti c th d dng tm thy nhng tm gng v nhng ngi ln khim th thnh cng trong trng.

Tuy nhin, lc mi ri khi cng ng c bit trong trng hc dnh cho ngi khim th, ti cm thy b sc v bc bi vi cuc sng x hi thc s ca cng ng chung. Mt

mt, hu ht cc thnh vin ca cng ng x hi xung quanh ti thiu s hiu bit ng n v bn cht ca bnh m la; v mt khc, ti khng c chun b i ph vi cc mi nguy him trong x hi.

Trong mt trng hp khc, ti bit mt sinh vin c gi ti mt chng trnh gio dc bn ha nhp trong nhng nm 1980. Khi cu bc vo nm u tin ca chng trnh trung hc c s, d n gio dc ha nhp kt thc v chng trnh gio dc bn ha nhp chm dt. Mc d vn c hoan nghnh tip tc hc tp ti trng, cu khng nhn c nhng s h tr cn thit trong hc tp. Gio vin gio dc c bit ca cu ngng cng tc vi cc gio vin ng lp. Do , cu khng c sch ch ni Braille, cc gio vin khc cng khng bit lm th no dy ton cho cu, v cu khng th tham gia tch cc trong cc gi th thao, Cha m cu, v th, quyt nh a cu tr li trng hc chuyn bit dnh cho ngi khim th.

Cc v d trn chng minh rng mt trng hc tt dnh cho hc sinh khim th v cho nhng hc sinh c bt k khuyt tt no l ni khng ch to iu kin cho vic hc ca hc sinh, m quan trng nht l to iu kin hc sinh c th hc cch sng trong mt x hi mt th gii vi s a dng. Mt trng hc ha nhp l ni tt nht chun b cho thanh thiu nin sng trong mt th gii a dng. gip cho hc sinh khuyt tt hc cng vi bn b cc em mt cch c ngha v hiu qu, cn phi thit lp mt h thng h tr. H thng h tr ny phi m bo tt c hc sinh c th c tip cn bnh ng cc ngun lc hc tp c sn trong cc trng hc. Bng cch

ny, hc sinh khuyt tt hon ton c th tham gia vo tt c cc hot ng hc tp cng vi cc bn khng c khuyt tt. Cun sch ny hng dn cc nh gio dc phi lm g thc y s tip cn bnh ng v s tham gia y ca hc sinh vi nhng kh nng a dng trong mt mi trng ha nhp, v nh thc hin y cc quyn ca h.

Didi Tarsidi Ch tch Hi Ngi M Indonesia

(PERTUNI)

Mc lc Gii thiu .............................................................................1 Khi nim Khuyt tt ......................................................7

Nhng ro cn trong Hc tp, Pht trin v Tham gia v Cch vt qua chng ................................................12

Nhng ro cn trong Hc tp, Pht trin v Tham gia l g? .............................................................................................12 Nhng ro cn v Mi trng (v Thi ) ..........................13 Nhng ro cn c nhn ........................................................14

Xc nh nhng ro cn trong Hc tp Pht trin v Tham gia ........................................................................................19

Nhng li khuyn thit thc xa b nhng ro cn trong Hc tp, Pht trin v Tham gia ..................................20

Mi trng hc d tip cn Cc nguyn tc thit k tng th ...............................................................................26

By (7) Nguyn tc Thit k Tng th ........................28 Khim thnh ........................................................................38

Tm quan trng ca Can thip sm v ph hp ...........39 Cc phng thc v phng tin giao tip ...................40

Ngn ng k hiu v bng ch ci ngn tay ................40 Khim th ............................................................................57

Khim khuyt th cht Nhng khim khuyt v vn ng v di chuyn ...............................................................75

Bnh bi no ...............................................................80 Khim khuyt Pht trin/Tr tu ..........................................82

Hi chng Down .......................................................86

Nhng kh khn c th trong hc tp..................................93

Chng kh hc ton .....................................................94 Chng kh vit ............................................................94

Chng kh c.............................................................96 Chng kh phi hp ng tc.....................................103

Cc khim khuyt v khuyt tt khc ..............................105 ADHD Chng Ri lon tng ng gim ch ........105

Chng ri lon ph t k (ASD) ...............................105 Bnh ng kinh..........................................................113

Hi chng Tourette (TS) ............................................115 Nhng kh khn v X hi, Tnh cm v Hnh vi ...........118

Song tt Khim thnh Khim th ( ic M) ..........123 a khim khuyt .............................................................127

Cc ngun ti liu tham kho trn Internet .....................129 Lin lc xut bn ..............................................................132

Thut ng ..........................................................................133

Ging dy cho tr khuyt tt trong mi trng ha nhp 1

Gii thiu

Chng ti thit k cun sch ny gip c gi c th xc nh v loi b thnh cng cc ro cn i vi vic hc tp, pht trin, v s tham gia m nhiu tr em khuyt tt ang phi i mt. Chng ti s khng b qua nhng kh nng ca tr em khuyt tt; tuy nhin, trng tm chnh ca chng ti trong tp sch ny l cung cp thng tin ton din v mt s nhng dng khuyt tt khc nhau, cng nh cch thc lm th no cha m, gio vin v cc nh qun l gio dc c th p ng nhu cu ca tr em khuyt tt mt cch hiu qu. Sau cc ni dung v chuyn mn, chng ti s lit k mt s li khuyn thit thc ging dy tr em vi nhng khuyt tt khc nhau trong mi trng gio dc ha nhp. Tr em khuyt tt khng phi l mt nhm ng nht m mt gii php s ph hp vi tt c. Do , iu quan trng l chng ta phi tm kim cc chin lc khc nhau tm ra nhng phng php ph hp nht cho mnh, v cho nhng hc sinh trong lp hc ca mnh.

Tt c chng ta u bit rng mi a tr l duy nht v khc bit. Chng c kh nng khc nhau, hc tp theo nhng cch khc nhau, v vi tc khc nhau. V vy cn thit lp mt mi trng hc tp thn thin, ha nhp v khng ro cn trong mi trng hc v mi cng ng trn khp th gii tt c tr em c pht trin y nhng kh nng v th cht, x hi, tnh cm v kh nng hc tp ca mnh. iu quan trng cn ghi nh l kh nng hc tp ca mt a tr khng th pht trin tch bit vi cc yu t tnh cm, x hi, v th cht, v

2 Ging dy cho tr khuyt tt trong mi trng ha nhp

l nhng kha cnh ph thuc ln nhau trong s pht trin ca mt a tr.

Nu khng c tip cn mt h thng h tr ton din, nhiu tr em khuyt tt s khng bao gi c n trng, hoc khng theo kp chng trnh gio dc trn lp, hoc s li lp v khng th pht huy c ht nhng kh nng ca mnh. Nhng h tr c nhn ch yu nn do cc gio vin ng lp thc hin. Tuy nhin, cc gio vin ny c th cng cn s h tr ca cc ng nghip trong trng v cc ngun lc bn ngoi m bo cc em hc sinh khuyt tt c th nhn c nhng h tr cht lng cn thit, da trn nhng nhu cu hc tp ca mi c nhn.

Mt h thng h tr l tng s cung cp ngun gio vin ng lp, cc chuyn gia trong cng ng, cc trang thit b h tr dy v hc. Sch in ch ni Braille, xe ln, my tr thnh, v bng giao tip s c cung cp min ph hoc vi gi c hp l. Mt h thng h tr ton din cng s cung cp cc dch v kim tra sc khe v chm sc y t. Nhiu tr em khuyt tt s c hng li t cc ca phu thut lm gim hoc thm ch loi b nhng bt li do khuyt tt gy ra. Tr em khim th l mt trong nhng nhm tr c hng li t dch v chm sc mt cht lng cao cho tr em. Tuy nhin cc dch v ny rt him c cc nc ang pht trin v nu c, th cng rt t v ch mt s t tr c iu kin mi c th tip cn c.

a s tr em khuyt tt cc nc ang pht trin khng c n trng, trong khi , nhiu em trong s tr ang theo hc ti cc trng hc c bit phi sng xa gia nh, bn b, v cc bn cng trang la. Tuy nhin, ngy cng nhiu tr khuyt


tt c n trng ph thng, ni tr c th cng hc, cng chi v ln ln vi cc bn khng khuyt tt ca mnh (gio dc ha nhp). m bo tt c tr em c tip cn vi gio dc c cht lng ti cc trng hc trong cng ng, chng ta nn xem xt nghim tc cc chnh sch v thc tin p dng ti cc trng hc chc chn rng tt c hc sinh u c khuyn khch, c to iu kin tham gia v pht trin.

Nhiu gio vin, lnh o nh trng v ph huynh hc sinh lo lng v hu qu ca vic tip nhn tr khuyt tt theo hc ti cc trng hc ca mnh. H lo ngi liu vic a hc sinh khuyt tt vo hc cng hc sinh khng khuyt tt c nh hng n kt qu hc tp ca cc hc sinh khc trong trng, v nh trng thy h phi cnh tranh vi cc trng khc trong vic tip nhn hc sinh, kinh ph v h tr cho hc sinh (iu ny l thc t xy ra nhiu trng hc trn ton th gii). Tuy nhin, nu tt c cc trng u c mi trng hc tp thn thin, ha nhp v n nhn tt c tr em t cc cng ng xung quanh th nhng ni lo ngi ny s dn bin mt, v tt c cc trng hc s phi cnh tranh trn c s bnh ng hn. V vy, gio dc ha nhp v thn thin vi tr nn c xem l mt phng php ci thin trng hc: ha nhp l lm sao mt nn gio dc c cht lng phc v cho tt c mi tr.

C rt nhiu v d v cch thc hin gio dc ha nhp v vic tuyn sinh tr em khuyt tt hay tr c nhu cu gio dc c bit gip cho nh trng nng cao cht lng gio dc ca tt c cc em hc sinh nh th no. Mt trng tiu hc ti thnh ph Payakumbuh trn o Sumatra, Indonesia, c s ci thin t l trung bnh trong kt qu hc tp ca hc sinh (nh gi theo cc k thi quc gia), sau khi nhn hc sinh l tr


em khuyt tt v tr c nhu cu gio dc c bit. Vo nm 2003, nh trng quyt nh tip nhn tt c tr em (khng c ngoi l) t cc cng ng xung quanh. Cc gio vin nhanh chng tr nn nhy cm hn v p ng nhu cu ca tt c cc em hc sinh trong trng, v s tham gia ca cng ng cng tng. Hin nay, khong 20% hc sinh trung hc ca trng Payakumbuh l tr khuyt tt hoc c nhu cu gio dc c bit. Kt qu ca nhng n lc ny l: s tr em b hc gim t tm em nm 2004 xung bn em trong nm 2005, v trong 2 nm 2006, 2007 khng c tr b hc. Nh , chnh quyn thnh ph Payakumbuh t ra mc tiu tt c cc trng hc trong thnh ph s l cc trng thn thin, ha nhp v cho n tt c hc sinh. Chnh quyn thnh ph nhn ra rng trng hc ha nhp l m hnh trng hc c cht lng.

Vic pht hin sm, xc nh v c nhng can thip kp thi l rt cn thit tr em khuyt tt th hin y kh nng th cht, tr tu, x hi, v tnh cm ca mnh. Ph huynh ca tr khuyt tt trong nhiu trng hp s cn s h tr t cc chuyn gia y t, gio dc v chm sc tr em, v c nhiu ngi s cm thy khng an ton khi nui mt a tr khuyt tt. Cc bc cha m cn c khuyn khch i x vi con mnh, trc tin v quan trng nht nh l mt a tr, tc l hc cch pht hin v nh gi kh nng ca con em mnh, hn l ch vo nhng khuyt tt ca tr. Ph huynh cn phi c h tr tin tng vo bn nng lm cha m ca mnh, ng thi h cng cn hc mt s k thut v k nng c bn giao tip tt hn vi con ci v h tr cc em trong sut qu trnh pht trin. Cun sch ny cp n mt s vn kh khn m nhiu bc


ph huynh v gio vin thng gp phi khi nui dng v gio dc tr em khuyt tt.

Chng ta xc nh rng tr em khuyt tt khng phi l mt nhm ng nht. Cng ging nh nhng a tr khc, tr em khuyt tt c nhng nhu cu c nhn, v c nhng tri nghim cc ro cn khc nhau. Mt s ro cn c lin quan n khuyt tt trong khi cc ro cn khc li khng.

Lu , cun sch ny ch n thun l mt ti liu gii thiu; bn s cn nhiu thng tin hn. Do , ba sau ca cun sch, chng ti lit k danh sch cc ngun ti liu trn cc website c th c ti v min ph. Tuy nhin hu ht cc ti liu ny ch c bn ting Anh.

Ngoi ra, c rt t sch v ti liu in n c cht lng v min ph lin quan n gio dc tr em khuyt tt trong bi cnh ha nhp. Hu ht s phi mua ti cc hiu sch hoc t hng qua Internet. T chc UNESCO cng c th c mt s ti liu v ti ny. bit thm thng tin, xin vui lng lin h vi vn phng Gio dc ca UNESCO Khu vc chu v Thi Bnh Dng (a ch c ghi mt sau ca cun sch), hay vn phng UNESCO gn nht, hoc y ban Quc gia UNESCO ti nc s ti.

Nu c mt tr khuyt tt trong lp hc hoc trong trng, v bn mun bit thm v khuyt tt ngoi nhng thng tin t cun sch ny, xin vui lng lin h vi cc trng i hc, cao ng s phm gn nht. Nhiu trng cao ng, i hc, cc c quan chnh ph v cc t chc phi chnh ph cng c t chc cc kha hc ngn hn, hay cc chng trnh sau i hc v gio dc vi cc nhu cu c bit v trong bi cnh ha nhp.


Cc bn tin v tho lun nhm ca Mng li H tr Gio dc (EENET) c tr s ti Chu , cng nh ti chu Phi, Brazil v chu u s cung cp, chia s thng tin trao i gia cc gio vin, ph huynh v cc nh hoch nh chnh sch gio dc v cch thc lm th no thc hin gio dc ha nhp thnh cng. bit thm thng tin, xin hy lin h vi [email protected] hoc vit th cho mng li EENET chu ti Jakarta theo a ch c ghi ba sau tp sch ny.

iu quan trng nht, hy tin vo kh nng ca bn, tp trung vo tt c kh nng v tim nng m tr khuyt tt c, hy quan st v lng nghe cc em, cho php cc em dy bn, v hy s dng s sng to ca bn thn.

mailto:[email protected]


nh ngha Khuyt tt

nh ngha khuyt tt l g n nay vn cn l mt vn v c rt nhiu nhm khuyt tt khc nhau v c s khc bit ln gia cc c nhn trong cc nhm ny. V vy, nh ngha khuyt tt rt phc tp v thng gy nhiu tranh ci. Nhiu ngi vi mt s khim khuyt khng t nhn mnh l ngi khuyt tt. Mt s ngi khim thnh s dng ngn ng k hiu giao tip vi nhau, s khng khi no cho rng mnh l ngi khuyt tt, m l mt thnh vin ca nhm s dng ngn ng thiu s (ngn ng k hiu), v chu ng s phn bit i x nh nhiu nhm ngn ng thiu s khc. Mt s ngi li thch thut ng c kh nng khc.

Thut ng khuyt tt thng gn lin vi nhng dng khim khuyt nhn thy c. Tuy nhin, bt k thut ng khuyt tt c s dng nh th no, iu quan trng l phi nh rng tr em trc tin v quan trng nht l tr em, cho d chng c khuyt tt hay khng.

T chc Phn loi Chc nng Quc t (ICF) nh ngha khuyt tt l kt qu ca s tng tc gia mt ngi c khim khuyt v cc ro cn v mi trng v thi m h c th phi i mt1.

1 Ngi khuyt tt quc t. (2005) DPI Cng bo nh ngha ngi khuyt tt trang trn URL: http://v1.dpi.org/langen/resources/details.php?page=74 (15 thng 11 nm 2007).

http://v1.dpi.org/langen/resources/details.php?page=74


Nh vy, theo nh ngha ca ICF, mt a tr b khim khuyt v th cht, phi dng xe ln di chuyn v khng th i hc v ng dc v/hoc khng th s dng nh v sinh s chc chn l ngi khuyt tt v chnh l hu qu ca nhng ro cn v mi trng m em phi i mt. Tuy nhin, mt a tr b khim th c th tip cn sch v v nhng ti liu hc tp khc bng ch ni, c cc gio vin h tr gio dc v ang theo hc mt trng hc ni c mi trng gio dc thn thin v ha nhp cho tt c tr em th c xem l c khim khuyt, nhng khng nht thit l mt ngi khuyt tt bi v em khng phi i mt vi nhng ro cn mi trng v thi ca nhng ngi xung quanh.

C s nhm ln v bt ng (k c trong nhm cc nh gio dc cng nh cc t chc i din cho ngi khuyt tt), lin quan n ba thut ng khim khuyt, khuyt tt v tn tt, cng nh khi no v nh th no l thch hp s dng mi thut ng ni trn. Theo nhiu ngi, khuyt tt c hiu theo mt ngha rng trong chui lin tc nh hnh di y2:

Khim khuyt -> Khuyt tt -> Tn tt

Khim khuyt c th to ra tnh trng khuyt tt, do c th dn n tn tt. Tnh trng tn tt thng dn n nhng thit thi hay yu th khi tip cn nhng quyn li kinh t v x hi. Cng ng s tr nn t hiu bit v thiu s quan tm hn v nhu cu ca ngi khuyt tt v cc ro cn m h phi i 2 n.a (2004) Tm hiu v Ngi khuyt tt: Thay i Thi v Hnh vi Ha nhp X hi. Ahmedabad: UNNATI - T chc Gio dc v Pht trin Ngi Khuyt tt Quc t (trang 4-5).


mt, nu ngi khuyt tt b c lp, tch bit. iu ny s dn n mt khong trng ngy cng ln trong s hiu bit v tr em khuyt tt v nhu cu ca tr.

T chc Y t Th gii (WHO) nh ngha khim khuyt, khuyt tt v tn tt nh sau3:

Khim khuyt

L bt k mt s mt mt tm thi hoc vnh vin hoc bt thng no trong cu trc hoc chc nng ca c th, v th cht hoc tm l. Khim khuyt l mt ri lon nh hng n cc chc nng, c th v tm thn (tr nh, thc) hoc cm gic, cc b phn ni tng (tim, thn), hoc bn ngoi (u, thn hoc chn tay)

Khuyt tt

L s hn ch hoc mt kh nng thc hin mt chc nng/hot ng theo cch thc hoc trong phm vi c coi l bnh thng i vi mt con ngi, ch yu l do cc khim khuyt to ra.

Tn tt

y l kt qu ca s khim khuyt hoc khuyt tt lm hn ch hoc ngn cn vic thc hin mt hoc mt s vai tr c coi l bnh thng, ty thuc vo tui, gii tnh, v cc yu t vn ha x hi.

3 Barbotte, E./Guillemin, F./Chau, N./Lorhandicap Group. (2001) T l ngi Khim khuyt, Khuyt tt v Tn tt, v Cht lng Cuc sng so vi Nhm Dn s chung: Xem xt cc ti liu, n bn gn nht, trong Bn tin ca T chc Y t Th gii, Vol. 79, s 11 ( trang 1047).


Tt c cc nh ngha trn hin vn ang c nhiu chnh ph v cc t chc s dng. Mt s bn lin quan chnh vn tip tc mun a ra nhng nh ngha mi hn. Thut ng tn tt, tuy nhin, b nhiu ngi coi l phn bit i x v tr nn lc hu.

Nhiu nh hng ca cc khim khuyt c th c gim bt nu tr em c c hi:

Tng tc vi bn b cng trang la v ngi ln trong cng ng ca chng.

Tri nghim nhiu mi trng sng gim thiu tc ng ca cc khim khuyt, v d cc ta nh m khng c bc tam cp.

c cha m v gio vin dy hay h tr tm hiu cc k nng mi4.

c gp g v hc hi t nhng ngi khuyt tt khc, nhng ngi c th tr thnh tm gng v ngun cm hng cho cc em.

Ti cng gp thn tng ca ti trng trung hc c s. ng l mt sinh vin khim th tt nghip t mt trng ph thng. ng gp cha m ti thng qua mng li cc bc cha m c con khim th ang hc ti cc trng hc ph thng. ng c tuyn lm gio vin nh ca ti v gip ti hc mn ton v ha hc v cc mn hc ny i hi phi hc bng

4 UNESCO. (2003) S hiu bit v ng ph vi nhu cu ca tr em trong lp hc ha nhp. Paris: T chc Vn ha Khoa hc v Gio dc, Lin hip quc (trang 23).


ch ni (Braille) c bit. Chng ti chia s mt s mi quan tm c bit m cc bn sng mt ca ti s khng bao gi hiu c. V d: chng ti ni v nhng kh khn khi bt u bui ni chuyn trong mt nhm ln, hoc lm sao nhn ra mt ngi ch bng ging ni ca h. Khi ti i tu vi ng, ti hc c t ng cch yu cu gip ti nh ga5.

Kentaro Fukuchi

5 Fukuchi, K. (2008) Chng ti cng nhau hc nh th no? Thc hnh Ha nhp Nht Bn Bn tin # 5 ca EENET chu . Jakarta, Indonesia. EENET chu (trang 22-23).


Nhng ro cn trong Hc tp, Pht trin v Tham gia v Cch vt qua chng

U L NHNG RO CN TRONG HC TP, PHT TRIN V THAM GIA?

Cc ro cn trong vic hc tp, pht trin v tham gia m tr em phi i mt rt khc nhau i vi mi a tr. iu quan trng l chng ta cn nhn ra rng tt c tr em c tr em c v khng c khuyt tt u phi i mt vi nhng ro cn . Nu nhng ro cn ny khng c gii quyt ng cch, tr em s khng th hin ht nhng tim nng v th cht, tnh cm x hi v kh nng hc tp. Cc ro cn, do , c th c xy ra tm thi hoc vnh vin, ty thuc vo hiu qu ca cch ng ph v loi b chng.

Tr em khuyt tt phi i mt vi c hai loi ro cn t mi trng v c nhn6 hai loi ro cn ny c mi quan h vi nhau cht ch. Kt hp hai loi ro cn ny s to nn mt lot nhng ro cn cn c nh trng, gia nh v cng ng gim thiu v loi b, nu c th, tr em s c th pht trin ti a tim nng ca mnh.

6 Johnsen, B.H. /Skjrten, M.D (2001) Gio dc Cc Nhu cu Gio dc c th Gii thiu. Oslo: Unipub Forlag (trang 31).


NHNG RO CN MI TRNG (V THI )

Khng c tip cn hoc hn ch tip cn vi cc chng trnh can thip sm tc ng ca cc khim khuyt s tng theo php nhn nu tr khng c tip cn cc chng trnh can thip sm c cht lng (h thng h tr).

Gio vin, lnh o v thanh tra trng hc nu h phn bit i x i vi nhng tr em c coi l khc bit so vi phn ln cc hc sinh khc trong trng.

H thng ni quy v php lut nu c tnh k th, phn bit hay loi tr hc sinh khuyt tt.

Chng trnh ging dy nu l mt chng trnh cng nhc v khng p ng vi s a dng v kh nng, nhu cu v hon cnh gia cc hc sinh.

Phng php ging dy v ti liu hc/ging dy nu khng thn thin hoc khng p ng vi s a dng v kh nng, nhu cu v hon cnh gia cc hc sinh.

H thng kim tra v nh gi thng thc hin nh gi ban u hoc ring bit mc hc tp ca tr theo tiu chun chung hn l nh gi qu trnh tin b ca c nhn l tng nht l kim tra v nh gi s pht trin th cht, tnh cm, x hi v hc tp ca tr.


Mi trng hc tp ti trng v lp khi khng phi l mi trng ha nhp, hc tp thn thin, hoc thm ch tr khuyt tt khng th tip cn v mt c hc hay th cht.

iu kin x hi, kinh t v chnh tr.

NHNG RO CN C NHN Giao tip khi mt a tr c ngn ng u tin khc

vi a s bn b, thy c v/hoc cc ti liu hc tp c sn trong trng hc (ro cn ny bao gm cc tr em c ngn ng k hiu l ngn ng u tin, cng nh cc em s dng ch Braille khi vit).

ng lc km khi tr em c t hoc khng c ng lc hc tp, do nhiu yu t khc nhau, thng lin quan n cc ro cn v mi trng v thi c lit k trn.

Bt an, lng t trng thp v thiu t tin (iu ny c th l kt qu ca s kt hp cc ro cn v mi trng, thi , v c nhn mt s trong c lit k trn).

Xm hi tr em b lm dng tm l, th cht v/hoc tnh dc c th gp tr ngi nng trong hc tp, pht trin, v tham gia. Cc tr ngi ny c th trnh c nu c s can thip ton din ca nh trng v gia nh, cng nh t mt h thng h tr (cc chuyn gia gio dc v y t). Tr em khuyt tt (c bit l nhng em ang sng trong cc c s gio dc chuyn bit) c bit d b xm hi.


Su mi lm phn trm tr em ang i hc cho bit cc em ang phi i mt vi s trng pht (...) Hn 50% tr em cho bit phi i mt vi mt trong s cc hnh thc xm hi tnh dc (...) Tr em ng ph, tr em i lm v tr em sng trong cc c s chm sc c t l cao nht b tn cng tnh dc7.

Gii tnh cc em gi khuyt tt gp nhiu ro cn tng t nh ph n v tr em gi khng b khuyt tt phi i mt, nhng s c lp ca x hi v s ph thuc vo gia nh thng lm cho cc ro cn ny v hu qu ca chng tr nn trm trng hn. Hu ht cc ch s thnh cng v gio dc, ngh nghip, ti chnh v v tr x hi ca ph n v tr em gi khuyt tt thng thp hn so vi ph n khng b khuyt tt hoc nam gii khuyt tt nh h8.

Thiu s hiu bit v chp nhn chung i vi ngi khim thnh. Nhiu tr em khim thnh thng cm thy b c lp, ngay c trong gia nh mnh. Cc c gi v ph n ic Afghanistan thng cm thy thit thi gp i v thiu trang thit b gio dc ph hp v do t c trin vng v hn nhn.

Abdul Ghaffar (2005)9

7 Kacker, L. (2007) Kho st trn tr em b lm dng: n 2007 trong Bn tin chu ca EENET. S 4. Jakarta, Indonesia: EENET chu , trang 15-16. 8 Gim st Quyn con ngi. (2007) Ph n v Tr em khuyt tt URL: http://www. hrw.org/women/disabled.html (4/8/ 2008). 9 Ahuja, A./Watterdal, T. M. (2006) EENET chu . Phng vn: Pht trin Ngn ng K hiu Vn Ha nhp v Quyn trong Bn tin chu ca EENET. s 2. Jakarta, Indonesia: EENET chu (trang 34-35).

http://www.


Thiu nng lc x hi nhiu tr em tri nghim nhng kh khn x hi v chnh nhng kh khn ny c th to ra nhng ro cn i vi vic hc tp, pht trin v s tham gia, v cui cng l b xa lnh trong trng lp hay loi tr khi trng hc. Nhng kh khn khc bao gm: vic tng tc v chi a vi cc bn cng trang la; giao tip; hnh x theo cch c coi l chp nhn c v mt x hi v vn ha, cng nh nhng kh khn trong vic chp nhn nhng hn ch ca bn thn (mt s kh khn ny c lin quan n cc ro cn mi trng v thi , cng nh s khim khuyt).

Tnh cch Mt a tr c nhiu tm trng v nng tnh l ngi hng ni v s gp kh khn trong giao tip vi bn b (cng nh vi cha m v gio vin). Tr cng s thy kh thch nghi vi nhng tnh hung mi v thay i, c th d dng b phn tm, kh tp trung lu vo cng vic v s c nhng phn ng rt mnh m vi nhng tri nghim tch cc hay tiu cc (nhiu kiu tnh cch/hnh vi ny c lin quan n nhng ro cn mi trng v thi cng nh s khim khuyt ca c nhn).

Nhng hc sinh thuc th h u tin nu a tr l ngi u tin trong gia nh i hc; nhng h tr b sung (h thng h tr) l cn thit ngn chn cc ro cn ny sinh trong hc tp.

Cc nhm thiu s v vn ha, ngn ng v tn ngng nhiu tr em thuc mt nhm thiu s s


phi i mt vi nhng ro cn rt ln trong hc tp, pht trin v tham gia. Nu khng c s h tr c nh hng v mt mi trng hc tp thn thin v ha nhp, nhng ro cn cc em phi i mt c th tr thnh vnh vin. Tr em khuyt tt thuc cc nhm thiu s thng s phi i mt vi nhiu ro cn hn, v hu qu ca nhng ro cn m cc em gp phi thng s nghim trng hn i vi cc em khng khuyt tt cng la.

Ti rt lo lng khi hai c gi t nhm ny tham gia lp hc ca ti (...). Cc em gy m v nhn c v hi d bn v hoang d. Ti t hi iu g ri s xy ra y? Liu cc em c th thc s ha nhp vi cc hc sinh khc? Liu cc em c th theo kp bi ging ca ti? Liu cc em c c cc hc sinh khc chp nhn khng? y l nhng lo lng ln nht ca ti. Tuy nhin, khi ti gp cc em, ti rt n tng bi tnh ch ng v s ngy th ca cc em. Cc em cho n ti vi v d thng v k cho ti nghe v nhng g h tri qua ti ngi trng c. Chnh s ngy th ca cc em khin ti an tm v gip cc em gn gi vi nhng hc sinh khc trong lp. Cc hc sinh khc cng ch ng gip hai em gi ny. Ti v cng hnh phc khi mt trong s cc v ph huynh hc sinh trong lp hi h c th lm iu g gip cc c gi d thng 10.

kin ca mt gio vin Vit Nam

10 Hanh, T. (2007) Cch tip cn Ha nhp Da trn Quyn trong gio dc: Mt v d v Bi hc thc hnh tt t Thnh ph H Ch Minh, Vit Nam trong Bn tin chu ca EENET s 4. Jakarta, Indonesia: EENET chu (trang 30 31).


Khim khuyt nhiu tr em b khim khuyt s phi i mt vi cc ro cn c th lin quan n nhng khim khuyt ca cc em nh: kh khn trong giao tip v gio vin v hc sinh trong cc trng hc khng bit cch s dng ngn ng k hiu; thiu sch ch ni Braille, hoc nh v sinh m ngi s dng xe ln khng tip cn c.

Tnh trng sc khe nu mt a tr b nhim v/hoc b nh hng bi HIV, b ng kinh (mt tnh trng sc khe cng nh khuyt tt), mc bnh st rt, hoc gp bt k nhng vn sc khe khc, c th dn n b phn bit i x hoc khng th n trng (do phi ngh m/bnh ti nh hoc nm vin).

y ch l mt trong nhng ro cn c nhn m nhiu tr em trong cc trng hc v cng ng trn ton th gii phi i mt. c sinh ra trong mt gia nh n thn (ch c cha hoc m), thuc mt ng cp thp hn trong x hi, v gia c, tri qua v chu ng nhng hu qu ca chin tranh hay thin tai, phi lm vic kim sng trc v/hoc sau gi hc, l ngi t nn, cng s dn n nhng ro cn kh c th vt qua trong hc tp, pht trin v tham gia. Do , vic quan trng sng cn vi chng ta, nhng gio vin, ph huynh v cc nh qun l gio dc, l phi to ra trong trng hc v ti cng ng mt mi trng m tt c tr em cm thy chng c cho n, nh gi cao, c tn trng bt k kh nng, hon cnh hoc tnh trng gim thiu v loi b nhng ro cn i vi tr em.


L gio vin, ph huynh, cc nh qun l gio dc hoc cc ging vin ngun, chng ta c th cm thy mnh khng th lm gim bt hoc loi b tt c cc ro cn c lit k bn trn. nh hng ca chng ta n chng trnh ging dy hoc cc iu kin kinh t x hi trong cng ng l rt hn ch. Tuy nhin, vic chng ta nhn thc c nhng ro cn ny c nh hng nh th no n tr em trong trng hc v cng ng, v c nh hng nh th no n kh nng pht trin th cht, cm xc, x hi v hc tp ca tr l iu quan trng nht. Nu chng ta c th to ra mt mi trng hc tp thn thin v ha nhp trong trng hc v cng ng, chng ta c th hn ch nhng hu qu do cc ro cn mi trng (hay h thng) k trn gy ra.

XC NH NHNG RO CN TRONG HC TP, PHT TRIN V THAM GIA

Vic xc nh sm cc ro cn trong hc tp, pht trin v tham gia ca tr l v cng cn thit cho nhng can thip v sau c thnh cng.

Tr em c kt qu hc tp yu thng xuyn c xp vo nhm l c khuyt tt trong hc tp, nhng l do ti sao nhng a tr gp ro cn trong hc tp, pht trin v tham gia th thng khng c nh gi ng mc. Mt s ro cn c th do iu kin lp hc cht chi, chng trnh gio dc khng linh hot v h thng kim tra, ti liu hc tp khng ph hp, hoc thiu cc phng php ging dy thn thin v ly tr em lm trung tm. V th vic dn nhn tr em da trn nhng nh


gi khng tiu chun v ngu nhin l mt thch thc ln cho s ha nhp v thc hin chng trnh gio dc cho mi ngi.

Danh sch cc ro cn ni trn c th c s dng trong vic xc nh nhng thch thc v mi trng, thi , v c nhn m tr em khuyt tt phi i mt trong trng lp v cng ng.

Cch chng ta dy tr em khuyt tt trong qu kh thng c quyt nh da trn nhng chn on y khoa v tnh trng khim khuyt ca cc em. Chng ta ngh rng tr em c nhng chn on y khoa ging nhau nn c ging dy theo cng mt cch. Hin nay chng ta bit rng vic hc tp cn b nh hng bi nhiu yu t khc ngoi nhng khim khuyt ca cc em11.

NHNG LI KHUYN THIT THC XA B RO CN TRONG I VI VIC HC TP, PHT TRIN V THAM GIA To ra mt mi trng trong tt c tr em cm thy

cc em c gi tr nh nhau.

Hy cho tr em giao tip bng ngn ng m , ngay c khi ngn ng ny khc vi ngn ng ging dy c s dng trong trng hc, cho d l ngn ng k hiu hoc ngn ng ca mt dn tc thiu s. Nu trong trng khng c cc gio vin ni ting m ca cc em, hy c gng tm mt ngi no, v d nh mt ngi no trong gia nh hoc cng ng ca tr.

11 Johnsen/Skjrten, p. 31.


Hc tp trng vi em gp nhiu kh khn, v em khng bit ni ting Cam-pu-chia. Nu chng em c dy bng ngn ng ca dn tc mnh, chng em s c th theo kp chng trnh12.

kin ca tr em dn tc Bunong, Cam-pu-chia.

Tr em phi c dnh thi gian by t suy ngh v kin ca mnh. Tr em khuyt tt s cn nhiu thi gian hn so vi nhng a tr khc th hin kin ca mnh.

Hy c gng t nhng cu hi cho cc tr (c bit vi nhng em ang gp kh khn trong hc tp) m bn tin rng cc em s c th tr li. iu ny s xy dng s t tin v khuyn khch tr tip tc vic hc tp ca mnh.

Hy rng lng, chn thnh v trung thc khi khen ngi tr. iu ny s gip cc em xy dng s t tin v pht trin lng t trng mt cch lnh mnh.

Tr em cn c khuyn khch nu kin ca chnh mnh, v chng ta nn c gng p dng nhng ngh ca tr bt c ni no c th.

Chng ta nn khuyn khch c em nam v n tham gia vo tt c cc hot ng ngoi kha v chnh kha.

Nu mt a tr t nhin thay i hnh vi, hoc hnh x khc vi cch em th hin trc y, chng ta nn c

12 UNESCO. (2007) a DVD: Thc y gio dc a ngn ng da trn ting m Bangkok: Vn phng Gio dc Khu vc chu v Thi Bnh Dng ca UNESCO.


gng tm hiu l do ti sao. Nu chng ta bit c iu ny c nguyn nhn l do tr b lm dng (bng li ni, tnh cm, th cht hoc tnh dc), chng ta nn tm kim s t vn v gip t cc t chc lm vic v quyn tr em v bo v tr em. Cc t chc ny c mt hu ht cc cng ng trn ton th gii. Cc t chc nh Cu tr Tr em v cc vn phng ca UNICEF l nhng c quan gn nht bn c th yu cu s gip .

Chng ta nn nh gi qu trnh pht trin (hay nhng tin b) v hc tp, x hi, cm xc v th cht ca tr em thay v so snh kt qu ca tr so vi cc em khc. Nhng tin b ca tr nn c nh gi da trn k hoch gio dc c nhn ca cc em. Cc k hoch ny nn c pht trin vi s lu tm ti nhng ro cn c th xy ra nht nh hng n hc tp, pht trin v s tham gia ca tr.

Hy t chc lp hc v sp xp ch cho tr sao cho tt c cc em u c c hi giao tip, tng tc v hc tp trong lp hc c bit ch ti nhng tr em gp cc ro cn trong hc tp, pht trin v tham gia.

Trong lp hc, chng ti t chc cho cc em hc nhm hp tc cng nhau, mi nhm 4 5 em trong c c cc em khuyt tt. Trong qu trnh cc em trao i trong nhm, chng ti ch trng rn luyn cc em cc k nng x hi nh: giao tip va, m bo mi thnh vin trong nhm c pht biu, ng h, khch l nhau trong tham gia, ng gp cc tng, suy ngh trong gii


quyt nhim v trao i nhm. By gi, ti khng phi lo lng v bi ging ca mnh nhiu nh trc y13.

Nhn xt ca mt gio vin ca huyn Thanh Ba, Ph Th Hy chc chn rng bn cho tt c tr em trong

lp bit rng bn quan tm n cc em v nhu cu ca cc em.

Vi mi hc sinh, bn hy ch ra v ghi nhn t nht mt iu tt m cc em th hin trong thng qua xem Danh sch nhng Phm cht v o c trong bng di y14.

HOT NG

Hy gp ring cha m ca hc sinh khuyt tt biu dng con ci h.

Hy nh mt iu quan trng l nhng li khen ca bn phi chn tht v khng ging nh mt bo co kt qu hc tp ca hc sinh, v bn lm iu ny qua cc bi kim tra, cho im v bn thng bo kt qu hc tp. Gio vin c th s dng mt danh sch nhng Phm cht v o c nh sau:

Phm cht v o c: Ngc trong o Quyt on o Hu ch o Hin lnh o Quan tm o Tht th o Hin hu o Sch s o Danh d o C mc tiu

13 Trch t ti liu bng hnh Nhng vn chung v gio dc ha nhp cp trung hc c s, huyn Thanh Ba, Ph Th (thng 10/2014). 14 Astani/Watterdal (trang 1 4).


o Tt bng o Khim tn o Thc t o T tin o C l tng quan o Tn trng o Cn thn o Lun i mi o C trch nhim o Dng cm o Vui v o Tn knh o Lch s o Cng tm o C k lut o Sng to o Tt bng o Phc v cng o C quyt tm o ng yu o on kt o Sing nng o Trung thnh o Kin nh o Bit thng cm o lng o Kho lo o Nhit tnh o iu o Bit n o Chung thy o Khim tn o Khoan dung o Linh hot o Vng li o ng tin cy o Thn thin o Ngn np o Chn tht o Ho phng o Kin nhn o Nht qun o Hin ha

V d: mt trao i ca gio vin vi cha m hc sinh:

Trong thng qua, Q.L c nhiu tin b, rt chm ch v chu kh pht biu, c trch nhim cao trong vic tham gia cc hot ng hc tp ca lp hc, c cc c gio nu gng trong lp. Tt c chng ti u nh gi cao iu ny. Chng ti tin rng s tm thy nhiu im tt ca em trong thi gian ti15. Cuc trao i ngn ca Gio vin ch nhim vi m ca hc sinh.

15 Trch t ti liu bng hnh: Nhng vn chung v gio dc ha nhp cp trung hc c s (10/2014).


Vi hot ng ny, chng ti mun:

Khm ph nhng phm cht tch cc trong mi a tr. iu ny s lm gim s bi ri m nhiu gio vin cm thy khi dy tr em c nhng ro cn trong hc tp, pht trin v tham gia. Nhng bi ri ny, thm ch, c th i khi dn n s xc phm tr bng li ni, lm dng tnh cm v th cht vi tr em. Mc d c Cng c v Quyn tr em v php lnh bo v tr em (hin din ti hu ht cc quc gia), nhiu trng hc vn tip tc p dng cc hnh pht th cht i vi tr.

Tng cng s tn trng tr em, bt k kh nng ca cc em ra sao.

To c hi cho tr em thnh cng v cm thy c nh gi cao. iu ny s lm tng lng t trng v s t tin ca tt c hc sinh v tng ng lc cc em hc hi v th hin kh nng ca mnh.

Khuyn khch tr em lm vic tt cho ngi khc, bit cch c x tt v tng tnh t gic.

Ci thin s giao tip gia nh trng v ph huynh, t gia tng tnh s hu v tham gia.


Mi trng Trng hc d tip cn Cc Nguyn tc Thit k Tng th

Theo Cng c LHQ v Quyn ca Ngi khuyt tt, thit k tng th (Design Universal) c ngha l thit k cc sn phm, mi trng, chng trnh v dch v sao cho tt c mi ngi c th s dng c mc nhiu nht, m khng cn phi thay i iu chnh hay cn cc thit k c bit. Thit k tng th khng loi tr thit b tr gip cho cc nhm ngi khuyt tt c bit khi m cc thit b tr gip l cn thit16.

Tr ngi u tin m chng ti gp hu ht cc ta nh cng cng l cc bc cu thang. Mi ngi phi bc ln cu thang trc khi vo ta nh. Cu thang thng l ro cn u tin ca nhiu tr em v ngi ln c th vo trng hc hay cc ta nh cng cng khc v tn hng cc dch v do cc c s ny phi cung cp. i khi ch c hai hoc ba bc thang, nhng cng c khi nhiu hn. Mt s cu thang c lan can bn cnh h tr, nhng hu ht th khng c tay vn.

Do , tt c cc cng trnh cng cng nn xy dng nhng li vo thay th. Trong hu ht cc trng hp, xy dng cc con ng dc u d dng v tng i r tin (t nht l trong cc ta nh 1 tng) v rt hu ch. V vy chng nn c xy dng thm vo trong cc trng hc v cc ta nh cng cng hin c. Vi cc cng trnh mi ang trong giai on ln 16 Lin hip quc. (2006) Cng c v Quyn ca ngi khuyt tt iu khon 2. New York: Lin hip quc trn trang: URL: http://www.un.org/disabilities/convention/conventionfull.shtml (11/1/2008)

http://www.un.org/disabilities/convention/conventionfull.shtml


k hoch v thit k, chng ta cn phi m bo mi ngi u c th tip cn bnh ng nh nhau. Cc con ng dc v li i b cn c a vo bn thit k, theo cch chng khng ch dnh ring cho tr em/gio vin/cha m hc sinh khuyt tt, ph n c thai, ngi cao tui, m l nhng con ng thay th p mt dn vo ta nh cho tt c mi ngi s dng.

Khng gian, nh sng, vt liu, v thm ch mu sc c nh hng n cch chng ta hc tp. Cc trng hc c th s dng tt nht cc yu t ny trong vic xy dng cc phng hc v sn chi p ng nhng nhu cu v mong mun ca hc sinh v nhn vin ca mnh; tuy nhin iu khng may l, cc trng hc thng c thit k v xy dng m khng xem xt y cc nhu cu ca cng ng ngi s dng chng.

Ian Kaplan (2007)17.

Do , thit k tng th khng ch ni v kh nng tip cn ca mi ngi, m cn c ngha to ra mt mi trng hc tp ha nhp v thn thin. Cc ngi trng c xy dng da trn cc nguyn tc thit k tng th, do , s hiu qu hn v cc trng ny cho php tr em tm hiu, pht trin, v tham gia, thay v v hiu ha cc em bng cch to ra nhng ro cn i vi s pht trin v tham gia ca cc em.

Quyn L. l mt hc sinh tai mt vng qu min trung du b lit t khi 3 tui. L ngh rng khng bao gi mnh s c th i

17 Kaplan, I. (2007) Thit k trng hc ha nhp: Lombok, Indonesia trong Bn tin chu ca EENET s 4. Jakarta, Indonesia: EENET chu (trang 18-19).


hc, v khng th i b n trng mt mnh. Nh ca L cch trng 2 km v con ng t nh n trng trong tnh trng rt xu. Tuy nhin, khi n 7 tui, em nhn c hai chic xe ln t mt t chc phi chnh nc ngoi mt chic c gi ti nh ca mnh v mt chic khc ti trng. Hai chic xe ln gip L c t do. M em thng ch em i hc bng xe p. Khi n trng c cc bn a vo lp v tham gia sinh hot mt cch thun li v nh trng xy thm mt on ng dc dn vo cc lp hc. Mt khi nh v sinh mi vi nhng on ng dc nh trn cng c xy dng. Khi chuyn ln hc ti trng trung hc c s, nh trng lm sn cho em ng dc dn vo lp hc v b tr lp hc ca em ngay ti tng trt. Ht nm hc ny, em s tip tc i hc ti trng trung hc ph thng v ban gim hiu trng trung hc c s trao i vi trng trung hc ph thng v vic chnh sa c s vt cht sn sng n nhn em vo hc18.

BY NGUYN TC THIT K TNG TH19

NGUYN TC 1: BNH NG KHI S DNG

Thit k phi hu ch v p ng cc kh nng khc nhau ca ngi s dng (ngi khuyt tt hay khng c khuyt tt). Vic tip cn trng hc v cc c s vt cht, trang thit b hc tp mt cch bnh ng cho tt c tr em c th c thc hin vi cc gii php n gin v tng i r tin.

18 Phng vn Hiu trng trng trung hc c s Lng L, Thanh Ba, Ph Th, thng 10 nm 2014. 19 Trung tm Thit k Tng th, Trng i hc Bc Carolina. (1997) Cc Nguyn tc ca Thit k Tng th trn URL: http://www.design.ncsu.edu/cud/ about_ud/udprinciplestext.htm (16/11/2007)

http://www.design.ncsu.edu/cud/


Hng dn:

a. Hy cung cp cng mt phng tin, thit b s dng ging ht nhau cho tt c ngi s dng: bt c khi no c th; hoc cung cp cng c tng ng nu iu kin hn ch.

b. Trnh phn bit hoc k th i vi bt k ngi s dng no.

c. To iu kin mi ngi s dng c c s ring t, an ninh v m bo an ton mt cch bnh ng.

d. Lm cho thit k hp dn i vi tt c ngi dng.

Nhng mu thit k nh v sinh trong cc trng hc tham gia chng trnh WASH (Nc, V sinh v Gio dc Sc khe) Tajikistan hin ang c thit k li m bo ci thin kh nng tip cn cho tr em khuyt tt. Thit k mi s lm cho cc nh v sinh tr nn thn thin hn cho tt c tr em trong cc trng hc, khi chng rng ri hn, vn c khng gian ring bit (v li vo) cho tr em gi v trai, v thit k mi vn tip tc da trn cng nguyn tc chi ph thp nh nhng thit k trc y20.

NGUYN TC 2: LINH HOT KHI S DNG Thit k phi p ng mt lot cc s thch v kh nng c

nhn khc nhau.

Hng dn:

a. Hy cung cp nhiu la chn v phng php s dng.

20 UNICEF. (2008) Hng dn Thit k Tng th v Tit kim Nng lng Dushanbe: UNICEF (trang 11).


b. Ph hp c ngi thun tay phi hoc tay tri c th tip cn v s dng

c. m bo tnh chnh xc cho ngi s dng.

d. Cung cp cc kh nng thch ng vi tc i ca ngi s dng.

Mt ngi trng mi vi mt con ng dc dn vo ta nh, nhng m ha mu sc trn tng v ca ra vo, cc du hiu mu sc v s c trn nn nh c xy dng ti Lombok (Indonesia). Ta nh c cc gio vin trong trng thit k v lp k hoch v ng hiu trng l ngi gim st qu trnh xy dng m bo cng vic c thc hin theo thng s k thut v trong khun kh ngn sch cho php. Ngi trng c xy dng theo tiu chun ca chnh ph Indonesia quy nh cho cc trng hc21.

NGUYN TC 3: N GIN V TIN DNG

Hy s dng cc thit k d hiu, bt k kinh nghim, kin thc, k nng ngn ng, hoc mc tp trung hin ti ca ngi s dng.

Hng dn:

a. Loi b s phc tp khng cn thit.

b. Ph hp vi mong i ca ngi s dng v trc quan.

c. p ng mt lot cc k nng ngn ng v kh nng c vit khc nhau. 21 Kaplan, I. (2007) Thit k trng hc thn thin: Lombok, Indonesia trong EENET chu . Bn tin s 4 Jakarta. EENET chu (trang 18-19).


d. Sp xp thng tin theo th t v tm quan trng.

Vic s dng cc thit k truyn thng c th iu chnh cho ph hp vi nhu cu ca tr em khuyt tt, s gip to ra cc ta nh quen thuc v d tip cn vi tt c cc tr em trong cng ng thm ch vi nhng em c t hoc khng c kinh nghim i hc trc y.

Ti trng O.B. Montessori, Manila (Philippines) mn hc th cng v gio dc sc khe c ging dy trong mt ngi nh lng truyn thng Philippines c tn l Bahay Kubo. Mi trng truyn thng lm gim nhng ro cn trong hc tp v tham gia cho tt c tr em, c bit l tr em v thanh nin khuyt tt vi nhng nhu cu gio dc c bit. V tr em c dy trong mt mi trng truyn thng (v quen thuc), cc em d dng lin h nhng g hc trng vi nhng g cc em tri qua nh22.

NGUYN TC 4: THNG TIN PHI R RNG

Cc thit k c th cung cp thng tin cn thit cho ngi dng mt cch hiu qu, bt k iu kin mi trng xung quanh hoc kh nng cm nhn ca ngi s dng. iu quan trng l sch gio khoa phi c in bng nhng loi mc in thng thng cng nh in sch ch ni Braille. Mc in phi c cht lng tt v tng phn mu sc cao. Nn s dng kch thc phng ch ti thiu l 12. Nu cun sch c in vi kh

22 Soliven, P. (2008) Gip ngi, gip chnh mnh trong Bn tin chu EENET. S 5 Jakarta. EENET chu (trang 8-9).


ch nh hn, cn bn in ch ln hn dnh cho cc em c th lc km.

Hng dn:

a. S dng nhiu hnh thc khc nhau (bng hnh nh, bng li ni, xc gic) trnh by nhng thng tin cn thit.

b. Cung cp mt s tng phn thch hp gia thng tin cn thit v mi trng xung quanh.

c. Ti a ha cc thng tin thit yu d c (v d: s dng ngn ng v thit k n gin d hiu cho tt c ngi s dng).

d. a dng ho nhng cch trnh by, m t thng tin (v d: trnh by thng tin di dng cc ch dn hoc hng dn).

e. Cung cp kh nng tng thch vi mt lot cc k thut hoc cc thit b m nhng ngi b suy gim cc gic quan s dng.

Em c tui th y n tng. Ngay t khi cn nh em c i hc mu gio ha nhp cng cc bn, tuy em b m t nh. Cc c gio dy em s nhng vt c th v m hnh, c bn dt i hc bi nh em khng xa lp mu gio. Trong lp, cc bn thng nhng nhn em v gip em tht nhit tnh khi em hc v chi.

n lp 1 v cc lp tiu hc, cc thy, c gio dy em c v vit ch ni, cung cp cho em 2 b sch ton v ting Vit. Mt b em lp v n nng khng mang v c, mt b nh. Cc thy, c thng lm ring cho em


mt s dng dy hc em c th s c nh: bn c hnh ni cc con sng, ngn ni, ng bng. Cc thy c cng gii thch rt k nn em cng mng tng ra. Vi mn hnh hc, em c cung cp bng li to bng kh giy nn em cng v c hnh trn bng . Em cng dng bng ny v cc con vt, cc hnh khc nhau nh cc bn khc trong gi m thut23.

NGUYN TC 5: CHP NHN LI

Thit k phi gim thiu cc nguy c v hu qu bt li do tai nn hay nhng hot ng v tnh.

Hng dn:

a. Sp xp cc yu t gim thiu cc mi nguy him v cc sai st: l cc yu t c s dng nhiu nht, d tip cn nht; cc yu t c hi cn loi b, c lp, hoc cn che chn.

b. Cung cp cnh bo v nhng mi nguy him v sai st c th xy ra.

c. Cung cp cc tnh nng t ng ngt khi khng an ton.

d. Khuyn co nhng hnh ng v thc trong nhng cng vic i hi phi cnh gic cao.

Nhng bng hoa v bi cy trong sn trng ca chng ti c bao bc bng hng ro trang tr bng gch v . Khi chng ti bt u thc hin gio dc ha nhp v thn thin vi tr em trong trng hc, chng ti nhn ra rng

23 Tm s ca em mt hc sinh m, lp 9 trng trung hc c s, huyn Thanh Ba, Ph Th.


nhng hng ro ny c th gy nguy him cho tr nu cc em t ng hoc vp vo chng trong cc hot ng vui chi v th thao. Do chng ti g b cc hng ro ny. Chng ti khng cn qu lo lng v cy v hoa m quan tm nhiu hn n s an ton ca cc em hc sinh24.

NGUYN TC 6: T DNG SC

Thit k c th c s dng hiu qu v thoi mi, t mt mi nht.

Hng dn:

a. Cho php ngi dng duy tr c th v tr trung gian.

b. S dng lc iu khin hp l.

c. Hn ch ti thiu cc hnh ng lp li.

d. Hn ch ti thiu vic dng sc.

Nhng li khuyn thit thc tr d dng tip cn lp hc25:

Nn lp t cc cnh ca ra vo d dng ng m v khng i hi qu nhiu sc lc (dn dn thay th ca c).

Ca ra vo khng c bc ngi s dng xe ln c th ra vo d dng.

Ca ra vo nn rng cho xe ln d dng i qua.

24 Watterdal/Tahir (trang 2). 25 Watterdal/Tahir (trang 4-5).


Nhng con ng dc dnh cho ngi s dng xe ln (nhng khng nn qu dc l tng theo t l 1:12 tng mi 1 cm chiu cao trn 12 cm chiu di.

Cc biu tng bn chn nh du nn c t hnh lang cnh bo c ca ra vo (v khi m ca c th lm tn thng nhng em ang i b hnh lang, c bit nu h l ngi khim th).

Cc cng tc n phi c t trong tm vi ca tr vi chiu cao khc nhau.

cm v ngun in nn c lp t ti cng mt v tr trong mi lp hc; l tng nht ngang vi chiu cao bn hc (bn cnh cng tc n) hc sinh d dng s dng, c bit l cho tr em khim th hay khim khuyt vn ng.

Phi c nhng dng c che chn cc cm in bo v tr em, ngn chn cc em a ngn tay vo cm v b in git.

Nn s dng nhng mu sc tng phn to ra mi trng hc tp thn thin v d tip cn.

Nn gim mc m thanh/ting n bng cch s dng rm ca, cc tm vi trang tr tng, v vt liu lm gim m thanh khc.

Vic m ha mu nn c s dng nhm xc nh cc lp hc khc nhau tr c th lc thp cng nh tr km pht trin, d dng nh hng. iu ny cng lm cho tt c mi ngi trong trng hc vui v hn.


Ch Braille hoc cc biu tng c th s, chm nn c nh du trn tt c cc cnh ca ra vo tr em khim th d dng nh hng.

NGUYN TC 7: KCH THC V KHNG GIAN THCH HP

Kch thc v khng gian thch hp cn c b tr vic tip cn, chm vo, thao tc v s dng bt k kch thc c th, t th, hoc chuyn ng ca ngi s dng.

Hng dn:

a. B tr mt tm nhn r rng c th thy c cc yu t quan trng cho d ngi s dng ang ngi hoc ng.

b. Lm sao ngi s dng d ang ngi hoc ng c th vi ti tt c cc b phn d dng.

c. Cung cp nhiu la chn v kch c v c tay nm khc nhau.

d. Cung cp khng gian cho vic s dng cc thit b hoc nhng tr gip c nhn.

Nn c sn bn gh c thit k c bit cho nhng tr cn bn gh khc vi bn gh tiu chun ca lp hc. Nhng c c thit k c bit nh th khng phi lc no cng t tin. Nhng chic gh cho php tr em c kch thc c th khc nhau thoi mi c v vit, c th c thit k da theo nhng m hnh sn c ti a phng, nh trong v d minh ha di y26: 26 Loi gh ny c thit k bi mt ngi dn a phng t Braillo Na Uy


Ngun: IDP Na Uy

trong chng trnh Nng cao cht lng gio dc cho tr em khim th ti Indonesia (1998 - 2005).

Gh bnh thng dnh cho hc sinh

tiu hc

Gh thay i vi mt ming chn c th

gp li

Gh thay i vi mt ming chn v ch ngi cao hn


Khim thnh

Khim thnh l mt khi nim rng c s dng m t s mt hon ton hoc mt phn kh nng nghe (thnh lc).

Rt kh xc nh sm khim thnh v tt c tr s sinh k c nhng em b b ic ngay t lc cho i u s dng ging ni. Nhng ting bp b hay ru rt ca tr thng pht ra cng lc vi ngi chm sc xem nh l kt qu ca nhng biu hin trn khun mt, cng c v nhng chuyn ng ca c th 27.

Nhng thch thc ln nht m ngi khim thnh gp phi l kh khn v giao tip bi v phn ln dn s s dng ngn ng ni lm phng tin giao tip. Ngay c gio vin v ph huynh, cng thng qun rng giao tip bao gm cc chuyn ng v biu hin nt mt, cng nh m thanh. Do , iu quan trng l cc bc cha m, ngi chm sc v gio vin hy giao tip vi tr theo nhng cch t nhin vi mi ngi, hy s

27 Skjrten/Sletmo (trang 5).

ic (mt hon ton thnh lc)

Khim thnh

Gim thnh lc (mt mt phn thnh lc)


dng tt c cc phng thc khi tr chuyn vi cc em: qua c ng, biu hin trn khun mt, m thanh v t ng.

Ti Anh, c 1 trong 1.000 tr em c xc nh b ic hon ton khi 3 tui28. Ti Hoa K, c 1 trong 1.000 tr em ic hon ton khi c sinh ra v t 2 n 3 em trong 1.000 tr em sinh ra b mt thnh lc mt phn29. Nhng con s ny c th cao hn ng k nhiu nc ang pht trin, trong nhm dn s khng c tip cn vi cc dch v chm sc sc khe cht lng. mt s vng nng thn ca Pakistan, ngi ta c tnh rng c n 1 trn 12 tr em b mt thnh lc (iu ny mt phn c cho l khim khuyt v gen do hn nhn gia ngi cng huyt thng)30.

TM QUAN TRNG CA CAN THIP SM V H TR PH HP

Nu tr khim thnh khng c pht hin sm v khng c h tr thch hp, th cc dch v h tr b sung (gio dc c bit) ngoi nhng dch v c yu cu, s phi c cung cp trong sut nhng nm i hc ca tr (v c l, c sau ny). Ngay c tr b mt thnh lc nh cng c th b l nhiu

28 Vin Nghin cu Quc gia Hong gia v bnh ic. (2008) S liu thng k

trn trang URL: ttp://www.rnid.org.uk/information_resources/aboutdeafness/statistics/?ciid=214722#baby (4 thng 1, 2008).

29 Hip hi Ngn ng Nghe-Ni Hoa K (n.a.) Cc yu t lm mt thnh gic ca tr em trn trang URL: www.asha.org/NR/rdonlyres/3CDA7F66-0F0C-4BB2-8E57-85D7F7391401/0/ HrngLossChldrn.pdf (4 thng 1, 2008) 30 Elahi, M.M.; Elahi, F.; Elahi, A.; v Elahi, S.B. (1998) Khim thnh nhi khoa vng nng thn Pakistan, nghin cu thc hin cho Khoa Tai Mi Hng, Bnh vin i hc McGill, Montreal.

http://www.rnid.org.uk/information_resources/aboutdeafness/statistics/?ciid=21http://www.asha.org/NR/rdonlyres/3CDA7F66-0F0C-


thng tin bng li ni trong sinh hot v cc cuc tho lun trong lp hc tr khi chng ta bit c tr b mt thnh lc v thay i cch dy hc v tng tc vi tr. Nhiu tr khim thnh c dn nhn khng ph hp nh l c vn v hnh vi hoc kh khn hc tp.

iu quan trng l chng ta cn phi nhn ra tr em b mt hon ton thnh lc gp kh khn nh th no pht trin ngn ng (thm ch ngn ng k hiu), tr khi cc em c tip cn vo cc chng trnh can thip sm, c ngi hng dn ngn ng k hiu, v ngi h tr dy km c nhn (l tng nht l mt tr khc cng mt thnh lc nng hoc hon ton, nhng c k nng ngn ng k hiu tt).

CC PHNG THC V PHNG TIN GIAO TIP

Nhng ngi khim thnh s dng cc phng tin giao tip bng li hoc bng tay, hoc kt hp c hai. Giao tip bng li bao gm li ni (truyn thanh), c hnh ming v s dng kh nng thnh gic cn li, trong khi giao tip bng tay bao gm ngn ng k hiu v ch ci ngn tay. Giao tip tng hp l s kt hp ca giao tip bng li v bng tay.

NGN NG K HIU V BNG CH CI NGN TAY (GIAO TIP BNG TAY)

Ngn ng k hiu l ngn ng u tin dnh cho tr em ic hon ton, cng nh cho nhiu tr em b mt thnh lc mc trung bnh/nng, v nng. Chng ta thng c xu hng


qun rng c ng l phng tin giao tip u tin ca hu ht tr em.

Mi mt ngn ng thng c ngn ng k hiu ring v cng c nhng phng ng k hiu trong ngn ng . (Xem v d minh ha trn trang 43 v Ch ci ngn tay ting Vit).

Ng php v cu trc cu ca ngn ng k hiu khc kh nhiu vi ngn ng ni, vi cc quy tc ring v m v hc, hnh thi hc, c php, v ng dng hc. Di y l mt v d t Ngn ng k hiu ca ngi M:

Ngn ng K hiu ca ngi M (ASL) c h thng ng php ring, tch bit vi ting Anh dng trong vn ni ca ngi M. Ni chung, mt cu ca ASL c sp xp theo trnh t ch , bnh lun (hoc v ng). Khi tho lun v cc s kin trong qu kh v tng lai, chng ta c xu hng thit lp mt khung thi gian trc phn cn li ca cu. T chng ta c mt cu trc gm thi gian, ch v bnh lun. V d: mt cu nh: Tun trc, ti ra xe p ca ti (theo ting Anh dng trong vn ni ca ngi M), s chuyn thnh: trc tun ti ra xe p ca ti theo Ngn ng k hiu ca ngi M31.

Ngn ng k hiu ca ngi Khim thnh Vit Nam c h thng ng php ring, tch bit vi ngn ng ni. Thng nhng thng tin chnh t cui cu. V d:

31 Trng i hc Ngn ng K hiu ca ngi M. (2008) Ngn ng K hiu ca ngi M: Ng php trn trang URL: http://www.lifeprint.com/asl101/pages-layout/grammar.htm (5 thng 1, 2008).

http://www.lifeprint.com/asl101/pages-layout/grammar.htm


Ti xe c mua xong (Ti mua xong chic xe).

C y xe p ca ti mn (C y mn xe p ca

ti).

Ti bn sch cho (Ti cho bn quyn sch).

Anh y xe my mu xanh thy (Anh y thy

chic xe my mu xanh).

Anh y xe my mu xanh thy

CN BN VN

Khi hi: t hay vn quan trng cn hi cui cu:

Hc sinh bn? (bn l hc sinh ?)

Bn du lch? (bn i du lch ?)

Chiu nay t do bn? (Chiu nay bn c rnh khng?)32.

Ng php v cu trc cu trong ngn ng k hiu c s khc bit ng k vi ngn ng ni v vit s nh hng n kh nng ca cc em b mt thnh lc nng v hon ton (v nhng ngi ph thuc vo ngn ng k hiu giao tip) khi

32 Tm hiu quy lut din t bng k hiu giao tip ca ngi khim thnh Vit Nam (2012-2013); ti NCKHCN cp B, M s: B.2010 19 62; Ch nhim: TS Cao Th Xun M.


hc c v vit cng mt tc v thi gian nh nhng a tr khc.

Ch ci ngn tay

Bng ch ci ngn tay ting Vit


Tt c cc ch ci trong bng ch ci ting Vit c th c nh vn bng cch s dng mt bn tay. Bng ch ci ngn tay c s dng nh vn tn ca ngi hoc a danh khng c trong ngn ng k hiu, hoc b sung cho k hiu ngn ng. c bit Bng ch ci ngn tay c s dng cho hc sinh khim thnh trong vit chnh t, phn bit cc t ng c hnh ming ging nhau.33

Mt s v d Ngn ng K hiu

Th hin t m trong ngn ng k hiu ting Vit:

Bn tay dui thng, t lng bn tay ln m, vut xung nh.

Th hin t b trong ngn ng k hiu ting Vit:

Bn tay dui thng, t u ngn tay ln cm.

33 Ngn ng k hiu lp 1 (2012), Vin Khoa hc gio dc Vit Nam.


Th hin t anh trong ngn ng k hiu ting Vit:

Ngn tay tr v ngn tay gia dui thng, cc ngn tay khc khum li; hai ngn tay t ln cm sau a vng ln u.

Th hin t ng trong ngn ng k hiu ting Vit:

Hai bn tay dui thng t lng bn tay p vo nhau v t ln m; u nghing v pha bn tay.

Li ni (Giao tip bng li)

Hnh thc giao tip ny ch yu c nhng tr em khim thnh nh, trung bnh, trung bnh/nng s dng nh ngn ng u tin (ting m ), v tr khim thnh nng v hon ton s


dng nh mt ngn ng th hai (nu c). Tr em khim thnh khng nn b buc phi hc ni. Trong nhiu trng hc, tr em khim thnh b ra hng gi lin tc tp trung hc ni (v ht) trong khi dnh rt t thi gian vo nhng cc mn hc khc. iu ny, khng nhng khng loi b m cn to ra nhng ro cn trong vic hc tp, pht trin v s tham gia ca tr em. Cch tip cn ny khng cn c chp nhn. Chng ta cn nh rng, mt a tr khng th nghe c cng s khng th ni mt cch r rng, nu khng c bin php can thip ph hp. iu ny l do tr khng th nghe hoc nghe khng r nn khng th bt chc nhng g ngi khc ni.

c hnh ming

c hnh ming l hnh thc nhn nhng m thanh ca li ni qua s chuyn ng ca mi v li. Nt mt v ngn ng c th cng tr gip c lc cho nhng ngi c hnh ming. Tr em c bit nhng em cha bao gi nghe c s rt kh khn hc cch c hnh ming. Nu tng nghe c trong mt thi gian v ang s dng c ngn ng k hiu v ngn ng ni, tr s hc cch c hnh ming d dng hn. Nhiu t s khng c nghe ng v vic s dng cc du hiu v c hnh ming s gip cho tr hiu nhng g nhng ngi xung quanh ang ni.

Mt m thanh v thnh lc

m thanh c o bng ln (m lng) hoc cng (s dng n v o lng c gi l decibel, vit tt l dB), v tn s (o bng n v gi l hertz, Hz). Khim thnh c th xy ra ch vi mt tai hoc c hai tai. Mt thnh lc thng c m


t cc mc : nh, trung bnh, trung bnh/nng, nng hoc hon ton, ty thuc vo cng (dB) hoc tn s (Hz) m mt ngi c th nghe thy nh th no.

Tr em v ngi ln khng nghe c nhng m thanh ln hn 90 decibel (dB) thng c coi l ic.

Mc mt thnh lc v cc nh hng tim tng34

Nhng nh hng tim tng ca vic mt thnh lc ph thuc vo nhiu yu t, bao gm c mc tn thng (xem di y), nhng cng ph thuc vo vic pht hin sm v thit b tr thnh, cc dch v can thip sm, s h tr tch cc ca ph huynh v gio vin, cng nh thi im mt thnh lc xy ra trc hoc sau khi tr c nhng giao tip c bn, v ngn ng ca tr pht trin cha.

Cy in c tai

Cy in c tai s to ra nhng tc ng tch cc i vi vic hc tp ca nhiu tr em khim thnh trong tng lai. Cng ngh ny c p dng nhiu nc trn th gii, k c nhiu nc ang pht trin. Trong qu kh, vic cy c tai rt tn km. Tuy nhin, k t khi chic c tai in t bn a u tin c lm n nm 200535 n nay, ngy cng nhiu

34 Bn tay v Ging ni. (2005) M t Mc mt thnh lc so vi tim nng trn trang URL http://www.handsandvoices.org/resources/coGuide/05_ Lossvseffct.htm (11 thng 1, 2008). 35 Ngi Hindu trc tuyn. (2005) Phu thut cy c in t nguyn thy s sm c a ra th trng, URL http://www.hindu.com/2005/11/25/stories/2005112502220900.htm (2/8/2008).

http://www.handsandvoices.org/resources/coGuide/05_http://www.hindu.com/2005/11/25/stories/2005112502220900.htm


ngi khim thnh trn ton th gii c th kh nng chi tr cho cng ngh mi v sng to ny.

Cy in c tai l phu thut cy ghp mt thit b in t gip mt ngi ic hon ton hoc gp vn v thnh lc c th nghe c. Kt qu l, mt s tr em trc y cha bao gi nghe c, nay s c nghe m thanh, ting ni. Cc em ny s cn t vn v ngn ng tr liu. Nhiu tr em (v ngi ln) cn rt nhiu thi gian lm quen vi m thanh, v mt s m thanh c th lm cho h cm thy b lm phin v khng thoi mi.

K t khi ln u tin c chp thun cho th nghim vo nm 1985, k thut cy c tai in t gy ra nhng tranh ci gia cc bn lin quan, c bit l trong Cng ng ngi khim thnh. Liu cc c tai in t c to ra mi e da nng i vi vn ha ca nhng ngi ic? Liu nhng ngi c cy ghp c tai in t c th hot ng hiu qu nh nhng ngi khng c vn v thnh lc? Liu kt qu c tng xng vi chi ph phu thut v iu tr? Bt chp nhng tranh ci ni trn, ngi ta c tnh rng c hn 8.000 tr em trn ton th gii c cy c tai in t36, bao gm s lng ngy cng tng ca tr em cc nc ang pht trin.

Nhng tc ng ca mt thnh lc ph thuc vo cng m thanh (dB) cn thit nghe c m thanh vi cc tn s khc nhau (Hz). Mt s tr khim thnh cn nhng m thanh c cng cng mi c th nghe c cc m thanh vi tn s

36 Dch v pht thanh truyn hnh cng cng. (2008) Cy c tai in t trang URL http://www. pbs.org/wnet/soundandfury/cochlear/index.html (9 thng 1, 2008).

http://www.


khc nhau. Nhng m thanh qu cao hay qu thp (trm) u kh nghe nh nhau. Mt s tr c khim thnh li c th nghe nhng m thanh trm m khng c bt k vn g (nghe bnh thng khng dng thit b tr thnh), nhng li khng th nghe nhng m thanh cao (ic hon ton). Hu ht ging ni, bi trnh by bnh thng dao ng trong khong t 500-3000 Hz. Tuy nhin, iu ny cng c th thay i ng k t ngn ng ny sang ngn ng khc, do m v (m thanh nh nht to thnh mt t) ca cc ngn ng khc nhau s c nhng tn s khc nhau.

Kt qu kim tra thnh lc c ghi nhn trn mt thnh lc (xem v d di y). Trc honh trong thnh lc i din cho tn s ca m thanh (Hz). Trc tung i din cho ln hoc cng m thanh (dB).

Ngun: IDP Na Uy

Tn s theo Hz

C

ng

m

than

h (d

B).


Thnh lc bn tri th hin kh nng nghe ca mt ngi bnh thng t tn s thp cao dn n mc mt thnh lc tn s cao tai tri (X), v trung bnh n mt thnh lc nng tai phi (O). th X cho thy cc ngng thnh lc ca tai tri v O l ngng ca tai phi.

Mc nh 1635 dB (decibel) a tr c th gp kh khn khi nghe mt ging ni nh hoc xa. Tr c th khng nghe c khong 10% tn hiu ging ni khi ngi ni cch xa trn mt mt hoc nu mi trng xung quanh n o. a tr c th gp mt s kh khn v giao tip cng nh trong mi trng gio dc ni chung. Nn xem xt nhu cu s dng my tr thnh v can thip.

Mc trung bnh 3650 dB a tr s hiu c ni dung cuc m thoi khong cch 12 mt. Thit b khuch i (my tr thnh) c th gip tr nghe v phn bit tt c m thanh. Nu khng c my tr thnh, tr c th b l 50% n 100% tn hiu ging ni.

Mc trung bnh/ nng 5170 dB m thoi phi rt r rng v ln tr c th nghe c khng cn my tr thnh. Mt thnh lc 55 dB c ngha l 100% tn hiu ging ni s b b qua. a tr c th gp kh khn trong mi trng giao tip bng li (c bit l trong cc nhm ln), nh trong lp hc v sn chi. S pht trin ca ngn ng ni s b chm tr v kh nng hiu li ni s b gim nu khng c s can thip v my tr thnh.

Mc nng 7190 dB Nu tr mt thnh lc trc khi bit ni, ngn ng ni ca tr c th khng pht


trin mt cch t nhin, hoc c th b pht trin rt chm nu khng c cc can thip cn thit. Vi kh nng khuch i ti u (my tr thnh), a tr s c th nghe c v phn bit c tt c cc m thanh v xc nh mi trng m thanh xung quanh. Nu khng c my tr thnh, tr ch nghe c ting ni ln cch tai 30 cm v c th da hon ton vo vic giao tip bng mt, vi ngn ng k hiu v c hnh ming, hoc kt hp c hai (giao tip tng hp).

Mc ic hon ton 91 dB hay cao hn a tr ch nhn thc c cc rung ng hn l m thanh. Nhiu tr em ph thuc hon ton vo mt nhn hn l tai nghe khi giao tip v hc tp hon ton s dng ngn ng k hiu (c th kt hp vi c hnh ming). Li ni v ngn ng ni s khng pht trin mt cch t nhin nu khng c iu chnh v cc can thip cn thit. Kh nng hiu c li ni ca tr thng b gim i r rt, v c th thuc nhm ging alto.

Kh nng nghe cn li ca tr c th phc hi nh thit b khuch i (my tr thnh). Mt s tr em b ic hon ton c th c cy ghp c tai in t, mc d vic s dng k thut cy c tai ny cn gy nhiu tranh ci trong cng ng ngi khim thnh.

Mt thnh lc mt bn (UHL) hoc ch mt thnh lc mt tai a tr c th c nguy c chm ni v chm pht trin ngn ng hoc gp cc ro cn khc trong hc tp. Tr em b mt thnh lc mt bn c th c kh khn khi nghe nhng cuc m thoi bn tai


khim khuyt, nh v ni m thanh pht ra, v hiu ni dung ting ni trong mi trng c rt nhiu ting n xung quanh. Mt s tr em t gp cc ro cn trong vic hc tp, pht trin v tham gia, trong khi mt s em khc li b nh hng nhiu hn. Cha r l do ti sao mt s tr em b nh hng nhiu trong khi nhng em khc li khng b nh hng37. Nu mt thnh lc hon ton, tr c xp vo nhm nhng ngi khim thnh mt bn.

Loi b cc ro cn lin quan n khim thnh trong hc tp, pht trin v tham gia

Vic mt thnh lc mt phn hoc ic hon ton khng nh hng n kh nng tr tu hay nng lc hc tp ca mt ngi. Tuy nhin, tr em b gim thnh lc hoc ic thng cn mt s hnh thc dch v gio dc c bit c hc trong mt mi trng ha nhp tip nhn c mt nn gio dc y . Cc dch v ny c th bao gm38:

Can thip sm.

Dy ngn ng k hiu.

Tp ni, ngn ng v luyn nghe t mt chuyn gia.

Cc h thng thit b khuch i bao gm cc thit b tr thnh.

37 Mt nhm nghin cu t i hc Colorado Boulder hin ang thu thp thng tin v s pht trin ca tr em b mt thnh lc n phng. 38 Trung tm Quc gia Phn phi H tr cho tr em khuyt tt. (2004) T Thng tin Khuyt tt - s 3 trn trang Washington: URL: http://www.nichcy.org/pubs/factshe/fs3.pdf (4 thng 1, 2008).

http://www.nichcy.org/pubs/factshe/fs3.pdf


Dch v phin dch cho nhng hc sinh s dng ngn ng k hiu l ngn ng u tin.

Ch ngi thun li trong lp c th c c hnh ming.

Lm ph cho cc b phim, video v a DVD.

Hng dn cho gio vin, ph huynh v hc sinh trong lp v cc phng php giao tip thay th, nh ngn ng k hiu.

S dng nht qun v c thc cc hnh thc giao tip c th nhn thy (nh ngn ng k hiu, bng ch ci ngn tay, kt hp c bng ming v ra du hiu) v/hoc thit b tr thnh v dy bng li.

Hng dn v t vn s rt kh khn i vi nhiu tr em khim thnh khi i ph vi vic b xa lnh, phn bit ca x hi nu cc em khng c nhng ngi bn khim thnh, hay nhng ngi bn khng khim thnh c th giao tip bng ngn ng k hiu.

Nhng li khuyn thit thc khi dy tr khim thnh39,40

Hy sp xp lp hc tt c cc em ngi theo hnh ch U. Bng cch ny, cc em c th nhn thy nhau, v s d dng hn cho cc em khim thnh s dng

39 Hi nhng ngi khim thnh c. (2008) (Th no l suy gim thnh

lc? Cc tng thc hnh giao tip) trn trang URL http://www.gehoerlosen-bund.de/gebaerdensprache/gl_tipps.htm (5/1/2008).

40 Sletmo, E. (2004) Ging dy cho tr khim thnh trong mi trng ha nhp. Jakarta: Trng i hc Oslo v Braillo Na Uy (trang 7).

http://www.gehoerlosen-bund.de/gebaerdensprache/gl_tipps.htm


ngn ng k hiu, c hnh ming v bit cch bt chc, nh lm cho hc sinh c th tham gia tch cc hn vo cc cuc tho lun v cc hot ng trong lp hc.

Dnh thi gian cho cc hng dn trc tip, v cc tnh hung khi lm vic chung nhm c th c nhiu kh khn cho tr em khim thnh.

Nhn vo hc sinh (khim thnh) trong khi ni chuyn vi cc em.

Ni chm, r rng nhng khng qu to.

S dng cu ngn, n gin v r rng.

Hy nht qun khi s dng ngn ng.

S dng c ch v nhng ng tc bt chc r rng.

Nu khng th s dng ngn ng k hiu chun, hy dng cc du hiu t nhin (v d nh n ung, ng hay mt mi).

Yu cu tr (nu tr c ngn ng ni) nhc li nhng iu tr hiu.

Hy vit nhng t quan trng ca thng tin bi hc dy trong lp hc v a cho tr vo cui mi bui hc.

Hy cng lm vic vi chuyn gia thanh thnh hc (nu c) ging dy v khuyn khch tr s dng kh nng nghe cn li ca mnh n mc ti a c th, ngay c khi cc em ang s dng cc phng thc giao tip a


thch ca mnh l ngn ng k hiu (giao tip bng tay).

Hy gim tt c ting n khng cn thit, v nhiu ngun m thanh s lm cho tr gp kh khn hn s dng kh nng nghe cn li ca mnh. iu ny cng rt quan trng nu tr s dng my tr thnh (khuch i).

Nu mt s phng hc trong nh trng c nhiu ting n hn nhng lp khc (v d ting n t ngoi ng ng c, xe la, sn bay, hay nh my), nh trng cn linh hot v chuyn cc lp c tr em khim thnh (cng nh c tr em khim th hoc khuyt tt khc) n nhng phng hc t n o.

Hy linh hot v thi gian, v hu ht tr em khim thnh (c ic v gim thnh lc) s phi n lc hiu tt c mi th ang din ra trong gi hc.

Hy tp trung vo ni dung hn l ng php khi nh gi cch vit ca cc em ch yu s dng ngn ng k hiu giao tip. Do ng php ca ngn ng k hiu rt khc so vi ngn ng vit, nhng a tr ny trong thc t, ang vit bng ngn ng th hai.

Hy ch xem xt cc yu t sau:

Kiu tc ru v ria mp (ca gio vin) c th nh hng n kh nng ca tr khim thnh trong vic c hnh ming v hiu cch bt chc nt mt.


a s tr em khim thnh (mt thnh lc hon ton) c sinh ra trong gia nh c b, m c kh nng nghe. Do nh trng nn hng dn cho ph huynh v my tr thnh ca ngi ic trong gia nh.

Mt a tr khim thnh c th cn nhiu thi gian hc hn nhng a tr khc, do tr phi hc cch c v vit bng mt ngn ng th hai mt ngn ng hon ton khc vi ngn ng u tin ca mnh.

Mt a tr khim thnh cng c th cn nhiu thi gian hc hn nhng tr khc, v tr c th khng nghe c nhng g gio vin v cc bn khc ni trong lp hc. Do , cc em s c th s thiu nhiu thng tin trong bi hc.


Khim th

Khim th l mt thut ng rng dng m t vic mt hon ton hoc mt phn kh nng nhn.

Nhng thch thc ln nht i vi hu ht tr em khim th l kh khn trong di chuyn (i li xung quanh mt mnh), kh khn trong vic hiu v s dng cc phng php giao tip khng li (nt mt v ngn ng c th) v kh khn khi giao tip bng vn bn (v hu ht bn b trong lp c th c v vit bng ch phng).

Nhng nh hng ca vic mt th lc ph thuc vo mt s yu t nh: mc tn tht (m hay th lc km), nhng cng ph thuc vo thi gian pht hin sm ( tui c xc nh mt th lc), cc dch v can thip sm (khi no a tr bt u nhn c h tr), s h tr ca ph huynh v gio vin, cng nh thi im xy ra vic mt th lc trc hoc sau khi tr c nhng giao tip c bn, v s nhn dng hnh nh v ngn ng ca tr c pht trin cha.

M (mt hon ton hay gn nh hon ton th lc)

Khim th

Nhn km (mt mt phn th lc)


Mt iu quan trng m chng ta phi nh l nhng em b m bm sinh (hoc lc sinh ra th lc cn li rt t), hoc nhng em b mt th lc tui rt sm c nhng nhu cu rt khc nhau, v phi i mt vi cc ro cn khc nhau, so vi nhng tr em b mt th lc mt phn hay hon ton do mc phi trong thi th u ca tr.

Vn thc s ca bnh m la khng phi l mt th lc. Cc vn thc s l s hiu lm v thiu thng tin c. Nu mt ngi m c o to v c c hi thch hp, vn ca bnh m la c th c gim n mc c coi nh mt s mt mt th cht m thi41.

Cn c vo mc suy gim th lc v trng th gic, ngi ta chia mc khim th thnh hai loi chnh: m v nhn km:

M l tnh trng mt th lc nghim trng v c chia lm hai mc :

M hon ton: Mt khng cn kh nng phn bit sng ti.

M thc t: Mt cn kh nng phn bit sng ti nhng nhn khng r.

Mt ngi m l ngi mt hon ton hay phn ln th lc. Khong 18% trong s ngi m l m hon ton cn li 82% c th phn bit gia sng v ti42.

41 Lin on Quc gia ca ngi khim th (2007) NFB Trang ch trn URL http://www.nfb. org/nfb/Default.asp (12/12/2008). 42 BBC. (2007) nh ngha ngi khim th trn trang URL: http://www.bbc. co.uk/health/conditions/blindness1.shtml (10/10/2008).

http://www.nfb.http://www.bbc.


Nhn km: Tnh trng mt th lc mt phn m khng th chnh knh thng thng c (knh hoc knh p trng) dn n tnh trng khim th c gi l th lc km. Mt ngi c th lc km l ngi c th lc b gim nghim trng, th trng b thu hp, gim nhy tng phn, hoc c ba du hiu trn. nh ngha v th lc km ca T chc Y t Th gii l ngi c th lc di 6/18 v bng hoc hn 3/60 mt tt hn khi c chnh knh mc tt nht.

Nhn km c chia lm 2 mc :

+ Nhn qu km: Hc sinh c th lc qu km gp rt nhiu kh khn trong hc tp khi s dng mt v cn c gip thng xuyn trong sinh hot v hc tp.

+ Nhn km: Tr nhn km c kh nng t phc v, t cn s gip ca mi ngi, c th ch ng trong mi hot ng v hc ch ph thng vi nhng h tr c th cn thit.

Cc nguyn nhn gy ra khim th43, 44, 45, 46

Bch Tng Nhng ngi b bch tng c sinh ra vi t hoc khng c huyt sc t trong da, mt v tc.

43 T chc Y t Th gii. (2008) u tin trong cc bnh v mt trn trang URL http://www.who.int/blindness/causes/priority/en/index.html (11/1/2008). 44 T chc Hi ng Quc t. (2008) Nhng ri lon mt trn URL http://www. lighthouse.org/medical/eye-disorders (05/1/2008). 45 Vin Hong gia cho ngi m. (2008) Cc iu kin cho mt trn URL http://www.sortit.org.uk/eyecond_astigmatism.htm (11/1/2008). 46 Tt c v Th lc. (2007) Bnh Vim vng mc Pigmentosa trn trang URL http://www. allaboutvision.com/conditions/retinapigment.htm (04/8/2008).

http://www.who.int/blindness/causes/priority/en/index.htmlhttp://www.http://www.sortit.org.uk/eyecond_astigmatism.htmhttp://www.


V th h c th c mt ln da nht nht v mi tc vng nht (thm ch iu ny c th khng ph bin trong nhm dn c cng chng tc). Bch Tng tc ng n th lc ca nhng ngi b khim th.

c thy tinh th l tnh trng thy tinh th ca mt b c ngn cn (cn tr) nh sng i qua. Mc d hu ht cc trng hp c thy tinh th c lin quan n qu trnh lo ha, nhiu tr em b bnh c thy tinh th bm sinh hoc mc phi do cc em b chn thng mt, vim nhim v cc bnh v mt khc. Bnh c thy tinh tr em kh ph bin ti nhiu ni trn th gii. Trong mt s trng hp, c thy tinh th tr em b di truyn t gia nh (di truyn). Khi b c thy tinh th, tr c th c i mt nh hn mt cht so vi bnh thng. Nhim trng trong khi mang thai cng c th gy c thy tinh th cho tr.

Cc bnh v mt lin quan n bnh tiu ng l mt trong nhng nguyn nhn gy khim th cho bnh nhn nhiu nc. Bnh nhn tiu ng c th mc cc bnh v mt nh bnh vng mc i tho ng (ri lon mt lin quan n bnh tiu ng ph bin nht), bnh glcm (cm t) v c thy tinh th.

Bnh glcm l khi thn kinh th gic dn truyn thng tin t b phn cm nhn nh sng ca mt, gi l vng mc, trc tip n no, b tn thng, thng do tng nhn p trong mt. Mt ca chng ta cn mt p lc nht nh gi hnh dng v hot ng hiu qu v khe mnh. Khi nhn p qu cao, tr c th thy nh


sng qu chi hoc kh chu vi nh sng mt tri (s nh sng), v tr c th c i mt hi ln hn bnh thng. Tr cng s c nguy c cao mc cc tt khc x nh lc (khi mt nhn theo nhng hng khc nhau) hoc mt nhc th (khi mt mt yu hn bn cn li), hoc mt c th chy nc mt thng xuyn hn cc em khc.

Bnh Onchocerciasis hoc Sng M do mt loi rui en sng v pht trin cc vng ven sng truyn sang ngi. Tn thng mt c th c tm thy trong tt c cc m bn trong ca mt, gy ra vim nhim, chy mu, v cc bin chng khc m cui cng dn n m la. Chn mi chn phn trm nhng ngi b nh hng trc tip sng chu Phi, v 1% cn li sng ti cc nc Yemen, Mexico, Guatemala, Ecuador, Colombia, Venezuela v Brazil.

Tt khc x bao gm cn th (tm nhn gn), v vin th (tm nhn xa) km theo hay khng km theo lon th (khi mt to hnh nh l mt ng thng trn mt ng kinh tuyn).

Vim vng mc sc t (RP) l mt nhm bnh vng mc di truyn. Cc du hiu u tin ca vim vng mc sc t thng xy ra trong thi th u ca tr em, thng c hai mt u b nh hng. Th lc ban m b gim, v th trng c th bt u b thu hp. Trong giai on sau, ch cn li mt cht th lc trung tm, cng vi th lc ngoi vi nh. RP l mt trong nhng bnh v mt ph bin nht cc nc v cc nn vn


ha ni m cc cuc hn nhn trong gia nh vn xy ra.

Bnh mt ht gy ra bi mt vi sinh vt ly lan qua tip xc vi dch mt ca ngi b nhim bnh (trn khn tm, khn tay, ngn tay,) v thng qua s ly truyn ca rui u trn mt. Sau nhiu nm b nhim trng lp i lp li, bn trong m mt s hnh thnh nhng vt so dy, lm cho m mt quay vo pha trong v lng mi ch vo nhn cu, t c th gy so gic mc v dn n m la.

Kch thc ca cc biu tng trn trang 63 l gn chnh xc, v vy bn c th s dng chng kim tra th lc ca hc sinh trong lp hc, nu bn nghi ng c ai trong s hc sinh c th b gim th lc.

Cch kim tra ny ch l mt trong nhiu cch cn c thc hin xc nh th lc v chc nng th gic cn li ca mt ngi. Cn phi kim tra th trng v n quyt nh mc mt ngi c th s dng th lc cn li ca mnh.

Vo nm 1992, WHO a ra mt nh ngha mi v th lc km l s suy gim chc nng th gic ngay c sau khi iu tr v /hoc chnh knh chun, khi th lc nh hn 6/18 n nhn bit nh sng, hoc th trng nh hn 10 tnh t tiu im c nh; nhng th lc no c s dng chun b hay thc hin nhim v th th lc l cn thit.

Ch ni (ch Braille) l phng tin chnh c v vit cho ngi m v cho nhng ngi c th lc km (ch dnh cho


nhng ngi khng th c ch phng c iu chnh hoc dng cc thit b quang hc h tr). Ch Braille l mt vn bn m ta c th c nh xc gic, da trn s kt hp ca 1-6 im, trong mt khung c su chm. C mt bng m ch Braille cho hu ht cc ngn ng chu , khng ch cho nhng ngi s dng ch ci Latin (nh v d di y), m cn s dng cho cc ngn ng Trung Quc, Nht Bn v Hn Quc, cng nh cho nhng ngi s dng cc bng ch ci khc nhau nh: Rp, Cyrillic, Ting Hin-du, Singhala, Tamil v Thi Lan ( y ch nu v d v mt vi ngn ng).

Kim tra th lc trc quan

6/18

S th nht (s 6) l khong cch thc hin kim tra (6m). Con s th hai (18) l phng ch ca k hiu.

Nu c th nhn thy cc k hiu (ch ci E) t khong cch 6 mt sau khi c chnh knh ng (knh), ngi ang kim tra c th lc bnh thng.

Nu khng th nhn thy cc k hiu, ngi ang kim tra c th lc km.


6/60

Nu khng nhn thy c k hiu ny (ch ci E) t mt na khong cch (3 mt) bng mt mt sau khi chnh knh tt nht (do th lc ca hai mt c th khc nhau), ngi ny c xem l b m.

Ngun: IDP Na Uy


Sau y l bng ch ci Braille trong ting Vit:

Bng ch Braille Quc t

S M vit

M ton, khoa hc


Th gic v kh nng trong pht trin th gic bnh thng47

Trong khong t 4 n 7 tui, mt a tr c s pht trin th lc bnh thng c th:

Phn bit, xc nh v ti to li cc hnh dng tru tng v biu tng.

Theo du vt, sao chp v v v cc hnh dng.

Phn loi hnh dng bng mt chi tit n l.

Xc nh v nhn thc cc mi quan h gia cc hnh nh, hnh dng tru tng v biu tng.

Xc nh cc chi tit cn thiu trong nhng bc tranh.

Xc nh nhn thc v ti to li c cc biu tng trong hnh thc n l v kt hp (ch ci v t).

Xc nh c cc ch ci vit theo cc kiu khc nhau.

Ti to c cc biu tng tru tng t tr nh.

Xc nh c cc t khi nhn thy.

Nhng li khuyn thit thc khi dy tr khim th48

Theo nhng kinh nghim thu c t cc chng trnh dnh cho tr khim th Indonesia, n v Nepal, vic

47 Trung tm Nghin cu Mt Australia i hc Melbourne. (2008) Pht trin Thi lc trn trang Visual Development page on http://www.lowvisiononline.unimelb.edu.au/Assessment/ development.htm (11/1/2008). 48 Watterdal v Tahir (trang 4 6).

http://www.lowvisiononline.unimelb.edu.au/Assessment/


nh gi lm sng trn tr em th lc km trong tui n trng ch ra rng phn ln cc em c th s dng sch gio khoa bnh thng. Cc em c th c khng cn dng c quang hc hay dng dng c quang hc nh knh phng i. iu ny dn n vic gim ng k nhu cu sch ch in kh ln. Hc sinh vn cn sch in kh ln, ngay c khi dng thit b phng i, nhng ch cn nhng phn ch yu trong sch, m hu ht nhng phn ny c th c ph-t v phng kh to hn

Karin van Dijk (2004)

Hy la chn cc cun sch c cht lng bn in tt v trnh by hp l. Cc vn bn l tng nn c canh l tri (vi mt khong l tri bng nhau, v l phi khng ng u). iu ny s gip cc em c th lc km vi cc thit b h tr ti thiu cm thy d dng hn khi c. iu ny cng s c li cho nhng tr gp kh khn trong c sch.

Sch v ti liu cn c khc bng ch ni Braille cn cung cp cho nhng ngi hon ton ph thuc vo Braille khi c v vit. Nn cung cp nhng cun sch ny min ph hoc bn vi gi tng t nh sch in dnh cho cc em th lc bnh thng (mc in).

Nhng em vit ch ni Braille nn c tip cn vi khung vit ch ni v di vit ch ni min ph, hoc vi gi tng t nh bt v bt ch cho cc hc sinh khc.


Nn cung cp cho tr khim th cc thit b h tr th lc thch hp da trn nhu cu c nhn ca tr, cng nh s sn c ca cc thit b ni trn.

Hun luyn v nh hng v di chuyn cn c thc hin cho tr c th: lm th no di chuyn vi mt cy gy mu trng, s dng k thut d ng ng thi k thut chm v bo v, s dng hiu qu cc du mc (bao gm c m thanh v ting vng), k thut hng dn (ngi hng dn) cng nh k thut di chuyn t do trong khng gian.

Hot ng tri nghim Di chuyn

u tin, hy bt mt. ng da lng vo tng trc mt l khong khng gian m v c gng i b trn mt ng thng. Khi i khong 8 hoc 10 mt, hy tho bt mt v xem bn i thng nh th no, c nghing v pha phi hoc tri khng?

Hot ng n gin ny s cho chng ta thy tr khim th gp kh khn nh th no khi di chuyn m khng c dy v nh hng di chuyn.

Hot ng nhn thc khng gian cho php tr khim th di chuyn trong mt khng gian m tr cm thy t tin v kim sot c th v cc chuyn ng ca mnh.

Cc hot ng sinh hot hng ngy (ADL) nhiu tr khim th cn c hng dn thc hin cc cng vic hng ngy m hu ht nhng a tr khc c th hc


bng cch bt chc v sao chp t cha m, anh ch em v bn b. l cc hot ng: i v sinh, tm ra, mc qun o, buc dy giy, n ung m khng lm , rt mt ly nc, v s dng dao ko (hoc gy).

Hot ng tri nghim n Hy bt mt trc khi bn bt u n sng. Th rt mt

cc nc hoc mt tch tr, hoc pht b v mt ln bnh m, lm tt c nhng vic ny m khng s dng i mt. Nu bn n m/bn/ph cho ba sng, c gng n chng bng a trong khi vn b bt mt. Bn c th lm cho mi th kh ln xn.

Hot ng ny gip ta hiu l do ti sao mt s tr cn nhiu thi gian hn so vi nhng em khc hc cch lm th no n m khng qu nhiu, mc qun o ng cch, v thm ch i v sinh mt mnh.

Nu bn c hc sinh b bnh bch tng trong lp hc, hy chc chn rng i mt v ln da ca cc em c bo v khi nh nng mt tri khi chi bn ngoi hoc trong gi gio dc th cht, l tng nht vi o tay di, qun di, vy i km vi v, m v knh mt, v da cc em rt bt nng. V th, tr em b bnh bch tng rt d b ung th da.

Hy sp xp ch ngi cho tr khim th sao cho cc em c th nghe tt nht v cc em s ph thuc nhiu hn vo thnh gic ca mnh so vi hu ht nhng a tr khc, c trong vic hc tp v tham gia.


Nu trong trng c mt s lp hc n hn nhng lp khc (do ting n t ngoi ng ng c, xe la, sn bay, nh my), nh trng cn linh hot v chuyn cc lp hc c tr khim th (cng nh c tr em khim thnh hoc cc khuyt tt khc) vo mt ni t n o hn.

Sp xp ch ngi cho tr th lc km sao cho cc em c th tn dng ti a th lc cn li ca mnh v phng nga bnh m do nh sng (phn x t nh sng mt tri v cc ngun nh sng khc). Nhiu tr em b m vn c cm nhn nh sng v cm thy b kh chu vi nh sng, trong khi cc em khc li thy nh sng c li v cc em c th s dng cm nhn nh sng cho mc ch di chuyn.

Sp xp ch ngi cho hc sinh nn c nh hoc t nht l khng thay i qu thng xuyn, nh cc em c th t nh hng v tm cch v ch ngi ca mnh mt cch c lp, cng nh bit ni m tt c bn b ca cc em ang ngi.

Gi cc lp hc ngn np gn gng, c bit l sn nh, tr c th d dng di chuyn v ngn nga tai nn, thng tch cho tr.

Tng t nh vy, cc trang thit b quan trng trong lp hc (sch, ti liu hc tp, thit b) khng nn di di xung quanh qu nhiu. Cn c mt ni c nh tr em khim th c th t tm thy nhng th mnh cn.


Hy ngh v mt mc tiu cn c t ra cho cc tr khim th (nhng g cn c hc trong sut nm hc), v c gng tm phng php v chin lc gip tr t c mc tiu ny. iu ny s gip bn lp k hoch khi no cn cc h tr bn ngoi t mt gio vin ngun lu ng, hoc mt gio vin ph ging (nu c sn), hoc lm th no cc em hc sinh khc trong lp c th gip , v ti liu ging dy v hc tp no cn iu chnh. Lu , s mt thi gian c th c c nhng cun sch vit bng ch ni Braille, mt bn tnh hoc cc ti liu khc tr khi cc ti liu ny c sn.

Dnh thi gian gii thch cho mt a tr khim th v qu trnh hc tp trong lp trc khi tr bt u, c bit l trong cc lp hc c hng lot yu cu trong cc hot ng khc nhau, nh l trong phng th nghim khoa hc, gio dc th cht, cc gi hc th cng v nu n. Vic gii thch v phn bit cc thit b khc nhau c s dng trong lp hc cng v cng quan trng v tr khim th c th khng thc hin c theo cc hng dn chung.

c to v chm tt c nhng g c vit trn bng.

Hy c gng ng i din hc sinh khi ni (ng nhn ni khc) v tr khim th ph thuc rt nhiu vo thnh gic ca mnh tip nhn thng tin, v cc em cn phi nghe r li bn.

Hy vn ng s gip ca cc hc sinh khc trong lp. Vic gii thch mt khi nim trc quan cho mt


ngi khng th nhn thy l mt thch thc th v cho hu ht tr em sng mt (v c ngi ln). N c th gip cc em nhn thy mi s vic t nhng quan im khc nhau v gip cc em hiu su hn v hnh dng, mu sc v cc chc nng. Gip bn khim th s gp phn to ln vo s pht trin cuc sng x hi, tnh cm v hc tp ca cc em, v c hai bn cng c li.

Khuyn khch c lp suy ngh lm th no cc bn c th lc km c cng tham gia cc chng trnh gio dc th cht. S ha nhp khng ch l trch nhim ca gio vin, m cn l ca hc sinh. Thng qua gio dc th cht, tr em cn c th hc cch lm th no cc bn b khuyt tt cng tham gia cc hot ng sau gi hc. y l mt trong nhng im quan trng nht trong gio dc ha nhp v tr em khim th c xu hng b loi khi hu ht cc hot ng sau gi hc, ngay c khi cc em c tham gia cc hot ng trong lp hc bnh thng.

Hy t lm dng hc tp nh l mt phn ca d n ca lp hc. V d: vic lm mt bn ni, s gip tt c cc em hc a l tt hn, c bit l cc em ph thuc vo vic tip thu thng tin bng li ni v xc gic khi hc tp.

S dng nhng vt thc s m a tr c th cm nhn v cm nm, hn l ch lm vic mt cch tru tng vi bt v giy. iu ny rt quan trng i vi tt c tr em, c bit l i vi tr em khuyt tt.

74 Ging dy cho tr khuyt tt trong m

Documents

Giảng dạy trẻ khuyết tật trong môi trường giáo dục hòa nhập