Giao trinh quan ly du an phan mem

Qu¶n lý dù ¸n phÇn mÒm

1


2

Môc lôc

Lêi nãi ®Çu 6Ch¬ng 1. NhËp m«n vÒ qu¶n lý dù ¸n phÇn mÒmNhËp m«n1.1. Nhu cÇu ®ang gia t¨ng vÒ phÇn mÒm1.2. Vai trß cña viÖc qu¶n lý trong ph¸t triÓn phÇn mÒm1.3. Mét thÝ dô1.4. Giµnh sù chÊp nhËn çc thñ tôc ph¸t triÓn míi1.5. Tãm t¾t

101011131517

Ch¬ng 2. Nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t triÓn phÇn mÒmMét chót phßng xa2.1. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n2.1.1. Nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn çc yªu cÇu cña dù ¸n2.1.2. Nh÷ng thay ®æi thêng xuyªn2.1.3. Dù to¸n vµ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan2.1.4. Nguån lùc bªn ngoµi2.1.5. KÕt thóc mét dù ¸n phÇn mÒm2.1.6. TuyÓn dông nh©n viªn vµ thuyªn chuyÓn2.1.7. Theo dâi vµ gi¸m s¸t2.2. Ph©n tÝch rñi ro2.2.1. Dù kiÕn nh÷ng vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt2.2.2. Pha ph©n tÝch2.2.3. Thùc hiÖn çc kÕ ho¹ch ®èi phã bÊt ngê2.3. Tãm t¾tBµi tËp

191920212122232425252627293132

Ch¬ng 3. Ph¸t triÓn phÇn mÒm theo hîp ®ångQuan hÖ kh¸ch hµng - nhµ ph¸t triÓn3.1. Chi phÝ céng thªm ®èi l¹i víi gi¸ cè ®Þnh3.1.1. Hîp ®ång phÝ céng thªm3.1.2. Hîp ®ång gi¸ cè ®Þnh3.2. Çc mèi quan hÖ kh¸c gi· kh¸ch hµng - nhµ ph¸t triÓn3.3. Yªu cÇu ®èi víi mét ®Ò xuÊt (RFP)3.3.1. Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n3.3.2. ChuÈn bÞ cña RFP3.3.3. Ph¸t yªu cÇu ®Ò xuÊt RFP3.4. §Ò xuÊt3.4.1. §Ò xuÊt kh«ng do yªu cÇu3.4.2. §Ò xuÊt khi cã yªu cÇu3.4.3. §éi ngò chuÈn bÞ ®Ò xuÊt3.4.4. Khu©n d¹ng ®Ò xuÊt3.4.5. Kh¼ng ®Þnh c«ng viÖc (SOW)3.5. DuyÖt xÐt ®Ò xuÊt vµ qu¸ tr×nh lùa chän3.5.1. Ban tuyÓn chän ®Ò xuÊt

3333343637383939424343444445484949


3

3.5.2. Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Ò xuÊt3.6. Mét sè nhËn ®Þnh bæ sung vÒ ®Ò xuÊt3.6.1. Nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn kh¸ch hµng3.6.2. Nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ngêi ®Ò nghÞ3.7. Tãm t¾tBµi tËp

505252535455

Ch¬ng 4. Chu tr×nh ph¸t triÓn phÇn mÒmÇc biÓu th¸i vÒ chñ ®Ò th¸c níc4.1. Pha quan niÖm4.1.1. Bµu kh«ng khÝ trong pha quan niÖm4.1.2. Nh÷ng vÊn ®Ò trong pha quan niÖm4.2. Pha yªu cÇu phÇn mÒm4.2.1. Bµu kh«ng khÝ trong qu¸ tr×nh pha yªu cÇu4.2.2. Çc vÊn ®Ò trong pha yªu cÇu4.3. Pha thiÕt kÕ4.3.1. Bµu kh«ng khÝ trong pha thiÕt kÕ4.3.2. Nh÷ng vÊn ®Ò trong pha thiÕt kÕ4.4. Pha thùc hiÖn4.4.1. Bµu kh«ng khÝ trong pha thùc hiÖn4.4.2. Nh÷ng vÊn ®Ò trong pha thùc hiÖn4.5. Pha tÝch hîp vµ thö nghiÖm4.5.1. Bµu kh«ng khÝ trong pha tÝch hîp vµ thö nghiÖm4.5.2. Nh÷ng vÊn ®Ò trong pha tÝch hîp vµ thö nghiÖm4.6. Pha b¶o tr×4.6.1. Bµu kh«ng khÝ trong pha b¶o tr×4.6.2. Nh÷ng vÊn ®Ò trong pha b¶o tr×4.7. Tãm t¾tBµi tËp

576061626263636566676870707173747576777879

Ch¬ng 5. Nguyªn t¾c qu¶n lý çc kü s phÇn mÒmHä cã thùc cã g× kh¸c nhau kh«ng ?5.1. C¬ cÊu tæ chøc dù ¸n phÇn mÒm5.2. C¬ cÊu ®éi ngò5.2.1. L·nh ®¹o ®éi5.2.2. Çc ®éi d©n chñ5.2.3. Çc ®éi kü s trëng5.2.4. Çc ®éi chuyªn gia5.3. Çc kü thuËt b¸o ço c¬ b¶n5.3.1. B¸o ço t×nh h×nh5.3.2. Çc cuéc häp vÒ t×nh h×nh dù ¸n5.4. Nh÷ng ®êng lèi chung trong qu¶n lý çc kü s phÇn

mÒm5.5. Tãm t¾tBµi tËp

80818585878788899091

929495

Ch¬ng 6. Chia ®Ó trÞ çc dù ¸n lín thÕ nµo: ph©n chia vµchiÕm lÜnh.


4

Nhu cÇu lín kh«ng cã nghÜa khã6.1. Tinh chÕ tõng bíc mét6.1.1. Ph©n gi¶i chøc n¨ng6.1.2. Ph©n gi¶i thiÕt kÕ6.2. C¬ cÊu ph©n tÝch c«ng viÖc6.2.1. Ph©n gi¶i dù ¸n6.2.2. WBS lµm c«ng cô qu¶n lý dù ¸n6.3. Xö lý nh÷ng dù ¸n lín6.3.1. Çc hÖ thèng phô6.3.2. §êng lèi ph©n gi¶i chøc n¨ng6.3.3. §êng lèi ph©n gi¶i thiÕt kÕ6.3.4. §êng lèi ph©n gi¶i nhiÖm vô c«ng viÖc6.4. Tãm t¾tBµi tËp

96969899

102103105106106108109110111112

Ch¬ng 7. Çc chøc n¨ng hç trî dù ¸nHç trî qu¶n lý dù ¸n7.1. KiÓm tra cÊu h×nh phÇn mÒm (SCC)7.1.1. ThuËt ng÷ kiÓm tra cÊu h×nh7.1.2. Nguån lùc kiÓm tra cÊu h×nh7.1.3. KÕ ho¹ch qu¶n lý cÊu h×nh phÇn mÒm7.1.4. Mét sè ®êng lèi chung7.2. B¶o ®¶m chÊt lîng phÇn mÒm (SQA)7.2.1. Cung cÊp phÇn mÒm cã chÊt lîng7.2.2. Nguån lùc kiÓm tra chÊt lîng7.2.3. KÕ ho¹ch b¶o ®¶m chÊt lîng phÇm mÒm7.2.4. §é ®o chÊt lîng phÇn mÒm7.2.5. Mét sè ®êng lèi chung7.3. Thö nghiÖm phÇn mÒm7.3.1. Çc lo¹i thö nghiÖm phÇn mÒm7.3.2. Çc thñ tôc thö nghiÖm chÝnh thøc7.3.3. Mét sè ®êng lèi chung7.4. Tãm t¾tBµi tËp

115116118119121123126126128130132133134135137138139140

Ch¬ng 8. Tiªu chuÈn ph¸t triÓn phÇn mÒmTiªu chuÈn ph¸t triÓn: tai h¹i cÇn thiÕt8.1. Tæng quan çc tiªu chuÈn ph¸t triÓn phÇn mÒm8.2. Tiªu chuÈn US DOD 21678.2.1. Tæng quan tiªu chuÈn 21678.2.2. Rµ so¸t vµ kiÓm to¸n8.2.3. M« t¶ h¹ng môc d÷ liÖu (DIDS)8.2.4. LÊy kÝch thíc tiªu chuÈn8.2.5. Lîi vµ bÊt lîi cña tiªu chuÈn 21678.3. Çc tiªu chuÈn c«ng nghÖ phÇn mÒm IEEE8.3.1. Tæng quan tiªu chuÈn IEEE8.3.2. Ph©n lo¹i IEEE vÒ çc tiªu chuÈn c«ng nghÖ phÇn

142142145146148148154156156157


5

mÒm8.3.3. Lîi vµ bÊt lîi cña tiªu chuÈn IEEE8.3.4. So s¸nh çc tiªu chuÈn IEEE vµ DOD8.4. Çc tiªu chuÈn Ada8.4.1. M«i trêng Ada8.4.2. Tiªu chuÈn IEEE cho çc Ada PDL8.5. Çc tiªu chuÈn ph¸t triÓn phÇn mÒm kh¸c8.6. Tãm t¾tBµi tËp

159159164164165165166167168

Ch¬ng 9. LËp tr×nh dù ¸nLËp tr×nh: vÊn ®Ò9.1. KÕ ho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n9.2. Çc ho¹t ®éng theo lËp tr×nh vµ mèc9.2.1. Danh môc ho¹t ®éng theo lËp tr×nh9.2.2. Çc cét mèc vµ ®êng mèc chñ yÕu9.3. Çc biÓu ®å Gantt9.4. Çc biÓu ®å PERT vµ con ®êng tíi h¹n9.4.1. §êng tíi h¹n9.4.2. Çc khèi ch¬ng tr×nh PERT vµ viÖc t¨ng cêng9.5. Nh©n sù lËp tr×nh9.5.1. Qui m« ®éi ngò ph¸t triÓn9.5.2. Kü n¨ng vµ kinh nghiÖm9.5.3. Th¸ng cña con ngêi bÊt ngh×9.6. LËp lÞch çc nguån lùc9.6.1. LËp lÞch kh«ng gian lµm viÖc9.6.2. ThiÕt bÞ lËp tr×nh9.6.3. Chñ b¸n çc nhµ thÇu phô9.7. KiÓm chøng vµ cËp nhËt ch¬ng tr×nh9.7.1. B¸o ço ®Þnh kú9.7.2. Çc ho¹t ®éng kiÓm chøng kh¸c9.7.3. CËp nhËt ch¬ng tr×nh9.8. Mét sè ®êng lèi chung cho viÖc lËp tr×nh vµ qui ho¹ch9.8.1. Tinh läc danh môc ho¹t ®éng ban ®Çu9.8.2. Giµnh ®îc phª chuÈn ch¬ng tr×nh9.8.3. Mèi quan hÖ gi÷a ch¬ng tr×nh, tµi nguyªn, chÊt

lîng vµ tÝnh chøc n¨ng9.9. Tãm t¾tBµi tËp

170171173174176177180182182183184187188189189190191192192193193194194195

197198199

Ch¬ng 10. ChuÈn bÞ dù to¸n: ph¬ng ph¸p vµ kü thuËtDù to¸n: vÊn ®Ò10.1. Dù to¸n dù ¸n10.2. Dù to¸n tõng bíc10.2.1. Nh÷ng thµnh phÇn ®a khái gi¸10.2.2. Nh÷ng thµnh phÇn d thõa kinh nghiÖm10.2.3. Nh÷ng thµnh phÇn cã mét phÇn kinh nghiÖm

200201202203203205


6

10.2.4. Ph¸t triÓn míi10.2.5. Ph©n tÝch chi tiÕt dù ¸n ë møc rñi ro10.3. Uíc ®Þnh ph¸t triÓn míi10.3.1. Nh÷ng ph¬ng ph¸p kiÓu ®Çu (nguyªn mÉu)10.3.2. Nh÷ng ph¬ng ph¸p thèng kª10.4. M« h×nh chi phÝ x©y dùng (Cocomo)10.4.1. Møc nh©n sù10.4.2. Møc ®é phøc t¹p10.4.3. YÕu tè ®é tin cËy10.4.4. M«i trêng ph¸t triÓn10.4.5. Çc thø hÖ10.4.6. ThuËt to¸n dù to¸n phÝ10.5. Chøc n¨ng ph©n tÝch ®iÓm10.5.1. Nh÷ng bíc FPA c¬ b¶n10.5.2. øng dông cña FPA10.6. Dù to¸n lµ mét lÜnh vùc10.7. Dù to¸n tµi nguyªn phÇn cøng10.7.1.T¶i träng CPU10.7.2. Lu tr÷ dù liÖu10.7.3. Tèc ®é10.8. Tæng phÝ kh«ng ph¸t triÓn10.9. Tãm t¾tBµi tËp

206206207207209210210213215216218219221221224225229229233236238239241

Tham kh¶o 243Tµi liÖu ®äc thªm

Lêi nãi ®Çu


7

§©y lµ cuèn s¸ch vÒ qu¶n lý dù ¸n phÇn mÒm; nã kh«ng ph¶i lµ métcuèn s¸ch tiÕp n÷a vÒ c«ng tr×nh phÇn mÒm. §· cã nhiÒu cuèn s¸ch thamkh¶o vÒ c«ng tr×nh phÇn mÒm (coi danh môc tham kh¶o ë cuèi cuèn s¸chnµy). Môc tiªu cña s¸ch nµy lµ tr×nh bµy c«ng viÖc ph¸t triÓn phÇn mÒmtheo quan ®iÓm cña nhµ qu¶n lý chø kh«ng ph¶i theo quan ®iÓm cña nhµph¸t triÓn.

Cuèn s¸ch tËp trung, trong mét cuèn duy nhÊt nhiÒu thùc tiÔn vµ küthuËt qu¶n lý phÇn mÒm hiÖn ®¹i ®· ®îc ph¸t triÓn vµ tinh läc trong suètthËp kû qua. Qu¶n lý dù ¸n ®îc tr×nh bµy nh lµ mét kü n¨ng lÜnh héi®îc vµ chø kh«ng ph¶i nh lµ cña trêi cho. Ch¾c ch¾n, viÖc qu¶n lý dù¸n ®ßi hái tµi n¨ng qu¶n lý, nhng b¶n th©n tµi n¨ng kh«ng ®îc h÷uhiÖu. ViÖc vËn dông thiÕt thùc çc thñ tôc ph¸t triÓn phÇn mÒm hiÖn ®¹i®ßi hái cã çc nhµ qu¶n lý chuyªn nghiÖp.

V× ®©y lµ cuèn s¸ch thùc hµnh (chø kh«ng ph¶i lµ mét c«ng tr×nh lýthuyÕt) nªn nhiÒu ph¬ng ph¸p vµ kü thuËt ®îc m« t¶ kh«ng cã c¬ së lýthuyÕt cho riªng nã. Tuy nhiªn nh÷ng tham kh¶o sÏ ®îc cung cÊp suètcuèn s¸ch dµnh cho nh÷ng ai quan t©m ®Õn c¬ së lý thuyÕt. Danh môckÌm çc tham kh¶o vµ tµi liÖu ®Ó ®äc ®îc gîi ý cã ë cuèi cuèn s¸chnµy.

NhÊt thêi, ®éc gi¶ cã thÓ thÊy mét sè ®o¹n ®îc nh¾c l¹i trong cuèns¸ch nµy. Së dÜ cã ®iÒu nµy lµ ®Ó gi¶i quyÕt çi thêng ®îc gäi lµ t×nhhuèng n¨m ngãn tay. §iÒu nµy x¶y ra khi mçi n¨m ngãn tay cña ®éc gi¶cÇn ®îc cµi vµo cuèn s¸ch ®Ó ®¸nh dÊu trong khi ®éc gi¶ lìng lù gi÷açc ch¬ng nh»m bao qu¸t ®îc mét chñ ®Ò ®Æc biÖt. Cuèn s¸ch nµy cãgi¶m nhu cÇu ph¶i ®¸nh dÊu b»ng çch lÆp l¹i çi gi¶i thÝch v¾n t¾t bÊt cøchñ ®Ò chñ yÕu nµo ®îc tham chiÕu ngay dï chñ ®Ò ®· ®îc th¶o luËnchi tiÕt ë ®©u ®ã.

Suèt cuèn s¸ch nh÷ng h¹ng môc th¸ng c«ng vµ n¨m c«ng ®· ®îc södông thay cho çc h¹ng môc cò th¸ng ngêi vµ n¨m ngêi. Nh÷ng tõ nµy®îc th¶o luËn chi tiÕt ë phÇn 9.5.3.

§èi tîng ®äc ®îc chñ ®Þnh.Qu¶n lý d÷ ¸n phÇn mÒm: Mét tiÕp cËn cho ngêi thùc hµnh ®îc chñ

®Þnh cho ®èi tîng ®a d¹ng. Tríc hÕt vµ chñ yÕu s¸ch ®äc chñ ®Þnhlµm nguån tham kh¶o cho çc nhµ qu¶n lý dù ¸n phÇn mÒm ®ang thùc thinhiÖm vô qu¶n lý vµ trªn c¬ së ®ã nã ®îc s¾p xÕp sao cho ®Ò tµi chñ yÕubao qu¸t ë mçi ch¬ng (trõ ch¬ng 1). §iÒu nµy ®îc th¶o luËn thªmtrong gi¶i thÝch sau vÒ viÖc bè trÝ néi dung s¸ch.

Cuèi cïng, cuèn s¸ch cã thÓ dïng lµm tham kh¶o cho çc kü s phÇnmÒm muèn më réng kiÕn thøc cña minh sang nh÷ng lÜnh vùc qu¶n lý dù¸n kü thuËt.

Bè trÝ cña cuèn s¸ch


8

Nãi chung, mêi ch¬ng cña cuèn s¸ch xuÊt hiÖn theo tr×nh tù l«gÝc vµcung cÊp cho viÖc ®i ®Çu vµo lÜnh vùc qu¶n lý dù ¸n phÇn mÒm. Thamkh¶o nhanh ®Æt ë cuèi mçi ch¬ng cã d¹ng tãm t¾t më réng. Tãm t¾t nµynh»m ®îc sö dông nh lµ ®Ó ghi nhí lÇn n÷a hay nh lµ mét nguånth«ng tin ban ®Çu.

Ngêi ®äc ®îc yªu cÇu t×m çch lµm mét sè bµi tËp ë cuèi mçich¬ng. Çc bµi tËp nµy sÏ gióp ngêi ®äc hiÓu ®îc nhiÒu ý tëng vµ küthuËt tr×nh bµy trong ch¬ng ®ã.

Ch¬ng 1 ®Ò cËp quan niÖm qu¶n lý dù ¸n phÇn mÒm. Ch¬ng nµycòng tham luËn nhiÒu khã kh¨n mµ çc nhµ qu¶n lý dù ¸n gÆp trong viÖcgiµnh hç trî cña bé phËn qu¶n lý cÊp trªn ®Ó tr×nh ra nh÷ng thñ tôc ph¸ttriÓn míi.

Ch¬ng 2 tãm t¾t v¾n t¾t nhiÒu vÊn ®Ò ph¸t triÓn phÇn mÒm chungnhÊt (sau nµy ®îc x©y dùng trong suèt cuèn s¸ch). Ch¬ng nµy ®îcchia lµm 2 phÇn. PhÇn ®Çu giµnh cho ®éc gi¶ kh«ng quen víi nh÷ng vÊn®Ò c¬ b¶n vÒ qu¶n lý phÇn mÒm. PhÇn hai giµnh cho nh÷ng ngµnh ®angqu¶n lý dù ¸n c¶ míi vµ c¶ ®· cã kinh nghiÖm. PhÇn nµy th¶o luËnph¬ng ph¸p ®Êu tranh víi nh÷ng vÊn ®Ò ®· th¶o luËn tríc ®©y, gäi lµph©n tÝch rñi ro.

Çc nhµ qu¶n lý dù ¸n cã kinh nghiÖm cã thÓ bá qua ch¬ng 1 vµ phÇn®Çu cña ch¬ng 2.

Ch¬ng 3 th¶o luËn viÖc ph¸t triÓn phÇn mÒm theo hîp ®ång. Ch¬ngnµy m« t¶ çc hîp ®ång dù ¸n phÇn mÒm ®îc tiÕn hµnh nh thÓ nµo, çc®Ò nghÞ ra sao. Mét v¨n b¶n ®Ò nghÞ nªn ®îc x©y dùng thÓ nµo vµ nªnthiÕt lËp thÕ nµo vµ nh÷ng mèi quan hÖ gi÷a kh¸ch hµng vµ nhµ s¶n xuÊt.Ch¬ng nµy còng m« t¶ çc yªu cÇu vÒ v¨n b¶n ®Ò nghÞ (RFP) vµ qu¸tr×nh lùa chän sau khi çc ®Ò nghÞ ®· ®îc ®Ö tr×nh.

Ch¬ng 4 m« t¶ chu tr×nh c¬ b¶n ph¸t triÓn phÇn mÒm, nhÊn m¹nh ®ÕnviÖc tiÕp cËn theo giai ®o¹n, ph¸t triÓn phÇn mÒm. Nh÷ng ph¬ng ph¸pluËn kh¸c còng ®îc th¶o luËn (nh lµ t¹o mÉu nhanh vµ m« h×nh xo¾n èc- Spiral). Nh÷ng giai ®o¹n c¬ b¶n ®îc m« t¶ theo quan ®iÓm cña ngêiqu¶n lý dù ¸n nhÊn m¹nh ®Õn kh«ng khÝ vµ nh÷ng vÊn ®Ì cña mçi giai®o¹n.

Ch¬ng 5 tr×nh bµy mét sè nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña viÖc qu¶n lýcon ngêi. Ch¬ng nµy lùa ra mét sè nh÷ng mÆt ®Æc thï liªn quan ®ÕnviÖc qu¶n lý çc kü s phÇn mÒm, ch¼ng h¹n nh sù kh¸c nhau ®¸ng kÓvÒ n¨ng suÊt gi÷a çc kü s phÇn mÒm vµ tÝnh khÝ phong ®é cña çc nhµlËp tr×nh nãi chung.

Ch¬ng 6 ®Ò cËp mét trong nh÷ng vÊn ®Ò khã kh¨n nhÊt cña ph¸t triÓnphÇn mÒm: lµm sao qu¶n lý ®îc nh÷ng dù ¸n phÇn mÒm lín. Ch¬ngnµy gi¶i thÝch nh÷ng dù ¸n lín cã thÓ ®îc phÇn chia thµnh nh÷ng béphËn nhá dÔ qu¶n lý nh thÕ nµo theo ph¬ng ch©m chia ra chÕ ngù.


9

Ch¬ng 7 m« t¶ ba trong nh÷ng chøc n¨ng hç trî qu¶n lý c¬ b¶n:kiÓm tra cÊu h×nh ®¶m b¶o chÊt lîng vµ thö nghiÖm phÇn mÒm. Ch¬ngnµy còng th¶o luËn mèi quan hÖ gi÷a nh÷ng chøc n¨ng ®ã.

Ch¬ng 8 tr×nh bµy tæng quan vÒ çc chuÈn ph¸t triÓn phÇn mÒm. §ÆcbiÖt hai chuÈn ®îc th¶o luËn chi tiÕt: chuÈn 2167 cña Bé Quèc phßngHoa Kú (DOD) vµ chuÈn IEEE vÒ ph¸t triÓn phÇn mÒm. Nh÷ng chuÈnkh¸c, nh chuÈn ph¸t triÓn phÇn mÒm cña Anh vµ Ch©u ¢u, còng ®îcnh¾c tíi vµ so s¸nh.

Ch¬ng 9 th¶o luËn viÖc lËp lÞch vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n (PDP) vµkü thuËt lËp lÞch vµ lËp kÕ ho¹ch ®îc m« t¶, kÓ c¶ ph¸c ®å Gantt vµPERR cæ ®iÓn vµ cÊu tróc ph¸ hñy c«ng viÖc (WBS).

Ch¬ng 10 chøa mét m« t¶ t¨ng cêng vµ chi tiÕt cña mét vµi ph¬ngph¸p vµ kü thuËt chuÈn bÞ dù to¸n. Ch¬ng nµy gåm nh÷ng ph¬ng ph¸pdù tÝnh qui m« cña dù ¸n vµ lÞch ph¸t triÓn dù ¸n còng nh dù to¸n küthuËt, ch¼ng h¹n nh çc yªu cÇu vÒ ®Üa vµ vÒ bé nhí. Ch¬ng nµy cònggi¶i thÝch kinh nghiÖm cã thÓ ®îc sö dông thÕ nµo ®Ó c¶i tiÕn dù to¸n vµm« t¶ çc dù to¸n cã thÓ ®îc hoµn thiÖn thÕ nµo trong qu¸ tr×nh ph¸ttriÓn dù ¸n tiÕn triÓn.

Tri ©nÇc tiªu chuÈn DOD-STD 2167a vµ DOD-STD 2168 vµ çc m« t¶ h¹ng

môc dù liÖu liªn quan cña Bé Quèc phßng Hoa Kú ®· ®îc tham chiÕu vµtrÝch dÉn ®îc phÐp cña Bé Quèc phßng Hoa Kú, Bé chØ huy çc hÖthèng chiÕn tranh kh«ng gian vµ trªn biÓn.

Çc tiªu chuÈn c«ng nghÖ phÇn mÒm IEEE ®· ®îc tham chiÕu vµnh÷ng tµi liÖu sau ®©y ®· ®îc trÝch dÉn ®îc phÐp cña ViÖn tËp ®oµn küs ®iÖn vµ ®iÖn tö (IEEE).

PhÇn nhËp m«n cña F.Buckley cho b¶n in 1984 cña IEEE vÒ tiÓu chuÈnc«ng nghÖ phÇn mÒm IEEE.

PhÇn nhËp m«n cña J.Horch cho b¶n in 1987 cña IEEE vÒ tiÓu chuÈnc«ng nghÖ phÇn mÒm.

IEEE stel 729 - 1983 IEEE stel 1022 - 1987IEEE stel 830 - 1984 IEEE stel 990 - 1986Gi÷ b¶n quyÒn mäi mÆt @ ViÖn tËp ®oµn kü s ®iÖn vµ ®iÖn tö.T«i xin c¶m ¬n vÒ sù gióp ®ì to lín cña Amir trong viÖc duyÖt vµ tËp

hîp v¨n b¶n. T«i còng biÕt ¬n vÒ nhiÒu gîi ý cã Ých cña ¤ng.T«i còng xin c¶m ¬n Sharon vµ Talya ®· kh«ng x¸o trén b¶n th¶o v¨n

b¶n.Cuèi còng vµ quan träng nhÊt, t«i xin hÕt søc c¶m ¬n ®éng viªn cña

Iril, nÕu kh«ng v¨n b¶n ®· ch¼ng bao giê ®îc viÕt ra.

Nh·n hiÖu th¬ng m¹iAda lµ nh·n hiÖu ®· ®¨ng ký cña ChÝnh phñ Hoa Kú, Ada AJPOUNIX lµ th¬ng nh·n cña tËp ®oµn ®iÖn tho¹i vµ ®iÖn b¸o MüVMS lµ th¬ng nh·n cña tËp ®oµn thiÕt bÞ sè


10

MS-DOS lµ th¬ng nh·n cña tËp ®oµn MicrosoftPC-DOS lµ th¬ng nh·n cña tËp ®oµn m¸y mãc kinh doanh quèc tÕBYB lµ th¬ng nh·n cña nhãm Gordon.


11

Ch¬ng mét

NhËp m«n vÒ qu¶n lý dù ¸n phÇn mÒm

NhËp m«n“PhÇn mÒm lµ n¬i trång çc giÊc m¬ vµ thu h¸i ¸c méng ... mét thÕ giíi

nh÷ng ngêi hãa sãi vµ nh÷ng viªn ®¹n b»ng b¹c“ TrÝch dÉn nµy tõ Bradcox (cox 1990) nhÊn m¹nh nh÷ng quan t©m cña çc nhµ qu¶n lý dù ¸nphÇn mÒm h«m nay. Lµm sao cã thÓ kiÓm tra ®îc con ngêi hãa sãi nµydíi chi tiÕt c«ng nghÖ phÇn mÒm ®©y ? LiÖu viÖc ph¸t triÓn phÇn mÒmcã thËt sù lµ mét bé phËn c«ng tr×nh kh«ng ?

ViÖc ph¸t triÓn phÇn mÒm cã thÓ kiÓm tra ®îc. Cã nh÷ng ph¬ngph¸p nh÷ng kü thuËt nhng chuÈn vµ nh÷ng c«ng cô khi ®îc vËn dông®óng ®¾n chóng sÏ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn th¾ng lîi cña dù ¸n phÇn mÒm.§ã kh«ng ph¶i lµ nh÷ng viªn ®¹n b»ng b¹c xuyªn qua tr¸i tim cña ngêihãa sãi: ch¼ng cã g× gi÷ thËt ë trong c¶. Nh÷ng ph¬ng ph¸p nµy cungcÊp mét çch tiÕp cËn cã hÖ thèng tíi sù ph¸t triÓn phÇn mÒm b¾t ®Çu lµnh÷ng giai ®o¹n qui ho¹ch ban ®Çu vµ kÕt thóc lµ viÖc cung cÊp s¶n phÈmphÇn mÒm cuèi cïng.

Cuèn s¸ch nµy ®Ò cËp ®Õn viÖc vËn dông nh÷ng ph¬ng ph¸p hiÖn ®¹i®Ó qu¶n lý çc dù ¸n phÇn mÒm. S¸ch tr×nh bµy tiÕp cËn thùc hµnh “lµmthÕ nµo ®©y” h¬n lµ tiÕp cËn lý thuyÕt mÆc dï cã nh÷ng tham kh¶o réngr·i cho nh÷ng ai quan t©m ®Õn viÖc m« t¶ lý thuyÕt ®»ng sau çc ph¬ngph¸p. Môc tiªu chñ yÕu lµ tËp trung, trong chØ mét cuèn s¸ch, m« t¶ biÕtbao c«ng cô vµ qui tr×nh dÝnh lÝu ®Õn nh÷ng ho¹t ®éng qu¶n lý phÇn mÒmnh: Dù to¸n chi tiÕt dù ¸n ChuÈn bÞ çc lÞch tr×nh ph¸t triÓn VËn dông çc tiªu chuÈn ph¸t triªn thiÕt thùc ChuÈn bÞ vµ ®¸nh gi¸ çc ®Ò nghÞNhµ qu¶n lý dù ¸n phÇn mÒm theo thÕ ®îc cung cÊp çc ph¬ng ph¸p

vµ qui t×nh cÇn thiÕt khiÕn cho viÖc ph¸t triÓn phÇn mÒm cã hiÖu qu¶ h¬nvíi ba môc tiªu næi tiÕng trong t©m tëng: ph¸t triÓn phÇn mÒm

1. theo ch¬ng tr×nh2. trong ph¹m vi ng©n s¸ch3. theo yªu cÇu

1.1. Nhu cÇu ®ang gia t¨ng vÒ phÇn mÒmThËt cã Ýt lÜnh vùc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i l¹i kh«ng chøa phÇn mÒm. §iÒu

nµy bao gåm xe h¬i, hµng kh«ng vµ vÖ tinh còng nh thang m¸y, m¸yfax, truyÒn h×nh vµ çc c¬ quan ®iÖn tö. PhÇn mÒm vËn hµnh hÖ thèng anninh x· héi, hÖ thèng chi l¬ng tËp ®oµn, vµ tr¸i cña nÒn kinh tÕ ph¬ng


12

T©y - HÖ thèng thÎ tÝn dông. PhÇn mÒm ®îc sö dông réng r·i ®Ó viÕt vµin s¸ch.

ViÖc gia t¨ng nhu cÇu vÒ phÇn mÒm ®· trë nªn mét vÊn ®Ò gay cÊn. Nã®· g©y ra viÖc gia t¨ng nhu cÇu vÒ kü s phÇn mÒm. Vît rÊt xa møc ®éçc nhµ chuyªn nghiÖp phÇn mÒm tèt nghiÖp ë çc trêng ®¹i häc. Do®Êy sù ph¸t triÓn phÇn mÒm ®îc yªu cÇu cã n¨ng suÊt cao lîi h¬n, tincËy h¬n vµ nãi chung thµnh c«ng h¬n.

Nh÷ng yªu cÇu míi ®ã cã thÓ kh«ng ®îc ®¸p øng ë nh÷ng ph¬ngph¸p ph¸t triÓn th« thiÓn cña nh÷ng ngµy ®Çu cña m¸y vi tÝnh.

Nh÷ng ph¬ng ph¸p míi ®· ®îc ®Ò xuÊt c¶i tiÕn ®¸ng kÓ con ®êngmµ phÇn mÒm ®îc ph¸t triÓn. TÝnh nghiªm träng cña vÊn ®Ò ®· ®îcthõa nhËn trong kh¾p céng ®ång c«ng nghÖ phÇn mÒm. Mét sè çc liªnc«ng ti vµ c«ng xoexiom quèc tÕ ®· ®îc thµnh lËp ë Hoa Kú, NhËt B¶nvµ Ch©u ¢u víi nh÷ng ng©n s¸ch to lín dµnh cho viÖc t×m kiÕm nh÷ngph¬ng ph¸p gi¶m nhÑ (nÕu kh«ng ph¶i lµ lo¹i trõ) vÊn ®Ò (coi Bennatan1987).

Cox (1990), trong mét ph©n tÝch ph¬ng híng c«ng tr×nh phÇn mÒmsÏ tiÕn hµnh cho thÊy râ mét cuéc çch m¹ng c«ng nghiÖp phÇn mÒm lýthó, «ng ®· tiªn ®o¸n ngµy mµ çc nhµ lËp tr×nh sÏ th«i kh«ng m· hãamäi thø khi xãa vµ sÏ ghÐp çc øng dông trõ nh÷ng catal« lu tr÷ tèt cñaçc thµnh phÇn phÇn mÒm sö dông l¹i ®îc. Quan niÖm nµy vµ nh÷ngquan niÖm çch m¹ng kh¸c nh ph¸t triÓn phÇn mÒm tù ®éng (coiFrankel 1985) vÉn cßn ph¶i mÊt qu·ng ®êng dµi tríc khi trë thµnhnh÷ng ph¬ng tiÖn thiÕt thùc cña ph¸t triÓn phÇn mÒm.

Xu híng tiÕn tíi c«ng tr×nh phÇn mÒm cã m¸y tÝnh hç trî (CASE) ®·t¹o nªn nhiÒu c«ng cô ph¸t triÓn tù ®éng nhng ch¼ng may thay nh÷ngc«ng cô ®ã1 thêng mÊt nhiÒu thêi gian kh«ng xøng víi chóng, ë nh÷nglÜnh vùc kh¸c cña c«ng nghÖ çc hÖ CAD/CAM2 tù ®éng ®· ®ang ®îc södông ®Ó thiÕt kÕ vµ x©y dùng çc thµnh phÇn ®iÖn tö nhng ph¸t triÓnphÇn mÒm vÉn cßn hoµn toµn lµ mét cè g¾ng thñ c«ng.

Cho ®Õn lóc mµ phÇn mÒm sö dông l¹i vµ ph¸t triÓn phÇn mÒm t¸i t¹ovµ tù ®éng b¾t ®Çu thay thÕ ®îc çc kü s phÇn mÒm th× phÇn mÒm vÉncßn tiÕp tôc do con ngêi ph¸t triÓn. Trong khi chê ®îi viÖc gia t¨ng theoyªu cÇu vÒ n¨ng suÊt vµ thuÇn thôc tay nghÒ vµ th¾ng lîi chung cña ph¸ttriÓn phÇn mÒm ph¶i duy tr× tr¸ch nhiÖm vÉn ph¶i lµ ë nhµ qu¶n lý dù ¸nphÇn mÒm.

1.2. Vai trß cña viÖc qu¶n lý trong ph¸t triÓn

phÇn mÒm.ViÖc qu¶n lý dù ¸n cã hiÖu qu¶ ®ßi hái nhiÒu tµi n¨ng vµ kü x¶o. Tiªu

chuÈn IEEE (IEEE 1987a) cho dÞch nghÜa sau vÒ qu¶n lý dù ¸n phÇnmÒm.

1 Xem Tahvanainen vµ Smolander ‘An annotated CASE Bibliography (1990)’2 CAD vµ CAM lµ thiÕt kÕ cã m¸y tÝnh trî gióp vµ chÕ t¹o cã m¸y tÝnh trî gióp.


13

Qu¶n lý dù ¸n phÇn mÒm lµ qu¸ tr×nh qui ho¹ch, tæ chøc, nh©n sù ®iÒukhiÓn, kiÓm tra vµ l·nh ®¹o dù ¸n phÇn mÒm. Râ rµng ®Ó trë thµnh nhµqu¶n lý dù ¸n phÇn mÒm tèt th× lµ nhµ ph¸t triÓn phÇn mÒm tèt kh«ng cßn®ñ n÷a. Cã nh÷ng kü x¶o qu¶n lý ®Æc biÖt ®îc yªu cÈu dông ngay tõnh÷ng giai ®o¹n ®Çu cña dù ¸n, ch»ng h¹n nh ë çc lÜnh vùc nh:

- Gi¸m s¸t vµ kiÓm tra§iÒu nµy bao gåm viÖc qu¶n lý cã hiÖu qu¶ çc thµnh viªn ®éi ngò

ph¸t triÓn vµ ®ßi hái ý thøc thêng xuyªn vÒ t×nh tr¹ng thùc cña c«ng viÖccña hä vÒ dù ¸n.

- Qui ho¹chQui ho¹ch lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng qu¶n lý quan träng nhÊt vµ

bao gåm viÖc chuÈn bÞ dù to¸n tèt, duy tr× lÞch tr×nh ph¸t triÓn vµ bè trÝnh©n sù hiÖu qu¶.

- Quan hÖ kh¸ch hµngTrong mét sè dù ¸n, viÖc tiÕp xóc víi kh¸ch hµng lµ ho¹t ®éng qu¶n lý

chñ yÕu. §iÒu nµy bao gåm viÕt tµi liÖu vÒ yªu cÇu cña kh¸ch hµng,khèng chÕ nh÷ng thay ®æi do kh¸ch hµng, sö lý viÖc tham gia cña kh¸chhµng vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, cung cÊp b¸o ço vµ tæ chøc xÐt duyÖt cïngtr×nh diÔn s¶n phÈm.

- Vai trß l·nh ®¹o kü thuËtL·nh ®¹o kü thuËt tèt thêng lµ mét phÈm chÊt ao íc trong viÖc qu¶n

lý phÇn mÒm cã hiÖu qu¶. §iÒu nµy thêng ®ßi hái kh¶ n¨ng cung cÊp chØ®¹o trong gi¶i ph¸p cña çc vÊn ®Ò kü thuËt ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ph¸ttriÓn dù ¸n. §iÒu nµy kh«ng cÇn thiÕt cã nghÜa lµ dù tr÷ chung b¶n th©nmét gi¶i ph¸p ®Ých thùc.

Nh÷ng lÜnh vùc qu¶n lý nµy lµ vËn dông ®îc cho mäi thÓ lo¹i dù ¸nC«ng nghÖ cao. Dï sao viÖc qu¶n lý dù ¸n phÇn mÒm l¹i khã kh¨n h¬n dosù thÓ lµ ph¸t triÓn phÇn mÒm Ýt cã tÝnh x¸c ®Þnh h¬n çc lÜnh vùc c«ngnghÖ kh¸c. §iÒu nµy lµ do nh÷ng dù ¸n phÇn mÒm Ýt ®o lêng ®îc khãdù to¸n h¬n vµ phô thuéc nhiÒu h¬n vµo nh÷ng nh©n tè chñ quan cña conngêi.

LÞch sö ph¸t triÓn phÇn mÒm ®Çy rÉy nh÷ng trêng hîp mµ møc ®énguån lùc ®îc yªu cÇu ®· ®îc qui ho¹ch vµ dù to¸n tèt. Ph¸t triÓn phÇnmÒm ®· tõ l©u ®îc nhËn ®Þnh lµ doanh nghiÖp ®Çy rñi ro. §· cã nhiÒutrêng hîp çc dù ¸n phÇn mÒm vît qu¸ ng©n s¸ch ban ®Çu cña chóngtíi hai, ba hay thËm chÝ bån tr¨m phÇn tr¨m. Mét sè ®· ph¶i bá bÔ sau khi®· chi hÕt vèn c¬ b¶n khi thÊy râ lµ dù to¸n ng©n s¸ch ban ®Çu kh«ng chçnµo s¸t víi chi phÝ ph¸t triÓn thùc sù.

Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®· cã ý ®å tiªu chuÈn ho¸ qui tr×nh ph¸ttriÓn phÇn mÒm vµ t¹o ra m«i trêng ph¸t triÓn nghiªm ngÆt trong ®ã çcdù ¸n phÇn mÒm dÔ dù to¸n vµ kiÓm tra h¬n. Dï sao, ®iÒu nµy ®· dÉn ®Õnmét vÊn ®Ò míi çc nhµ s¶n xuÊt ®· phµn nµn ph¶i mÊt qu¸ nhiÒu thêigian vµo viÖc thiÕt lËp t liÖu vµ qu¸ Ýt cho xu híng ph¸t triÓn hiÖn nay.

Râ rµng lµ cÇn t×m ®îc ®Þa bµn trung ®é gi÷a hai th¸i cùc trong dù ¸nkh«ng cã thÓ lËp tr×nh vµ dù to¸n vµ dù ¸n tiªu chañan qu¸ møc, thu thËp


14

t liÖu qu¸ møc trong ®ã chi c«ng søc qu¸ ®¸ng vµo tæng phÝ vµ c«ng viÖcgiÊy tê.

Khi ph¸t triÓn phÇn mÒm b¾t ®Çu dÜnh d¸ng ®Õn mét bé m«in c«ngtr×nh th× nh÷ng ph¬ng ph¸p luËn ph¸t triÓn mét çch cã hÖ thèng míicòng b¾t ®Çu xuÊt hiÖn3. Môc ®Ých cña nh÷ng ph¬ng ph¸p luËn míi ®ã lµlµm cho sù ph¸t triÓn phÇn mÒm thµnh c«ng h¬n. NÕu th¾ng lîi ®îc dotheo møc ®é cña ba môc tiªu nãi tríc ®©y (theo lÞch tr×nh, trong ph¹m ving©n s¸ch, theo yªu cÇu) th× sù thÊt b¹i h¼n cã nghÜa lµ trong viÖc hoµnthµnh thËm chÝ mét trong nh÷ng môc tiªu ®ã. Dï sao, thµnh c«ng vµ thÊtb¹i kh«ng ph¶i lµ çi ®iÒu ®îc ®Þnh nghÜa mét çch dÔ dµng.

§· cã nhiÒu nghiªn cøu cho thÊy lµ thÊt b¹i cña dù ¸n còng lµ mét vÊn®Ò cña nhËn thøc (cos Linto vµ mantel 1990). Mét dù ¸n cã thÓ ®îc nhËn®Þnh lµ thÊt b¹i ë mét m«i trêng trong khi ë m«i trêng kh¸c dù ¸n l¹icã thÓ ®îc nhËn ®Þnh lµ th¾ng lîi. Nãi mét çch ®¬n gi¶n, mét kh¸chhµng cã thÓ hµi lßng víi ®Çu ra cña mét dù ¸n trong khi ngêi kh¸ch kh¸cl¹i kh«ng. Theo thÕ thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña mét dù ¸n kh«ng chØ liªnquan ®Õn ba môc tiªu ph¸t triÓn c¬ b¶n mµ c¶ ®Õn kú väng cña kh¸chhµng.

Sù kh«ng râ rµng cña quan niÖm thÊt b¹i cña dù ¸n ch¾c ch½n cã thÓtr¸nh ®îc nÕu chØ ®Æt ra mét ®Ých duy nhÊt. §©y lµ ®Ých mµ kh¸ch hµng®Æt ra chø kh«ng ph¶i ®éi ngò ph¸t triÓn ®Æt ra. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ:

Thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña mét dù ¸n ®îc tèi hËu x¸c ®Þnh ë sù hµilßng cña bªn yªu cÇu ph¸t triÓn (nghÜa lµ kh¸ch hµng) Nh÷ng quan niÖm®ã ®îc chøng minh trong thÝ dô sau:

1.3. Mét thÝ dô:ThÝ dô nµy cho thÊy vµi sai lÇm qu¶n lý th«ng thêng mµ nã cã thÓ

cuèi cïng dÉn ®Õn thÊt b¹i cña mét dù ¸n phÇn mÒm. Dù ¸n khëi sù víivµi quyÕt ®Þnh sai lÇm c¬ b¶n liªn quan ®Õn viÖc khëi hµnh dù ¸n, ®Õnlît nã, nã l¹i dÉn ®Õn nhiÒu quyÕt ®Þnh sai lÇm h¬n khi dù ¸n tiÕn triÓn.

C«ng ty liªn kÕt c«ng nghÖ (TAI) lµ mét c«ng ty chuyªn m«n hãatrong viÖc ph¸t triÓn vµ chÕ t¹o thiÕt bÞ truyÒn th«ng. TAI lµ mét ban phÇnmÒm lín chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ sù ph¸t triÓn phÇn mÒm cho thiÕt bÞ truyÒnth«ng. Ngêi qu¶n lý ban phÇn mÒm ®· ®îc biÕt lµ qu¶n lý c«ng ty ®angt×m kiÕm mét c«ng ty phÇn mÒm bÒn ngoµi ®Ó ph¸t triÓn mét hÖ thèngb¶o dìng vµ thêi gian cho TAI.

Ban phÇn mÒm cña TAI ®· chñ ®éng n¾m b¾t ý kiÕn, chuÈn bÞ mét ®ÒnghÞ ph¸t triÓn hÖ thèng vµ ®Ö tr×nh qu¶n lý c«ng ty. C¨n cø ë ®Ò nghÞ nµyhai th¸ng ®îc giµnh tham kh¶o ý kiÕn cña ban nh©n sù, ban tµi chÝnh vµtrëng ban ®Ó x¸c ®Þnh çc yªu cÇu cña hÖ thèng. §éi ngò ph¸t triÓn sau®ã ph¸t triÓn hÖ thèng trong 6 th¸ng sau ®ã (toµn bé thêi gian ph¸t triÓn

3 Xem Shaw (1990) vÒ mét th¶o luËn ®Çy ®ñ trªn vÊn ®Ò tiÕn ho¸ cña phÇn mÒm trong bé m«n c«ngtr×nh häc.


15

kÓ ra ph¶i lµ 8 th¸ng). Ban phÇn mÒm dù tÝnh cÇn ®éi ngò 4 ngêi ®Ócung cÊp çc yªu cÇu vµ ph¸t triÓn hÖ thèng.

ý kiÕn sö dông mét c«ng ty phÇn mÒm bªn ngoµi ®îc g¸c l¹i vµ ®ÒnghÞ cña ban phÇn mÒm ®îc qu¶n lý c«ng ty chÊp nhËn. Ng©n s¸ch ph¸ttriÓn ®îc th«ng qua ®Ó ®¸p øng 2 n¨m rìi nh©n c«ng hay 4 ngêi trong8 th¸ng. Ban phÇn mÒm tiÕn hµnh lËp ®éi ngò dù ¸n vµ chän mét ngêiqu¶n lý dù ¸n, trong sè çc ngêi qu¶n lý dù ¸n truyÒn th«ng ®Ó l·nh ®¹o®éi ngò nµy.

Khi cuèi ®ît hai th¸ng ban ®Çu gÇn kÒ, nhµ qu¶n lý dù ¸n thÊy râ lµph¶i cÇn nhiÒu thêi gian h¬n ®Ó x¸c ®Þnh vµ viÕt t liÖu vÒ çc yªu cÇu.Ph¬ng ¸n chän lùa cña nhµ qu¶n lý dù ¸n lµ:

1. HoÆc lµ yªu cÇu nãi réng thêi gian vµ bæ sung ng©n s¸ch ph¸t triÓn2. HoÆc lµ sö dông mét phÇn nh÷ng yªu cÇu hiÖn cã.Ngêi qu¶n lý ban muèn chøng minh lµ ban cña m×nh cã kh¶ n¨ng

ph¸t triÓn c¶ çc hÖ th«ng tin vµ phÇn mÒm truyÒn th«ng ®îc lång vµo.Do ®ã ngêi qu¶n lý dù ¸n vµ ®éi ngò ®· thóc chän ph¬ng ¸n 2. §iÒunµy dùa trªn tiÒn ®Ò lµ nÕu dù ¸n bÞ chËm vµ vît qu¸ ng©n s¸ch th× dù ¸nph¶i bÞ coi lµ thÊt b¹i vµ çc hÖ thèng th«ng tin sau nµy h¼n sÏ ph¶i ®îchîp ®ång víi mét c«ng ty phÇn mÒm bÒn ngoµi.

TÊt c¶ çc ban kh¸c thÊy cã nhiÒu vÊn ®Ò chñ yÕu cña hÖ thèng. Nãitãm l¹i hÖ thèng thiÕu çi mµ c«ng ty cÇn.

Ban phÇn mÒm ®Ò nghÞ söa ch÷a çc sai sãt vµ yªu cÇu ng©n s¸ch choviÖc ph¸t triÓn mét version c¶i tiÕn míi. Dï sao, sù bÊt b×nh ®· ®Õn møcmµ qu¶n lý c«ng ty quyÕt ®Þnh ®a viÖc ph¸t triÓn mét hÖ thèng hßantoµn míi cho mét c«ng ty phÇn mÒm bÒn ngoµi. C«ng ty phÇn mÒm ®îclùa chän ph¸t triÓn thµnh c«ng hÖ thèng. Ng¹c nhiªn lµ lÇn nµy kinh phÝl¹i Ýt h¬n lµ ng©n s¸ch mµ ban phÇn mÒm TAI yeue cÇu ®Ó söa ch÷a çcsai sãt trong hÖ thèng ban ®Çu.

ThÝ dô (cã thËt) nµy thuyÕt minh mét sè sai lÇm chñ yÕu trong qu¶n lýdù ¸n.

- Kinh nghiÖm trong mét lÜnh vùc phÇn mÒm (çc hÖ viÔn th«ng ®îclång vao) khong ®ñ cho viÖc ph¸t triÓn thµnh c«ng phÇn mÒm ë mét lÜnhvùc hoµn toµn kh¸c (hÖ th«ng tin).

- Nhµ qu¶n lý dù ¸n nªu tr¸ch nhiÖm cam kÕt vµo lÞch tr×nh ph¸t triÓnhay ng©n s¸ch tríc khi dù ¸n ®îc x¸c ®Þnh ®ñ. Trong phÇn lín trênghîp cam kÕt cña c«ng ty chØ cã thÓ cã khi çc yªu cÇu ®· ®îc kÕt luËn.

- NÕu yªu cÇu cña mét dù ¸n kh«ng ®îc ®¸p øng th× viÖc tham gia vµolÞch tr×nh vµ ng©n s¸ch trë lªn v« nghÜa.

- Kh¸ch hµng hay ngêi dïng sÏ kh«ng ph¶i bao giê còng cung cÊp®îc nh÷ng yªu cÇu ®óng (thÝ dô chñ yÕu giao liªn ban). Thêng lµ tr¸chnhiÖm cña ngêi s¶n xuÊt ph¶i hái nh÷ng c©u hái thÝch ®¸ng nh»m thuthËp th«ng tin cÇn thiÕt.

- §«i khi tèt nhÊt lµ nªn ph¸t triÓn mét hÖ thèng míi b»ng viÖc xãa bácßn h¬n lµ t×m çch cøu v·n mét hÖ thèng ®· ®îc ph¸t triÓn tåi.


16

1.4. Giµnh sù chÊp nhËn çc thñ tôc ph¸t triÓn

míi.Mét trong nh÷ng trë ng¹i mµ çc nhµ qu¶n lý dù ¸n thêng ph¶i kh¾c

phôc lµ t×nh tr¹ng thiÕu hç trî ë qu¶n lý cÊp cao h¬n ®èi víi nh÷ngph¬ng ph¸p ph¸t triÓn hiÖn ®¹i. VËn dông çc ph¬ng ph¸p luËn hiÖuqu¶ kh«ng dÔ khi qu¶n lý cÊp cao h¬n cßn tranh luËn vÒ nhu cÇu cña hä.§iÒu nµy dÉn ®Õn çc nhµ qu¶n lý dù ¸n ®Õn mét t×nh tr¹ng tiÕn tho¸ilìng nam, lµm sao chÊp nhËn ®îc çi mµ hä tin lµ tèt nhÊt trong khivÉn gi÷ ®îc c¬ng vÞ nhµ qu¶n lý dù ¸n.

Râ rµng lµ nhiÒu ph¬ng ph¸p vµ kü thuËt ®îc m« t¶ trong cuèn s¸chnµy chØ cã hiÖu lùc khi chóng ®îc sö dông. Môc tiªu cña phÇn nµy lµgióp nhµ qu¶n lý dù ¸n giµnh ®îc sù chÊp nhËn ë qu¶n lý cÊp cao h¬ntrong viÖc øng dông nh÷ng ph¬ng ph¸p míi.

Qu¶n lý cÊp cao h¬n (vµ ®«i khi lµ çc kü s phÇn mÒm kh¸c) cã khidïng nh÷ng lËp luËn sau chèng l¹i viÖc sö dông çc ph¬ng ph¸p luËnph¸t triÓn phÇn mÒm hiÖn ®¹i.

1. Nh÷ng ph¬ng ph¸p míi nµy ®Òu lµ lý thuyÕt trong “thÕ giíi thùc”sù viÖc diÔn ra kh¸c.

2. Nh÷ng nhµ qu¶n lý dù ¸n qu¸ h×nh thøc chñ nghÜa; hä ®ßi hái mäithø b»ng v¨n b¶n vµ kh«ng ®ång ý vÒ mäi thay ®æi nhá.

3. Chóng ta kh«ng cã th× giê cho mäi c«ng viÖc giÊy tê ®ã.4. Chóng ta kh«ng thÓ mÊt c«ng søc vÒ sù xa phÝ trong mäi qui tr×nh

dµi dÆc ®ã. Chóng ta vÉn lu«n ph¸t triÓn ®îc phÇn mÒm mµ ch¼ng cÇnnh÷ng tæng phÝ ®ã.

5. §©y lµ kinh doanh chø kh«ng ph¶i trêng ®¹i häc. Chóng ta mÊt tiÒnvµ mÊt kh¸ch nÒu chóng ta b¾t ®Çu víi viÖc l·ng phÝ thêi gian vµo mäiph¬ng ph¸p ®ã.

6. Ph¬ng ph¸p lµ tèt, nhng bÊt h¹nh lµ b©y giê kh«ng ph¶i lóc thùchiÖn chóng. Chóng ta mong r»ng cã thÓ sö dông chóng mét ngµy nµo ®ãnhng kh«ng ph¶i ®óng lóc nµy.

7. kh«ng cã kü s nµo cña chóng ta quen víi nh÷ng ph¬ng ph¸p míinµy. Nh thÕ sÏ mÊt nhiÒu thêi gian vµ mÊt nhiÒu kinh phÝ ®Ó b¾t ®Çu ®µot¹o l¹i hä.

Sau ®©y lµ mét sè tr¶ lêi gîi ý cho nh÷ng lËp luËn trªn.1. Hå s¬ ph¸t triÓn phÇn mÒm trong thÕ giíi thùc cha ph¶i lµ qu¸ tèt.

Trªn thùc tÕ, çc ph¬ng ph¸p cæ thêng chØ dÉn ®Õn th¶m häa. Cã thµnhc«ng ®Êy nhng tû sè thµnh c«ng so víi thÊt b¹i l¹i qu¸ thÊp.

BÊt cø ph¬ng ph¸p thiÕt thùc nµo ®Òu cã ®«i chót lý thuyÕt ®óng nhnh÷ng ph¬ng ph¸p ph¸t triÓn phÇn mÒm ®ã nh÷ng ph¬ng ph¸p ®ã ®·®îc çc c«ng ty t¬ng tù kh¸c vËn dông thµnh c«ng vµ ®· gi¶m m¹nhkinh phÝ ph¸t triÓn phÇn mÒm vµ t¨ng ®¸ng kÓ chÊt lîng phÇn mÒm.

2.ViÖc duy tr× nÒ nÕp hå s¬ viÕt lµ cã lîi cho mäi ngêi cho ®éi ngòph¸t triÓn cho kh¸ch hµng vµ cho qu¶n lý cÊp cao. Nã ®¶m b¶o lµ nh÷ng


17

giao tiÕp miÖng ®îc hiÓu ®óng ®¾n. NÕu nh÷ng thay ®æi hay çc híngdÉn kh¸c kh«ng ghi thµnh v¨n b¶n vµ kh«ng ®îc chÊp nhËn, th× sù ph¸ttriÓn cã thÓ tiÕn hµnh theo híng sai kh«ng ai cã thÓ ch¾c ch¾n lµ mäithay ®æi, c¶ lín vµ nhá, sau nµy sÏ ®îc nhí l¹i khi dù ¸n hoµn thµnh.Danh môc thµnh v¨n b¶n çc thay ®æi ®îc chÊp nhËn gióp kh¶ n¨ng theodâi vµ h¹ch to¸n.

3. §©y cã thÓ lµ khiÕu l¹i ®¸ng lu ý; c«ng viÖc giÊy tê ph¶i ®îc duytr× ë møc tæi thiÓu (cã khi nã qu¸ møc). Dï sao, ®¸ng ng¹c nhiªn lµ c«ngviÖc giÊy tê cã møc ®é hiÖn nay thùc sù l¹i tiÕt kiÖm thêi gian vµ kh«ngg©y l·ng phÝ. Ch¼ng h¹n nh÷ng quyÕt ®Þnh kh«ng ghi thµnh v¨n b¶nthêng khi cÇn ®îc lÆp ®i lÆp l¹i vµ nh÷ng ®Æc t¶ nãi miÖng dÉn ®Õnnh÷ng lý gi¶i g©y tranh c·i. ViÖc thiÕu t liÖu thêng mÊt nhiÒu thêi giannhÊt trong çc pha thÝch hîp vµ thö nghiÖm khi b¶n thiÕt kÕ hÖ thèng chØ®îc lu trong trÝ nhí cña ngêi.

Còng vËy, mét dù ¸n kh«ng thµnh v¨n b¶n lµ mét ¸c méng trong viÖcduy tu. Sau khi hoµn thµnh dù ¸n, khi çc nhµ s¶n xuÊt ®· ph©n t¸n ®i, tÊtc¶ nh÷ng g× cßn l¹i lµ s¶n phÈm vµ t liÖu. Kh«ng cã t liÖu s¶n phÈmkh«ng g× h¬n lµ mét bÝ mËt.

4. Mét c©u hái cÇn ph¶n ¶nh lµ: liÖu vµ ®óng vËy liÖu ph¸t triÓn phÇnmÒm cña chóng ta ®· thùc sù thµnh c«ng thÕ nµo? LËp luËn nµy ®îc thöth¸ch tèt nhÊt víi bé hå s¬ t liÖu ®îc chuÈn bÞ cho biÕt nh÷ng vÊn ®Òmµ c«ng ty ®· cã kinh nghiÖm ë nh÷ng dù ¸n tríc. Môc tiªu lµ chøngminh tiÕp cËn míi víi ph¸t triÓn phÇn mÒm ®©u ph¶i lµ xa xØ mµ lµ cÇnthiÕt.

5. Nh÷ng lËp luËn khã ®¬ng ®Çu nhÊt khi cã yÕu tè sù thùc trongchóng, ®Æc biÖt khi c«ng ty cã ®Þnh ý ph¸t triÓn ph¬ng ph¸p luËn míicña chÝnh hä. Mæc dï nhiÒu c«ng ty cã tiÕn hµnh nghiªn cøu trong c«ngtr×nh phÇn mÒm ®iÒu nµy thËt khã lµ cÇn thiÕt ë mäi c«ng ty ®· cã nh÷ngph¬ng ph¸p luËn nh÷ng tiªu chuÈn vµ nh÷ng híng dÉn ®îc ghi thµnhv¨n b¶n tháa ®¸ng (coi IEEE 1987b) ®Ó cho chóng cã thÓ ®îc vËn dôngdÔ dµng ë mäi c«ng ty mµ kh«ng cÇn thiÕt ph¶i ph¸t triÓn chóng l¹i.

MÊt kh¸ch hµng kh«ng chØ do lÞch tr×nh ph¸t triÓn kÐo dµi mµ cßn dochÊt lîng kÐm vµ nhu cÇu kü thuËt kh«ng ®îc tháa m·n. Cµng cÇnnghiªm lÖnh h¼n vÒ phÝa lÞch tr×nh ph¸t triÓn l©u h¬n chø kh«ng ph¶i vÒphÝa s¶n phÈm phÇn mÒm tèt h¬n.

Nh vËy, lÞch tr×nh ph¸t triÓn ng¾n thêng dÔ bÞ l¹c lèi do thêi gian bæsung ®ßi hái ®Ó bæ chÝnh s¶n phÈm phÇn mÒm kÐm cái, sau khi ®· tungnã ra lÇn ®Çu (coi thÝ dô ë phÇn 1.3).

6. T¹i sao l¹i cha lµm ngay? LiÖu cã c¬ së thùc sù nµo cho viÖc kªu calµ thêi gian thÝch hîp h¬n sÏ xuÊt hiÖn sau nµy? Tr¸i l¹i cµng thªm thêigian vµ c«ng søc ®Çu t vµo nh÷ng ph¬ng ph¸p ph¸t triÓn nghÌo nµn th×l¹i cµng khã mµ thay ®æi ®îc. Çi çch tèt nhÊt tr¶ lêi cho lËp luËn nµylµ cung cÊp nh÷ng lý do kinh doanh ®Ó gi¶i thÝch v× sao nh÷ng ph¬ngph¸p ph¸t triÓn míi l¹i nªu ®îc chÊp nhËn cµng nhanh cµng tèt. Bé hås¬ ®· chuÈn bÞ, nªu trong tr¶ lêi cho lËp luËn 4, sÏ cã Ých cïng víi th«ng


18

tin thu thËp tõ çc c«ng ty kh¸c. Môc tiªu lµ bµy tá r»ng nh÷ng qui t×nhph¸t triÓn cã thø tù sÏ lµm t¨ng chÊt lîng s¶n phÈm phÇn mÒm cña c«ngty trong khi gi¶m chi phÝ ph¸t triÓn.

7. TÇm quan träng cña viÖc ®Çu t trong ®µo t¹o Ýt khi cÇn ®îc nªu:®©y lµ mét quan niÖm ®îc chÊp nhËn réng r·i. LËp luËn nµy khã cã thÓb¸c bá khi çc ph¬ng ph¸p ph¸t triÓn míi ®îc ®a ra coi nh mét thay®æi chñ yÕu vÒ ph¬ng híng. C©u tr¶ lêi tèt nhÊt tïy thuéc ë t×nh h×nhthùc tÕ. NÕu nh÷ng ph¬ng ph¸p míi thùc sù tiªu biÓu cho thay ®æi chñyÕu lµ ph¬ng híng th× ch¾c ch¾n lµ c«ng ty ®· cã thÝ nghiÖm nhiÒu vÊn®Ò ph¸t triÓn phÇn mÒm. Nh thÕ c©u tr¶ lêi cho çc lËp luËn 4 vµ 5 lµthÝch ®¸ng.

NÕu nh÷ng ph¬ng ph¸p míi kh«ng thùc sù tiªu biÓu thay ®æi chñ yÕuvÒ ph¬ng híng th× ®iÒu nµy nªu ®îc chøng minh cã sö dông d÷ liÖucña çc dù ¸n tríc ®©y. T tëng c¬ b¶n lµ chøng minh r¾ng mÆc dïnhiÒu qui tr×nh ph¸t triÓn hiÖn nay lµ tinh vi, viÖc c¶i tiÕn ®¸ng kÓ cã thÓ®îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc giíi thiÖu mét sè ph¬ng ph¸p míi.

Mäi lËp luËn chèng l¹i çc ph¬ng ph¸p luËn ph¸t triÓn míi chØ cã thÓb¸c bá ®îc sau khi cã chuÈn bÞ ®Çy ®ñ. §iÒu nµy thêng nghÜa lµ:

- Su tËp d÷ liÖu vÒ çc dù ¸n ph¸t triÓn phÇn mÒm tríc ®©y trongph¹m vi v«ng ty.

- Su tËp dù liÖu vÒ çc c«ng ty t¬ng tù ®· chÊp nhËn ph¬ng ph¸pph¸t triÓn míi.

- Su tËp çc b¸o ço cã dÉn t liÖu, v¨n b¶n vµ çc chøng cí kh¸cthµnh v¨n (cÇn ®Ò phßng qu¸ lý thuyÕt).

- Cã ®îc hç trî cña çc chuyªn gia ph¸t triÓn phÇn mÒm kh¸c hoÆc ëtrong ph¹m vi c«ng ty hoÆc ë ngoµi.

Mäi d÷ liÖu cÊn ®îc nghiªn cøu vµ çc ghi chó ®îc chuÈn bÞ chøngminh nhu cÇu cña çc ph¬ng ph¸p ph¸t triÓn míi. Dßng cuèi ph¶i lµ viÖcvËn dông nh÷ng qui t×nh míi, thiÕt thùc ph¸t triÓn phÇn mÒm lµ v× lîi Ýchcña c«ng ty.

§· giµnh ®îc sù phª chuÈn cÇn thiÕt cña qu¶n lý cÊp trªn, nh÷ng nhµqu¶n lý dù ¸n phÇn mÒm cã thÓ chuyÓn sang vËn dông çc ph¬ng ph¸pm« t¶ trong çc ch¬ng sau. Bíc ®Çu trong viÖc t×m hiÓu nh÷ng vÊn ®Òc¬ b¶n trong viÖc ph¸t triÓn phÇn mÒm ®îc th¶o luËn ë ch¬ng 2.

1.5. Tãm t¾t.ViÖc ph¸t triÓn phÇn mÒm cã thÓ khèng chÕ ®îc. Cã nh÷ng ph¬ng

ph¸p, nh÷ng kü thuËt, nh÷ng tiªu chuÈn vµ çc c«ng cô khi ®îc vËndông ®óng th× chóng thóc ®Èy viÖc ph¸t triÓn th¾ng lîi dù ¸n phÇn mÒmvíi ba môc tiªu trø danh trong trÝ ãc ®Ó ph¸t triÓn phÇn mÒm.

1. Theo ®óng lÞch tr×nh.2. Trong ph¹m vi ng©n s¸ch.3. Theo yªu cÇu.


19

Th¾ng lîi hay thÊt b¹i cña dù ¸n kh«ng chØ liªn quan ®Õn ba môc tiªuph¸t triÓn c¬ b¶n ®ã nhng còng c¶ ®Õn kú väng cña kh¸ch hµng: métkh¸ch hµng cã thÓ hµi lßng víi ®Çu ra cña mét dù ¸n trong khi kh¸chhµng kh¸c l¹i cã thÓ kh«ng. Do ®Êy, thµnh c«ng cña dù ¸n ®îc x¸c ®Þnhtèi hËu ë sù hµi lßng cña kh¸ch hµng.

Mét trong nh÷ng trë ng¹i mµ çc nhµ qu¶n lý dù ¸n thêng ph¶i kh¾cphôc lµ thiÕu hç trî cña qu¶n lý cÊp trªn ®èi víi nh÷ng ph¬ng ph¸p ph¸ttriÓn hiÖn ®¹i. Râ rµng lµ nhiÒu ph¬ng ph¸p vµ kü thuËt m« t¶ trongcuèn s¸ch nµy, cã hiÖu lùc chØ khi chóng ®îc sö dông.

Mäi lËp luËn chèng l¹i çc ph¬ng ph¸p luËn ph¸t triÓn míi chÝ cã thÓb¸c bá sau khi cã sù chuÈn bÞ ®Çy ®ñ.

Th«ng tin vÒ thµnh c«ng vµ thÊt b¹i cña ph¸t triÓn phÇn mÒm trong qu¸khø trong ph¹m vi mét c«ng ty cÇn ®îc thu thËp cïng víi çc minhchøng hç trî kh¸c b»ng v¨n b¶n. Mäi dù liÖu cÇn ®îc nghiªn cøu vµ çcchi chó cÇn ®îc chuÈn bÞ ®Ó chøng minh cho nhu cÇu vÒ ph¬ng ph¸pph¸t triÓn míi. Dßng cuèi nªn lµ viÖc øng dông çc chu tr×nh ph¸t triÓnphÇn mÒm h÷u hiÖu míi lµ v× lîi Ých cña c«ng ty.


20

Ch¬ng hai

Nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t triÓn phÇn mÒm

Mét chót phßng xaT¹i mét líp häc míi ®Çy vÒ qu¶n lý dù ¸n phÇn mÒm, mét trong çc

häc viªn ®· hái:“Chóng t«i cã mét sè vÊn ®Ò chñ yÕu trong mét dù ¸n mµ t«i ®ang

qu¶n lý. Chóng t«i kh«ng cã ®îc t liÖu cã hÖ thèng hay cã ®îc mét kÕho¹ch ph¸t triÓn nµo vµ dù ¸n ®ang trªn ®êng vît ng©n s¸ch vµ chËmh¬n lÞch tr×nh. VËy t«i ph¶i vËn dông mäi ph¬ng ph¸p vµ kü thuËt häc ë®©y ra sao nh»m lµm cho dù ¸n trë l¹i ®óng lÞch tr×nh ?”

§©y kh«ng ph¶i lµ mét t×nh huèng kh«ng phæ biÕn ë ®ã, mét ph¬ngthuèc thÊn kú ®· t×m cho mét t×nh huèng gÇn g©y th¶m häa. Nh÷ng dù ¸nqu¶n lý tèi cã thÓ ®i ®Õn tr× trÖ vµ ng©n s¸ch vît ®Õn hai thËm chÝ batr¨m phÇn tr¨m vµ trong vµi trêng hîp l¹i cã thÓ bÞ b·i bá. HÇu hÕtnh÷ng ph¬ng ph¸p qu¶n lý dù ¸n hiÖn ®¹i ban ®Çu bao giê còng quant©m phßng xa (chø kh«ng ph¶i lµ hiÖu chÝnh) nh÷ng vÊn ®Ò lo¹i ®ã.

ViÖc phßng ngõa nh÷ng vÊn ®Ò th× dÔ h¬n vµ Ýt tèn kÐm h¬n lµ gi¶iquyÕt chóng. Nh÷ng biÖn ph¸p phßng ngõa thiÕt thùc h¼n lµ:

- §Þnh vÞ sím vÊn ®Ò vµ nh÷ng vÊn ®Ò tiÒm Èn.- Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tríc khi chóng tuét khái tÇm tay.- LËp kÕ ho¹ch tríc (®èi phã) víi nh÷ng vÊn ®Ò tiÓm Èn. Nh÷ng vÊn

®Ò sÏ trë nªn tèn kÐm h¬n gi¶i quyÕt khi dù ¸n tiÕn triÓn ®Õn nh÷ng giai®o¹n ph¸t triÓn cao h¬n. Nh÷ng vÊn ®Ò bÞ l·ng quªn còng cã thÓ lantruyÒn sang çc lÜnh vùc kh¸c cña dù ¸n lµm cho viÖc hiÖu chÝnh chóngtrë nªn khã kh¨n h¬n. Do ®Êy viÖc thiÕt lËp nh÷ng qui tr×nh ®Ó ®Þnh vÞsím vµ hiÖu chÝnh çc vÊn ®Ò lµ quan träng.

Ch¬ng nµy gi¶i quyÕt nguyªn nh©n cña mét sè thÓ lo¹i rÊt th«ngthêng cña vÊn ®Ò ph¸t triÓn phÇn mÒm vµ th¶o luËn t¸c ®éng cña chóng®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Ch¬ng nµy còng th¶o luËn viÖc dù kiÕn nh÷ngvÊn ®Ò nh»m gi¶m thiÓu t¸c ®éng cña chóng tíi dù ¸n. Çc ch¬ng sau ®Òra nh÷ng ph¬ng ph¸p phßng ngõa çc vÊn ®Ò m« t¶ ë ®©y khái x¶y ra.

2.1. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n.Cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò c¬ b¶n mµ nhµ qu¶n lý dù ¸n h×nh nh t×m thÊy

trong bÊt cø dù ¸n phÇm mÒm nµo. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n ®ã g©y ra bëinh÷ng t×nh huèng sau ®©y bao giê còng cã thÓ phßng tríc sÏ ph¸t sinh:

- Yªu cÇu ban ®Çu kh«ng ®Çy ®ñ.- Phô thuéc ë çc nguån bªn ngoµi (çc ngêi b¸n hµng, çc chñ thÇu

phô v.v...)- Çc khã kh¨n trong kÕt thóc dù ¸n.- Thay thÕ thêng xuyªn nh©n sù thùc hµnh ph¸t triÓn (x¸o trén ®éi

ngò).


21

Çc vÊn ®Ò c¬ b¶n kh¸c thêng n¶y sinh do sai lÇm qu¶n lý th«ngthêng nh:

- Dù to¸n tåi.- Theo dâi vµ gi¸m s¸t kh«ng ®Çy ®ñ.- Thay ®æi kh«ng kiÓm so¸t ®îc.Con ®êng tèt nhÊt ®Ó ®Þnh vÞ mét vÊn ®Ò sím lµ ®i t×m nã. Râ rµng,

®Çu tiªn lµ t×m xem vÇn ®Ò thêng n¶y sinh nhiÒu nhÊt ë ®©u. Ch¼ng h¹nthay ®æi thêng xuyªn vµ kh«ng kiÓm tra ®îc víi viÖc ®Æc t¶ çc yªucÇu thêng hiÓn nhiªn lµ nguån chñ yÕu cña nh÷ng vÊn ®Ò thiÕt kÕ.Nh÷ng chñ thÇu phô vµ ngêi b¸n hµng kh«ng gi¸m s¸t ®îc lµ mét trongnh÷ng nguån bÊt ngê, th«ng thêng nhÊt ®Æc biÖt lµ lóc hä b¸o ço çcvÊn ®Ò kü thuËt vµ tr× ho·n vµo, chÝnh nh÷ng phót cuèi cïng ®èi víi çcnhµ qu¶n lý dù ¸n th× viÖc biÕt ph¶i kiÕm ë ®©u do ®ã quan träng nh viÖcbiÕt ph¶i lµm g×.

2.1.1. Nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn çc yªu cÇu cña dù ¸n.§Æc t¶ çc yªu cÇu cña dù ¸n sÏ m« t¶ s¶n phÈm ph¶i ®îc s¶n sinh ra

bëi nhãm ph¸t triÓn (coi ch¬ng 4). NÕu nh÷ng yªu cÇu kh«ng ®îc ®Æct¶ ®Çy ®ñ th× chØ çc may m¾n thuÇn tóy míi ®¶m b¶o ®îc lµ s¶n phÈm®¸p øng yªu cÇu cña kh¸ch hµng4. Sau ®©y lµ mét sè thÝ dô çc vÊn ®Òliªn quan ®Õn ®Æc t¶ yªu cÇu nghÌo nµn.

- Quªn çc ®Æc ®iÓm.Kh¸ch hµng tin ch¾c lµ mét sè ®Æc ®iÓm bÞ bá quªn h¼n ph¶i n»m trong

s¶n phÈm c¨n cø ë nh÷ng th¶o luËn kh«ng chÝnh thøc (thêng víi ngêikh«ng ®óng). Ghi chÐp, b×nh luËn vµ nhËn xÐt ë çc cuéc häp nhngkh«ng c¨n cø ë ®Æc t¶ yªu cÇu chÝnh thøc.

- Cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh«ng cÇn thiÕt ®îc ®a vµo.§éi ngò ph¸t triÓn ®· tin ch¾c lµ kh¸ch hµng h¼n hÕt søc vui thÝch vÒ

nh÷ng ®Æc ®iÓm ngo¹i h¹ng ®îc thªm vµo s¶n phÈm (thêng kh«ng háiý kiÕn kh¸ch hµng). Mét thÝ dô h¼n lµ thªm sù truy nhËp hÖ thèng b»ngkhÈu ng÷ khi kh¸ch hµng l¹i muèn hÖ thèng s½n sµng cho bÊt cø ai.

- §Æc ®iÓm mµ chóng ho¹t ®éng kh¸c víi ®iÒu mong ®îi.Kh¸ch hµng gi¶i thÝch kh«ng ®Çy ®ñ vÒ mé ®Æc ®iÓm cÇn thiÕt vµ thÕ lµ

®éi ngò ph¸t triÓn hiÓu çi yªu cÇu ®ã theo çch hiÓu cña m×nh. Mét thÝdô cã thÓ lµ yªu cÇu "cËp nhËt thêng xuyªn c¬ së d÷ liÖu". Çc nhµ ph¸ttriÓn ®· t¹o ra mét hÖ thèng cËp nhËt c¬ së dù liÖu mçi lÇn mét ngµytrong khi kh¸ch hµng muèn nãi lµ mét giê mçi lÇn.

- Nh÷ng ®Æc ®iÓm cÇn thiÕt mµ ch¼ng ai nghÜ ®Õn.Kh¸ch hµng kh«ng cÇn thiÕt lµ mét chuyªn gia m¸y tÝnh vµ do ®ã cã

thÓ kh«ng ý thøc ®îc lµ mét ®Æc ®iÓm, ®Æc biÖt nµo ®ã ph¶i cÇn ®Õn. ThÝdô cã thÓ lµ nhu cÇu vÒ bade up ®Çy ®ñ; kh¸ch hµng cã thÓ cho lµ bade uplµ kh«ng cÇn thiÕt v× r»ng nÕu dÞch vô m¸y tÝnh bÞ gi¸m ®o¹n (thÝ dô do

4 Tõ kh¸ch hµng ë ®©y ®îc sö dông theo nghÜa rÊt réng bao gåm kh¸ch hµng chÝnh thøc, ban tiÕpthÞ, nhãm ngêi dïng, qu¶n lý v.v...


22

mÊt ®iÖn) th× viÖc mÊt mét hay hai giao dÞch lu tr÷ trong bé nhí sÏch¼ng thµnh vÊn ®Ò. ThÕ nhng kh¸ch hµng cã thÓ ®· kh«ng xem xÐt sùviÖc lµ nh÷ng ®iÒu khiÓn ®Üa còng cã thÓ ®æ vì vµ mÊt ®i mäi dù liÖu cñahä.

Râ rµng lµ nh÷ng yªu cÇu ®îc ®Æc t¶ kÐm l¹i lµ vÊn ®Ò cho nhµ ph¸ttriÓn nhiÒu còng nh cho kh¸ch hµng. Dï sao, nhµ s¶n xuÊt thêng ë vÞthÕ tèt h¬n ®Ó biªn so¹n nh÷ng yªu cÇu h¬n lµ kh¸ch hµng. Th«ng thêng®Æc t¶ yªu cÇu tèt nhÊt lµ kÕt qu¶ cña sù cè g¾ng phèi hîp cña c¶ nhµ ph¸ttriÓn lÇn cña kh¸ch hµng víi v¨n b¶n thùc ®îc so¹n thµnh v¨n cña nhµph¸t triÓn vµ ®îc chÊp nhËn bëi kh¸ch hµng.

2.1.2. Nh÷ng thay ®æi thêng xuyªn.ThËt cùc kú hiÕm khi t×m ®îc mét dù ¸n phÇn mÒm qui ho¹ch tèt l¹i

®i ®Õn kÕt côc th¾ng lîi víi ®Æc t¶ yªu cÇu ®îc d¸n nh·n. Ph¬ng ¸n 1.0.Thay ®æi lµ kh«ng tr¸nh khái suèt chu tr×nh ph¸t triÓn phÇn mÒm. Dï sao,trong phÇn lín trêng hîp mét thay ®æi ®îc ®a ra chËm th× thùc hiÖnthay ®æi l¹i cµng tèn kÐm.

Mét sè thay ®æi tháa ®¸ng h¼n lµ ph¶i qu¶n lý ®îc. Khi dßng çc thay®æi ®æ vµo nh th¸c lò th× chóng trë thµnh vÊn ®Ò. Ngay chØ mét thay ®æicã thÓ thµnh vÊn ®Ò nÕu nã ®îc yªu cÇu ngay trong ph¸t triÓn cña dù ¸nvµ nÕu nã dÉn ®Õn thay ®æi chñ yÕu vÒ ph¬ng híng. Nh÷ng thay ®æiqu¸ møc t¹o nªn çi vÉn thêng ®îc coi lµ héi chøng môc tiªu di ®éng.Nhµ qu¶n lý dù ¸n kh«ng nh÷ng thay ®æi ph¬ng híng vµ ®éi ngò ph¸ttriÓn trë thanh võa bèi rèi võa mÊt môc tiªu.

Thay ®æi cã thÓ ph¸ vì dù ¸n nÕu chóng kh«ng ®îc ghi thµnh v¨n b¶nvµ gi¸m s¸t ®Çy ®ñ. Nh÷ng thay ®æi víi sè lîng tháa ®¸ng, ph¶i ®îcqu¶n lý, vËn dông c¬ chÕ kiÓm tra sù thay ®æi mét çch cã hÖ thèng.Ph¬ng ph¸p ®ã trong ph¹m vi tæ chøc kiÓm tra cÊu h×nh, ®îc th¶o luËnë ch¬ng 7.

2.1.3. Dù to¸n vµ çc vÊn ®Ò liªn quan.Dù to¸n tèt lµ quan träng v× chóng t¹o thµnh nÒn mãng cña kÕ ho¹ch

ph¸t triÓn dù ¸n tèt. KÕ ho¹ch ®ã, do nhµ qu¶n lý dù ¸n chuÈn bÞ ®îc lËpthµnh trong çc giai ®o¹n ban ®Çu cña dù ¸n vµ bao gåm dù to¸n liªnquan ®Õn.

- Ng©n s¸ch ph¸t triÓn dù ¸n- LÞch tr×nh ph¸t triÓn dù ¸n- Tµi nguyªn ph¸t triÓn cÇn ®Õn (®éi ngò ph¸t triÓn thiÕt bÞ ph¸t triÓn

v.v...)Nh÷ng dù to¸n kü thuËt còng ®îd h×nh thµnh trong pha thiÕt kÕ vµ

bao gåm:- Çc ®Æc tÝnh cña phÇn mÒm (dù to¸n vÒ cì bé nhí, c¬ së d÷ liÖu

v.v...).


23

- Çc ®Æc tÝnh cña phÇn cøng vÒ cì môc tiªu cÇn ®Õn (dù to¸n tèc ®éCPU, kh¶ n¨ng ®Çu vµo, ®Çu ra; kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn ®Üa v.v...).

Dù to¸n lµ c¬ së cho nhiÒu quyÕt ®Þnh kü thuËt vµ qu¶n lý dù to¸n tåidÉn ®Õn quyÕt ®Þnh dë. Dù to¸n tåi cã thÓ hiÓu lµ qu¸ cao hoÆc lµ qu¸thÊp vµ quyÕt ®Þnh theo ®ã hoÆc lµ t¹o ra l·ng phÝ hoÆc thiÕu tµi nguyªnph¸t triÓn. §iÒu nµy h×nh thµnh sai lÇm trong qui ho¹ch, nh:

- LÞch tr×nh qu¸ ng¾n hoÆc cao th¸i qu¸.- Ng©n s¸ch qu¸ thÊp hay qu¸ t¨ng gi¶ t¹o.- Qu¸ thiÕu hay qu¸ thõa ngêi lµm vµ nh÷ng sai lÇm trong thiÕt kÕ kü

thuËt, nh:- Nh÷ng m¸y tÝnh trong môc tiªu qu¸ nhiÒu (vµ ®¾t h¬n) h¬n cÇn thiÕt

hoÆc kh«ng thÓ hç trî øng dông ®îc ph¸t triÓn. Nh÷ng vÊn ®Ò n¶y sinhtõ dù to¸n thÊp thêng gay cÊn h¬n lµ nh÷ng vÊn ®Ò n¶y sinh tõ dù to¸ncao. HiÓu râ ®iÒu nµy, çc nhµ dù to¸n thêng thªm vµo mét sè yÕu tè bÊttr¾c (cho r»ng ®Õn 30%) trong dù to¸n cña minh, gi¶ ®Þnh r»ng qu¸ caocßn h¬n qu¸ thÊp. Dï sao dù to¸n cao cã thÓ kh«ng g©y ra thÊt b¹i cña dù¸n nhng cã thÓ ng¨n c¶n dù ¸n ch¼ng bao giê ®îc khëi c«ng. §· cãnhiÒu ph¬ng ph¸p ®îc ph¸t triÓn nh»m t¹o ra çc lo¹i dù to¸n kh¸cnhau ë çc giai ®o¹n kh¸c nhau cña dù ¸n (coi çc ch¬ng 9 vµ 10). Dïsao, ngay nh÷ng dù to¸n chuÈn bÞ tèt cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò nÕuchóng kh«ng ®îc cËp nhËt trªn mét c¬ së ®Þnh kú vµ ®Òu ®Æn. Râ rµng lµth«ng tin tèt h¬n vµ ®Çy ®ñ h¬n t¹o nÒn dù to¸n tèt h¬n. Do ®ã khi dù ¸ntiÕn triÓn vµ cã nhiÒu th«ng tin h¬n, dù to¸n cÇn ®îc xem xÐt l¹i vµ hiÖuchØnh. §iÒu nµy dÉn ®Õn viÖc gi¸m ®Þnh l¹i çc quyÕt ®Þnh ph¸t triÓn, t¹ocho çc vÊn ®Ò tiÒm Èn ®îc ®Ò cËp sím tríc khi chóng trë thµnh gaycÊn (coi phÇn 2.2 vÒ ph©n tÝch rñi ro).

2.1.4. Nguån lùc bªn ngoµi.Çc vÊn ®Ò ph¸t triÓn dù ¸n thêng dÔ qu¶n lý nhÊt khi mäi nh©n tè

ph¸t triÓn ®îc ®iÒu khiÓn bëi qu¶n lý dù ¸n. Dï sao, ®iÒu nµy kh«ngph¶i bao giê còng cã ®îc. NhiÒu dù ¸n phô thuéc ë nhiÒu nguån bªnngoµi nh:

- Chñ thÇu phô- Ngêi b¸n thiÕt bÞ- Nh÷ng dù ¸n ph¸t triÓn song hµnh- Nh÷ng ngêi cung cÊp dÞch vô (b¶o tr×, huÊn luyÖn, l¾p ®Æt v.v...)- Çc chøc n¨ng hç trî (th«ng tin ®iÖn tho¹i m¹ng, nh÷ng cung cÊp dù

liÖu. Dù phô thuéc vµo çc nguån bªn ngoµi h¼n ph¶i ®îc ph¶n ¸nhtrèng).

KÕ ho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n. §iÒu nµy cã nghÜa trong ph¹m vi çc giaoíc vµ dù to¸n nhËn ®îc tõ çc nguån kh¸c. Theo thÕ, dù to¸n trong kÕho¹ch kh«ng thÓ tèt h¬n dù to¸n nhËn tõ çc nguån kh¸c.

ViÖc tr«ng cËy vµo çc nguån bÒn ngoµi cã thÓ g©y ra nh÷ng vÊn ®Òsau:


24

- ChËm trÔ lÞch tr×nh, do viÖc giao chËm çc thµnh phÇn dù ¸n.- Sù kÐm cái qu¸ chÊt lîng vµ thiÕt kÕ thiÕt bÞ ph¸t triÓn vµ çc thµnh

phÇn dù ¸n bªn ngoµi.- Thµnh phÇn bªn ngoµi kh«ng t¬ng hîp do v× sù sai lÖch cña nhµ ph¸t

triÓn bªn ngoµi hay b¸n hµng víi ®Æc ®iÓm ®· tháa thuËn hay ®· c«ng bè.- Hç trî s¶n phÈm nghÌo nµn ®èi víi çc thµnh phÇn bªn ngoµi. Do cã

ý thøc ®îc nh÷ng vÊn ®Ò tiÒm Èn ®ã, nhµ qu¶n lý dù ¸n cã thÓ ®¶m b¶or»ng hä ®îc ®Þnh vÞ thÝch hîp trong hîp ®ång hay tháa thuËn víi nguånbªn ngoµi. Nh÷ng vÊn ®Ò ®ã cã thÓ ®îc ng¨n ngõa nÒu ®a vµo tronghîp ®ång nh÷ng møc ph¸t vÒ chËm trÔ trong giao hµng hay khuyÕt tËttrong s¶n phÈm (coi çc ch¬ng 3 vµ ch¬ng 9). Nh÷ng ®Ò phßng sím cãthÓ ®îc ph¸t hiÖn khi thêng xuyªn xÐt duyÖt l¹i c«ng viÖc ®îc ph¸ttriÓn bëi chñ thÇu phô vµ ®ßi hái sÏ b¸o ço tiÕn ®é thêng kú.

2.1.5. KÕt thóc mét dù ¸n phÇn mÒm.Nh mäi nhµ qu¶n lý dù ¸n ®Òu biÕt, çc dù ¸n khã mµ b¾t ®Çu ®îc

kinh nghiÖm cho thÊy lµ chóng thêng kh«ng Ýt khã kh¨n ®Ó ®i ®Õn kÕtthóc. §i tíi ®o¹n kÕt cña dù ¸n, lu«n lu«n çc bªn quan t©m kh¸c nhauph¸t sinh nh÷ng yªu cÇu. Nh phª ph¸n nh÷ng thay ®æi míi vµ nh÷ngho¹t ®éng phót chãt kh¸c n÷a. §iÒu nµy lµ ®Æc biÖt cã thùc víi nh÷ng dù¸n gi¸ cè ®Þnh ph¸t triÓn cho kh¸ch hµng theo hîp ®ång (coi ch¬ng 3).Nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh liªn quan ®Õn viÖc kÕt thóc dù ¸n lµ:

- Tranh chÊp gi÷a kh¸ch hµng vµ nhµ ph¸t triÓn vÒ viÖc lý gi¶i vµ cungøng mäi ®Æc ®iÓm ®îc yªu cÇu

- ý ®å ®a vµo nh÷ng thay ®æi ë phót chãt.- ThÊt b¹i cña hÖ thèng vµ khuyÕt tËt thiÕt kÕ x¸c ®Þnh trong qu¸ tr×nh

cµi ®Æt vµ thö nghiÖm hÖ thèng.- Khã kh¨n trong viÖc gi÷ cho ®éi ngò ph¸t triÓn hîp lùc l¹i víi nhau

vµ n¨ng ®éng. Khi t×nh h×nh c¨n th¼ng gi¶m ®i vµo gÇn cuèi dù ¸n cã t×nhtr¹ng sót gi¶m nhiÖt t×nh t¬ng øng trong nh÷ng thµnh viªn cßn l¹i cña®éi ph¸t triÓn.

Tr¸ch nhiÖm cña nhµ qu¶n lý dù ¸n lµ ®¶m b¶o cho viÖc kÕt thóc dù ¸ncã trËt tù vµ th¾ng lîi. §iÒu nµy ®îc thùc hiÖn nhê viÖc qui ho¹ch chitiÕt lóc ban ®Çu dù ¸n vµ qu¶n lý dù ¸n cã hiÖu qu¶ xuyªn suèt dù ¸n. §ÆcbiÖt, ®iÒu nµy ®ßi hái r»ng:

- KÕ ho¹ch thö nghiÖm thu ph¶i ®îc chuÈn bÞ lËp tµi liÖu vµ ®îckh¸ch hµng phª chuÈn tríc khi kªt thóc dù ¸n. Møc ®é nh©n sù vµ sùph©n c«ng c«ng viÖc ph¶i ®îc lËp lÞch tr×nh, cã tÝnh ®Õn viÖc gi¶m dÇntrong qui m« ®éi ngò ph¸t triÓn vµo cuèi dù ¸n.

-ViÖc ®a Ên phÈm ra thÞ trêng ph¶i ®îc lËp kÕ ho¹ch tèt, kÓ c¶ ®ãnggãi so¹n th¶o t liÖu, huÊn luyÖn, cµi ®Æt vµ chuyÓn tiÕp cã trËt tù sangpha b¶o tr× vµ hç trî.

Sù kÕt thóc th¾ng lîi cña dù ¸n lµ b¾t ®Çu cña chu tr×nh ph¸t triÓn kh¸c:Nh÷ng ®Æc t¶ yªu cÇu, nh÷ng kÕ ho¹ch thö nghiÖm hay nh÷ng kÕ ho¹ch


25

ph¸t triÓn nghÌo nµn, tÊt c¶ ®Òu dÉn ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò chñ yÕu lóc kÕtthóc dù ¸n.

2.1.6. TuyÓn dông nh©n viªn vµ thuyªn chuyÓn.Khã kh¨n trong viÖc tuyÓn dông çc thµnh viªn ®éi ngò ph¸t triÓn lµ

mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®Çu tiªn mµ ngêi qu¶n lý dù ¸n phÇn mÒm gÆpph¶i. Tríc khi bÊt cø dù ¸n nµo ®îc tung ra, ®éi ngò ph¸t triÓn ban ®Çuph¶i ®îc thiÕt lËp vµ çc vÊn ®Ò nµy sÏ kh«ng kÕt thóc mét khi ®éi ngòt¹i vÞ. Gi÷ ®îc ®éi ngò thêng khã nh thiÕt lËp nã.

Frenkel (1985) b¸o ço lµ nhu cÇu kü s phÇn mÒm t¨ng theo hµm sèmò trong khi n¨ng suÊt t¨ng theo møc kho¶ng 5% mçi n¨m. Çc trêng®¹i häc Hoa kú vµ ch©u ¢u ®ang kh«ng cung cÊp kü s phÇn mÒm ®ñ ®Óbï ®¾p lç hæng gi÷a cung vµ cÇu. Trªn thùc tÕ kh«ng nh÷ng lç hængkh«ng ®îc lÊp kÝn mµ l¹i ®ang réng ra ë møc ®¸ng lo ng¹i.

Khèi lîng thêi gian b×nh qu©n mµ mét kü s phÇn mÒm ë l¹i nghÒgi¶m khi yªu cÇu kü s t¨ng. §iÒu nµy kh«ng chØ g©y ra bëi sù thuyªnchuyÓn cña kü s phÇn mÒm gi÷a çc c«ng ty mµ c¬ së sù thuyªn chuyÓntrong ph¹m vi çc c«ng ti. V× çc c«ng ty nµy ®ang t×m çch sö dông h÷uhiÖu h¬n çc kü s cña m×nh. Sù thuyªn chuyÓn trong ph¹m vi çc c«ngty kh«ng chØ do t×nh tr¹ng thiÕu kü s phÇn mÒm mµ cßn do chi phÝ vÒ häcã thÓ vÉn ng¨n trë thµnh viÖc tuyÓn bæ sung.5

Thuyªn chuyÓn nh©n sù b¶n th©n nã lµ mét vÊn ®Ò träng yÕu. Sù æn®Þnh cã cña ®éi ngò vµ do ®ã vµo th¾ng lîi cña dù ¸n.

Çc vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tuyÓn nh©n sù vµ thuyªn chuyÓn lu«n baogåm:

- ViÖc ®Çu t ®¸ng kÓ ®îc ®ßi hái trong ®êng biÓu diÔn häc tËp vµ®µo t¹o thµnh viªn ®éi ngò ph¸t triÓn míi.

- Thuyªn chuyÓn nh©n sù lu«n lu«n sÏ gi¶m ®i tinh thÇn ®éi ngò vµ t¸c®éng kh«ng lîi ®Õn ®éng c¬ ®éi ngò.

- TuyÓn chän thêng tèn kÐm vµ mÊt th× giê nã ®ßi hái nhiÒu cuécpháng vÊn vµ c¶ phÝ tuyÓn dông.

- Thuyªn chuyÓn nh©n sù lu«n t¹o ra t×nh tr¹ng thiÕu kiÖn ®Þnh trongph¸t triÓn dù ¸n.

Trong çc vÊn ®Ò ph¸t triÓn phÇn mÒm, nh÷ng g× liªn quan ®Õn ph¸ttriÓn ®éi ngò thêng ®îc nhËn thøc lµ gay cÊn nhÊt. Çc thµnh viªn ®éilµ nguån ph¸t triÓn quan träng nhÊt cì chÝnh hä ®ãng gãp nhiÒu nhÊt chosù thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña dù ¸n.

5 Kinh tÕ häc c¬ b¶n chØ ra r»ng khi cã ®îc kü s th× chi phÝ vÒ hä sÏgi¶m (c¨n cø ë cung vµ cÇu trong ph¹m vi thÞ trêng nghÒ nghiÖp. Dïsao, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, viÖc cung çc kü s phÇn mÒm kh«ng baogiê ®ñ lín ®Ó t¹o ra t¸c ®éng ®ã ngo¹i trõ ë nh÷ng kho¶ng thêi gian ng¾nngñi t¹i çc ®Þa ®iÓm c« lËp).


26

2.1.7. Theo dâi vµ gi¸m s¸t.Theo dâi vµ gi¸m s¸t lµ nh÷ng nhiÖm vô qu¶n lý. Khi çc vÊn ®Ò ph¸t

sinh ë nh÷ng lÜnh vùc nµy vµ liªn quan, chóng thêng lµ hËu qu¶ cña çcqui tr×nh qu¶n lý dù ¸n kh«ng thÝch hîp vµ kh«ng hiÖu lùc. Mét trongnh÷ng kÕt qu¶ th«ng thêng nhÊt lµ nhµ qu¶n lý dù ¸n kh«ng cã ý thøc vÒsù tån t¹i cña nh÷ng vÊn ®Ò chñ yÕu ë giai ®o¹n mµ chóng cã thÓ ®îckiÒm chÕ vµ hiÖu chØnh tèt nhÊt. ViÖc theo dâi vµ gi¸m s¸t cã hiÖu qu¶®ßi hái sù tiÕp xóc trùc tiÕp gi÷a qu¶n lý dù ¸n vµ ®éi ngò ph¸t triÓn (coich¬ng 7). Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu cña çc vÊn ®Ò theodâi vµ gi¸m s¸t lµ héi chøng th¸p ngµ n¬i tån t¹i kÏ nøt thêng trùc gi÷aqu¶n lý dù ¸n vµ phÇn cßn l¹i cña ®éi ngò ph¸t triÓn. §iÒu nµy dÉn ®Õn:

- Lu«ng th«ng tin kh«ng chÝnh x¸c hay kh«ng cã. §ãng gãp ®¸ng kÓvµo nh÷ng quyÕt ®Þnh qu¶n lý tåi.

- Ph¸t triÓn kh«ng phèi hîp: t×nh huèng nµy thêng ®îc m« t¶ khimét ®éi ngò ph¸t triÓn ®ang triÓn khai hai dù ¸n kh¸c nhau. §iÒu nµy x¶yra khi çc thµnh viªn ®éi ngò ph¸t triÓn kh«ng phèi hîp vµ kh«ng ®îcgi¸m s¸t l¹i ®· tiÕn hµnh theo nh÷ng híng kh¸c nhau.

- TrÝ tuÖ lÞch tr×nh vµ béi chi ng©n s¸ch, ®iÒu nµy g©y ra do dù to¸n tåidùa vµo çc th«ng tin kh«ng ®óng.

Th«ng tin lµ thµnh phÇn c¬ b¶n cña bÊt cø thÓ lo¹i qu¶n lý nµo. Do ®Êy,gi¸m s¸t tåi ®i ®èi víi lu«ng th«ng tin kh«ng thÝch hîp lµ cèt lâi cña qu¶nlý dù ¸n tåi. C¶ ba vÊn ®Ò trªn m« t¶ hËu qu¶ chung cña qu¶n lý tåi. Danhmôc çc vÊn ®Ò kÐo theo h¼n ®óng lµ bao trïm hÇu hÕt çc kiÓu vÊn ®Òph¸t triÓn dù ¸n. Çc ph¬ng ph¸p t¹o lËp nh÷ng kªnh th«ng tin cã hiÖulùc vµ nh÷ng qui tr×nh b¸o ço ®îc tæ chøc tèt sÏ ®îc m« t¶ ë ch¬ng5.

2.2. Ph©n tÝch rñi ro.Nh×n xa lµ phÈm chÊt qu¶n lý tuyÖt h¶o thêng cã thÓ ®îc ph¸t triÓn

theo kinh nghiÖm. ThËt vËy, trong nhiÒu trêng hîp, çc vÊn ®Ò cã thÓ®o¸n tríc. Trong nh÷ng trêng hîp ®ã, nhµ qu¶n lý cã thÓ lËp kÕ ho¹chvÒ kh¶ n¨ng mµ vÊn ®Ò sÏ x¶y ra khi dù tÝnh kh¶ n¨ng cña nã, ®¸nh gi¸t¸c ®éng cña nã vµ chuÈn bÞ tríc çc gi¶i ph¸p. §iÒu nµy thêng ®îcgäi lµ sù ph©n tÝch rñi ro vµ lµ mét ph¬ng tiÖn hiÖu qu¶ ®Ó ®Êu tranhchèng l¹i nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t triÓn tiÒm Èn. TiÕn hµnh ph©n tÝch rñi ro cãnghÜa lµ ®· ®îc dù bÞ s½n sµng. §©y lµ mét h×nh thøc b¶o hiÓm, ý tëngc¬ b¶n lµ nÕu mét vÊn ®Ò cã n¶y sinh th× mét gi¶i ph¸p ®· cã s½n. Gièngnh mäi b¶o hiÓm, ph©n tÝch rñi ro thêng còng ph¶i tr¶ gi¸. Chi phÝ dùphßng cho sù ph¸t sinh mét vÊn ®Ò tríc hÕt lµ chi phÝ ®Ó cã ®îc gi¶iph¸p ®èi phã s½n trong tay, trong khi vÊn ®Ò cã thÓ x¶y ra, cã thÓ kh«ng.Trong mét sè trêng hîp, chi phÝ cã thÓ lµ tèi thiÓu: ChØ lµ thêi gian cÇn®Ó tiÕn hµnh ph©n tÝch vµ lËp t liÖu cho gi¶i ph¸p vµ thêi gian ®Ó theodâi vÊn ®Ò. Trong çc trêng hîp kh¸c, chi phÝ cã thÓ lµ lín lao, ch¼ng


27

h¹n, gi¸ cña mét bé phËn thay thÕ cña thiÕt bÞ ph¸t triÓn. Trong mäitrêng hîp, mét vÊn ®Ò ®· ®îc ph©n tÝch vµ gi¶i quyÕt sím h¬n th× ®¬ngi¶n h¬n rÊt nhiÒu so víi viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò sau khi ph¸t sinh bÊt ngê.

2.2.1. Dù kiÕn nh÷ng vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt.Giai ®o¹n ®Çu tiªn cña ph©n tÝch rñi ro ®ßi hái duyÖt xÐt mäi kÕ ho¹ch

qu¶n trÞ vµ kü thuËt cña dù ¸n nh»m minh ®Þnh çc vÊn ®Ò tiÒm Èn nã baogåm:

- KÕ ho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n.- §Æc t¶ yªu cÇu.- §Æc t¶ thiÕt kÕ.

B¶ng 2.1. ThÝ dô vÒ danh s¸ch vÊn ®Ò dù liÖu

VÊn ®Ò M« t¶1. ChËm giao m¸y tÝnh®Ó ph¸t triÓn

NÕu m¸y tÝnh ®Ó ph¸t triÓn kh«ng ®îc giao vµo1/6 nh kÕ ho¹ch, giai ®o¹n thÝch hîp sÏ bÞchËm.

2. Bé nhí kh«ng ®ñ Cì cña ph©n lu tr÷ bé nhí cña hÖ thèng cã thÓvît 8 mªga bait¬ (cì bé nhí tèi ®a ®îc vi tÝnhcÊp dìng).

3. Kh«ng cã chuyªn giahÖ thèng ®iÒu hµnh

HÖ thèng ®ßi hái thay ®æi cho hÖ thèng ®iÒuhµnh chuÈn J.Adams lµ chuyªn gia hÖ ®iÒu hµnhduy nhÊt trong c«ng ty vµ «ng cã thÓ bËn kh«ng®îc sö dông cho hÖ thèng nµy.

4. Thêi gian ®¸p øng cñahÖ thèng qu¸ chËm

Thêi gian ®¸p øng cña hÖ thèng yªu cÇu cho ®Çuvµo cã thÓ qu¸ 5 gi©y so víi ®Æc t¶ trong yªucÇu.

5. Thuyªn chuyÓn nh©nsù nhiÒu

LÞch tr×nh lµ x¸t xao víi thêi gian trèng tèithiÓu. NÕu cã sù thay thÓ nh©n sù qu¸ møc b×nhqu©n trong ph¸t triÓn chóng ta sÏ trît thªm lÞchtr×nh.

6. TruyÒn th«ng qu¸chËm

Gãc truyÒn th«ng chuÈn qu¸ chËm. ThiÕt kÕ dùatrªn gãi truyÒn th«ng nhÞ ph©n míi. Gãc nµycha bao giê ®îc sö dông víi hÖ thèng nµy vµcã thÓ kh«ng thÝch hîp.

7. ChËm giao vµ hÖthèng phô c¬ së d÷ liÖu

HÖ thèng phô c¬ së d÷ liÖu ®îc hîp ®ång phôvíi tËp ®oµn ph¸t triÓn phÇn mÒm (SOI) cam kÕtgiao hµng 15-4. SOI cã thÓ kh«ng giao ®óngthêi h¹n nªn lµm chËm sù thÝch hîp vµ pha thönghiÖm cuèi.

Mäi lÖ thuéc chñ yÕu trong kÕ ho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n ®Òu ®îc xemxÐt vµ ®¸nh gi¸. Çc thÝ dô cã thÓ lµ sù lÖ thuéc ë nguån bªn ngoµi nh


28

chñ thÇu phô, ngêi b¸n hµng, nhµ cung cÊp vµ çc nhµ lµm dÞch vô. ÇcvÊn ®Ò sÏ n¶y sinh nÕu çc hîp phÇn hay dÞch vô bªn ngoµi kh«ng ®îccung cÊp kÞp thêi hay kh«ng ho¹t ®éng nh tr«ng ®îi.

§Æc t¶ thiÕt kÕ dù ¸n lµ mét kÕ ho¹ch chi tiÕt vÒ viÖc lµm thÕ nµo ®Óçc yªu cÇu ®îc thùc hiÖn. Çc quyÕt ®Þnh vÒ sù thùc hiÖn ®îc ®ßi háicã thÓ chøa çc vÊn ®Ò tiÒm n¨ng. Ch¼ng h¹n, çc vÊn ®Ò sÏ n¶y sinh ranÕu phÇn cøng ®îc lùa chän l¹i hãa ra kh«ng thÝch hîp, ch¼ng h¹n nhCPU qu¸ chËm, m¹ng côc bé kh«ng ®ñ tin c©y, hoÆc bé nhí kh«ng ®ñ.

Sau ®ã mäi vÊn ®Ò dù liÖu ®îc tËp hîp lªn danh s¸ch, mçi vÊn ®Ò®îc minh ®Þnh vµ m« t¶ vÒ t¸c ®éng tiÒm Èn ¶nh hëng tíi dù ¸n. B¶ng2.2. cho mét thÝ dô vÒ danh s¸ch vÊn ®Ò dù liÖu.

Danh s¸ch vÊn ®Ò dù liÖu nªn ®îc tËp hîp nhê cã sù tham gia cña çcthµnh viªn chÝnh cña ®éi ngò ph¸t triÓn dù ¸n. Nh÷ng ngêi kh¸c cã thÓcòng ®îc mêi ®ãng gãp cho danh s¸ch ®ã, c¨n cø Øw kinh nghiÖm cïngkiÕn thøc kü thuËt hay qu¶n trÞ cña hä; Cã thÓ bao gåm c¶ nh÷ng ngêi tõçc ®éi ngò dù ¸n kh¸c, çc nhãm hç trî phßng ph¸p chÕ hay phßng muas¾m (kinh doanh) cña c«ng ty.

Trong khi môc tiªu kh«ng ph¶i lµ liÖt kÕ mäi vÊn ®Ò nhËn thøc ®îcmµ mçi dù ¸n cã thÓ kinh qua, cÇn thiÕt lµ minh ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò h¼n®îc xem mét çch hîp lý lµ cã liªn quan ®Õn dù ¸n. Trong mäi t×nhhuèng, giai ®o¹n ph©n tÝch sau ®©y ®îc nh»m ®Ó çch ly chØ nh÷ng vÊn®Ò nµo cã thÓ t¸c ®éng lín lao ®Õn dù ¸n vµ cã thÓ mét çch hîp lý ®äcxem lµ h¼n sÏ x¶y ra

2.2.2. Pha ph©n tÝchViÖc ph©n tÝch danh s¸ch nh÷ng vÊn ®Ò dù liÖu ®ßi hái ®¸nh gi¸ mçi

vÊn ®Ò nh»m:1. Dù to¸n x¸c suÊt vÊn ®Ò sÏ x¶y ra.2. Dù to¸n s¸o ®éng cña vÊn ®Ò tíi dù ¸n3. Quy cho møc ®é nghiªm träng cña vÊn ®Ò.X¸c suÊt ®ã vµ t¸c ®éng ®ã nÕu ®îc dù to¸n bëi qu¸ mét ngêi. Mäi

h¹ng môc trong danh s¸ch ®îc dù to¸n tèt nhÊt trong mét cuéc häp duynhÊt ®¸nh gi¸ vÊn ®Ò ®Ó ®¶m b¶o tÝnh t¬ng ®èi cña møc ®é nghiªmträng, gi÷a çc vÊn ®Ò kh«ng bÞ lÖch l¹c. Môc tiªu lµ tr¸nh nh÷ng t×nhhuèng khi viÖc chËm giao cña bªn cung cÊp A ®îc mét ngêi dù to¸n lµ0.8 vµ viÖc chËm giao cña bªn cung cÊp B ®îc mét ngêi kh¸c dù to¸nlµ 0.6 trong khi c¶ 2 nhµ dù to¸n h¼n ®ång ý lµ hai x¸c suÊt nµy lµ b»ngnhau. NÕu hai ngêi ë trong cïng 1 phßng trong cïng 1 lóc th× sù lÖc l¹ct¬ng ®èi ®ã gi¶m ®i.

Mét çch ®¬n gi¶n vµ hiÖu qu¶ ®Ó tÝnh møc ®é nghiªm träng cña mçivÊn ®Ò ®îc dù liÖu lµ:

1. G¸n mét sè kü väng gi÷a 1 vµ 10 c¨n cø ë x¸c suÊt lµ vÊn ®Ò sÏ x¶yra, víi 10 biÒu x¸c suÊt cao, vµ 1 x¸c suÊt thÊp nhÊt (thÝ dô nh©n x¸c suÊtvíi 10).


29

2. G¸n mét sè gi÷a 1 vµ 10 c¨n cø ë t¸c ®éng cña vÊn ®Ò víi dù ¸n víi10 biÓu thÞ t¸c ®éng cao vµ 1 t¸c ®éng thÊp.

3. Nh©n trÞ gi¸ cã ®îc ë bíc (1) víi tù gi¸ cã ®îc ë bíc (2) ®Ó tÝnhmøc ®é nghiªm träng cho vÊn ®Ò.

B¶ng 2.2. giíi thiÖu mét thÝ dô vÒ çch tÝnh møc ®é nghiªm träng cã södông çc vÊn ®Ò dù liÖu m« t¶ ë b¶ng 2.1.

B¶ng 2.2. ThÝ dô vÒ çch tÝnh møc ®é nghiªm träng.

STT

VÊn ®Ò Kúväng

T¸c®éng

Nghiªmträng

1 ChËm giao m¸y tÝnh ®Ó ph¸ttriÓn

6 5 30

2 Bé nhí kh«ng ®ñ 4 2 83 Kh«ng cã chuyªn gia hÖ ®iÒu

hµnh5 5 25

4 Thêi gian ®¸p øng cña hÖ thèngqu¸ chËm

5 3 15

5 Thuyªn chuyÓn nh©n sù cao 5 8 406 TruyÒn th«ng qu¸ chËm 2 8 167 ChËm giao hÖ thèng phô c¬ së

d÷ liÖu3 9 27

Sau khi møc ®é nghiªm träng ®· ®îc tÝnh cho mçi vÊn ®Ò d÷ liÖu,danh s¸ch ®îc ph©n lo¹i theo dù nghiªm träng cña vÊn ®Ò trong ®ã vÊn®Ò nghiªm träng nhÊt ®øng ®Çu danh s¸ch. Sau ®ã cã thÓ quyÕt ®Þnh xemvÊn ®Ò nµo cã møc ®é nghiªm träng Ýt h¬n mét trÞ gi¸ nµo ®ã (thÝ dô 10)sÏ kh«ng ®îc xem xÐt. Sau ®©y nh÷ng vÊn ®Ò cßn l¹i ®îc ®¸nh gi¸ vµtiÕn tr×nh hµnh ®éng chi tiÕt, gäi lµ kÕ ho¹ch ®èi phã bÊt ngê ®îc lùachän cho mçi vÊn ®Ò. Råi th«ng tin ®a vµo b¶ng ®èi phã bÊt ngê. Víimçi lÇn ®a vµo b¶ng, mét thµnh viªn cña ®éi ngò ph¸t triÓn ®îc bè trÝlµ ngêi theo dâi ®Ó theo dâi vÊn ®Ò vµ b¸o ®éng qu¶n lý dù ¸n khi kÕho¹ch ®èi phã bÊt ngê cÇn ®a vµo ho¹t ®éng giai ®o¹n nµy ®îc tr×nhdiÔn ë b¶ng 2.3.

Ph©n tÝch rñi ro ®îc hoµn thiÖn ®Çu tiªn cµng sím cµng tèt trong dù¸n, nhng kh«ng ®îc chËm h¬n lóc kÕt thóc pha yªu cÇu (coi ch¬ng 4).Dï sao, ph©n tÝch rñi ro kh«ng ph¶i lµ ho¹t ®éng mét lÇn khi dù ¸n tiÕntriÓn, nh÷ng vÊn ®Ò bæ sung cã thÓ ®îc d÷ liÖu vµ nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c cãthÓ cÇn ®a ra khái danh s¸ch vÊn ®Ò. Khi cã ®îc th«ng tin míi, viÖc®¸nh gi¸ møc ®é nghiªm träng hoÆc x¸c suÊt h¼n ph¶i ®îc c¶i tiÕn. Do®Êy çc b¶ng ph©n tÝch rñi ro nªn ®îc duyÖt xÐt vµ cËp nhËt ®Þnh kú vµ ëbÊt cø khi nµo khi cã mét sù cè quan träng x¶y ra (thÝ dô mét chñ thÇuphô th«ng b¸o chËm trÔ lÞch tr×nh hay mét quyÕt ®Þnh thiÕt kÕ chñ yÕuthÊy cÇn ph¶i hiÖu chØnh).


30

B¶ng 2.3. ThÝ dô vÒ b¶ng ngÉu nhiªn

VÊn ®Ò Nghiªmträng

KÕ ho¹ch ®èi phã bÊt ngê Ngêitheo dâi

5 Thuyªn chuyÓnnh©n sù cao

40 Cho tiÒn thëng hoµn thµnhdù ¸n th¾ng lîi.

J.Smith

1 ChËm giao m¸ytÝnh ®Ó ph¸t triÓn

30 Yªu cÇu lµm ca ®ªm vÒ hÖthèng ph¸t triÓn cña dù ¸nkh¸c.

H.Brown

7 ChËm giao hÖthèng phô c¬ sëd÷ liÖu

27 ThiÕt kÕ mét m« pháng hÖthèng phô c¬ së d÷ liÖudïng ®Ó tÝch hîp.

W.Alda

3 Kh«ng cã chuyªngia hÖ ®iÒu hµnh

25 Bè trÝ chuyªn gia hÖ ®iÒuhµnh ngoµi c«ng ty vµ thuªlµm t vÊn

H.Brown

6 TruyÒn th«ng qu¸chËm

16 Hîp ®ång víi c«ng ty ®·ph¸t triÓn gãi truyÒn th«ngnhÞ ph©n thÝch nghi cho gãivãi dù ¸n nµy.

H.Troy

4 Thêi gian ®¸p øngcña hÖ thèng qu¸chËm

15 Cho vµo ®iÒu kháan tháathuËn n©ng cÊp CPU tronghîp ®ång mua m¸y tÝnh.

Y.Krot

2 Bé nhí kh«ng ®Çy®ñ

8 (kh«ng xem xÐt)

2.2.3. Thùc hiÖn çc kÕ ho¹ch ®èi phã bÊt ngê.Çc kÕ ho¹ch ®èi phã bÊt ngê ®îc thùc hiÖn ë mét trong nh÷ng

trêng hîp sau:1. VÊn ®Ò d÷ liÖu diÔn ra hay s¾p x¶y ®Õn ®Õn n¬i.2. KÕ ho¹ch ®èi phã bÊt ngê ®ßi hái ®îc chuÈn bÞ tríc.Nãi chung, çc kÕ ho¹ch ®èi phã bÊt ngê cã thÓ ®îc nh×n nhËn theo

nh çi kÕ ho¹ch, hµnh ®éng ®îc xÕp vµo ng¨n kÐo ®Ó phßng khi dïng®Õn sau nµy. Dï sao, trong vµi trêng hîp, kÕ ho¹ch ®îc thùc hiÖn tríckhi vÊn ®Ò dù liÖu x¶y ra nh ph¸t triÓn mét bé m« pháng trêng hîp viÖcgiao mét hîp phÇn quyÕt ®Þnh bÞ chËm trÔ. Sau ®ã, nÕu häpw phÇn ®îcgiao ®óng h¹n th× bé m« pháng ®ã cã thÓ bÞ bá ®i.

LÊy thÝ dô vÒ qu¸ tr×nh hoµn chØnh chóng ta thö xem xÐt mét dù ¸ntruyÒn th«ng cÇn ®Õn mét m¸y tÝnh trung t©m nèi b»ng m¹ng diÖn réngvíi vµi vÞ trÝ m¸y tÝnh nhá, cã hai vÊn ®Ò tiÒm Èn ®îc minh ®Þnh.

- Hai m¸y tÝnh cã kiÕn tróc kh¸c nhau cã thÓ diÔn gi¶i thÓ thøc truyÒnth«ng ®· thiÕt kÕ ®îc mét çch (thÝ dô tr×nh tù cña çc tõ hai byte cã thÓbÞ ®¶o ngîc - LSB MSB chø kh«ng ph¶i MSB LSB).


31

- C«ng ty ®iÖn tho¹i ®îc chän cã thÓ kh«ng cã kh¶ n¨ng l¾p ®Æt®êng d©y thö nghiÖm ®ón ghÑn cho pha tÝch hîp.

B¶ng 2.4. Danh môc vÊn ®Ò d÷ liÖu

VÊn ®Ò M« t¶

1. thÓ thøc truyÒn th«ngkh«ng t¬ng hîp.

Hai m¸y tÝnh cã kiÕn tróc kh¸c nhau cã thÓdiÔn gi¶i thÓ thøc truyÒn th«ng ®· thiÕt kÕ lµkh¸c nhau.

2. §êng d©y thönghiÖm cã chËm ®Ó tÝchhîp.

C«ng ty ®iÖn tho¹i ®îc chän cã thÓ kh«ng cãkh¨ n¨ng l¾p ®Æt ®êng d©y thö nghiÖm ®óngh¹n ®Ó tÝch hîp.

B¶ng 2.5. §o møc ®é nghiªm träng

VÊn ®Ò Kúväng

T¸c®éng

§é nghiªmträng

1. ThÓ thøc truyÒn th«ng kh«ngt¬ng hîp

5 8 40

2. §êng d©y thö nghiÖm cã chËm®Ó tÝch hîp.

8 6 48

B¶ng 2.6. B¶ng ®èi phã bÊt ngê

VÊn ®Ò §énghiªmträng

KÕ ho¹ch ®èi phãbÊt ngê

Ngêitheo dâi

1. §êng d©y thönghiÖm cã chËm ®Ó tÝchhîp.

48 §Æt hµng ®êng d©ytõ 2 c«ng ty ®iÖntho¹i phô

Will Doo

2. ThÓ thøc truyÒn th«ngkh«ng t¬ng hîp.

40 Sö dông gãi th«ng tinASCII

I.Hope

Çc b¶ng 2.4; 2.5 vµ 2.6 lµ çc b¶ng ph©n tÝch rñi ro cho dù ¸n truyÒnth«ng ®ã. Nõu kh¶ n¨ng cã ®îc ®êng d©y truyÒn th«ng bÞ chËm l¹i,®iÒu nµy sÏ g©y Ýt t¸c h¹i cho dù ¸n h¬n lµ vÊn ®Ò thÓ thøc kh«ng t¬nghîp. ViÖc theo dâi vÊn ®Ò nµy ®· ®îc giao cho Wieliam Joo.Tr¸chnhiÖm cña «ng lµ ®¶m b¶o nh÷ng ®êng d©y nµy ®îc ®Æt hµng tõ haic«ng ty ®iÖn tho¹i kh¸c (chØ cho pha tÝch hîp th«i). NÕu c«ng ty ®iÖntho¹i cã u tiªn thÕ s½n sµng ®óng hÑn th× nh÷ng ®¬n ®Æt hµng tõ hai c«ngty kh¸c ®îc hñy vµ kh¶ n¨ng phÝ hñy bá ph¶i tr¶.

Mét kü s kh¸c Jndira Hepe chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ theo dâi vÊn ®Ò thÓthøc truyÒn th«ng kh«ng t¬ng hîp. ChÞ ta ph¶i ®¶m b¶o gßi truyÒn th«ng


32

A.SCII ®¬n ®îc ®Æt cho c¶ hai m¸y tÝnh phÝ vÒ gãi ¸CII sÏ lµ l·ng phÝnÕu thÓ thøc nhÞ ph©n ®îc chän sÏ ho¹t ®ång. Gi¶i phãng ¸CII thay thÕhÇu nh ch¾c ch¾n chËm h¬n nhiÒu, nhng nã sÏ cung cÊp gi¶i ph¸p t¹mthêi cho ®Õn khi vÊn ®Ò kh«ng t¬ng hîp ®îc gi¶i quyÕt.

2.3. Tãm t¾tÇc ph¬ng ph¸p qu¶n lý dù ¸n hiÖn ®¹i lóc ®Çu quan t©m ®Õn viÖc

çc vÊn ®Ò ph¸t triÓn dù ¸n (viÖc phßng ngõa kh«ng hiÖu chØnh). Phßngngõa çc vÊn ®Ò th× dÔ h¬n vµ Ýt tèn kÐm h¬n lµ gi¶i quyÕt chóng, nh÷ngbiÖn ph¸p phßng ngõa cã hiÖu qu¶ nªu lµ:

- §Þnh vÞ çc vÊn ®Ò vµ çc vÊn ®Ò tiÒm Èn sím.- Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tríc khi tuét khái tÇm tay.- LËp kÕ ho¹ch tríc cho nh÷ng vÊn ®Ò tiÒm ÈnCã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò c¬ b¶n chung cho hÇu hÕt çc dù ¸n phÇm mÒm.PhÇn lín nh÷ng vÊn ®Ò ®ã dÉn xuÊt tõ:- X¸c ®Þnh yªu cÇu kh«ng ®Çy ®ñ.- Thay ®æi lu«n- Dù to¸n tåi- Tïy thuéc ë nguån bªn ngoµi (ngêi b¸n, chñ thÇu phô v.v...)- Khã kh¨n trong kÕt thóc dù ¸n.- Lu«n lu«n thay thÕ nh©n sù ph¸t triÓn (thuyªn chuyÓn nh©n sù)- Theo dâi vµ gi¸m s¸t kh«ng ®Çy ®ñ.Çch tèt nh¸t ®Ó ®Þnh vÞ mét vÊn ®Ò lµ sím ®i t×m kiÕm nã. Râ rµng,

tríc hÕt lµ t×m xem ë ®©u vÊn ®Ò hay diÔn ra nhÊt. Ch¼ng h¹n nh÷ngthay ®æi ®Æc t¶ yªu cÇu lu«n lu«n vµ kh«ng kiÓm tra lµ kh«ng thuËn lîi®îc coi nh nguån gèc chñ yÕu cña nh÷ng vÊn ®Ò thiÕt kÕ. Nh÷ng chñthÇu phô vµ ngêi b¸n kh«ng gi¸m s¸t ®îc lµ mét trong hÇu hÕt nh÷ngnguån gèc bÊt ngê, nh÷ng vÊn ®Ò kü thuËt lu l¹i vµ chËm chÔ vµo phótchãt. Víi nhµ qu¶n lý dù ¸n th× biÕt ®îc ë ®©y ph¶i t×m lµ quan trängnh biÕt ®îc ph¶i lµm g×.

BiÕt ph¶i lµm g× bao gåm c¶ viÖc chuÈn bÞ tríc sù xuÊt hiÖn cña vÊn®Ò. Trong nhiÒu trêng hîp, çc vÊn ®Ò cã thÓ ®îc dù liÖu. Nhµ qu¶n lýdù ¸n cã thÓ lËp kÕ ho¹ch vÒ kh¶ n¨ng vÊn ®Ò sÏ x¶y ra b»ng çch dù tÝnhx¸c suÊt cña nã, íc lîng t¸c ®éng cña nã vµ chuÈn bÞ gi¶i ph¸p thaythÕ. Çi ®ã ®îc gäi lµ ph©n tÝch rñi ro vµ lµ biÖn ph¸p cã hiÖu qu¶ trongviÖc ®Êu tranh víi nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t triÓn tiÒm Èn.

TiÕn hµnh ph©n tÝch rñi ro cã nghÜa lµ chuÈn bÞ tríc. §©y lµ mét h×nhthøc b¶o hiÓm mµ ý tëng c¬ b¶n lµ nÕu mét vÊn ®Ò x¶y ra, gi¶i ph¸p ®·s½n sµng. Gièng nh mäi b¶o hiÓm, ph©n tÝch rñi ro thêng ph¶i tr¶ gi¸.Chi phÝ chuÈn bÞ cho viÖc mét vÊn ®Ò x¶y ra tríc hÕt lµ chi phÝ ®Ó cã gi¶iph¸p gåm thay thÕ cã s½n trong tay. Trong mét sè trêng hîp, chi phÝ cãthÓ chØ lµ tèi thiÓu: thêi gian cÇn ®Ó ph©n tÝch vµ lËp tµi liÖu cho gi¶i ph¸pvµ thêi gian theo dâi vÊn ®Ò. Trong çc trêng hîp kh¸c, chi phÝ cã thÓlín ®¸ng kÓ: gi¸ cña mét bé phËn thay thÕ cña thiÕt bÞ ph¸t triÓn. Trong


33

mäi trêng hîp vÊn ®Ò ®· ®îc ph©n tÝch gi¶i quyÕt tríc l¹i ®¬n gi¶nh¬n lµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®· x¶y ra bÊt ngê.

Bµi tËp1. Mét c«ng ty dÞch vô truyÒn h×nh çp ®ang chuÈn bÞ thiÕt lËp dÞch vô

trong thêi gian 8 th¸ng. C«ng ty cung cÊp dÞch vô cho çc kh¸ch hµng víiphÝ cè ®Þnh hµng th¸ng tïy thuéc ë qui m« dÞch vô mµ hä yªu cÇu. C«ngty còng cho chiÕu nh÷ng phim míi mçi phim cã thÓ cho mét kh¸ch hµngxem theo yªu cÇu qua ®iÖn tho¹i víi c«ng ty.

Giê c«ng ty ®ang trong qu¸ tr×nh ®Æt mua thiÕt bÞ, mua çc ph¬ng tiÖnvµ ký víi kh¸ch hµng. Mét c«ng ty phÇn mÒm ®· hîp ®ång ph¸t triÓn méthÖ thèng lµm hãa ®¬n cho çc kh¸ch hµng. HÖ thèng nµy sÏ giao diÖn víithiÕt bÞ ®Ó nhËn th«ng tin vÒ çc buæi chiÕu phim mãi trªn mµn ¶nh vµ sÏgiao diÖn víi c¬ së d÷ liÖu cña kh¸ch hµng ®Ó th«ng tin ®Òu ®Æn vÒ hãa®¬n hµng th¸ng.

B¹n h·y chuÈn bÞ mét danh môc mêi vÊn ®Ò gay cÊn nhÊt mµ b¹n chiliÖu trong ph¸t triÓn dù ¸n lµm hãa ®¬n. H·y tháa thuËn lý do cña viÖcchän lùa vÊn ®Ò cña b¹n.

2. B¹n h·u tÝnh møc ®é nghiªm träng cho mçi mét vÊn ®Ò tiÒm Èn mµb¹n ®· ®Þnh ë bµi tËp 1. H·y gi¶i thÝch viÖc ph©n ®Þnh cña b¹n vÒ t¸c®éng cña dù ¸n vµ çc trÞ gi¸ x¸c suÊt.

H·y gîi ý mét ph¬ng ph¸p thay thÕ ph©n ®Þnh møc ®é nghiªm trängcho nh÷ng vÊn ®Ò dù liÖu mµ nã còng tÝnh c¶ chi phÝ chuÈn bÞ çc kÕho¹ch ®èi phã bÊt ngê.

3. B¹n h·y gîi ý nh÷ng kÕ ho¹ch ®èi phã bÊt ngê cho nh÷ng vÊn ®Ò dùliÖu mµ b¹n ®· ®Þnh ë bµi tËp 1. H·y xÐt hai kÕ ho¹ch thay thÕ kh¸c nhaucho mçi mét vÊn ®Ò. XÐt chi phÝ cña mçi kÕ ho¹ch thay thÕ vµ sau ®ãchän kÕ ho¹ch tèt nhÊt dùa trªn ph¬ng ph¸p thay thÓ ®Ó ph©n ®Þnh møc®é nghiªm träng mµ b¹n gîi ý ë bµi tËp 2.

H·y chuÈn bÞ mét b¶ng ®èi phã bÊt ngê cã chøa çc kÕ ho¹ch ®èi phãbÊt ngê mµ b¹n ®· chän.

4. Bµi tËp ë líp: Chia líp thµnh çc nhãm 3 hay 4 sinh viªn. Giao çcbµi tËp 1, 2, 3 cho mçi hãm. Yªu cÇu mçi nhãm tr×nh bµy ph©n tÝch rñi rocña m×nh cho sè nhãm cßn l¹i trong líp.

Th¶o luËn :a) Çc danh môc vÊn ®Ò dù liÖu kh¸c nhau.b) Çc kÕ ho¹ch ngÉu nhiªn kh¸c nhau.c) Çc ph¬ng ph¸p kh¸c nhau ®Ó ph©n ®Þnh møc ®é nghiªm träng

(liÖu cã 2 nhãm nµo ®· gîi ý ph¬ng ph¸p t¬ng tù ?)


34

Ch¬ng ba

Ph¸t triÓn phÇn mÒm theo hîp ®ång

Mèi quan hÖ kh¸ch hµng - nhµ ph¸t triÓnDo nh÷ng thay ®æi nhanh chãng trong c«ng nghÖ trong vµi thËp niªn

gÇn ®©y, çc tæ chøc c«ng nghÖ cao ngµy cµng thÊy cÇn thiÕt ph¶i chuyÓnhãa trong çc lÜnh vùc ®Æc chñng, x¸c ®Þnh râ viÖc chuyÓn hãa kh«ng chØx¸c ®Þnh nhiÒu nh¸nh míi cña c«ng tr×nh häc mµ cßn x¸c ®Þnh nh÷nglÜnh vùc chuyªn m«n trong ph¹m vi çc bé m«n c«ng tr×nh häc. §iÒu nµy®Æc biÖt ®óng víi c«ng tr×nh phÇn mÒm.

Th«ng thêng, çc tæ chøc kh«ng chuyªn hãa trong ph¸t triÓn phÇnmÒm l¹i thuª çc tæ chøc kh¸c ph¸t triÓn phÇn mÒm cho hä. Ngay c¶nh÷ng tæ chøc cã ph¸t triÓn phÇn mÒm cña chÝnh m×nh cã thÓ quyÕt ®Þnhthuª çc chuyªn gia bªn ngoµi ë nh÷ng lÜnh vùc ®Æc chñng. IBM ®· thuªMirosoft ph¸t triÓn hÖ ®iÒu hµnh PC DOS, v× Microft ®· cã kinh nghiÖmtrong ph¸t triÓn çc hÖ thèng vi tÝnh cßn IBM th× kh«ng.

Ch¬ng nµy ®Ò cËp ®Õn mèi quan hÖ gi÷a kh¸ch hµng vµ nhµ ph¸t triÓnphÇn mÒm vµ cung cÊp mét sè híng dÉn lµm sao tr¸nh nh÷ng çi bÉy cæ®iÓn do nh÷ng lîi Ých mÉu thuÉn nhau. Mæc dï nhiÒu nh÷ng vÊn ®Ò ®ã lµchung cho mäi quan hÖ kh¸ch hµng, nhµ ph¸t triÓn mét sè vÊn ®Ò tranhc·i lµ ®Æc biÖt cho ph¸t triÓn phÇn mÒm. ViÖc ph¸t triÓn phÇn mÒm lµ rÊtÝt x¸c ®Þnh h¬n vµ nhiÒu rñi ro h¬n çc lÜnh vùc kh¸c cña c«ng nghÖ. §iÒunµy thêng dÉn ®Õn nh÷ng hiÓu lÇm vµ bÊt ®ång ®¸ng ra ®· cã thÓ tr¸nh®îc nÕu ®îc dù liÖu vµ kiÒm chÕ ®ñ sím.

§Ó tiªu chuÈn hãa thuËt ng÷ cña chóng ta, tæ chøc mµ ®Ò nghÞ ®îc ®Ötr×nh sÏ ®îc coi lµ kh¸ch hµng vµ tæ chøc ®Ö tr×nh ®Ò nghÞ sÏ ®îc coi lµngêi ®Ò nghÞ. Çc tõ kh¸c thêng ®îc sö dông ë n¬i kh¸c cho ngêi ®ÒnghÞ bao gåm ngêi ®Êu thÇu, ngêi b¸n hµng hay chñ thÇu vµ cho kh¸chhµng lµ ngêi yªu cÇu hay ngêi ®Ò xuÊt yªu cÇu. Tæ chøc ®a ra ®Ò nghÞ®îc th¼ng thÇu sau khi lùa chän, sÏ ®îc coi lµ nhµ ph¸t triÓn.

3.1. Chi phÝ céng thªm ®èi l¹i víi gi¸ cè ®Þnh.Thêng vÉn cã m©u thuÉn vÒ quyÒn lîi thùc sù hay tëng tîng gi÷a

kh¸ch hµng víi ngêi ph¸t triÓn. Kh¸ch hµng th× muèn chi phÝ Ýt h¬n vµngêi ph¸t triÓn l¹i muèn thu nhËp nhiÒu h¬n. Nh chóng ta sÏ thÊy mèiquan hÖ tèt gi÷a ngêi ph¸t triÓn vµ kh¸ch hµng kh«ng cÇn thiÕt ph¶i dÉn®Õn tranh chÊp vÒ quyÒn lîi nh thÕ.

C¬ b¶n cã 2 lo¹i quan hÖ theo hîp ®ång gi÷a kh¸ch hµng vµ ngêi s¶nxuÊt.

1. Chi phÝ céng thªm (còng gäi lµ chi phÝ theo thêi gian vµ vËt liÖu)


35

2. Gi¸ cè ®ÞnhHÇu hÕt çc quan hÖ kh¸c lµ mét h×nh thøc phèi hîp nµo ®ã gi÷a hai

lo¹i ®ã.

3.1.1. Hîp ®ång phÝ céng thªmPhÝ céng thªm lµ mèi quan hÖ theo hîp ®ång theo ®ã ngêi ph¸t triÓn

®îc tr¶ cho chi phÝ dÞch vô ®· lµm vµ thªm vµo ®Êy ®îc phÐp hëngmøc lêi tháa thuËn. §iÒu nµy thùc ra gièng nh cho thuª « t«: kh¸ch hµngtr¶ cho sè thêi gian xe ®îc sö dông (theo giê, ngµy, tuÇn v.v...) vµ chomäi chi phÝ kh¸c nh b¶o hiÓm vµ x¨ng. Theo thÕ trong mét hîp ®ång phÝcéng thªm, tæng phÝ cña mét dù ¸n chØ ®îc biÕt sau khi dù ¸n ®· hoµnthµnh.

LÊy thÝ dô, c«ng ty Alpha cã thÓ hîp ®ång víi c«ng ty phÇn mÒm Bªta®Ó ph¸t triÓn mét hÖ thèng. C«ng ty Bªta sÏ ®îc c«ng ty Alpha tr¶ cho180 cho mçi giê çc kü s cña minh ®Çu t cho dù ¸n mét kho¶n 20% bæsung cã thÓ ®îc thªm vµo ®Ó bï ®¾p dÞch vô qu¶n lý th ký hay v¨nphßng kh¸c. Çc chi phÝ phô ph¸t sinh bëi c«ng ty Bªta v× lîi Ých cña dù¸n sau ®ã ®îc c«ng ty Alpha båi hoµn çc chi phÝ ®ã cã thÓ bï ®¾p çclÜnh vùc nh:

- ThiÕt bÞ ph¸t triÓn cña môc ®Ých ®Æc trng (m¸y tÝnh, çc bé dÞch,çc m¹ng v.v...)

- Chi phÝ ®i l¹i ph¸t sinh bëi nh©n viªn c«ng ty Bªta v× lîi Ých cña dù¸n.

- ThiÕt bÞ môc tiªu do c«ng ty Bªta cung çp cho c«ng ty Alpha södông.

- DÞch vô tõ çc nguån bªn ngoµi kh¸c do c«ng ty Bªta yªu cÇu cho dù¸n.

Kh¸ch hµng (C«ng ty Alpha) cã thÓ yªu cÇu ngêi ph¸t triÓn (C«ng tyBªta) ph¶i ®îc phÐp tríc vÒ mäi chi phÝ ®¬n lÎ ph¸t sinh vît qu¸ $250vµ mäi chi phÝ vît qu¸ $600 tæng sè hµng th¸ng. Mäi viÖc cho phÐp nhthÕ lu«n ph¶i b»ng v¨n b¶n. §iÒu nµy x¸c ®Þnh quan hÖ hîp ®ång c¬ b¶nvÒ phÝ céng thªm gi÷a hai c«ng ty. Trong nhiÒu trêng hîp, hîp ®ång phÝcéng thªm lµ tèt nhÊt cã viÖc ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, còng cã v« khèi çcvÊn ®Ò tiÒm tµng. Mét m©u thuÉn vÒ quyÒn lîi cã thÓ x¶y ra do ngêiph¸t triÓn ®éng c¬ hoµn thµnh dù ¸n nhanh, hoÆc do kh¸ch hµng miÔncìng cho phÐp çc chi phÝ phô thªm. PhÝ céng thªm thêng thÝch hîpcho nh÷ng dù ¸n nhá kh«ng x¸c ®Þnh khi cã khã kh¨n trong viÖc nhËnbiÕt tríc çc yªu cÇu cña dù ¸n. Trªn thùc tÓ trong nhiÒu trêng hîp phayªu cÇu dù ¸n ®îc chµo hµng nh hîp ®ång phÝ céng thªm vµ çc phacßn l¹i ®îc hîp ®ång theo kiÓu gi¸ cè ®Þnh, giai ®o¹n yªu cÇu ®îc södông ®Ó ®a çc phÇn cßn l¹i cña dù ¸n ®Õn tr¹ng th¸i ®ñ x¸c ®Þnh tèt mµnhê nã cã thÓ ®îc hîp ®ång theo kiÓu gia cè ®Þnh ®«i khi mét c«ng ty


36

®îc ban cho hîp ®ång phÝ céng thªm cho giai ®o¹n yªu cÇu vÒ c«ng tykh¸c ®îc ban cho çc hîp ®ång gi¸ cè ®Þnh víi giai ®o¹n cßn l¹i.

PhÝ céng thªm cã thÓ ®îc chuéng ë kh¸c hµng muèn n¾m quyÒn kiÓmso¸t qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Trong mét sè trêng hîp, ngêi s¶n xuÊt ®îccoi nh phÇn më réng cña tæ chøc cña kh¸ch hµng vµ çc ho¹t ®éng ph¸ttriÓn do kh¸ch hµng qu¶n lý.

Hîp ®ång phÝ céng thªm ph¶i bao gåm çc ®iÒu sau:- Danh s¸ch nh÷ng ngêi ®îc giao lµm dù ¸n- X¸c ®Þnh c«ng viÖc- Tû lÖ phÇn tr¨m giao viÖc cho mçi ngêi- Møc c«ng viÖc hµng giê hay hµng ngµy cho mçi ngêi- Tæng phÝ hµnh chÝnh- Chi phÝ ®îc phÐp ®Ó ®îc båi hoµn- Thñ tôc lµm hãa ®¬n- Thñ tôc thanh to¸n- Thñ tôc kÕt thócPhÇn tr¨m giao viÖc liªn quan ®Õn sè thêi gian mµ mçi ngêi sÏ giµnh

cho dù ¸n. Nã cã thÓ lµ 100% cho mét sè kü s, vµ 50-60% cho çcchuyªn gia trong çc lÜnh vùc ®Æc biÖt. Tû lÖ phÇn tr¨m giao viÖc còng cãthÓ ®îc tÝnh hiÓu theo tèi ®a hay tèi thiÓu, cã nghÜa, ch¼ng h¹n, mét küs b¶o hµnh chÊt lîng sÏ giµnh kh«ng qu¸ 20 giê mçi tuÇn cho dù ¸n vµkh«ng Ýt h¬n 10 giê mçi tuÇn cho dù ¸n.

Gi¸ suÊt lËp phiÕu cã thÓ lµ gi¸ suÊt cè ®Þnh cho mäi ngêi ®îc giaoviÖc cña dù ¸n hay møc ç nh©n cã thÓ ®îc ®Æt cho tõng líp ngêi.Ch¼ng h¹n víi mçi giê lµm viÖc cho dù ¸n, ngêi s¶n xuÊt sÏ lËp phiÕuthanh to¸n $80, bÊt kÓ ai lµm viÖc cho giê ®ã. Hay hîp ®ång cã thÓ qui®Þnh lµ kü s thiÕt kÕ ®îc lËp phiÕu thanh to¸n $120 mét giê, ngêi lËpm· $60 mét giê, ngêi viÕt t liÖu $50 mét giê vµ cø tiÕp tôc. Ph¬ngph¸p gi¸ suÊt lËp phiÕu hîp ®ång phÝ céng thªm hÇu nh khã nhÊt lµph¬ng ph¸p lËp phiÕu thanh to¸n ç nh©n theo Franh Jones ®îc lËpphiÕu thanh to¸n $90 mét giê John Shith $75 v.v... §iÒu nµy cã nghÜa mçikhi mét ngêi ®îc thay thÕ hay bæ sung cho dù ¸n th× gi¸ suÊt theo giêl¹i ph¶i th¬ng th¶o l¹i.

§èi víi mét tæ chøc ph¸t triÓn phÇn mÒm, cã thÓ cã nh÷ng thuËn lîithiÕt thùc trong çc hîp ®ång phÝ céng thªm bao gåm:

- Kh«ng cã rñi ro tµi chÝnh hay kinh doanh- Thu thËp biÕn thøc vµ kinh nghiÖm dùa vµo mét tæ chøc kh¸c.Dï sao, nh trong phÇn lín trêng hîp, nh÷ng thuËn lîi ®ã l¹i ®i ®èi

víi mét sè bËt lîi bao gåm:- Lîi tøc kihnh doanh thËp- Cã thÓ cã sù bÊt b×nh trong nh©n sù- KiÓm tra nh©n sù vµ c«ng viÖc ph¸t triÓn- BÊt ®ång tiÒm Èn víi kh¸ch hµng do thiÕu çc bÞ gi¶m ®i, môc ®Ých

®îc x¸c ®Þnh râ vµ nh©n tè thóc ®Èy.- TÝnh kÕ tôc cña hîp ®ång kh«ng b¶o ®¶m


37

HÇu hÕt nh©n viªn chuéng cã ®îc x¸c ®Þnh râ rµng vÒ t«n ti mµ hä tïythuéc. Trong hîp ®ång phÝ céng thªm, nh©n viªn lµm viÖc trong ph¹m vit«n ti cña kh¸ch hµng nhng l¹i thuéc vÒ t«n ti cña ngêi ph¸t triÓn vµ®iÒu nµy cã thÓ g©y ra bÊt m·n.

Nãi chung, theo quan ®iÓm cña ngêi ph¸t triÓn, hîp ®ång phÝ céngthªm lµ mèi quan hÖ kinh doanh v÷ng ch·i, lîi tøc thÊp, kh«ng rñi ro.

Theo quan ®iÓm cña kh¸ch hµng thuËn lîi cña hîp ®ång phÝ céng thªmlµ:

- Duy tr× sù khèng chÕ ph¸t triÓn- Kh«ng cÇn cam kÕt cho toµn bé hîp ®ång dù ¸n- Rñi ro kinh doanh cã thÓ gi¶m ®îc (do kh¶ n¨ng kÕt thóc hîp ®ång

bÊt cø lóc nµo)BÊt lîi cã thÓ cã cña kh¸ch hµng lµ:- Chi phÝ ph¸t triÓn gia t¨ng- Kh¸ch hµng ph¶i ®¶m nhËn rñi ro trong ph¸t triÓn- Tham gia nhiÒu h¬n trong ph¸t triÓn- BÊt ®ång tiÒm Èn víi ngêi do thiÕu môc ®Ých x¸c ®Þnh râ vµ nh©n tè

thóc ®Èy.Víi kh¸ch hµng, khã x¸c nhËn sù hÊp dÉn cña hîp ®ång phÝ céng

thªm. Râ rµng ®iÒu nµy thïy thuéc ë lo¹i dù ¸n vµ ®iÒu kiÖn ®Ó dù ¸nph¸t triÓn còng nh ë nhËn ®Þnh kinh doanh kh«ng kü thuËt kh¸c.

3.1.2. Hîp ®ång gi¸ cè ®ÞnhHîp ®ång gi¸ cè ®Þnh lµ mét cam kÕt cña ngêi ph¸t triÓn sÏ cung cÊp

s¶n phÈm hay dÞch dô tháa thuËn víi phÝ tháa thuËn trong ph¹m vi lÞchtr×nh tháa thuËn. §iÒu nµy t¬ng tù víi mua tÝc kª xe buýt theo ®ã c«ng®i xe buýt tháa thuËn ®a kh¸ch hµng ®Õn n¬i nhÊt ®Þnh trong ph¹m vithêi gian biÓu ®· c«ng bè víi phÝ tháa thuËn. Têt nhiªn, du kh¸ch cã thÓchän thuª xe chø kh«ng mua tic kª xe buýt vµ råi tù m×nh l¸i ®Õn n¬i cñam×nh. Dï sao, ®iÒu nµy cã thÓ trë nªn tèn kÐm h¬n vµ ®ßi hái ë ngêi dukh¸ch ®«i chót kü n¨ng vµ kiÕn thøc tríc nh kü n¨ng l¸i xe vµ kiÕnthøc vÒ hµnh tr×nh ®Õn n¬i. Nõu du kh¸ch (hay kh¸ch hµng) ph¶i quyÕt®Þnh gi÷a viÖc tù m×nh t¹o ra dÞch vô vµ viÖc hîp ®ång víi ai ®ã ®Ó cungcÊp dÞch vô.

Hîp ®ång gi¸ cè ®Þnh chØ cã thÓ ®îc vËn dông cho mét dù ¸n x¸c®Þnh râ. C¶ kh¸ch hµng vµ ngêi s¶n xuÊt ph¶i cã kh¶ n¨ng x¸c ®Þnh s¶nphÈm hay dÞch vô cuèi cïng mong muèn. Mét khi ®iÒu nµy ®Ó thùc hiÖn®îc, mét trong nh÷ng yÕu kÐm chÝnh cña hîp ®ång cè ®Þnh sÏ ®îckh¾c phôc.

Lîi Ých cña hîp ®ång gi¸ cè ®Þnh cho ngêi ph¸t triÓn lµ:- Khèng chÕ ®Çy ®ñ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn- Lîi Ých kinh doanh cã thÓ cao h¬n- Cam kÕt cho dù ¸n trän vÑn


38

- Cam kÕt cho dù ¸n trän vÑn lµ u viÖt ®¸ng kÓ so víi hîp ®ång phÝcéng thªm ë ®ã nã cã thÓ kÕt thóc bÊt cø lóc nµo tïy sù xÐt ®o¸n cñakh¸ch hµng.

TÊt nhiªn, hîp ®ång gi¸ cè ®Þnh còng cã mét sè bÊt lîi cho ngêi ph¸ttriÓn, bao gåm:

- §¶m nhËn rñi ro kinh doanh vµ ph¸t triÓn- BÊt ®ång tiÒm Èn víi kh¸ch hµng do:+ thay ®æi yªu cÇu liªn tiÕp+ tiªu chuÈn hoµn thµnh dù ¸n+ gi¶i thÝch yªu cÇuMét tæ chøc phÇn mÒm th¾ng lîi sÏ thêng chuéng hîp ®ång gi¸ cè

®Þnh. §ã thêng lµ nh÷ng dù ¸n t¹o dùng danh tiÕng chuyªn m«n cñac«ng ty vµ ph¸t sinh lîi tøc ®¶m b¶o t¨ng trëng. BÊt h¹nh lµ nh÷ng dù¸n nµy còng g©y ra lç vµ thêng t¸c h¹i nghiªm träng cho c«ng ty c¹nhtranh gay g¾t ®Ó cã hîp ®ång quan träng ®«i khi lµm cho c«ng ty nhËnthÇu gi¸ thÊp cuèi cïng g©y ra lç cho ngêi ph¸t triÓn.

HÇu nh kh«ng thÓ tr¸nh khái trong bÊt kú dù ¸n nµo ngêi ph¸t triÓn®îc ®ßi hái thay ®æi yªu cÇu trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Nh÷ng thay ®æinh thÕ thêng ®i liÒn víi chi phÝ bæ sung ®ßi kh¸nh hµng vµ bao giêcòng lµ nguyªn nh©n bÊt ®ång gi÷a ngêi s¶n xuÊt vµ kh¸ch hµng. §iÒunµy thêng lµ do yªu cÇu kh«ng râ hay m¬ hå vµ nã l¹i dÉn ®Õn bÊt ®ångvÒ chØ tiªu trong viÖc hoµn thµnh dù ¸n. VÒ c¬ b¶n, ®iÒu nµy lµm cho hîp®ång trë l¹i tr¹ng th¸i kh«ng ®îc x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ.

Theo quan ®iÓm cña kh¸ch hµng, u viÖt cña hîp ®ång gi¸ cè ®Þnh baogåm:

- Ng©n s¸ch cè ®Þnh cho dù ¸n- HÇu hÕt çc rñi ro ph¸t triÓn ®îc chuyÓn sang ngêi ph¸t triÓn+ tham gia tèi thiÓu trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓnBÊt lîi cho kh¸ch hµng lµ:- Rñi ro chËm giao s¶n phÈm- Gi¶m sù khèng chÕ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn- BÊt ®ång tiÒm Èn víi ngêi s¶n xuÊt do:+ chi phÝ cao vÒ thay ®æi yªu cÇu+ chØ tiªu hoµn thµnh dù ¸n kh«ng râ rµng- gi¶i thÝch yªu cÇuNgay dï quyÒn lîi cña ngêi s¶n xuÊt vµ kh¸ch hµng cã thÓ kh¸c nhau,

víi hîp ®ång gi¸ cè ®Þnh vÉn thêng ®îc c¶ hai bªn a chuéng. Nõu dù¸n lµ chi tiÕt ®ñ møc vµ râ rµng vµ nÕu quan hÖ gi÷a hai bªn ®îc x¸c®Þnh râ th× çc hîp ®ång gi¸ cè ®Þnh cã thÓ cã lîi cho c¶ ngêi ph¸t triÓnlÉn kh¸ch hµng.

3.2. Çc mèi quan hÖ kh¸c gi÷a kh¸ch hµng - nhµ

ph¸t triÓn.


39

PhÝ céng thªm vµ gi¸ cè ®Þnh lµ hai trong sè mèi quan hÖ theo hîp®ång cæ truyÒn gi÷a ngêi ph¸t triÓn vµ kh¸ch hµng. Cã nhiÒu biÕn thøccña hai mèi quan hÖ c¬ b¶n ®ã kÓ c¶ çc ghÐp nèi phï hîp víi çc dù ¸n®Æc trng. Mét sè trong nh÷ng quan hÖ ®ã liªn kÕt víi vai trß cña kh¸chhµng vµ ngêi ph¸t triÓn nh»m t¹o nhiÒu yÕu tè kÝch thÝch h¬n cho ngêiph¸t triÓn hç trî môc tiªu cña kh¸ch hµng ngoµi nh÷ng tr¸nh nhiÖm theohîp ®ång.

Nh÷ng lo¹i kh¸c cña quan hÖ kh¸ch hµng - ngêi ph¸t triÓn bao gåm:- Phèi hîp gi¸ cè ®Þnh vµ phÝ céng thªm- Liªn doanh- Tháa thuËn b¶n quyÒn- Cam kÕt l©u dµi

ë phÇn 3.1. chóng ta ®· xem xÐt mét thÝ dô vÒ dù ¸n phèi hîp phÝ céngthªm vµ gi¸ cè ®Þnh trong ®ã phÇn çc yªu cÇu ®îc ph¸t triÓn theo phÝcéng thªm vµ çc phÇn cßn l¹i cña dù ¸n ph¸t triÓn theo gÝa cè ®Þnh.

Liªn doanh lµ nh÷ng trêng hîp mµ ranh giíi gi÷a kh¸ch hµng vµngêi ph¸t triÓn cã thÓ trë nªn mê ¶o vµ phiÒn nh÷ng thuËn lîi vµ bÊt lîith¶o luËn tríc ®©y cã thÓ kh«ng vËn dông ®îc. Cã nhiÒu trêng hîp mµmét sè h×nh thøc liªn doanh cã thÓ lµ mong muèn cho hai bªn nh khingêi ph¸t triÓn muèn duy tr× quyÒn vÒ s¶n phÈm, hay khi ngêi ph¸ttriÓn chung søc víi kh¸ch hµng tµi trî mét phÇn cña cè g¾ng ph¸t triÓn.

Cã mét çch mµ kh¸ch hµng cã thÓ chµo ngêi ph¸t triÓn tham gia võaph¶i vµo mÆt kinh doanh cña dù ¸n lµ b»ng çch thay thÕ b¶n quyÒn coinh thanh to¸n mét phÇn. §iÒu nµy t¹o nªn qui m« bæ sung cho lîi Ýchcña ngêi ph¸t triÓn trong thµnh c«ng cña dù ¸n. B¶n quyÒn th«ng thênglµ ë chç thÊt b¹i cña dù ¸n cã thÓ t¹o nªn Ýt lîi nhuËn cho ngêi ph¸t triÓnh¬n lµ mét hîp ®ång gi¸ cè ®Þnh th¼ng thõng vµ th¾ng lîi cña dù ¸n sÏlµm t¨ng lîi nhuËn cña ngêi ph¸t triÓn.

Mèi quan hÖ l©u dµi thêng lµ quan träng cho ngêi ph¸t triÓn. TrongnhiÒu trêng hîp, nh÷ng cam kÕt dµi h¹n còng n»m trong lîi Ých cñakh¸ch hµng. §iÒu nµy x¶y ra khi ngêi ph¸t triÓn do g¾n bã ë hîp ®ångban ®Çu, giµnh ®îc lîi thÕ chñ yÕu, qua kiÕn thøc thu lîm, ®èi víinh÷ng ngêi kh¸c cho c«ng viÖc ph¸t triÓn tiÕp sau. Râ rµng khi ngêiph¸t triÓn hoµn thµnh th¾ng lîi mét dù ¸n lín vµ phøc t¹p, anh ta cã ®îcmét lîi thÕ ®¸ng kÓ so víi çc c«ng ty kh¸c vÒ çc t¨ng cêng trongt¬ng lai cña dù ¸n ®ã. Cam kÕt l©u dµi theo ®ã cã thÓ cã lîi Ých t¬ng hçcho c¶ hai bªn trong ®ã kh¸ch hµng ®¶m b¶o çc dÞch vô sau nµy cñangêi ph¸t triÓn vµ ngêi s¶n xuÊt ®¶m b¶o cam kÕt thu nhËp l©u dµi.

3.3. Yªu cÇu ®èi víi mét ®Ò xuÊt (RFP).Ph¸t triÓn phÇn mÒm theo hîp ®ång b¾t ®Çu tõ viÖc kh¸ch hµng lùa

chän ngêi ph¸t triÓn phÇn mÒm. Yªu cÇu vÒ ®Ò nghÞ hay RFT (ë Anhcòng gäi lµ mêi thÇu) lµ bíc ®Çu cña qu¸ tr×nh lùa chän. §Ó hiÓu xem


40

RFP cÇn ®îc chuÈn bÞ thÕ nµo, tríc hÕt chóng ta h·y duyÖt l¹i çc bícdÉn tíi mét quyÕt ®Þnh ®a ra yªu cÇu vÒ ®Ò nghÞ.

Trong ph¬ng ph¸p tiÕp cËn theo pha ®Ó ph¸t triÓn phÇn mÒm, th× phatiÒm dù ¸n thêng ®îc xem lµ pha thai nghÐn. §©y lµ giai ®o¹n mµ ýtëng ®»ng sau dù ¸n kÕt tinh vµ h×nh thµnh dù ¸n.

§©y còng lµ giai ®o¹n mµ tæ chøc quyÕt ®Þnh xem dù ¸n cã thÓ ®îcph¸t triÓn néi bé hay sÏ ph¶i hîp ®ång víi mét c«ng ty kh¸c. Çc RFPkh«ng chØ ®îc ph¸t ra cho çc dù ¸n hoµn chØnh; chóng còng cã thÓ®îc ph¸t ra ®Ó b¶o dìng phÇn mÒm cña mét hÖ thèng hiÖn cã hay choriªng mét pha ®¬n lÎ cña dù ¸n. Mäi RFP chuÈn bÞ kü ph¶i cã còng th«ngtin c¬ b¶n; çc RFP kh«ng hoµn chØnh cho kÕt qu¶ lµ çc ®Ò nghÞ kh«nghoµn chØnh.

3.3.1. Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n.Tríc khi thuª çc dÞch vô ph¸t triÓn cña mét tæ chøc kh¸c, mét sè vÊn

®Ò c¬ b¶n cÇn ®îc xem xÐt tíi:- Çc môc tiªu cña dù ¸n lµ g× ?- Çc tæ chøc nµo lµ g× ®îc xem xÐt cho c«ng viÖc ®ã ?- Lo¹i hîp ®ång nµo sÏ ®îc chµo (gi¸ cè ®Þnh, phÝ céng thªm v.v...)- Ph¶i nhËn ®îc çc ®¸p øng nµo tõ çc nhµ ph¸t triÓn sao cho ®¸p

øng ®ã cã thÓ ®îc xem xÐt ?- Khi nµo qu¸ tr×nh lùa chän ngêi ph¸t triÓn ph¶i ®îc hßan tÊt ?- Khi nµo dù ¸n ph¶i hoµn thµnh vµ khi nµo çc hîp ®ång trung gian

ph¶i s½n sµng ?- Ai, trong tæ chøc, ®îc ñy th¸c tr¸ch nhiÖm lùa chän ngêi ph¸t triÓn

?- Møc ng©n s¸ch nµo ®îc giµnh cho hîp ®ång ?TÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò trªn ph¶i ®îc nªu ra ®Çy ®ñ tríc khi sang bíc

sau: viÖc chuÈn bÞ çc RFP.

3.3.2. ChuÈn bÞ çc RFP.Yªu cÇu tèt víi ®Ò nghÞ lµ yªu cÇu sÏ l«i cuèn ®îc nh÷ng ®¸p øng tèt

nhÊt (®Ò nghÞ). ChuÈn bÞ RFP tèt thêng ®ßi hái sù céng t¸c cña nhiÒungêi, mçi mét ngêi ®îc giao tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng phÇn ®Æc biÖt cñaRFP.

Mét RFP ph¶i bao gåm nh÷ng phÇn sau:1. Ph¸t triÓn vÊn ®Ò vµ çc môc tiªu dù ¸n.PhÇn nµy cung cÊp th«ng tin nÒn t¶ng chung, kÓ c¶ m« t¶ vÊn ®Ò cÇn

®îc gi¶i quyÕt. PhÇn nµy ph¶i cung cÊp mäi chi tiÕt thÝch ®¸ng cÇn thiÕt®Ó hiÓu vÊn ®Ò, kÓ c¶ biÓu ®å, b¸o ço vµ thÝ dô.

2. Çc yªu cÇu kü thuËt.PhÇn nµy m« t¶ nh÷ng yªu cÇu kü thuËt ®Æc biÖt cña hÖ thèng nh:- Çc giao diÖn víi çc hÖ thèng hiÖn cã


41

- Yªu cÇu c¬ së dù liÖu (nh kh¶ n¨ng yªu cÇu, çc quan hÖ d÷ liÖuv.v...)

- TruyÒn th«ng vµ kiÕn tróc m¹ng- Çc chuÈn qu©n sù, chuÈn chÝnh quyÒn hay çc chuÈn ®îc yªu cÇu

kh¸c- Ph¬ng ph¸p luËn ph¸t triÓn yªu cÇu- §é tin cËy cña hÖ thèng- Rµng buéc vÒ thêi gian- Ng«n ng÷ lËp tr×nh- M¸y tÝnh chñ (host computer)3. Th«ng tin qu©n sùPhÇn nµy cung cÊp th«ng tin liªn quan ®Õn viÖc tr×nh bµy vÒ thÓ chÊt ®Ò

nghÞ nh:- Ai cã thÓ tr¶ lêi cho RFP- Yªu cÇu lµm s¸ng tá vµ çc th«ng tin bæ sung thÕ nµo- Ngµy th¸ng vµ ®Þa ®iÓm häp theo lÞch víi çc nhµ ®Ò nghÞ- ChØ tiªu lùa chän ®Ò nghÞPhÇn nµy còng cã dù phßng vÒ kÕt qu¶ lµ tæ chøc ®a ra RFP sÏ kh«ng

bÞ b¾t buéc lùa chän ®Ò nghÞ chi phÝ thÊp nhÊt hay bÊt cø ®Ò nghÞ nµokh¸c.

4. Yªu cÇu chi phÝMäi vÊn ®Ò tµi chÝnh ®îc nªu ë phÇn nµy. §iÒu nµy bao gåm c¬ cÊu

gi¸ yªu cÇu trong ®Ò nghÞ còng nh mäi th«ng tin ®Æc trng ®îc nªutrong ®Ò nghÞ (nh gi¶i tr×nh chi phÝ tæng céng hay lËp gi¸ riªng cho mçipha). PhÇn nµy còng cã thÓ nªu râ lo¹i hîp ®ång ph¸t triÓn nµo ®îc chµo(b¶n quyÒn, phÝ céng thªm, gi¸ cè ®Þnh v.v...)

5. T liÖu tham kh¶oPhÇn nµy bao gåm danh s¸ch mäi t liÖu nªu trong RFP nh tiªu

chuÈn, t liÖu hÖ thèng hiÖn cã, tµi liÖu vÒ s¶n phÈm kh¸c v.v...6. Nh÷ng thø giao ®îc cã yªu cÇuPhÇn nµy bao gåm gi¶i thÝch ban ®Çu vÒ tuyÕn bè c«ng viÖc (Sow).Chñ yÕu ®©y lµ danh s¸ch nh÷ng thø giao ®îc chÝnh cña dù ¸n nh t

liÖu, phÇn mÒm, ®µo t¹o vµ mäi phÇn cøng hay thiÕt bÞ thÝch ®¸ng. PhÇnnµy còng th¶o luËn viÖc b¶o ®¶m theo yªu cÇu cho hÖ thèng sÏ ®îc giao.

7. §Þnh d¹ng ®Ò nghÞ yªu cÇu§Þnh d¹ng tiªu chuÈn yªu cÇu cho ®Ò nghÞ ®îc m« t¶ ë phÇn nµy.

§iÒu nµy bao gåm néi dung yªu cÇu vÒ:- §Ò nghÞ kü thuËt- §Ò nghÞ qu¶n lý- §Ò nghÞ vÒ gi¸ c¶- Tuyªn bè vÒ c«ng viÖcThÝ dô vÒ mét ph¸c häa ®Ò nghÞ cã nªu ë phÇn 3.4PhÇn nµy còng bao gåm danh s¸ch mäi th«ng tin cã thÓ phô lôc cho dù

¸n, ngoµi ®Ò nghÞ c¬ b¶n (theo ®Þnh d¹ng m« t¶ trªn) nã cã thÓ bao gåm


42

b¸o ço tµi chÝnh míi nhÊt cña tæ chøc ngêi ®Ò nghÞ hay ñy nhiÖm thkü thuËt cña ngêi ®Ò nghÞ.

8. §Ö tr×nh lÞch tr×nh vµ lÞch quyÕt ®ÞnhNh÷ng thêi h¹n quyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn RFP ®îc m« t¶ ë phÇn nµy.

Nã bao gåm thêi gian chËm nhÊt cho viÖc ®Ö tr×nh mét ®Ò nghÞ vµ ngµydù kiÕn tiÕn hµnh lùa chän. Nã còng cã thÓ bao gåm lcÞh tr×nh mongmuèn ®Ó hoµn thµnh c«ng viÖc ph¸t triÓn.

Mét trong nh÷ng môc tiªu cña RFP lµ lµm cho nhiÖm vô so s¸nh çc®Ò nghÞ ®îc dÔ dµng. NhiÖm vô nµy cã thÓ trë nªn cùc kü khã nÕu mäi®Ò nghÞ ®îc cÊu t¹o kh¸c nhau hay nÕu çc ®Ò nghÞ ®ã ®îc dùa trªnnh÷ng gi¶ ®Þnh rÊt kh¸c nhau. PhÇn 3 cña ph¸c th¶o nãi ®Õn cuéc häp víimäi ngêi ®Ò nghÞ. Cuéc häp nµy t¹o c¬ héi ®¶m b¶o lµ mäi ngêi ®ÒnghÞ ®Òu cã mét c¬ së chung vÒ hiÓu biÕt vµ kÕt qu¶ trong çc ®Ò nghÞcña hä dÔ so s¸nh h¬n. Nã còng thµnh ®¹t khi yªu cÇu khu«n d¹ng ®ÒnghÞ tiªu chuÈn hãa, nªu ë phÇn 7 cña RFP. B¶ng 3.1. cã nªu ph¸c th¶o®¹i kh¸i cña mét RFP.

B¶ng 3.1. Ph¸c th¶o kh¸i qu¸t cho mét RFP

1. Tuyªn bè vÊn ®Ò vµ môc tiªu dù ¸n- M« t¶ hiÖn tr¹ng- T liÖu hç trî

çc b¸o çoçc biÓu ®åçc thÝ dô

- M« t¶ vÊn ®Ò- Çc môc tiªu2. Yªu cÇu kü thuËt- Giao diÖn víi çc hÖ thèng hiÖn cã- TruyÒn th«ng vµ kiÕn tróc m¹ng- §é tin cËy cña hÖ thèng- Ng«n ng÷ lËp tr×nh- Yªu cÇu c¬ së d÷ liÖu- Tiªu chuÈn qu©n sù hay chÝnh quyÒn- Rµng buéc thêi gian- M¸y tÝnh chñ3. Th«ng tin qu¶n trÞ- Ai cã thÓ ®¸p øng cho RFP- Ngµy th¸ng vµ ®Þa ®iÓm cuéc häp theo lÞch víi mäi ngêi ®Ò nghÞ

ngêi ®îc chän- Lµm sao yªu cÇu s¸ng tá hay th«ng tin bæ sung- Tiªu chuÈn lùa chän ®Ò nghÞ- Çc th«ng tin qu¶n trÞ kh¸c4. Yªu cÇu chi phÝ- C¬ cÊu gi¸


43

çc dÞch vôçc s¶n phÈmcung cÊp- BiÖn minh cho chi phÝ- LËp gi¸ riªng tõng pha- Lo¹i hîp ®ång ph¸t triÓn ®a chµo- So s¸nh chi phÝ cña çc gi¶i ph¸p thay thÕ5. T liÖu tham kh¶o- Çc tiªu chuÈn- T liÖu vÒ hÖ thèng hiÖn cã- T liÖu vÒ s¶n phÈm

6. Yªu cÇu chuyÓn giao- T liÖu- PhÇn mÒm- PhÇn cøng hay thiÕt bÞ thÝch øng- B¶o hµnh hÖ thèng sÏ chuyÓn giao- T liÖu vÒ s¶n phÈm chuyÓn giao- HuÊn luyÖn- Çc c«ng cô ph¸t triÓn vµ thö nghiÖm7. §Þnh d¹ng ®Ò nghÞ- §Ò nghÞ kü thuËt- Tuyªn bè c«ng viÖc- §Ò nghÞ qu¶n lý- Bæ sung vµ phô lôc+ b¸o ço tµi chÝnh cña tæ chøc ®Ò nghÞ+ ñy nhiÖm th kü thuËt cña ngêi ®Ò nghÞ+ Tãm t¾t nh©n sù chñ lùc

- §Ò nghÞ lËp gi¸8. LÞch ®Ö tr×nh vµ lÞch quyÕt ®Þnh- H¹n cuèi cïng ph¶i ®Ö tr×nh ®Ò nghÞ- H¹n dù kiÕn tiÕn hµnh lùa chän- LÞch mong muèn hoµn thµnh c«ng viÖc ph¸t triÓn

3.3.3. Ph¸t yªu cÇu ®Ò xuÊt RFPCã pha ph¬ng ph¸p c¬ b¶n trong phÇn ph¸t mét RFP- Theo mét danh môc ph©n ph¸t h¹n chÕ- Theo mét danh môc ph©n ph¸t réng- Cho mäi ai yªu cÇuDanh môc ph©n ph¸t h¹n chÕ chØ cã nh÷ng tæ chøc nµo ®· ®îc lùa

chän theo bé chØ tiªu ®Æc trng. NhiÒu c¬ quan chÝnh phñ duy tr× mét


44

danh môc çc c«ng ty ®îc c«ng nhËn cho mçi líp RFP. Ph¬ng ph¸pnµy lo¹i trõ çc tæ chøc Ýt cã c¬ may, ®îc lùa chän.

Danh môc ph©n ph¸t réng bao gåm bÊt cø tæ chøc nµo cã chót Ýt c¬may ®îc lùa chän. Víi mét tæ chøc ®îc bæ sung vµo danh môc chØ yªucÇu ®iÒu ®ã. Çc danh môc ph©n ph¸t réng cã thÓ thÝch hîp cho nh÷ng dù¸n nhá, nh÷ng dù ¸n kh«ng ®ßi hái gi¸m ®Þnh ®Æc biÖt nµo hay nh÷ng dù¸n mµ Ýt tæ chøc thÝch hîp ®· nh¾m vµo.

Kh«ng ph¶i kh«ng phæ biÕn lµ th«ng tin RFP ban ®Çu ®îc qu¶ng çotrong b¸o chÝ hay t¹p chÝ chuyªn ngµnh. Nh÷ng qu¶ng ço ®· m« t¶ v¾nt¾t RFP vµ mêi çc c«ng ty yªu cÇu b¶n sao toµn bé RFP. Sù tiÕp cËn nµythêng lµ thÝch hîp khi ph¶i t×m kiÕm nh÷ng ngêi ®Ò nghÞ tiÒm Èn míi.

BÊt kÓ ph¬ng ph¸p ph©n ph¸t nµo ®îc chän lùa, tæ chøc ®Ò xuÊt RFPph¶i nhí lµ thñ tôc ®Ò xuÊt kh«ng kÕt thóc cïng víi sù ph©n ph¸t RFP. Tæchøc ph©n ph¸t ph¶i s½n sµng cung cÊp mäi th«ng tin bæ sung vµ lµms¸ng tá nh÷ng ®iÒu cã thÓ ®îc yªu cÇu. Cã mét çch ®Ó thùc hiÖn ®iÒunµy lµ (nh ®· nªu). §Þnh lÞch häp víi mäi ngêi ®Ò nghÞ tiÒm Èn nh»mlµm s¸ng tá vµ tr¶ lêi mäi c©u hái. Cuéc häp nµy còng lµ mét c¬ héi choçc ngêi ®Ò nghÞ ®i xem mét lît çc thiÕt bÞ môc tiªu vµ biÕt ®îc tËnm¾t nh÷ng vÊn ®Ò sÏ ®îc dù ¸n gi¶i quyÕt.

3.4. ®Ò xuÊtÇc lo¹i kiÕn nghÞ cã thÓ phÇn thµnh 2 ph¹m trï c¬ b¶n:- KiÕn nghÞ do yªu cÇu- KiÕn nghÞ kh«ng yªu cÇuKiÕn nghÞ do yªu cÇu ®¸p øng hoÆc RFP chÝnh thøc hoÆc lêi mêi ®Æc

biÖt ®Ó tr×nh kiÕn nghÞ trong khi kiÕn nghÞ kh«ng do yªu cÇu th«ngthêng do ngêi ®Ò nghÞ xíng xuÊt. TÊt nhiªn cã nhiÒu tæ hîp cña haibiÓu ®ã vÝ nh t×nh huèng kú dÞ nhng thêng thÊy khi mét kiÕn nghÞkh«ng do yªu cÇu lµm n¶y sinh viÖc ®Ò xuÊt RFP chÝnh thøc.

3.4.1. §Ò xuÊt kh«ng do yªu cÇuNh÷ng kiÕn nghÞ kh«ng do yªu cÇu Ýt chÝnh thøc h¬n nhiÒu so víi kiÕn

nghÞ do yªu cÇu vµ thêng kh«ng lµ g× h¬n lµ mét bíc ®Çu dÉn ®Õnnh÷ng th¬ng th¶o chÝnh thøc h¬n. KiÕn nghÞ kh«ng do yªu cÇu ph¶i cãnh÷ng phÇn c¬ b¶n sau:

1. BiÖn minh viÖc ®Ö tr×nh kiÕn nghÞ2. M« t¶ vÊn ®Ò ph¶i gi¶i quyÕt3. M« t¶ gi¶i ph¸p ®Ò nghÞ4. M« t¶ tæ chøc cña ngêi kiÕn nghÞ5. Tæng quan chung vÒ kinh phÝ cña gi¶i ph¸p ®Ò nghÞPhÇn biÖn minh lµ cèt tö v× nã gi¶i thÝch v× sao kh¸ch hµng nªn ®äc

tiÕp. PhÇn nµy cã thÓ nªu, ch¼ng h¹n lµ ngêi kiÕn nghÞ ®· ph¸t triÓn métc«ng nghÖ míi vµ thµnh c«ng cã lîi cho kh¸ch hµng vµ cã thÓ thÝch nghivíi nhu cÇu cña (tæ chøc) kh¸ch hµng. Môc tiªu chÝnh lµ cung cÊp c©u tr¶


45

lêi cho c©u hái cña kh¸ch hµng: “V× sao c«ng ty l¹i tiÕp cËn t«i vµ v× sao®äc kiÕn nghÞ nµy lµ lîi Ých cho t«i vËy ?”

Çc phÇn 2 vµ 3, m« t¶ çch mµ kiÕn thøc chuyªn m«n hãa cña ngêi®Ò nghÞ ®îc vËn dông vµo çc vÊn ®Ò cña tæ chøc kh¸ch hµng. §iÒu nµy®ßi hái ngêi ®Ò nghÞ nghiªn cøu tæ chøc cña kh¸ch hµng nh»m ®¶m b¶olµ kiÕn nghÞ cung cÊp mét gi¶i ph¸p thùc cho mét vÊn ®Ò thùc.

Chi phÝ chÝnh x¸c cña gi¶i ph¸p kh«ng cÇn nªu ë giai ®o¹n nµy. MétkiÕn nghÞ kh«ng do yªu cÇu hiÕn khi ®îc chÊp nhËn ngµy vßng ®Çu.Môc tiªu chÝnh cña nã lµ t¹o dùng mét mèi quan t©m. NÕu kiÕn nghÞ t¹o®ñ mèi quan t©m th× ngêi ®Ò nghÞ sÏ ®îc mêi th¶o luËn kiÕn nghÞ ®ã vµsau ®ã sÏ ®Ö tr×nh l¹i cho kh¸ch hµng mét b¶n tr×nh bµy kiÕn nghÞ chi tiÕth¬n.

3.4.2. §Ò xuÊt khi cã yªu cÇuKiÕn nghÞ do yªu cÇu mµ kh¸ch hµng xíng xuÊt coi nh ®¸p l¹i RFP

chÝnh thøc hay mét h×nh thøc mêi nµo kh¸c ®Ö tr×nh kiÕn nghÞ. Tr¸i víitÝnh chÊt kh«ng chÝnh thøc cña kiÕn nghÞ kh«ng do yªu cÇu, kiÕn nghÞ doyªu cÇu lµ hoµn chØnh vµ chi tiÕt vµ néi dung thêng rµng buéc cho ngêi®Ò nghÞ (kiÕn nghÞ coi nh v¨n b¶n rµng buéc ®îc th¶o luËn thªm vµminh häa ë lêi nãi ®Çu ch¬ng 10). Cïng víi yªu cÇu ®Ö tr×nh kiÕn nghÞ,kh¸ch hµng còng cã thÓ dÉn chÝnh x¸c kiÕn nghÞ ph¶i ®îc chuÈn bÞ thÓbµo vµ ®Ö tr×nh ra sao. Mét thÝ dô vÒ d¹ng kiÕn nghÞ chÝnh thøc cã ë b¶ng3.2.

Mét lÜnh vùc c¬ b¶n khiÕn kiÕn nghÞ do yªu cÇu vµ kh«ng do yªu cÇukh¸c nhau lµ ë nhu cÇu c¹nh tranh. Çc kiÕn nghÞ do yªu cÇu ph¶i cã kh¶n¨ng c¹nh tranh th¾ng lîi víi çc kiÕn nghÞ kh¸c. §iÒu nµy cã nghÜa lµviÖc chuÈn bÞ kiÕn nghÞ do yªu cÇu ph¶i ®îc coi b¶n th©n nã lµ mét dù¸n mini vµ nh thÕ ®ßi hái h×nh thµnh mét ®éi ngò chuÈn bÞ kiÕn nghÞ.

3.4.3. §éi ngò chuÈn bÞ ®Ò xuÊt.ViÖc h×nh thµnh ban kiÕn nghÞ lµ c¬ b¶n cho bÊt cø tæ chøc nµo dù tÝnh

®¸p øng thµnh c«ng mét RFP. Ban nµy chØ ®Þnh ngêi cã nhiÖm vô ®ÞnhvÞ nh÷ng RFP thÝch hîp vµ ®é tr×nh ®Ó th¶o luËn c¨n cø ®êng lçi chØ ®¹odo ban ®Ò ra. §êng lèi chØ ®¹o ph¶i nh»m vµo çc RFP mµ:

- n»m trong ph¹m vi ®êng lçi kinh doanh cña c«ng ty- n»m trong ph¹m vÞ giíi h¹n kÝch thíc ®Æc trng (dù ¸n kh«ng qu¸

nhá vµ kh«ng qu¸ lín).- kh«ng hiÓn nhiªn lo¹i trõ chÝnh c«ng ty (thÝ dô yªu cÇu gi¸m ®Þnh

®Æc biÖt hay hoµn thµnh vÒ an ninh).C¨n cø ë ®¸nh gi¸ cña ban vÒ çc RFP ®ek tr×nh, ban kiÕn nghÞ quyÕt

®Þnh RFP nµo lµ ®¸p øng ®îc bëi c«ng ty.Sau ®ã ban kiÕn nghÞ lùa chän ®éi ngò chuÈn bÞ cho mçi kiÕn nghÞ.

§éi ngò nµy cã thÓ chØ cã mét ngêi hay nhiÒu thµnh viªn, tïy thuéc ëqui m« cña dù ¸n kiÕn nghÞ. §éi ngò rót tõ kinh nghiÖm vµ gi¸m ®Þnh cña


46

mäi nh©n viªn c«ng ty vµ nÕu cÇn cã thÓ sö dông dÞch vô cña çc chuyªngia bªn ngoµi hç trî trong viÖc chuÈn bÞ kiÕn nghÞ.

KiÕn nghÞ c¬ b¶n yªu cÇu trong ph¹m vi ®éi ngò chuÈn bÞ kiÕn nghÞbao gåm:

- KiÕn thøc kü thuËt liªn quan ®Õn mçi lÜnh vùc riªng rÏ do kiÕn nghÞlu ý

- Qu¶n lý dù ¸n kÓ c¶ dù to¸n vµ lËp kÕ ho¹ch- KiÕn thøc tµi chÝnh, kÓ c¶ ®Þnh ng©n s¸ch vµ lËp kÕ ho¹ch tµi chÝnh

cho toµn bé dù ¸n- Quen thuéc víi tæ chøc cña kh¸ch hµng- Kinh nghiÖm trong so¹n th¶o kiÕn nghÞMét thµnh viªn cña ®éi ngò sÏ ®îc ban chØ ®Þnh l·nh ®¹o ®éi hay ®iÒu

phèi viªn. Sau khi ®éi ngò ®· h×nh thµnh, hai viÖc ñy th¸c ®Çu tiªn cña nãlµ:

1. DuyÖt xÐt bíc ®Çu RFP2. ChuÈn bÞ lÞch tr×nh cho viÖc hoµn thµnh dù ¸n vµ giao tr¸ch nhiÖm.ViÖc chuÈn bÞ kiÕn nghÞ tèt tèn tiÒn vµ ph¶i ®îc coi nh lµ mét ®Çu t.

Nõu viÖc nµy lµm tèt, nã cã thÓ t¹o ra lîi nhuËn, ng©n s¸ch kiÕn nghÞkh«ng thÝch hîp sÏ gi¶m c¬ may t¹o ra kiÕn nghÞ th¾ng ®îc çc thµnhviªn cña ®éi ngò chuÈn bÞ kiÕn nghÞ ph¶i ®îc tËp trung vµo nhiÖm vô vµhä ph¶i ®îc cung cÊp nguån lùc thÝch hîp.

Theo Silver (1986), çc kiÕn nghÞ trong c«ng nghÖ cao vµ çc c«ngnghiÖp hµnh kh«ng vò trô ®îc cÊp ng©n s¸ch kho¶ng 2% trÞ gi¸ hîp®ång, dï sao, ph¹m vi chi phÝ. KiÕn nghÞ lµ 1% ®Õn 10%. Chi phÝ hîp®ång cµng cao, phÇn tr¨m dµnh cho chuÈn bÞ kiÕn nghÞ cµng thÊp.6

3.4.4. Khu«n d¹ng ®Ò xuÊtKiÕn nghÞ tèt ph¶i tr¶ lêi ®îc 6 c©u hái c¬ b¶n: ai, çi g×. t¹i sao, thÕ

nµo, khi nµo, vµ bao nhiªu. §¸p ¸n cho çc c©u hái ®ã ®¬n gi¶n liªn quan®Õn:

1. Ai lµ tæ chøc ®Ö tr×nh kiÕn nghÞ ?2. Çi g× ®îc ®Ò nghÞ ?3. T¹i sao kiÕn nghÞ ®îc ®Ö tr×nh ?4. Lµm sao c«ng viÖc kiÕn nghÞ ®îc thùc hiÖn ?5. Khi nµo nã sÏ ®îc ph¸t triÓn xong vµ bµn giao ?6. Bao nhiªu chi phÝ ?

6 Silver ®a ra, ph¹m vi hîp ®ång dù ¸n $10K ®Ðn $2B víi ph¹m vi chiphÝ kiÕn nghÞ tõ 1% ®Õn 20% ë Hoa Kú vµ ph¹m vi hîp ®ång $10K ®Õn$1B víi ph¹m vi chi phÝ kiÕn nghÞ 1% ®Õn 10% ë Ch©u ¢u. C¨n cø ë hÇuhÕt çc dù ¸n kho¶ng $250K vµ $100, «ng dùa ra ph¹m vi chi phÝ kiÕnnghÞ tõ 1,5% ®Õn 8% ë Hoa kú vµ 1% ®Õn 2 1/2% ë ch©u ¢u.


47

C©u hái t¹i sao lµ quan träng cho mét kiÕn nghÞ kh«ng do yªu cÇu vµt¹o c¬ së cho viÖc ®Ö tr×nh nã. §¸p ¸n cho mét RFP chØ cÇn kh¼ng ®Þnh KiÕn nghÞ nµy ®îc ®Ö tr×nh ®Ó phóc ®¸p yªu cÇu ®îc kiÕn nghÞ cu¶c«ng ty Acme Inc sè 456 ngµy 5/6....

N¨m c©u hái kh¸c ®îc nh»m vµo 5 hîp phÇn chÝnh cña kiÕn nghÞ1. KiÕn nghÞ kü thuËt (çi g×, lµm sao)2. KiÕn nghÞ qu¶n lý (lµm sao, khi nµo)3. KiÕn nghÞ ®Þnh gi¸ (bao nhiªu)4. Tuyªn bè c«ng viÖc (çi g×, khi nµo)5. Tãm t¾t ®iÒu hµnh vµ trong phÇn bæ sung bao gåm:- NÒn t¶ng vµ kinh nghiÖm cña c«ng ty (ai)- Tr×nh ®é chuyªn m«n cña nh©n sù chñ lùc- Çc chøng vËt vµ v¨n b¶n thÝch hîp

B¶ng 3.2. Mét kh¸i lùîc cho mét kiÕn nghÞ kü thuËt

1. Tæng quan vÒ vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt2. Tæng quan vÒ gi¶i ph¸p kiÕn nghÞ3. Hîp phÇn cÇn mua4. Hîp phÇn cÇn ph¸t triÓn5. ThiÕt bÞ- C¬ së h¹ tÇng- PhÇn cøng m¸y tÝnh- TruyÒn th«ng vµ m¹ng- ThiÕt bÞ thö vµ kiÓn nghiÖm- ThiÕt bÞ ®Æc biÖt kh¸c- Giao diÖn víi çc hÖ kh¸c

6. Hîp phÇn phÇn mÒm- M« t¶ chung hÖ phÇn mÒm- M« t¶ chi tiÕt tõng hîp phÇn, phÇn mÒm chñ yÕu- Çc giao diÖn víi çc hÖ kh¸c- Çc c¬ së d÷ liÖu- Sö dông çc hîp phÇn, phÇn mÒm hiÖn cã- Kh¶ n¨ng sö dông l¹i çc hîp phÇn, phÇn mÒm cÇn ph¸t triÓn

7. C«ng tr×nh nh©n v¨n vµ giao diÖn ngêi sö dông

8. NhËn xÐt ®Æc biÖt- §é tin- §óng thêi gian- TÝch hîp d÷ liÖu- Sao lu vµ thu håi


48

B¶ng 3.3. Mét kh¸i lîc cho kiÕn nghÞ qu¶n lý

1. C«ng cô vµ tiÖn Ých ph¸t triÓn2. M«i trêng ph¸t triÓn3. Yªu cÇu nh©n sù vµ c¬ cÊu ®éi ngò ph¸t triÓn4. Ph¬ng ph¸p luËn ph¸t triÓn5. Çc pha ph¸t triÓn6. XÐt duyÖt7. B¸o ço- Çc lo¹i b¸o ço- Khu«n d¹ng b¸o cao- Chu kú b¸o ço- Danh môc ph©n phèi8. Çc chñ thÇu phô9. Çc tiªu chuÈn10. Thö nghiÖm:- Çc giai ®o¹n thö nghiÖm- Thñ tôc thö nghiÖm chÝnh thøc- Ph¸t hiÖn vµ hiÖu chØnh sai11. KiÓm tra chÊt lîng12. Qu¶n lý cÊu h×nh13. B¶o dìng14. LÞch- Danh môc ho¹t ®éng chñ yªu- Çc cét mèc- Çc phô thuéc- Bè trÝ vµ cung cÊp nh©n lùc15. Qu¶n lý rñi ro

B¶ng 3.4. mÉu kh¸i lîc cho kiÕn nghÞ ®Þnh gi¸

1. Lo¹i hîp ®ång (phÝ céng thªm, gi¸ cè ®Þnh v.v...)2. Chi phÝ ph¸t triÓn do hîp ®ång phÇn dù ¸n3. Çc chi phÝ chñ thÇu phô4. Çc chi phÝ mua s¾m5. Tæng phÝ6. B¶o hµnh7. Lîi nhuËn8. Tæng chi phÝ dù ¸n9. Lo¹i tµi trî (kh«ng cã, cã)10. LÞch thanh to¸n11. LËp hãa ®¬n vµ qu¶n trÞ


49

Tãm t¾t ®iÒu hµnh lµ ®Æc biÖt quan träng cho nh÷ng kiÕn nghÞ lín vµphøc t¹p v× kh«ng ph¶i tÊt c¶ thµnh viªn ban tuyÓn chän ®Òu sÏ ®äc kiÕnnghÞ. Tãm t¾t ph¶i dµi kho¶ng 1 ®Õn 6 trang vµ nªn cã tham chiÕu tíi çclÜnh vùc ®Æc trng trong dù ¸n toµn bé ë ®ã cã ®Çy ®ñ chi tiÕt h¬n.

Çc b¶ng 3.2; 3.3 vµ 3.4 giíi thiÖu çc thÝ dô kh¸i lîc cho çc kiÕnnghÞ kü thuËt, qu¶n lý vµ ®Þnh gi¸ cña mét dù ¸n phÇn mÒm.

3.4.5. Kh¼ng ®Þnh c«ng viÖc (Sow)Kh¼ng ®Þnh c«ng viÖc lµ c¬ së cña hîp ®ång gi÷a ngêi ®Ò nghÞ vµ

kh¸ch hµng vµ thêng ®îc lång trong hîp ®ång Sow bao gåm danh môcchi tiÕt mäi c«ng viÖc mµ ngêi ®Ò nghÞ ph¶i thùc hiÖn v× lîi Ých cñakh¸ch hµng Sow b¾t ®Çu b»ng danh môc chung çc thø bµn giao theo yªucÇu trong RFP. B¶n chi tiÕt h¬n cña sow ®îc ®Ö tr×nh coi nh bé phËncña kiÕn nghÞ vµ vÉn chØ ®îc coi lµ m« t¶ bíc ®Çu cña c«ng viÖc ph¶ihoµn thµnh. B¶n gi¶i thÝch cã tÝnh chÊt rµng buéc cña sow ®îc kÕt thóctrong qu¸ tr×nh th¬ng th¶o hîp ®ång hay sau khi çc yªu cÇu chi tiÕt cñadù ¸n ®· hoµn tÊt.

B¶ng 3.5. Giíi thiÖu mét thÝ dô vÒ ®¹i thÓ Sow cho mét dù ¸n phÇnmÒm.

Danh s¸ch h¹ng môc thay ®æi nhiÒu, tïy thuéc ë lo¹i dù ¸n ®îc ph¸ttriÓn. Ch¼ng h¹n kh«ng ph¶i mäi dù ¸n ®Òu bao gåm viÖc bµn giao çchîp phÇn phÇn cøng vµ kh«ng ph¶i mäi dù ¸n ®ßi hái huÊn luËn hay lËp®Æt.

B¶ng 3.5. Mét ph¸c th¶o SOW mÉu cho mét dù ¸n phÇn mÒm

1. V¨n b¶n tham chiÕu- §Æc t¶ yªu cÇu- M« t¶ hÖ thèng hiÖn cã- RFP cña kh¸ch hµng- §Ò nghÞ cña ngêi ph¸t triÓn- Tµi liÖu kü thuËt cña ngêi b¸n vµ ngêi ph¸t triÓn2. Çc phÇn bµn giao ®îc vÒ phÇn mÒm- TÝnh chøc n¨ng (nh dÉn trong ®Æc t¶ yªu cÇu)- Danh môc hîp phÇn phÇn mÒm chñ yÕu3. Çc phÇn bµn giao ®îc vÒ thiÕt bÞ vµ phÇn cøng- TÝnh chøc n¨ng (nh dÉn trong ®Æc t¶ yªu cÇu)- Danh môc hîp phÇn phÇn cøng chñ yÕu4. HuÊn luyÖn- Çc líp cho ngêi sö dông- HuÊn luyÖn ngêi vËn hµnh- HuÊn luyÖn l¾p ®Æt5. Nghiªn cøu thÞ trêng6. Mua s¾m


50

7. Gi¸m s¸t çc chñ thÇu phô8. T liÖu- T liÖu ph¸t triÓn- T liÖu cña ngêi dïng- T liÖu b¶o dìng- T liÖu kü thuËt kh¸c9. Thö nghiÖm- Thö nghiÖm alpha- Thö nghiÖm beta- Thö nghiÖm nghiÖm thu (ATP)10. L¾l ®Æt11. Çc dÞch vô b¶o dìng12. Çc dÞch vô kh¸c vµ h¹ng môc bµn giao ®îc kh¸c13. Ph¬ng ph¸p bµn giao- PhÇn mÒm- T liÖu- PhÇn cøng

Híng dÉn c¬ b¶n cho viÖc chuÈn bÞ Sow lµ bÊt cø ho¹t ®éng nµo, dÞchvô hay s¶n phÈm nµo mµ kh¸ch hµng yªu cÇu vµ ®îc ngêi s¶n xuÊt tháathuËn ph¶i cã trong Sow. §iÒu nµy cã nghÜa lµ cã thÓ cã h¹ng môc c«ngviÖc kh«ng b¾t buéc ®îc hiÓu mét çch kh«ng chÝnh thøc hay tháa thuËnmiÖng mµ kh«ng cã trong Sow. Sow chÝnh thøc ph¶i bao gåm toµn béc«ng viÖc ph¶i hoµn thiÖn vµ chØ çc c«ng viÖc ®ã th«i. §iÒu kiÖn nµyphßng ngõa hiÓu lÇm vµ bÊt ®ång sau nµy sau khi dù ¸n b¾t ®Çu.

3.5. DuyÖt xÐt ®Ò xuÊt vµ qu¸ tr×nh lùa chän.Sau khi kiÕn nghÞ ®îc ®Ö tr×nh, qu¸ tr×nh duyÖt xÐt theo quan ®iÓm kü

thuËt. Kh«ng thÓ chèi c·i lµ, qu¸ tr×nh duyÖt xÐt cßn l©u míi trë thµnh küthuËt thuÇn tóy. Cã Ýt qu¸ tr×nh tuyÓn chän kiÕn nghÞ lµ hoµn toµn kh¸chquan. Çc ban tuyÓn chän bao gåm nh÷ng con ngêi, tÊt c¶ hä ®Òu cãnh÷ng së thÝch riªng vµ khuynh híng riªng cña m×nh.

Trªn thùc tÕ, cã nhiÒu trêng hîp mµ qu¸ tr×nh tuyÓn chän kiÕn nghÞ lµhoµn toµn chñ quan, §iÒu nµy bao gåm nh÷ng trêng hîp do ¶nh hëngç nh©n, sù quen thuéc vµ tÝnh b¹n bÌ gi÷a kh¸ch hµng vµ chñ thÇu (®ÞnhkiÕn) kh«ng cã c¬ së cã lîi cho 1 c«ng ty hay thµnh kiÕn kh«ng cã c¬ sëchèng c«ng ty kh¸c. Nh÷ng t×nh huèng ®ã khã mµ kh¾c phôc ®îc vµthêng khã ph¸t hiÖn h¬n. Nh÷ng t×nh huèng nµy cã thÓ bÞ ®Êu tranhkh¾c phôc víi Ýt nhiÒu hiÖu qu¶ th«ng qua viÖc b¸n hµng theo t©m lý vµkü thuËt marketing, ngoµi ph¹m vi cuèn s¸ch nµy.

3.5.1. Ban tuyÓn chän ®Ò xuÊt.


51

Ban tuyÓn chän kiÕn nghÞ lµ mét nhãm ngêi ®îc chØ ®Þnh duyÖt xÐtvµ ®¸nh gi¸ çc dù ¸n vµ khuyªn dïng mét trong nh÷ng kiÕn nghÞ theo bétiªu chÝ x¸c ®Þnh tríc. §iÒu nµy cã thÓ lµ bé híng dÉn chung hay métbé çc yÕu tè vµ thñ tôc ®¸nh gi¸ cùc kú h×nh thøc.

NhiÒu tæ chøc lín ®· h×nh thøc hãa thñ tôc ®¸nh gi¸ kiÕn nghÞ.7 §iÒunµy th«ng thêng bao gåm ba kªnh riªng biÖt vÒ qu¶n lý kü thuËt vµ ®¸nhgi¸ chi phÝ. Mçi hîp phÇn cña kiÕn nghÞ ®îc ph©n cÊp theo çc thñ tôc®¸nh gi¸ ®Æc biÖt vµ sù phèi hîp çc cÊp ç biÖt t¹o nªn cÊp cuèi cïngcho kiÕn nghÞ.

Çc kiÕn nghÞ vÒ çc dù ¸n nhá còng nh lín h¼n nªn ®îc ®¸nh gi¸theo mét thñ tôc cã tÝnh hÖ thèng vµ t¬ng ®èi kh¸ch quan. C¨n cø ë viÖc®¸nh gi¸ kiÕn nghÞ, ban tuyÓn chän kiÕn nghÞ míi ®Ö tr×nh lêi cña m×nhcïng víi mét tãm t¾t çc d÷ liÖu çc tÝnh to¸n vµ çc gi¸ dÉn ®Õn viÖctuyÓn chän ®ã. Thêng khi cã 2 hay 3 lêi tiÒn cö ®îc ®é tr×nh vµ viÖc t¸idiÔn lÇn hai ®îc b¾t ®Çu víi nh÷ng c«ng ty ®· ®îc chän nh»m chän ra®îc kiÕn nghÞ th¾ng cuéc.

Danh s¸ch çc c«ng ty tuyÓn chän l¹i lÇn hai thêng ®îc gäi lµ danhmôc v¾n vµ vßng hai cña çc th¶o luËn vÒ kiÕn nghÞ ®îc gäi lµ vßngchän ®Ò nghÞ tèt vµ cuèi cïng.

3.5.2. Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Ò xuÊt.

B¶ng 3.6. Trang ®Þnh møc mÉu trong viÖc ®¸nh gi¸ kiÕn nghÞ.

CÊp Lo¹i M« t¶

9-10 XuÊt s¾c Møc ®é kiÕn thøc hay tµi n¨ng chuyªn m«n cao;xøng ®¸ng ®îc chÊp nhËn, dÔ hiÓu, ®iÒu chª tr¸chrÊt Ýt.

7-8 Tèt Tr×nh ®é chuyªn m«n hay kiÕn thøc kh¶ quan;chÊp nhËn ®îc, dÔ hiÓu, nãi chung kh«ng ®ßi háibæ sung thªm th«ng tin hay lµm s¸ng tá.

5-6 §îc Tr×nh ®é chuyªn m«n hay kiÕn thøc chÊp nhËn ëmøc tèi thiÓu; ®ßi hái bæ sung thªm th«ng tin haylµm s¸ng tá

3-4 NghÌo nµn Tr×nh ®é díi møc tèi thiÓu chÊp nhËn ®îc, ®ßihái c¶i tiÕn ®¸ng kÓ, cho thÊy tr×nh ®é chuyªn m«nhay kiÕn thøc thÊp.

0-2 B¸c bá ThiÕu kh¶ n¨ng hoµn thiÖn c«ng viÖc; d÷ liÖukh«ng thÓ ®¸nh gi¸ hay kh«ng cã.

7 Ch¼ng h¹n, US DOD ®· ph¸t ra Directives 5000.1 Major Systems Acquisition, vµ 4105-62Proposal Evaluation and Source Selection, vµ DOD FAR Supplement 15.6 Source Election, NASA ®·ph¸t Directive 5103.6a Source Evaluation Board Manual, vµ FAR Supplement 18-16.608-70 ProposalEvaluation.


52

HÇu hÕt çc ph¬ng ph¸p ®¸nh gÝa kiÕn nghÞ dùa trªn mét sè biÕn thÓcña kü thuËt g¾n träng sè, trong ®ã mét sè yÕu tè tÝnh ®iÓm ®îc g¸nträng sè vµ phèi hîp víi nhau ®Ó t¹o nªn mét cÊp bËc tæng thÓ cho kiÕnnghÞ Silver (1986) gîi ý mét kü thuËt xÕp lo¹i cho mçi yÕu tè lµ t¬ng tùnh ë b¶ng 3.6. Chó ý lµ viÖc m« t¶ çc lo¹i thÊp h¬n cã tÝnh ®Õn r»ngmét c¬ héi cã thÓ cã cho ngêi ®Ò nghÞ dïng ®Ó hiÖu chØnh h¹ng môc ®·®îc chÊm ®iÓm.

Sau ®ã, kü thuËt xÕp lo¹i m« t¶ ë b¶ng 3.6 ®îc vËn dïng cho mçi hîpphÇn chñ yÕu cña kiÕn nghÞ vµ träng sè trung ®îc tÝnh. LÊy thÝ dô, bènhîp phÇn chñ yÕu cña kiÕn nghÞ cã thÓ ®îc g¸n träng sè nh sau:

Kü thuËt 35%Qu¶n lý 25%Chi phÝ 30%NÒn t¶ng häc vÊn vµ trÝ thøc c«ng ty 10%

§iÒu nµy cã nghÜa lµ hîp phÇn kü thuËt cña kiÕn nghÞ cã tÇm quanträng h¬n bÊt kü hîp phÇn nµo kh¸c.

B¶ng 3.7. Çc h¹ng môc ®Ò nghÞ vÒ qu¶n lý - møc ®é ®¸nh gi¸

1 LÞch tr×nh 23%Ngµy tèt 12%Kh¶ n¨ng ®óng 5%Cét mèc (ph¸t triÓn) 4%Møc ®é chi tiÕt hãa 2%

2 Nh©n sù 16%Nh©n sù chñ lùc 12%C¬ cÊu ®éi ngò ph¸t triÓn 5%

3 Khèng chÕ ph¸t triÓn 17%KiÓm tra chÊt lîng 7%Thö nghiÖm 7%Qu¶n lý cÊu h×nh 3%

4 Chñ thÇu phô 12%5 B¶o dìng 10%6 Qu¶n lý rñi ro 8%7 Ph¬ng ph¸p luËn ph¸t triÓn 5%8 M«i trêng ph¸t triÓn 5%9 C«ng cô vµ tiÖn Ých ph¸t triÓn 4%

Träng sè trung b×nh 100%

Cã thÓ ®îc tiÕp tôc hoµn thiÖn, tiªu chÝ nghiÖm thu bæ sung cã thÓtuyªn bè r»ng bÊt cø kiÕn nghÞ nµo mµ møc ®¸nh gi¸ díi 5 phÇn 10


53

trong bÊt cø 1 hîp phÇn chñ yÕu nµo ®Òu bÞ khíc tõ bÊt kÓ sè ®iÓm cuèicïng tÝnh ®îc cña nã. §iÒu nµy cã nghÜa, ch¼ng h¹n mÆc dï çc kiÕnnghÞ kü thuËt, qu¶n lý, chi phÝ tèt nh thÕ nµo ch¨ng n÷a, nÕu c¬ së häcvÊn vµ kinh nghiÖm cña c«ng ty yÕu, th× kiÕn nghÞ tæng thÓ vÉn bÞ b¸c.

B¶ng 3.7. cho mét thÝ dô vÒ çc h¹ng môc ®îc g¸n träng sè trongph¹m vi hîp phÇn qu¶n lý cña kiÕn nghÞ. Çc b¶ng t¬ng tù cÇn ®îcchuÈn bÞ cho çc h¹ng mùc t¹o thµnh mét trong nh÷ng hîp phÇn chñ yÕucña kiÕn nghÞ. C¶ hai danh s¸ch h¹ng môc ®Ó ®îc tÝnh ®iÓm còng nhçc träng sè cña ç thÓ cÇn ®îc kh©u nèi cho mçi RFP nh÷ng viÖc kh©unèi nµy ph¶i ®îc tiÕn hµnh tríc qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ vµ tuyÓn chän. Métb¶n dÉn t¶ chñ yÕu kh¸i qu¸t b¶n ®Çu b¶ng chung cña çc b¶ng ®¸nh gi¸nªn ®îc duy tr× lµm c¬ së cho mçi dù ¸n míi.

3.6. Mét sè nhËn ®Þnh bæ xung vÒ ®Ò xuÊt.ViÖc ph¸t triÓn phÇn mÒm Ýt cã tÝnh chÊt x¸c ®Þnh h¬n çc lÜnh vùc

kh¸c cña c«ng nghÖ cao. Th«ng thêng dù tÝnh çc yÕu tè cña dù ¸n ph¸ttriÓn phÇn cøng hay ®iÖn tö lµ dÔ h¬n nh÷ng yÕu tè cña dù ¸n phÇn mÒmkinh nghiÖm cho thÊy lµ t×nh tr¹ng vît tréi cña dù ¸n phÇn mÒm. B¶nchÊt ®· thêng xuyªn h¬n vµ tèn kÐm h¬n ë nh÷ng lÜnh vùc kh¸c cñac«ng nghÖ. §iÒu nµy cã nghÜa lµ çc kiÕn nghÞ phÇn mÒm ®ßi hái cã sùquan t©m ®Æc biÖt ë nh÷ng lÜnh vùc ®Æc trng nh lËp lÞch tr×nh, ph©n tÝchrñi ro, qu¶n lý nh©n sù vµ tÝnh kinh phÝ. Nh÷ng lÜnh vùc nµy lµ quan trängë bÊt cø lÜnh vùc ph¸t triÓn c«ng nghÖ nµo nhng l¹i cµng quan träng h¬nnhiÒu trong ph¸t triÓn phÇn mÒm.

C¶ kh¸ch hµng vµ ngêi ®Ò nghÞ ph¶i cã ý thøc vÒ nh÷ng ®Æc ®iÓm nµyvµ nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng biÖt kh¸c cña ph¸t triÓn phÇn mÒm. Kh¸ch hµngph¶i giµnh quan t©m ®Æc biÖt ®Õn nh÷ng lÜnh vùc nµy khi ®¸nh gi¸ kiÕnnghÞ ®óng nh ngêi ®Ò nghÞ ph¶i quan t©m ®Æc biÖt ®Õn chóng khi chuÈnbÞ kiÕn nghÞ.

3.6.1. Nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn kh¸ch hµng.Khi chuÈn bÞ mét RFP, mét trong nh÷ng song ®Ò th«ng thêng nhÊt

cña kh¸ch hµng chÝnh lµ ph¶i cung cÊp chi tiÕt ®Õn thÕ nµo ®©y. Qu¸nhiÒu chi tiÕt cã thÓ lµm nh÷ng ngêi ®Ò nghÞ n¶n lßng khi ®a chµonh÷ng gi¶i ph¸p cña chÝnh hä trong khi qu¸ Ýt chi tiÕt cã thÓ ph¸t sinhnh÷ng gi¶i ph¸ kh«ng thÝch hîp do thiÕu th«ng tin. Kh¸ch hµng th«ngthêng cã ®«i chót ý tëng lµ vÊn ®Ò nªn ®îc gi¶i quyÕt ra sao. Nõu ýtëng cña kh¸ch hµng lµ kiªn quyÕt th× nh÷ng ý thëng ®ã cÇn ®îc chitiÕt hãa trong RFP. Dï sao, nÕu nh÷ng ngêi ®Ò nghÞ ®îc tù do ®Ò nghÞgi¶i ph¸p cña chÝnh hä th× mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p ®ã cã thÓ tèt h¬n rÊtnhiÒu gi¶i ph¸p mµ kh¸ch hµng ®· nh×n thÊy râ.

Kh¸ch hµng cã nhiÒu quan t©m kh¸c, ch¼ng h¹n nh çi g× sÏ x¶y ra

khi thay ®æi yªu cÇy. ë mc ®é nµo ®ã RFP sÏ khãa kh¸ch hµng tronggi¶i ph¸p kÝn mÝt ®Õn møc nµo ®Ó khã thay ®æi ®îc. Hay çi g× x¶y ra


54

cho mét dù ¸n khÈn chØ ®¬n thuÇn kh«ng cã ®ñ thêi gian ®Ó hoµn thµnh®îc thñ tôc qui tr×nh ®¸nh gi¸ kiÕn nghÞ tèt.

§iÒu sau ®©y tãm t¾t nh÷ng vÊn ®Ò nµy nä h¼n nªn lu t©m ®Õn tríckhi ®a ra RFP.

1. Møc ®é chi tiÕt.Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æc biÖt th«ng thêng ®ßi hái nh÷ng gi¶i ph¸p ®Æc hiÖu.

NÕu vÊn ®Ò lµ hÑp vµ ®îc x¸c ®Þnh râ hay nÕu kh¸ch hµng cã gi¶i ph¸p®Æc hiÖu trong ãc th× ph¶i cung cÊp chi tiÕt ®¸ng kÓ trong RFP.

2. §¸nh gi¸ çc kiÕn nghÞ.ViÖc ®¸nh gi¸ kh¸ch quan çc kiÕn nghÞ kh«ng ph¶i dÔ thµnh c«ng, Ýt

ra hai ngêi ph¶i ®¸nh gi¸ vµ tÝnh ®iÓm mçi h¹ng môc trong çc kiÕnnghÞ vµ ph¶i tÝnh ®iÓm trung b×nh. NÕu çc ®iÓm ®îc tÝnh kh¸c nhaunhiÒu, th× ngêi thø ba (vµ ngay c¶ ngêi thø t) ph¶i nªu tÝnh ®iÓm h¹ngmôc ®ã vµ c¶ hai ®iÓm ®îc tÝnh (hay ba) s¸t nhau nhÊt nªn ®îc lÊytrung b×nh.

3. Thay ®æi yªu cÇuTháa thuËn chÝnh thøc vÒ dù ¸n gi÷a ngêi s¶n xuÊt vµ kh¸ch hµng

ph¶i cho phÐp cã mét sè tháa ®¸ng çc thay ®æi (sím trong dù ¸n). YªucÇu nµy cã thÓ ®îc ®a vµo lµ bé phËn cña RFP. ViÖc vËn dông tõ tháa®¸ng ph¶i xem xÐt mét mÆt nhu cÇu, cã c¬ së cña kh¸ch hµng ®Ó hiÖuchØnh sai lÇm trong çc yªu cÇu dù ¸n, mÆt kh¸c nhu cÇu cña ngêi ph¸ttriÓn ®Ó tr¸nh sù ®æ vì trong tÝnh to¸n chi phÝ vµ lÞch tr×nh.

4. TiÕt kiÖm thêi gian.Qu¸ tr×nh ®Ò xuÊt RFP, ®¸nh gi¸ çc kiÕn nghÞ vµ hoµn thµnh th¬ng

th¶o cã thÓ mÊt th× giê. Trong mét sè trêng hîp, dù ¸n cã thÓ lµ khÈn víic«ng viÖc ph¸t triÓn lÖ thuéc ë kho¶ng thêi gian c¨ng th¼ng. Mét trongnh÷ng çch tiÕt kiÖm thêi gian ®èi víi kh¸ch hµng lµ cho phÐp c«ng viÖcph¸t triÓn b¾t ®Çu ngay khi lùa chän kiÕn nghÞ ®îc th¾ng. §iÒu nµythêng lµm khi göi th ®Þnh ý (LOL) cho ngêi s¶n xuÊt ®îc chän. Rñiro cña kh¸ch hµng trong 1 LOL cã thÓ gi¶m khi giíi h¹n ngêi s¶n xuÊt ëng©n s¸ch ®Æc biÖt cho ®Õn khi hîp ®ång cuèi cïng ®îc ký.

5. Çc kiÕn nghÞ chung nhau.Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh víi kiÕn nghÞ chung nhau lµ thiÒu x¸c

®Þnh tr¸ch nhiÖm râ rµng. Çc kiÕn nghÞ chung nhau bao giê còng ph¶igiao tr¸ch nhiÖm chung cho mét bªn. Çc bªn tham gia kh¸c trong kiÕnnghÞ, ®ãng vai trß chñ thÇu phô, còng ph¶i ®îc x¸c ®Þnh.

3.6.2. Nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ngêi ®Ò nghÞ.Kh«ng cã ph¬ng ph¸p ch¾c ch¾n nµo ®Ó viÕt kiÕn nghÞ ch¾c th¾ng.

Nh÷ng c©u hái liªn quan ®Õn çc vÊn ®Ò kiÕn tróc vµ kü thuËt, bao gåmçc ph¬ng ¸n chän lùa hay ®Ö tr×nh gi¶i ph¸p nhiÒu mèi tïy thuéc ë lo¹ikiÕn nghÞ vµ hoµn c¶nh ®Ö tr×nh. Sau ®©y lµ mét sè híng dÉn chung choviÖc chuÈn bÞ mét kiÕn nghÞ.

1. VÎ ngoµi cña kiÕn nghÞ.


55

VÎ ngoµi cña kiÕn nghÞ hÇu nh còng quan träng nh néi dung cña nã.

Ýt cã kiÕn nghÞ lén xén vông vÒ, cÇu th¶ nµo ®îc tuyÓn chän lµ kiÕnnghÞ, ch¾c th¾ng. Ngêi ®Ò nghÞ quan t©m rÊt nhiÒu ®Õn mü häc cña v¨nb¶n, ®å häa, n¬ buéc, phim ®Ìn chiÕu vµ bÊt cø dÉn gi¶i miÖng nµo ®ikÌm.

2. Çc yªu cÇu tïy chän.Mét RFP còng cã thÓ bao gåm c¶ çc yªu cÇu tïy chän, Cã nh÷ng ®Æc

®iÓm hay kh¶ n¨ng phô kh«ng nhÊt thiÕt cÇn cho viÖc hoµn thµnh dù ¸nnhng l¹i lµ çi mµ thêng ®îc coi lµ cã th× ®Ñp. KiÕn nghÞ cã ®Æc ®iÓmtïy chän cã thÓ giµnh ®îc ®iÓm ë ban duyÖt xÐt kiÕn nghÞ.

Nh÷ng ®Æc ®iÓm tïy chän ®îc chó ý nhÊt trong phÇn bæ sung cñakiÕn nghÞ vµ nªn ®îc ®Þnh gi¸, lËp lÞch tr×nh riªng rÏ.

3. Mäi yªu cÇu.Mét kiÕn nghÞ kh«ng nhÊt thiÕt ®¸p øng mäi yªu cÇu cña RFP. Dï sao,

ph¶i cã tham chiÕu mäi yªu cÇu nh»m chøng minh lµ chóng kh«ng bÞ báqua. Nh÷ng chÖch híng víi RFP ph¶i ®¬c biÖn minh vµ gi¶i thÝch.

4. Gi¶i ph¸p thay thÕ.Mét kiÕn nghÞ cã thÓ cã h¬n mét gi¶i ph¸p ®Ò nghÞ. Dï sao nh÷ng gi¶i

ph¸p thay thÕ ph¶i ®îc ®Ö tr×nh riªng rÏ sao chóng cã thÓ ®îc lu ý vµ®¸nh gi¸ riªng rÏ. Çc gi¶i ph¸p thay thÓ kh«ng cÇn thiÕt ph¶i nh¾c l¹iträn vÑn çc phÇn trong gi¶i ph¸p ®Ò nghÞ thø nhÊt, chóng cã thÓ thamchiÕu nh÷ng phÇn ®ã (thÝ dô "tæ chøc ®éi ngò ph¸t triÓn cho gi¶i ph¸p cñaxö lý ph©n t¸n vÉn sÏ lµ nh víi gi¶i ph¸p HÖ thèng tËp t©m”.)

5. Çc c«ng cô chuyªn nghiÖp.Çc tiÖn Ých vµ c«ng cô tù ®éng nªn ®îc dïng ®Ó hç trî trong viÖc

chuÈn bÞ mét kiÕn nghÞ, ngoµi çc bé xö lý v¨n b¶n vµ kiÓm tra chÝnh t¶tÊt yÕu, nh÷ng c«ng cô nh bé trän gãi lËp tr×nh, bé sinh s¶n thiÕt kÕ vµyªu cÇu , bé trän gãi ®å thÞ v.v... Cã thÓ tiÕt kiÖm khèi lîng ®¸ng kÓc«ng søc vµ thêi gian trong chuÈn bÞ kiÕn nghÞ chuyªn nghiÖp. Mét danhmôc çc c«ng cô vµ tiÖn Ých cã trong th môc mµ Tahvanainen cïng céngsù c«ng bè (1990).

3.7. Tãm t¾t.Ch¬ng nµy ®Ò cËp ®Õn quan hÖ gi÷a kh¸ch hµng vµ nhµ s¶n xuÊt phÇn

mÒm vµ ®Õn viÖc chuÈn bÞ, ®Ö tr×nh vµ ®¸nh gÝa kiÕn nghÞ. Nã còng cungcÊp mét sè híng dÉn vÒ viÖc lµm sao tr¸nh ®îc nh÷ng bÉy cæ ®iÓn doquyÒn lîi m©u thuÉn nhau cña kh¸ch hµng vµ nhµ s¶n xuÊt. Mæc dï nhiÒunh÷ng vÊn ®Ò nµy lµ th«ng thêng cho mäi quan hÖ kh¸ch hµng, nhµ ph¸ttriÓn mét sè vÊn ®Ò lµ ®Æc trng cho sù ph¸t triÓn phÇn mÒm.

VÒ c¬ b¶n cã hai thÓ lo¹i hÖ hîp ®ång gi÷a kh¸ch hµng vµ nhµ ph¸ttriÓn.

1. PhÝ céng thªm (còng gäi lµ theo thêi gian vµ vËt liÖu).2. Gi¸ cè ®Þnh.


56

HÇu hÕt çc quan hÖ kh¸c lµ mét h×nh thøc phèi hîp cña hai quan hÖnµy.

PhÝ céng thªm lµ quan hÖ hîp ®ång mµ nhµ ph¸t triÓn ®îc tr¶ tiÒn chochi phÝ dÞch vô cung cÊp vµ thªm vµo ®Êy ®îc phÐp mét møc lîi tøc tháathuËn, phÝ céng thêng lµ thÝch hîp cho çc dù ¸n nhá, kh«ng x¸c ®Þnhkhi khã minh ®Þnh çc yªu cÇu cña dù ¸n. PhÝ céng thªm cã thÓ ®îcchuéng ë kh¸ch hµng muèn gi÷ quyÒn kiÓm tra qu¸ tr×nh ph¸t triÓn.

Hîp ®ång gi¸ cè ®Þnh lµ cam kÕt cña nhµ ph¸t triÓn trong viÖc cung cÊpmét s¶n phÈm hay dÞch vô th¶o thuËn víi phÝ tháa thuËn trong lÞch tr×nhth¶o thuËn. Nõu dù ¸n ®ñ chi tiÕt vµ râ vµ nÕu quan hÖ gi÷a hai bªn ®îcx¸c ®Þnh râ th× gi¸ cè ®Þnh cã lîi cho c¶ 2 bªn.

Cã nhiÒu biÕn thÓ cña 2 quan hÖ c¬ b¶n ®ã kÓ c¶ nhiÒu biÕn thÓ ®îc"c¾t may" thÝch hîp víi dù ¸n ®Æc trng.

Ph¸t triÓn phÇn mÒm theo hîp ®ång b¾t ®Çu b»ng viÖc kh¸ch hµngtuyÓn chän nhµ ph¸t triÓn phÇn mÒm. §iÒu nµy th«ng thêng ®îc thùchiÖn khi ph¸t ra mét yªu cÇu cho kiÕn nghÞ (RFP).

Cã 2 ph¹m trï kiÕn nghÞ c¬ b¶n: kiÕn nghÞ di yªu cÇu vµ kiÕn nghÞkh«ng do yªu cÇu. KiÕn nghÞ di yªu cÇu ®¸p øng c¶ RFP chÝnh thøc còngnh lêi mêi ®Æc biÖt yªu cÇu ®Ö tr×nh kiÕn nghÞ trong khi kiÕn nghÞ kh«ngdo yªu cÇu th«ng thêng do ngêi ®Ò nghÞ khëi xíng.

Sau khi ®Ö tr×nh kiÕn nghÞ cho kh¸ch hµng, mäi kiÕn nghÞ ®îc bantuyÓn chän duyÖt xÐt. Çc kiÕn nghÞ cho dù ¸n nhá còng nh lín ph¶i®îc ®¸nh gi¸ theo 1 thñ tôc cã hÖ thèng vµ t¬ng ®èi kh¸ch quan.Thêng hai hay ba lêi khuyªn ®îc ®Ö tr×nh vµ viÖc lÆp l¹i lÇn hai ®îcb¾t ®Çu víi çc c«ng ty ®· ®îc tuyÓn chän ®Ó t×m ra kiÕn nghÞ th¾ng vµt¹o dùng hîp ®ång ph¸t triÓn tháa thuËn.

Bµi tËp.1. C«ng ty xe t¶i Acme cã 1 ®éi 500 xe t¶i víi 30 kho chøa xe t¶i kh¾p

níc. Acme ®a çc xe t¶i trªn tuyÕn giao nhËn. Mçi cuéc hµnh tr×nh b¾t®Çu ë kho gÇn ®Çu tuyÕn nhÊt vµ ë ®ã ®· s½n cã xe vµ kÕt thóc ë kho gÇnnhÊt cuèi tuyÕn. Acme muèn ph¸t triÓn mét hÖ th«ng ®a xe ®i trªn vitÝnh ®Ó tèi u hãa viÖc sö dông xe cña hä.

Th¶o luËn lîi vµ bÊt lîi cho Acme vµ cho nhµ ph¸t triÓn dù ¸n, ®¶mnhiÖm çc lo¹i hîp ®ång ph¸t triÓn kh¸c nhau.

2. ChuÈn bÞ RFP cho dù ¸n lÞch tr×nh xe t¶i cña Acme. Bao gåm phÇnyªu cÇu kü thuËt, phÇn bµn giao ®îc theo yªu cÇu vµ phÇn th«ng tinqu¶n trÞ vµ cho mäi phÇn RFP chñ yÕu kh¸c.

3. ChuÈn bÞ mét kiÕn nghÞ ®ªk tr×nh Acme vÒ dù ¸n lÞch xe t¶i bao gåmkiÕn nghÞ kü thuËt, tuyªn bè c«ng viÖc vµ tãm t¾t ®iÒu hµnh cïng ph¸cth¶o cho mäi phÇn chñ yÕu kh¸c (kÓ c¶ bæ sung).

4. ChuÈn bÞ ph¬ng ph¸p vµ tiªu chÝ duyÖt xÐt vµ tuyÓn chän cho bantuyÓn chän kiÕn nghÞ cña Acme. G¸n träng sè cho 4 hîp phÇn chñ yÕucña kiÕn nghÞ vµ çc h¹ng môc cã trong s¾c trong mçi hîp phÇn chñ yÕu.


57

Th¶o luËn mäi tiªu chÝ duyÖt xÐt vµ tuyÓn chän ®Æc biÖt nh møc tèithiÓu cho mét sè h¹ng môc hay hîp phÇn chñ yÕu.

5. Bµi tËp ë líp: lùa chän mét trong nh÷ng RFP chuÈn bÞ ë bµi tËp 2 lµRFP cho dù ¸n lËp lÞch xe t¶i cho Acme. ChØ ®Þnh ba ®Õn n¨m ®çi ngòchuÈn bÞ kiÕn nghÞ ®Ó chuÈn bÞ kiÕn nghÞ ®¸p øng RFP chØ ®Þnh ban tuyÓnxÐt kiÕn nghÞ ®Ó duyÖt xÐt çc kiÕn nghÞ vµ tuyÓn chän kiÕn nghÞ th¾ng.

Th¶o luËn thñ tôc duyÖt xÐt vµ tuyÓn chän.


58

Ch¬ng bèn

Chu tr×nh ph¸t triÓn phÇn mÒm

Çc biÕn th¸i vÒ chñ ®Ò th¸c nícPh¸t triÓn phÇn mÒm ®óng nh hÇu hÕt çc ho¹t ®éng kh¸c cã khëi

®Çu, trung ®o¹n vµ kÕt thóc. KÕt thóc cña mét ho¹t ®éng ph¸t triÓn ®«ikhi ®îc nh×n nhËn lµ ®îc tiÕp nèi víi khëi ®Çu cña mét ho¹t ®éng ph¸ttriÓn míi vµ bëi vËy t¹o ra mét chu tr×nh khëi ®Çu - trung ®o¹n - kÕt thóc,tiÕp nèi, khëi ®Çu, trung ®o¹n - kÕt thóc , tiÕp nèi vµ cø thÕ m·i çch nh×n®ã vÒ ph¸t triÓn phÇn mÒm ®îc coi lµ chu kú cuéc ®êi (vßng ®êi) cñaph¸t triÓn phÇn mÒm.

Cã nhiÒu biÕn thøc cña chu kú cuéc ®êi cña ph¸t triÓn phÇn mÒm. H×nh4.1 cho thÊy mét vßng ®êi ®¬n gi¶n th«ng thêng trong vµi thËp kû ®Çucña ph¸t triÓn phÇn mÒm . Vµo nh÷ng ngµy ®Çu ®ã cña ph¸t triÓn phÇnmÒm, nhµ lËp tr×nh h¼n ®· s¸ng t¹o ra nh÷ng ch¬ng tr×nh b»ng çch lÆpl¹i tõ m· ®Õn ph¹m trï råi trë l¹i m· vµ råi l¹i ph¹m trï n÷a ®Õn khi cãchót g× chÊp nhËn ®îc (mong nh vËy) s¶n sinh ra khëi ®Çu chu tr×nh ®ãthêng kh«ng cã quan niÖm râ rµng vÒ çi g× ®îc yªu cÇu vµ qui tr×nhph¸t triÓn c¬ b¶n lµ mét h×nh thøc tiÕp cËn '' h·y ®Ó xem chóng ta cã thÓlµm ®îc g×''.

Ph¬ng ph¸p ph¸t triÓn phÇn mÒm biÓu thÞ b»ng chu tr×nh ph¸t triÓn ëh×nh 4.1 thêng ®îc coi lµ ph¬ng ph¸p m· vÒ ph¹m trï (v× nh÷ng lý dohiÓn nhiªn). Nh÷ng ph¬ng ph¸p luËn ph¸t triÓn phÇn mÒm ®· ®i métchÆng ®êng dµi tõ nh÷ng ngµy “code and fix” mÆc dï r»ng thËt ng¹cnhiªn ë chç cã biÕt bao nhiªu phÇn mÒm vÉn cßn ®îc ph¸t triÓn theoçch ®ã. ViÖc qu¶n lý th¾ng lîi bÊt cø dù ¸n nµo, ®Æc biÖt çc dù ¸n phÇnmÒm, ®ßi hái ph¶i lËp kÕ ho¹ch vµ kh«ng thÓ lËp kÕ ho¹ch víi ''m· vµph¹m trï, nã hoµn toµn kh«ng thÓ tiªn liÖu ®îc g×. Qu¶n lý ph¸t triÓnphÇn mÒm trong bé m«n c«ng tr×nh l¹i dùa trªn mét bé pha ph¸t triÓnng¨n n¾p h¬n. Nh÷ng pha ®ã kh«ng do chØ riªng çc nhµ lËp tr×nh thùchiÖn, chóng ®ßi hái cã çc kü s phÇn mÒm. Trªn thùc tÕ, lËp tr×nh ®· trëthµnh mét bé phËn t¬ng ®èi nhá cña chu tr×nh ph¸t triÓn phÇn mÒm hiÖn®¹i nh ta thÊy ë b¶ng 4.1.

H×nh 4.1Ph¬ng ph¸p Code vµ Fix.

Quan niÖm M· Fix Duy tu


59

Nh÷ng con sè ë b¶ng 4.1 lÊy tõ s¬ ®å chung cã nhÊn m¹nh ®Õn quiho¹ch phÇn mÒm (yªu cÇu vµ thiÕt kÕ) vµ thö nghiÖm. Nh÷ng hÖ thèng xölý d÷ liÖu th¬ng m¹i, trõ mét sè ngo¹i lÖ, vÉn cßn ph¶i tiªu phÝ mét khèilîng ®¸ng kÓ thêi gian ph¸t triÓn trong pha lËp tr×nh vµ thö nghiÖm ®¬nvÞ. Çc hÖ thèng thêi gian thùc thêng phøc t¹p h¬n nhiÒu vµ cã thÓ baogåm sù tÝch hîp bao qu¸t phÇn cøng/phÇn mÒm. §iÒu nµy th«ng thêng®ßi hái qui ho¹ch nhiÒu h¬n vµ tÝch hîp cïng thö nghiÖm nhiÒu h¬n.

B¶ng 4.1 phÇn tr¨m dù tÝch vÒ thêi gian hao phÝ trong pha ph¸ttriÓn phÇn mÒm chñ yÕu.

Qui ho¹ch m· vµ thönghiÖm ®¬n vÞ

nhÊt thÓ vµ thönghiÖm

Xö lý d÷ liÖuth¬ng m¹i

25% 40% 35%

Çc hÖ thèng thêigian thùc

35% 25% 40%

Çc hÖ thèngqu©n sù

40% 20% 40%

H×nh 4.2M« h×nh pha cña vßng ®êi ph¸t triÓn phÇn mÒm

ThiÕt kÕmøc cao

Tãm b¾tyªu cÇu

H×nhthµnh ýniÖm

ThönghiÖm

B¶o tr×

Thùc thi

TÝchhîp

ThiÕt kÕchi tiÕt


60

Çc hÖ thèng qu©n sù ®ßi hái ®é tin cËy cao vµ thêng ®îc kh¸chhµng gi¸m s¸t chÆt chÏ dÉn ®Õn gia t¨ng ®¸ng kÓ thêi gian cÇn ®Ó quiho¹ch.

TÊt nhiªn çc d÷ liÖu trong b¶ng 4.1 biÓu thÞ mét sù kh¸i qu¸t ho¸; çchÖ thèng xö lý d÷ liÖu th¬ng m¹i cã thÓ ®óng lµ phøc t¹p nh hÖ thèngthêi gian thùc ( coi phÇn 4.4 th¶o luËn thªm vÒ chuyªn môc nµy)

H .4.2 cho thÊy m« h×nh çc pha cña mét vßng ®êi ph¸t triÓn phÇnmÒm. M« h×nh ®ã gäi lµ m« h×nh th¸c níc cã tªn nh vËy do çch mµmçi pha rån rËp th¸c ®Ó sang giai ®o¹n sau ( do sù gèi ®Çu) nh minh ho¹ë h×nh 4.3.

Mét sè lý gi¶i vÒ m« h×nh th¸c níc nh lý gi¶i sau ®©y, phèi hîp çcpha thiÕt kÕ møc ®Ønh vµ thiÕt kÕ chi tiÕt thµnh mét pha thiÕt kÕ duy nhÊtvµ çc pha tÝch hîp vµ thö nghiÖm vµo mét pha duy nhÊt. Trªn thùc tÕ cãnhiÒu biÕn thÓ cña m« h×nh th¸c níc cæ ®iÓn nhng tÊt c¶ ®Òu dùa trªnsù chuyÓn tiÕp cã hÖ thèng tõ mét pha ph¸t triÓn nµy sang pha sau cho tËn®Õn khi dù ¸n ®îc hoµn thµnh.

H×nh thµnh ý niÖm

Tãm b¾t yªu cÇu

ThiÕt kÕ møc cao

ThiÕt kÕ chi tiÕt

Thùc thi

TÝch hîp

Thö nghiÖm

B¶o tr×

T

H×nh 4.3M« h×nh th¸c níc cña vßng ®êi ph¸t triÓn phÇn mÒm

Cã nh÷ng ph¬ng ph¸p luËn ph¸t triÓn kh¸c kh«ng chuyÓn tõ pha nµysang pha sau nh m« h×nh th¸c níc t¹o nguyªn mÉu nhanh, ch¼ng h¹nlÆp l¹i trong pha ph¸t triÓn mini ®Õn khi nguyªn mÉu cña hÖ thèng ®îcph¸t triÓn (coi h×nh 4.4) sau khi ®· hoµn thµnh nguyªn mÉu th× çch tiÕpcËn th¸c níc cã thÓ ®îc thùc hiÖn ®Ó hoµn thµnh toµn bé hÖ thèng. T¹onguyªn mÉu nhanh ®Æc biÖt cã Ých trong nh÷ng dù ¸n mµ yªu cÇu khã ®Æct¶. Nguyªn mÉu cã thÓ ®îc dïng lµm c«ng cô ph©n tÝch vµ x¸c ®Þnh ph¶icã yªu cÇu g×.


61

M« h×nh xo¾n èc ®îc Boehm m« t¶ (1988) lµ ph¬ng ph¸p ph¸t triÓnkh¸c lÆp l¹i gi÷a çc pha yªu cÇu thiÕt kÕ vµ thùc hiÖn. Dï sao, m« h×nhxo¾n èc tiÕp tôc lÆp l¹i ®Õn khi hÖ thèng cuèi cïng hoµn thµnh. Trongmçi lÇn lÆp l¹i, m« h×nh xo¾n èc theo çch tiÕp cËn chia pha t¬ng tù m«h×nh th¸c níc.

H.4.4T¹o nguyªn mÉu nhanh tiÕp theo lµ ph¬ng ph¸p chia pha

HÇu hÕt çc hÖ biÕn ho¸ hiÖn ®¹i ph¸t triÓn phÇn mÒm bao gåm mét sèh¹ng cña m« h×nh chia pha c¬ b¶n. Do ®Êy quan träng lµ ph¶i hiÓu ®îcçc pha kh¸c nhau vµ biÕt chóng liªn quan víi nhau nh thÕ nµo. Ch¬ngnµy m« t¶ mét sè vÊn ®Ò qu¶n lý liªn kÕt víi m« h×nh chia pha kÓ c¶kh«ng khÝ vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æc trng mçi pha.

4.1 Pha quan niÖmM« h×nh th¸c níc b¾t ®Çu b»ng pha quan niÖm khëi thuû, trong pha

®ã nhu cÇu vÒ hÖ thèng phÇm mÒm. Pha nµy còng cßn ®îc IEEE gäi lµpha th¨m dß quan niÖm8 nã t¹o c¬ së cho :

- ChuÈn bÞ yªu cÇu cho kiÕn nghÞ (RFP); RFP lµ cã Ých khi çc dù ¸n®îc hîp ®ång víi çc nhµ ph¸t triÓn kh¸c (coi ch¬ng 3) ë bªn ngoµi

- X¸c ®Þnh çc yªu cÇu phÇn mÒm (pha).- Qui ho¹ch ban ®Çu vµ chuÈn bÞ dù to¸n; ®iÒu nµy thêng ®îc dïng

lµm b¶n ®Çu cña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cña dù ¸n.- Pha quan niÖm t¹o nªn hai lo¹i v¨n b¶n dù ¸n :- M« t¶ s¶n phÈm tríc hÕt lµ t liÖu tiÕp thÞ vµ ®îc dïng nh lµ mét

b¶n c«ng bè sau nµy cho s¶n phÈm hay nh lµ mét tæng quan chung cñas¶n phÈm. T liÖu quan niÖm lµ t liÖu kü thuËt vµ t¹o thµnh c¬ së chonh÷ng ho¹t ®éng kü thuËt chÝnh cña pha nµy (RFP kÕ ho¹ch ban ®Çu ) T

8 Tõ vùng chuÈn cho thuËt ng÷ c«ng tr×nh phÇn mÒm cña IEEE (Std729-1983) (1987b) mÆc dï thõanhËn thiÕu sù tho¶ thuËn chung vÒ çc pha yªu cÇu t¹o ra chu kú sèng cña phÇnf mÒm vÉn cho mét thÝdô gåm cã khai th¸c quan niÖm yªu cÇu, thiÕt kÕ, thùc hiÖn, thö nghiÖm, l¾p ®Æt vµ kiÓm thö, vËn hµnhvµ b¶o tr× vµ mét giai ®o¹n lý thó gäi lµ rót lui .

Vßng t¹o mÉu nhanh

H×nh thµnhý niÖm

T¹o nguyªn mÉu Yªu cÇuThiÕt kÕ

Thùc thiTÝch hîpThö nghiÖm


62

liÖu quan niÖm còng lµ mét trong nh÷ng nguån tham chiÕn chÝnh choviÖc t¹o lËp çc yªu cÇu phÇn mÒm trong pha sau cña dù ¸n.

Pha quan niªm kh«ng ph¶i lµ pha ph¸t triÓn chÝnh thøc uû th¸c. Nãthêng ®îc tiÕn hµnh kh«ng chÝnh thøc tríc khi cã bÊt cø cam kÕt nµocho sù ph¸t triÓn sau nµy cña dù ¸n

4.1.1 BÇu kh«ng khÝ trong pha quan niÖm.BÇu kh«ng khÝ cña pha quan niÖm biÕn ®æi trªn c¬ së t¨ng lªn, gi¶m

xuèng cña sù thiÕu qu¶ quyÕt vµ sù do dù. Theo thÕ pha ®Çu nµy cña dù¸n thêng ®îc ®Æc trng ë :

- Ao íc cña ®éi ngò kü thuËt muèn n¾m ®îc sù vËn ®éng cña dù ¸n- ThiÕu cam kÕt ®Çy ®ñ vÒ phÝa qu¶n lý : ChØ cã nh÷ng ng©n s¸ch ban

®Çu thêng ®îc ph©n vµo giai ®o¹n nµy.- Sù thÊt väng trong qu¶n lý do t×nh tr¹ng bÊt lùc cña ®éi ngò kü thuËt

kh«ng gióp cho qu¶n lý ®îc g× ngoµi dù to¸n th« thiÓn.- ThÊt väng cña ®éi ph¸t triÓn : do bÊt lùc cña kh¸ch hµng ( kÓ c¶ qu¶n

lý tiÕp thÞ vµ nh÷ng ngêi sö dông) Kh«ng cho ®îc nh÷ng ®Þnh nghÜachÝnh x¸c cña hÖ thèng mµ hä yªu cÇu.

TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã lµ s¶n phÈm cña viÖc thiÕu cam kÕt cña çc bªnliªn quan kh¸ch hµng vµ qu¶n lý vÉn cßn cha cã quyÕt ®Þnh ch¾c ch¾nvÒ viÖc liÖu hä cã muèn tiÕn bíc tiÕp víi dù ¸n n÷a kh«ng . Thªm vµo®Êy, hä l¹i cha hoµn toµn ®îc thuyÕt phôc vÒ tÇm quan träng cña phaquan niÖm khi mµ rÊt Ýt kÕt qu¶ nh×n thÊy ®îc . Çc bªn cã xu híngdÝnh lÝu chø kh«ng hoµn toµn cam kÕt9 víi dù ¸n vµ do ®ã chØ tr«ng ®îikÕt qu¶ mµ ch¼ng chÞu cung cÊp ®ñ nguån lùc.

ViÖc bè trÝ ng©n s¸ch lu«n lµ mét dÊu hiÖu cam kÕt ch¾c ch¾n nhÊt vµodù ¸n vµ ng©n s¸ch , khëi thuû cµng lín th× sù cam kÕt cµng ch¾c ch¾n.ViÖc kiÓm ra ng©n s¸ch ban ®Çu cña dù ¸n thêng lµ nhiÖm vô chñ yÕu®Çu tiªn cña ngêi qu¶n lý dù ¸n. §iÒu nµy cã thÓ ®îc thùc hiÖn coi nhkÕt qu¶ cña :

- ViÖc chuÈn bÞ mét t liÖu quan niÖm tèt. Mét t liÖu quan niÖm tèt lµkÕt qu¶ cña viÖc ph©n tÝch thÞ trêng vµ kh¶o s¸t ngêi dïng dÔ hiÓu. Vµnã bao gåm tæng quan so¹n th¶o tèt vÒ çc yªu cÇu chøc n¨ng cña hÖthèng t liÖu nµy còng ph¶i ®Ò cËp ®Õn tÝnh kh¶ thi cña dù ¸n.

- H×nh thµnh nhu cÇu râ rµng cho hÖ thèng cÇn ®îc ph¸t triÓn méttrong nh÷ng çch tèt nhÊt ®Ó cã ®îc sô phª duyÖt cho dù ¸n ph¸t triÓn lµminh ®Þnh vµ m« t¶ râ rµng vÊn ®Ò mµ dù ¸n nµy ®a ra mét gi¶i ph¸p chovÊn ®Ò ®ã.

- Cung cÊp nh÷ng dù to¸n ban ®Çu ®Çy thuyÕt phôc cho sù ph¸t triÓncña dù ¸n. Kh«ng cã tæ chøc nµo cã thÓ cam kÕt cho mét phÝ tæn kh«ng

9Çc quan niÖm “dÝnh lÝu” vµ “cam kÕt”' thêng lÉn lén vµ ®îc sö dông thay thÕ cho nhau. Cã

mét giai tho¹i næi tiÕng nhÊn m¹nh sù kh¸c nhau gi÷a hai quan niÖm: Trong gi¨m b«ng vµ trøng, gµth× dÝnh lÝu nhng lîn th× cam kÕt.


63

biÕt. NÕu dù to¸n ban ®Çu10 kh«ng thÓ chuÈn bÞ ®îc th× vµo phót cuèicòng ph¶i ®Ö tr×nh ®îc dù to¸n cho giai ®o¹n yªu cÇu

4.1.2 Nh÷ng vÊn ®Ò trong pha quan niÖm.Cã nhiÒu vÊn ®Ò trong pha quan niÖm lµ do khã kh¨n trong viÖc ®¶y dù

¸n tiÕn lªn. Râ rµng ®iÒu nµy lµ kÕt qu¶ cña kh«ng khÝ biÕn ®éng m« t¶trong phÇn tríc. §iÒu nµy dÉn ®Õn khã kh¨n trong viÖc nhËn ®îc camkÕt rµng buéc tõ kh¸ch hµng vµ tõ qu¶n lý hµng ®Çu.

Nh÷ng vÊn ®Ò sau lµ th«ng thêng trong pha quan niÖm.- Cã nhiÒu vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc thµnh lËp ®éi ngò ph¸t triÓn dù ¸n

ban ®Çu. §Æt ®óng ngêi vµo ®éi ngò dù ¸n hiÕm khi lµ mét viÖc dÔ dµng.ThËt vËy, bè trÝ ngêi qu¶n lý dù ¸n thÝch hîp kh«ng ph¶i bao giê còng lµmét viÖc dÔ dµng.

- VÊn ®Ò th«ng thêng hoÆc lµ thiÕu hoÆc lµ thõa l·nh ®¹o dù ¸n. TrongnhiÒu trêng hîp , pha quan niÖm do nhiÒu ngêi chØ ®¹o, ngêi nµy cãthÓ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ph©n tÝch thÞ trêng, ngêi kia vÒ dù to¸n vµ l¹ingêi kh¸c n÷a vÒ so¹n th¶o çc t liÖu quan niÖm. §iÒu nµy cã thÓ g©yra t×nh tr¹ng thiÕu phèi hîp gi÷a nh÷ng ngêi cã tr¸ch nhiÖm vÒ çc ho¹t®éng kh¸c nhau, t¹o nªn nhiÒu m©u thuÉn vµ nh÷ng quyÕt ®Þnh ban ®Çutåi.

- Khi ®éi ngò ban ®Çu ®· yªn vÞ vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn s¬ bé ®·®îc so¹n th¶o, kh«ng ph¶i kh«ng phæ biÕn cã chuyÖn nhiÒu ý kiÕn kh¸cnhau vÒ viÖc s¶n phÈm nªn ph¶i thùc sù nh thÕ nµo t¹o ra t liÖu quanniÖm ®îc tho¶ thuËn thêng cã thÓ trë nªn mét vÊn ®Ò chñ yÕu . VÊn ®Ònµy thêng ®îc gi¶i quyÕt th«ng qua vËn dông çc hÖ thèng tr×nh diÔnhay nguyªn mÉu.

ViÖc t¹o nguyªn mÉu nhanh cã thÓ gióp Ých khi tho¶ thuËn chung vÒquan niÖm khã ®¹t ®îc. Çc quan niÖm thêng dÔ th«ng nhÊt h¬n khi cãmét çi g× ®ã cô thÓ ®îc tr×nh ra vµ duyÖt l¹i bëi çc bªn liªn quan.

4.2 Pha yªu cÇu phÇn mÒm.Giai ®o¹n yªu cÇu phÇn mÒm, còng gäi lµ pha x¸c ®Þnh, lµ giai ®o¹n

chÝnh thøc uû th¸c ®Çu tiªn cña ph¸t triÓn phÇn mÒm. Giai ®o¹n nµy cungcÊp m« t¶ chi tiÕt vÒ hÖ thèng phÇn mÒm ®îc ph¸t triÓn. §iÒu nµy lµ c¨ncø ë ®Æc t¶ yªu cÇu sao cho s¶n phÈm phÇn mÒm ®îc thö nghiÖm vµocuèi dù ¸n nh»m chøng minh r¾ng s¶n phÈm ®îc yªu cÇu thùc t×nh ®·®îc s¶n ra. §Æc t¶ yªu cÇu tr¶ lêi “çi g×” trong khi t×m çch tr¸nh c©uhái “thÕ nµo”.

Pha yªu cÇu t¹o thµnh c¬ së cho :- §êng lèi ®Çu tiªn chñ yÕu cña hÖ thèng11

- ThiÕt kÕ hÖ thèng ( giai ®o¹n tiÕp)

10 ViÖc chuÈn bÞ dù to¸n ®îc bµn ®Õn chi tiÕt ë ch¬ng 1011

th¶o luËn ë ch¬ng 9


64

- Thñ tôc thö nghiÖm ®Ó nghiÖm thu (ATP)Pha yªu cÇu so¹n th¶o mét t liÖu s¶n phÈm chÝnh :- T liÖu ®Æc t¶ yªu cÇu phÇn mÒmvµ hai t liÖu qui ho¹ch dù ¸n- KÕ ho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n- KÕ ho¹ch thö nghiÖm dù ¸nPha yªu cÇu chÝnh thøc kÕt thóc víi viÖc duyÖt xÐt chñ yÕu ®Çu tiªn

cho dù ¸n : DuyÖt xÐt yªu cÇu phÇn mÒm (SRR) chÝnh viÖc duyÖt xÐt nµykÕt thóc viÖc ®Æc t¶ yªu cÇu vµ chÝnh thøc tuyªn bè t liÖu yªu cÇu nh lµ®êng lèi c¬ b¶n dù ¸n ®Çu tiªn ®îc phª duyÖt.

4.2.1 BÇu kh«ng khÝ trong qu¸ tr×nh pha yªu cÇu.Pha yªu cÇu thêng ®îc nhËn thøc lµ giai ®o¹n quan träng nhÊt cña

chu tr×nh ph¸t triÓn phÇn mÒm. Ch¾c ch¾n r»ng nã lµ mét trong nh÷ngphÇn khã kh¨n nhÊt, mét phÇn do khã kh¨n trong viÖc lËp t liÖu mét m«t¶ ®îc chÊp thuËn cho yªu cÇu phÇn mÒm . Bao giê còng cã m©u thuÉnc¬ b¶n vÒ quyÒn lîi gi÷a kh¸ch hµng12 vµ ngêi ph¸t triÓn. Kh¸ch hµngmiÔn cìng kÕt thóc yªu cÇu v× nhËn biÕt r»ng mét khi ®· lµm ®iÒu nµy,mäi thay ®æi sau nµy cã thÓ ph¶i tr¶ gi¸. MÆt kh¸c, ngêi ph¸t triÓn cÇnkÕt thóc yªu cÇu çng sím cµng tèt v× tiÕn triÓn sÏ chËm ®i chõng nµo s¶nphÈm cßn cha hoµn toµn ®îc x¸c ®Þnh vµ còng chÝnh ®iÒu nµy lµ tènkÐm. Nªn bÇu kh«ng khÝ cña pha yªu cÇu cã thÓ ®îc ®Æc trng nh lµmét h×nh thøc cña trß kÐo co gi÷a kh¸ch hµng vµ ngêi ph¸t triÓn.

Hîp ®ång phÝ céng thªm theo ®ã ngêi ph¸t triÓn ®îc tr¶ theo giê haytheo ngµy (coi ch¬ng 3) cã xu híng cã Ýt tranh chÊp thuéc lo¹i nµy. Dïsao hîp ®ång phÝ céng thªm ®Ó tr¸ch nhiÖm chÝnh cho viÖc kÕt thóc símçc yªu cÇu víi kh¸ch hµng.

Do ®Êy giai ®o¹n yªu cÇu ®îc ®Æc trng ë :- M©u thuÉn gi÷a ngêi ph¸t triÓn vµ kh¸ch hµng trong viÖc kÕt thóc

®Æc t¶ yªu cÇu.- BÊt ®ång vÒ çc dù to¸n söa ®æi vµ rµng buéc vµ còng ë :- Bèi rèi do tr¸ch nhiÖm chuyÓn giao vµ bè trÝ lùc lîng kh«ng chuyªn

m«n.Yªu cÇu kÕt thóc viÖc kh«ng ph¶i bao giê còng dÔ dµng vµ ®ßi hái kinh

nghiÖm kiªn nhÉn vµ kiªn quyÕt. §Êy lµ viÖc cña ngêi qu¶n lý dù ¸n métmÆt c¬ng quyÕt vµ døt kho¸t trong viÖc yªu cÇu çc bªn kÕt thóc yªu cÇuvÒ dù ¸n. §iÒu nµy ®îc thùc hiÖn tèt nhÊt khi gi¶i thÝch cho kh¸ch hµnglµ kh«ng kÕt thóc g©y ra chËm trÔ lÞch tr×nh vµ chËm trÔ lµ tèn kÐm.

4.2.2 Çc vÊn ®Ò trong pha yªu cÇu

12 Tõ kh¸ch hµng sö dông ë ®©y theo nghÜa réng nhÊt cña nã vµ liªn quan ®Õn tæ chøc mµ dù ¸n yªucÇu nh kh¸ch hµng bªn ngoµi, phßng tiÕp thÞ hay ngêi dïng.


65

§«i khi x¶y ra çc tranh chÊp, bÊt ®ång vµ lÉn lén biÓu thÞ kh«ng khÝcña giai ®o¹n yªu cÇu chÝnh lµ nguån gèi chñ yÕu cña çc vÊn ®Ò. Danhs¸ch th× dµi nhng nh÷ng vÊn ®Ò th«ng thêng nhÊt lµ :

- Thay ®æi yªu cÇu lu«n : Trong pha nµy, thêng cã luång thay ®æi cãvÎ v« tËn lµm cho viÖc thu thËp ®Æc ®iÓm yªu cÇu thªm khã kh¨n.

- ChÊp thuËn yªu cÇu vµ ký: pha nµy kh«ng thÓ hoµn tÊt nÕu kh«ng cãt liÖu yªu cÇu ®îc phª duyÖt chÝnh thøc.

- TÝnh kh¶ thi cña yªu cÇu : ®«i khi ®iÒu nµy khã x¸c ®Þnh tríc giai®o¹n thùc hiÖn.

- Bè trÝ nh©n sù : ViÖc s¾p xÕp thµnh viªn ®éi ngò ph¸t triÓn thÝch hîpcã thÓ lµ mét nhiÖm vô khã. ViÖc bè trÝ çc thµnh viªn ®éi ngò ph¶i ®îchoµn tÊt trong pha yªu cÇu.

- Cung cÊp thiÕt bÞ : Nh÷ng vÊn ®Ò ng©n s¸ch vµ s½n sµng sö dông ®îccã thÓ lµm ®øt ®o¹n kÕ ho¹ch bè trÝ thiÕt bÞ.

- Nh÷ng dù ¸n b¾t buécNÕu nh nh÷ng viÖc nµy cha ®îc ®©ú ®ñ th× chóng ph¶i ®îc hoµn

tÊt tríc khi kÕt thóc pha nµy.Nh chóng ta ®· thÊy, cã ®îc sù phª duyÖt chÝnh thøc vÒ ®Æc t¶ yªu

cÇu lµ nhiÖm vô khã kh¨n nhÊt cña giai ®o¹n nµy. Thêng çc yªu cÇutiÕn triÓn dÇn dÇn víi nhiÒu ph¬ng ¸n dù th¶o cña ®Æc t¶ tËp trung vµo tliÖu ®îc phª duyÖt cuèi cïng. Dï sao nÕu nh÷ng thay ®æi chñ yÕu ®îc®a ra liªn tôc th× sÏ khã lªn kÕ ho¹ch. Trong nh÷ng t×nh h×nh nh thÕ,viÖc t¹o nguyªn mÉu nhanh cã thÓ cã Ých nhÊt trong viÖc gióp kh¸ch hµngx¸c ®Þnh yªu cÇu.

TÝnh kh¶ thi cña yªu cÇu ph¶i ®îc x¸c ®Þnh nÕu cã thÓ tríc khi hoµntÊt çc yªu cÇu. Bao giê còng tèn kÐm khi ph¸t hiÖn nh÷ng yªu cÇu bÊtkh¶ thi trong qu¸ tr×nh nh÷ng pha sau nµy cña dù ¸n.

TÝnh kh¶ thi cña çc yªu cÇu cã thÓ trë nªn tèt h¬n nhê.- Sö dông nguyªn mÉu ®Ó thö nghiÖm yªu cÇu- Sö dông nhÊt thêi çc chuyªn gia vµo thñ tôc ph©n tÝch tÝnh kh¶ thi- Yªu cÇu phª duyÖt çc yªu cÇu thay thÕ nÕu yªu cÇu chÝnh kh«ng kh¶

thi.- T¹o ra nh÷ng yªu cÇu m¬ hå tuú theo mét sè kÕt qu¶. (thÝ dô bé nhí

®ñ, hay kh¶ n¨ng xö lÝ CPU cã s½n). BÊt kú chç nµo cã thÓ ®îc nh÷ngyªu cÇu m¬ hå hay kh¶ nghi ph¶i ®îc lo¹i bá. LËp kÕ ho¹ch dù ¸n tiÕntriÓn song song víi ph¸t triÓn çc yªu cÇu. Nh÷ng vÊ ®Ò liªn quan víi viÖcbè trÝ tµi nguyªn con ngêi vµ kü thuËt cã thÓ lµm dù ¸n tr× trÖ. T×m ®îcnh÷ng thµnh viªn tèt cho ®éi ngò bµo giê còng lµ mét vÊn ®Ò cho ngêiqu¶n lý dù ¸n. Dï sao, mét khi hä ®· ®îc bè trÝ vµ uû th¸c, thiÕt bÞ ph¸ttriÓn tho¶ ®¸ng ph¶i s½n sµng.Do ®ã nh÷ng vÊn ®Ò liªn kÕt víi viÖc cungcÊp thiÕt bÞ cµng trë nªn nghiªm träng h¬n khi ®éi ngò ph¸t triÓn lín lªn.

Nh÷ng vÊn ®Ò nh©n sù thêng cã thÓ gi¶i quyÕt b»ng çch:- Sö dông nh©n lùc t¹m thêi- T¨ng dÇn ®éi ngò sau nµy- HuÊn luyÖn nh©n lùc hiÖn cã.


66

Çc vÊn ®Ò thiÕt bÞ còng thÕ, cã thÓ ®îc gi¶i quyÕt b»ng çch:- Sö dông thiÕt bÞ t¹m thêi ( vay hay thuª).- Sö dông phÇn mÒm m« pháng thay thÕ cho thiÕt bÞ ®¾t tiÒn.- Cã ®îc ng©n s¸ch ban ®Çu tµi trî thiÕt bÞ ph¸t triÓn c¬ b¶n .Nh÷ng vÊn ®Ò thiÕt bÞ vµ nh©n sù thêng t¸c ®éng ®Õn dù to¸n vµ lÞch

tr×nh trong kÕ ho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n. NÕu thiÕt bÞ chËm hay nÕu bè trÝnh©n sù chËm th× dù to¸n sÏ cÇn ®îc xem l¹i vµ lÞch cÇn ®îc ®iÒuchØnh. Nh÷ng vÊn ®Ò nµy ®îc bµn chi tiÕt ë ch¬ng 9.

4.3 pha thiÕt kÕ.Trong pha thiÕt kÕ, çc yªu cÇu ®îc ph©n tÝch vµ ph¬ng ph¸p thùc

hiÖn ®îc x¸c ®Þnh. Pha yªu cÇu tríc ®©y ®Æt c©u hái “çi g×?”, pha thiÕtkÕ ®Æt c©u hái “thÕ nµo?” ViÖc tr¶ lêi cho c©u hái nµy ®îc cã trong tliÖu ®Æc t¶ thiÕt kÕ phÇn mÒm.

Pha thiÕt kÕ thêng ®îc chia l¹m hai pha riªng biÖt: thiÕt kÕ møc ®Ønhvµ thiÕt kÕ chi tiÕt. §êng ph©n chia gi÷a hai pha nµy ®îc ®Æt cã mét çig× ®ã kh«ng nhÊt thiÕt vµ c¨n cø ë møc ®é ph©n hÖ thèng thµnh çc thµnhphÇn (coi ch¬ng 6) h×nh 6.5 cho mét thÝ dô cña sù ph©n chia thiÕt kÕmét hÖ thèng thµnh thiÕt kÕ møc ®iÓm vµ thiÕt kÕ chi tiÕt.

Mét trong nh÷ng lîi thÕ trong viÖc sö dông hai pha thiÕt kÕ so víi thiÕtkÕ mét pha lµ ë chç thiÕt kÕ møc ®Ønh thø nhÊt cung cÊp mét mèc bæsung ë mèc ®ã cã thÓ ®¸nh gi¸ vµ phª duyÖt çch tiÕp cËn thiÕt kÕ . §iÒunµy lµ ®Æc biÖt quan träng ë çc dù ¸n võa vµ lín (nghÜa lµ h¬n 18 n¨mc«ng) mµ do ®ã nh÷ng sai lÇm thiÕt kÕ chñ yÕu ph¶i ®îc x¸c ®Þnh cµngsím cµng tèt. Khi t×m ®îc sai lÇm chñ yÕu ë cuèi pha thiÕt kÕ møc ®Ønhth× sÏ dÔ dµng söa nã h¬n lµ nÕu t×m thÊy nã sau khi toµn bé thiÕt kÕ ®·hoµn thanhf . H·y xÐt thÝ dô sau :

Mét hÖ th«ng phÇn mÒm ®ang ®îc thiÕt kÕ cho mét m¸y tÝnh ®Æc thïcã cÊu h×nh c¬ b¶n 8 megabai bé nhí vµ 256 mªgabai ®Üa cøng. Bé nhícã thÓ t¨ng thªm mét mªgabai vµ ®Üa cøng cã thÓ t¨ng thªm 256 mªgabai.ThiÕt kÕ ban ®Çu cña hÖ thèng ®îc ph¸t triÓn ®· kh«ng khíp vµo cÊuh×nh bé nhí c¬ b¶n vµ do ®ã hÖ thèng ®îc thiÕt kÕ ®Ó sö dông ovlray.ViÖc sö dông overlay lµ mét quyÕt ®Þnh thiÕt kÕ chñ yÕu vµ nã t¸c déng®Õn viÖc ®Þnh giê, tÝnh phøc t¹p sö dông bé nhí vµ ®Üa. NhiÒu quyÕt ®ÞnhthiÕt kÕ tiÕp theo chÞu ¶nh hëng cña quyÕt ®Þnh nay vÒ viÖc sö dôngoverlay. Ho¸ ra lµ sö dông overlay lµ mét quyÕt ®Þnh thiÕt kÕ tåi v× södông ®Üa còng cao. §iÒu ®ã cã nghÜa ph¶i cÇn ®Õn bé ®äc ®Üa 256mªgabai thø hai vµ râ rµng tèn kÐm h¬n 2 megabai phô cña bé nhí cÇncã ®Ó kh¾c phôc nhu cÇu vÒ ove rlay.

NÕu quyÕt ®Þnh vÒ ove rlay chØ ®îc ph¸t hiÖn lµ sai vµo cuèi giai ®o¹nthiÕt kÕ th× viÖc viÕt l¹i toµn bé thiÕt kÕ sÏ l¹i lµ cÇn thiÕt. CÊu h×nh m¸ytÝnh cã thÓ còng ph¶i thay ®æi vµ æ ®äc ghi ®Üa phô 256 megabai sÏ ph¶itr¶ l¹i (cho r»ng ngêi b¸n sÏ chÊp nhËn nã). Dï sao, nÕu quyÕt ®Þnh nµy®îc ph¸t hiÖn sím ngay trong thiÕt kÕ møc ®Ønh th× khèi lîng viÕt l¹i


67

sÏ lµ tèi thiÓu vµ nh thÕ sÏ cã c¬ may tèt h¬n lµ thay ®æi cÊu h×nh m¸ytÝnh tríc khi giao hµng.

Pha thiÕt kÕ t¹o c¬ së cho :- §êng mèc, hÖ thèng chñ yÕu thø hai cña hÖ thèng- Thùc hiÖn hÖ thèng ( giai ®o¹n sau)- Ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn ®îc cËp nhËt.Pha thiÕt kÕ t¹o nªn nh÷ng v¨n b¶n sau :- §Æc t¶ thiÕt kÕ (víi nh÷ng dù ¸n lín : ®Æc t¶ thiÕt kÕ møc ®Ønh vµ ®Æc

t¶ thiÕt kÕ chi tiÕt)- KÕ ho¹ch tÝch hîp- §Æc t¶ trêng hîp thö nghiÖm, m« t¶ chi tiÕt mçi thö nghiÖm møc

thÊp cho tõng ç thÓ.V¨n b¶n ®Æc t¶ thiÕt kÕ t¹o lËp ®êng mèc chñ yÕu thø hai cña dù ¸n.

Trêng hîp hai pha thiÕt kÕ th× ®Æc t¶ thiÕt kÕ chi tiÕt ®îc coi lµ ®êngmèc chñ yªó cña thiÕt kÕ vµ ®Æc t¶ thiÕt kÕ møc ®Ønh ®îc coi lµ ®êngméc thø yÕu (Çc ®êng mèc sÏ ®îc th¶o luËn ë ch¬ng 9).

Vµo cuèi pha nµy, nhiÒu çi cha biÕt cña dù ¸n l¹i trë nªn ®· biÕt, do®ã t¹o nªn c¶i tiÕn ®¸ng kÓ trong dù to¸n kÕ ho¹ch ph¸t triÓn çc th«ng sèph¸t triÓn dù ¸n kh¸c nhau nh tµi nguyªn vµ lÞch tÝch hîp vµ çc trênghîp thö nghiÖm thùc cho pha thö nghiÖm, giê ®©y cã thÓ ®îc lËp kÕho¹ch ®îc kÕ ho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n ®îc cËp nhËt do ®Êy cã thÓ coir»ng ë giai ®o¹n nay kÕ ho¹ch ®ã lµ ®¸ng tin cËy h¬n nhiÒu.

Theo thÕ, song song víi thiÕt kÕ cña hÖ thèng, çc ho¹t ®éng sau ®©ycòng tiÕn triÓn :

- NÒn t¶ng, tÝch hîp vµ ph¸t triÓn ®îc thiÕt lËp bao gåm mäi thiÕt bÞyªu cÇu cho ph¸t triÓn vµ tÝch hîp hÖ thèng .

- Dù to¸n ®îc c¶i tiÕn ®¸ng kÓ.- ph©n tÝch rñi ro cña dù ¸n ®îc duyÖt xÐt l¹i vµ cËp nhËt.- LÞch ph¸t triÓn cña hÖ thèng ®îc cËp nhËt.Mäi th«ng tin trªn ®îc ®a vµo trong viÖc söa ®æi míi chñ yÕu cña kÕ

ho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n.Pha thiÕt kÕ kÕt thóc víi viÖc ký kÕt t liÖu ®Æc t¶ thiÕt kÕ. §iÒu nµy

th«ng thêng x¶y ra trong viÖc duyÖt xÐt thiÕt kÕ chinh thøc, ®îc gäi lµduyÖt xÐt thiÕt kÕ cã phª ph¸n (CDR). NÕu mét ®Æc t¶ thiÕt kÕ møc ®Ønhtrung gian ®îc chuÈn bÞ, th× t liÖu nµy ®îc dõng ë viÖc duyÖt xÐt thiÕtkÕ s¬ bé (PDR) ban ®Çu.

4.3.1 BÇu kh«ng khÝ trong pha thiÕt kÕ.Pha thiÕt kÕ thêng lµ mét phÇn t¬ng ®èi l¹c quan vµ tin tëng cña dù

¸n ph¸t triÓn. Giai ®o¹n nµy ®Æc trng ë :- Sù nhiÖt t×nh : dù ¸n ®· cã ®µ, ng©n s¸ch ®· ®îc duyÖt vµ giê ®©y

®ang ®îc chi tiÒn vµ mét ®éi ngò ph¸t triÓn míi ®· yªn vÞ .- Sù chËm trÔ : nhiÒu thay ®æi trong yªu cÇu vµ thiÕt kÕ ®îc ®a vµo

do


68

- ý kiÕn chËm- tÝnh bÊt kh¶ thi cña yªu cÇu- Th«ng tin míi bæ sung- Sù bèi rèi : §éi ngò ph¸t triÓn nhanh, t«n ti dù ¸n vµ tr¸ch nhiÖm

cßn cha râ.Pha thiÕt kÕ, ®èi víi ngêi qu¶n lý dù ¸n, lµ thêi kú, tæ chøc trong thêi

gian ®ã c¬ cÊu ®éi ngò dù ¸n ®îc hoµn tÊt vµ viÖc ph©n tr¸ch nhiÖm ®·xong. Nh÷ng nhiÖm vô ®ã ph¶i ®îc ngêi qu¶n lý dù ¸n hoµn thanmhftríc khi kÕt thóc giai ®o¹n thiÕt kÕ v× sù lÉn lén cã thÓ cã trong hai pha®Çu cña dù ¸n kh«ng thÓ ®îc chuyÓn sang giai ®o¹n thùc hiÖn.

4.3.2 Nh÷ng vÊn ®Ò trong pha thiÕt kÕNh÷ng vÊn ®Ò chÝnh cña giai ®o¹n thiÕt kÕ liªn quan ®Õn :- Nh÷ng tranh c·i vÒ thiÕt kÕ kü thuËt- Khã kh¨n vÒ nh©n sù- Cung cÊp nguån lùc ph¸t triÓn- Çc quan hÖ kh¸ch hµngNh÷ng vÊn ®Ò thiÕt kÕ kü thuËt liªn quan c¶ ®Õn nh÷ng g× do çc yªu

cÇu bÊt kh¶ thi còng nh nh÷ng gid do nh÷ng quyÕt ®Þnh thiÕt kÕ vµ thùchiÖn phøc t¹p. ChÝnh trong pha thiÕt kÕ tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò ®ã ph¶i ®îcgi¶i quyÕt v× viÖc gi¶i quyªtd chóng sÏ trë nªn tèn kÐm h¬n khi dù ¸ntiÕn triÓn.

§«i khi, nh÷ng vÊn ®Ò nh©n sù ®îc chuyÓn tõ giai ®o¹n yªu cÇu tríc®©y. ViÖc tuyÓn ngêi cho mét sè nhiÖm vô lµ khã hay chËm do ®Êy quanträng cho ngêi qu¶n lý dù ¸n lµ ph¶i t×m çch bè trÝ nh©n viªn vµo mäivÞ trÝ dù ¸n çng sím cµng tèt thËm chÝ tríc nh÷ng ngêi hiÖn nay ®îcyªu cÇu. Trªn thùc tÕ, ®©y lµ mét thãi quen tèt trong viÖc b¾t ®©u bè trÝnh©n viªn vµo nh÷ng vÞ trÝ tríc ngµy mµ nh©n viªn ®ã thùc sù tham giadù ¸n . NhiÒu vÊn ®Ò liªn quan ®ªn viÖc cung c©ã nguån ùc ph¸t triÓn®îc tiÕn hµnh tõ giai ®o¹n tríc song ë pha nµy cña dù ¸n nh÷ng vÊn ®Ònµy thwng ®îc phèi hîp hoÆc víi nh÷ng ngêi b¸n hµng bªn ngoµi vµnh÷ng ngêi cung cÊp hoÆc thiÕt bÞ c«ng ty hiÖn cã mµ nã vÉn cßn rµngbuéc víi çc dù ¸n kh¸c. Nh ®· nªu tríc ®©y, nhiÒu nh÷ng vÊn ®Ò ®ãthêng cã thÓ ®îc gi¶i quyÕt b»ng cho vay hay thuª thiÕt bÞ. Dï sao t¸c®éng kh«ng lîi cña nh÷ng gi¶i ph¸p t¹m thêi nh thÕ l¹i t¨ng lªn khi dù¸n chuyÓn sang nh÷ng giai ®o¹n ph¸t triÓn tiªn tiÕn h¬n. Trªn thùc tÕ,nh÷ng gi¶i ph¸p ®ã, nÕu kh«ng ®îc xö lý thËn träng, cã thÓ dÉn ®Õnnh÷ng vÊn ®Ò míi :

- Thuª cã thÓ tèn kÐm vµ cã thÓ hao phÝ nh÷ng sè tiÒn ®¸ng kÓ ë ng©ns¸ch ph¸t triÓn.

- Vay nî (hay nî vay nh thêng ®îc gäi) cã thÓ bÞ thu l¹i, lµm chothµnh viªn cña ®éi ngò ph¸t triÓn kh«ng cã ph¬ng tiÖn ph¸t triÓn cÇnthiÕt.


69

- Nh÷ng gi¶i ph¸p thay thÕ t¹m thêi cã thÓ dÉn ®Õn chÊt lîng sót gi¶mvµ thêi gian ph¸t triÓn kÐo dµi. Rót côc ®iÒu nµy l¹i dÉn ®Õn t×nh tr¹nglÞch tr×nh bÞ trît

Mét sè vÊn ®Ò liªn quan kh¸ch hµng, ngêi s¶n xuÊt vÉn cßn cã thÓx¶y ra trong pha thiÕt kÕ. Víi nh÷ng yªu cÇu giê ®©y ®îc chÊp thuËn.PhÇn lín c¨ng th¼ng ®· gi¶m ®i nhng khi pha thiÕt kÕ kÕt thóc víi viÖctæng duyÖt chÝnh thøc, kh¸ch hµng chia xÎ tr¸ch nhiÖm vÒ thiÕt kÕ®ã.§iÒu nµy t¨ng thªm dÝnh lÝu cña kh¸ch hµng trong pha thiÕt kÕ vµ cãthÓ dÉn ®Õn nh÷ng bÊt ®ång vÒ hÖ thèng ph¶i ®îc thùc hiÖn thÕ nµo.

Nh÷ng lo¹i vÊn ®Ò ®ã ®îc gi¶i quyÕt tèt nhÊt b»ng çch chØ ®Þnh métthµnh viªn ®éi ngò (cã thÓ lµ ngêi qu¶n lý dù ¸n) hµnh ®éng nh mèiliªn l¹c víi kh¸ch hµng. §iÒu nµy gi¶m nh÷ng ®iÓm tiÕp xóc gi÷a ®éi ngòvµ kh¸ch hµng trong khi vÉn ®¶m b¶o r»ng kh¸ch hµng cã mét ®Þa chØduy nhÊt cho mäi yªu cÇu vµ nhËn xÐt.

4.4 Pha thùc hiÖn.Trong pha thùc hiÖn, çc m« ®un phÇn mÒm ®îc m· ho¸ vµ çc thö

nghiÖm ®¬n vÞ ban ®Çu ®îc tiÕn hµnh. Thö nghiÖm ®¬n vÞ ®îc ngêilËp tr×nh tiÕn hµnh trªn mçi m« ®un ç thÓ ngay sau khi m« ®un ®ã ®îcm· ho¸. Sau ®ã çc m« ®un ®îc bé phËn kiÓm tra chÊt lîng phÇn mÒmphª chuÈn vµ ®îc ®Ö tr×nh bé phËn kiÓm tra cÊu h×nh (coi ch¬ng 7 vÒth¶o luËn çc chøc n¨ng kiÓm tra ®ã). Sau ®ã bé phËn kiÓm tra cÊu h×nhchuyÓn çc m« ®un ®Ó hîp nhÊt.

§Æc t¶ thiÕt kÕ chi tiÕt vµ cÊu tróc tèt dÉn ®Õn viÖc lËp m· t¬ng ®èitr¬n chu vµ th¼ng b¨ng13. Theo thÕ viÖc lËp m· (hay lËp tr×nh) tho¹t k×thuû ®îc nhËn thøc lµ ®ång nghÜa víi ph¸t triÓn phÇn mÒm , nay ®· trëthµnh mét pha riªng rÏ trong chu tr×nh ph¸t triÓn phÇn mÒm . Trªn thùc tÕpha thùc hiÖn l¹i còng kh«ng lµ pha dµi nhÊt. Mét kinh nghiªm th«ngthêng ®Ò dù tÝnh çc pha cña chu tr×nh ph¸t triÓn phÇn mÒm sö dôngçch ph©n chia theo tØ lÖ 40-20-40 c«ng søc vµ thêi gian (coi b¶ng 4.1).§iÒu nµy cã nghÜa kho¶ng 40% thêi gian ®îc giµnh cho ®Æc t¶ (yªu cÇuvµ thiÕt kÕ ) 20% cho thùc hiÖn (lËp tr×nh vµ thö nghiÖm ®¬n vÞ) vµ 40&cho tÝch hîp vµ thö nghiÖm xu híng chung lµ t×m çch gi¶m 20% giµnhcho thùc hiÖn trong khi t¨ng 40% gianh cho ®Æc t¶ ? . Mét khÝa canh cñalËp luËn ®»ng sau tiÕp cËn ®ã lµ çc giai ®o¹n ph¸t triÓn sím h¬n Ýt tènkÐm h¬n çc giai ®o¹n sau. Çc pha ®Æc t¶ thêng cã nh©n lùc thÊp vµ ÝtthiÕt bÞ ph¸t triÓn h¬n pha thùc hiÖn. Còng vËy nh thêng ®· chøngminh khi c«ng søc ®îc giµnh nhiÒu h¬n cho yªu cÇu vµ thiÕt kÕ, pha tÝchhîp dÔ dµng h¬n vµ hiÖu qu¶ h¬n.

Pha thùc hiÖn lµ cÇu nèi çc pha thiÕt kÕ vµ tÝch hîp hÖ thèng vµthêng gèi ®Çu râ rÖt víi mçi mét trong hai pha ®ã (coi h×nh 4.5). t×nhtr¹ng gèi ®Çu sÏ thêng x¶y ra khi nhiÒu bé phËn cña thiÕt kÕ hÖ thèng

13 §iÒu nµy ®îc thuyÕt minh qua nhiÒu cè g¾ng ®Ó ph¸t triÓn çc m¸y sinh m· tù ®éng t¹o lËp m·tõ ®Æc t¶ thiÕt kÕ, coi Balyre 1985


70

®îc thùc hiÖn t¬ng ®èi nhanh ®Ó l¹i mét sè vÊn ®Ò thiÕt kÕ bá ngá métthêi gian kha kh¸. Trong nh÷ng trêng hîp ®ã gèi ®Çu cã thÓ rót ng¾n®¸ng kÓ lÞch ph¸t triÓn.

T×nh tr¹ng gèi ®Çu cña çc pha thiÕt kÕ vµ thùc hiÖn ®ßi hái ph¶i rÊtthËn trong trong viÖc ®¶m b¶o chØ nh÷ng m« ®un thiÕt kÕ hoµn chØnh®îc phª chuÈn ®Ó thùc hiÖn sím. Cã rñi ro lµ mäi thay ®æi chËm sau nµyvÒ thiÕt kÕ cña nh÷ng m« ®un ®ã cã thÓ ®ßi hái ph¶i lËp m· l¹i. Theo thÕl·ng phÝ tµi nguyªn . Còng cã rñi ro lµ thiÕt kÕ thay ®æi vµ m· kh«ng thay®æi. Dï sao nh÷ng rñi ro ®ã thêng vÉn n¾m b¾t ®îc tèt. Víi qui ho¹chvµ khèng chÕ kiÓm tra cÊu h×nh tèt nh÷ng vÊn ®Ò ®ã cã thÓ ®îc kh¾cphôc

T

H×nh 4.5Sù gèi ®Çu cña çc pha

MÆt kh¸c cña pha thùc hiÖn, t×nh tr¹ng gèi ®Çu cña lËp m· vµ Ých hîpthêng Ýt rñi ro vµ nÕu ®îc qui ho¹ch ®óng ®¾n cã thÓ lµ mét sù tiÕtkiÖm thêi gian tuyÖt h¶o. Tr×nh tù thùc hiÖn cña çc m« ®un ph¶i ®îcqui ho¹ch tèt ®¶m b¶o chóng ®îc ®a ra theo tr×nh tù yªu cÇu ®Ó tÝchhîp . §iÒu nµy còng cã nghÜa nh÷ng sai lÇm trong thùc hiÖn cã thÓ ®ÞnhvÞ trong qu¸ tr×nh tÝch hîp vµ ®îc håi tiÕp l¹i pha thùc hiÖn .

Pha thùc hiÖn bao gåm nh÷ng ho¹t ®éng chÝnh sau ®©y :- Ph¸t triÓn m· phÇn mÒm- ChuÈn bÞ cho sù tÝch hîp vµ thö nghiÖm hÖ thèng (giai ®o¹n sao)- ph¸t triÓn kÕ ho¹ch b¶o tr×Ngoµi m· hiÖn t¹i ®îc viÕt (v¸ mong ®îc b×nh tèt) mét sè t liÖu

kh¸c ®îc ph¸t triÓn trong pha nµy bao gåm :- Sæ ghi cña ngêi lËp tr×nh dÉn ghi l¹i çc quyÕt ®Þnh lËp m· nh÷ng

thö nghiÖm ®¬n vÞ vµ gi¶i ph¸p cho nh÷ng vÊn ®Ò thùc hiÖn .- KÕ ho¹ch b¶o tr× vµ thu thËp t liÖu, kÓ c¶ t liÖu cèt yÕu cÇn thiÕt

cho viÖc b¶o trÞ hÖ thèng.

Pha thiÕt kÕ

Pha thùc thi

Pha tÝch hîp


71

- Çc b¶n ban ®Çu vÒ t liÖu cho ngêi dïng, kÓ c¶ sæ tay tham kh¶ovµ híng dÉn cho ngêi ®iÒu hµnh.14

Trong pha thùc hiÖn, dù ¸n bíc vµo thêi kú ho¹t ®éng khÈn tr¬ng.NhiÒu ho¹t ®éng kh¸c diÔn ra bao gåm :

- Pha thiÕt kÕ ®îc hoµn tÊt sím trong qu¸ tr×nh pha thùc hiÖn .NÒn tÝch hîp ®îc ®Þnh vÞ vµ viÖc tÝch hîp b¾t ®Çu.NÒn cña thö nghiÖm (m«i trêng vµ thiÕt bÞ thö nghiÖm) ®îc ®Þnh vÞ

®Ó chuÈn bÞ cho viÖc thö nghiÖm hÖ thèng- Çc t×nh huèng cñi ro cã thÓ ®äc trë thµnh hiÖn thùc vµ khi ®ã çc

kÕ ho¹ch dù phßng bÊt tr¾c ®îc ®a vµo ho¹t ®éng.- KÕ ho¹ch dù ¸n ®îc duyÖt l¹i vµ cËp nhËt.

4.4.1 Bµu kh«ng khÝ trong pha thùc hiÖnNh chóng ta ®· thÊy, viÖc tæ chøc nh©n sù ®¹t ®Õn ®Ønh cao trong çc

pha thùc hiÖn vµ hîp nhÊt. Trong lóc thùc hiÖn bÇu kh«ng khi chÞu ¶nhhëng bëi nhiÒu ho¹t ®éng kh¸c tiÕn hµnh song song. Bµu kh«ng khÝ nµy®Æc trng ë .

- ¸p lùc ®îc tiÕp tôc vµ ®a ra çi g× ®ã. ®iÒu nµy thêng lµ kÕt qu¶cña viÑc gia t¨ng ®¸ng kÓ vÒ møc ®é t¨ng chi phÝ nhng vÉn cßn Ýt chØ ra®îc chi phÝ ph¸t triÓn.

- Tranh chÊp víi çc tæ chøc b¶o hiÓm chÊt lîng phÇn mÒm (SQA) vµkiÓm tra cÊu h×nh. Nh÷ng tranh chÊp nµy lµ do sù dÝnh lÝu gia t¨ng cñaçc tæ chøc gi¸m s¸t ®ã vµ vai trß cña hä trong viÖc thóc Ðp çc tiªuchuÈn vµ çc thñ thôc ph¸t triÓn cã tr×nh tù

- Hoath ®éng cña ®éi ngò ph¸t triÓn gia t¨ng chØ cßn th× giã cßn l¹itrong ngµy giao s¶n phÈm ®· tíi gµn vµ trë nªn thôc tiÔn h¬n.

Nãi chung, pha thùc hiÖn lµ thêi kú chuyÓn tiÕp tõ ®Æc t¶ sang x©ydùng. BÇu kh«ng khÝ tuú thuéc rÊt nhiÒu ë thµnh c«ng cña çc pha ®Æc t¶tríc ®©y vµ thµnh c«ng tr«ng ®îi ë çc pha tÝch hîp vµ thö nghiÖm.Nh÷ng nh©n tè ®ãng gãp bao gåm :

- Yªu cÇu cã thÓ cßn cha ®îc x¸c ®Þnh ®Çy ®ñ.- Tµi nguyªn kh«ng ®ñ ®îc bè trÝ- Thêi gian ph¸t triÓn kh«ng ®ñ.- Mét sè vÊn ®Ò kü thuËt cã thÓ cßn cha ®îc gi¶i quyÕt- Hç trî qu¶n lý cã thÓ thiÕu- Quan hÖ kh¸ch hµng cã thÓ c¨ng .

4.4.2 Nh÷ng vÊn ®Ò trong pha thùc hiÖnNÕu pha thiÕt kÕ ®îc thùc hiÖn tèt, hÇu hÕt nh÷ng vÊn ®Ò kü thuËt

ph¶i ®îc gi¶i quyÕt vµo cuèi dît thiÕt kÕ. NÕu kh«ng ®îc nh thÕ cãthÓ dÉn ®Õn lÉn lén do sù cÇn thiÕt ph¶i lËp tr×nh vµ gi¶i quyÕt ®ång thêi

14NhiÒu tiªu chuÈn m« t¶ néi dung cña t liÖu cã ®îc trong dù ¸n phÇn mÒm. USMilstd- 2167a

(1988a) ®Æc biÖt dÏ hiÓu vµ chi tiÕt. Coi ch¬ng 8 vÒ th¶o luËn chung çc tiªu chuÈn ph¸t triÓn phÇnmÒm


72

nh÷ng vÊn ®Ò kü thuËt. nh÷ng t×nh huèng nh thÕ thêng r¬i vµo ph¬ngph¸p m· vµ ®Þnh vÞ (coi h×nh 4.1)

Çc vÊn ®Ò kh¸c cña giai ®o¹n thùc hiÖn bao gåm :- Çc thay ®æi phót chãt : §©y lµ mét vÊn ®Ò chØ cã thÓ ®îc gi¶i quyÕt

b»ng çch ®¶m b¶o thñ tôc khèng chÕ çc thay ®æi mét çch nghiªm ngÆtvµ cã tr×nh tù

- Giao tiÕp vµ phèi hîp gi÷a çc thµnh viªn ®éi ngò, vÊn ®Ò nµy ®ÆcbiÖt nghiªm träng trong çc dù ¸n lín

- KiÓm tra vµ ®iÒu khiÓn çc chñ thÇu phô vµ ngêi phô vµ ngêi b¸nhµng .

Luèng thay ®æi lµ tai häa cña c«ng tr×nh nãi chung vµ cña ph¸t triÓnphÇn mÒm nãi riªng. Râ rµng thay ®æi ph¶i ®îc phÐp trong mét chõngmøc nhng luång thay ®æi kh«ng kiÓm so¸t ®îc cã thÓ lµm cho dù ¸nsôp ®æ. (quÞ).

C÷ng cã nguy c¬ lµ ë çc ®éi ngò lín, mét sè thµnh viªn cã thÓ kh«ngnhËn thøc ®îc mét thay ®æi ®Æc biÖt.

TruyÒn th«ng chÝnh thøc khi ®ã ®îc x¸ ®Þnh gi÷a çc ®éi nhá.Trong mét sè trêng hîp çc hÖ con cã thÓ ®îc uû th¸c cho nh÷ng

chñ thÇu phô. Dï sao viÖc khèng chÕ nh÷ng chñ thÇu phô vµ nh÷ng ngêib¸n cã thÓ trë thµnh mét c«ng viÖc trän thêi gian. Nh÷ng b¸o ço miÖngvµ viÕt Ýt khi lµ ®ñ, nh÷ng cuéc th¨m viÕng thêng xuyªn t¹i chç ph¸t trÓnthêng lµ cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o tÝnh s½n sµng cña th«ng tin chÝnh x¸c.Trong nh÷ng trêng hîp ®ã, ngêi s¶n xuÊt trë thµnh kh¸ch hµng tronghÖ víi ngêi b¸n hay chñ tÇu phô.

4.5 Pha tÝch hîp vµ thö nghiÖm.Trong çc pha tÝch hîp vµ thö nghiÖm, çc m« ®un phÇn nÒn ®îc phèi

hîp thµnh mét hÖ duy nhÊt vµ tÝnh chøc n¨ng cña hÖ ®îc thö nghiÖm vÒmÆt ®¸p øng víi yªu cÇu. TÝch hîp b¾t ®Çu b»ng d¹ng ban ®Çu cña hÖthèng mµ hÖ thèng nµy t¨ng dÇn vÒ chøc n¨ng cho ®Õn khi mét thÖ thèng®Çy ®ñ ®îc l¾p gép l¹i . Sau ®ã mçi giai ®o¹n thö nghiÖm ®¸nh gi¸o sùhoµn thiÖn cña hÖ thèng nh»m minh ®Þnh çc vÊn ®Ò ph¶i chØnh lý tríckhi hÖ thèng cã thÓ ®îc ®a ra.

Giai ®o¹n tÝch hîp vµ thö nghiÖm t¹o cã së cho :- ViÖc x©y dùng hÖ th«ng phÇn mÒm tõ çc thµnh phÇn phÇn mÒm

kh¸c nhau.- TÝch hîp thiÕt bÞ phÇn mÒm vµ phÇn cøng- X¸c ®Þnh xem hÖ thèng cã ®îc x©y dùng theo nh÷ng ®Æc t¶ yªu cÇu

hay kh«ng-T¹o ra chÊt lîng cña hÖ thèng.Pha nµy thêng ®îc ph©n lµm hai pha riªng biÖt vµ kh¸ song song :

Pha tÝch hîp vµ pha thö nghiªm. trong nh÷ng dù ¸n lín, sù ph©n chia nµythêng lµ cÇn thiÕt ®Æc biÖt khi viÖc thö nghiÖm ®îc mét nhãm riªngbiÖt ®éc lËp tiÕn hµnh (®éi ngò thö nghÖm ®éc lËp) lµm viÖc s¸t çnh víi


73

nh÷ng ngêi s¶n xuÊt. trong nh÷ng dù ¸n nhá, ®iÒu hîp lý ®¾ng sau sùphèi hîp cña hai ho¹t ®éng vµo mét pha lµ sù tÝch hîp kh«ng thÓ thµnhc«ng nÕu kh«ng cã thö nghiÖm réng r·i ®îc tiÕn hµnh song song. do ®ÊynÕu hai ho¹t ®éng ®ã ®îc cïng mét ®éi ngò thùc hiÖn, thêng tèt nhÊt lµphèi hîp chung trong mét pha duy nhÊt (coi ch¬ng 7 cã th¶o luËn chitiÕt h¬n vÒ ®éi ngò thö nghiÖm phÇn mÒm).

Cã nhiÒu kü thuËt vµ ph¬ng ph¸p tÝch hîp- Tõ trªn xuèng- Tõ díi lªn

vµ mét çch tiÕp cËn lý thó ®îc gäi lµ- Tõ trong raTiÕp cËn trfªn xuèng ®ßi hái cèt lâi cña hÖ thèng (thêng lµ çc m«

®un ®uÒu hµnh trung t©m) ph¶i ®îc thùc hiÖn tríc. Råi chóng ®îcphèi hîp mét hÖ thèng cùc nhá sö dông nh÷ng thñ tôcvá rçng thay choçc m« ®un cha ®îc thùc hiÖn. Nh÷ng vá rçng ®ã cña m· tr¶ l¹i nh÷nggi¸ trÞ cè ®Þnh vµ ch¼ng cã tÝnh l«gic g× c¶, thêng ®îc gäi lµ cuèng. Sau®ã çc cuèng ®îc thay dÇn b»ng çc m« ®un thùc, theo mét çch x©ydùng t¨ng tiÕn cã kÕ ho¹ch tèt cña hÖ thèng sao mçi lÇn thÖ th«ng ®a ramíi, l¹i t¨ng thªm nhiÒu chøc n¨ng h¬n.

TiÕp cËn díi lªn b¾t ®Çu tõ çc m« ®un ç thÓ ë cÊp thÊp nhÊt (thÝ dô :- bé ®iÒu khiÓn ®Çu vµo ®Çu ra, bé ®Þnh khu«n,d¹y thao t¸c,d÷ liÖu, bé®èi tho¹i ngêi dïng,m¸y v.v..) vµ dÇn dÇn gÐp chóng thµnh nh÷ng nhãmmçi lóc mçi lín h¬n cho ®Õn khi toµn bé hÖ thèng ®îc ghÐp l¹i.

- Çch tiÕp cËn díi lªn Ýt khi ®îc khuyªn dïng lµm chiÕn tÝch hîp dÔhiÓu, trong hÇu hÕt trêng hîp çch tiÕp cËn trªn xuèng ®Ô h¬n vµ tùnhiªn h¬n. Dï sao trªn thùc tÕ, hÇu hÕt çc chiÕn lîc tÝch hîp hÖ thèngthµnh c«ng lµ mét phèi hîp cña çch tiÕp cËn trªn xuèng vµ l¸c ®¸c ®«ichç theo çch tiÕp cËn tõ díi lªn.

TÝch hîp tõ trong ra (indide out integration) lµ th«ng thêng trong sùph¸t triÓn cña çc hÖ c¬ së d÷ liÖu lín khi çc cÊu tróc file néi bé ®îcx©y dùng tríc sau ®ã lµ logic xö lý d÷ liÖu vµ cuèi cïng giao diÖn víicon ngêi. tiÕp cËn nµy lµ tèt nhÊt khi hÖ thèng vÒ mÆt logic lµ çc tÊngchøc n¨ng kÕ tiÕp nhng ®iÓm yÕu chÝnh cña nã lµ giao diÖn víi conngêi l¹i thêng lµ ®îc tÝch hîp cuèi cïng. §iÒu nµy cã thÓ ®ßi hái viÕtm· thö nghiÖm t¹m thêi ®Ó ®Çu ra cã thÓ ®îc duyÖt xÐt l¹i. Do ®Êy thönghiÖm thêng chËm h¬n vµ khã h¬n so víi tiÕp cËn tõ trong ra.ViÖc thönghiÖm b¾t ®Çu b»ng viÖc tÝch hîp vµ tiÕp tôc tíi khi cuèi cïng hÖ thèng®îc bµn gi¸o cho kh¸ch hµng. Çc lo¹i thö nghiÖm bao gåm :

- Thö nghiÖm tÝch hîp : Thùc hiªn b»ng çc m¸y tÝch hîp cña hÖthèng.

- Thö nghiÖm ®éc lËp : Thùc hiÖn b¬i nhãm thö nghiÖm bªn ngoµi ®Ó®¶m b¶o thö nghiÖm kh¸ch quan kh«ng thiªn lÖch.

- Thö nghiÖm l¾p ®Æt . §iÒ u nµy bao gåm thö nghiÖm hoµn thiÖnchung. ®ßi hái khi mµ mét phiªn b¶n cña hÖ thèng ®Çu tiªn ®îc l¾p ®Æt


74

trong mét m«i trêng ®iÒu hµnh. NhiÒu hÖ thèng bao gåm mét bé thönghiÖm l¾p ®Æt ®Ó ®¶m b¶o hÖ thèng ®îc l¾p ®Æt thµnh c«ng .

- Thö nghiÖm alpha vµ bªta.çc thö nghiÖm nµytiÕn hµnh trong hÖ thèng trong mét m«i trêng thùc

(kh«ng ph¶i thö nghiÖm trong phßng thÝ nghiÖm test). Thö nghiÖm alphathö nghiÖm hÖ thèng kh«ng cã d÷ liÖ sèng. Thö nghiÖm beta thö nghiÖmhÖ thèng cã sö dông d÷ liÖu sãng cã gi¸m s¸t thêng xuyªn ®Ó chØnh lýmäi vÊn ®Ò cã thÓ ph¸t sinh.

- Thö nghiÖm nghiÖm thu. §©y lµ cét mèc cuèi cïng cña dù ¸n vµ sùhoµn tÊt th¾ng lîi cña nã cã nghÜa l¸ sù nghiªm thu cña kh¸ch hµng vÒs¶n phÈm ®îc ph¸t triÓn.

Vµo lóc kÕt thóc pha tÝch hîpvµ thö nghiÖm mäi t liÖu ph¶ ®©ú ®ñ vµs½n sµng ®Ó giao bao gåm :

- T liÖu b¶o tr×- T liÖu cña ngêi dïng cuèi cïng- Mäi t l;iÖu ph¸t triÓn cËp nhËt- T liÖu thö nghiÖm vµ b¸o ço thö nghiÖmSong song víi tÝch hîp vµ thö nghiÖm, çc ho¹t ®éng qu¶n lý vµ kh«ng

ph¸t triÓn sau ®©y diÔn ra :- LËp ng©n s¸ch cuèi cïng cña dù ¸n, phÝ tæn cho çc thay ®æi (ph¸t

minh) ®îc x¸c ®Þnh ho¹t déng dù phßng rñi ro ®îc ®¸nh gi¸ vµ ng©ns¸ch ®îc cËp nhËt .

- ViÖc huÊn luyÖn ®îc tiÕn hµnh cho ngêi dïng, ngêi vËn hµnh,kh¸ch hµng, ngêi l¾p ®Æt, kü s b¶o tr× vµ sü s tiÕp thÞ.

- §Þa ®iÓm l¾p ®Æt ®îc chuÈn bÞ vµ h¹ tÇng cã së cho phÇn cøng cµthiÕt bÞ ®Æc biÖt ®îc lËp kÕ ho¹ch vµ l¾p ®Æt.

- Qui m« ®éi ngò ph¸t triÓn ®îc gi¶m ®i.

4.5.1 BÇu kh«ng khÝ trong pha tÝch hîp vµ thö nghiÖmCho ®Õn ®iÓm nµy trong vßng dêi cña dù ¸n v¨n b¶n ®· ®îc so¹n

th¶o, m· ®îc ph¸t triÓn vµ thiÕt bÞ ph¸t triÓn ®îc l¾p ®Æt kh«ng kÓ çcnguyªn mÉu th× chela cã chøc n¨ng nµo lµ ®· ®îc ph¸t triÓn xong phatÝch hîp vµ thö nghiÖm b¾t ®Çu lóc chi phÝ nh©n sù vµ ng©n s¸ch ®¹t ®Ønhcao. Do ®Êy hîp nhÊt vµ thö nghiÖm thêng ®îc biÓu thÞ b»ng :

- ¸p lùc cã ®îc çi g× lµm viÖc . §iÒu nµy ®· b¾t ®Çu trong pha thùchiÖn tríc ®©y vµ giê ®ang gia t¨ng. Qu¶n lý ®· Ýt nh×n thÊy mét chótthùc chÊt ®Ó biÖn minh cho ®Çu t cña hä. Mäi chËm trÔ lÞch tr×nh ë ®iÓmnµy cã thÓ nghiªm träng quan träng ®èi víi ngêi qu¶n lý dù ¸n,lµ ph¶it¹o ®îc phiªn b¶n ban ®Çu cña hÖ thèng cµng sím cµng tèt.

- ¸p lùc hoµn thµnh dù ¸n. ¸p lùc nµy xuÊt hiÖn vµo lóc cuèi dù ¸n vµtrë thµnh m·nh liÖt h¬n nÕu lÞch tr×nh b¾t ®Çu trît.

- Qu¸ thêi h¹n. Thêi gian cña lÞch thêng hay nguy cÊp h¬n lµ thêi giêph¸t triÓn (thó dô çc th¸ng c«ng). Gi¶i ph¸p ®Çu tiªn cho viÖc trît lÞchtr×nh thêng lµ lµm thªm giê.


75

- Tranh chÊp víi kh¸ch hµng. Cuèi cïng kh¸ch hµng cã thÓ nh×n thÊyphiªn b¶n ban ®Çu cña çi mµ s¶n phÈm sÏ cã d¸ng vÎ thÕ nµo. VÒ ®iÒunµy, cã nh÷ng lý gi¶i yªu cÇu kh¸c nhau n¶y sinh ra vµ thêng cÇn ®îcgi¶i quyÕt ë cÊp qu¶n lý cao h¬n.

- ThÊt väng. Nh÷ng gi¶i ph¸p cho çc vÊn ®Ò tÝch hîp vµ çc lçi thùchiªn thêng khs n¾m b¾t vµ cã thÓ ®ßi hái trë l¹i pha thiÕt kÕ.

Pha tÝch hîp vµ thiÕt kÕ vÉn lµ khã lËp kÕ ho¹ch nhÊt. §ã còng l¹i lµquan träng nhÊt trong lËp kÕ ho¹ch v× hiÖn ®· cã qñ tr¸nh ®îc tèt nhÊtkhi ®¶m b¶o.

- ThiÕt kÕ tèt- KÕ ho¹ch lËp m· m«®un hiÖu qu¶- §éi ngò ph¸t triÓn cã tæ chøc tèt- Mét kÕ ho¹ch tÝch hîp tèt -Nªn cho tÝch hîp vµ thö nghiÖm lµ tÝch hîp

4.5.2 Nh÷ng vÊn ®Ò trong pha tÝch hîp vµ thö nghiÖmChÝnh lµ trong pha tÝch hîp vµ thö nghiÖm hÒu hÕt nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t

triÓn xuÊt hiÖn. Nh÷ng sù cè m« t¶ tríc ®©y trong dù ¸n nh lµ çc rñi roth× b©y giê ®· thµnh hiÖn thùc vµ nh÷ng vÊn ®Ò bÊt ngê kh¸c n¶y sinhkh«ng thÓ tr¸nh ®îc . Nh÷ng vÊn ®Ò ®ã gåm :

- Ph¸ s¶n vµo phót chãt : sai lÇm thiÕt kÕ vµ nh÷ng vÊn ®Ò thùc hiÖnn¶y sinh. §ã lµ nh÷ng lo¹i vÊn ®Ò khã kh¸m ph¸ nÕu kh«ng cã phiªn b¶nvËn hµnh cña hÖ thèng. Dp ®Êy chóng kh«ng ®îc ph¸t hiÖn sím trong dù¸n.

- Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ bªn thø ba kÓ c¶ giao chËm vÒ phÝa ngêi b¸n vµchñ thÇu phô vµ khuyÕt tËt trong hÖ thèng phô vµ thµnh phÇn cña hä

- Thay ®æi phót chãt. VÊn ®Ò nµy tån t¹i ë mäi pha nhng cµng trë nªnnghiªm träng h¬n khi dù ¸n çng tiÕn triÓn. Giê ®©y thay ®æi trë nªn tènkÐm h¬n.

- Vît qu¸ ng©n s¸ch (thËm chÝ, béi chi) vÊn ®Ò nµy lµ do nh÷ng thay®æi vµ sai lÇm thiÕt kÕ còng nhu sai lÇm trong qui ho¹ch dù ¸n.

- Nh÷ng vÊn ®Ò ®éng viªn nh©n sù. §iÒu nµy thêng x¶y ra vµo cuèi dù¸n trong çc giai ®o¹n thö nghiÖm cuèi cïng.

- Nh÷ng vÊn ®Ò nghiÖm thu dù ¸n. VÊn ®Ò nµy ®Æc biÖt phæ biÕn lënh÷ng dù ¸n gi¸ cè ®Þnh (coi ch¬ng 3) khi çc tranh chÊp n¶y sinh liªnquan ®Õn viÖc hoµn thµnh dù ¸n

NhiÒu nh÷ng vÊn ®Ò ®ã cã thÓ tr¸nh ®îc hay Ýt ra tÝnh nghªm trängcña chóng cã thÓ gi¶m ®i khi chuÈn bÞ ®ãn chóng sím trong dù ¸n chÝnhv× qu¶n lý rñi ro bao gåm c¶ chuÈn bÞ kÕ ho¹ch dù phßng trong trênghîp sù cè rñi ro diÔn ra th× tÝnh nghiªm träng cña bÊt cø vÊn ®Ò nµothêng cã thÓ ®îc gi¶m ®i khi cã kÕ ho¹ch cho nã.

Nh ®· th¶o luËn tríc ®©y, thay ®æi lµ kh«ng tr¸nh khái vµ ®îc xö lÝtèt nhÊt nhê c¬ chÕ khèng chÕ çc thay ®æi cã trËt tù.


76

§iÒu nµy cã nghÜa kh«ng cã thay ®æi nµo kh«ng ngo¹i lÖ cã thÓ ®îcchÊp nhËn trõ phi ®îc ®Ö tr×nh th«ng qua çc kªnh khèng chÕ thay ®æi.

Qui ho¹ch cho nh÷ng thÊt b¹i ë phót chãt vµ sai lÇm thiÕt kÕ l¹i cµngkhã kh¨n h¬n. Gi¶i ph¸p fth«ng thêng cho nh÷ng lo¹i vÊn ®Ò nµy lµchÊp nhËn r»ng thÊt b¹i vµ sai lÇm lµ kh«ng tr¸nh ®îc . §iÒu nµy cãnghÜa chóng ph¶i ®îc tÝnh ®Õn trong lÞch tr×nh dù ¸n ngay dï chóngkh«ng thÓ ®îc minh ®Þnh tríc. Çch cæ truyÒn trong viÖc lËp lÞch çcvÊn ®Ò cha biÕt lµ thªm mét phÇn tr¨m cè ®Þnh vµo lÞch tr×nh ph¸t triÓn.Kinh nghiÖm lµ céng thªm 30% cho nh÷ng chËm trÓ kh«ng lêng ®îcvµ nh÷ng vÊn ®Ò kh«ng dù kiÕn ®îc mÆc dï mét tæ chøc ph¸t triÓn sÏcuèi cïng tÝch luü th«ng tin cÇn thiÕt x¸c ®Þnh nh÷ng dù phßng lÞch tr×nhcña riªng m×nh, b¶ng 4.2 lµ mét khëi ®iÓm tèt. Ch¬ng 10 th¶o luËn vÒnh÷ng biÖn ph¸p phùc t¹p h¬n nh»m c¶i tiÕn dù to¸n dùa trªn lo¹i dù ¸n®îc ph¸t triÓn.15

Lo¹i phÇn mÒm Bæ sung vµo lÞch tr×nh

HÖ thèng xö lý d÷ liÖu th¬ng m¹i nhá 10%HÖ thèng xö lý d÷ liÖu th¬ng m¹i lo¹i võa 15%HÖ thèng xö lý d÷ liÖu th¬ng m¹i lo¹i lín 20%HÖ thèng truyÒn th«ng 33%Çc hÖ thèng khoa häc, bé biªn dÞch v.v. 25%Çc hÖ thèng®iÒu hµnh 25%Çc hÖ thèng thêi gian thùc 33%Çc giao diÖn cña ngêi dïng 15%Ph¸t triÓn phÇn cøng,phÇn mÒm 35%

B¶ng 4.2Nh÷ng nh©n tè dù phßng lÞch tr×nh cña dù ¸n phÇn mÒm

4.6 Pha b¶o tr×Pha b¶o tr× hoµn tÊt chu kú ph¸t triÓn phÇn mÒm vµ dÉn ®Õn viÖc cung

cÊp cho thÞ trêng s¶n phÈm phÇn mÒm hoµn chØnh víi viÖc ph¸t triÓn s¶nphÈm míi. Tõ b¶o tr× phÇn mÒm lµ cã thÓ g©y tranh c·i v× nã bao hµmnhu cÇu söa ch÷a ®· bÞ h. Trong çc hÖ thèng c¬ häc hay ®iÖn tö, viÖcb¶o tr× cã thÓ ®ßi hái söa ch÷a hay thay thÕ nh÷ng thµnh phÇn bÞ h h¹ivµ viÖc b¶o tr× dù phßng cã thÓ ®ßi hái viÖc dÞch vô víi çc thµnh phÇnphßng ngõa h háng. Dï sao phÇn mÒm kh«ng h. Bé m¸y mang phÇn

15HiÖu qu¶ cña çc nh©n tè lËp lÞch cã thÓ ®îc c¶i tiÕn b»ng çch ph©n dù ¸n ra nhiÒu thµnh phÇn

(thÝ dô xö lý d÷ liÖu truyÒn th«ng , thêi gian thùc v.v.) vµ vËn dông çc nh©n tè thÝch hîp vµo mçi lo¹ithµnh phÇn kh¸c nhau.


77

mÒm cã thÓ h nhng b¶n th©n phÇn mÒm xÏ kh«ng thay ®æi16 nÕu kh«ngcã can thiÖp cña con ngêi.

§Þnh nghÜa cña IEEE vÒ b¶o tr× phÇn mÒm (IE E 19876) bao gåm c¶viÖc hiÖu chØnh lçi ®· cã trong phÇn mÒm tríc khi ®îc giao hµng. Còngnh nh÷ng thay ®æi nh»m c¶i tiÕn cho hoµn mü hay thÝch øng sn¶ phÈmvíi mét m«i trêng bÞ ®æi.

Hai ho¹t ®éng kh¸c lµ mét phÇn cña b¶o dìng ®ã lµ- Duy tr× th«ng tin cËp nhËt-CËp nhËt nh÷ng líp huÊn luyÖn ngêi dïngKh«ng gièng nh b¶o tr× phÇn cøng, kh«ng cã mét ho¹t ®éng nµo trong

®ã l¹i lµm cho phÇn mÒm trë l¹i tr¹ng th¸o ban ®Çu cña nã.§iÒu tr¸i l¹i míi hoµn toµn ®óng : môc tiªu ë ®©y lµ söa ®æi phÇn mÒm

söa ®æi phÇn mÒm bao gåm mäi ®Æc ®iÓm cña ph¸t triÓn phÇn mÒm.Nh÷ng ®iÒu söa ®æi cÇn ®îc m« t¶, thiÕt kÕ, thùc hiÖnm hoµ nhËp vµ thönghiÖm chÝnh thøc, vµ tÊt nhiªn,nh÷ng söa ®æi cÇn ®îc t¸i trî . Do ®Êy®ã lµ thùc hµnh c«ng tr×nh v÷ng ch¾c ®Ó thùc hiÖn giai ®o¹n b¶o tr× coinh mét lo¹t nh÷ng dù ¸n phÇn mÒm nhá.

KiÓm tra cÊu h×nh lµ ®Æc biÖt quan träng trong thêi gian b¶o tr× ®Ó qu¶nlý nh÷ng thay ®æi víi phÇn mÒm vµ kiÓm tra nh÷ng ®ît ph¸t hµnh vµphiªn b¶n cña hÖ thèng. §iÒu nµy ®¶m b¶o nh÷ng ®ît ph¸t hµnh ®Þnh kúcã trËt tù cña phÇn mÒm vµ tr¸nh ®îc hç trî phiªu lu vµ cè ®Þnh t¹i chçcã thÓ trë thµnh c¬n ¸c méng c«ng tr×nh.

Qu¶n lý dù ¸n kh«ng ph¶i bao giê còng ®îc tiÕn hµnh tõ ph¸t triÓns¶n phÈm phÇn mÒm sang giai ®o¹n b¶o tr× b¶o tr× ®ßi há mét ®éi nháh¬n nhiÒu vµ qu¶n lý kiÓu kh¸c. Trªn thùc tÕ, mét nhãm b¶o tr× duy nhÊtcã thÓ ®îc thiÕt lËp ®Ó b¶o tr× nhiÒu s¶n phÈm víi qu¶n lý chung, khèngchÕ cÊu h×nh kü s l¾p ®Æt vµ hiÖn trêng vµ b¶o tr× t liÖu.

T liÖu cÇn ®îc cËp nhËt trong giai ®o¹n nµy bao gåm :- T liÖu ph¸t hµnh phiªn b¶n- Çc b¸o ço vÊn ®Ò- Mäi t liÖu ph¸t triÓn- Mäi t liÖu cña ngêi dïng- nhËt ký b¶o tr× vµ b¸o ço dÞch vô kh¸ch hµngB¶o tr× ®îc tiÕp ®äc chõng nµo s¶n phÈm phÇm mÒm ®îc l¾p ®Æt vµ

ho¹t ®éng. Khi hÖ thèng giµ ®i, çc kÕ ho¹ch ®îc chuÈn bÞ cho mét dù¸n ph¸t triÓn míi thay thÕ cho hÖ thèng l·o ho¸. Vµo lóc ®ã, çc cè g¾ngb¶o tr× ®îc gi¶m tíi møc tèi thiÓu do kú väng lµ mäi söa ®æi yªu cÇu vµhiÖu chØnh sai kü thuËt sÏ ®îc cã trong hÖ thèng míi.

4.6.1 BÇu kh«ng khÝ trong pha b¶o tr×

16 Theo mét nghÜa nµo ®ã, phÇn mÒm cã thÓ ®îc coi lµ ®ang thay ®æi nÕu do sai sãt vÒ con rÖp haythiÕt kÕ nã tù söa ®æi (gäi lµ bÞ tÊn c«ng). §iÒu nµy cã thÓ phßng ®îc khi lu gi÷ phÇn mÒm trongROM (bé nhí chØ ®äc)


78

Trong nhiÒu trêng hîp, b¶o tr× kh«ng t¹o ra th¸ch ®è ph¸t triÓn míi.®iÒu nµy cã thÓ dÉn ®Õn ®éi ngò b¶o tr× kh«ng æn ®Þnh víi sè kü sthêng xuyªn nhËp vµ rêi bá ®éi ngò. Dï sao b¶o tr× cã thÓ t¹o ra nhiÒuth¸ch ®è ch¼ng h¹n nhËn biÕt nh÷ng vÊn ®Ò gay cÊn, t¹o ra gi¶i ph¸p vµgîi ý çc c¶i tiÕn. Nãi chung, giai ®o¹n b¶o tr× ®Æc trng ë.

- ThiÕu nhiÖt t×nh, trong nhiÒu trêng hîp, do thiÕu th¸ch ®è kü thuËtx¸c ®Þnh cô thÓ.

- ¸p lùc t¹o ra ®Þnh vÞ nhanh chãng. Trong m«ut m«i trêng b¶o tr× cãtrËt tù, hiÖu chØnh vÊn ®Ò thêng hiÕm khi nhanh ®îc .

- Vì méng do thiÕu ng©n s¸ch ®Çy ®ñ. Çc ho¹t ®éng b¶o tr× kh«ngph¶i bao giê còng ®îc c«ng nhËn lµ quan träng vµ do ®ã thêng kh«ng®ñ ng©n s¸ch ®Ó chi

4.6.2 Nh÷ng vÊn ®Ò trong pha b¶o tr×Nh chóng ta ®· thÊy, b¶o tr× phÇn mÒm bao gåm mäi pha cña toµn bé

dù ¸n ph¸t triÓn. Do ®ã nhiÒu vÊn ®Ò ph¸t triÓn thêng thÊy trong çc phaph¸t triÓn c¬ b¶n l¹i còng lµ th«ng thêng trong pha b¶o tr×.

Çc vÊn ®Ò kh¸c ®Æc trng cho pha nµy bao gåm :-Kh«ng ®ñ kü s b¶o tr× cã ®ñ kiÕn thøc do khã kh¨n trong viÖc tuyÓn

kü s tù nguyÖn nhËn c«ng viÖc b¶o tr×- Nh÷ng vÊn ®Ò ng©n s¸ch liªn kÕt víi nh÷ng ph¸t hµnh míi cña hÖ

thèng.- Ch¾p v¸ ch»ng ®ôp cña hÖ thèng hiÖn cã. Sau mét thêi gian, ngay c¶

thñ tôc b¶o tr× cã trËt tù còng cã thÓ t¹o ra mét hÖ thèng phÇn mÒm ch¾pv¸. §iÒu nµythêng nh¾c nhë sù ph¸t triÓn hÖ thèng míi.

- ThiÕu thiÕt bÞ hç trî vµ nÒn thö nghiÖm. VÊn ®Ò nµy l¹i còng thênglµ kÕt qu¶ cña ng©n s¸ch kh«ng ®ñ cho çc ho¹t ®éng b¶o tr×.

Víi ngêi qu¶n lý b¶o tr×, tuyÓn ®éi ngò b¶o tr× chñ yÕu lµ vÊn ®Ò t¹olËp sù bæ nhiªm lý thó vµ th¸ch thøc. §iÒu nµy thêng cã thÓ thùc hiÖnb»ng çch giao tr¸ch nhiÖm vÒ mét dù ¸n ®¬n gi¶n hay mét bé phËn x¸c®Þnh râ cña mét dù ¸n lín cho mét kü s phÇn mÒm. viÖc uû nhiÖm nµybao gåm c¶ viÖc minh ®Þnh vÊn ®Ò, cung cÊp gi¶i ph¸p vµ gîi ý c¶i tiÕntrong ph¹m vi tr¸ch nhiÖm cña kü s ®ã.

Çch tiÕp cËn nµy thóc ®¶y sù tËn tuþ cña kü s víi nhiÖm vô vµ sù®ång nhÊt cña anh (hay chÞ) víi sù thµnh c«ng cña cè gi¾ng b¶o tr×.Kh«ng gièng nh ®éng c¬ nh©n lùc ®éi ngò, nh÷ng vÊn ®Ò ng©n s¸ch vµthiÕt bÞ kh«ng phô thuéc tríc hÕt ë ngêi qu¶n lý b¶o tr× ng©n s¸ch ph¶i®îc ®¶m b¶o tõ qu¶n lý cÊp cao vµ thêng ®îc tµi trî bëi çc ngêidïng hÖ thèng cÇn ®îc b¶o tr×. LÖ phÝ hµng th¸ng hay hµng n¨m lµ çchth«ng thêng cho viÖc t¹o ng©n s¸ch ®Ó b¶o tr×.

ViÖc tiÕn triÓn tuÇn tù cña hÖ thèng ch¾p v¸ kh«ng cã gi¶i ph¸p thùcnµo kh¸c h¬n lµ råi còng ph¶i ph¸t triÓn hÖ thèng míi. Dï sao nhiÒu khãkh¨n liªn kÕt víi hÖ thèng tiÕn triÓn liªn tôc cã thÓ ®îc gi¶m ®¸ng kÓb»ng çch thùc hiÖn ch¬ng tr×nh khèng chÕ cÊu h×nh mét çch trËt tù.


79

Nh chóng ta ®· thÊy, b¶o tr× mµ kh«ng khèng chÕ cÊu h×nh cã thÓ trënªn cùc kú khã kh¨n cho qu¶n lý

4.7 Tãm t¾t .Vßng ®êi ph¸t triÓn phÇn mÒm bao gåm mäi pha ph¸t triÓnTõ quan niÖm ban ®Çu tíi bµn giao cuèi cïng cña hÖ thèng. Cã nhiÒu

çch tiÕp cËn kh¸c nhau tíi chu kú ph¸t triÓn phÇn mÒm kÓ c¶ ph¬ngph¸p m· vµ cè ®Þnh, nh÷ng ph¬ng ph¸p lÆp (nh t¹o nguyen mÉu nhanh)vµ çch tiÕp cËn theo pha

Çch tiÕp cËn theo pha tíi ph¸t triÓn phÇn mÒm ph©n chia vßng ®êiph¸t triÓn thµnh

- Pha quan niÖm- pha yªu cÇu- Pha thiÕt kÕ- Pha thùc hiÖn- Pha tÝch hîp vµ thö nghiÖm- Pha b¶o tr×TiÕp cËn theo pha (còng gäi lµ m« h×nh th¸c níc) ®îc bao gåm trong

hÇu hÕt çc ph¬ng ph¸p luËn ph¸t triÓn phÇn mÒm kh¸c. Trªn thùc tÕ cãnhiÒu biÕn thÓ cña m« h×nh th¸c níc cæ ®iÓn, nhng tÊt c¶ ®Òu c¨n cø ëmét qu¸ ®é cã hÖ thèng tù mét pha ph¸t triÓn nµy sang pha sau cho ®Õnkhi dù ¸n hoµn thµnh.

M« h×nh th¸c níc b¾t ®Çu b»ng pha quan niÖm ban ®Çu, trong qu¸tr×nh ®ã nhu cÇu vÒ hÖ thèng phÇn mÒm ®îc x¸c ®Þnh vµ quan niÖm c¬b¶n cña hÖ thèng phÇn mÒm tiÕn triÓn. TiÕp theo lµ pha yªu cÇu nã cungcÊp m« t¶ chi tiÕt hÖ thèng phÇn mÒm cÇn ®îc ph¸t triÓn..Pha yªu cÇuquy ®Þnh ®êng mèc chñ yÕu ®Çu tiªn cña dù ¸n. Sau x¸c ®Þnh cña yªucÇu pha thiÕt kÕ sÏ ph©n tÝch çc yªu cÇu vµ x¸c ®Þnh ph¬ng ph¸p thùchiÖn, pha thiÕt kÕ thêng ®îc ph©n lµm hai pha riªng biÖt: ThiÕt kÕ møc®Ønh vµ thiÕt kÕ chi tiÕt. §êng ph©n chia gi÷a hai pha nµy ®îc ®Æt ra®«i phÇn tuú ý, c¨n cø ë møc ph©n gi¶i cña hÖ thèng. ThiÕt kÕ cña hÖthèng quy ®Þnh ®êng mèc chñ yÕu thø hai cña dù ¸n trong pha sau (phathùc hiÖn) çc m« ®un phÇn mÒm ®îc m· ho¸ vµ çc thö nghiÖm ®¬n vÞban ®Çu ®îc tiÕn hµnh. Sau ®ã, çc m« ®un ®îc kiÓm tra chÊt lîngphÇn mÒm chÊp thuËn vµ ®îc ®Ö tr×nh lªn kiÓm tra cÊu h×nh. Råi kiÓmtra cÊu h×nh ph¸t hµnh nh÷ng m« ®un ®Ó tÝch hîp

Trong pha tÝch hîp vµ thö nghiÖm çc m« ®un phÇn mÒm ®îc tËp hîpl¹i vµ hÖ thèng dÇn dµ ®îc h×nh thµnh. Sau ®ã hÖ thèng ®îc thö nghiÖmxem cã ®¸p øng ®Æc ®iÓm yªu cÇu.

Cuèi cïng pha b¶o tr× hoµn tÊt chu kú ph¸t triÓn phÇn mÒm vµ nèi tiÕpviÖc ®a ra s¶n phÈm phÇn mÒm trän vÑn víi viÖc ph¸t triÓn s¶n phÈmmíi. B¶o tr× phÇn mÒm gåm c¶ viÖc hiÖu chØnh lçi cã trong phÇn mÒmtríc khi giao nhËn còng nh nh÷ng thay ®æi nh»m c¶i tiÕn cho hoµnthiÖn vµ thÝch øng s¶n phÈm víi m«i trêng thay ®æi.


80

Bµi tËp1. Mét h·ng s¶n xuÊt m¸y bay lín ®· quyÕt ®Þnh cho çc kü s lµm

viÖc t¹i nhµ m×nh. Çc kü s ®îc cung cÊp m¸y ®Çu cuèi vµ m« ®un vµhä sÏ liªn l¹c tù nhµ víi m¸y vi tÝnh cña c«ng ty. H·ng s¶n xuÊt m¸y baycÇn bé ch¬ng tr×nh phÇn mÒm truyÒn th«ng vµ gi¸m s¸t ®Ó qu¶n lý c«ngviÖc cña kü s. Bé ch¬ng tr×nh ph¶i cã ®îc ®Æc trng an toµn tinh viphßng ngõa ngêi kh«ng ®îc phÐp nhËp vµo hÖ thèng cña c«ng ty vµ sÏlµm khëi ®éng çc hÖ thèng b¸o ®éng nÕu cã cã mét truy nhËp kh«ng®îc phÐp nh thÕ. HÖ thèng còng ph¶i gi¸m s¸t giê giÊc kü s lµm viÖct¹i nhµ vµ ph¶i cung cÊp nguån lùc chia xÎ hå s¬ d÷ liÖu chung vµ çctiÖn Ých phÇn mÒm. Cuèi cïng bé ch¬ng tr×nh ph¶i cã chøa c¶ trùc tuyÕnvµ mode theo bé b¸o ço çc ®Æc ®iÓm ®Ó cung cÊp th«ng tin vÒ viÖcdïng hÖ thèng ®ã bëi çc kü s tõ nhµ hä.

H·y ph©n tÝch bé ch¬ng tr×nh phÇn mÒm vµ kh¶o s¸t çc ph¬ng ph¸pthùc hiÖn kh¸c nha. §Æc biÖt, h·y so s¸nh çch tiÕp cËn t¹o nhanhnguyªn mÉu víi tiÕp cËn th¸c níc. Gi¶i thÝch lîi vµ bÊt lîi cña mçi çchtiÕp cËn ®èi víi dù ¸n ®ã.

2. Xem xÐt sù chång chÐo çc pha khi vËn dông ph¬ng ph¸p th¸cníc víi hÖ thèng m« t¶ trong bµi tËp 1. §Æc biÖt xem xÐt sù chång chÐocña pha thùc hiÖn víi pha thiÕt kÕ. ChuÈn bÞ kÕ ho¹ch lËp m· çc m« ®unsao cho pha thùc hiÖn cã thÓ b¾t ®Çu cµng sím cµng tèt. Gi¶i thÝch nh÷ngm« ®un nµo cã thÓ ®îc tÝch hîp an toµn tríc vµ b×nh luËn rñi ro cã thÓcã.

3. Nh ë bµi tËp 2 h·y xem xÐt rñi ro chång chÐo pha thùc hiÖn víi phahîp nhÊt.

ChuÈn bÞ mét kÕ ho¹ch tÝch hîp çc m« ®un phÇn mÒm sao cho tÝchhîp cã thÓ b¾t ®Çu cµng sím cµng tèt. H·y gi¶i thÝch nh÷ng m« ®un nµocã thÓ ®îc tÝch hîp an toµn tríc vµ b×nh luËn rñi ro cã thÓ cã .

So s¸nh viÖc sö dông kÕ ho¹ch tÝch hîp tõ trªn xuèng víi kÕ ho¹ch tõdíi lªn vµ kÕ ho¹ch tõ trong ra ngoµi. M« t¶ tiÕp cËn nµo b¹n cã thÓkhuyªn nªn dïng cho dù ¸n nµy.

4. H·y th¶o luËn nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh mµ b¹n cã thÓ ®îi chê trong viÖcph¸t triÓn hÖ thèng m« t¶ ë bµi tËp 1. §Æc biÖt h·y xem xÐt nh÷ng vÊn ®Òliªn kÕt víi viÖc x¸c ®Þnh yªu cÇu. Ai lµ kh¸ch hµng ?

Còng xem xÐt nh÷ng vÊn ®Ò tÝch hîp vµ thö nghiÖm trong dù ¸n nµy vµth¶o luËn nh÷ng thay ®æi yªu cÇu cã thÓ x¶y ra. Çc vÊn ®Ò ®ã sÏ ®îc sölý tèt nhÊt thÕ nµo ?

5. H·y xem xÐt Ýt ra 6 ®Æc ®iÓm bæ sung vµ c¶i tiÕn cho hÖ thèng m« t¶ë bµi tËp 1. ChuÈn bÞ kÕ ho¹ch b¶o tr× dµi h¹n bao gåm viÖc ph¸t hµnh çchÖ thèng míi ®· cã hiÖu chØnh sai sãt kü thuËt vµ mét sè ®Æc ®iÓm míitrong mçi lÇn ®a ra ph¸t hµnh.

Chi phÝ ®iÖn tho¹i gäi ®Õn cho çc kü s ®· bÞ bá qua vµ kh«ng thÓ®îc hÖ thèng båi hoµn. H·y ®Ò nghÞ gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò nµy vµ ®a nãvµo lÞch tr×nh cña mét trong çc ®ît ph¸t hµnh míi cña hÖ thèng.


81

Ch¬ng n¨m

Nguyªn t¾c qu¶n lý çc

kü s phÇn mÒm

LiÖu hä cã thùc sù cã g× kh¸c ?Theo nhiÒu nghiªn cøu, qu¶n lý kü s phÇn mÒm khã kh¨n h¬n qu¶n lý

kü s ë hÇu hÕt çc lÜnh vùc c«ng nghÖ kh¸c. Kü s phÇn mÒm ®iÓn h×nh(nÕu cã con ngêi nh thÕ) thêng ®îc biÓu thÞ lµ võa tµi tö võa l«giccòng nh võa phôc tïng võa thÊt thêng. Nh÷ng nÐt ®ã cã thÓ thÊy ë bÊtcø nhãm ngêi nµo nhng cã vÎ tréi h¬n trong çc kü s phÇn mÒm.

Çc kü s phÇn mÒm còng l¹i rÊt ®a d¹ng trong møc ®é hiÖu suÊt cñahä. Xa xa, n¨m 1968, Sackman vµ céng sù ®· cã t liÖu vÒ sù chªnh lÖchto lín vÒ hiÖu suÊt gi÷a çc nhµ lËp tr×nh phÇn mÒm. Sackman ®· b¸o çovÒ tØ lÖ hiÖu suÊt tíi 25:1 vÒ lËp tr×nhvµ 28:1 vÒ gì rèi (ch¬ng tr×nh).TÊtc¶ nh÷ng nhµ lËp tr×nh tham gia vµo thÝ nghiÖm ®Òu quen thuéc víi çclÜnh vùc øng dông cña ch¬ng tr×nh, khiÕn Sackman lý gi¶i kÕt qu¶ coinh ph¹m vi tinh th«ng cña hä

H×nh 5.1Bèn cét mèc qu¶n lý

Çc kÕt qu¶ cña Sackman cã thÓ cã ®«i chót cùc ®oan. Dï sao trongmét dù ¸n trung b×nh kh«ng ph¶i kh«ng phæ biÕn cã tØ lÖ hiÖu suÊt 1:5mét trong nh÷ng môc tiªu cña c«ng nghÖ phÇn mÒm thêi hiÖn ®¹i ®· lµgi¶m ph¹m vi hiÖu suÊt kinh khñng ®ã gi÷a çc nhµ ph¸t triÓn phÇn mÒm.§iÒu nµy ®· lµm ®îc th«ng qua viÖc ph¸t triÓn cã tæ chøc vµ cã hÖ thèngh¬n vèn kh«ng ®îc sù hµi lßng cña nh÷ng ngêi ®øng ®Çu (cha tinhthÇn) ë ®Çu cao cña ph¹m trï hiÖu suÊt. Nh÷ng ph¬ng ph¸p luËn ph¸ttriÓn phÇn mÒm ®ã còng ®· gi¶m ®i t¸c ®éng cña nh÷ng nÐt nh©n b¶nkh¸c tíi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. §iÒu nµy ®îc thùc hiÖn qua viÖc vËn dôngt liÖu, b¸o ço, tiªu chÝ ph¸t triÓn vµ çc cuéc häp qui chÕ réng r·i, baoqu¸t. Dï sao nh÷ng thñ tôc ®ã chØ lµ sè Ýt ph¬ng tiÖn qu¶n lý con ngêi.Con ngêi ®îc qu¶n lý th«ng qua c¬ cÊu tæ chøc. C¬ cÊu t«n ti ®ã c¨n cø

3 ThÈm quyÒn Authority 4 Tr¸ch nhiÖm Responsibility

2 Gi¸m s¸t Supervision

1 Uû th¸c Delegation

Qu¶n lý dù ¸n


82

trªn bèn cét mèc qu¶n lý : uû quyÒn, thÈm quyÒn, tr¸ch nhiÖm vµ gi¸ms¸t. (coi h×nh 5.1). Uû quyÒn trao thÈm quyÒn, vµ thÈm quyÒn l¹i t¹o ra(vµ ®ßi hái) tr¸ch nhiÖm. C¶ thÈm quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm ®ßi hái gi¸m s¸tvµ gi¸m s¸t cã hiÖu qu¶ l¹i ®ßi hái c¬ cÊu tæ høc thÝch øng.

HÇu hÕt çc dù ¸n ®îc tæ chøc thµnh ®éi ngò víi mçi ®éi ngò ®îcgiao phã nh÷ng chøc n¨ng ®Æc thï trong ph¹m vi dù ¸n. Çc lo¹i dù ¸nkh¸c nhau ®ßi hái nh÷ng lo¹i c¬ cÊu ®éi ngò kh¸c nhau nh ch¼ng h¹n®éi ngò çc nhµ lËp tr×nh trung cÊp ®ßi hái l·nh ®¹o ®éi ngò kü thuËttrong khi ®éi ngò chuyªn gia cã thÓ chØ ®ßi hái l·nh ®¹o ®éi ngò hµnhchÝnh. §ã lµ tr¸ch nhiÖm cña ngêi qu¶n lý dù ¸n trong viÖc chän lùa c¬cÊu thÝch øng nhÊt cho dù ¸n.

Ch¬ng nµy ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò ®ã vÒ qu¶n lý con ngêi. Xuyªnsuèt ch¬ng nhÊn m¹nh chñ yÕu nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn dù ¸n phÇnmÒm. VÒ th¶o luËn kh¸i qu¸t h¬n çc ph¬ng ph¸p qu¶n lý vµ ®éng viªncon ngêi, b¹n ®äc vui lßng tham chiÕu cuèn lý thó do v¨n phßng thùchµnh kinh doanh su tËp (1981).

5.1 C¬ cÊu tæ chøc dù ¸n phÇn mÒmCã nhiÒu çch tæ chøc dù ¸n phÇn mÒm. Dù ¸n cµng lín th× c¬ cÊu tæ

chøc cµng trë nªn gay cÊn h¬n. Nh÷ng dù ¸n tæ chøc tåi gieo r¾c lén xénvµ lén xén dÉn ®Õn dù ¸n thÊt b¹i.

H.5.2BiÓu ®å tæ chøc dù ¸n lín phÇn mÒm/ phÇn cøng

H.5.2 m« t¶ c¬ cÊu c¬ b¶n cña dù ¸n trong ®ã bªn díi ngêi qu¶n lýdù ¸n ®óng lµ cã 2 chøc n¨ng tæng qu¸t ph¸t triÓn vµ hç trî.

C¬ cÊu dù ¸n phÇn mÒm rÊt c¬ b¶n nµy kh«ng ph¶i kh«ng phæ biÕnnh÷ng n¨m 50 vµ 60. §ã vÉn cßn lµ c¬ cÊu dù ¸n cã gi¸ trÞ cho nh÷ng dù¸n rÊt nhá (cã ®Õn n¨m nhµ s¶n xuÊt) mÆc dï cã khi ngµy nay vÉn cßnthÊy ë nh÷ng dù ¸n lín.

H.5.3 M« t¶ biÓu ®å tæ chøc chi tiÕt kÓ c¶ nh÷ng chøc n¨ng hç trî chñyÕu. C¬ cÊu tæ chøc nµy thÝch øng víi nh÷ng dù ¸n lín (víi nh©n sù trªn20). Nh÷ng dù ¸n nhá cã thÓ kh«ng ®ßi hái phã qu¶n lý dù ¸n hay çcnhãm kiÓm tra cÊu h×nh vµ b¶o hiÓm chÊt lîng riªng biÖt (coi ch¬ng 7th¶o luËn chi tiÕt vÒ çc chuyªn ®Ò nµy). Nh÷ng dù ¸n rÊt lín (nh©n sù

Ngêi qu¶n lý dù ¸n

§éi ph¸t triÓndù ¸n

Çc chøc n¨ngtrî gióp dù ¸n


83

vît qua 40) thêng cã thÓ ®îc qu¶n lý dÔ dµng h¬n khi ph©n dù ¸nthµnh nh÷ng dù ¸n phô. H×nh 5.4 cho thÊy biÓu ®å tæ chøc mét dù ¸n lín.BiÓu ®å nµy bao gåm c¶ ®éi ngò ph¸t triÓn phÇn cøng vµ phÇn mÒm vµnhãm hîp nhÊt trong ph¹m vÞ mçi nhãm.

H×nh 5.3BiÓu ®å tæ chøc dù ¸n phÇn mÒm

H×nh 5.4BiÓu ®å tæ chøc dù ¸n phÇn mÒm/phÇn cøng lín

LÊy thÝ dô, ta h·y xÐt tæ chøc cña 1 dù ¸n vÖ tinh lín. Nguêi qu¶n lý dù¸n trªn thùc tÕ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ mét sè dù ¸n. Tr¹m kiÓm tra mÆt ®Êt,b¶n th©n tr¹m vÖ tinh vµ tr¹m ho¶ tiÔn. PhÇn mÒm cho mäi dù ¸n phô ®ã®îc qu¶n lý trong ph¹m vi v¨n phßng dù ¸n duy nhÊt råi mçi dù ¸n phôl¹i do mét ngêi qu¶n lý dù ¸n phô, phô tr¸ch. BiÓu ®å tæ chùc t¬ng tùnh m« t¶ ë h×nh 5.4 cã thÓ ®îc ¸p dông cho dù ¸n vÖ tinh, biÓu ®å kÕtqu¶ ®îc m« t¶ ë h×nh 5.5.

Ch¸nh qu¶n lý dù ¸n

Phã qu¶n lý dù ¸n

Kü shÖ thèng

Nhãm thönghiÖm ®éc lËp

B¶o hiÓm chÊt lîng Khèng chÕ cÊu h×nh

Th ký

§éi ph¸t triÓn 1 §éi ph¸t triÓn 2 §éi ph¸t triÓn n

§éi1 §éi1 §éi 2 §éi 1 §éi 2 §éi3§éi2 §éi3



Kü shÖ thèng



Th ký



84

H×nh 5.5BiÓu ®å tæ chøc dù ¸n vÖ tinh

Râ rµng c¬ cÊu tæ chøc cña dù ¸n tuú thuéc ë lo¹i dù ¸n ®îc ph¸ttriÓn. Mét sè vÊn ®Ò ph¶i xem xÐt lµ :

- Qui m« dù ¸n : dù ¸n cµng lín, tæ chøc cµng quan träng. Nh÷ng dù ¸nlín cã tæng phÝ th«ng tin vµ phèi hîp ®¸ng kÓ vÒ con ngêi do ®ã ®ßi háinhiÒu chøc n¨ng hç trî h¬n.

- Dù ¸n ph¸t triÓn phÇn mÒm/phÇn cøng. ViÖc ph¸t triÓn liªn tiÕp phÇncøng vµ phÇn mÒm kh«ng dÔ dµng. viÖc lËp kÕ ho¹ch, hîp nhÊt vµ thönghiÖm l¹i cµng phøc t¹p h¬n vµ ®ßi hái nh÷ng nhãm hç trî tËn tuþ

Çc gi/®èc dù ¸nÇc gi/®èc chøc n¨ng

H×nh 5.6BiÓu ®å tæ chøc



Kü shÖ thèng



Th ký


§éi1 §éi1 §éi 2 §éi 1 §éi 2 §éi3§éi2 §éi3

§éi1

G/®.Dù ¸n B

G/®.Dù ¸n A

G/®. thö nghiÖm

§éi thö nghiÖm

§éi b¶o hiÓmch/l.

§éi thö nghiÖm

§éi b¶o hiÓmch/l.G/®. c«ng tr×nh

f/m.

G/®. b¶o hiÓm c/lnghiÖm

§éi3§éi2§éi1§éi3§éi2


85

- Çc hÖ thèng tin cËy cao. BÊt cø hÖ thèng nµo nh¹y c¶m víi çc vÊn®Ò ®é tin (nh hÖ thèng qu©n sù hay cøu m¹ng) ®ßi hái cè g¾ng chñ yÕuvÒ b¶o hiÓm chÊt lîng. ChÊt lîng còng lµ mét nhËn ®Þnh quan trongtrong nhiÒu s¶n phÈm phÇn mÒm ®a ra thÞ truêng (thÝ dô bé ch¬ng tr×nhth«ng tin). Nh÷ng lo¹i dù ¸n ®ã ®ßi hái mét tæ chøc b¶o hiÓm chÊt lîngriªng.

- C¬ cÊu tËp ®oµn. Tæ chøc dù ¸n phô thuéc rÊt nhiÒu vµo c¬ cÊu tængthÓ cña c«ng ty trong ®ã dù ¸n ®îc ph¸t triÓn. NhiÒu nh÷ng chøc n¨nghç trî dù ¸n cã thÓ ®îc çc nhãm tËp trung ho¸ trong c«ng ty cung cÊp.Trªn thùc tÕ, nh÷ng dÞch vô c¬ b¶n nh dÞch vô tµi chÝnh v¨n phßng ph¸plý thêng do tæ chøc bµ con hay cña tËp ®oµn cung cÊp.

C¬ cÊu tËp ®oµn thêng ®Þnh ra mét trong hai lo¹i tæ chøc dù ¸n c¬ b¶n: ma trËn hay khèi th¸p. H×nh 5.6 m« t¶ c¬ cÊu cña mét tæ chøc ma trËn(so s¸nh víi c¬ cÊu khèi th¸p trong h×nh 5.4).Trong mét tæ chøc ma trËntËp ®oµn, ngêi qu¶n lý dù ¸n qu¶n lý nh÷ng ho¹t ®éng kü thuËt cña ®éingò dù ¸n trong khi dÝnh lÝu cña anh hay chÞ Êy tong nh÷ng vÊn ®Ò nhÊnsù phi kü thuËt (thÝ dô duyÖt l¬ng, ®Ò b¹t, ®µo t¹o) th× rÊt Ýt.

Lîi Ých cña tæ chøc ma trËn lµ :- Tinh th«ng h¬n: Mét tæ chøc ma trËn cã thÓ gi÷ chuyªn gia trong

nh÷ng lÜnh vùc ®Æc thï (th«ng tin, c¬ së d÷ liÖu, ®å ho¹.v.v) råi nh÷ngngêi ®ã ®îc uû nhiÖm vµo çc dù ¸n kh¸c nhau. Dù ¸n ®¬n ®éc kh«ngbao giê cã thÓ tù cho cã ®îc ®iÒu xa xØ trong viÖc gi÷ chuyªn gia ë mäilÜnh vùc.

- C¬ ®éng : dÔ chuyÓn ngêi h¬n tõ dù ¸n nµy ®Õn dù ¸n kh¸c. §iÒunµy dÉn ®Õn sö dông ®îc tèt h¬n sù tinh th«ng cã ®îc.

- Chó träng vÒ qu¶n lý dù ¸n: Ngêi qu¶n lý dù ¸n ®îc r¶nh rang vÒnhiÒu nh÷ng nhiÖm vô qu¶n lý ®éi ngò, giµnh ®îc nhiÒu thêi gian h¬ntËp trung vµo nh÷ng khÝa c¹nh kü thuËt cña dù ¸n. Dï sao tæ chøc ma trËncòng cã nh÷ng bÊt lîi ®¸ng kÓ.

- Ýt biÖn ph¸p qu¶n lý h¬n. Mét trong nh÷ng c«ng cô ®Çu tiªn trongviÖc h×nh thµnh ®éng c¬, ®Ò b¹t lµ tuét ra khái tay ngêi qu¶n lý dù ¸n.Nguêi qu¶n lý Ýt cã ¶nh hëng h¬n ®Õn l¬ng cña ngêi s¶n xuÊt vµ vaitrß chuyªn m«n trong tæ chøc.

- TÝnh trung thµnh cña ®éi ngò thÊp h¬n. Mäi nh©n viªn ®Òu muèn biÕtchÝnh x¸c ai lµ cÊp trªn cña hä. Trong mét tæ chøc ma trËn, nh©n viªn cãh¬n mét cÊp trªn. §iÒu nµy t¹o ra sù ph©n ho¸ trung thµnh vµ mèi liªn kÕtyÕu h¬n gi÷a nh©n viªn vµ ngêi qu¶n lý.

Nh÷ng bÊt lîi ®ã thêng lÊn ¸t nh÷ng lîi ®iÓm cña tæ chøc ma trËn tËp®oµn. §éng c¬ lµ yÕu tè chñ ®¹o cho sù thµnh c«ng cña dù ¸n vµ mäi ®iÒug× xãi mßn ®éng cã thêng ®i ngîc l¹i lîi Ých tèt nhÊt cña dù ¸n. BÊth¹nh lµ lîi Ých tèt nhÊt cña dù ¸n l¹i kh«nglu«n lu«n trïng hîp víi nh÷nglîi Ých tèt nhÊt cña c«ng ty.

Nh÷ng tæ chøc khèi th¸p t¹o nªn mét trËt tù râ rµng x¸c ®Þnh cô thÓtrong ®ã mäi ç nh©n biÕt ®îc c¬ng vÞ cña chÝnh m×nh vµ c¬ng vÞ cña


86

nh÷ng ngêi trªn vµ díi hä. Khi ®Ò b¹t vµ qui chÕ ®ãng vai trß chñ yÕutrong h×nh thµnh ®éng c¬ : (vµ hä ®· thêng lµm thÕ) th× tæ chøc khèith¸p lµ cã hiÖu qu¶ nhÊt. NhiÒu nh÷ng yÕu tè kh¸c h×nh thµnh ®éng c¬ ýthøc hoµn thµnh khen ngîi vµ quÝ träng vµ ®Êy míi chØ lµ mét vµi (coiphÇn 5.4 th¶o luËn thªm vÒ chuyªn ®Ò nµy). MÆc dï ®Ò b¹t vµ qui chÕkh«ng ph¶i lu«n lu«n ;µ ®éng c¬ hiÖu qu¶ nhÊt, ngêi qu¶n lý dù ¸n rÊthiÕm khi tõ bá bÊt cø c«ng cô tæ chøc khèi th¸p thêng lµ tèt nhÊt.

5.2 C¬ cÊu ®éi ngò.Trõ víi nh÷ng dù ¸n rÊt nhá (sè ngêi s¶n xuÊt Ýt h¬n 5) th× nh÷ng dù

¸n phÇn mÒm ®îc tæ chøc tèt nhÊt lµ thµnh nh÷ng ®éi ngò ph¸t triÓnnhá. Qui m« lý tëng cña mét ®éi ngò ph¸t triÓn lµ kho¶ng bèn vµ s¸ungêi s¶n xuÊt. Nh÷ng ®éi ngò lín h¹n chÕ kh¶ n¨ng cña l·nh ®¹o ®éi®îc ho¹t ®éng lµ ngêi s¶n xuÊt vµ do ®ã t¨ng tæng phÝ qu¶n lý vµ h¹nchÕ dÝnh lÝu kü thuËt cña l·nh ®¹o ®éi vµo dù ¸n

Çc ®éi ngò ®em l¹i cho ngêi qu¶n lý dù ¸n nhiÒu lîi ®iÓm, bao gåm :- Qu¶n lý dÔ dµng vµ tèt h¬n : C¬ cÊu ®éi ngò hç trî viÖc uû nhiÖm

thÈm quyÒn.- Trao ®æi th«ng tin vµ ý kiÕn hiÖu qu¶ h¬n do lµm quen ®îc réng h¬n

trong ®éi ngò víi nhiÖm vô cña mçi thµnh viªn.§éi ngò gi¶m kh¶ n¨ng kü s kh«ng thay thÕ ®îc khi chia xÎ kiÕn

thøc duy nhÊt trong ph¹m vi ®éi kh«ng cã ngêi ®¬n ®éc nµo trë thµnhnguån th«ng tin gay cÊn c¶.

Trong çc dù ¸n nhá, cã sù ®ång nhÊt m¹nh h¬n víi dù ¸n. ë nh÷ng dù¸n lín nh÷ng ngêi s¶n xuÊt cã xu híng c¶m thÊy hä chÝnh lµ mét trongsè rÊt nhiÒu vµ ®ãng gãp cña hä cho dù ¸n sÏ tiÕn hµnh kh«ng ai hay.Nhá h¬n, g¾n bã h¬n, ®éi ngò cã thÓ h×nh thµnh tËn tuþ h¬n.

5.2.1 L·nh ®¹o ®éi.L·nh ®¹o ®éi ngò ®îc coi lµ kªnh th«ng tin chÝnh gi÷a ngêi qu¶n lý

dù ¸n víi çc thµnh viªn ®éi. §iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµ kh«ng cãth«ng tin trùc tiÕp gi÷a ngêi qu¶n lý dù ¸n víi çc thµnh viªn ®éi. Dïsao nÕu mäi th«ng tin lµ trùc tiÕp th× nh thÕ ®iÒu nµy h¼n lµm cho nh÷ngmôc ®Ých chÝnh cña c¬ cÊu ®éi bÞ thÊt b¹i: uû nhiÖm thÈm quyÒn vµ tr¸chnhiÖm ®îc hiÖu qu¶ (coi h×nh 5.1).

Vai trß cña l·nh ®¹o ®éi lµ :- §¹i diÖn qu¶n lý dù ¸n th«ng qua uû nhiÖm thÈm quyÒn- §¹i diÖn ®éi tríc ngêi qu¶n lý dù ¸n- §¹i diÖn ®éi tríc çc ®éi dù ¸n kh¸c vµ çc chøc n¨ng tæ chøc.Ngêi l·nh ®¹o ®éi còng cã thÓ cã nh÷ng tr¸ch nhiÖm kh¸c, tuú theo

thÓ lo¹i c¬ cÊu ®éi H×nh 5.7 cho nh÷ng thÝ dô hai c¬ cÊu ®éi kh¸c nhau(nh÷ng c¬ cÊu ®éi nµy ®îc bµn sau). Mäi l·nh ®¹o ®éi l·nh ®¹o hµnhchÝnh kh«ng ph¶i tÊt c¶ l·nh ®¹o ®éi l·nh ®¹o kü thuËt ®éi ngò kü strëng ®ßi hái kh¶ n¨ng l·nh ®¹o kü thuËt theo ®ã ®ßi hái thµnh viªn kü


87

thuËt. C¶ ®éi ngò d©n chñ vµ ®éi ngò kü s trëng ®ßi hái kh¶ n¨ng l·nh®¹o ®éi vÒ hµnh chÝnh.

H×nh 5.7.aTæ chøc ®éi ph¸t triÓn theo kiÓu d©n chñ

H×nh 5.7.bTæ chøc ®éi ph¸t triÓn theo kiÓu kü s trëng

§éiviªn

§éitrëng

§éiviªn

§éiviªn

§éiviªn

Kü sTrëng

§éiviªn

§éiviªn

§éiviªn

§éiviªn


88

§©y lµ tr¸ch nhiÖm cña ngêi qu¶n lý dù ¸n trong viÖc tuyÓn chän çc®éi ngò vµ uû nhiÖm nh÷ng vai trß cña l·nh ®¹o ®éi. §iÒu nµy cã thÓ (vµthêng ph¶i) ®îc tiÕn hµnh qua tham vÊn çc l·nh ®¹o ®éi cã kinhnghiÖm vµ çc thµnh viªn dù ¸n th©m niªn kh¸c. C¬ cÊu tæ chøc vµ uûnhiÖm nh÷ng nhiÖm vô chñ chèt lµ mét phÇn cña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn dù¸n vµ ph¶i ®îc hoµn thµnh cµng sím cµng tèt trong chu kú ph¸t triÓn dù¸n (bµn chi tiÕt vÒ chu kú ph¸t triÓn coi ch¬ng 4).

Çc l·nh ®¹o ®éi tríc hÕt ph¶i ®îc tuyÓn chän trªn cã së kh¶ n¨ngl·nh ®¹o c¬ b¶n cña hä. NÕu kh¶ n¨ng nµy kh«ng ph¶i lµ cè h÷u trongtÝnh t×nh cña ç nhÊn th× viÖc ®µo t¹o Ýt khi lµ ®Ø. Sai lÇm chung lµ ®Ò b¹tmét kü s tèt trë thµnh lanh ®¹o ®éi tåi17.

L·nh ®¹o ®éi ngò, tríc hÕt vµ trªn hÕt lµ mét chøc n¨ng qu¶n lý vµnh vËy ®ßi hái ®îc ®µo t¹o. Mäi l·nh ®¹o ®éi ph¶i ®îc ®µo t¹o chÝnhthøc vÒ kü n¨ng qu¶n lý c¬ b¶n cÇn thiÕt c¶ cho viÖc qu¶n lý ®éi vµ choviÖc ®èi diÖn víi qu¶n lý dù ¸n. L·nh ®¹o ®éi cã kh¶ n¨ng ®îc ®µo t¹otèt trë thµnh viÖc triÓn khai th¾ng lîi ngêi qu¶n lý dù ¸n.

5.2.2 Çc ®éi d©n chñ.Nghiªm tóc mµ nãi, çc ®éi d©n chñ kh«ng cã l·nh ®¹o, chøc n¨ng cña

vai trß lµnh ®¹o ®éi lµ ®iÒu phèi viªn nhiÒu h¬n. ë çc ®éi d©n chñ, çcl·nh ®¹o ®éi giµnh mét phÇn nhá thêi gian cña hä cho :

- viÖc ®¹i diÖn ®éi trong th«ng tin víi qu¶n lý dù ¸n vµ çc ®éi kh¸c.- Phèi hîp ho¹t ®éng trong ®éi- Sö lý çc nhiÖm vô hµnh chÝnhkh¸c nh b¸o ço, lËp tr×nh vµ gi¸m s¸t

ho¹t ®éng.Mäi quyÕt ®Þnh kü thuËt trong mét ®éi d©n chñ ®îc c¶ ®éi thùc hiÖn

l·nh ®¹o ®éi triÖu tËp çc cuéc häp trong ®ã nh÷ng vÊn ®Ò gay cÊn vµ cÊpthiÕt ®îc ®a ra th¶o luËn. Nhng mäi thµnh viªn ®éi tham gia trong qu¸tr×nh ra quyÕt ®Þnh vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ®Çu ra.

Çc ®éi d©n chñ thêng thÝch øng cho çc nhãm nhµ s¶n xuÊt th©mniªn cã kinh nghiÖm. Theo ®ã vai trß cña l·nh ®¹o ®éi gi¶m tæng phÝhµnh chÝnh b»ng çch giao nhiÖm vô hµnh chÝnh cña ®éi cho mét thµnhviªn duy nhÊt. C¬ cÊu ®éi d©n chñ ®Æc biÖt kh«ng thÝch hîp cho çcnhãm hçn hîp, hay nhãm bao gåm chñ yÕu nh÷ng ngêi s¶n xuÊt thanhniªn. Trong c¶ hai trêng hîp ®ã, vai trß l·nh ®¹o râ rµng lµ cÇn thiÕt.

5.2.3 Çc ®éi kü s trëng.§äi kü s trëng (còng gäi lµ ®éi çc trêng lËp tr×nh) tiÕn hµnh l·nh

®¹o ®éi ph¸t triÓn. Vai trß cña l·nh ®¹o ®éi võa lµ ®iÒu phèi viªn (nhtrong trêng hîp ®éi d©n chñ) võa lµ híng dÉn trong nh÷ng dù ¸n phøct¹p, l·nh ®¹o ®éi cã thÓ ®îc yªu cÇu giµnh ®Õn 50% thêi gian vµo nh÷ngho¹t ®éng kü thuËt vµ hµnh chÝnh.

17 Coi cuèn nguyªn t¾c Peter , Peter vµ Hull (1970) th¶o luËn lý thó vÒ hiÖn tîng nµy


89

Ho¹t ®éng chÝnh cña l·nh ®¹o ®éi kü s trëng lµ:- Giao nhiÖm vô vµ tr¸ch nhiÖm cho çc thµnh viªn ®éi-Gi¸m ®Þnh c«ng viÖc cña çc thµnh viªn ®éi.- Gãp ý vµ híng dÉn çc thµnh viªn ®éi.- Ho¹t ®éng hµnh chÝnh vµ phèi hîp (t¬ng tù nh l·nh ®¹o®éi d©n

chñ). Çc ®éi kü s trêng lµ thÝch øng cho ®éi hçn hîp vµ ®éi chñ yÕucã nh÷ng ngêi s¶n xuÊt than niªn hay kh«ng cã kinh nghiÖm. chøc n¨ngcña l·nh ®¹o ®éi víi t çch ngêi qu¶n lý hµng ®Çu vµ do ®ã ph¶i ®îc®µp t¹o thÝch hîp vÒ kü thuËt qu¶n lý c¬ b¶n. Çc ®éi kü s truëng còngcã thÓ thµnh c«ng trong nh÷ng ®éi ngêi s¶n xuÊt ®µn anh vµ cã kinhnghiÖm nhng vai trß thêng kh«ng cÇn thiÕt khi c¬ cÊu nµy ®îc vËndông cho mét ®éi çc kü s cã kinh nghiÖm th× viÖc ngêi l·nh ®¹o ®éicã nh÷ng kü n¨ng qu¶n lý c¬ b¶n l¹i quan träng gÊp hai nÕu kh«ng ffôngch¹m cã thÓ ph¸t triÓn gi÷a thµnh viªn ®éi vµ ngêi l·nh ®¹o ®éi. VÒ mÆtnµy, l·nh ®¹o ®éi ngò ngßi chuyªn m«n cã kinh nghiÖm l¹i khã h¬n lµl·nh ®¹o ®éi ngò ngêi mêi vµo nghÒ.

5.2.4 Çc ®éi chuyªn gia.§éi ngò chuyªn gia lµ nh÷ng ®éi ngò nhá ®¬Þc thµnh lËp ®Ó gi¶i quyÕt

nh÷ng vÊn ®Ò ®Æc thï trong mét dù ¸n. Mét ®éi ngò chuyªn gia cã thÓ®îc thµnh lËp trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn dù ¸n khi cã vÊn ®Ò phøc t¹pn¶y sinh vµ sau ®ã ®éi ®éi cã thÓ ®îc gi¶i t¸n khi vÊn ®Ò ®îcgi¶iquyÕt. Trong mét sè trêng hîp, çc ®éi chuyªn gia cã thÓ hç trî dù¸n suèt chu kú ph¸t triÓn. Môc tiªu cña ®éi chuyªn gia lµ tËp trung gi¸m®Þnh trong mét lÜnh vùc riªng cña dù ¸n.

LÊy thÝ dô, ta h·y xÐt mét hÖ thèng thñ quÜ ng©n hµng tù ®éng cã haihÖ th«ng phô chñ yÕu : conputer trung t©m cña ng©n hµng vµ thñ quü tù®éng tõ xa. KÕ ho¹ch ph¸t triÓn cho hai hÖ thèng phô ®ã ®· giao viÖcph¸t triÓn cña mçi hÖ phô cho mét ®éi riªng nhng qui m« cña dù ¸nkh«ng thÓ ®¶m b¶o cã mét ®éi hîp nhÊt riªng. C¶ hai ®éi ®· sö dông bém« pháng thùc hiÖn thö nghiÖm vµ hîp nhÊt hÖ thèng phô ban ®Çu. Dïsao khi hai hÖ thèng phô ®îc hîp nhÊt víi nhau, th«ng tin gi÷a hai hÖthèng kh«ng cã.

Trong nh÷ng t×nh huèng nh thÕ bao giê còng cã nguy c¬ lµ mét tronghai ®éi t×m kiÕm vÊn ®Ò trong c«ng viÖc cña ®éi kia. Nay dï hai ®éi hîpt¸c víi nhau tèt, kh¸c biÖt trong thùc hiÖn (hay trong thiÕt kÕ) cã thÓ lµmcho vÊn ®Ò khã ®îc gi¶i quyÕt. Vµ v× kÞch tr×nh b¾t ®Çu trît. ®iÒu nµytrë thµnh mèi quan t©m chñ yÕu cho ngêi qu¶n lý dù ¸n.

Trong nh÷ng trêng hîp nh thÕ, ngêi qu¶n lý dù ¸n cã thÓ quyÕt®Þnh thµnh lËp ®éi chuyªn gia ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò th«ng tin. §éi dù ¸n)vµ hai kü s dù ¸n, mçi mét cña hai ®éi. Sau ®ã ®éi chuyªn gia cã thÓ tËptrung cè g¾ng cña m×nh vµo viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cµng nhanh cµng tèt.Trong khi hai ®éi kia tiÕp tôc çc ho¹t ®éng ph¸t triÓn kh¸c. Sau khi vÊn®Ò th«ng tin gi÷a hai hÖ th«ng phô ®· ®îc gi¶i quyÕt, ®éi chuyªn gia cã


90

thÓ gi¶i t¸n vÖ moät sè mÆt, çc ®éi thö nghiÖm ®éc lËp vµ ®éi b¶o hiÓmchÊt lîng cã thÓ ®îc coi lµ ®éi chuyªn gia ( coi ch¬ng 7 bµn vÒ çcchuyªn ®Ò ®ã). Çc ®éi thö nghiÖm ®éc lËp lóc ®Çu ho¹t ®éng trong çcgiai ®o¹n hîp nhÊt vµ thö nghiÖm cña chu kú ph¸t triÓn. §éi b¶o hiÓmchÊt lîng lµ mét thÝ dô vÒ ®éi chuyªn gia ho¹t ®éng xuyªn suèt chu kúph¸t triÓn cña dù ¸n.

§éi chuyªn gia thêng cã nh÷ng kü s cã kinh nghiÖm cao trongnh÷ng trêng hîp nh thÕ ®iÒu ch¾c ch¾n nhÊt lµ ®éi ®îc h×nh t×anh nh®éi d©n chñ. Trong thÝ dô tríc, ®éi cã thÓ lµ ®éi d©n chñ hay cã thÓ domét chuyªn gia th«ng tin ®µn anh l·nh ®¹o.

5.3 çc Kü thuËt b¸o ço c¬ b¶n.Víi ngêi qu¶n lý dù ¸n, ®iÒu chñ yÕu lµ ®îc thêng xuyªn th«ng b¸o

vÒ ®iÒu kiÖn (t×nh h×nh) thùc cña dù ¸n. ®iÒu nµy ®îc thùc hiÖn khi ®¶mb¶o ®îc luång th«n tin chÝnh x¸c ®Òu ®Æn cña çc ®éi ph¸t triÓn. NhiÒuph¬ng ph¸p thu thËp th«ng tin kh«ng kh¸ch quan vµ dùa vµo tÝnh chÝnhx¸c cña çc b¸o ço do chÝnh nh÷ng ngêi s¶n xuÊt dù ¸n cung cÊp. Çcb¸o ço ®ã gåm :

- B¸o ço viÕt ®Þnh kú vÒ t×nh h×nh- B¸o ço miÖng.- Häp vÒ t×nh h×nh- Chøng minh s¶n phÈm (denoi)çc chøng minh s¶n phÈm ®Æc biÖt chñ quan v× chØ chøng minh çi g×

mµ ngêi s¶n xuÊt mong muèn ®îc ph« ra. Ngêi qu¶n lý dù ¸n cÇnth«ng tin kh¸ch quan. th«ng tin nhñ thÕ thêng cã thÓ ®îc thu thËp tõnh÷ng b¸o ço cña çc nhãm hç trî nh :

- b¸o ço b¶o hiÓm chÊt lîng.- B¸o ço thö nghiÖm ®éc lËpMÆc dï b¸o ço vµ häp ®óng lµ nh÷ng nguån th«ng tin cã Ých, kh«ng

cã g× cã thÓ thay thÕ tiÕp xóc trùc tiÕp gi÷a ngêi qu¶n lý dù ¸n vµ nh©nlùc ph¸t triÓn. Nhng cuéc nãi chuyªn thêng xuyªn kh«ng chÝnh thøcvíi nh÷ng ngêi s¶n xuÊt lµ nh÷ng nguån th«ng tin tuyÖt h¶o ®Æc biÖt khi®îc tiÕn hµnh trong bÇu kh«ng khÝ kh«ng chÝnh thøc (vµ kh«ng ph¶itrong v¨n phßng cña ngêi qu¶n lý dù ¸n).

Ngêi qu¶n lý dù ¸n ph¶i duy tr× c¶nh gi¸c thêng xuyªn víi sia lÇmthêng ®îc gäi lµ '' héi chøng 90/50 '' kh¼ng ®Þnh lµ ''ph¶i mÊt 50%thêigian ®Ó hoµn thµnh 90% c«ng viÖc vµ 50% thêi gian phô thªm ®Ó hoµnthµnh sè 10% c«ng viÖc cßn l¹i'' . §iÒu nµy cã nghÜa lµ nh÷ng ngêi s¶nxuÊt dù ¸n sÏ b¾t ®Çu khoe khoang sím lµ hä ®· ''hÇu nh xong'' nhiÖmvô cña hä, bÊt h¹nh lµ cã sù kh¸c biÖt lín gi÷a ''hÇu nh xong'' víi''xong''.

Xong nhiÖm vô - viÕt tµi liÖu vµ thanh to¸n mét vµi vÊn ®Ò cuèi cïng -thêng l¹i l©u h¬n dù kiÕn cña nh÷ng ngêi ph¸t triÓn. Cã ®iÒu nµy donh÷ng ho¹t ®éng ®ã t¹o ra mét sè kÕt qña nh·n tiÒn vµ nh÷ng ngêi ph¸t


91

triÓn cã xu híng (sai lÇm) kÕt hîp c«ng viÖc víi kÕt qu¶. Do ®Êy, nh÷ngngêi qu¶n lý cã thÓ cã ®îc nhiÒu th«ng tin h¬n ë nh÷ng ngêi s¶n xuÊtkhi hái hä dù tÝnh bao l©u n÷a th× xong c«ng viÖc chø kh«ng hái hä ®·hoµn thµnh ®îc bao nhiªu c«ng viÖc.

5.3.1 B¸o ço t×nh h×nhMçi thµnh viªn cña ®éi ngò ph¸t triÓn kh«ng trõ ai ®Òu ®îc yªu cÇu

lµm b¸o ço t×nh h×nh, çc b¸o ço ph¶i ®îc ®Ö tr×nh ®Þnh kú, thêng lµhµng tuÇn hay hai tuÇn mét lÇn vµ ph¶i cã Ýt ra ba phÇn sau ( coi h×nh5.8).

1 Ho¹t ®éng trong thêi kú b¸o ço.Mçi phÇn phô tr«ng... phÇn nµy, m« t¶ ho¹t ®éng chñ yÕu trong thêi kú

b¸o cao m« t¶ mçi ho¹t ®éng ph¶i kÐo dµi hai ®Õn ba dßng. Ho¹t ®éngph¶i híng vÒ danh môc nhiÖm vô dù ¸n hay c¬ cÊu ph©n tÝch c«ng viÖc(wbs) ( coi ch¬ng 9 vÖ m« t¶ wBS).

2. Ho¹t ®éng qui ho¹ch cho thêi kú b¸o ço tíi.Mçi phÇn phô, trong phÇn nµy, m« t¶ ho¹t ®éng chñ yÕu dù kiÕn cho

thêi kú b¸o ço tíi. M« t¶ mçi ho¹t ®éng ph¶i mét ®Õn hai dßng.3. VÊn ®Ò.Mçi phÇn phô, trong phÇn nµy, m« t¶ vÊn ®Ò chñ yÕu hoÆc x¶y ra

trong thêi kú b¸o ço hoÆc ®· ®îc b¸o ço , tríc ®©y vµ vÉn cha ®îcgi¶i quyÕt. §iÒu nµy cã nghÜa lµ vÊn ®Ò sÏ ®îc tiÕp tôc b¸o ço cho ®Õnkhi ®îc gi¶i quyÕt. Nãi tiªng, phÇn nµy ph¶i gi¶i thÝch t¹i sao phÇn 1nµy cña b¸o ço kh«ng t¬ng øng víi phÇn 2 cña b¸o ço tríc.

Mäi b¸o ço ®Ò còng ph¶i cã :1. Ngµy b¸o ço2. Thêi kú b¸o ço (thÝ dô 3-7 ®Õn 10-7-1992)3. Tªn b¸o ço ( thÝ dô b¸o ço t×nh h×nh ®éi th«ng tin).4. Tªn ngêi ®Ö tr×nh b¸o ço.ViÖc chuÈn bÞ b¸o ço t×nh h×nh ®Þnh kú ph¶i mÊt kho¶ng 20 phót

nhng kh«ng ®îc qu¸ 30 phót. Nh÷ng ngêi s¶n xuÊt ph¶i ®Ö tr×nh b¸oço tr×nh h×nh cña m×nh cho l·nh ®¹o ®éi m×nh, sau ®ã l¸nh ®¹o ®éi phèihîp çc b¸o ço cña ®éi thµnh mét b¸o ço t×nh h×nh duy nhÊt trong khivÉn gi÷ còng c¬ cÊu b¸o ço ®ã. Ho¹t ®éng nµy chiÕm kho¶ng 30 phótcña ngêi l·nh ®¹o ®éi nhng kh«ng ®îc qu¸ 45 phót (®iÒu nµy lµm®îc dÔ dµng khi b¸o ço ®îc chuÈn bÞ vµ ®Ö tr×nh b»ng th ®iÖn tö)

Mçi l·nh ®¹o ®éi ®Ö tr×nh b¸o ço t×nh h×nh cña ®éi cho ngêi qu¶n lýdù ¸n.Çc b¸o lÎ vÒ t×nh h×nh kh«ng cÇn ®Ö tr×nh nh÷ng b¸o ço ®ã ®îcda voµ hå s¬ vµ chØ ®Ö tr×nh cho ngêi qu¶n lý dù ¸n khi cã yªu cÇu.

Ngêi qu¶n lý dù ¸n còng nhËn ®îc çc b¸o ço t×nh h×nh cña nh©nsù hç trî dù ¸n kh¸c nh kü s hÖ thèng dù ¸n hay phã qu¶n lý dù ¸n. Sau®ã ngêi qu¶n lý dù ¸n chuÈn bÞ b¸o ço t×nh h×nh dù ¸n b»ng çch kÕthîp çc b¸o ço lÎ nhËn ®îc thµnh b¸o ço 3 phÇn duy nhÊt. Råi b¸oço t×nh h×nh dù ¸n ®îc ®Ö tr×nh cho qu¶n lý ®Çu ngµnh.


92

Çc b¸o ço t×nh h×nh dù ¸n kh«ng cÇn thiÕt ph¶i ®Ö tr×nh cïng tÊn ®énh b¸o ço t×nh h×nh dù ¸n néi bé. Çc b¸o ço dù ¸n cã thÓ ®îc ®Ötr×nh hai tuÇn hay mçi th¸ng mét lÇn.18

H×nh 5.8 thÝ dô vÒ b¸o ço t×nh h×nh hµng tuÇn.

cña Fohn Doe l·nh ®¹o ®éiGöi Fnank Smith, qu¶n lý dù ¸n.Ngµy 15-6-1993§éi giao diÖn ngêi dïng : b¸o ço t×nh h×nh hµng tuÇnThêi kú 5-12 th¸ng 6-19931. Ho¹t ®éng trong thêi kú b¸o ço1.1 ThiÕt kÕ mµn h×nh gióp ngêi dïng (ho¹t ®éng 3.12.6) ®îc hoµn

thµnh ®óng lÞch . §Æc ®iÓm thiÕt kÕ ®· ®îc ®Ö tr×nh kiÓm tra cÊu h×nh.1.2 LËp m· khÈu ng÷ chØ huy b»ng m« ®un (nhãm ho¹t ®éng 5.12)

tiÕp tôc vµ thêng chËm h¬n lÞch kho¶ng 1 tuÇn2 Ho¹t ®éng dù kiÕn cho tuÇn tíi2.1 LËp m· khÈu ng÷ chØ huy b»ng m« ®un (nhãm ho¹t ®éng 5.12) sÏ

®îc hoµn thµnh vµ çc thö nghiÖm ®¬n vÞ sÏ b¾t ®Çu.2.2 Hai thµnh viªn cña ®éi (Rd vµ Foan) sÏ dù líp häc 2 ngµy vÒ giao

diÖn cña ngêi lËp tr×nh cho bé ch¬ng tr×nh giao diÖn míi cña ngêidïng. §©y lµ mét ho¹t ®éng kh«ng theo lÞch ®· ®îc phª chuÈn trongcuéc häp dù ¸n míi ®©y. §iÒu nµy kh«ng lµm chËm lÞch tr×nh, do hoµnthµnh sím khÈu ng÷ chØ huy b»ng m« ®un (coi phÇn 1.2 trªn)

3 VÊn ®Ò3.1 Bé ch¬ng tr×nh giao diÖn cho ngêi dïng chóng t«i ®· qui ho¹ch

lóc ®Çu, xÐt thÊy kh«ng thÝch hîp cho dù ¸n. Hai thµnh viªn sÏ nghiªncøu bé ch¬ng tr×nh míi ®Ò nghÞ (coi phÇn 2.2 trªn) . NÕu bé ch¬ngtr×nh míi l¹i xÐt kh«ng thÝch hîp, ®iÒu nµy sÏ ¶nh h¬áng nghiªm tränglÞch tr×nh ph¸t triÓn cña chóng ta.

3.2 Mét thµnh viªn cña chóng t«i (pack Brown) ®· sö dông ®iÓm cuèicò VT100 chø kh«ng ph¶i tr¹m céng t¸c trong 2 tuÇn qua, do thiÕu cÊpthêi tr¹m c«ng t¸c... §©y lµ lý do v× sao nhiÖm vô 5.12 cña pack Brown®· kh«ng hoµn thµnh tuÇn nµy theo lÞch.

5.3.2 Çc cuéc häp t×nh h×nh dù ¸nÇc cuéc häp t×nh h×nh dù ¸n ph¶i ®îc tiÕn hµnh ®Þnh kú, th«ng

thêng mét tuÇn mét lÇn. Thêi gian tèt cho cuéc häp t×nh h×nh hoÆc lµvµo cuèi ngµy cuèi tuÇn hay ®Çu ngµy ®Çu tuÇn. Çc cuéc häp t×nh h×nhcòng ®ãng gãp vµo kh«ng khÝ trËt tù vµ kiÓm tra trong ph¹m vi dù ¸n vµph¶i ®îc tiÕn hµnh ®Òu dÆn vµo giê giÊc nhÊt ®Þnh. Nh÷ng thµnh viªn

18 Ch¬ng 9 bµn thªm çc b¸o ço t×nh h×nh ®îc sö dông thÕ nµo ®Ó cËp nhËt lÞch tr×nh ph¸t triÓncña dù ¸n


93

kh«ng thÓ tham dù cuéc häp t×nh h×nh dù ¸n cã thÓ víi sù ®ång ý cñangêi qu¶n lý dù ¸n, uû nhiÖm thµnh viªn kh¸c cña ®éi m×nh tham dù.

Ngêi qu¶n lý dù ¸n chuÈn bÞ cho cuéc häp t×nh h×nh b»ng çch duyÖtl¹i çc b¸o ço t×nh h×nh cña çc thµnh viªn chñ chèt cña dù ¸n ®Ö tr×nh(®Æc biÖt xo¸y vµo phÇn vÊn ®Ò). Do ®Êy b¸o ço t×nh h×nh ph¶i ®îc ®Ötr×nh Ýt ra hai ®Õn ba giê tríc cuéc häp t×nh h×nh.

Çc thµnh viªn chñ chèt cña dù ¸n tham dù çc cuéc häp t×nh h×nh dù¸n. Cuéc häp b¾t ®Çu b»ng b¸o ço ho¹t ®éng cña dù ¸n vµ nh÷ng vÊn ®Òtæng qu¸t do ngêi qu¶n lý dù ¸n tr×nh bµy. Sau ®ã mçi thµnh viªn ®îcgiµnh 5 ®Õn 10 phót b¸o ço vÒ ho¹t ®äng cña ®éi m×nh hay lÜnh vùctr¸ch nhiÖm cña m×nh. ViÖc th¶o luËn vÊn ®Ò kh«ng giíi h¹n ë ngêi b¸oço vÊn ®Ò vµ ngêi qu¶n lý dù ¸n. Mäi vÊn ®Ò cã thÓ ®îc mäi thµnhviªn nªu ra víi hç trî cã thÓ cã gi÷a çc l·nh ®¹o ®éi theo thÕ lµm chokinh nghiÖm cña hä cã ®îc xuyªn suèt dù ¸n. Vai trß cña ngêi qu¶n lýdù ¸n kh«ng ph¶i lµ cung cÊp gi¶i ph¸p cho çc vÊn ®Ò mµ lµ híng dÉnçc thµnh viªn ®éi híng vÒ gi¶i ph¸p.

Gi¶i ph¸p ph¶i cè gi¾ng cã ®îc trong cuéc häp t×nh h×nh. BÊt cø vÊn®Ò nµo kh«ng ®îc gi¶i quyÕt trong ph¹m vi n¨m phót ph¶i ®îc ho·n l¹i®Ó çc bªn liªn quan th¶o luËn sau cuéc häp t×nh h×nh. Biªn b¶n cña çccuéc häp t×nh h×nh dù ¸n ph¶i ®îc lu hå s¬ nh÷ng b¶n çp nguyªn v¨nkh«ng cã yªu cÇu mÆc dï nh÷ng vÊn ®Ò sau ph¶i cã trong biªn b¶n;

1 ngµy häp2. tªn cuéc häp3. Cã mÆt (danh s¸ch ngêi dù)4. v¾ng mÆt (danh s¸ch ngêi ®îc mêi v¾ng mÆt5. Çc môc hµnh ®éng (tªn , hµnh ®éng, ngµy hoµn thµnh)6.quyÕt ®Þnh chñ yÕu çc vÊn ®Ò th¶o luËn.Biªn b¶n häp t×nh h×nh dù ¸n ph¶i ®îc ®¸nh m¸y vµ ph©n ph¸t sím

kh«ng chËm qu¸ cuèi ngµy ®ã. §iÒu nµy lµ ®Æc biÖt quan träng khi cãnh÷ng môc hµnh ®éng ph¶i hoµn thµnh trong cïng ngµy. Khi dù ¸n kh¸lín ®Ó cÇn cã th ký th× biªn b¶n sÏ ®îc lËp vµ ®¸nh m¸y bëi th ký.Trong nh÷ng dù ¸n nhá h¬n, ngêi qu¶n lý dù ¸n cã thÓ quay vßng nhiÖmvô nµy mçi tuÇn gi÷a çc thµnh viªn.

5.4 Nh÷ng §êng lèi chung trong qu¶n lý çc kü

s phÇn mÒm.NhiÒu ®êng lèi trong phÇn nµy còng vËn dông ®îc cho mäi lo¹i kü

s. Dï sao do nh÷ng ®Æc ®iÓm ®a d¹ng cña çc kü s phÇn mÒm th¶o luËnë ®Çu ch¬ng nµy, nh÷ng kü thuËt qu¶n lý tèt l¹i quan träng trong viÖcqu¶n lý phÇn mÒm h¬n hÇu hÕt çc lÜnh vùc c«ng nghiÖp kh¸c. Do ®Êy,®êng lèi c¬ b¶n cho çc nhµ qu¶n lý phÇn mÒm lµ viÖc gi¸o dôc ®ã tronglÜnh vùc çc ph¬ng ph¸p qu¶n lý hiÖn ®¹i, ®Æc biÖt trong viÖc qu¶n lýcon ngêi, lµ thiÕt yÕu cho sù thµnh c«ng. §iÒu nµy lµ ®óng víi çc l·nh®¹o ®éi vµ c¶ cho çc nhµ qu¶n lý dù ¸n.


94

Qu¶n lý theo tho¶ thuËn tèt h¬n qu¶n lý theo chØ thÞ. Bao giê còng tètnhÊt lµ cã ®îc kü s chÊp nhËn nhiÖm vô ®îc giao. §iÒu nµy t¹o ra çivÉn thêng ®îc coi lµ së h÷u nhiÖm vô vµ lµm t¨ng ®¸ng kÓ ®éng c¬ cñaký s. Nh»m thùc hiÖn ®iÒu nµy, çc kü s ph¶i ®îc giao nhiÖm mµ hämuèn bÊt kÓ khi nµo cã thÓ ®îc. NÕu ®iÒu nµy kh«ng thÓ, ngêi qu¶n lýdù ¸n ph¶i m« t¶ trung thùc nh÷ng ph¬ng ¸n cã ®îc vµ gi¶i thÝch chokü s v× sao nh÷ng nhiÖm vô ®Æc thï l¹i kh«ng cã.

Tr¸ch nhiÖm lu«n ph¶i ®i liÒn vai kÒ vai, víi thÈm quyÒn. Mäi thµnhviªn ®iÒu hµnh dù ¸n bÊt kÓ lµ thanh niªn, ph¶i ®îc giao thÈm quyÒnhµnh ®éng trong ph¹m vi tr¸ch nhiÖm cña hä. Çc kü s b¶o hiÓm chÊtlîng ph¶i cã ®îc thÈm quyÒn phª duyÖt hay b¸c bá nh÷ng thµnh phÇns¶n phÈm vµ çc kü s ph¸t triÓn ph¶i cã ®îc thÈm quyÒn cã nh÷ngquyÕt ®Þnh trong thiÕt kÕ liªn quan ®Õn thµnh phÇn mµ hä ®ang ph¸t triÓn.Dï sao, kh«ng cã thÈm quyÒn nµo lµ tuyÖt ®èi, vµ nh©n sù cÊp cao h¬ntrong dù ¸n ph¶i thêng xuyªn xÐt duyÖt l¹i çc quyÕt ®Þnh ®ã vµ nh¶yvµo khi hä c¶m thÊy cã sai lÈm x¶y ra.

Qui t¾c chung lµ chØ sai lÇm râ rµng ph¶i ®îc hiÖu chØnh. §iÒu nµydÉn ®Õn mét trong nh÷ng qui t¾c c¬ b¶n cña ph¸t triÓn dù ¸n ; çch tèth¬n ®Ó lµm ®îc ®iÒu g× kh«ng ph¶i lµ c¬ së ®ñ ®Ó thay ®æi . Nãi çchkh¸c nÕu ngíi qu¶n lý c¶m thÊy lµ anh hay chÞ ®· cã thÓ cã quyÕt ®Þnhtèt h¬n, nhng quyÕt ®Þnh hiÖn nay chÊp nhËn ®îc th× quyÕt ®Þnh ph¶ikh«ng ®îc thay ®æi.

QuyÒn së h÷u kh«ng chØ liªn quan ®Õn nhiÖm vô mµ cßn ®Õn lÞch vµnguån ®i ®«i víi nhiÖm vô. Mäi lÞch tr×nh ph¶i ®îc sù tho¶ thuËn cñangêi thùc hiÖn trªn thùc tÕ çc dù to¸n lÞch tr×nh ph¶i ®îc chuÈn bÞcïng víi nh÷ng ngêi thùc hiÖn. §iÒu nµy ®¶m b¶o cam kÕt cña ngêithùc hiÖn hay ngêi s¶n xuÊt tham gia vµo lÞch tr×nh.

Cuèi cïng, ®éng c¬ lµ yÕu tè duy nhÊt quan träng h¬n c¶ trong viÖcqu¶n lý thµnh c«ng cña ®éi ngò ph¸t triÓn. §éng c¬ cã thÓ ®îc khuyÕnkhÝch b»ng nhiÒu çch.

- L¬ng vµ thëng- §Ò b¹t- §iÒu kiÖn vµ m«i trêng lµm viÖc-QuyÒn lîi trong c«ng viÖc ®îc giao- Qói träng- T«n gi¸ trÞ- Thóc ®¶y ý thøc hoµn thµnhNhiÒu ngêi qu¶n lý cã sai lÇm khi cho lµ ®éng c¬ hµng ®Çu lµ l¬ng.

§iÒu nµy kh«ng ph¶i thÕ. §éng c¬ hiÖu qña nhÊt lµ ý thøc hoµn thµnh vµt«n gi¸ trÞ (coi Giegold 1982). §iÒu nµy cã nghÜa quan träng lµ ph¶i gi¶ithÝch cho çc thµnh viªn ®éi ngò ph¸t triÓn chÝnh c«ng viÖc cña hä quanträng thÕ nµo cho dù ¸n vµ c«ng ty (vµ cã thÓ c¶ cho ®Êt níc hay nh©nlo¹i nh trong trêng hîp ph¸t triÓn hÖ th«ng hç trî y tÕ). Con ngêi®îc kÝch ®éng cao khi hä tin lµ hä ®ang lµm ®iÒu g× quan träng.


95

T«n gi¸ trÞ còng lµ mét nguån ®éng c¬ cao. Víi ngêi qu¶n lý dù ¸nth× viÖc gäi ngêi nµo ®Õn v¨n phßng cña m×nh vµ nãi ''çm ¬n anh ®·lµm mét c«ng viÖc vÜ ®¹i'' cã thÓ t¹o nªn kú tÝch. Nh÷ng çch kh¸c ®Ó t«ngÝa trÞ lµ göi th ®¸nh gi¸ cã b¶n sao göi qu¶n lý cÊp cao h¬n vµ cho bannh©n sù hoÆc cho nh©n viªn ®· cã cè g¾ng ®Æc biÖt ®îc ®i nghØ cuèituÇn. Mäi ®iÒu ®ã sÏ t¨ng thªm ®éng c¬, kh«ng chØ cho ç nh©n nh©nviªn ®îc çm ¬n mµ cßn cho nh÷ng ngêi kh¸c xuyªn suèt dù ¸n.

5.5 Tãm t¾t.Qu¶n lý çc kü s phÇn mÒm khã h¬n qu¶n lý kü s ë hÇu hÕt çc lÜnh

vùc c«ng nghÖ kh¸c. Çc kü s phÇn mÒm kh¸ ®a d¹ng vÒ møc ®é hiÖusuÊt. Trong mét dù ¸n trung b×nh, kh«ng ph¶i kh«ng phæ biÕn lµ tØ lÖhiÖu suÊt 1.5. Mét trong nh÷ng môc tiªu cña c«ng nghÖ phÇn mÒm thêihiÖn ®¹i ®· lµ gi¶m ph¹m vi hiÖu suÊt ®ã trong çc nhµ s¶n xuÊt phÇnmÒm th«ng qua nh÷ng ph¬ng ph¸p ph¸t triÓn phÇn mÒm cã hÖ thèng vµcã tæ chøc h¬n.

Cã nhiÒu çch tæ chøc dù ¸n phÇn mÒm. C¬ cÊu tæ chøc dù ¸n thÝchhîp nhÊt tuú thuéc ë lo¹i dù ¸n ®îc ph¸t triÓn. Nh÷ng dù ¸n lín vµ phøct¹p ®ßi hái c¬ cÊu tæ chøc lín. BÊt kÓ qui m« dù ¸n, çc dù ¸n phÇn mÒmph¶i ®îc tæ chøc thµnh nh÷ng ®éi ph¸t triÓn nhá. VÒ mÆt lý tuëng, mét®éi phÇn mÒm sÏ cã bèn ®Õn s¸u nhµ s¶n xuÊt vµ sÏ do l·nh ®¹o ®éi phôtr¸ch.

Cã ba lo¹i ®éi phÇn mÒm :- Nh÷ng ®éi d©n chñ, do l·nh ®¹o ®éi l·nh ®¹o vÒ mÆt hµnh chÝnh

nh÷ng quyÕt ®Þnh kü thuËt do mäi thµnh viªn ®éi ®Ò ra- Çc ®éi ngò kü s trëng (hay ®éi ngò çc lËp tr×nh trëng) do kü s

®µn anh cã kinh nghiÖm l·nh ®¹o vµ tr¸ch nhiÖm lµ l·nh ®¹o c¶ vÒ mÆthµnh chÝnh vµ kü thuËt.

- Çc ®éi chuyªn gia ®îc lËp ®Ó gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò ®Æc biÖt trongph¹m vi dù ¸n. Çc ®éi nµy cã thÓ ®îc gi¶i thÓ khi vÊn ®Ò dÆc biÖt ®îcgi¶i quyÕt

Víi ngêi qu¶n lý dù ¸n, ®iÒu c¨n b¶n lµ ®îc th«ng b¸o. Thêngxuyªn vÒ t×nh tr¹ng thùc cña dù ¸n. Cã nhiÒu ph¬ng ph¸p thu lîmth«ng tin phÇn lín dùa trùc tiÕp vµo viÖc cung cÊp th«ng tin cña ngêis¶n xuÊt. Dï sao, nh÷ng cuéc trao ®æi thêng xuyªn kh«ng chÝnh thøcvíi nh÷ng ngêi s¶n xuÊt còng lµ nh÷ng nguån th«ng tin tuyÖt vêi, ®ÆcbiÖt khi ®îc tiÕn hµnh trong bÇu kh«ng khÝ kh«ng chÝnh thøc (vµ kh«ngph¶i trong v¨n phßng cña ngêi qu¶n lý dù ¸n).

®éng c¬ lµ tyÕu tè duy nhÊt quan träng trong viÖc qu¶n lý th¾ng lîi cña®éi ph¸t triÓn. nhiÒu ngêi qu¶n lý cã sai lÇm trong viÖc cho ®éng c¬hµng ®Çu lµ l¬ng. §iÒu nµy kh«ng ph¶i thÕ. §éng c¬ hiÖu qña nhÊt lµ ýthøc hoµn thµnh vµ tù t«n. Con ngêi ®îc cã ®éng c¬ cao khi hä tin r»nghä ®· lµm ®îc ®iÒu g× quan träng vµ khi hä c¶m thÊy cè g¾ng cña hä®îc c«ng nhËn.


96

Bµi tËp1. B¹n lµ ngêi qu¶n lý cho mét dù ¸n th«ng tin tËp hîp mäi cöa hµng

vµo mét d©y chuyÒn lín çc cöa hµng. Mçi cöa hµng th«ng thêng cãm¸y vi tÝnh riªng mçi m¹ng víi ®ang ký kiÓm tra. Qu¶n lý d©y chuyÒnmuèn thiÕt lËp mét m¸y vi tÝnh trung t©m ë v¨n phßng chÝnh vµ nèi m¹ngmäi m¸y vi tÝnh cña çc cöa hµng vµo vi tÝnh trung t©m th«ng qua m¹ngkhu vùc réng lín. M¸y vi tÝnh trung t©m sÏ nhËn ®îc th«ng tin, thêi gianthùc vÒ giao dÞch ë çc cöa hµngt vµ muèn cËp nhËt c¬ së d÷ liÖu kiÓm kªtrung t©m.

B¹n h·y chuÈn bÞ biÓu ®å tæ chøc khèi th¸p cho dù ¸n th«ng tin cñacöa hµng. Gi¶i thÝch c¬ cÊu mµ b¹n ®· chän vµ v× sao c¬ cÊu ®ã l¹i thÝchhîp h¬n çc c¬ cÊu tæ chøc kh¸c cã thÓ cã.

2. LËp kÕ ho¹ch luång th«ng tin trong ph¹m vi tæ chøc b¹n ®· ®Ò nghÞë bµi tËp1. CÇn nh÷ng b¸o ço nµo vµ ph¶i ®îc ®Ö tr×nh thêng xuyªnthÕ nµo? cã nh÷ng cuéc häp t×nh h×nh nµo lµ cÇn vµ ph¶i ®îc triÖu tËpthêng xuyªn thÕ nµo? Ai dù çc cuéc häp ®ã?

Gîi ý tÇn ®é biÕn ®éng vÒ b¸o ço t×nh h×nh vµ çc cuéc häp n¾m t×nhh×nh, c¨n cø theo çc giai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸c nhau.

3. ChuÈn bÞ biÓu ®å tæ chøc mµ trËn cho dù ¸n ë bµi tËp 1 . So s¸nh nãvíi c¬ cÊu khèi th¸p b¹n ®Ò nghÞ ë bµi tËp 1 : c¬ cÊu nµo lµ thÝch hîp h¬ncho dù ¸n ? cã nh÷ng ®iÓm lîi vµ bÊt lîi nµo cña mçi c¬ cÊu tæ chøc chodù ¸n nµy

4. B¹n h·y ®Ò nghi c¬ cÊu cña çc ®éi ph¸t triÓn vµ hç trî cho dù ¸nm« t¶ ë bµi tËp 1. Gi¶i thÝch c¬ cÊu mµ b¹n ®· chän. B¹n cã dù kiÕn nhucÇu cho çc ®éi chuyªn gia trong sù ph¸t triÓn cña dù ¸n ?

5. Dù ¸n cña líp häc ph©n líp thµnh 3 hay 4 nhãm sinh viªn . giao çcbµi tËp 1,2 vµ 4 cho mçi nhãm cho mçi nhãm tr×nh bµy gi¶i ph¸p cñam×nh tríc líp.

So s¸nh çc gi¶i ph¸p mµ mçi nhãm ®Ò nghÞ. Th¶o luËn kh¸c nhau gi÷açc dù ¸n.


97

Ch¬ng s¸u

Chia ®Ó trÞ çc dù ¸n lín thÕ nµo :

ph©n chia vµ chiÕm lÜnh

Nhu cÇu lín kh«ng cã nghÜa lµ khãNhiÒu ®èi tîng phøc t¹p cã thÓ ®îc xem lµ mét bé v« vµn ®èi tîng

d¬n gi¶n h¬n. Mét thÝ dô thÝch hîp lµ mét ho¸ chÊt h×nh thµnh tõ nhiÒuph©n tö kh¸c nhau mçi ph©n tö ®îc t¹o thµnh khi phèi hîp nhiÒu nguyªntö kh¸c nhau . Çc nguyªn tö mÆc dÉn b¶n th©n ph©n chia ®îc cã thÓ®îc coi lµ phÇn tö nhá nhÊt cña mét ho¸ chÊt.

Theo çch t¬ng tù dù ¸n phøc t¹p cã thÓ ®îc ph©n thµnh nh÷ngthµnh phÇn ®¬n gi¶n h¬n. Trong khi toµn bé dù ¸n cã thÓ khã qu¶n lý th×mçi thµnh phÇn sÏ dÔ sö lý h¬n nh÷ng dù ¸n phÇn mÒm cã thÓ ®îc ph©nthµnh nh÷ng thµnh phÇn nhá h¬n nh»m dù tÝnh tèt h¬n vÒ khèi lîngc«ng viÖc hoÆc nh»m®iÒu khiÓn çc ho¹t ®éng cña çc ®éi ph¸t triÓn kh¸cnhau.

ViÖc ph©n gi¶i dù ¸n phÇn mÒm lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô ®Çu tiªncña ngêi qu¶n lý dù ¸n phÇn mÒm . Dï sao ph¬ng ph¸p ph©n gi¶i cãthÓ kh¸c nhau, tuú theo môc tiªu thùc sù cña ngêi qu¶n lý dù ¸n.ViÖcph©n tÝch dù ¸n theo chøc n¨ng cã thÓ kh«ng nh lµ ph©n tÝch thiÕt kÕ.Ph©n tÝch chøc n¨ng chia dù ¸n thµnh nh÷ng thµnh phÇn c¬ b¶n cña nãtheo çch nh×n cña ngêi dïng trong khi ph©n tÝch thiÕt kÕ chia dù ¸nthµnh thµnh phÇn hay m« ®un lËp tr×nh c¬ b¶n.

Ch¬ng nµy bµn ®Õn nh÷ng ph¬ng ph¸p qu¶n lý hiÖu qu¶ nh÷ng dù¸n phÇn mÒm phøc t¹p vµ giíi thiÖu nh÷ng ph¬ng ph¸p ph©n tÝch çc dù¸n thµnh nh÷ng thµnh phÇn qu¶n lý ®îc. Çc lo¹i ph©n gi¶i dù ¸n còng®îc bµn ®Õn vµ môc tiªu cña mçi lo¹i ph©n gi¶i ®îc gi¶i thÝch.

6.1 tinh chÕ tõng bíc métTheo trùc gi¸c cã vÎ kh«ng hîp lý khu t×m çch minh ®Þnh mäi thµnh

phÇn dù ¸n trong mét bíc duy nhÊt. Râ rµng mét qui tr×nh lÆp cã thÓ dÇndÇn cung cÊp nhiÒu chi tiÕt h¬n, h¼n lµ dÓ sö dông h¬n. Nh÷ng ph¬ngph¸p lÆp thuéc lo¹i nµy ®îc gäi lµ tinh chÕ tõng bíc mét v× sù ph©ngi¶i ®îc tiÕp tôc tinh chÕ ë mçi bíc kÕ tôc

H×nh 6.1 tr×nh bµy ninh ho¹ tæng qu¸t vÒ tinh chÕ tõng bíc mét . HÖthèng ban ®Çu ®îc ph©n thµnh ba thµnh phÇn cÊp cao vµ råi mçi thµnhphÇn cÊp cao l¹i ®îc ph©n tiÕp thµnh çc thµnh phÇn cÊp thÊp h¬n, vµ cøthÕ cho ®Õn khi ®¹t ®îc cÊp thµnh phÇn thÊp nhÊt.

Trong ph©n gi¶i dù ¸n tõng bíc, mçi thµnh phÇn ph©n gi¶i thµnhnh÷ng thµnh phÇn ë trùc tiÕp díi nã sao cho mçi bíc ph©n gi¶i ®Òu m«


98

t¶ toµn bé hÖ th«ng nhng ë møc chi tiÕt kh¸c trong h×nh 6.1 çc thµnhphÇn 1,2 vµ 3 t¹o nªn hÖ thèng hoµn chØnh. §Ó ®îc chi tiÕt h¬n, chóng talÊy bíc ph©n gi¶i tiÕp vµ thÊy çc thµnh phÇn 1.1,1.2,2.1,2.2,2.3,3.1 vµ3.1 biÓu thÞ tßan bé hÖ thèng.

H×nh 6.1Ph©n gi¶i phÇn mÒm b»ng tinh läc tõng bíc

S¬ ®å tinh chÕ tõng bíc mét t¬ng tù nh biÓu ®å mét hÖ thèng t«n titrËt tù. Dï sao ®iÒu quan träng lµ ph¶i hiÓu r»ng tinh chÕ tõng bíc lµ c¬b¶n kh¸c nhau v× çc khèi cÊu thµnh cña biÓu ®å kh¸c nhau. S¬ ®å hÖthèng t«n ti m« t¶ mèi quan hÖ t«n ti gi÷a çc thµnh phÇn khiÕn cho mçithµnh phÇn trong s¬ ®å t¬ng øng thùc sù víi mét thµnh phÇn thùc tronghÖ thèng. Dï sao s¬ ®å tinh läc tõng bíc, thµnh phÇn cÊp cao h¬n chØ lµtªn ®Æt theo qui íc cho mét nhãm çc thµnh phÇn thùc xuÊt hiÖn ë ngaydíi nã.

Trong h.6.2(a) phÇn mÒm cña hÖ thèng truy nhËp ®îc cã kiÓm tra cãn¨m thµnh phÇn , phÇn mÒm cÊp thÊp, nhËn biÕt truy nhËp phi ph¸p vµkÝch ho¹t b¸o ®éng. Mçi mét trong n¨m m« ®un ®ã cã thÓ t¬ng øng víimét m« ®un phÇn mÒm thùc t¹i.19 Hai thµnh phÇn cÊp cao kiÓm tra truynhËp vµ hÖ thèng b¸o ®éng kh«ng tån t¹i lµ m« ®un phµn mÒm thùc t¹i vµchØ xuÊt hiÖn nh lµ tªn ®Æt cho hai nhãm thµnh phÇn cÊp thÊp h¬n.

H×nh 6.2 (b) m« t¶ còng phÇn mÒm cña hÖ thèng truy nhËp ®îc cãkiÓm tra nh ng lÇn nµy ®îc biÓu thÞ nh biÓu ®å t«n ti . ë ®©y mçi-thµnh phÇn trong biÓu ®å biÓu thÞ mét thµnh phÇn phÇn mÒm thùc.ThµnhphÇn khung chÝnh ®iÒu hµnh cña hÖ thèng gäi ra ba thµnh phÇn kh¸c nhËnbiÕt kh¸ch th¨m , kiÓm tra kho¸ cöa vµ kÝch ho¹t b¸o ®éng thµnh phÇnnhËn biÕt kh¸ch.

19TÊt nhiªn , ®©y lµ sù ®¬n gi¶n ho¸ hÖ thèng thùc.Trªn thùc tÕ n¨m thµnh phÇn cÊp thÊp ®ã cã thÓ

®îc ph©n gi¶i tiÕp thµnh nh÷ng- thµnh phÇn cÊp thÊp h¬n

Hîp phÇn 3

HÖ thèng

Hîp phÇn 1 Hîp phÇn 2

1.1 1.2 2.1 2.2 3.1 3.22.3

2.1.1 2.1.2 2.1.3 2.2.22.2.1 2.3.22.3.1


99

H×nh 6.2.aPh©n gi¶I thµnh phÇn møc trªn ra çc thµnh phÇn møc díi

H×nh 6.2.bS¬ ®å cÊu tróc t«n ti trËt tù

th¨m gäi ra hai hµnh phÇn : NhËn biÕt truy nhËp nh¬ng ph¸p vµ qu¶n lýhå s¬ truy nhËp.

6.1.1 Ph©n gi¶i chøc n¨ngViÖc ph©n gi¶i theo chøc n¨ng mét dù ¸n phÇn mÒm lµ sù ph©n chia hÖ

thèng thµnh nh÷ng thµnh phÇn theo ho¹t ®éng cña nã nh ngêi dïngnhËn ®Þnh. ViÖc ph©n gi¶i theo chøc n¨ng lµ mét bé phËn cña pha yªu cÇucña dù ¸n. Môc tiªu cña pha nµy lµ x¸c ®Þnh mäi ®Æc ®iÓm cña hÖ thèngtheo çch nh×n cña ngêi dïng.

Ta h·y thö xem xÐt mét hÖ thèng thñ qòi ng©n hµng tù ®éng kh¶ n¨ngth«ng tin trùc tuyÕn gi÷a çc thñ quü tù ®éng xa x«i vµ m¸y vi tÝnh trungt©m cña ng©n hµng nh»m cung cÊp th«ng tin tµi kho¶n ®· ®îc cËp nhËtlµ ®Æc ®iÓm chøc n¨ng cña hÖ thèng. ®iÒu nµy th«ng thêng sÏ ®îc x¸c

PhÇn mÒm hÖ thèngtruy cËp ®îc ®/kh.

KÝch ho¹tb¸o ®éng

NhËn ra truy cËpbÊt hîp ph¸p

HÖ thèngb¸o ®éng

Qu¶n lý tÖp truycËp

Khèng chÕ ®ånghå cöa

NhËn rangêi th¨m

Khèng chÕTruy cËp

Vßng lÆp chÝnhthõa hµnh hÖ thèng.

B¸o ®éng

Qu¶n lý tÖp truycËp

NhËn ra viÖctruy cËp bÊt hîp ph¸p

NhËn rakh¸ch th¨m

§iÒu khiÓnkho¸ cöa


100

®Þnh trong pha yªu cÇu cña chu kú ph¸t triÓn. Dï sao, ph¬ng ph¸pchuyÓn giao gi÷a thñ quü tù ®éng vµ m¸y vi tÝnh trung t©m kh«ng ph¶i lµ®Æc ®iÓm chøc n¨ng cña hÖ thèng v× ®©y lµ bµi trong thiÕt kÕ vµ thùc hiÖncña hÖ thèng chø kh«ng hiÓn nhiªn cho ngêi dïng. Ph¬ng ph¸pchuyÓn gi¸o kÓ c¶ nghi thøc liªn l¹c thêng sÏ ®îc x¸c ®Þnh trong giai®o¹n thiÕt kÕ cña sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng.20

H×nh 6.3HÖ thèng thñ quü tù ®éng -- biÓu ®å ph©n gi¶i chøc n¨ng

Dï sao, ph¬ng ph¸p chuyÓn giao gi÷a thñ quü tù ®éng vµ m¸y vi tÝnhtrung t©m kh«ng ph¶i lµ ®Æc ®iÓm chøc n¨ng cña hÖ thèng v× ®©y lµ bªntrong thiÕt kÕ vµ thùc hiÖn cña hÖ thèng chø kh«ng hiÓn nhiªn cho ngêidïng. Ph¬ng ph¸p chuyÓn giao kÓ c¶ nghi thøc liªn l¹c thêng sÏ ®îcx¸c ®Þnh trong giai ®o¹n thiÕt kÕ cña sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng.

ë çc quyÕt ®Þnh thùc hiÖn cã thÓ tõng lóc ®îc ®a ra trong giai ®o¹nyªu cÇu vµ ®îc coi lµ yªu cÇu thùc hiÖn. §iÒu nµy cã thÓ bao gåm ®Æc®iÓm nh lµ lo¹i m¸y tÝnh ®èi tîng, ng«n ng÷ lËp tr×nh ®îc sö dônghay ph¬ng ph¸p truyÒn th«ng ®îc dïng tèt h¬n hÕt lµ nªn ho·n, çcquyÕt ®Þnh thùc hiÖn cµng chËm cµng hay cho ®Õn pha thiÕt kÕ .

H×nh 6.3 nªu mét thÝ dô ph©n tÝch theo chøc n¨ng cña mét hÖ thèngthñ quÜ ng©n hµng tù ®éng thµnh nh÷ng thµnh phÇn chøc n¨ng ë møc thÊph¬n.

Trong h×nh 6.3 chóng ta ®· x¸c ®Þnh lµ sÏ cã mét c¬ së d÷ liÖu kh¸chhµng cã thÓ ®îc xem lµ quyÕt ®Þnh thiÕt kÕ. §iÒu nµy lµ kh«ng tr¸nhkhái. Ph©n tÝch chøc n¨ng hiÕm khi hoµn toµn tr¸nh ®îc mäi nhËn ®ÞnhthiÕt kÕ. Nh chóng ta ®· biÕt ph©n gi¶i chøc n¨ng thêng khi lµ khëi®iÓm cho thiÕt kÕ ban ®Çu cña hÖ thèng.

6.1.2 Ph©n gi¶i thiÕt kÕ.

20Çc quyÕt ®Þnh thùc hiÖn cã thÓ ®«i khi ®îc ®a ra trong giai ®o¹n yªu cÇu vµ ®îc coi lµ

yªu cÇu thùc hiÖn. §iÒu nµy cã thÓ bao gåm nh÷ng ®Æc ®iÓm nh lµ lo¹i m¸y vi tÝnh ®èitîng, ng«n ng÷ lËp tr×nh ®îc dïng hay ph¬ng ph¸p th«ng tin sö dông. Thêng tèt h¬nnªn chËm quyÕt ®Þnh thùc hiÖn ®Õn giai ®o¹n thiÕt kÕ bÊt cø lóc nµo cã thÓ ®îc.

HÖ thèng thñ quÜng©n hµng tù ®éng.

DÞch vôngêi vËn

hµnh

Bé sinhb¸o ço

DÞch vô m¸y tÝnhtrung t©m

Chøc n¨ng giaodiÖn m¸y thñ quÜ

CËp nhËt vµ háim¸y tÝnh trung

t©m

DÞch vôngêi dïng

DÞch vôthñ quÜ tù ®éng

Bé sinhb¸o ço


101

Ph©n gi¶i thiÕt kÕ cña mét hÖ thèng phÇn mÒm lµ ph©n chia hÖ thèngthµnh nh÷ng thµnh phÇn cÊp thÊp khíp víi thµnh phÇn phÇn mÒm thùc sùcña hÖ thèng. Trong ph©n gi¶i thiÕt kÕ hoµn toµn cña mét hÖ thèng phÇnmÒm, çc thµnh phÇn thÊp nhÊt t¬ng øng víi çc m« ®un lËp tr×nh(th«ng thêng lµ çc thñ tôc, ch¬ng tr×nh con hay chøc n¨ng ch¬ngtr×nh)

§óng nh pha yªu cÇu ®i tríc giai ®o¹n thiÕt kÕ viÖc ph©n gi¶i chøcn¨ng cña mét hÖ thèng phÇn mÒm th«ng thêng ®i tríc viÖc ph©n gi¶ithiÕt kÕ. Ph©n gi¶i chøc n¨ng thêng cung cÊp nhiÒu th«ng tin cÇn thiÕtcho viÖc ph©n chia tiÕp hÖ thèng ®ã thµnh nh÷ng thµnh phÇn thùc hiÖn.Trªn thùc tÕ, ph©n gi¶i chøc n¨ng thêng lµ n¬i tèt ®Ó khëi sù thiÕt kÕmét hÖ thèng phÇn mÒm v× thµnh phÇn chøc n¨ng chñ yÕu cña mét hÖthèng thêng t¬ng øng víi ph©n chia ban ®Çu hÖ thèng ®ã thµnh nh÷nghÖ thèng con hay thµnh phÇn møc cao.

Hai trong nh÷ng chøc n¨ng chÝnh cña mét hÖ thèng chñ quü ng©n hµngtù ®éng cã thÓ ®îc coi lµ m¸y vi tÝnh trung t©m n¬i lu tr÷ vµ b¶o tr×toµn bé th«ng tin tµi kho¶n vµ çc m¸y thñ quü tù ®éng giao diÖn víikh¸ch hµng. M¹ng th«ng tin nèi m¸y vi tÝnh trung t©m víi çc ®Þa ®iÓmthñ quü cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh lµ thµnh phÇn bæ sung cÊp cao. Råi th×m¹ng nµy tÊt nhiªn lµ ph©n chia ®Çu tiªn cña hÖ thèng tõ viÔn c¶nh thiÕtkÕ: (1) hÖ thèng phô thñ quü tù ®éng21 (2) hÖ thèng phô vi tÝnh trung t©mvµ (3) thiÕt bÞ m¹ng th«ng tin.

H×nh 6.4HÖ thèng thñ quü tù ®éng -- biÓu ®å ph©n gi¶i thiÕt kÕ

21ë nh÷ng hÖ th«ng hín çc hÖ con thêng tiªu biÓu cho ph©n gi¶i møc thø nhÊt cña hÖ

thèng. §iÒu nµy ®îc bµn thªm ë phÇn 6.3.

HÖ thèng thñ quÜng©n hµng tù ®éng.

Logic giaodiÖn thñ quÜ

Logic thñquÜ

M¸y tÝnhtrung t©m

Giao diÖn phÇncøng

Giao diÖntruyÒn th«ngm¸y tÝnh thñquÜ

Giao diÖn truyÒnth«ng thñ quü

Giao diÖnm¹ng diÖn réng

Qu¶n lý c¬së d÷ liÖu

kh¸chhµng

Thñ quü tù ®éng

Driverph¸t tiÕng

bÝp

Driverm¸y in

Drivermµn h×nh

Driver bµnphÝm


102

H×nh 6.4. nªu mét thÝ dô ph©n gi¶i thiÕt kÕ hÖ thèng thñ quü ng©n hµngtù ®éng thµnh nh÷ng cÊp thµnh phÇn thiÕt kÕ thÊp h¬n. ë cÊp thø ba thµnhphÇn thñ quü tù ®éng ph©n gi¶i thµnh çc giao diÖn phÇn cøng vµ logicthñ quü. Råi cÊp sau cã thÓ ph©n gi¶i giao diÖn phÇn cøng thµnh bé kÝchthÝch bµn phÝm, bé kÝch thÝch mµn h×nh, bé kÝch thÝch m¸y in vµ m¸yph¸t tiÕng bÝp, ë cÊp nµy, çc bé kÝch thÝch ®ã cã thÓ ®¹i diÖn m« ®unphÇn mÒm hiÖn nay.

Mét ®iÓm quan träng cÇn nhí lµ trong ph©n gi¶i thiÕt kÕ, chØ cã çcthµnh phÇn cÊp thÊp h¬n hiÖn nay ®îc thùc hiÖn. Çc thµnh phÇn cÊp caoh¬n ®¹i diÖn cho mét nhãm çc thµnh phÇn cÊp thÊp h¬n. §iÒu nµy ®îcminh häa trong h×nh 6.2(a) theo çc ®ã thµnh phÇn kiÓm tra truy nhËp vµhÖ thèng b¸o ®éng ®¹i diÖn cho hai nhãm thµnh phÇn cÊp thÊp h¬n (nhËnbiÕt kh¸ch th¨m, kiÓm tra khãa cöa v.v...).

VÒ c¬ b¶n ph©n gi¶i thiÕt kÕ t¹o ra hai lo¹i thµnh phÇn hÖ thèng thµnhphÇn cÊp cao vµ m« ®un cÊp thÊp h¬n. Çc tiªu chuÈn ph¸t triÓn phÇnmÒm kh¸c nhau sö dông thuËt ng÷ kh¸c nhau ®Ó nhËn biÕt çc cÊp ph©ngi¶i kh¸c nhau.

Ch¼ng h¹n, tiªu chuÈn 2167A US DOD (DOD 1988a) sö dông métph¬ng ph¸p ph©n gi¶i nhiÒu cÊp ®«i chót nÆng nÒ (coi h. 8.4). TiªuchuÈn sö dông tõ CSU (®¬n vÞ phÇn mÒm vi tÝnh) ®Ó nhËn biÕt thµnh phÇnph©n gi¶i cÊp thÊp nhÊt. Nh÷ng thµnh phÇn cÊp trung ®é ®îc gäi lµ CDC(thµnh phÇn phÇn mÒm vi tÝnh) vµ nh÷ng thµnh phÇn nµy cã thÓ ®¹i diÖnmét nhãm CSU vµ CSC. Çc CSC cÊp cao ®îc nhãm thµnh CSCZ (kho¶ncÊu h×nh phÇn mÒm vi tÝnh) vµ nh÷ng CSCZ ®îc qu¶n lý trong ph¹m vidù ¸n coi nh nh÷ng ®¬n vi ph¸t triÓn b¸n ®éc lËp. CSCZ lµ nh÷ng thµnhphÇn cã thÓ ®îc thiÕt kÕ, chøng minh b»ng t liÖu vµ phª chuÈn nhnh÷ng thùc thÓ riªng biÖt trong ph¹m vi toµn bé dù ¸n phÇn mÒm. TiªuchuÈn DOD 2167a cho ph¸t triÓn phÇn mÒm ®îc bµn thªm ë ch¬ng 9.

H×nh 6.5.aPh©n gi¶i phÇn mÒm møc ®Ønh ban ®Çu

Hîp phÇn 3

HÖ thèng



103

H×nh 6.5.bPh©n gi¶i phÇn mÒm møc trung gian -- thiÕt kÕ møc ®Ønh

H×nh 6.5.cPh©n gi¶i phÇn mÒm møc chi tiÕt

Mét hÖ thèng ph©n gi¶i hoµn toµn víi mäi thµnh phÇn cÊp thÊp cña nã,kh«ng ph¶i bao giê còng dÔ n¾m b¾t, ®iÒu nµy ®Æc biÖt ®óng trong sùtr×nh bµy hÖ thèng lóc duyÖt dù ¸n khi hÖ thèng cÇn ®îc nh÷ng ngêikh«ng dÝnh lió vµo viÖc thiÕt kÕ nã nhanh chãng hiÓu ®îc. Trong nh÷ngtrêng hîp nh thÕ, kü thuËt tinh läc tõng bíc lµ ph¬ng ph¸p thuËn lîi®Ó tr×nh bµy tuÇn tù chi tiÕt t¨ng dÇn b»ng çch lóc ®Çu choi thÊy cÊpph©n gi¶i ®Çu tiªn vµ råi chÇm chËm ph¸t hiÖn nh÷ng cÊp tiÕp theo. §iÒunµy ®îc chøng minh trong h×nh 6.5. Trong bíc ph©n gi¶i trung ®é thÝchhîp, chóng ta cã thÓ ph©n thiÕt kÕ lµm hai: cÊp cao h¬n vµ cÊp thÊp h¬n.§iÒu nµy ®Æc biÖt ®îc dïng khi giai ®o¹n thiÕt kÕ ®îc thùc hiÖn thµnh2 giai ®o¹n riªng biÖt: thiÕt kÕ cÊp cao vµ thiÕt kÕ chi tiÕt (coi h×nh 6.5).

6.2. C¬ cÊu ph©n tÝch c«ng viÖc.Nh vËy, chóng ta ®· bµn ®Õn viÖc ph©n hÖ thèng phÇn mÒm thµnh

nh÷ng thµnh phÇn hoÆc chøc n¨ng hoÆc thiÕt kÕ. Chóng ta còng sÏ xemxÐt viÖc ph©n dù ¸n phÇn mÒm thµnh nh÷ng thµnh phÇn c«ng viÖc c¬ b¶n.

Hîp phÇn 3

HÖ thèng


1.1 1.2 2.1 2.2 3.1 3.22.3

Hîp phÇn 3

HÖ thèng


1.1 1.2 2.1 2.2 3.1 3.22.3

2.1.1 2.1.2 2.1.3 2.2.22.2.1 2.3.22.3.1


104

Tæng sè cña nh÷ng thµnh phÇn c«ng viÖc ®ã bao gåm mäi nhiÖm vô cÇnthiÕt ®îc thùc hiÖn nh»m hoµn thµnh th¾ng lîi dù ¸n.

6.2.1. Ph©n gi¶i dù ¸n.§óng nh mäi nhiÖm vô phøc t¹p lín kh¸c, viÖc ph¸t triÓn dù ¸n phÇn

mÒm dÔ qu¶n lý h¬n nhiÒu b»ng çch tiÕp cËn chia vµ trÞ (ph©n chia vµchiÕm lÜnh) viÖc tinh läc tõng bíc, khi ¸p dông cho mét dù ¸n phÇnmÒm, t¹o nªn mäi nhiÖm vô c«ng viÖc cÊp thÊp. §iÒu nµy bao gåm nhiÖmvô ph¸t triÓn, nhiÖm vô qu¶n lý, nhiÖm vô hç trî vµ nhiÖm vô hµnh chÝnh.ViÖc ph©n gi¶i mét dù ¸n phÇn mÒm thµnh nh÷ng nhiÖm vô ®îc coi lµc¬ cÊu ph©n tÝch c«ng viÖc hay WBS.

H×nh 6.6CÊu tróc liÖt kª c«ng viÖc (a) ph¸c th¶o c«ng viÖc

H×nh 6.6. cho mét vÝ dô vÒ biÓu ®å c¬ cÊu ph©n tÝch c«ng viÖc vµ b¶ng6.1. danh môc nhiÖm vô c¬ cÊu ph©n tÝch c«ng viÖc ®¹t ®îc. Danh môcnhiÖm vô WBS cã mäi nhiÖm vô c«ng viÖc dù ¸n vµ cã thÓ ®îc dïnglµm c«ng cô kiÓm chøng ®Ó kiÓm tra t×nh h×nh çc nhiÖm vô c«ng viÖc®îc giao. Danh môc nhiÖm vô WBS ban ®Çu thêng tõ lÞch tr×nh dù ¸nmµ ra lÞch cã danh môc ho¹t ®éng cña dù ¸n. Danh môc ho¹t ®éng cñalÞch t¬ng tù nh WBS mÆc dï môc ®Ých cña nã cã kh¸c nhau vµ thêngÝt chi tiÕt h¬n. Danh môc ho¹t ®éng cña lÞch ®îc m« t¶ ë ch¬ng 9.

Ho¹t ®éng b¸o ®éng

Qu¶n lý file

Ho¹t ®éngb¸o ®éng

Ho¹t®éng b¸o

®é


Qu¶n lý fil

Ho¹t ®éng b¸o®éng


Qu¶n lý


Qu¶n lý file


Qu

Ho¹t®éng b¸o

®éng


Ho¹t®éng b¸o

Ho¹t®éng b¸o

®éng

Ho¹t®éng b¸o

®

Ho¹t®éng b¸o

®én


Qu¶


105

H×nh 6.6CÊu tróc liÖt kª c«ng viÖc (a) ph¸c th¶o c«ng viÖc

B¶ng 6.1. Danh môc nhiÖm vô c¬ cÊu ph©n tÝch c«ng viÖc.

NhiÖm vô M« t¶ T×nh h×nh Giao cho NhËn xÐt1. Qu¶n lý vµ hµnh chÝnh2. Ph¸t triÓn phÇn mÒm2.1. Ph©n tÝch yªu cÇu phÇn

mÒm2.2. ThiÕt kÕ phÇn mÒm2.2.1. LogÝc kiÓm tra2.2.2. Giao diÖn chØ huy2.2.3. TiÖn Ých mµn h×nh2.2.3.1. Bé khu«n mµn h×nh Trän vÑn J.Smith2.2.3.1. Bé kÝch thÝch mµn h×nh Khëi

c«ngF.Brown

2.2.3.2. M¸y ph¸t khu«n Khëic«ng

A.Black

2.2.4 Th«ng tin2.3. M· hãa phÇn mÒm2.4. Hßa nhËp phÇn mÒm3. Cung cÊp vµ hç trî ph¸t

triÓn


Qu¶n lý file


Ho¹t®éng b¸o

®é


Qu¶n lý fil



Qu¶n lý


Qu¶n lý file


Qu

Ho¹t®éng b¸o

®éng


Ho¹t®éng b¸o

Ho¹t®éng b¸o

®éng

Ho¹t®éng b¸o

®

Ho¹t®éng b¸o

®én


Qu¶


106

Dù ¸n WBS§«i khi l¹i cã Ých khi gÆp çc nhãm nhiÖm vô cÊp cao h¬n trong danh

môc nhiÖm vô WBS (thÝ dô nhiÖm vô 1, 2, 3, 2.1, 2.2, v.v... trong b¶ng6.1). §iÒu nµy gióp truy nguyªn cã lîi cho mçi nhiÖm vô cÊp thÊp nh»mnhËn biÕt çc nhãm nhiÑme vô tõ ®ã suy ra. Dï sao, viÖc ®a çc nhãmnhiÖm vô cÊp cao trong danh môc nhiÖm vô WBS còng cã thÓ g©y ra hçn®én v× nh÷ng kho¶n nµy kh«ng ®¹i diÖn cho nh÷ng nhiÖm vô hiÖn nay®îc giao vµ nh÷n thuéc tÝnh t×nh h×nh vµ ñy nhiÖm cho kh«ng ¸p dông®îc cho chóng.

Danh môc WBS çc nhiÖm vô dù ¸n ®îc suy tõ b¶n thèng kª c«ngviÖc cña dù ¸n (SON) x¸c ®inh quy m« cña dù ¸n. SON thêng ®îcchuÈn bÞ tríc khi trong dù ¸n chÝnh thøc (coi ch¬ng 3) vµ thêng lµ béphËn cña hîp ®ång dù ¸n gi÷a kh¸ch hµng vµ nhµ s¶n xuÊt. Víi nh÷ng dù¸n néi bé, khi mét tæ chøc tµi trî c«ng viÖc ph¸t triÓn cña chÝnh m×nh,SON trë nªn v« danh víi viÖc x¸c ®Þnh chi tiÕt dù ¸n hay mét t liÖut¬ng tù x¸c ®Þnh qui m« c«ng viÖc cho ngêi qu¶n lý dù ¸n phÇn mÒm.

6.2.2. WBS lµ mét c«ng cô qu¶n lý dù ¸n.C¬ cÊu ph©n tÝch c«ng viÖc x¸c ®Þnh mäi nhiÖm vô ph¶i thùc hiÖn

trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña dù ¸n. §iÒu nµy sÏ bao gåm c¶ nh÷ngnhiÖm vô tõ çc ph¹m trï dù ¸n nh:

- Ph¸t triÓn phÇn mÒm- B¶o tr×- §µo t¹o- DÉn chøng t liÖu- L¾p ®Æt- Qu¶n lý- Cung cÊpNh÷ng nhiÖm vô nµy ®îc m« t¶ chi tiÕt h¬n ë b¶ng 6.2.ë Mäi lóc, bÊt cø c«ng viÖc nµo ®îc mét thµnh viªn cña ®éi dù ¸n

phÇn mÒm thùc hiÖn ph¶i lµ mét bé phËn cña nhiÖm vô WBS kh«ng métthµnh viªn nµo cña ®éi ®îc thùc hiÖn bÊt cø nhiÖm vô g× kh«ng cã trongdanh môc WBS çc nhiÖm vô.

WBS lµ mét c«ng cô cã Ých víi ®iÒu kiÖn ph¶i lu«n lu«n cËp nhËt. Nãph¶i ®îc cËp nhËt ®Þnh kú cïng víi kÕ ho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n vµ lÞch dù¸n. §iÒu hîp lý lµ nªn dù kiÕn danh môc WBS cã ®îc nh÷ng nhiÖm vôbæ sung, söa ®æi hay thËm chÝ rót ra trong khái tiÕn ®é ph¸t triÓn cña dù¸n WBS chñ yÕu lµ mét c«ng cô qu¶n lý cung cÊp kh¶ n¨ng ñy th¸cnhiÖm vô x¸c ®Þnh râ cho çc thµnh viªn cña ®éi ph¸t triÓn. ChÝnh lµ quaWBS mµ tiÕn ®é ®îc gi¸m s¸t khi çc nhiÖm vô hoµn thµnh vµ nh÷ngvÊn ®Ò tiÒm tµng ®îc ph¸t hiÖn. Nh÷ng nhiÖm vô míi ®· tõng bÞ bá quanµy ®îc nhËn biÕt vµ çc dù to¸n ®îc xem xÐt l¹i dùa trªn nh÷ng nguånhiÖn nay ®· ®îc sö dông cho nh÷ng nhiÖm vô ®· hoµn thµnh.


107

WBS còng lµ mét c«ng cô ng©n s¸ch cung cÊp ph¬ng tiÖn tÝnh gi¸mçi ho¹t ®éng ph¸t triÓn vµo mçi ®o¹n thÝch hîp trong ng©n s¸ch dù ¸n.§©y lµ mét trong nh÷ng ph¬ng ph¸p c¬ b¶n ®Ó lËp kÕ ho¹ch vµ gi¸m s¸tchi phÝ dù ¸n.

Cã nhiÒu tiÖn Ých vi tÝnh hãa cã ®îc ®Ó hç trî b¶o tr× WBS. Nh÷ngtiÖn Ých nµy ho¹t ®éng c¶ trªn m¸y vi tÝnh nhá lo¹i PC vµ nh÷ng phÇnchÝnh lín. Nh÷ng tiÖn Ých WBS ®«i khi cã ®îc nh lµ bé phËn cña tiÑneÝch qui ho¹ch chung cña ngêi qu¶n lý vµ cung cÊp çc ®Æc ®iÓm lÞchtr×nh vµ gi¸m s¸t kh¸c nh ph©n tÝch PERT vµ h×nh thµnh b¸o ço.

Cã nh÷ng ph¬ng ph¸p kh¸c ®îc ph¸t triÓn ®Ó qu¶n lý nh÷ng nhiÖmvô c«ng viÖc cÊp thÊp bao gåm mét dù ¸n lín. Cã v« vµn biÕn thøc vµ c¶itiÕn kü thuËt c¬ cÊu ph©n tÝch c«ng viÖc22 , mét sè sö dông nh÷ng c«ng côtruy t×m tinh vi, sè kh¸c sö dông nh÷ng ký hiÖu vµ kü thuËt ®Æc biÖt ®Óph©n tÝch vµ gi¸m s¸t danh môc nhiÖm vô c«ng viÖc.

6.3. Xö lý çc dù ¸n lín.Râ rµng, nh÷ng nhiÖm vô nhá dÔ sö lý h¬n nh÷ng nhiÖm vô lín. Nh

chóng ta ®· thÊy, ®©y ®· lµ lËp luËn b¶o vÖ viÖc ph©n çc dù ¸n lín thµnhnh÷ng thµnh phÇn nhá h¬n.

Trong mét tranh luËn vÒ kiÕn tróc cña hÖ thèng phÇn mÒm tµu con thoivò trô, Carlow (1984) ®· nhËn xÐt lµ "... chØ c«ng cô vµ kü thuËt th«ikh«ng thÓ phßng ngõa hay kh¾c phôc nh÷ng vÊn ®Ò sÏ tån t¹i nÕu kiÕntróc hÖ thèng cÊu tróc tèt ®· kh«ng ®îc thiÕt lËp trªn ®Çu mÆt tiÒn cñaqui tr×nh ph¸t triÓn." Trong tham luËn cña «ng, Carlow m« t¶ lËp luËnb¶o vÑ c¬ cÊu vµ kiÕn tróc cña phÇn mÒm phøc t¹p cho mét trong nh÷nghÖ thèng mµ ph©n ban hÖ thèng liªn bang IBM ®· ph¸t triÓn cho tµu conthoi vò trô NASA. §iÓm ph¶i lµm lµ kiÕn tróc phÇn mÒm vèn ®îc x¸c®Þnh sím trong chu kú ph¸t triÓn ®ãng vai trß chñ ®¹o trong viÖc x©ydùng chÊt lîng cña s¶n phÈm phÇn mÒm cuèi cïng. Hay, tãm l¹i, nh÷ngsai lÇm chñ yÕu thêng b¾t ®Çu sím.

Con ®êng mµ mét hÖ thèng ®îc ph©n gi¶i, ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµokiÕn tróc phÇn mÒm. Th«ng thêng kh«ng cã ®iÒu g× tùa nh kiÕn trócduy nhÊt ®óng hay ph©n gi¶i duy nhÊt ®óng c¶. H.6.7 giíi thiÖu hai ph©ngi¶i cÊp cao cã thÓ ®îc cña mét hÖ truy nhËp ®îc kiÓm tra. C¶ hai cã vÎlµ nh÷ng ®o¹n hîp lý cña mét hÖ thèng nhng kiÕn tróc trong h.6.7.(b) cãthÓ ®ßi hái Ýt giao diÖn h¬n gi÷a çc thµnh phÇn phÇn mÒm chÝnh.

Giê chóng ta sÏ xem xÐt mét sè híng dÉn ph¶i theo khi lùa chän métc¬ cÊu ph©n gi¶i riªng.

6.3.1. Çc hÖ thèng phô.

22Çc ph¬ng ¸n kÓ c¶ m« h×nh Wilson vµ Sifer (1990) thay thÕ WBS víi kü thuËt qui ho¹ch c¬

cÊu dùa trªn trËt tù biÓu ®å dßng s«ng c«ng viÖc (WFD), mét h×nh thøc m¹ng nhiÖm vô bao gåm mçi®Çu vµo vµ ®Çu ra cña nhiÖm vô. Ph¬ng ph¸p Wilson vµ Sifer lµ ph¬ng ph¸p chÝnh thøc hãa cao vµ®îc coi lµ phøc t¹p h¬n WBS cæ ®iÓn.


108

Çc hÖ thèng ®«i khi gåm nh÷ng thµnh phÇn chñ yÕu b¸n ®éc lËp b¶nth©n chóng cã thÓ ®îc coi lµ hÖ thèng. Mét hÖ thèng thñ quü ng©n hµngtù ®éng tÊt nhiªn cã thÓ ®îc ph©n lµm hai hÖ phô h¬n: hÖ phô vi tÝnhchÝnh vµ hÖ phô vi tÝnh thñ quü tù ®éng. Theo thÕ mét hÖ phô chøa hÇuhÕt ®Æc ®iÓm cña mét hÖ, trõ khi hÖ phô kh«ng cã ý ®Þnh ho¹t ®éng trªnchÝnh nã.

H×nh 6.7.aPh©n gi¶i hÖ thèng møc cao. Çch (a)

H×nh 6.7.bPh©n gi¶i hÖ thèng møc cao. Çch (b)

Khi çc hÖ thèng phÇn mÒm lín cã thÓ chia thµnh nh÷ng hÖ thèng phôchóng lo¹i bá mét sè tÝnh phøc t¹p, cã ë tÝnh chÊt réng lín, ý tëng b¶ovÖ cho tiÕp cËn ®ã c¨n cø ë viÖc qu¶n lý ph¸t triÓn mçi hÖ thèng phô coinh hÖ riªng biÖt trong ph¹m vi cã thÓ ®îc.

Víi mçi hÖ thèng phô, ngêi l·nh ®¹o ®éi hay phã qu¶n lý dù ¸n ®îcñy th¸c phÇn lín tr¸ch nhiÖm cho ph¸t triÓn trong khi çc tr¸ch nhiÖmchóng cho mäi hÖ thèng phô ®îc qu¶n lý dù ¸n trong t©m sö lý.



Qu¶n lý file truy nhËp



Qu¶n lý file t



Qu¶n lý f


Q


Qu¶n lý file


Qu¶n lý file truy

Ho¹t®éng b¸o

®éng


Qu¶n lý file truy nhËp



Qu¶n lý file



Qu¶



Q


Q


109

ë mét dù ¸n qui m« nhá, nh hÖ thèng thñ quü ng©n hµng tù ®éng,th¶o luËn tríc ®©y, hai l·nh ®¹o ®éi cã thÓ ®îc giao tr¸ch nhiÖm chohai thµnh phè chÝnh cña hÖ thèng. Ngêi qu¶n lý dù ¸n sÏ gi¸m s¸t ho¹t®éng ë mçi ®éi vµ sÏ phèi hîp ho¹t ®éng giao diÖn kü thuËt vµ hµnhchÝnh gi÷a çc ®éi. ViÖc ñy nhiÖm cña l·nh ®¹o ®éi phÇn mÒm ®îc bµnthªm ë ch¬ng 5.

ë mét sè dù ¸n qui m« lín nh ph¸t triÓn phÇn mÒm cho tµu con thoivò trô NASA, dù ¸n ®· qu¸ khæng lå ®Õn møc ®é trªn thøc tÕ ®îc ph¸ttriÓn nh v« vµn dù ¸n riªng biÖt. V¨n phßng Trung ¬ng chÞu tr¸chnhiÖm vÒ sù phèi hîp vµ hoµ nhËp mäi hÖ thèng phô (c¶ phÇn mÒm vµphÇn cøng). Tham luËn cña Dadden vµ Rone (1984) ®Ò cËp s©u ®Õn quim« lín lao cña dù ¸n phøc t¹p nµy.

6.3.2. §êng lèi ph©n gi¶i chøc n¨ng.Nh chóng ta ®· thÊy ph©n chia ban ®Çu cña mét hÖ thèng phÇn mÒm

lµ ph©n gi¶i theo chøc n¨ng t¬ng øng víi c¬ cÊu cña phÇn mÒm nh®îc ngêi dïng nhËn thøc. ViÖc ph©n chia nµy gióp chóng ta x¸c ®Þnhnh÷ng yªu cÇu cho hÖ thèng vµ cung cÊp ph¬ng ph¸p nhËn biÕt çc chøcn¨ng cÊp thÊp vµ g¸n chóng vµo nh÷ng yªu cÇu cho hÖ thèng chñ yÕu.

NhiÒu v¨n b¶n ®Ò nghÞ lµ ph©n gi¶i chøc n¨ng ph¶i theo sù ph©n tÝchyªu cÇu cña hÖ thèng. Trong nhiÒu trêng hîp, ph¸c th¶o chung çc yªucÇu sÏ t¹o nªn biÓu ®å chøc n¨ng cÊp cao. Trªn tinh thÇn ®ã, viÖc t×nh läcph©n gi¶i chøc n¨ng kh¨ng khÝt víi viÖc ph©n tÝch hÖ thãng trong ®ã biÓu®å ®îc lu«n lu«n xem l¹i vµ tinh läc khi l¹i cã thªm ®îc th«ng tin.

Ph©n tÝch chøc n¨ng cÊp cao c¬ b¶n cña hÖ thèng phÇn mÒm thêngc¨n cø ë nh÷ng ý tëng tiªm nghiÖm diÔn tiÕn trong giai ®o¹n quanniÖm. Råi nh÷ng ý tëng cã thÓ ®Þnh ra sù ph©n chia ®Æc thï cña hÖthèng, tõ ®ã diÕn tiÕn sù ph©n gi¶i chøc n¨ng.

Sù ph©n chia ban ®Çu nµy cña hÖ thèng kh«ng ph¶i bao giê còng lµl«gÝc nhÊt vµ thÝch hîp nhÊt theo viÔn c¶nh cña ngêi s¶n xuÊt. HÖ thèngkiÓm kª réng lín ban ®Çu cã thÓ nhËn thøc lµ bao gåm:

- Giao diÖn con ngêi- Bé ph¸t b¸o ço- C¬ së d÷ liÖu- L«gÝc cËp nhËt.Nhng giao diÖn cña con ngêi cã thÓ l«i kÐo mét sè çc m¸y vi tÝnh

kh¸c vµ mét phÇn nh÷ng m¸y ®ã cã thÓ hßa nhËp m¹nh víi bé ph¸t b¸oço. Nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu, nh ®é tin vµ dù tr÷ cã thÓ ®· bÞ bá qua.Do ®Êy, sù ph©n chia hÖ thèng tèt h¬n cã thÓ kh«ng x¸c ®Þnh giao diÖncña con ngêi lµ chøc n¨ng cÊp cao mµ lång çc chøc n¨ng cÊp thÊp cñagiao diÖn con ngêi riªng rÏ trong nh÷ng chøc n¨ng chñ yÕu khac. CòngvËy, dù tr÷ cã thÓ ®îc lång trong chøc n¨ng b¶o tr× cÊp cao còng l¹i baogåm c¶ çc chøc n¨ng nÐn vµ tinh luyÖn c¬ së d÷ liÖu.


110

§êng lèi chung lµ kh«ng cã ph©n gi¶i chøc n¨ng duy nhÊt nµo ®îclùa chän chØ v× ®îc quan niÖm ®Çu tiªn c¶.

Nh chóng ta ®· thÊy, ph©n gi¶i chøc n¨ng tèt lµ quan träng vµ râ rµngcã thÓ x¸c ®Þnh thiÕt kÕ vµ kiÕn tróc cña hÖ thèng ®îc ph¸t triÓn, ChiÕnlîc tin cËy trong viÖc x¸c ®Þnh ph©n gi¶i chøc n¨ng phÇn mÒm ®îc tètlµ triÖu tËp cuéc häp cña nh÷ng ngêi träng yÕu cña dù ¸n ®Ó bµn mét sènh÷ng ph©n chia kh¸c nhau cña hÖ thèng. Sau ®ã ph©n gi¶i chøc n¨ngph¶i ®îc lùa chän trªn c¬ së.

- Lý do (thÝ dô çc m¸y vi tÝnh kh¸c nhau thêng hç trî çc chøc n¨ngkh¸c nhau).

- DÔ thùc hiÖn (thÝ dô ph©n gi¶i chøc n¨ng tèt sÏ thêng dÉn ®Õn thiÕtkÕ tèt).

- DÔ hiÓu (®· ®¸p øng hÕt çc chøc n¨ng cha ?)ViÖc dÔ thùc hiÖn tïy thuéc ë tiªu chÝ thiÕt kÕ mµ ta sÏ bµn sau.

6.3.3. §êng lèi ph©n gi¶i thiÕt kÕ.Chóng ta ®· biÕt lµ ph©n gi¶i chøc n¨ng cña hÖ thèng phÇn mÒm cã thÓ

c¬ b¶n kh¸c víi ph©n gi¶i thiÕt kÕ cña hÖ thèng. Dï sao ph©n gi¶i chøcn¨ng tèt sÏ chó ý ®Õn thiÕt kÕ nh ë giai ®o¹n ph¸t triÓn sau vµ sÏ thênglµ khëi ®iÓm tèt cho viÖc ph©n chia hÖ thèng thµnh nh÷ng thµnh phÇnthiÕt kÕ cÊp cao.

ViÖc ph©n gi¶i thiÕt kÕ cña hÖ thèng chØ lµ mét phÇn cña toµn bé thiÕtkÕ phÇn mÒm (cã nhiÒu ph¬ng ph¸p thiÕt kÕ, ch¼ng h¹n xin coi Fairly(1985) hay Irossman (1987). Dï sao theo viÔn c¶nh cña ngêi qu¶n lý dù¸n, ®©y lµ giai ®o¹n quyÕt ®Þnh v× viÖc ph©n gi¶i thiÕt kÕ cña mét hÖthèng x¸c ®Þnh c¬ cÊu cña phÇn mÒm nh nã sÏ ®îc h×nh thµnh. Sau ®©ylµ tæng quan vÒ nhËn ®Þnh thiÕt kÕ c¬ b¶n ¶nh hëng ®Õn ph¬ng ph¸pph©n gi¶i hÖ thèng.

Mét trong nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n sím cña c«ng nghÖ phÇn mÒm ®ßihái tiÕp cËn vÒ c¬ cÊu víi viÖc thiÕt kÕ vµ lËp tr×nh phÇn cøng. B¶n chÊtc¬ cÊu cña phÇn mÒm ®îc x¸c ®Þnh tõ nh÷ng giai ®o¹n ph©n gi¶i ®Çutiªn. Vµo cuèi nh÷ng n¨m 1960 vµ ®Çu 1970. Difkstra ®· ®i ®Çu trongtiÕp cËn nµy (1972). Môc tiªu chñ yÕu lµ chuyÓn sang ph¸t triÓn phÇnmÒm (hay ®¬n gi¶n lµ lËp tr×nh nh sau nµy ®îc gäi thÕ) tõ khi chathµnh thôc tíi trë thµnh mét ngµnh c«ng nghÖ hßan toµn ph¸t triÓn. Tõ ®ã®Õn nay nhiÒu kü thuËt thiÕt kÕ c¬ cÊu kh¸c ®· ®îc Yourdon (1978),Jackson (1976) De Marco (1979) Warrier vµ Orr (1977) ph¸t triÓn, ®Êy lµmíi chØ kÓ mét sè, nhng cha cã tiªu chuÈn duy nhÊt nµo nãi chung®îc chÊp nhËn.

Khi ®· thu lîm ®îc nhiÒu kinh nghiÖm h¬n trong ph¸t triÓn çc dù¸n phÇn mÒm phøc t¹p, ®· trë nªn hiÓn nhiªn lµ ph©n gi¶i thiÕt kÕ tèt nhÊtph¶i tiÕn tíi t¹o nªn ®îc nh÷ng thµnh phÇn phÇn mÒm ®éc lËp haym«®un. Nh÷ng giao diÖn phøc t¹p gi÷a çc m«®un ®· kh«ng ®îckhuyÕn kÝch nhiÒu vµ nh÷ng thuËt ng÷ nh ghÐp nèi chËm, tè kÕt cao vµ


111

che dÊu th«ng tin trë thµnh nh÷ng khèi c«ng tr×nh c¬ b¶n cho viÖc thiÕtkÕ m«®un phÇn mÒm ®îc tèt.

Nãi mét çch ®¬n gi¶n, ph©n gi¶i thiÕt kÕ tèt t¹o nªn nh÷ng m«®unnhá, ®¬n gi¶n, ®éc lËp. TÊt nhiªn, trong mäi hÖ thèng, kh«ng cã haim«®un thùc sù ®éc lËp, nªn tõ ng÷ ®éc lËp ë ®©y ph¶i hiÓu theo nghÜacµng ®éc lËp cµng tèt trong ph¹m vi çc rµng buéc cña hÖ thèng ®îcph¸t triÓn.

ë cÊp ph©n gi¶i thÊp nhÊt, møc ®é ®éc lËp cña çc m«®un ®îc coi lµmøc ®é ghÐp nèi tån t¹i trong thiÕt kÕ. Nh÷ng biÖn ph¸p ghÐp nèi çc ®Æc®iÓm phô thuéc lÉn nhau ®ã nh d÷ liÖu néi dung kiÓm tra vµ m«®un (cãnghÜa chång chÐo çc biªn m«®un).

Ch¾c ch¾n mét trong nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n nhÊt trong ph©n gi¶ithiÕt kÕ phÇn mÒm ®îc ®Þnh t©m chung quanh quan niÖm hép ®en.Nguyªn t¾c ®ã, còng ®îc coi lµ che dÊu th«ng tin tiÕn tíi t¹o ra nh÷ngm«®un che dÊu thiÕt kÕ cña chóng. Çc hép ®en chØ ®îc nhËn biÕt ë ®Çuvµo vµ ®Çu ra, chø kh«ng ë ph¬ng ph¸p sö dông ®Ó ph¸t sinh ®Çu ra tõ®Çu vµo mµ cã. ViÖc che dÊu th«ng tin t¹o ra nh÷ng m«®un che dÊu luångl«gÝc cña chóng vµ çc c¬ cÊu d÷ liÖu cña chóng víi nhau. MÆc dï tõ hép®en ®i tríc tiÕn triÓn cña c«ng nghÖ phÇn mÒm lµ mét ngµnh, quan niÖnche dÊu th«ng tin trong thiÕt kÕ phÇn mÒm ®· ®îc Iarnas ®a ra ®Çu tiªn(1972).23

6.3.4. §êng lèi ph©n gi¶i nhiÖm vô c«ng viÖc.Chóng ta ®· thÊy c«ng viÖc yªu cÇu ®Ó hoµn thµnh dù ¸n cã thÓ ®îc

ph©n thµnh nhãm nhiÖm vô ®¬n gi¶n h¬n ®îc x¸c ®Þnh râ biÓu thÞ b»ngc¬ cÊu ph©n tÝch c«ng viÖc hay WBS. WBS kh«ng ph¶i lµ sù ph©n gi¶iphÇn mÒm t¹o ra bëi dù ¸n. §ã lµ sù ph©n gi¶i b¶n th©n dù ¸n vµ bao gåmnh÷ng ho¹t ®éng nh qu¶n lý, cung cÊp, l¾p ®Æt vµ tÊt nhiªn ph¸t triÓnphÇn mÒm.

C¬ cÊu thiÕt kÕ cña hÖ thèng t¹o nªn nh÷ng nhiÖm vô c«ng viÖc ph¸ttriÓn cÊp thÊp. Mçi m«®un cÊp thÊp ®îc ñy th¸c ba nhiÖm vô c«ng viÖcc¬ b¶n: thiÕt kÕ m«®un, lËp m· vµ thö nghiÖm ®¬n vÞ. Nh÷ng nhiÖm vôph¸t triÓn bæ sung nh lÊy nguyªn mÉu thö nghiÖm vµ héi nhËp lµ tõ çcgiai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸c mµ ra.

B¶ng 6.2. cã mét danh môc tiªu biÓu çc nhiÖm vô WBS cÊp cao ®îc®a vµo danh môc nhiÖm vô WBS chÝnh thøc (coi b¶ng 6.1). §©y kh«ngph¶i lµ mét danh môc tËn dông mäi nhiÖm vô ph¸t triÓn dù ¸n vµ kh«ngph¶i mäi dù ¸n sÏ ®ßi hái mäi nhiÖm vô m« t¶. Dï sao, b¶ng nµy sÏ cãÝch lµm danh môc kiÓm tra hç trî x¸c ®Þnh vÞ trÝ çc nhiÖm vô cã thÓ bÞbá qua.

Nh÷ng ho¹t ®éng kh«ng ph¸t triÓn nh nhiÖm vô WBS qu¶n lý cÊp caolµ qui chuÈn ®Õn mét møc ®é réng vµ mäi kh¸c nhau ®îc x¸c ®Þnh hoÆc

23Th¶o luËn chi tiÕt h¬n vÒ çc quan niÖn thiÕt kÕ ®ã cã thÓ thÊy trong çc v¨n b¶n cña Fairly

(1985) vµ Fressman (1987).


112

do qui m« lín lao cña dù ¸n hoÆc ®a vµo mét m« h×nh qu¶n lý míi. ThÝdô danh môc çc nhiÖm vô qu¶n lý quan träng nhÊt ®ßi hái cho hÇu hÕtdù ¸n ph¸t triÓn phÇn mÒm. Nh÷ng nhiÖm vô nµo kh«ng b¾t buéc cho mäinhiÖm vô ®îc ®¸nh dÊu nh thÕ trong danh môc.

Nªn ghi nhËn lµ ph©n tÝch ng©n s¸ch vµ qu¶n lý ng©n s¸ch kh«ng ph¶ilµ nhiÖm vô qu¶n lý b¾t buéc ®¬n gi¶n v× kh«ng ph¶i tÊt c¶ dù ¸n qu¶n lýng©n s¸ch cña chÝnh chóng. Mét sè tæ chøc cã quan chøc tµi chÝnh chÞutr¸ch nhiÖm qu¶n lý çc ng©n s¸ch cña dù ¸n. Giao diÖn kh¸ch hµng còngph¶i lµ nhiÖm vô qu¶n lý b¾t buéc v× kh«ng ph¶i mäi dù ¸n ®Òu cã kh¸chhµng. Trong trêng hîp çc dù ¸n néi bé c«ng ty, qu¶n lý cÊp cao, cïngvíi nh÷ng ngêi sö dông hÖ thèng ®îc chØ ®Þnh, ®ãng vai trß kh¸chhµng. Thêng lµ hä nªu râ nh÷ng yªu cÇu dù ¸n ban ®Çu vµ ngêi qu¶n lýdù ¸n ph¶i ®Õn hä ®Ó ®îc phª chuÈn cuèi cïng vµ ®îc nghiÖm thu hÖthèng lÇn cuèi.

6.4. Tãm t¾t.Nh÷ng dù ¸n phÇn mÒm phøc t¹p cã thÓ ph©n thµnh nh÷ng thµnh phÇn

®¬n gi¶n h¬n vµ mÆc dï toµn bé dù ¸n cã thÓ khã qu¶n lý, mçi thµnhphÇn l¹i sÏ dÔ sö lý h¬n. ViÖc ph¶i gi¶i çc hÖ thèng phÇn mÒm thµnhnh÷ng thµnh phÇn nhá lµ cã Ých trong viÖc gi¸m s¸t nh÷ng ho¹t ®éng®îc ñy th¸c cho çc ®éi ph¸t triÓn kh¸c nhau. Ph¬ng ph¸p ph©n gi¶i cãthÓ kh¸c nhau, tïy thuéc ë môc tiªu cña ngêi qu¶n lý dù ¸n.

ViÖc tinh läc tõng bíc lµ mét ph¬ng ph¸p lÆp l¹i ®Ó ph©n gi¶i mét dù¸n thµnh nh÷ng thµnh phÇn qu¶n lý ®îc. ViÖc tinh läc tõng bíc lµ c«ngcô cã Ých cho viÖc x¸c ®Þnh, çc ph©n gi¶i c«ng viÖc, thiÕt kÕ vµ chøcn¨ng cña mét dù ¸n phÇn mÒm. Trong ph©n gi¶i tõng bíc mét dù ¸n,mçi thanhph©fn ph©n gi¶i thµnh nh÷ng thµnh phÇn trùc tiÕp díi nã. Mçibíc ph©n gi¶i m« t¶ toµn bé hÖ thèng nhng ë møc ®é chi tiÕt kh¸cnhau.

Ph©n gi¶i chøc n¨ng cña mét hÖ thèng phÇn mÒm lµ ph©n chia hÖ thèngthµnh nh÷ng thµnh phÇn vËn hµnh: ®ã lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm nµo mµ ngêidïng nh×n thÊy. Ph©n gi¶i thiÕt kÕ mét hÖ thèng phÇn mÒm lµ ph©n chiahÖ thèng thµnh nh÷ng thµnh phÇn cÊp thÊp h¬n trïng víi nh÷ng thµnhphÇn lËp tr×nh cña hÖ thèng. C¬ cÊu ph©n tÝch c«ng viÖc (WBS) lµ ph©ngi¶i dù ¸n phÇn mÒm thµnh nh÷ng nhiÖm vô c«ng viÖc cÊp thÊp.

Râ rµng, nh÷ng nhiÖm vô nhá dÔ sö lý h¬n nh÷ng nhiÖm vô lín, vµ ®©ylµ lËp luËn b¶o vÖ viÖc ph©n çc dù ¸n lín thµnh nh÷ng thµnh phÇn nhá.Nh÷ng hÖ thèng lín thêng bao gåm nh÷ng thµnh phÇn chñ yÕu b¸n ®éclËp, gäi lµ hÖ thèng phô, b¶n th©n chóng cã thÓ coi lµ hÖ thèng, khi çc hÖphÇn mÒm lín cã thÓ chia thµnh hÖ phô, nh÷ng hÖ thèng ®ã lo¹i bá métsè tÝnh phøc t¹p do réng lín mµ cã. ý tëng b¶o vÖ tiÕp cËn ®ã c¨n cø ëqu¶n lý ph¸t triÓn cña mét hÖ thèng phô nh lµ mét hÖ thèng riªng biÖt ëmøc ®é cã thÓ ®îc.


113

Ph©n gi¶i chøc n¨ng cÊp cao c¬ b¶n cña mét hÖ thèng phÇn mÒmthêng c¨n cø ë nh÷ng ý tëng tiªm nghiÖm diÔn tiÕn trong giai ®o¹nquan niÖn. Nh÷ng ý tëng ®ã cã thÓ ®Þnh ra sù ph©n chia ®Æc thï cña hÖthèng tõ ®ã diÔn tiÕn ra ph©n gi¶i chøc n¨ng. Dï sao, ph©n chia ban ®Çuc¶u hÖ thèng kh«ng ph¶i bao giê còng lµ l«gÝc nhÊt vµ thÝch hîp nhÊttríc viÔn c¶nh cña ngêi s¶n xuÊt. VÒ ®êng lèi chung, kh«ng cã ph©ngi¶i chøc n¨ng duy nhÊt nµo l¹i ®îc lùa chän chØ v× ®îc quan niÖn ®Çutiªn.

Ph©n gi¶i chøc n¨ng cña mét hÖ thèng phÇn mÒm cã thÓ c¨n b¶n kh¸cvíi ph©n gi¶i thiÕt kÕ cña hÖ thèng. Dï sao ph©n gi¶i chøc n¨ng tèt sÏ cãtÝnh ®Õn thiÕt kÕ lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn sau vµ sÏ lu«n lµ khëi ®iÓm tètcho viÖc ph©n chia hÖ thèng thµnh nh÷ng thµnh phÇn thiÕt kÕ cÊp cao. Sau®ã, çc thµnh phÇn thiÕt kÕ cÊp cao l¹i ®îc ph©n gi¶i thµnh nh÷ng cÊpthÊp h¬n liªn tiÕp cuèi cïng t¹o nªn nh÷ng m«®un lËp tr×nh. ThiÕt kÕm«®un tèt t¹o nªn nh÷ng m«®un ®éc lËp, ®¬n gi¶n, nhá.

C¬ cÊu ph©n tÝch c«ng viÖc kh«ng ph¶i lµ ph©n gi¶i cña phÇn mÒm dodù ¸n t¹o nªn mµ lµ ph©n gi¶i cña chÝnh dù ¸n vµ bao gåm nh÷ng ho¹t®éng nh qu¶n lý, cung cÊp, l¾p ®Æt vµ tÊt nhiªn, ph¸t triÓn phÇn mÒm.NhiÒu nhiÖm vô ph¸t triÓn WBS lµ do ph¬ng ph¸p ph¸t triÓn ®îc södông vµ do thiÕt kÕ vµ kiÕn tróc cña hÖ thèng mµ ra.

Bµi tËp.1. C«ng ty hÖ thèng phÇn mÒm (SSI) ®ang ph¸t triÓn mét vi tÝnh cã

môc ®Ých ®Æc biÖt dùa trªn bé vi xö lý chung. SSI cã bé biªn dÞch chÐocho bé vi xö lý ho¹t ®éng trªn khung chÝnh cña c«ng ty. C«ng ty ®· quyÕt®Þnh ph¸t triÓn mét hÖ thèng vËn hµnh së h÷u khiªm tèn cho m¸y vi tÝnhmíi.

H·y xÐt mét hÖ thèng ®¬n gi¶n chØ mét ngêi dïng. ChuÈn bÞ mét ®ÒnghÞ vÒ viÖc ph©n gi¶i chøc n¨ng cña hÖ thèng vËn hµnh sö dông tinh läctõng bíc. M« t¶ biÓu ®å ph©n gi¶i chøc n¨ng cho ba cÊp ®Çu.

2. Víi hÖ thèng vËn hµnh m« t¶ ë bµi tËp 1 vµ c¨n cø ë ph©n gi¶i chøcn¨ng, chuÈn bÞ ph©n gi¶i thiÕt kÕ. M« t¶ biÓu diÔn ph©n gi¶i thiÕt kÕ choba cÊp ®Çu. Chän thµnh phÇn cÊp cao duy nhÊt vµ m« t¶ toµn bé ph©n gi¶itíi tËn cÊp m«®un phÇn mÒm.

Gi¶i thÝch b¹n ®· tÝnh ®Õn nh÷ng híng dÉn cho çc m«®un ®éc lËp thÕnµo. Gi¶i thÝch b¹n ®· thùc hiÖn híng dÉn che dÊu th«ng tin thÕ nµo.

3. Víi hÖ thèng vËn hµnh ë bµi tËp 1, chuÈn bÞ biÓu ®å c¬ cÊu ph©n tÝchc«ng viÖc cho ba cÊp ®Çu vµ chuÈn bÞ danh môc nhiÖm vô WBS. Gi¶ithÝch v× sao mét sè nhiÖm vô ë b¶ng 6.2 kh«ng ¸p dông ®îc cho dù ¸nnµy.

4. XÐt phÇn mÒm cho 1 dù ¸n vÖ tÝnh kÓ c¶ viÖc phãng vµ theo dâi vÖtinh vµ vËn hµnh cña vÖ tinh trong vµ sau khi phãng.

NhËn biÕt nh÷ng hÖ phô chÝnh trong dù ¸n vµ gi¶i thÝch lîi ®iÓm ®¹t®îc khi x¸c ®Þnh chóng lµ hÖ phô.


114

B©y giê xÐt hÖ thèng danh s¸ch nh©n viªn kÓ c¶ nh©n lùc b¶o tr× hås¬,ph¸t phiÕu kiÓm tra danh s¸ch v.v... liÖu ®ã cã lîi ®iÓm g× trong viÖcx¸c ®Þnh çc hÖ phô cho dù ¸n ®ã ? Gi¶i thÝch.

B¶ng 6.2. NhiÖm vô c¬ cÊu ph©n tÝch c«ng viÖc cÊp cao.

Ph¸t triÓn phÇn mÒmPh©n tÝch yªu cÇuPh¸t triÓn nguyªn mÉu§Æc ®iÓm nguyªn mÉuThiÕt kÕ nguyªn mÉuThùc hiÖn nguyªn mÉu

Thö nghiÖmThö nghiÖm AlphaThö nghiÖm bªta

NghiÖm thuL¾p ®Æt

§µo t¹oCung cÊpThu thËp c«ng cô ph¸ttriÓnThu thËp çc thµnh phÇnhÖ thèng

ThiÕt kÕThiÕt kÕ cÊp caoThiÕt kÕ chi tiÕt

B¶o tr×HiÖu chØnh sai lÇmT¨ng cêng phÇnmÒm

Chän lùa thiÖtbiChän lùa ngêi b¸nThñ tôc ®Æt hµngKiÓm tra kiÓm kª

Thùc hiÖnLËp m·Thö nghiÖm ®¬n vÞ

Qu¶n lýQui ho¹chTuyÓn nh©n sùQu¶n trÞ vµ dÞch vôkh¸c

T liÖuBµi viÕt kü thuËtHo¹t ®éng xuÊt b¶n dù ¸nT liÖu ph¸t triÓn kh«nggiao ®îc.

Héi nhËpHéi nhËp phÇn mÒmHéi nhËp phÇn cøng/phÇn mÒm.

Qu¶n trÞ ng©n s¸chQu¶n lý nh©n sùB¶o hiÓm chÊt lîngQu¶n lý cÊu h×nh

T liÖu ph¸t triÓn giao®îcT liÖu vÒ b¶o tr×T liÖu ngêi dïng

B¶ng 6.3. NhiÖm vô qu¶n lý vµ hµnh chÝnh

ñynhiÖm

NhiÖm vô qu¶n lý

vvvv

vvvv

vv

1. Quy ho¹ch2. ChuÈn bÞ dù ¸n3. Ph©n tÝch rñi ro vµ qu¶n lý rñi ro4. LÞch tr×nh5. TuyÓn nh©n sù6. Ph©n tÝch ng©n s¸ch vµ qu¶n trÞ ng©n s¸ch7. Qu¶n lý nh©n sù8. ñy th¸c nhiÖm vô9. Giao thÈm quyÒn10. ñy th¸c nguån ph¸t triÓn11. Gi¸m s¸t b¶o tr× thiÕt bÞ ph¸t triÓn12. Gi¸m s¸t vµ kiÓm tra ph¸t triÓn13. Tæ chøc duyÖt xÐt vµ çc giíi thiÖu chÝnh thøc14. LËp tiªu chuÈn vµ ph¬ng ph¸p


115

vv

v

v

15. B¶o hiÓm vµ kiÓm tra chÊt lîng16. Qu¶n lý vµ kiÓm tra cÊu h×nh17. Gi¸m s¸t çc chñ thÇu phô vµ ngêi b¸n18. Giao diÖn vµ phèi hîp qu¶n lý cao19. Giao diÖn vµ phèi hîp kh¸ch hµng20. B¸o ço21. Qu¶n trÞ vµ dÞch vô


116

Ch¬ng b¶y

Çc chøc n¨ng hç trî dù ¸n

Hç trî qu¶n lý dù ¸n.Qu¶n lý dù ¸n phÇn mÒm lµ qu¸ tr×nh qui ho¹ch, tæ chøc, tuyÓn nh©n

sù, gi¸m s¸t, kiÓm tra vµ l·nh ®¹o dù ¸n phÇn mÒm24. HiÕm khi mäi nhiÖmvô ®ã l¹i cã thÓ do qu¶n lý dù ¸n thùc hiÖn mµ trªn thùc tÕ vÒ mÆt lýtëng hä kh«ng thÓ. NhiÒu ho¹t ®éng kiÓm tra vµ gi¸m s¸t cã thÓ ®îc ñyth¸c cho çc nhãm hç trî dù ¸n. Nh÷ng nhãm hç trî nµy kh«ng chØ gi¸m®Þnh nÆng cho qu¶n lý dù ¸n vµ kü s ph¸t triÓn b»ng nh÷ng nhiÖm vô hçtrî: hä còng thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô ®ã tèt h¬n b»ng çch tËp trungmäi cè g¾ng cña hä vµo nh÷ng chøc n¨ng hç trî ®Æc trng.

Cã nhiÒu lo¹i chøc n¨ng hç trî dù ¸n. DÞch vô th ký, hç trî hµnhchÝnh xuÊt b¶n vµ cung cÊp tµi liÖu lµ nh÷ng thÝ dô vÒ chøc n¨ng hç trîkh«ng kü thuËt; thö nghiÖm, kiÓm tra cÊu h×nh, c«ng nghÖ hÖ thèng qu¶nlý héi nhËp vµ b¶o hiÓm chÊt lîng lµ nh÷ng thÝ dô vÒ chøc n¨ng hç trîkü thuËt.

Dù ¸n cµng lín vµ cµng phøc t¹p l¹i sÏ ®ßi hái chøc n¨ng hç trî nhiÒuh¬n. Ch¼ng h¹n, mét dù ¸n lín thêng cã tæ chøc kiÓm tra chÊt lîng cñanã trong khi mét dù ¸n nhá cã thÓ chia xÎ chøc n¨ng ®ã víi çc dù ¸nkh¸c. T¬ng tù, nhiÒu tæ chøc duy tr× nhãm thö nghiÖm ®éc lËp mµ vaitrß lµ thö nghiÖm mét s¶n phÈm phÇn mÒm tríc khi ®a ra. ë nh÷ng dù¸n lín, nhãm thö nghiÖm ®éc lËp lµ mét bé phËn cña ®éi dù ¸n vµ thamgia trong thö nghiÖm vµ qui ho¹ch thö nghiÖm xuyªn suèt chu tr×nh ph¸ttriÓn.

Ch¬ng nµy m« t¶ ba chøc n¨ng hç trî dù ¸n kü thuËt chñ yÕu:- KiÓm tra cÊu h×nh- B¶o hiÓm chÊt lîng phÇn mÒm- Thö nghiÖm.Ba chøc n¨ng c¬ b¶n ®ã ®îc yªu cÇu trong mçi dù ¸n ph¸t triÓn phÇn

mÒm. KiÓm tra cÊu h×nh qu¶n lý thay ®æi cho s¶n phÈm phÇn mÒm ®îcph¸t triÓn, b¶o hiÓm chÊt lîng gi¸m s¸t vµ kiÓm tra chÊt lîng s¶n phÈmcßn thö nghiÖm thö l¹i ®¸p øng víi çc yªu cÇu cña s¶n phÈm. Tr¸chnhiÖm cña ngêi qu¶n lý dù ¸n lµ tæ chøc çc nhãm hç trî dù ¸n vµ cungcÊp t liÖu çc ho¹t ®éng ®· quy ho¹ch cña çc nhãm cho kÕ ho¹ch ph¸ttriÓn dù ¸n (coi ch¬ng 9). NÕu nh÷ng nhãm ®ã ®· cã trong tæ chøc, th×hç trî cña çc nhãm cÇn ®îc phèi hîp vµ lªn lÞch cho dù ¸n. NÕu çc

24 nh x¸c ®Þnh trong IEEE (1987a)


117

nhãm kh«ng tån t¹i th× chóng ph¶i ®îc thiÕt lËp trong ®éi ph¸t triÓn dù¸n.

Qui m« cña mét nhãm hç trî râ rµng tïy thuéc ë qui m« dù ¸n, ch¼ngh¹n, mét dù ¸n lín cã thÓ yªu cÇu mét nhãm hai hay ba kü sù kiÓm tracÊu h×nh vµ mét dù ¸n nhá cã thÓ giao nhiÖm vô mét phÇn thêi gian chokü s ph¸t triÓn.

Çc quyÕt ®Þnh nµy ph¶i do qu¶n lý dù ¸n ®a ra trong nh÷ng giai ®o¹nban ®Çu cña dù ¸n. Çc chøc n¨ng hç trî dù ¸n ®· ®îc qui ho¹ch tèt lóckhëi ®Çu dù ¸n sÏ ®ãng gãp vµo viÖc qu¶n lý hiÖu qu¶ dù ¸n suèt dù ¸n.

7.1. KiÓm tra cÊu h×nh phÇn mÒm (SCC).KiÓm tra cÊu h×nh lµ chøc n¨ng hç trî qu¶n lý hç trî nhiÒu ho¹t ®éng

kh¸c nhau liªn quan ®Õn thay ®æi cho s¶n phÈm phÇn mÒm. §iÒu nµy baogåm nh÷ng thay ®æi m· cña ch¬ng tr×nh, yªu cÇu vµ thay ®æi thiÕt kÕcïng thay ®æi trong viÖc ®a ra phiªn b¶n. KiÓm tra cÊu h×nh thêng ®îcnh÷ng nhµ s¶n xuÊt coi lµ trë ng¹i h¬n lµ lîi Ých v× nã h¹n chÕ sù tù docña ®éi ph¸t triÓn vµ ®Æt ra nh÷ng giíi h¹n vÒ çi g× cã thÓ vµ kh«ng thÓlµm. KiÓm tra cÊu h×nh dï sao còng t¹o ra m«i trêng trong ®ã phÇn mÒmcã thÓ ®îc ph¸t triÓn mét çch trËt tù.

Tõ cÊu h×nh ®îc sö dông ë ®©y ®Ó m« t¶ sù phèi hîp çc thµnh phÇnphÇn mÒm t¹o thµnh hÖ hîp chÊt. Khi kÕt hîp víi tõ kiÓm tra, tõ ®îc södông ®Ó m« t¶ mét ph¬ng ph¸p trËt tù vµ hiÖu qu¶ theo ®ã sù phèi hîp®ã cña çc thµnh phÇn cã thÓ ®îc thùc hiÖn, ch¼ng h¹n, x©y dùng çc hÖphÇn mÒm tõ nh÷ng thµnh phÇn cÊp thÊp kh«ng ph¶i lµ nhiÖm vô ®¬ngi¶n. §iÒu nµy ®îc minh häa tèt nhÊt ë giai ®o¹n sau.

Mét c«ng ty ng©n hµng lín kÕt hîp lµm dÞch vô th«ng tin tµi chÝnhquèc tÕ. DÞch vô nµy cã thÓ cung cÊp cho ng©n hµng truy nhËp trùc tuyÕnvíi c¬ së d÷ liÖu trung t©m chøa th«ng tin thêng xuyªn cËp nhËt vÒnh÷ng thÞ trêng tµi chÝnh thÕ giíi. Trong thÕ giíi hiÖn ®¹i th«ng tin ®iÖntö nhanh, ®©y lµ mét dÞch vô chñ yÕu cho mäi tæ chøc ng©n hµng hiÖn®¹i. Dï sao, m¸y tÝnh cña ng©n hµng ®· kh«ng cã ®îc kh¶ n¨ng giaodiÖn víi dÞch vô tµi chÝnh.

Ng©n hµng ñy th¸c ngêi qu¶n lý dù ¸n ph¸t triÓn phÇn mÒm cÇn thiÕtcã nhu cÇu cho giao diÖn. Sau khi giai ®o¹n héi nhËp b¾t ®Çu, mét trongnh÷ng nhµ s¶n xuÊt b¸o ço lµ cét mèc chñ yÕu ®· hoµn thµnh liªn tóc víidÞch vô th«ng tin ®· ®îc thiÕt lËp thµnh c«ng. Ngêi qu¶n lý dù ¸n b¸oço ®iÒu nµy cho çc cÊp trªn cña anh ta vµ th«ng b¸o víi hä lµ ph¸t triÓn®· ®îc tiÕn hµnh theo lÞch.

Mét tuÇn sau, çc thµnh viªn qu¶n lý hµng ®Çu ®Õn th¨m dù ¸n vµ yªucÇu chøng minh liªn l¹c víi dÞch vô th«ng tin. Tuy nhiªn, ngêi qu¶n lýdù ¸n ®· kh«ng thÓ cung cÊp chøng minh. Nhµ s¶n xuÊt ®· b¸o ço cétmèc kh«ng thÓ lÆp l¹i thµnh c«ng tríc ®©y. §©y lµ do nh÷ng ®Æc ®iÓmphô ®· ®îc bæ sung cho phÇn mÒm liªn l¹c vµ nh÷ng liªn l¹c nµy l¹i


118

cha ho¹t ®éng. Ngay c¶ nh÷ng ®Æc ®iÓm tríc ®©y còng kh«ng cßn ho¹t®éng n÷a.

B¾t ®Çu

Cã söakh«ng?

M«®un yªu cÇu kiÓmtra cÊu h×nh

Söa m«®un

TiÕn tr×nh kiÓm tracÊu h×nh

Thö nghiÖm®¬n vÞ

M«®un ph¸t triÓn

KÕt thóc

M«®un do kiÓm tracÊu h×nh ph¸t ra

Cã nghiÖmthu kh«ng?


119

H×nh 7.1Dßng ®iÒu khiÓn cÊu h×nh m«®un phÇn mÒm

Râ rµng, h¼n nhµ s¶n xuÊt ®· gi÷ mét b¶n sao cña phÇn mÒm liªn l¹ckh«ng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm míi. Trong mét dù ¸n tæ chøc tèt, nhiÖm vôphßng vÖ, mét phiªn b¶n phÇn mÒm tríc ®©y h¼n ®· ®îc ngêi qu¶n lýcÊu h×nh thùc hiÖn.

Mét çch lý thó ®Ó xem ®Õn kiÓm tra cÊu h×nh lµ coi nh mét ph¬ngph¸p ®¶m b¶o lµ dù ¸n tiÕn triÓn (hay Ýt ra kh«ng thôt lïi). Trong trênghîp xÐt trªn hiÖn nay dù ¸n trît lïi.

KiÓm tra cÊu h×nh lµ chñ yÕu cho mäi h¹ng môc ph¸t triÓn kÓ c¶ m·, tliÖu vµ hîp nhÊt thµnh phÇn h×nh 7, m« t¶ dßng kiÓm tra cÊu h×nh ®Ó ph¸ttriÓn m«®un phÇn mÒm. Mét dßng t¬ng tù h¼n vËn dông ®îc cho tliÖu mµ dù ¸n ph¸t sinh kiÓm tra cÊu h×nh còng quan träng trong giai®o¹n b¶o tr× ®Ó ®¶m b¶o khi viÖc ph¸t hµnh míi mét hÖ thèng ®îc gäil¹i do nh÷ng khuyÕt tËt nghiªm träng cã thÓ bÞ thay thÕ trong ®ît ph¸thµnh tríc.

7.1.1. ThuËt ng÷ kiÓm tra cÊu h×nh.Cã nhiÒu tõ ®îc dïng liªn quan ®Õn kiÓm tra cÊu h×nh. Ch¼ng may,

kh«ng cã mét sö dông nµo hay mét ý nghÜa nµo cña chóng ®îc chuÈnho¸: rÊt nhiÒu tõ kh¸c nhau ®· ®îc sö dông ®Ó m« t¶ cïng chøc n¨ng;cïng ý tëng. Mét trong nh÷ng cè g¾ng tèt nhÊt nh»m tiªu chuÈn hãa cãtrong tõ vùng IEEE thuËt ng÷ vÒ c«ng nghÖ phÇn mÒm (IEEE 1987b). Dïsao, ngay tõ vùng ®ã còng ph¶n ¶nh sù thiÕu sãt trong lý gi¶i vµ sö dôngthèng nhÊt çc tõ ®ã khi mµ nhiÒu tõ kiÓm tra cÊu h×nh xuÊt hiÖn víi v«vµn ®Þnh nghÜa. Sau ®©y lµ gi¶i thÝch h¬n lµ ®Þnh nghÜa chÝnh x¸c cña métsè nh÷ng thuËt ng÷ c¬ b¶n.

H¹ng môc kiÓm tra cÊu h×nh phÇn mÒm (SCCI) lµ h¹ng môc dù ¸nphÇn mÒm ®îc coi lµ mét ®¬n vÞ cho nh÷ng môc ®Ých cña kiÓm tra cÊuh×nh. §iÒu nµy cã thÓ bao gåm nh÷ng ®iÒu nh m« ®un phÇn mÒm (1)phiªn b¶n hÖ thèng phÇn mÒm hay t nliÖu.

KiÓm tra thay ®æi lµ qu¸ tr×nh kiÓm tra çc thay ®æi. §iÒu nµy bao gåm®Ò nghÞ thay ®æi, ®¸nh gi¸ thay ®æi, chÊp nhËn hay b¸c bá, lªn lÞch vµtheo dâi thay ®æi. KiÓm tra phiªn b¶n nh vËn dông cho ph¸t triÓn phÇnmÒm, lµ qu¸ tr×nh kiÓm tra ph¸t hµnh çc phiªn b¶n phÇn mÒm.25 §iÒu nµybao gåm lu gi÷ vµ phßng ngõa mçi ®ît ph¸t hµnh vµ chøng minh b»ngt liÖu çc kh¸c biÖt gi÷a çc ®ît ph¸t hµnh.

KiÓm tra cÊu h×nh lµ qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸, chÊp nhËn hay b¸c bá, vµqu¶n lý thay ®æi cho nh÷ng h¹ng môc cÊu h×nh. KiÓm tra cÊu h×nh còngbao gåm çc chøc n¨ng kiÓm tra phiªn b¶n.

25 NhiÒu gi¶ thÝch tõ h¹ng môc cÊu h×nh kh«ng bao giê h¹ng môc cÊp thÊp nh m« ®un phÇn mÒm.Tiªu chuÈn (DOD 1988a) ph¸t triÓn phÇn mÒm US- DOD std.2167 vËn dông thuËt ng÷ cho nh÷ng thµnhphÇn cÊp cao nh x¸c ®Þnh trong tiªu chuÈn Std.480a kiÓm tra cÊu h×nh DOD. Gi¶i thÝch nµy liªn quan®Õn nh÷ng h¹ng môc cã thÓ ®îc ph¸t triÓn ®éc lËp hay söa ch÷a vµ b¶o tr× ®éc lËp.


120

Qu¶n lý cÊu h×nh lµ øng dông kü thuËt vµ hµnh chÝnh kiÓm tra cÊuh×nh. §iÒu nµy còng bao gåm viÖc duy tr× tæ chøc kiÓm tra cÊu h×nh, thay®æi vµ çc tiªu chuÈn kiÓm tra phiªn b¶n vµ çc ph¬ng tiÖn kiÓm tra cÊuh×nh.

Çc tõ kh¸c lµ chØ ®Þnh nhËn biÕt cÊu h×nh ®îc sö dông ®Ó nhËn biÕtçc h¹ng môc cÊu h×nh, ban kiÓm tra cÊu h×nh chÊp nhËn hay b¸c bánh÷ng thay ®æi c«ng nghÖ vµ kiÓm to¸n cÊu h×nh kiÓm tra thÝch øng víiçc tiªu chuÈn kiÓm tra cÊu h×nh.

Môc tiªu cña qu¶n lý cÊu h×nh ®îc x¸c ®Þnh tèt nhÊt kh«ng ph¶i nhnh÷ng ®Þnh nghÜa chÝnh thøc tõ vùng IEEE nh÷ng thùc ra nhê gi¶i thÝchcã tÝnh chÊt m« t¶ h¬n nh ®· nªu trong lêi nãi ®Õn tiªu chuÈn IEEE 828(1987b) cho nh÷ng kÕ ho¹ch qu¶n lý cÊu h×nh phÇn mÒm, kh¼ng ®Þnh:

Cung cÊp cÊu h×nh phÇn mÒm (SCM) lµ ngµnh c«ng nghÖ chÝnh thøccung cÊp ph¬ng ph¸p vµ c«ng cô cho çc nhµ s¶n xuÊt vµ sö dông phÇnmÒm biÕt phÇn mÒm ®îc ph¸t triÓn, lËp ra nh÷ng ®êng mèc, thay ®æikiÓm tra cho nh÷ng ®êng gèc ®ã, lu gi÷ vµ theo dâi t×nh h×nh vµ kiÓmto¸n s¶n phÈm.

SCM lµ ph¬ng tiÖn th«ng qua ®ã sù hîp nhÊt vµ liªn tôc cña s¶nphÈm phÇn mÒm ®îc lu gi÷, th«ng tin vµ kiÓm tra.

Mét sè nh÷ng nhiÖm vô qu¶n lý cÊu h×nh chång chÐo víi nhiÖm vô cñaho¹t ®éng hç trî kh¸c, kiÓm tra chÊt lîng phÇn mÒm (bµn ®Õn sau).Trong çc dù ¸n phÇn mÒm mµ kiÓm tra chÊt lîng vµ kiÓm tra cÊu h×nh,do çc nhãm riªng rÏ thùc hiÖn, viÖc ®Þnh nghÜa râ trong ph©n chia tr¸chnhiÖm lµ cÇn thiÕt.

7.1.2. Nguån lùc kiÓm tra cÊu h×nh.

H×nh 7.2§iÒu khiÓn cÊu h×nh m¹ng

KiÓm tra cÊu h×nh lµ mét trong nh÷ng lÜnh vùc ®Çu tiªn cña c«ng nghÖphÇn mÒm ®îc c«ng nhËn lµ dù tuyÓn tù ®éng hãa, nhiÒu ho¹t ®éngkiÓm tra cÊu h×nh nh kiÓm tra phiªn b¶n vµ kiÓm tra thay ®æi ®· ®îc tù

C¬ cë d÷ liÖukiÓm tra cÊu

h×nh

Çc m¸y tÝnh ®Çu cuèi ph¸t triÓn dù ¸n

M¸y tÝnh kiÓm tra cÊu h×nh


121

®éng hãa vµo ®Çu nh÷ng n¨m 1970 víi nh÷ng c«ng cô nh ®ãng m¹ch vµSCCS (coi Rochkind 1975)26. Mét sè nh÷ng c«ng cô ®ã dÞch chuyÓn tõçc hÖ vËn hµnh UNIX nãi chung ®îc sö dông ®Çu tiªn ®Õn çc m«itrêng kh¸c nh MS-DOS vµ VMS cña Digital.

NhiÒu ho¹t ®éng kiÓm tra cÊu h×nh chÝnh lµ nh÷ng dù tuyÓn tù nhiªncho çc c«ng cô tù ®éng hãa CASE (C«ng nghÖ phÇn mÒm cã hç trî b»ngm¸y tÝnh) nh ®îc x¸c ®Þnh râ, cã ®«i chót lÆp l¹i vµ s½n sµng héi nhËpvµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Nh÷ng c«ng cô ®ã cã thÓ ®îc dÔ dïng giao diÖnvíi çc c«ng cô m· phÇn mÒm (thÝ dô çc biªn tËp viªn vµ su tËp) vµ çcbé xö lý tõ ®Ó s¶n sinh t liÖu. KiÓm tra cÊu h×nh tù ®éng lµ tèt nhÊt khi®îc sö dông trong m«i trêng ph¸t triÓn nhiÒu ngêi sö dông nh LANvíi çch ®ã mäi nh©n tè ®îc kiÓm tra lu gi÷ trong c¬ së d÷ liÖu trungt©m vµ viÖc truy nhËp cña mäi nhµ s¶n xuÊt ®îc qu¶n lý tõ hÖ thèngkiÓm tra cÊu h×nh trung t©m (coi H×nh.7.2).

ViÖc kiÓm tra cÊu h×nh cã hiÖu qu¶ ®ßi hái ë sù tæ chøc hiÖu qu¶ vµ®îc x¸c ®Þnh râ. Mäi ph¬ng ph¸p kiÓm tra cÊu h×nh ph¶i c¨n cø ë bènquan niÖm sau:

1. Ph¶i thµnh lËp cÊp thÈm quyÒn qu¶n lý cÊu h×nh ®îc x¸c ®Þnh râ.2. Ph¶i s¶n xuÊt vµ ph©n phèi çc tiªu chuÈn kiÓm tra cÊu h×nh, çc thñ

tôc vµ híng dÉn kiÓm tra cÊu h×nh çc nhµ s¶n xuÊt.3. KiÓm tra cÊu h×nh kh«ng thÓ cã hiÖu qu¶ nÕu kh«ng cã c«ng cô vµ

ph¬ng tiÖn cÇn thiÕt.4. Ph¶i ph¸t triÓn kÕ ho¹ch qu¶n lý cÊu h×nh ngay khëi ®Çu dù ¸n.

§©y lµ tr¸ch nhiÖm cña ngêi qu¶n lý dù ¸n trong viÖc giao quyÒnqu¶n lý cÊu h×nh. §iÒu nµy cã thÓ tiÕn hµnh tõ ®éi kiÓm tra cÊu h×nhtrong çc dù ¸n lín ®Õn kü s kiÓm tra cÊu h×nh mét phÇn thêi gian trongçc dù ¸n nhá. Trong c¶ hai trêng hîp, c¶ quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖmph¶i ®îc x¸c ®Þnh râ. Kü s kiÓm tra cÊu h×nh ph¶i ®îc tham gia trongmäi ho¹t ®éng ph¸t triÓn vµ ph¶i cã quyÒn h¹n ®Æc thï trong viÖc chÊpnhËn hay b¸c bá h¹ng môc cÊu h×nh.

Çc thµnh viªn ®éi ph¸t triÓn ph¶i lµm quen víi çc tiªu chuÈn kiÓm tracÊu h×nh, çc thñ tôc vµ híng dÉn ph¶i dÔ hiÓu vµ râ rµng. §iÒu nµy cãthÓ gi¶m bít sè ph¶n b¸c trong kiÓm tra cÊu h×nh do kh«ng thÝch øng víiçc tiªu chuÈn kh«ng quen thuéc.

M«i trêng qu¶n lý cÊu h×nh bao gåm nh÷ng cÇn thiÕt cho viÖc thùchiÖn kÕ ho¹ch kiÓm tra cÊu h×nh. §iÒu nµy bao gåm:

- C«ng cô kiÓm tra cÊu h×nh, kÓ c¶:+ KiÓm tra phiªn b¶n tù ®éng vµ c«ng cô kiÓm tra thay ®æi.+ Gi¸m s¸t, kiÓm to¸n vµ ®¨ng ký çc tiÖn Ých hç trî.

26 Sù tiÕn triÓn cña qu¶n lý cÊu h×nh ®îc m« t¶ trong th¶o luËn cña Ambriola vµ céng sù (1990)còng bµn ®Õn tù ®éng hãa çc ho¹t ®éng kiÓm tra cÊu h×nh kh¸c nhau.


122

- Ph¬ng tiÖn lu gi÷: kho chøa an toµn cho mäi h¹ng môc cÊu h×nh®îc phª chuÈn, kÓ c¶:

- Lu gi÷ t¹i chç cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn hµng ngµy.- Lu gi÷ ngoµi ph¹m vi ®Ó phôc håi tai häa.

7.1.3. KÕ ho¹ch qu¶n lý cÊu h×nh phÇn mÒm.KÕ ho¹ch qu¶n lý cÊu h×nh phÇn mÒm (SCMP) lµ mét bé phËn cña kÕ

ho¹ch ph¸t triÓn phÇn mÒm c¶ dù ¸n. SCMP cã thÓ xuÊt hiÖn nh mét tliÖu riªng biÖt hay mét phÇn trong ph¹m vi kÕ ho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n.SCMP cung cÊp dù liÖu cho çc nguån cã nh cÇu, chóng ®îc sö dôngnh thÕ nµo, vµ cã nh÷ng tiªu chuÈn thñ tôc g× sÏ ®îc vËn dông trong dù¸n. Theo thÕ SCMP trë thµnh ®îc ñy nhiÖm cho nhãm kiÓm tra cÊu h×nhtrong ph¸t triÓn dù ¸n. ViÖc ®a ra kÕ ho¹ch ®ã lµ tr¸ch nhiÖm cña ngêiqu¶n lý dù ¸n, mÆc dï trong nh÷ng dù ¸n lín nã cã thÓ ®îc phã th¸c chongêi qu¶n lý kiÓm tra cÊu h×nh.

B¶ng 7.1. Cã mét danh môc çc ®Ò tµi chÝnh n»m trong SCMP. NÕu cãmét ®Ò tµi nµo trong nh÷ng ®Ò tµi ®ã n»m ë chç kh¸c (thÝ dô trong kÕho¹ch b¶o hiÓm chÊt lîng phÇn mÒm) th× ®Ò tµi ®ã cã thÓ ®îc bá qua ëSCMP vµ ®îc thay b»ng con trá. Trong t liÖu mµ nã ®¸ng ph¶i ë ®ã.MÆc dï phÇn lín çc ®Ò tµi trong b¶ng 7.1. lµ tù m« t¶, sau ®©y lµ mét sèh¬ng dÉn:

B¸o ço t×nh h×nh cÊu h×nh m« t¶ çch th«ng tin t×nh h×nh diÔn triÓn:- Tõ ngêi s¶n xuÊt ®Õn tæ chøc qu¶n lý cÊu h×nh (kiÓm to¸n vµ

duyÖt).- Tõ tæ chøc qu¶n lý cÊu h×nh tíi qu¶n lý dù ¸n (thñ tôc b¸o ço

t×nh h×nh). NhËn biÕt cÊu h×nh m« t¶ ph¬ng ph¸p chØ ®Þnh çc h¹ng môc ph¸t

triÓn nh SCCI. §©y lµ mét bé phËn cña ph©n gi¶i hÖ thèng cÊp caothµnh nh÷ng thµnh phÇn p¸ht triÓn chñ yÕu (coi ch¬ng 6). PhÇn vÒçc ph¬ng ph¸p nhËn biÕt m« t¶ çch mµ mçi thµnh phÇn ph¸t sinh,tõ dù ¸n ®îc ®¸nh dÊu nhËn biÕt duy nhÊt.

An toµn, truy nhËp h¹n chÕ vµ ph©n lo¹i nh»m ph¸t triÓn an toµn çcs¶n phÈm nh¹y c¶m (nh t liÖu phÇn mÒm, b»ng ph¸t minh, th«ng tinqu©n sù xÕp h¹ng v.v...). Thêng thuËn lîi lµ ñy th¸c nhiÒu nh÷ngnhiÖm vô ®ã cho kiÓm tra cÊu h×nh do nh cÇu ph¶i tham gia vµo viÖcduyÖt vµ ph©n lo¹i t liÖu vµ çc ho¹t ®éng kh¸c liªn quan g¾n víi antoµn.

Çc chñ thÇu phô, ngêi b¸n hµng vµ ngêi cung cÊp cã thÓ haykh«ng thÓ thùc hiÖn kÕ ho¹ch qu¶n lý cÊu h×nh cña chÝnh m×nh. §©y lµtr¸ch nhiÖm cña ngêi qu¶n lý dù ¸n ph¶i ®¶m b¶o lµ çc chñ thÇu phôhay çc nhµ s¶n xuÊt bªn ngoµi ph¶i tr×nh duyÖt CMP hay ngêi qu¶nlý cÊu h×nh cña dù ¸n chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c«ng viÖc cña hä.


123

SCMP còng cã thÓ bao gåm nh÷ng s¬ ®å vµ biÓu ®å ®Ó dßng ch¶y m«t¶ thñ tôc ®Ö tr×nh çc yªu cÇu thay ®æi hay b¸o ço vÊn ®Ò27.

H×nh 7.3. giíi thiÖu mét thÝ dô vÒ biÓu ®å dßng ch¶y tæng qu¸t kiÓmtra cÊu h×nh mµ tiªu chuÈn US DOD 2167A (DOD) 1988a gîi ý (so s¸nhvíi dßng kiÓm tra cÊu h×nh m« ®un phÇn mÒm trong h.7.1).

B¶ng 7.1. ThÝ dô vÒ néi dung kÕ ho¹ch qu¶n lý cÊu h×nh phÇnmÒm.

1. Tæ chøc vµ nguån qu¶n lý cÊu h×nh phÇn mÒm- C¬ cÊu tæ chøc- Kh¶ n¨ng vÒ tr×nh ®é kü n¨ng nh©n sù- Nguån

2. Tiªu chuÈn, thñ tôc, chÝnh s¸ch vµ híng dÉn.3. NhËn biÕt cÊu h×nh

- Ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh SCCI- M« t¶ SCCI cho dù ¸n nµy

4. Ph¬ng ph¸p nhËn biÕt (®Þnh danh vµ ®¸nh dÊu t liÖu, cÊu kiÖnphÇn mÒm, duyÖt ph¸t hµnh v.v...).

5. §Ö tr×nh h¹ng môc cÊu h×nh thñ tôc chÊp nhËn / b¸c bá.6. KiÓm tra thay ®æi.

- Thñ tôc kiÓm tra thay ®æi (ph¬ng ph¸p ®Ö tr×nh duyÖt, chÊpnhËn vµ b¸c bá).

- B¸o ço t liÖu (yªu cÇu thay ®æi, b¸o ço vÊn ®Ò)- Thñ tôc duyÖt thay ®æi vµ ban xÐt duyÖt

7. KiÓm tra phiªn b¶n.- ChuÈn bÞ phiªn b¶n phÇn mÒm vµ t liÖu- Thñ tôc chÊp nhËn ph¸t hµnh.

8. Lu tr÷, xö lý vµ cung cÊp çc kªnh th«ng tin dù ¸n- Yªu cÇu lu tr÷.- Sao chÐp

9. KiÓm tra cÊu h×nh cña çc chñ thÇu phô, ngêi b¸n vµ ngêi cungcÊp

10. KiÓm tra bæ sung- Thñ tôc kiÓm tra linh tinh- KiÓm tra ®Æc biÖt dù ¸n (an toµn v.v...)

11. B¸o ço t×nh h×nh cÊu h×nh- KiÓm to¸n vµ duyÖt cÊu h×nh- Thñ tôc b¸o ço t×nh h×nh cÊu h×nh

12. Cét mèc chñ yÕu qu¶n lý cÊu h×nh13. C«ng cô, kü thuËt vµ ph¬ng ph¸p luËn

27 vÒ m« t¶ SCMP chi tiÕt h¬n, coi IEEE (1987)


124

7.1.4. Mét sè ®êng lèi chung

H×nh 7.3ThÝ dô vÒ lîc ®å mét dßng ®iÒu khiÓn cÊu h×nh.

Danh môc ho¹t ®éng mµ kiÓm tra cÊu h×nh tiÕn hµnh cßn cha ®¹t tiªuchuÈn lµ chøc n¨ng hç trî qu¶n lý dù ¸n, ph¹m vi kiÓm tra cÊu h×nh baogåm nhiÒu ho¹t ®éng tïy chän hay tuyÓn chän. Do ®ã, víi t çch méthíng dÉn c¬ b¶n, nã hoµn toµn cã thÓ chÊp nhËn ®îc ®Ó g¸n cho qu¶nlý cÊu h×nh trong ph¹m vi dù ¸n chuyªn ®Ò, bÊt kú ho¹t ®éng nµo liªnquan nh ph©n bæ nguån ph¸t triÓn hay bè trÝ vµ tæ chøc çc tr×nh diÔn

Kh«ng

N©ng cÊpphÇn mÒm

Thay ®æi phÇnmÒm

Çc vÊn ®Ò

Ph©n tÝch vµíc ®Þnh

¶nh hëng

ChuÈn bÞ ®Ò xuÊt thay ®æi küthuËt

S¸p nhËp sùthay ®æi

Ban rµ so¸t thiÕt kÕphÇn mÒm

Ban ®iÒu khiÓn cÊu h×nhphÇn mÒm

Cã

§¸nh gi¸ ®ÒxuÊt thay ®æi

kü thuËt

Cung cÊp liªn hÖngîc cho ngêi

khëi ®Çu

KiÓm thö thay®æi

KÕt thóc

ChÊp thuËnhay kh«ng?

Lu tr÷ thay®æi

Ph©n tÝch vµ truycËp ¶nh hëng


125

cho kh¸ch hµng. C¶ hai thÝ dô ®ã sö dông th«ng tin cã ®îc cho ngêiqu¶n lý cÊu h×nh: cÊu kiÖn s¶n phÈm nµo ®îc s¶n xuÊt, khi nµo vµ do ai.

§ßi háithay ®æi phÇn mÒm

Sè : Trang:

Tªn ngêi khëi ®Çu: §iÖn tho¹i: Ngµy:

Dù ¸n: HÖ thèng/S¶n phÈm: Version:

Lý do thay ®æi:

M« t¶ thay ®æi:

Ngêi rµ so¸t: Ch÷ ký: Ngµy:

¦íc lîng sè c«ng: LÞch thêi gian: LËp lÞch ¶nh hëng:

Ngêi chÊp thuËn dùto¸n:

Ch÷ ký: Ngµy:

Cã chÊp thuËn kh«ng

(cã/kh«ng):

Tªn ngêi quyÕt ®Þnh: Ch÷ ký: Ngµy:

H×nh 7.4ThÝ dô biÓu yªu cÇu thay ®æi phÇn mÒm

ViÖc lu gi÷ hå s¬ lµ quan träng trong mäi ho¹t ®éng hµnh chÝnh cñadù ¸n nhng ®Æc biÖt quan träng trong kiÓm tra cÊu h×nh. Tai häa cña


126

qu¶n lý dù ¸n vÉn lµ tranh chÊp vÜnh cöu vÒ çc tháa thuËn miÖng lý gi¶isai hay hiÓu sai...

KiÓm tra thay ®æi yÕu lµ phæ biÕn trong viÖc g©y nªn tranh chÊp gi÷akh¸ch hµng vµ ngêi s¶n xuÊt. T¬ng tù nh vËy viÖc kiÓm tra phiªn b¶nyÕu cã thÓ lµ tai häa, ®Æc biÖt khi kh«ng cã hå s¬ vÒ dÞ biÖt gi÷a çcphiªn b¶n.

H×nh 7.4. cho 1 thÝ dô vÒ mÉu yªu cÇu thay ®æi. MÉu nµy lu gi÷ thay®æi phÇn mÒm tõ lÇn ®Ö tr×nh ban ®Çu, qua chÊp nhËn hay b¸c bá vµ cuèicïng ®Õn thùc hiÖn vµ kiÓm nghiÖm (khi ®îc chÊp nhËn). CÇn ghi nhínhu cÇu ch÷ ký; nh÷ng mÉu nµy kh«ng thÓ lu gi÷ b»ng ®iÖn tö - b¶n gèccã ch÷ ký ph¶i ®îc lu l¹i.

Sau ®©y lµ mét sè híng dÉn bæ sung ®Ó qu¶n lý cÊu h×nh hiÖu qu¶.Mét sè nh÷ng híng dÉn nµy ®ång thêi ¸p dông ®îc cho çc chøc n¨nghç trî qu¶n lý kh¸c.

- Qu¶n lý cÊu h×nh ®ßi hái quyÒn h¹n ®Ó cã hiÖu lùc. QuyÒn h¹n nµyph¶i ®îc qu¶n lý dù ¸n giao cô thÓ cho çc kü s cã tr¸ch nhiÖm. BÊt cøkÕ ho¹ch qu¶n lý cÊu h×nh nµo sÏ trë nªn v« nghÜa nÕu kÕ ho¹ch kh«ngthÓ ®îc t«n träng.

Tèt nhÊt nªn tr¸nh, bÊt cø khi nµo cã thÓ, viÖc cìng bøc t«n träng bÊtcø kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch hay tiªu chuÈn nµo. Mét trong nh÷ng ®øc tÝnhcña ngêi qu¶n lý tèt lµ kh¶ n¨ng vËn dông chÝnh s¸ch víi cìng bøc tèithiÓu. BÊt cø khi nµo çc chÝnh s¸ch vµ tiªu chuÈn s½n sµng ®îc ngêis¶n xuÊt chÊp nhËn th× chóng cµng ®îc tù nguyÖn tu©n thñ vµ rÊt Ýt cãtrêng hîp b¸c bá vËt liÖu ®Ö tr×nh. §iÒu nµy dÉn ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓnhiÖu qu¶ h¬n.

- Qu¶n lý cÊu h×nh ph¶i ®îc thùc hiÖn tõ lóc khëi ®Çu dù ¸n phÇnmÒm. NhiÒu t liÖu chÝnh thøc ®Ò xuÊt trong giai ®o¹n quan niÖm ban ®Çulµ träng yÕu cho çc giai ®o¹n yªu cÇu vµ thiÕt kÕ vµ ph¶i ®îc ®Æt trongsù kiÓm tra cÊu h×nh.

ViÖc vËn dông sím qu¶n lý cÊu h×nh lµ ®Æc biÖt quan träng trong çcm« ®en xo¸y èc, lÊy nguyªn mÉu nhanh hay çc ph¬ng ph¸p luËn ph¸ttriÓn lÆp l¹i. Nh÷ng tiÕp cËn ph¸t triÓn nµy khëi ®Çu t¹o ra v« vµn phiªnb¶n cña mçi s¶n phÈm. NhiÒu phiªn b¶n kh¸c nhau cã thÓ trë thµnh ¸cméng c«ng nghÖ nÕu kh«ng cã kiÓm tra cÊu h×nh cã trËt tù.

- §«i khi mét sè ho¹t ®éng kiÓm tra cÊu h×nh phÇn mÒm cã thÓ chångchÐo víi çc ho¹t ®éng b¶o hiÓm chÊt lîng phÇn mÒm. Trong nh÷ng dù¸n nhá, c¶ hai chøc n¨ng ®ã cã thÓ giao cho mét kü s hç trî duy hÊt.Ngay trong nh÷ng dù ¸n lín, ®«i khi chøc n¨ng ®ã cã thÓ do mét nhãmhç trî duy nhÊt thùc hiÖn.

VÒ híng dÉn chung cuèi cïng, ph¶i ghi nhËn lµ qu¶n lý cÊu h×nh cãthÓ ®îc ®Ò cao th¸i qu¸. Çc ho¹t ®éng kiÓm tra cÊu h×nh b¶n th©nchóng kh«ng ph¶i lµ ®èi tîng. Chóng lµ ph¬ng tiÖn. Mét thÝ dô ®iÓnh×nh vÒ viÖc vËn dông sai qu¶n lý cÊu h×nh (vµ kiÓm tra chÊt lîng lÖchhíng) lµ yªu cÇu söa l¹i phÇn mÒm ®· ®îc dïng l¹i ®¸p øng çc tiªuchuÈn vµ thñ tôc th«ng dông. PhÇn mÒm t¸i sö dông lµ phÇn mÒm ph¸t


127

triÓn tríc ®©y trong dù ¸n kh¸c vµ ®îc thÊy thÝch hîp ®Ó hßa nhËp vµodù ¸n th«ng thêng. Trong nh÷ng trêng hîp ®ã, hiÕm khi l¹i cã ý nghÜatrong viÖc söa ®æi mét s¶n phÈm hoµn chØnh vµ ho¹t ®éng nh»m cho nã®¸p øng víi çc tiªu chuÈn hµnh chÝnh dù kiÕn ®Ó lµm nã trë thµnh méts¶n phÈm hoµn chØnh vµ ho¹t ®éng ®îc.

7.2. B¶o ®¶m chÊt lîng phÇn mÒm (SQA).ChÊt lîng khã x¸c ®Þnh ®îc ®Æc biÖt khi vËn dông cho mét hîp ®ång

ph¸t triÓn s¶n phÈm. MÆc dï kh«ng ph¶i mäi phÇn mÒm ®îc ph¸t triÓntheo hîp ®ång, chÊt lîng vÉn lµ mèi quan t©m ®Çu tiªn cña kh¸ch hµng(vµ mäi dù ¸n cuèi cïng ®Òu cã kh¸ch hµng). C¬ quan tiªu chuÈn Anh(1986) ®· kh¼ng ®Þnh "chÊt lîng n»m trong con m¾t cña ngêi xem, mét®Ò tµi ph¸n xö cña kh¸ch hµng".

NÕu ®· cã khã kh¨n trong viÖc t×m kiÕm ®îc nh÷ng ®Þnh nghÜa chÊpnhËn réng r·i vÒ thuËt ng÷ kiÓm tra cÊu h×nh th× vÒ thuËt ng÷ b¶o ®¶mchÊt lîng phÇn mÒm l¹i khã gÊp ®«i tõ vùng tiªu chuÈn IEEE vÒ thuËtng÷ c«ng nghÖ phÇn mÒm (IEEE 1987b) cã kh«ng Ýt h¬n bèn ®Þnh nghÜariªng biÖt vÒ chÊt lîng phÇn mÒm28.

1. Toµn bé khÝa c¹nh vµ ®Æc ®iÓm cña mét s¶n phÈm phÇn mÒm cã kh¶n¨ng ®¸p øng nhu cÇu ®Ò ra: ch¼ng h¹n thÝch hîp víi çc ®Æc ®iÓm küthuËt.

2. Møc ®é mµ phÇn mÒm cã ®îc sù phèi hîp mong muèn cña çcthuéc tÝnh.

3. Møc ®é mµ kh¸ch hµng hay ngêi dïng nhËn thøc lµ phÇn mÒm ®¸pøng ®îc çc kú väng hîp thÓ cña hä.

4. Çc ®Æc ®iÓm hîp thÓ cña phÇn mÒm x¸c ®Þnh møc ®é mµ phÇn mÒmsö dông sÏ ®¸p øng ®îc çc kú väng cña kh¸ch hµng. US DOD (1988b)x¸c ®Þnh chÊt lîng phÇn mÒm l¹i ®¬n gi¶n lµ:

5. Kh¶ n¨ng cña s¶n phÈm phÇn mÒm ®Ó ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu ®Æcdông cña nã.

ChÊt lîng ph¶i ®îc ®o theo nghÜa kú väng cña kh¸ch hµng. Dï sao,viÔn c¶nh cña kh¸ch hµng lµ chñ quan. PhÇn nµy xÐt ®Õn kiÓm tra chÊtlîng theo viÔn c¶nh cña ngêi qu¶n lý dù ¸n ph¶i coi viÖc thùc hiÖnkiÓm tra chÊt lîng lµ mét qu¸ tr×nh kh¸ch quan, mang tÝnh hÖ thèng.

7.2.1. T¹o ra phÇn mÒm chÊt lîng.Nh chóng ta ®· thÊy, mét trong nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh trong viÖc t¹o ra

phÇn mÒm chÊt lîng lµ sù khã kh¨n trong viÖc x¸c ®Þnh møc ®é chÊtlîng trong phÇn mÒm. V× kh«ng cã ®Þnh nghÜa duy nhÊt nµo chÊp nhËn®îc réng r·i vÒ chÊt lîng vµ v× nh÷ng ngêi kh¸c nhau nhËn thøc chÊt

28 tiªu chuÈn ph¸t triÓn phÇn mÒm, kÓ c¶ kiÓm tra chÊt lîng phÇn mÒm ®îc bµn ®Õn chi tiÕt ëch¬ng 8


128

lîng theo nh÷ng çch kh¸c nhau nªn c¶ ngêi s¶n xuÊt lÇn kh¸ch hµngph¶i ®¹t ®îc tháa thuËn cã ®o ®Õm vÒ chÊt lîng (®iÒu nµy ®îc bµn ®Õnchi tiÕt h¬n sau nµy). Ph¬ng ph¸p ®o lêng chÊt lîng cã thÓ kh¸c nhau®èi víi nh÷ng dù ¸n kh¸c nhau.VÊn ®Ò nµy ®îc bµn ®Õn trong tham luËncña Wesselius vµ Ververs (1990) trong ®ã çc «ng kÕt luËn kh«ng thÓ ®¹t®îc tÝnh kh¸ch quan trän vÑn trong viÖc gi¸m ®Þnh chÊt lîng. Hä nhËnbiÕt ®îc ba thµnh phÇn kh¸c biÖt cña chÊt lîng:

- Thµnh phÇn gi¸m ®Þnh ®îc 1 çch kh¸ch quan- Thµnh phÇn gi¸m ®Þnh ®îc chñ quan- Thµnh phÇn kh«ng gi¸m ®Þnh ®îc.

ChÊt lîng mét s¶n phÈm ®¸nh gi¸ ®îc kh¸ch quan khi çc ®Æc ®iÓmcña s¶n phÈm, nh nªu trong çc chi tiÕt yªu cÇu, cã thÓ nhËn biÕt ®îc.

ChÊt lîng mét s¶n phÈm ®¸nh gi¸ ®îc chñ quan khi çc ®Æc ®iÓmcña s¶n phÈm ®¸p øng ®îc çc kú väng cña kh¸ch hµng.

ChÊt lîng mét s¶n phÈm kh«ng ®¸nh gi¸ ®îc khi nã t¸c ®éng theoçc kú väng cña chóng ta trong nh÷ng t×nh huèng ®· kh«ng dù kiÕn.

Wesselius vµ Ververs gîi ý lµ, ®Ó chÊt lîng cña mét s¶n phÈm phÇnmÒm ®¸nh gi¸ ®îc, cµng nhiÒu ®Æc ®iÓm cµng tèt ®îc chuyÓn tõ çcthµnh phÇn chñ quan vµ kh«ng ®¸nh gi¸ ®îc thµnh phÇn ®¸nh gi¸ ®îc.C¬ b¶n, ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ chi tiÕt yªu cÇu ph¶i m« t¶ cµng nhiÒu ®Æc®iÓm ®o ®Õm ®îc cña s¶n phÈm cµng tèt.

ThÝ nghiÖm hç trî kÕt luËn cña Wesselius vµ Ververs. Nh÷ng yªu cÇux¸c ®Þnh tåi bao giê cïng lµ nguån tranh chÊp gi÷a nhµ s¶n xuÊt vµ kh¸chhµng. Nh÷ng yªu cÇu x¸c ®Þnh râ, chi tiÕt vµ ®o ®îc gi¶m thiÓu çctranh chÊp vµ bÊt hßa khi ph¸t triÓn cña s¶n phÈm lµ trän vÑn.

Dï sao, nhiÒu ph¬ng ph¸p ph¸t triÓn cã kho¶ng çch kÐo dµi gi÷a chitiÕt yªu cÇu vµ giao s¶n phÈm (coi ch¬ng 4 bµn vÒ chu kú ph¸t triÓn cñaphÇn mÒm). ViÖc x¸c ®Þnh chÊt lîng ph¶i kh«ng ®îc tr× ho·n ®Õn khiph¸t triÓn trän vÑn. ViÖc kiÓm tra chÊt lîng phÇn mÒm cã hiÖu qu¶ ®ßihái cã nh÷ng ®¸nh gi¸ thêng xuyªn suèt chu kú ph¸t triÓn. Theo thÕ,kiÓm tra chÊt lîng cã hiÖu qu¶ ®i ®«i víi chi tiÕt yªu cÇu tèt râ rµng sÏt¨ng chÊt lîng cña s¶n phÈm cuèi cïng.

ViÖc thiÕt lËp kiÓm tra chÊt lîng cã hiÖu qu¶ thêng vÊp ph¶i nhiÒuquan niÖm sai lÖch vµ huyÒn thuyÕt, phæ biÕn nhÊt lµ çi g× liªn quan ®ÕntÝnh hiÖu qu¶ vèn ®Çu t trong kiÓm tra chÊt lîng. Cobb vµ Mills (1990)liÖt kª nhiÒu nh÷ng huyÒn thuyÕt ®ã vµ gîi ý nh÷ng ph¬ng ph¸p ®· ph¸chóng. Hai trong sè nhiÒu huyÒn thuyÕt næi tréi mµ Cobb vµ Mills ®· x¸c®Þnh ®îc m« t¶ nh sau.

HuyÒn thuyÕt: chÊt lîng xøng víi ®ång tiÒn. §©y lµ mét trongnh÷ng huyÒn thuyÕt phæ biÕn nhÊt (kh«ng chØ trong ph¸t triÓn phÇnmÒm). Trªn thùc tÕ, chÊt lîng trong phÇn mÒm thêng tiÕt kiÖm tiÒn.


129

ChÊt lîng tåi gieo r¾c thÊt b¹i. Cã mét t¬ng quan tÝch cùc gi÷a thÊt b¹ivµ chi phÝ ë chç l¹i tèn kÐm h¬n trong viÖc lo¹i trõ thÊt b¹i thi c«ng trongphÇn mÒm h¬n lµ thiÕt kÕ phÇn mÒm ®Ó lo¹i trõ thÊt b¹i thi c«ng.

HuyÒn thuyÕt: thÊt b¹i phÇn mÒm lµ kh«ng tr¸nh khái. §©y lµ méttrong nh÷ng huyÒn thuyÕt tåi tÖ nhÊt v× ®iÒu kh¼ng ®Þnh cã phÇn nµo thùcvµ do ®ã thêng ®îc sö dông biÖn hé cho phÇn mÒm chÊt lîng tåi. Yªus¸ch “bao giê còng cã con rÖp kh¸c” kh«ng bao giê ®îc lµ th«ng sètrong thiÕt kÕ hay thùc hiÖn phÇn mÒm c¶.

Khi nh÷ng huyÒn thuyÕt ®ã mÊt chç ®øng trong nh÷ng tiÕp cËn hiÖn®¹i víi ph¸t triÓn phÇn mÒm th× yªu cÇu vÒ çc tiªu chuÈn vµ thñ tôc thÝchhîp vÒ kiÓm tra chÊt lîng l¹i gia t¨ng. IEEE ®· ®a ra tiªu chuÈn ®Çutiªn cña hä cho nh÷ng kÕ ho¹ch b¶o hiÓm chÊt lîng phÇn mÒm n¨m1984 (IEEE 1984) tiÕp theo lµ híng dÉn chi tiÕt hç trî tiªu chuÈn, c«ngbè n¨m 1986. Bé Quèc phßng Hoa Kú ®· ®a ra tiªu chuÈn riªng biÖt2168 cho çc ch¬ng t×nh chÊt lîng phÇn mÒm cña çc hÖ thèng Quècphßng (DOD 1988b) t¹o thµnh ®ång hµnh cho tiªu chuÈn næi tiÕng USDOD 2167A (DOD 1988a) cho viÖc ph¸t triÓn phÇn mÒm cña çc hÖthèng quèc phßng. Tiªu chuÈn Ch©u ¢u IS0 9000-3 cña n¨m 1990 (IS01990) ®a ra mét ý nghÜa réng h¬n cho tõ b¶o hiÓm chÊt lîng vµ baogåm c¶ kiÓm tra cÊu h×nh n÷a.

7.2.2. Nguån lùc kiÓm tra chÊt lîng.Khi ñy th¸c SQA bao gåm çc ho¹t ®éng kiÓm tra cÊu h×nh, çc nguån

yªu cÇu còng bao gåm c¶ çc nguån yªu cÇu cho kiÓm tra cÊu h×nh. ViÖchßa ®ång SQA vµ kiÓm tra cÊu h×nh kh«ng ph¶i kh«ng phæ biÕn vµ cã thÓlo¹i trõ mét sè ñy nhiÖm vµ ho¹t ®éng ph¶i nh©n lªn. Cã hai biÓu ®å tæchøc xen kÏ ®îc m« t¶ ë h×nh 7.5. Nªn nhí lµ víi nh÷ng dù ¸n nhá, viÖchßa ®ång hai nhãm ®¬n gi¶n cã thÓ cã nghÜa lµ phã th¸c c¶ hai nhiÖm vôcho cïng mét ngêi.

MÆc dï nhiÒu c«ng cô lµ phæ biÕn c¶ cho kiÓm tra chÊt lîng vµ kiÓmtra cÊu h×nh, chØ cã Ýt c«ng cô ®îc ®Æc biÖt chØ ®Þnh cho kiÓm tra chÊtlîng. Sau ®©y lµ mét sè c«ng cô hç trî chung cã thÓ cã Ých trong viÖc hçtrî çc ho¹t ®éng cña SQA:

- TiÖn Ých t liÖu- C«ng cô thiÕt kÕ phÇn mÒm- Hç trî t×m sai (Ch¬ng tr×nh gì rèi)- Çc bé xö lý tríc ®îc cÊu thµnh- Bé so s¸nh hå s¬- Nh÷ng bé ph©n tÝch c¬ cÊu- Nh÷ng bé kiÓm to¸n tiªu chuÈn- Nh÷ng bé m« pháng- Nh÷ng bé ph©n tÝch thi c«ng


130

- Nh÷ng bé gi¸m s¸t thùc hiÖn- Nh÷ng c«ng cô hîp chÊt CASE- Nh÷ng bé kÝch thÝch thö nghiÖm- Nh÷ng bé ph¸t trêng hîp thö nghiÖm.

Nh÷ng c«ng cô ®ã hç trî kiÓm tra chÊt lîng trong mäi giai ®o¹n ph¸ttriÓn phÇn mÒm. Çc bé hç trî t liÖu cã thÓ cung cÊp phÇn nµo çc béviÕt t liÖu tù ®éng, çc bé kiÓm tra chÝnh t¶ vµ çc su tËp chuyªn ngµnh(Thesaurus) v.v... çc bé xö lý trîc ®îc cÊu thµnh (nh tiÖn Ých UNIXlint) cã Ých c¶ trong viÖc tiªu chuÈn hãa liÖt kª m· lÉn cung cÊp c¶nh b¸obæ sung thêi gian biªn dÞch mµ çc bé biªn dÞch thêng bá qua. Nh÷ngc¶nh b¸o sím liªn quan ®Õn çc vÊn ®Ò thêi gian thùc hiÖn cã thÓ ®îcçc m« pháng, çc bé ph©n tÝch thêi gian thùc hiÖn vµ çc bé gi¸m s¸tthùc hiÖn cung cÊp. Thö nghiÖm thÊu ®¸o hÖ thèng phÇn mÒm thêng cãthÓ ®îc tù ®éng thùc hiÖn nhê çc bé ph¸t hÖ thö nghiÖm vµ çc bé thùchiÖn thö nghiÖm tù ®éng.

H×nh 7.5KiÓm tra cÊu h×nh vµ kiÓm tra chÊt lîng phÇn mÒm

Mäi c«ng cô SQA sö dông trong ph¸t triÓn phÇn mÒm ph¶i ®îc nhËnbiÕt nguån b¶n ®¶m chÊt lîng yªu cÇu vµ chi tiÕt lµ çc nguån ®ã ®îcvËn dông nh thÕ nµo. Theo thÕ, vµo lóc khëi ®Çu dù ¸n, çc nguån SQA

(a) Gi¸m ®èc dù ¸n

Khèng chÕ chÊt lîng phÇn mÒmGi¸m ®èc vµ çc kü s qu¶n lý

chÊt lîng

Khèng chÕ cÊu h×nhGi¸m ®èc cÊu h×nhÇc kü s cÊu h×nh

(b) Gi¸m ®èc dù ¸n

B¶o ®¶m chÊt lîng phÇn mÒm.Gi¸m ®èc

Khèng chÕ cÊu h×nhÇc kü s khèng chÕ cÊu

h×nh

Khèng chÕ chÊt lîng phÇnmÒm

Çc kü s khèng chÕ cÊu h×nh


131

cã thÓ ®îc tµi trî vµ cung cÊp nh lµ mét phÇn cña nguån ph¸t triÓn dù¸n yªu cÇu (coi ch¬ng 9).

7.2.3. KÕ ho¹ch b¶o ®¶m chÊt lîng phÇn mÒm.KÕ ho¹ch b¶o hiÓm chÊt lîng phÇn mÒm (SQAP), còng nh kÕ ho¹ch

cÊu h×nh phÇn mÒm, còng lµ mét bé phËn cña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn tængthÓ dù ¸n phÇn mÒm. SQAP cung cÊp t liÖu mµ çc nguån cÇn, chóngph¶i ®îc sö dông thÕ nµo vµ cã nh÷ng tiªu chuÈn vµ thñ tôc nµo sÏ ®îcvËn dông trong dù ¸n. Sau ®ã SQAP trë thµnh ñy th¸c cho nhãm b¶o ®¶mchÊt lîng trong ph¸t triÓn dù ¸n. ViÖc ®Ò xuÊt kÕ ho¹ch nµy lµ tr¸chnhiÖm cña ngêi qu¶n lý dù ¸n mÆc dï trong nh÷ng dù ¸n lín. ViÖc nµythêng ®îc giao cho ngêi qu¶n lý b¶o ®¶m chÊt lîng. SQAP cã thÓxuÊt hiÖn nh lµ t liÖu riªng biÖt hay bé phËn trong kÕ ho¹ch ph¸t triÓndù ¸n vµ cã thÓ bao gåm kÕ ho¹ch qu¶n lý cÊu h×nh) nÕu viÖc nµy ®·kh«ng ®îc cung cÊp t liÖu riªng biÖt.

B¶ng 7.2. nªu danh môc çc chñ ®Ò chÝnh cã trong SQAP29. Khi méttrong nh÷ng chñ ®Ò ®îc ®Æt ë ®©u kh¸c nh trong kÕ ho¹ch qu¶n lý cÊuh×nh phÇn mÒm (SCMP) th× nã cã thÓ bá qua ë SQAP vµ ®îc thay b»ngcon trá vÒ t liÖu. Nãi nã ®îc ®Æt. Dï sao, SCMP vµ SQAP ®îc quant©m ë nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau cña h¹ng môc ®îc kiÓm tra. SCMP lóc®Çu ®îc quan t©m ë kÝch thíc cña h¹ng môc ®îc kiÓm tra trong khiSQAP l¹i tham gia nhiÒu h¬n vµo néi dung cña çc h¹ng môc ®îc kiÓmtra.

SQAP ph¶i bao gåm çc chñ thÇu phô, ngêi b¸n hµng vµ ngêi cungcÊp, bÊt kÓ çc thùc thÓ bªn ngoµi ®ã cã hay kh«ng cã tæ chøc b¶o ®¶mchÊt lîng cña chÝnh chóng. Trong bÊt cø dù ¸n nµo, chÊt lîng cña çcthµnh phÇn bªn ngoµi rót côc lµ quan t©m cña ngêi qu¶n lý dù ¸n vµ tæchøc SQA cña anh ta. Khi mét hÖ thèng thÊt b¹i th«ng thêng Ýt cã kh¸cbiÖt lµ thÊt b¹i ®ã do thµnh phÇn ph¸t triÓn bªn ngoµi hay thµnh phÇn ph¸ttriÓn trong néi bé. Çc kÕ ho¹ch gi¸m ®Þnh çc nhãm bªn ngoµi ®ã ph¶ithÝch nghi víi lo¹i thµnh phÇn bªn ngoµi ®îc cung cÊp (ngo¹i b¶ng hayph¸t triÓn míi) vµ lo¹i tæ chøc (liÖu chóng cã ®îc tæ chøc b¶o hiÓm chÊtlîng cña chÝnh chóng).

SQAP, coi nh bé phËn cña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n, ph¶i ®îc duyÖtl¹i vµ cËp nhËt ®Þnh kú vµ bÊt cø khi nµo cã nh÷ng yªu cÇu thñ tôc ph¸ttriÓn dù ¸n, ph¬ng ph¸p luËn hay çc ho¹t ®éng kh¸c liªn quan nµo ®îcthay ®æi. Híng dÉn SQAP cña IEEE khuyªn nªn ®¸nh gi¸ ®Þnh kú haikhÝa c¹nh cña kÕ ho¹ch (1) néi dung cña kÕ ho¹ch vµ (2) thùc hiÖn kÕho¹ch.

Néi dung cña kÕ ho¹ch ph¶i ®îc ®¸nh gi¸ cã c¨n cø ë tiªu chuÈn ®Æctrng SQAP sö dông ®¶m b¶o kÕ ho¹ch thÝch øng tiÕp tôc víi tiªu chuÈnngay dï nh÷ng ®Æc ®iÓm cña dù ¸n phÇn mÒm cã thay ®æi.

29 b¶ng 7.2 lµ híng dÉn chø kh«ngph¶i ®Þnh nghÜa tiªu chuÈn. Çc tiªu chuÈn ph¸t triÓn phÇn mÒm®îc bµn ë ch¬ng 8


132

B¶ng 7.2 ThÝ dô vÒ néi dung cña mét kÕ ho¹ch b¶o ®¶mchÊt lîng phÇn mÒm (B§CLPM).

1. Tæ chøc vµ çc nguån lùc B§CLPM.C¬ cÊu tæ chøcHäc vÊn vµ møc ®é th¹o nghÒ cña nh©n sùÇc nguån lùc

2. Çc chuÈn, thñ tôc, chÝnh s¸ch, ®êng lèi B§CLPM.3. Çc yªu cÇu t liÖu B§CLPM.

Danh s¸ch çc chñ ®Ò t liÖu ®Ó khèng chÕ chÊt lîng.M« t¶ ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ vµ chÊp thuËn.

4. Çc yªu cÇu phÇn mÒm B§CLPM.§¸nh gi¸ vµ chÊp thuËn phÇn mÒm.M« t¶ ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸.§¸nh gi¸ tiÕn tr×nh ph¸t triÓn phÇn mÒm.§¸nh gi¸ phÇn mÒm t¸i sö dông.§¸nh gi¸ phÇn mÒm kh«ng ph©n ph¸t ®îc.

5. §¸nh gi¸ viÖc lu tr÷, viÖc xö lý, vµ ph©n ph¸t.T liÖu dù ¸n.PhÇn mÒm.Çc file d÷ liÖu.

6. Rµ so¸t vµ kiÓm to¸n.7. Qu¶n lý cÊu h×nh phÇn mÒm (khi kh«ng nh¾m tíi mét t liÖu

chuyªn biÖt nµo).8. B¸o ço çc vÊn ®Ò khã kh¨n vµ hµnh ®éng chØnh ®èn.9. §¸nh gi¸ çc thñ tôc thö nghiÖm.10. C«ng cô, kü thuËt vµ ph¬ng ph¸p.11. Khèng chÕ chÊt lîng cña çc chñ thÇu phô, ngêi b¸n hµng vµ

cung cÊp.12. Khèng chÕ phô thªm

Çc thñ tôc kh«ng chÕ linh tinh.Khèng chÕ ®Æc thï dù ¸n.

13. B¸o ço, ghi nhËn vµ t liÖu B§CLPM.Thñ tôc b¸o ço t×nh tr¹ng.B¶o tr×.Lu tr÷ vµ an ninh.Chu kú së h÷u.

ViÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¶i ®îc ®¸nh gi¸ theo giíi h¹n ph¹m vi thay®æi cña dù ¸n, kÓ c¶ nh÷ng nhiÖm vô vµ tr¸ch nhiÖm tham chiÕu trong kÕho¹ch vµ çc ®Æc ®iÓm míi kh¸c hay thay ®æi cña dù ¸n. Khi cËp nhËtSQAP ph¶i xem xÐt çc ho¹t ®éng vµ hiÖn tîng sau ®©y cña dù ¸n:


133

- Yªu cÇu míi hay thay ®æi cña hîp ®ång- Tiªu chuÈn vµ chÝnh s¸ch bæ sung- Tµi liÖu dù ¸n bæ sung- Thay ®æi trong c¬ cÊu tæ chøc cña dù ¸n- C«ng cô vµ tiÖn Ých míi- Chñ thÇu phô vµ ngêi b¸n bæ sung.

7.2.4. §é ®o chÊt lîng phÇn mÒm.§· cã nhiÒu quan t©m ®Õn çc c©u hái liªn quan ®Õn viÖc ®o lêng chÊt

lîng. Lµm sao chóng ta cã thÓ x¸c ®Þnh møc ®é mµ s¶n phÈn phÇn mÒmcã ®îc thuéc tÝnh m¬ hå ®ã gäi lµ chÊt lîng? Khi nµo chÊt lîng cñas¶n phÈm phÇn mÒm lµ cao vµ khi nµo lµ thÊp?

Mét trong nh÷ng ph¸t triÓn míi ®©y nhÊt trong viÖc b¶o hiÓm chÊtlîng (kh«ng chØ ®èi víi phÇn mÒm) lµ viÖc thÊy r»ng chÊt lîng kh«ngph¶i lµ mét thuéc tÝnh nhÞ ph©n tån t¹i hay kh«ng tån t¹i. Kaposi vµMeyer (1990), trong mét tham luËn vÒ b¶o ®¶m chÊt lîng trªn c¬ së ®o®Õm, ®· nãi lªn niÒm tin cña hä lµ b¶o ®¶m chÊt lîng s¶n phÈm vµ quitr×nh c«ng nghÖ phÇn mÒm ph¶i c¨n cø ë ®o ®Õm. ViÖc ®o ®Õm chÊtlîng cµng sím b¾t ®Çu, çc vÊn ®Ò cµng sím x¸c ®Þnh. Cohen vµ céng sù(1986) khi nãi ®Õn kinh phÝ kh¾c phôc sai lÇm trong çc giai ®o¹n ®Çucña ph¸t triÓn phÇn mÒm ®· ®Ò xíng sù tån t¹i cña luËt lòy thõa næitiÕng30.

ChÊt lîng cña hai s¶n phÈm cã thÓ so s¸nh ®îc vµ thùc hoµn toµnchÊp nhËn ®îc khi nãi lµ chÊt lîng mét s¶n phÈm lín h¬n chÊt lîngcña s¶n phÈm kia. Còng chÊp nhËn ®îc trong viÖc ®o ®Õm vµ suy ra møc®é khuyÕt tËt dù kiÕn c¨n cø trªn kÕt qu¶ ®o ®îc.

Bé trÞ sè ®o ®îc liªn quan ®Õn chÊt lîng s¶n phÈm ®îc coi lµ ®é ®ochÊt lîng cña s¶n phÈm, ®é ®o chÊt lîng phÇn mÒm cã thÓ ®îc dïngx¸c ®Þnh møc ®é mµ s¶n phÈm phÇn mÒm ®¸p øng yªu cÇu. ViÖc sö dông®é ®o chÊt lîng gia t¨ng tÝnh kh¸ch quan trong viÖc ®¸nh gi¸ chÊt lîngs¶n phÈm. ViÖc ®¸nh gi¸ chÊt lîng cña con ngêi lµ chñ quan vµ do ®ãlµ nguån gèc bÊt ®ång cã thÓ cã, ®Æc biÖt gi÷a kh¸ch hµng vµ ngêi s¶nxuÊt.

Mét sè ph¬ng ph¸p thiÕt lËp ®é ®o chÊt lîng phÇn mÒm thêng ®îcph¸t triÓn mÆc dï cha cã tiªu chuÈn nµo nãi chung chÊp nhËn ®îc,ch¼ng h¹n, dù th¶o ban ®Çu cña IEEE Std 1061 (1990) bao gåm chi tiÕthÖ chÊt lîng phÇn mÒm nãi chung kÓ c¶ ph¬ng ph¸p luËn gîi ý vÒ ®é®o vËn dông vµ nhiÒu thÝ dô cïng híng dÉn. Mét khi ®îc x¸c ®Þnh, ®é®o chÊt lîng thùc vËy gia t¨ng tÝnh kh¸ch quan nhng b¶n th©n ®ÞnhnghÜa l¹i kh«ng cÇn thiÕt kh¸ch quan vµ tïy thuéc lín ë nhu cÇu cña tæchøc ®a ra ®Þnh nghÜa.

Çch tiÕp cËn c¬ b¶n ®Ó vËn dông ®é ®o chÊt lîng phÇn mÒm ®ßi hái:

30 chi phÝ kh¾c phôc sai lÇm t¨ng theo lòy thõa khi ph¸t ph¸t triÓn phÇn mÒm diÔn tiÕn däc chu kúph¸t triÓn.


134

- NhËn biÕt mäi thuéc tÝnh chÊt lîng phÇn mÒm yªu cÇu. §iÒu nµythêng xuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm yªu cÇu phÇn mÒm.

- X¸c ®Þnh çc trÞ sè ®o ®îc g¾n víi mçi thuéc tÝnh chÊt lîng- M« t¶ ph¬ng ph¸p mµ mçi trÞ sè ®o ®îc sÏ ®îc ®o ®Õm.- Thñ tôc cung cÊp t liÖu vÒ kÕt qu¶ ®o chÊt lîng cña s¶n phÈm phÇn

mÒm.Mét bé nhiÒu trÞ sè cã thÓ ®îc sö dông ®Ó x¸c ®Þnh chÊt lîng tæng

thÓ cña s¶n phÈm phÇn mÒm. Dï sao, cã thÓ t¹o ra lÇn ®o duy nhÊt biÓuthÞ chÊt lîng tæng thÓ cña s¶n phÈm phÇn mÒm. §iÒu nµy ®ßi hái:

- Ph¬ng ph¸p cã c©n nh¾c trong viÖc kÕt hîp çc thuéc tÝnh chÊtlîng ®· ®o ®îc thµnh lÇn ®o duy nhÊt chÊt lîng cho s¶n phÈm.

Mét sè thÝ dô cña ®é ®o phÇn mÒm lµ:§é tin cËy tû lÖ thêi gian hÖ thèng ®îc vËn hµnh cã kÕt qu¶ (thÝ dô 23

trªn 24 giê t¹o ra 100 x (23/24)%).§é phôc håi ®îc lîng thêi gian mµ hÖ cÇn cã ®Ó phôc håi sau thÊt

b¹i (thÝ dô 1 giê ®Ó n¹p l¹i tõ dù tr÷ vµ 30 phót ®Ó t¸i lËp ban ®Çu hÖthèng).

Th©n h÷u cña ngêi dïng lîng thêi gian huÊn luyÖn cÇn cho ngêidïng míi.

ViÖc ®o chÊt lîng phÇn mÒm kh«ng ®îc thùc hiÖn chØ vµo cuèi dù¸n. Møc ®é chÊt lîng ph¶i ®îc thùc hiÖn chØ vµo cuèi dù ¸n. Møc ®échÊt lîng ph¶i ®îc ®o víi nh÷ng kho¶ng çch ®Òu ®Æn trong ph¸t triÓn.Do ®ã, mäi rót gi¶m trong viÖc ®o chÊt lîng tæng thÓ ph¶i ®îc coi nhc¶nh b¸o cho mäi ngêi qu¶n lý dù ¸n khiÕn ph¶i cã hµnh ®éng hiÖuchØnh. ChÊt lîng cao vµo cuèi dù ¸n ®îc thùc hiÖn khi ®¶m b¶o chÊtlîng cao xuyªn suèt ph¸t triÓn cña dù ¸n.

7.2.4. Mét sè ®êng lèi chungÇc ho¹t ®éng b¶o ®¶m chÊt lîng phÇn mÒm c¬ b¶n bao gåm viÖc

duyÖt vµ phª chuÈn ph¬ng ph¸p luËn ph¸t triÓn, phÇn mÒm vµ t liÖucïng gi¸m ®Þnh vµ phª chuÈn thö nghiÖm.

Çc ho¹t ®éng SQA kh¸c nh viÖc gi¸m ®Þnh duyÖt l¹i, chän lùa vµ phªchuÈn c«ng cô ph¸t triÓn hay qu¶n trÞ kiÓm tra cÊu h×nh tïy thuéc ë çchmµ SQA ®îc thÝch øng víi dù ¸n ®Æc trng. Qui m« cña dù ¸n thêng lµyÕu tè quyÕt ®Þnh. Nh÷ng híng dÉn sau bµn ®Õn mét sè th«ng sè cÇnxem xÐt cho çc lo¹i dù ¸n kh¸c nhau khi lËp kÕ ho¹ch SQA.

- Trong nh÷ng dù ¸n nhá, cã nhiÒu ho¹t ®éng SQA cã thÓ do ngêiqu¶n lý dù ¸n thùc hiÖn. §iÒu nµy bao gåm tæ chøc vµ gi¸m ®Þnh duyÖtl¹i vµ kiÓm to¸n, ®¸nh gi¸ vµ lùa chän çc c«ng cô ph¸t triÓn, lùa chän vµvËn dông çc tiªu chuÈn.

- Çc thñ tôc thö nghiÖm vµ thö nghiÖm lu«n lµ tèt nhÊt khi ®îc mét®éi riªng biÖt ®éc lËp tiÕn hµnh (bµn ®Õn sau). QuyÕt ®Þnh lµ gi¸m ®Þnh


135

çc ho¹t ®éng thö nghiÖm nµo cã thÓ ®îc ñy th¸c cho SQA tïy thuéc ënhiÒu yÕu tè, kÓ c¶ sù ®éc lËp cña ®éi SQA, qui m« cña dù ¸n vµ tÝnhphøc t¹p cña dù ¸n (coi ch¬ng 6 bµn vÒ tÝnh phøc t¹p cña çc dù ¸n).

Khi viÖc thö nghiÖm ®îc ®éi thö nghiÖm ®éc lËp tiÕn hµnh thÝ dô dÝnhlÝu cña SQA sÏ lµ tèi thiÓu. Trong hÇu hÕt çc trêng hîp kh¸c, tr¸chnhiÖm cña ®éi SQA sÏ lµ lËp kÕ ho¹ch vµ gi¸m ®Þnh thö nghiÖm cña hÖthèng.

- VÒ híng dÉn chung, thêng kh«ng nªn ®Ó mét thµnh viªn cña ®éiph¸t triÓn thùc hiÖn SQA. Dï sao, çc dù ¸n nhá thêng khi kh«ng thÓx¸c minh chi phÝ cña mét kü s ®îc bè trÝ SQA. VÊn ®Ò nµy cã thÓ ®îcgi¶i quyÕt khi cã mét kü s SQA duy nhÊt chÞu tr¸ch nhiÖm cho hai hayba dù ¸n nhá (víi mçi dù ¸n tµi trî phÇn ®ãng gãp cña m×nh vÒ dÞch vôSQA).

Mét híng dÉn bæ sung ®îc c¨n cø trªn çc kÕt luËn cña Wesselius vµVervers (1990) vÒ viÖc vËn dông kiÓm tra chÊt lîng cã hiÖu qu¶.

- Kh¶ n¨ng kiÓm tra chÊt lîng phÇn mÒm hiÖu qu¶ trùc tiÕp víi chÊtlîng cña ®Æc ®iÓm yªu cÇu cña phÇn mÒm. KiÓm tra chÊt lîng ®ßi háichi tiÕt kh«ng m¬ hå cña cµng nhiÒu ®Æc ®iÓm yªu cÇu cña chÊt lîngphÇn mÒm cµng tèt.

7.3. Thö nghiÖm phÇn mÒm.Tõ thö nghiÖm cã nhiÒu nghÜa nhng trong sö dông th«ng thêng nhÊt

cña nã tõ ®îc vËn dông vµo viÖc xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ çi g× nh»m x¸c®Þnh sù tån t¹i cña mét sè ®Æc tÝnh. Trong thö nghiÖm phÇn mÒm, çc ®ÆctÝnh ®ã g¾n víi çc yªu cÇu. X¸c ®Þnh tríc cña phÇn mÒm. Thö nghiÖmphÇn mÒm lµ qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh møc ®é theo ®ã phÇn mÒm tháa m·nnh÷ng yªu cÇu ®Æc thï. Do ®ã, thö nghiÖm phÇn mÒm ®ßi hái cã chi tiÕtyªu cÇu phÇn mÒm ®· trîc khi thö nghiÖm, cã thÓ ®îc tiÕn hµnh.

Nãi mét çch ®¬n gi¶n, chóng ta kh«ng thÓ thö nghiÖm phÇn mÒm víi®Çy ®ñ ý nghÜa nÕu chóng ta kh«ng biÕt phÇn mÒm ®îc dù kiÕn lµm g×.

Thö nghiÖm cã thÓ do ngêi lËp tr×nh, kü s hîp nhÊt hay mét nhãmthö nghiÖm ®éc lËp thùc hiÖn. Trong hÇu hÕt trêng hîp, phÇn mÒmkh«ng bao giê do ngêi lËp trùc tiÕp chÞu tr¸ch nhiÖm viÕt m· ®îc thönghiÖm l¹i thö nghiÖm c¶. Ngêi lËp tr×nh hiÕm khi l¹i kh¸ch quan ®îcvíi chÝnh m· cña m×nh vµ thö nghiÖm cña anh ta sÏ kh«ng hiÖu lùc. CãnhiÒu çch ®Ó t¨ng tÝnh kh¸ch quan cña thö nghiÖm. Çch tèt nhÊt lµ södông nhãm thö nghiÖm ®éc lËp. Nh÷ng ngêi thö nghiÖm ®éc lËp lµnh÷ng kü s mµ ñy th¸c chÝnh cña hä lµ ph¸t triÓn çc kÕ ho¹ch thönghiÖm vµ çc trêng hîp thö nghiÖm vµ thö nghiÖm hÖ thèng mét çchkh¸ch quan vµ nghiªm ngÆt ®¸p øng ®Æc ®iÓm yªu cÇu.

7.3.1. Çc lo¹i thö nghiÖm phÇn mÒm.Thö nghiÖm lµ ho¹t ®éng ph¸t triÓn cuèi cïng cña dù ¸n phÇn mÒm. Dï

sao, ®iÒu nµy kh«ng cã nghÜa thö nghiÖm chØ ®îc tiÕn hµnh vµo cuèi dù


136

¸n. PhÇn mÒm ph¶i ®îc thö nghiÖm. ë mçi giai ®o¹n cña ph¸t triÓn. Çcthö nghiÖm phÇn mÒm bao gåm:

- Thö nghiÖm ®¬n vÞ- Thö nghiÖm hîp nhÊt- Thö nghiÖm hÖ thèng phô- Thö nghiÖm hÖ thèng- Thö nghiÖm suy tho¸i- Thö nghiÖm alpha- Thö nghiÖm bªta- Thö nghiÖm nghiÖm thu

Th«ng thêng tèt nhÊt lµ thö nghiÖm m« ®un phÇn mÒm ngay sau khi®îc m· hãa. §©y lµ mét trong sè Ýt trêng hîp mµ çc nhµ lËp tr×nh thönghiÖm m· cña hä. Nh÷ng thö nghiÖm m« ®un ban ®Çu, gäi lµ thönghiÖm ®¬n vÞ, ®îc ngêi lËp tr×nh tiÕn hµnh nh»m x¸c ®Þnh xem chóngcã phï hîp víi mét bé yªu cÇu tèi thiÓu. Chóng bao gåm nh÷ng thönghiÖm nh:

- NhËp vµ xuÊt (kh«ng cã vßng vÜnh cöu) cho mét bé nhá c¬ b¶n çcd÷ liÖu ®Çu vµo.

- Víi ®Çu vµo ®· cho, ®Çu ra lµ hîp lý- Nh÷ng ch¬ng tr×nh phô ®îc gäi ra theo ®óng tr×nh tù. §iÒu nµy

®îc thö nghiÖm khi sö dông çc ng¹ch (vá hÖ thèng phô rçng).

Sau thö nghiÖm ®¬n vÞ thµnh c«ng, çc m« ®un ®îc ®Ö tr×nh kiÓm tracÊu h×nh. Sau ®ã, chóng ®îc ®a vµo hîp nhÊt n¬i chóng ®îc tËp hîpvµ thö nghiÖm coi nh bé phËn tuÇn tù çc m« ®un vµo trong hÖ thèng.Mäi tÝnh chøc n¨ng bæ sung ®îc thö nghiÖm, ë giai ®o¹n nµy, tÝnh chøcn¨ng thö nghiÖm tríc ®©y l¹i ph¶i ®îc thö nghiÖm ®¶m b¶o kh«ng cãm« ®un míi nµo ph¸ hñy hÖ thèng. §iÒu nµy ®îc coi lµ thö nghiÖm suytho¸i.

ë nh÷ng hÖ thèng phÇn mÒm lín, çc m« ®un tríc hÕt cã thÓ ®îc tËphîp vµ hîp nhÊt víi phÇn cøng thµnh nh÷ng hÖ thèng phô. Sau khi çc hÖthèng phô ®· ®îc thö nghiÖm riªng rÏ, chóng ®îc phèi hîp thµnh méthÖ thèng hoµn chØnh.

Sau khi hîp nhÊt hÖ thèng ®· hoµn thµnh, çc thö nghiÖm cuèi cïng®îc tiÕn hµnh. §iÒu nµy bao gåm thö nghiÖm alpha, bªta vµ thö nghiÖmnghiÖm thu. Thö nghiÖm alpha ®îc tiÕn hµnh cïng víi hÖ thèng hoµnchØnh, nhng kh«ng cã d÷ liÖu sèng thö nghiÖm bªta sö dông d÷ liÖusèng nhng ®ßi hái cã sù gi¸m ®Þnh thêng xuyªn cña thµnh viªn ®éiph¸t triÓn. Mét khi hÖ thèng æn ®Þnh, çc thö nghiÖm nghiÖm thu ®îctiÕn hµnh vµ nÕu thµnh c«ng, hÖ thèng ®îc ®a ra ph¸t hµnh (nh÷ng giai®o¹n nµy ®· ®îc bµn thªm ë ch¬ng 4).


137

Çc giai ®o¹n cuèi cïng cña thö nghiÖm hÖ thèng ®îc biÓu thÞ trongthÝ dô sau mét hÖ thèng thñ quü ng©n hµng tù ®éng ®îc ph¸t triÓn chomét ng©n hµng lín. Khi hÖ thèng phô thñ quü ®· hoµn chØnh, nã tiÕnhµnh thö nghiÖm hÖ thèng phô ®Ó ®¶m b¶o lµ çc chi tiÕt thñ quü tù ®éngho¹t ®éng tèt. Sau ®ã hÖ thèng phô m¸y tÝnh trung t©m ®îc thö nghiÖmvÒ d÷ liÖu thö nghiÖm ®¶m b¶o hÖ tiÕn hµnh d÷ liÖu ®óng. Cuèi cïng çchÖ thèng phô th«ng tin liªn l¹c ®îc thö nghiÖm víi thñ quü m« pháng ëmét ®Çu vµ víi m¸y tÝnh trung t©m m« pháng ë ®Çu kia.

Råi ba hÖ thèng phô ®îc hîp nhÊt vµ viÖc thö nghiÖm toµn bé hÖthèng ®îc tiÕn hµnh ®¶m b¶o thñ quü tù ®éng vµ m¸y tÝnh trung t©m liªnl¹c vµ ho¹t ®éng tèt.

Sau khi thö nghiÖm hÖ thèng, hÖ thèng thñ quü tù ®éng hîp nhÊt hoµntoµn ®îc thö nghiÖm trong m«i trêng thö nghiÖm alpha. HÖ thèng ®îcthö nghiÖm víi d÷ liÖu thö nghiÖm thùc tiÔn vµ ho¹t ®éng cña mäi chi tiÕt®îc xem xÐt vµ so s¸nh víi çc yªu cÇu cña hÖ thèng nhiÖm vô nµy ®îcgiao cho nhãm thö nghiÖm ®éc lËp.

Sau khi hÖ thèng thñ quü tù ®éng ®· qua thö nghiÖm alpha, cã vÎ ®ñtin cËy ®Ó cã thÓ tiÕn hµnh d÷ liÖu thùc. §©y lµ thö nghiÖm bªta. Dï sao,chØ mét tr¹m thñ quü tù ®éng duy nhÊt ®îc ®Êu víi m¸y tÝnh cña ng©nhµng vµ vËn hµnh cña hÖ thèng thêng xuyªn ®îc çc thµnh viªn cña ®éiph¸t triÓn gi¸m s¸t. Mäi vÊn ®Ò ®îc ®Þnh vÞ vµ hiÖu chØnh ngay vµ thönghiÖm bªta tiÕp tôc ®Õn khi hÖ thèng thñ quü ho¹t ®éng kh«ng sai kh«ngháng trong mét thêi gian x¸c ®Þnh tríc (thÝ dô mét th¸ng). ViÖc gi¸m®Þnh cña giai ®o¹n bªta còng ®îc ñy th¸c cho mét nhãm thö nghiÖm ®éclËp.

Sau khi thùc hiÖn thµnh c«ng thö nghiÖm bªta, hÖ thèng thñ quü bícvµo thö nghiÖm nghiÖm thu cuèi cïng. Çc ®¹i diÖn cña bé m¸y kü thuËtcña ng©n hµng gi¸m ®Þnh bé thö nghiÖm ®îc x¸c ®Þnh tríc vµ x¸c ®Þnhhay b¸c bá thµnh c«ng cña thö nghiÖm nghiÖm thu.

Theo thÕ, hÖ thèng thñ quü ng©n hµng tù ®éng ®· qua mäi giai ®o¹nthö nghiÖm chñ yÕu. Kh«ng ph¶i tÊt c¶ nh÷ng giai ®o¹n ®ã vËn dông®îc cho mäi dù ¸n. Ch¼ng h¹n, thö nghiÖm alpha vµ bªta cã thÓ vËndông cho çc hÖ thèng th¬ng m¹i hay híng vÒ ngêi dïng nhngkh«ng cho sù ph¸t triÓn phÇn mÒm cho mét vÖ tinh th«ng tin liªn l¹c hayøng dông qu©n sù. Mét thÝ dô kh¸c lµ thö nghiÖm hÖ thèng phô râ rµngchØ ¸p dông ®îc khi hÖ thèng hiÖn nay ®îc ph©n thµnh çc hÖ thèngphô.

Trong mäi trêng hîp, thö nghiÖm ®éc lËp ®îc hÕt søc khuyªn dïngcho çc giai ®o¹n thö nghiÖm tiªn tiÕn h¬n (tõ thö nghiÖm hÖ thèng trë®i). Thö nghiÖm ®éc lËp kh¸ch quan sÏ thêng ®Þnh vÞ. VÊn ®Ò sím h¬nthö nghiÖm ®éc lËp mµ çc nhµ s¶n xuÊt tiÕn hµnh nhiÒu. §©y lµ mét lîiÝch chñ yÕu cho dù ¸n v× vÊn ®Ò ®îc ®Þnh vÞ cµng sím th× l¹i Ýt tèn kÐmh¬n trong viÖc hiÖu chØnh.

7.3.2. Thñ tôc thö nghiÖm chÝnh thøc.


138

Cã nhiÒu tiÕp cËn vµ thñ tôc kh¸c nhau cho mçi giai ®o¹n thö nghiÖmphÇn mÒm. §iÒu quan träng lµ chän lùa tiÕp cËn thÝch hîp cho mçi giai®o¹n. Çc tiªu chuÈn thö nghiÖm phÇn mÒm chÝnh thøc31 bao gåm c¶híng dÉn tiªu chuÈn ®îc vËn dông cho mçi giai ®o¹n thÕ nµo.

Tiªu chuÈn 2167 US (DOD 1988a) liªn quan ®Õn çc giai ®o¹n c¬ b¶nsau:

1. Thö nghiÖm ®¬n vÞ phÇn mÒm cña m¸y tÝnh (CSU)2. Thö nghiÖm cÊu kiÖn phÇn mÒm cña m¸y tÝnh (CSC). Liªn quan ®Õn

viÖc thö nghiÖm cña nhãm CSC liªn quan (coi h×nh 8.4).3. Thö nghiÖm h¹ng môc cÊu h×nh phÇn mÒm m¸y tÝnh (CSCI). §©y lµ

giai ®o¹n tiªn tiÕn cña thö nghiÖm hîp nhÊt ë nh÷ng hÖ thèng nhá, ®iÒunµy t¬ng øng víi thö nghiÖm hÖ thèng, vµ ë nh÷ng hÖ thèng lín cãnhiÒu CSCI, ®iÒu nµy t¬ng øng víi thö nghiÖm hÖ thèng phô.

4. Hîp nhÊt vµ thö nghiÖm hÖ thèng. §iÒu nµy t¬ng øng víi thönghiÖm hÖ thèng tiªn tiÕn.

Mäi giai ®o¹n thö nghiÖm phÇn mÒm DOD cã b¶ng tiªu chÝ ®¸nh gi¸kÌm theo, m« t¶ nh÷ng yªu cÇu ®¸nh gi¸ thö nghiÖm. §iÒu nµy bao gåmçc tiªu chÝ nh tÝnh nhÊt qu¸n néi bé, tÝnh th«ng hiÓu, tÝnh theo dâi ®îcqua dÊu vÕt vµ ®¸p øng yªu cÇu. Sau ®ã nh÷ng tiªu chÝ nµy ®îc ®Ò ra chonh÷ng h¹ng môc ph¶i ®¸nh gi¸ nh m· nguån (vµ sau nµy lµ m· nguåncËp nhËt), çc thñ tôc vµ kÕt qu¶ thö nghiÖm.

Thñ tôc thö nghiÖm hiÖn nay ®îc cung cÊp t liÖu nh sau: KÕ ho¹ch thö nghiÖm cung cÊp t liÖu chÝnh s¸ch thö nghiÖm tæng

qu¸t cho dù ¸n, ph¬ng ph¸p luËn thö nghiÖm ®îc sö dông vµ çcnguån yªu cÇu.

T¶ thö nghiÖm bao gåm chi tiÕt vÒ:- Thñ tôc thö nghiÖm ç thÓ, m« t¶ çi g× cÇn thö nghiÖm ph¶i ®îc

tiÕn hµnh nh thÕ nµo, ®Çu vµo sÏ lµ g× vµ ®Çu ra dù kiÕn ph¶i lµ g×. §iÒunµy còng m« t¶ tiªu chÝ th«ng qua kh«ng ®¹t cho mçi thö nghiÖm. Çc b¸o ço thö nghiÖm th«ng tin t liÖu vÒ tiÕn hµnh thö nghiÖm vµkÕt qu¶ nhËn ®îc.

Nãi chung, mäi thñ tôc thö nghiÖm phÇn mÒm chÝnh thøc ®îc c¨n cøë 4 thµnh phÇn: qui ho¹ch thö nghiÖm, m« t¶ thö nghiÖm, tiÕn hµnh thönghiÖm vµ b¸o ço thö nghiÖm. HÇu hÕt çc tiªu chuÈn thö nghiÖm hç trîçc yÕu tè ®ã vµ kh¸c vÒ møc ®é chi tiÕt vµ th«ng tin t liÖu yªu cÇu.

Tiªu chuÈn IEEE 829 (1987b) vÒ th«ng tin t liÖu thö nghiÖm phÇnmÒm cã m« t¶ chi tiÕt h¬n nhiÒu vÒ tiÕp cËn nªn lµm trong thö nghiÖmphÇn mÒm, kÓ c¶ v« vµn thÝ dô vµ híng dÉn sö dông. TiÕp cËn IEEE

31 Çc tiªu chuÈn ph¸t triÓn phÇn mÒm ®îc bµn ®Õn ë ch¬ng 8 vµ çc ph¬ng ph¸p luËn ph¸t triÓnphÇn mÒm ë ch¬ng 4.


139

còng bao gåm ba cÊu kiÖn c¬ b¶n: kÕ ho¹ch thö nghiÖm, chi tiÕt thñ tôcthö nghiÖm (t¬ng tù víi m« t¶ thö nghiÖm DOD) vµ b¸o ço t×nh h×nhthö nghiÖm (t¬ng tù b¸o ço thö nghÖm DOD). Coi çc h×nh 8.5 vµ 8.6vÒ tæng thÓ mäi ho¹t ®éng thö nghiÖm vµ t liÖu chÝnh thøc theo tiªuchuÈn ph¸t triÓn phÇn mÒm IEEE. Çc thñ tôc thö nghiÖm kh«ng hoµntoµn ®îc çc tiªu chuÈn vËn dông x¸c ®Þnh. Ph¬ng ph¸p vµ kü thuËt thönghiÖm hiÖn nay ph¶i thÝch nghi víi lo¹i dù ¸n ®îc ph¸t triÓn vµ m«itrêng dù ¸n cïng c«ng cô cã ®îc. Céng thªm víi lËp kÕ ho¹ch vµ b¸oço thö nghiÖm, tr¸ch nhiÖm cña kü s thö nghiÖm (hay nhãm thönghiÖm) lµ lùa chän kü thuËt thÝch hîp ®îc sö dông trong thö nghiÖm hÖthèng phÇn mÒm. Thö nghiÖm ®Æc trng vµ kü thuËt hîp nhÊt ®îc bµn®Õn ë ch¬ng 4.

7.3.3. Mét sè ®êng lèi chungTrong bÊt cø dù ¸n phÇn mÒm nµo ®Òu cã giíi h¹n vÒ çi g× cã thÓ vµ

ph¶i thö nghiÖm. NhiÒu thñ tôc thö nghiÖm lµ phøc t¹p vµ tèn kÐm métçch kh«ng hîp lý. §iÒu quan träng lµ sao phï hîp cêng ®é thö nghiÖmvíi chi phÝ khuyÕt tËt hÖ thèng kh«ng ph¸t hiÖn. HÖ thèng kiÓm kª kh«ngcÇn ph¶i thö nghiÖm ë møc ®é nh phÇn mÒm ®èi víi hÖ thèng hç trîc«ng t¸c y tÕ.

Thö nghiÖm qu¸ møc còng cã thÓ sai lÖch. NhiÒu thñ tôc thö nghiÖm®ßi hái thay ®æi hÖ thèng ®îc thö nghiÖm (thÝ dô çc gi¸m s¸t viªn trùctuyÕn, nh÷ng tiÖn Ých dÊu vÕt v.v...) hay sö dông thiÕt bÞ thö nghiÖm ®ÆcbiÖt. §iÒu nµy cã thÓ cã nghÜa lµ hÖ thèng ®îc thö nghiÖm kh«ng ph¶i lµhÖ thèng ®îc bµn giao.

Mét çch nh×n thó vÞ vÒ vÊn ®Ò nµy ®îc Laplante tr×nh bµy (1990)trong bµi b¸o liªn hÖ nguyªn lý bÊt ®Þnh (thêng ¸p dông cho vËt lý) cñaHeisenberg vµo viÖc thö nghiÖm phÇn mÒm32. ThuyÕt cña Laplante kh¼ng®Þnh lµ hÖ thèng phÇn mÒm cµng ®îc xem xÐt chÆt chÏ bao nhiªu th× qu¸tr×nh xem xÐt cµng t¸c ®éng ®Õn hÖ thèng ®îc thö nghiÖm. Lý thuyÕtnµy cã thÓ ®· gîi ý kh«ng trung thùc nhng ®· lµm s¸ng tá th«ng ®iÖp c¬b¶n:

Thö nghiÖm qu¸ møc cã thÓ cã h¹i cho hÖ thèng ®îc thö ba trongnh÷ng yªu cÇu c¬ b¶n thö nghiÖm tèt lµ:

- Yªu cÇu ®¬c viÕt râ- Thñ tôc thö nghiÖm tèt- Nh÷ng ngêi thö nghiÖm cã hiÖu qu¶

Nh÷ng yªu cÇu tèt ®îc th¶o luËn ë çc ch¬ng 4 vµ 8 nhng méttrong nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó cã ®îc yªu cÇu tèt lµ ph¶i thö nghiÖm

32 Laplante gîi ý c«ng thøc sau z s = H trong ®ã s biÓu thÞ sù bÊt tr¾c cña m· phÇn mÒm. s sùbÊt tr¾c cña çc chi tiÕt thö nghiÖm vµ H lµ h»ng sè nµo ®ã.


140

®îc. Do ®Êy nh÷ng yªu cÇu chÝnh thøc lu«n ph¶i ®îc viÕt víi ý nghÜthö nghiÖm trong trÝ. §Æc ®iÓm cã yªu cÇu kh«ng thÓ thö nghiÖm còngkh«ng thÓ tá ra tån t¹i ®îc vµ do ®ã ph¶i kh«ng cã chç ®øng trong chitiÕt yªu cÇu chÝnh thøc cho dù ¸n.

Nh÷ng thñ tôc chóng ph¶i ®îc dùa trªn tiÕp cËn gäi lµ thö nghiÖmtiªu cùc. §iÒu nµy cã nghÜa môc tiªu cña nhãm thö nghiÖm lµ chøngminh nh÷ng ngêi s¶n xuÊt ®· kh«ng lµm tèt c«ng viÖc. NÕu thö nghiÖm®îc tiÕn hµnh ®óng ®¾n th× khi nh÷ng ngêi thö nghiÖm thÊt b¹i, dù ¸nthµnh c«ng33. Nh÷ng ngêi thö nghiÖm ph¶i kh«ng ®îc dÔ tÝnh (nguyªnv¨n lÞch sù) v× cuèi cïng nh÷ng ngêi dïng còng cã dÔ tÝnh ®©u.

Nh chóng ta thÊy, thö nghiÖm ®îc tiÕn hµnh tèt nhÊt khi cã métnhãm thö nghiÖm ®éc lËp, kh¸ch quan, dï sao chØ cã nh÷ng dù ¸n lín cãthÓ hç trî mét nhãm thö nghiÖm ®éc lËp. Nh÷ng dù ¸n lín cã thÓ hç trîmét nhãm thö nghiÖm ®éc lËp. Nh÷ng dù ¸n nhá cã thÓ chia xÎ dÞch vôcña çc nhãm thö nghiÖm ®éc lËp vµ thËm chÝ cã thÓ thuª çc kü s ph¸ttriÓn nhÊt lµ ®Ó thö nghiÖm. Theo thÕ, kü s ph¸t triÓn trong mét dù ¸n cãthÓ lµ mét ngêi thö nghiÖm kh¸ch quan kiªm nhiÖm trong mét dù ¸nkh¸c.

Cuèi cïng, thö nghiÖm ph¶i ®îc dÉn t liÖu ®Çy ®ñ. Mét trong nh÷nglo¹i thö nghiÖm tåi tÖ nhÊt lµ thö nghiÖm thÊt b¹i ch¼ng thÓ lÆp l¹i. NÕuthÊt b¹i kh«ng thÓ s½n sµng lÆp l¹i th× nã thêng kh«ng ®îc hiÖu chØnh.Do ®ã t liÖu thö nghiÖm ph¶i ®ñ ®Ó ngêi s¶n xuÊt cã thÓ lÆp l¹i phÇnhiÖn tîng dÉn tíi thö nghiÖm thÊt b¹i.

7.4. Tãm t¾t.Çc nhãm hç trî dù ¸n kh«ng chØ gi¶m nhÑ c«ng viÖc hç trî cho ngêi

qu¶n lý dù ¸n vµ çc kü s ph¸t triÓn, mµ cßn thùc hiÖn nh÷ng c«ngviÖc®ã tèt h¬n khi tËp trung cè g¾ng cña h ä vµo chøc n¨ng hç trî ®Æc trng.Cã nhiÒu lo¹i chøc n¨ng hç trî dù ¸n. DÞch vô th ký, hç trî hµnh chÝnh,xuÊt b¶n vµ cung cÊp t liÖu lµ nh÷ng thÝ dô hç trî kh«ng kü thuËt, thönghiÖm kiÓm tra cÊu h×nh, c«ng nghÖ hÖ thèng, qu¶n lý hîp nhÊt vµ b¶o®¶m chÊt lîng lµ nh÷ng thÝ tô vÒ chøc n¨ng hç trî kü thuËt. Ba trongnh÷ng chøc n¨ng c¬ b¶n cÇn cã ë bÊt cø dù ¸n ph¸t triÓn phÇn mÒm nµolµ:

- KiÓm tra cÊu h×nh: qu¶n lý thay ®æi cho s¶n phÈm phÇn mÒm ®îcph¸t triÓn.

- B¶o ®¶m chÊt lîng: gi¸m s¸t vµ kiÓm tra chÊt lîng s¶n phÈm ®îcph¸t triÓn.

- Thö nghiÖm: thö ®¸p øng víi chi tiÕt yªu cÇu chÝnh thøc cña s¶nphÈm.

KÕ ho¹ch qu¶n lý cÊu h×nh phÇn mÒm (SCMP) vµ kÕ ho¹ch b¶o ®¶mchÊt lîng phÇn mÒm (SQAP) cung cÊp t liÖu çc nguån cÇn cho mçi

33 ®iÒu nµy nhÊn m¹nh ®iÓm qu¸ ®¬n gi¶n, râ rµng, cã nhiÒu yÕu tè kh¸c còng ®ãng gãp vµo sùthµnh c«ng cña dù ¸n phÇn mÒm


141

nhãm hç trî, sö dông çc nguån ®ã thÕ nµo vµ cã nh÷ng tiªu chuÈn vµ thñtôc nµo sÏ ®îc vËn dông trong dù ¸n. SCMP vµ SQAP trë thµnh ñynhiÖm cho hai nhãm trong ph¸t triÓn dù ¸n. Thö nghiÖm phÇn mÒm lµ qu¸tr×nh x¸c ®Þnh møc ®é mµ phÇn mÒm tháa m·n ®îc nh÷ng yªu cÇu côthÓ. Nh÷ng thñ tôc thö nghiÖm ®îc chuÈn bÞ nh»m chøng minh çc yªucÇu ®îc hoµn tÊt (hay kh«ng hoµn tÊt). Do ®ã, chóng cÇn ®îc dùa trªntiÕp cËn gäi lµ thö nghiÖm tiªu cùc. §iÒu nµy cã nghÜa môc tiªu cña nhãmthö nghiÖm lµ chøng tá r»ng nh÷ng ngêi s¶n xuÊt ®· kh«ng lµm tèt c«ngviÖc. NÕu thö nghiÖm ®îc tiÕn hµnh ®óng ®¾n, th× khi nh÷ng ngêi thönghiÖm thÊt b¹i, dù ¸n lµ thµnh c«ng.

Nh÷ng nhãm thö nghiÖm ®éc lËp lµ nh÷ng ngêi thö nghiÖm hÖ thèngphÇn mÒm ®îc chuéng h¬n. ViÖc thö nghiÖm ®éc lËp kh¸ch quan sÏthêng ®Þnh vÞ ®îc vÊn ®Ò sím h¬n çc thö nghiÖm chñ quan do nh÷ngngêi s¶n xuÊt thùc hiÖn. §©y lµ lîi Ých chñ yÕu cho dù ¸n v× vÊn ®Ò cµngsím ®îc ®Þnh vÞ bao nhiªu th× cµng Ýt tèn kÐm h¬n trong viÖc hiÖuchØnh.

§©y lµ tr¸ch nhiÖm cña ngêi qu¶n lý dù ¸n trong viÖc tæ chøc çcnhãm hç trî dù ¸n vµ dÉn t liÖu çc ho¹t ®éng theo kÕ ho¹ch cña hätrong ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn dù ¸n (bao gåm SCMP vµ SQAP). Çc chøcn¨ng hç trî dù ¸n ®îc lËp kÕ ho¹ch tèt lóc khëi ®Çu dù ¸n sÏ ®ãng gãpcho viÖc qu¶n lý dù ¸n cã hiÖu qu¶ xuyªn suèt dù ¸n.

Bµi tËp.1. B¹n ®îc chØ ®Þnh lµm qu¶n lý dù ¸n ph¸t triÓn hÖ thèng kiÓm kª

cho mét c«ng ty s¶n xuÊt lín. HÖ thèng kiÓm kª cÇn ph¸t triÓn ®îc c¨ncø ë ph¬ng ph¸p ®Æt hµng sS (khi møc kiÓm kª cho mçi h¹ng môc tôtxuèng díi s th× lîng ®îc ®Æt sÏ n©ng møc lªn S: mçi h¹ng môc cã trÞsã sS cña nã.

Gîi ý bèn phiªn b¶n trung gian cña hÖ thèng ®îc ph¸t hµnh néi bécho viÖc thö nghiÖm hÖ thèng. Thö nghiÖm alpha, thö nghiÖm bªta vµph¸t hµnh cuèi cïng. Hái chªnh lÖch chøc n¨ng gi÷a mçi phiªn b¶n sÏ lµg×? M« t¶ thñ tôc kiÓm tra phiªn b¶n ®îc dïng vµ gîi ý mÉu m« t¶ phiªnb¶n.

2. Lµ ngêi qu¶n lý dù ¸n, b¹n h·y x¸c ®Þnh çc tæ chøc qu¶n lý cÊuh×nh vµ b¶o ®¶m chÊt lîng cho hÖ thèng kiÓm kª m« t¶ ë bµi tËp 1, cãbao nhiªu ngêi ®îc yªu cÇu lµm nh÷ng nhiÖm vô nµy vµ tr¸ch nhiÖmcña mçi ngêi ra sao? Gi¶i thÝch quyÕt ®Þnh cña b¹n.

3. Lµ ngêi qu¶n lý ®¶m b¶o chÊt lîng phÇn mÒm, h·y viÕt ch¬ngtr×nh duyÖt xÐt vµ kiÓm to¸n cña SQAP vÒ sù ph¸t triÓn hÖ thèng kiÓm kªm« t¶ trong bµi tËp 1. Cã nh÷ng duyÖt xÐt vµ kiÓm to¸n nµo ®îc tiÕnhµnh vµ khi nµo? M« t¶ yªu cÇu mçi duyÖt xÐt vµ kiÓm to¸n vµ mçi h¹ngmôc yªu cÇu ®îc phª chuÈn thÕ nµo. M« t¶ thñ tôc hiÖu chØnh sau mçiduyÖt xÐt vµ kiÓm to¸n.


142

4. LËp kÕ ho¹ch çc giai ®o¹n thö nghiÖm cho viÖc ph¸t hµnh hÖ thèngkiÓm kª m« t¶ ë bµi tËp 1. Cã nh÷ng giai ®o¹n thö nghiÖm nµo mµ b¹ngîi ý sau giai ®o¹n hîp nhÊt? ViÕt çc ch¬ng trong kÕ ho¹ch thö nghiÖmm« t¶ mçi mét giai ®o¹n thö nghiÖm ®ã. Cã yªu cÇu nh÷ng nguån nµo vµd÷ liÖu thö nghiÖm nµo? ñy th¸c nh÷ng ngêi thö nghiÖm cho mçi giai®o¹n.

5. H·y x¸c ®Þnh n¨m thuéc tÝnh chÊt lîng chñ yÕu cña hÖ thèng kiÓmkª m« t¶ trong bµi tËp 1 vµ x¸c ®Þnh ®é ®o chÊt lîng cho nh÷ng thuéctÝnh ®ã. Gi¶i thÝch lý do vÒ ®é ®o mµ b¹n x¸c ®Þnh.

6. Sö dông mÉu yªu cÇu thay ®æi m« t¶ trong h×nh 7.4, ®iÒn mäi ®Òmôc vµo mÉu cho çc thay ®æi sau (1) mét ®Æc ®iÓm gi¸m s¸t ®¬n ®Æt®îc bæ sung cho h¹ng môc ë díi møc 1 (2) møc sS cho mçi h¹ng môc®îc bæ sung vµo b¸o ço kiÓm kª (3) yªu cÇu tr¶ lêi 6 gi©y cho mét vÊn®Ò kiÓm kª ®· ®îc gi·n ra tíi 20 gi©y vµ (4) c«ng suÊt yªu cÇu cña c¬ sëd÷ liÖu ®· ®îc t¨ng tõ 2000 tíi 5000 h¹ng môc. Gi¶i thÝch çc vÊn ®Ò vµnhËn ®Þnh liªn quan tíi mçi mÉu.

7. Bµi häc ë líp: chia líp thµnh 4 nhãm. Giao bµi tËp 6 cho mçi nhãm.Th¶o luËn chªnh lÖch gi÷a çch mçi nhãm ®iÒn mÉu yªu cÇu thay ®æi (thÝdô th¶o luËn kh¸c biÖt vÒ dù to¸n).

Th¶o luËn nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c nhau mµ mçi nhãm nhËn biÕt vµ nh÷ngnhËn xÐt ®îc tÝnh ®Õn.


143

Ch¬ng t¸m

Çc tiªu chuÈn ph¸t triÓn phÇn mÒm

Çc tiªu chuÈn ph¸t triÓn: tai h¹i cÇn thiÕtVíi nhiÒu kü s phÇn mÒm, cã m©u thuÉn gi÷a ph¸t triÓn phÇn mÒm vµ

tiªu chuÈn. Çc tiªu chuÈn giíi h¹n phÇn lín tù do cña ngêi s¶n xuÊtphÇn mÒm, v× tÊt nhiªn, nh÷ng tiªu chuÈn ®ã ®îc lµm víi môc ®Ých nhthÕ. Çc tiªu chuÈn ®i kÌm theo chu kú ph¸t triÓn tõ ®Çu ®Õn cuèi cãnh÷ng tiªu chuÈn thiÕt kÕ, tiªu chuÈn t liÖu, tiªu chuÈn lËp m·, tiªuchuÈn thö nghiÖm, vµ thËm chÝ tiªu chuÈn ®Ö tr×nh vµ ®¸nh gi¸ ®Ò nghÞ(coi ch¬ng 3).

MÆc dï çc tiªu chuÈn cã thÓ ®îc coi lµ nçi buån cÇn thiÕt, viÖc vËndông çc tiªu chuÈn ®¹t ®îc kÕt qu¶ xøng ®¸ng; ®iÒu ®ã lµm cho viÖcph¸t triÓn phÇn mÒm dÔ qu¶n lý ®îc h¬n. §iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµchØ cã ngêi qu¶n lý cã lîi trong viÖc sö dông tiªu chuÈn. Çc tiªu chuÈnthóc ®Èy møc ®é ng¨n n¾p vµ thÝch nghi, gióp ngêi s¶n xuÊt hiÓu ®îcc«ng viÖc ngêi kh¸c lµm vµ khuyÕn khÝch hä t¹o ra c«ng viÖc mµ ngêikh¸c hiÓu ®îc.

Mét trong nh÷ng th¸ch ®è chñ yÕu cho ngêi qu¶n lý dù ¸n lµ viÖc lùachän tiªu chuÈn ®óng. Trong nhiÒu trêng hîp çc chuÈn ph¸t triÓn ®îc®Æc t¶ nh lµ yªu cÇu, nh vÉn thêng xÈy ra víi çc dù ¸n chÝnh phñ. Dïsao, ngay khi tiªu chuÈn ®Æc thï ®îc yªu cÇu, nã vÉn ph¶i ®îc “may®o” phï hîp víi yªu cÇu cña dù ¸n ®îc ph¸t triÓn. Mét sè phÇn cña tiªuchuÈn cã thÓ bÞ "lo¹i" nÕu chóng kh«ng vËn dông ®îc vÝ nh ph©n tÝchthêi gian theo thiÕt kÕ cña mét hÖ thèng kh«ng nghiªm ngÆt vÒ thêi gianhay viÖc ®a ra nh÷ng tiªu chuÈn lËp m· cho m· ch¬ng tr×nh ®îc t¸i södông.

Ch¬ng nµy cung cÊp cho ngêi qu¶n lý dù ¸n th«ng tin c¬ b¶n vÒ lùachän mét bé tiªu chuÈn ph¸t triÓn phÇn mÒm thÝch hîp. Ch¬ng bµn ®Õnçc lo¹i tiªu chuÈn phÇn mÒm vµ m« t¶ uy tÝn cña hai tiªu chuÈn phæ biÕnnhÊt: tiªu chuÈn c«ng nghÖ phÇn mÒm IEEE vµ tiªu chuÈn 2167A cña BéQuèc phßng Hoa Kú.

8.1 Tæng quan vÒ çc tiªu chuÈn ph¸t triÓn phÇn

mÒm.Tõ tiªu chuÈn ®· ®îc øng dông réng r·i cho nhiÒu lo¹i ®êng lèi. Mét

sè tiªu chuÈn cã thÓ ho¹t ®éng lµm híng dÉn, kü thuËt gîi ý hay gãp ýph¸t triÓn hay qui m« t liÖu. Nh÷ng tiªu chuÈn kh¸c cã thÓ ho¹t ®éngnh lµ mét bé nh÷ng ®Þnh luËt nghiªm ngÆt chØ ®¹o mäi khÝa c¹nh ho¹t®éng ph¸t triÓn. H×nh 8.1 m« t¶ çc tiªu chuÈn ph¸t triÓn phÇn mÒm chÝnhvµ t¬ng quan gi÷a çc tiªu chuÈn. Mét trong nh÷ng tiªu chuÈn ph¸t triÓn

T liÖu ý niÖm c¬ b¶n


144

H×nh 8. 1Çc chuÈn ph¸t triÓn phÇn mÒm chñ yÕu.

phÇn mÒm dÔ hiÓu nhÊt lµ tiªu chuÈn US DOD 2167 (DOD 1988a). ViÖc®Ò ra tiªu chuÈn tuyªn bè lËp ra nh÷ng yªu cÇu thèng nhÊt cho ph¸t triÓnphÇn mÒm vËn dông ®îc xuyªn suèt chu kú cuéc ®êi cña hÖ thèng vµtiªu chuÈn kh«ng nh»m nhÊn m¹nh hay khuyÕn b¸c viÖc sö dông bÊt cø

§ßi hái ®Ò xuÊt

§Ò xuÊt

KÕ ho¹ch b¶o ®¶mchÊt lîng

KÕ ho¹ch qu¶n lý cÊuh×nh

§Æc t¶ yªu cÇu phÇnmÒm

KÕ ho¹ch ph¸t triÓndù ¸n

§Æc t¶ thiÕt kÕ møc®Ønh

KÕ ho¹ch thö nghiÖmÇc chuÈn lËp m·

Çc thñ tôc thönghiÖm chÊp thuËn

KÕ ho¹ch tÝch hîp

§Æc t¶ b¶o tr×

T liÖu ngêi dïng

§Æc t¶ thiÕt kÕ chi tiÕt


145

ph¬ng ph¸p ph¸t triÓn phÇn mÒm ®Æc biÖt nµo. Dï sao, tiªu chuÈn 2167nÆng nghiªng vÒ ph¬ng ph¸p luËn ph¸t triÓn theo pha nh hÖ biÕn hãath¸c níc. Overmyer (1990) trong mét ph©n tÝch lý thó vÒ tiªu chuÈn, b¸oço lµ nhiÒu nhµ nghiªn cøu ®· ph¸t triÓn thµnh c«ng nh÷ng m« h×nh phïhîp víi tiªu chuÈn trong khi ®a ra nh÷ng quan niÖm míi vÒ yªu cÇu vµthiÕt kÕ lÆp l¹i, mÆc dï «ng ®· kÕt luËn lµ 2167 kh«ng ®îc ph¸t triÓn víithiÕt kÕ lÆp l¹i trong tõ.

Víi nh÷ng ai t×m kiÕm tiªu chuÈn Ýt ®ßi hái h¬n tiªu chuÈn 2167, çctiªu chuÈn ph¸t triÓn phÇn mÒm IEEE ®a ra tiÕp cËn t¬ng tù mÒm dÎoh¬n nhiÒu. NhiÒu nh÷ng tiªu chuÈn IEEE tùa nh nh÷ng híng dÉn h¬nlµ tiªu chuÈn cøng nh¾c.

Çc tiªu chuÈn dÔ x¸c ®Þnh vµ vËn dông cho çc ho¹t ®éng ph¸t triÓnc¬ b¶n (nh dÉn t liÖu vµ lËp m·) h¬n lµ cho çc qui tr×nh ph¸t triÓn (nhthiÕt kÕ, thö nghiÖm vµ hîp nhÊt). Buckley trong nhËp m«n cña m×nh vÒmét trong nh÷ng phiªn b¶n sím sña34 cña çc tiªu chuÈn c«ng nghÖ phÇnmÒm IEEE gi¶i thÝch ý ®Þnh cña IEEE ®i tõ tiªu chuÈn s¶n phÈm (thÝ dômét t liÖu) ®Õn tiªu chuÈn qu¸ tr×nh. Trªn thùc tÕ, ®Þnh nghÜa çc tiªuchuÈn cho qu¸ tr×nh thö nghiÖm phÇn mÒm ®· lµ mét trong nh÷ng qu¸tr×nh, ®Çu tiªn ®îc çc tiªu chuÈn IEEE ®Ò cËp. §iÒu nµy ph¶n ¸nh sùbµnh tríng cña ph¹m vi tiªu chuÈn.

Buckley tr«ng ®îi nh÷ng tiªu chuÈn t¬ng lai ®¸p øng ®îc nh÷ng lÜnhvùc míi nh çc hÖ mÐt n¨ng suÊt phÇn mÒm. Nhng cã mét sè ®iÒu dÔtiªu chuÈn hãa h¬n nh÷ng ®iÒu kh¸c vµ ®Ò tµi hÖ mÐt n¨ng suÊt lµ méttrong nh÷ng ®Ò tµi khã h¬n. Zimmer (1991) kh¼ng ®Þnh v¬i ®Þnh nghÜa"n¨ng suÊt" kh«ng cã tiªu chuÈn, th× rÊt khã mµ biÕt ®îc ph¶i ®o çi g×,l¹i cµng Ýt cã kh¶ n¨ng ®o ®îc nã.

Thö nghiÖm phÇn mÒm lµ mét lÜnh vùc trong ®ã cã nhiÒu tiªu chuÈn ®·®îc t¹o ra. §iÒu nµy còng ®óng cña thiÕt kÕ phÇn mÒm mÆc dï ®· cãnhÊn m¹nh nhiÒu ®Õn cÊu tróc cña dÉn t liÖu thiÕt kÕ. ViÖc hîp nhÊtphÇn mÒm kÕt thóc Ýt thuËn lîi h¬n tríc hÕt v× cã khã kh¨n trong viÖctiªu chuÈn hãa nh ho¹t ®éng lo¹i bá trùc gi¸c.

Thö nghiÖm kh«ng chØ lµ lÜnh vùc ®· ®îc tiªu chuÈn hãa réng. ThËtng¹c nhiªn khi thÊy viÖc t¹o lËp tiªu chuÈn cho mét trong nh÷ng ho¹t®éng ph¸t triÓn phÇn mÒm Ýt quyÕt ®Þnh h¬n l¹i phån thÞnh trong nh÷ngn¨m gÇn ®©y, cô thÓ cho viÖc kiÓm tra chÊt lîng phÇn mÒm. Khã kh¨ntrong viÖc ®Þnh nghÜa chÊt lîng phÇn mÒm ®îc minh häa trong tõ vùngtiªu chuÈn IEEE vÒ thuËt ng÷ c«ng nghÖ phÇn mÒm (IEEE 1987b) cãkh«ng díi 4 ®Þnh nghÜa riªng biÖt:

1. Toµn bé çc nÐt vµ ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm phÇn mÒm cã trong kh¶n¨ng cña nã ®¸p øng çc yªu cÇu ®Ò ra, ch¼ng h¹n phï hîp víi çc ®Æc t¶.

2. Møc ®é mµ phÇn mÒm cã ®îc sù phèi hîp mong muèn vÒ çcthuéc tÝnh.

34 NhËp m«n cña Buclkey xuÊt hiÖn trong b¶n in 1984 çc tiªu chuÈn IEEE.


146

3. Møc ®é mµ kh¸ch hµng hay ngêi dïng nhËn thøc ®îc lµ phÇnmÒm ®¸p øng ®îc çc kú väng phøc hîp.

4. §Æc ®iÓm phøc hîp cña phÇn mÒm x¸c ®Þnh møc ®é mµ phÇn mÒmsö dông ®¸p øng nh÷ng kú väng cña kh¸ch hµng.

ChÊt lîng phÇn mÒm ®îc US DOD35 ®Þnh nghÜa l¹i ®¬n gi¶n h¬n lµ:5. Kh¶ n¨ng cña mét s¶n phÈm phÇn mÒm ®¸p øng ®îc çc yªu cÇu

®Æc thï cña nã.

Trong khi çc ®Þnh nghÜa 1 vµ 2 cã vÎ h¬i tèi nghÜa th× çc ®Þnh nghÜa3; 4 vµ 5 lµ chñ quan vµ cã vÎ gîi ý chÊt lîng, gièng nh çi ®Ñp, lµ ëcon m¾t cña ngêi quan s¸t.

ChÊt lîng phÇn mÒm kh«ng chØ lµ tõ cã ®Þnh nghÜa kh«ng ph¶i lµchung nhÊt, ®iÒu nµy còng ®óng vÒ nh÷ng tõ c¬ b¶n nh yªu cÇu, thiÕt kÕvµ b¶o tr×. Çch mµ nh÷ng tõ nµy ®îc sö dông trong çc tiªu chuÈn kh¸cnhau l¹i còng thay ®æi. §iÒu nµy thêng g©y ra lÉn lén khi còng nh÷ng tõ®ã cã nghÜa çc ®iÒu kh¸c nhau cho nh÷ng ngêi kh¸c nhau.

Cã nhiÒu lý do v× sao tiªu chuÈn l¹i kh«ng tiªu chuÈn vµ tÝnh chñ quanl¹i chÝnh lµ 1 trong nh÷ng lý do ®ã. Çc dù ¸n phÇn mÒm thay ®æi d÷, nhucÇu cña kh¸ch hµng thay ®æi nhiÒu vµ çc tæ chøc ph¸t triÓn phÇn mÒmcòng thay ®æi lín. Do ®Êy kh«ng ng¹c nhiªn lµ Bé Quèc phßng Hoa Kúkhi c«ng nhËn dù ¸n vµ nhu cÇu thay ®æi, ®· cho phÐp may ®o ®¸ng kÓtiªu chuÈn 2167 ph¸t triÓn phÇn mÒm cña çc dù ¸n.

NhiÒu tiªu chuÈn ph¸t triÓn phÇn mÒm ®· ®îc t¹o lËp ®¸p øng çcho¹t ®éng nh ®¸nh gi¸ ®Ò nghÞ (coi ch¬ng 3), rµ so¸t l¹i, kü thuËt vµkiÓm tra cÊu h×nh. Giê ®©y çc tiªu chuÈn tån t¹i mäi ho¹t ®éng ph¸t triÓndù ¸n chñ yÕu.

NhiÒu tiªu chuÈn phÇn mÒm a tréi lµ tháa m·n nÕu ®îc vËn dông®óng. Çc tiªu chuÈn ®ßi hái kû luËt vèn kh«ng ph¶i lu«n lu«n dÔ dµngbuéc trong c«ng nghÖ phÇn mÒm.

8. 2 Tiªu chuÈn US DOD 2167.Tiªu chuÈn 2167 ®îc Bé Quèc phßng Hoa Kú täa lËp cho sù ph¸t

triÓn cña mäi hÖ thèng phÇn mÒm quèc phßng sø mÖnh khÈn tr¬ng. Saukhi c«ng bè nhiÒu dù th¶o vµ phiªn b¶n ban ®Çu tiªu chuÈn ®îc ®Ò xuÊtn¨m 1985 thay thÕ tiªu chuÈn. H¶i qu©n 1679A vèn sö dông réng r·i vµtiªu chuÈn 1644B MIL. ý ®Þnh ®· lµ n¨m 2167 trë thµnh tiªu chuÈn duynhÊt chÝnh thøc cho viÖc ph¸t triÓn phÇn mÒm cña hÖ thèng quèc phßngcho qu©n sù Hoa Kú.

Phiªn b¶n ®Çu cña tiªu chuÈn 2167 ®· thu hót nhiÒu b×nh luËn cña çcnhµ thÇu phÇn mÒm DOD vµ ngay trong néi bé Bé Quèc phßng. §iÒu nµydÉn ®Õn viÖc c«ng bè tiªu chuÈn DOD 2167A söa ®æi n¨m 1988 víi çc

35 §Þnh nghÜa US DOD vÒ chÊt lîng phÇn mÒm xuÊt hiÖn trong tiªu chuÈn DOD 2168. Ch¬ngtr×nh chÊt lîng phÇn mÒm cña hÖ thèng quèc phßng (Mü).


147

tiªu chuÈn míi kÌm theo 499 cho viÖc qu¶n lý c«ng nghÖ vµ 2167 choviÖc b¶o ®¶m chÊt lîng phÇn mÒm.

8. 2. 1. Tæng quan tiªu chuÈn 2167.Môc tiªu ®îc Ên ®Þnh cña tiªu chuÈn DOD 2167 (DOD 1988a) lµ thiÕt

lËp nh÷ng yªu cÇu thèng nhÊt cho viÖc ph¸t triÓn phÇn mÒm ¸p dông ®îcsuèt c¶ chu kú ®êi cña dù ¸n. Tiªu chuÈn bao gåm viÖc vËn dông çc tiªuchuÈn kÌm theo sau:

DOD-STD-480 KiÓm tra cÊu h×nh - Thay ®æi vµ tõ bá c«ng nghÖMIL-STD-490 Thùc hµnh ®Æc t¶MIL-STD-499 Qu¶n lý c«ng nghÖMIL-STD-1521 Rµ so¸t l¹i vµ kiÓm to¸n kü thuËt cho çc hÖ thèng,

thiÕt bÞ vµ phÇn mÒm m¸y tÝnh.DOD-STD-2168 Ch¬ng tr×nh chÊt lîng phÇn mÒm hÖ thèng quèc

phßng.MIL-STD-881 CÊu tróc ph©n tÝch c«ng viÖc cho çc h¹ng môc vËt

liÖu quèc phßng.DID M« t¶ h¹ng môc d÷ liÖu (DID ®îc ph¸t ©m hiÖp vËn

víi kid)

Tiªu chuÈn 480 kiÓm tra cÊu h×nh më réng sang chØ thÞ v« híng dÉnqu¶n lý cÊu h×nh nãi chung xuÊt hiÖn ngay trong th©n cña t liÖu 2167.

Çc tiªu chuÈn 490 vµ 499 bao gåm çc chØ thÞ c«ng nghÖ chung choviÖc ®Æc t¶ vµ qu¶n lý kh«ng ®Æc trng cho ph¸t triÓn phÇn mÒm.

Tiªu chuÈn 1521 m« t¶ rµ so¸t l¹i vµ kiÓm to¸n chÝnh thøc ®îc tiÕnhµnh trong chu tr×nh ph¸t triÓn.

Tiªu chuÈn 881 m« t¶ yªu cÇu DOD cho viÖc s¶n xuÊt vµ sö dông kÕtcÊu ph©n tÝch c«ng viÖc (WBS). Trong lÇn ph¸t 2167A cña tiªu chuÈn,881 kh«ng cßn ®îc ®Æc t¶ n÷a.

Tiªu chuÈn 2168 (DOD 1988b) chøa çc yªu cÇu cho sù ph¸t triÓn, dÉnt liÖu vµ thùc hiÖn ch¬ng tr×nh phÇn mÒm bao gåm viÖc lËp kÕ ho¹ch vµtiÕn hµnh.

- §¸nh gi¸ chÊt lîng phÇn mÒm.- DÉn t liÖu phèi hîp vµ çc ho¹t ®éng liªn quan.- Ho¹t ®éng tiÕp theo cÇn thiÕt ®¶m b¶o gi¶i quyÕt vÊn ®Ò kÞp thêi vµ

cã hiÖu qu¶.Çc DID lµ mét bé t liÖu dÔ hiÓu bao gåm mäi pha cña ph¸t triÓn, b¶o

tr× phÇn mÒm vµ xuÊt b¶n çc cuèn tham kh¶o cho ngêi dïng. Çc DIDbao gåm mét bé phËn gäi lµ híng dÉn chuÈn bÞ t¹o nªn møc ®é tù doréng r·i b»ng çch cho phÐp lÊy kÝch thíc t liÖu vµ sö dông çc ph¬ng¸n vÒ thÓ thøc tr×nh bµy. Bé DID ®Çy ®ñ ®îc m« t¶ trong b¶ng 8.1.

B¶ng 8. 1. M« t¶ h¹ng môc d÷ liÖu DOD (çc DID)


148

T liÖu ph¸t triÓn1. KÕ ho¹ch ph¸t triÓn phÇn mÒmDÉn t liÖu hÖ thèng2. §Æc t¶ ®o¹n/hÖ thèng3. T liÖu thiÕt kÕ ®o¹n/hÖ thèng.ThiÕt kÕ vµ yªu cÇu phÇn mÒm4. §Æc t¶ yªu cÇu phÇn mÒm5. T liÖu thiÕt kÕ phÇn mÒm.ThiÕt kÕ vµ yªu cÇu giao diÖn6. §Æc t¶ yªu cÇu giao diÖn7. T liÖu thiÕt kÕ giao diÖn.M« t¶ phiªn b¶n8. T liÖu m« t¶ phiª b¶n.T liÖu thö nghiÖm9. KÕ ho¹ch thö nghiÖm phÇn mÒm10. M« t¶ thö nghiÖm phÇn mÒm11. B¸o ço thö nghiÖm

Ph¸t hµnh çc sæ tay12. Sæ tay ngêi vËn hµnh hÖ thèng m¸y tÝnh13. Sæ tay ngêi dïng phÇn mÒm14. Sæ tay ngêi lËp tr×nh phÇn mÒm15. Sæ tay hç trî phÇn sôn (ch¬ng tr×nh c¬ së).

T liÖu b¶o tr× vµ m· nguån.16. T liÖu hç trî hîp nhÊt nguån m¸y tÝnh17. §Æc t¶ s¶n phÈm phÇn mÒm

Tiªu chuÈn 2167 kh¼ng ®Þnh kh«ng cã ý ®Þnh chi tiÕt hãa hay ph¶n b¸cviÖc sö dông bÊt cø ph¬ng ph¸p ph¸t triÓn phÇn mÒm ®Æc biÖt nµo (DOD1988a). Dï sao, nh nªu tríc ®©y, tiªu chuÈn nÆng nghiªng vÒ çcph¬ng ph¸p luËn ph¸t triÓn theo pha, nh hÖ biÕn hãa th¸c níc. TiÕpcËn theo pha lµ cè h÷u trong çc pha ph¸t triÓn cã yªu cÇu vµ çc rµ so¸tl¹i, ®ßi hái viÖc thiÕt kÕ hÖ thèng ®îc tiÕp nèi nhê nh÷ng yªu cÇu phÇnmÒm, thiÕt kÕ, thùc hiÖn vµ thö nghiÖm phÇn mÒm. Tiªu chuÈn cã m« t¶tiÕp cËn ®ã, ®îc minh häa ë h×nh 8. 2.Tiªu chuÈn còng nªu çc ph¬ng ph¸p luËn thiªt kÕ kh¸c cã thÓ ®îcdïng cïng víi quan niÖm chung 2167, nh lÊy nguyªn mÉu nhanh vËy.Nhng, nhiÒu ph¬ng ph¸p luËn kh¸c nhau vÒ c¬ b¶n nh m« h×nh xo¸yèc36 kh«ng dÔ ¸p dông cho tiªu chuÈn. Dï sao, Overmyer (1990) trongb×nh luËn vÒ 2167, kªt luËn lµ nãi viÖc lÊy kÝch thíc ®Çy ®ñ, 2167 cã thÓ®îc vËn dông cho çc ph¬ng ph¸p ph¸t triÓn lÆp l¹i. ViÖc lÊy kÝchthíc 2167 ®îc bµn ®Õn sau trong phÇn nµy.

36 M« h×nh xo¾n èc mµ Boehm (1988) m« t¶ lµ m« thøc héi tô lÆp l¹i râ rµng khã thÝch nghi víi tiªuchuÈn 2167. §©y lµ m« thøc cã Ých cho çc dù ¸n lóc ®Çu kh«ng ®îc x¸c ®Þnh ®ñ.


149

8. 2. 2. Rµ so¸t l¹i vµ kiÓm to¸nRµ so¸t l¹i vµ kiÓm to¸n lµ mét trong nh÷ng c«ng cô kiÓm tra chñ yÕu

x©y dùng thµnh tiªu chuÈn 2167. Rµ so¸t l¹i thµnh c«ng thêng lµ tiªu ®Òcho viÖc tiÕn hµnh sang pha ph¸t triÓn sau. Theo thÕ rµ so¸t l¹i chÝnh thøcx¸c nhËn sù phª duyÖt cña kh¸ch hµng vÒ c«ng viÖc ph¸t triÓn tríc. Rµso¸t l¹i chÝnh thøc còng thêng xuyªn kÌm theo cét mèc thanh to¸n chñyÕu. §iÒu nµy trë thµnh sù kiÖn gay cÊn c¶ cho kh¸ch vµ chñ thÇu.

Çc rµ so¸t l¹i dù ¸n phÇn mÒm chÝnh vµ quan hÖ gi÷a çc rµ so¸t l¹i®îc nªu ë h×nh 8. 3.

Biªn b¶n rµ so¸t l¹i chÝnh thøc ®îc m« t¶ ë tiªu chuÈn MIL 1521 baogåm:

- T liÖu vµ h¹ng môc ph¶i duyÖt l¹i- ChØ ®Þnh chñ täa viÖc rµ so¸t l¹i- H¹ng môc ph¶i tr×nh bµy vµ th¶o luËn- Thñ tôc phª chuÈn / kh«ng phª chuÈn- Thñ tôc tiÕn hµnh hiÖu chØnhRµ so¸t l¹i dù ¸n cã ë n¬i nµo quyÕt ®Þnh ph¸t triÓn dù ¸n chñ yÕu ®îc

th«ng qua lÇn cuèi. Nh÷ng quyÕt ®Þnh tíi h¹n ®ã ®îc dÉn trong t liÖu®Æc t¶ ph¸t triÓn vµ ®îc coi lµ ®êng gèc37. Sau ®ã ®êng gèc trë thµnhnh÷ng nguån tham kh¶o s¬ khëi cho ph¸t triÓn sau nµy cña s¶n phÈmphÇn mÒm cã ba ®êng gèc chñ yÕu.

- §êng gèc chøc n¨ng ®îc ®Æt lóc rµ so¸t l¹i thiÕt kÕ hÖ thèng ®Óth«ng qua lÇn cuèi çc yªu cÇu chøc n¨ng cña hÖ thèng (nghÜa lµ quan®iÓm cña ngêi dïng vÒ hÖ thèng).

- §êng gèc ph©n bæ ®îc ®Æt lóc rµ so¸t l¹i ®Æc t¶ phÇn mÒm ®Ó th«ngqua lÇn cuèi çc yªu cÇu phÇn mÒm.

- §êng gèc s¶n phÈm, ®êng gèc nµy ®îc ®Æt lóc kÕt thóc cho kúph¸t triÓn vµ th«ng qua lÇn cuèi ph¸t triÓn cña s¶n phÈm phÇn mÒm.

§êng gèc trung gian phô cã thÓ ®îc ®Æt lóc rµ so¸t l¹i thiÕt kÕ tíih¹n (CDR) ®Ó th«ng qua lÇn cuèi thiÕt kÕ cña s¶n phÈm phÇn mÒm. Çc®êng gèc trung gian kh¸c cã thÓ ®îc bæ sung ®Ó x¸c ®Þnh kÕt thóc çcho¹t ®éng ph¸t triÓn quan träng.

8. 2. 3 M« t¶ h¹nh môc d÷ liÖu (çc DID).Çc m« t¶ h¹ng môc d÷ liÖu x¸c ®Þnh tiªu chuÈn t liÖu chÝnh thøc m«

t¶ h¹nh môc d÷ liÖu yªu cÇu ph¸t sinh trong lóc ph¸t triÓn phÇn mÒm theo

37 ®êng gèc ®îc bµn thªm ë ch¬ng 9


150

H×nh 8. 2Ph¬ng ph¸p ph¸t triÓn phÇn mÒm DOD 2167A


151

H×nh 8. 2Ph¬ng ph¸p ph¸t triÓn phÇn mÒm DOD 2167A


152

H×nh 8. 3.ThÝ dô rµ so¸t l¹i vµ kiÓm to¸n DOD (tõ DOD Std 2167A).

tiªu chuÈn 2167.Çc DID vËn dông cho sù ph¸t triÓn cña mét hay nhiÒuh¹ng môc cÊu h×nh hÖ thèng m¸y tÝnh (CSCI), lµ thuËt ng÷ ®îc dïngtrong suèt tiªu chuÈn 2167 ®Ó ®Þnh râ çc thµnh phÇn ph©n gi¶i møc caocña hÖ thèng m¸y tÝnh. Mét CSCI, nh ®îc ¸p dông cho phÇn mÒm,lµthµnh tè cña hÖ thèng cã thÓ ®îc kiÓm tra, cÊu h×nh, thö nghiÖm vµ dÉn


153

t liÖu riªng biÖt çc CSCI thêng xuyªn ®îc duyÖt l¹i vµ phª chuÈn coinhÑ h¹ng môc ph¸t triÓn riªng rÏ vµ mÆc dï viÖc duyÖt l¹i hay kiÓm to¸n®¬n thuÇn cã thÓ xem xÐt h¬n mét CSCI, mçi mét l¹i thêng ®îc ®Ò cËpriªng rÏ trong qu¸ tr×nh duyÖt l¹i. Kh«ng cã híng dÉn nµo thËt sù rârµng trong viÖc ph©n chia hÖ thèng phÇn mÒm thµnh çc CSCI v× sù ph©nchia chñ yÕu lµ mét trong çc thuËn lîi nhng nãi chung çc ph¬ngph¸p sö dông t¬ng tù nh nh÷ng kü thuËt ph©n tÝch cÊp cao m« t¶ ëch¬ng 6. H×nh 8. 4 giíi thiÖu thÝ dô ph©n tÝch hÖ thèng thµnh çc CSCIvµ çc CSU cÊp thÊp, theo tiªu chuÈn 2167A.

B¶ng 8. 2 cã danh môc çc DID tham chiÕu theo tiªu chuÈn 2167A,chÊt lîng phÇn mÒm DID ®îc tham chiÕu riªng rÏ trong tiªu chuÈn2168 ch¬ng tr×nh chÊt lîng phÇn mÒm DOD.

B¶ng 8. 2. Tiªu chuÈn m« t¶ h¹ng môc d÷ liÖu DOD

Tªn gäi yªu cÇu d÷ liÖu BÝ danh

1. T liÖu thiÕt kÕ ®o¹n hÖ thèng SSDD2. KÕ ho¹ch ph¸t triÓn phÇn mÒm SOP3. §Æc t¶ yªu cÇu phÇn mÒm SRS4. §Æc t¶ yªu cÇu giao diÖn IRS5. T liÖu thiÕt kÕ giao diÖn IDD6. T liÖu thiÕt kÕ phÇn mÒm SDD7. §Æc t¶ s¶n phÈm phÇn mÒm SPS8. T liÖu m« t¶ phiªn b¶n VDD9. KÕ ho¹ch thö nghiÖm phÇn mÒm STP10. M« t¶ thö nghiÖm phÇn mÒm STD11. B¸o ço thö nghiÖm phÇn mÒm STR12. Sæ tay vËn hµnh hÖ thèng m¸y tÝnh CSOM13. Sæ tay ngêi dïng phÇn mÒm SUM14. Sæ tay lËp tr×nh phÇn mÒm SPM15. Sæ tay hç trî phÇn sôn FSM16. T liÖu hç trî nhÊt nguån m¸y tÝnh CRISD17. §Ò nghÞ thay ®æi c«ng nghÖ ECP18. Ghi chó thay ®æi ®Æc t¶ SCN

HÖ thèng

1 phÇn 1 phÇn

HWCI

HWCI


154

-

H×nh 8. 4Mét thÝ dô vÒ ph©n gi¶i hÖ thèng DOD 2167 (tõ DOD- Std- 2167A)

Mäi kÝch thíc t liÖu DID theo cïng khu«n mÉu t¬ng tù. RÊt nhiÒuphÇn cøng chung nhÊt nh hÇu hÕt, nÕu kh«ng ph¶i tÊt c¶ t liÖu, vÝ nh:

- KÝch thíc trang b×a- B¶ng môc lôc- Ph¹m vi (kÓ c¶ nhËn biÕt tæng quan tham chiÕu v. v. . . )- Çc t liÖu kh¸c vËn dông ®îc- Ghi chó vµ phô lôc.

CSCI IRS HWCI

CSCI

HWCI

IRS HWCI HWCI HWCI

CSCI IRS

CSC CSC CSC

CSC CSC CSC CSC CSC CSC CSC

CSU

CSUCSU

CSU

CSUCSU

CSU

CSCCSC

CSUCSUCSCCSC

CSUCSUCSU

CSU

CSCCSC

CSU CSU

CSU

**

** Cïng CSU do çc CSC kh¸c nhau sö dông

*

* PhÇn mÒm kh«ng ph¸t triÓn

**

*


155

Còng vËy, kÝch thíc trang, s¬ ®å ®¸nh sè trang, s¬ ®å ®¸nh sè phÇn vµnhiÒu híng dÉn chuÈn bÞ kh¸c lµ chung nhÊt. §iÒu nµy râ rµng gîi ýviÖc sö dông c«ng cô tù ®éng hç trî trong viÖc chuÈn bÞ t liÖu, mét thêigian rÊt ®îc khuyÕn khÝch trong tiªu chuÈn 2167. NhiÒu c«ng cô nh thÕ®· ®îc ph¸t triÓn ®Ó hç trî 2167 vµ Polack, trong mét tham luËn ph©ntÝch viÖc sö dông çc c«ng cô CASE cho çc dù ¸n DOD (Polack 1990),kÕt luËn lµ nh÷ng c«ng cô nµy thùc tÕ tiÕt kiÖm thêi gian vµ dÉn ®Õn hÖthèng phÇn mÒm chÊt lîng cao38.

Mçi DID m« t¶ nh÷ng yªu cÇu trong viÖc chuÈn bÞ t liÖu ®Æc thïnhng cÇn nhÊn m¹nh chÝnh ®Õn néi dung yªu cÇu chø kh«ng ph¶i kÝchthíc yªu cÇu. §iÒu nµy ®Æc biÖt ®îc ®Ò cËp ®Õn trong viÖc chuÈn bÞ çchíng dÉn kÌm theo mçi DID kh¼ng ®Þnh lµ çc kiÓu tr×nh bµy kh¸c, kÓc¶ biÓu ®å, b¶ng hay ma trËn, lµ chÊp nhËn ®îc (thÝ dô Hartley vµPirbhai 1988 - hay Ward vµ Mellor - 1986). Còng cã sù mÒm máng cãthùc trong çc yªu cÇu xÐt vÒ néi dung t liÖu. Tiªu chuÈn t¹o cho viÖclÊy kÝch thíc nhiÒu, thÝch øng tiªu chuÈn víi lo¹i dù ¸n ®îc ph¸t triÓn.

8. 2. 4. LÊy kÝch thíc tiªu chuÈn.LÊy kÝch thíc tiªu chuÈn 2167 kh«ng chØ lµ khuyÕn khÝch mµ cßn lµ

yªu cÇu. Lêi nãi ®Çu cho 2167 kh¼ng ®Þnh tiªu chuÈn ph¶i ®îc ngêiqu¶n lý ch¬ng tr×nh lÊy kÝch thíc thÝch hîp ®¶m b¶o chØ nh÷ng yªu cÇucã hiÖu qu¶ vÒ kinh phÝ ®îc nªu trong çc yªu cÇu vµ hîp ®ång quècphßng.

DOD ®· x©y dùng híng dÉn lÊy kÝch thíc cã thÓ ®îc dïng lµmnguån tham kh¶o thÝch nghi çc tiªu chuÈn víi lo¹i dù ¸n ®îc ph¸ttriÓn39 Cã hai nguyªn t¾c c¬ b¶n vËn dông cho viÖc lÊy kÝch thíc:

- Qu¸ t×nh lÊy kÝch thíc lµ xãa ®i nh÷ng yªu cÇu kh«ng vËn dông®îc.

- LÊy kÝch thíc tiªu chuÈn ph¶i do c«ng ty cã hîp ®ång tiÕn hµnh.

Nguyªn t¾c ®Çu tiªn cã nghÜa nh÷ng söa ®æi ®ã chØ cã thÓ bao gåm.ViÖc xãa bá ®i çc yªu cÇu khái tiªu chuÈn (vµ kh«ng ph¶i lµ nh÷ng thay®æi yªu cÇu trong tiªu chuÈn). Nguyªn t¾c thø hai cã nghÜa lµ chñ thÇu(nghÜa lµ ngêi s¶n xuÊt) kh«ng thÓ lÊy kÝch thíc tiªu chuÈn mµ kh«ng®îc phÐp cña c«ng ty cã hîp ®ång (nghÜa lµ DOD).

ViÖc lÊy kÝch thíc tiªu chuÈn 2167 ph¶i ®îc hoµn tÊt cµng sím cµngtèt. §iÒu nµy ®îc thùc hiÖn tèt nhÊt hoÆc trong çc híng thuyÕt hîp®ång hoÆc lµ mét trong nh÷ng s¸ng kiÕn ban ®Çu ngay khi dù ¸n b¾t ®Çu.

38 Teamwork - c«ng viÖc ®ång ®éi- cña Cadre lµ mét thÝ dô vÒ c«ng cô CASE hç trî tiªu chuÈn 216739 híng dÉn lÊy kÝch thíc cã thÓ t×m thÊy ë DOD- HDBK 248. Híng dÉn vËn dông vµ lÊy kÝch

thíc yªu cÇu trong viÖc thu thËp vËt liÖu quèc phßng


156

Sau ®©y lµ m« t¶ thñ tôc c¬ b¶n trong viÖc lÊy kÝch thíc tiªu chuÈn2167.

1. Rµ so¸t l¹i çc yªu cÇu tiªu chuÈn 2167 bao gåm:- Rµ so¸t l¹i vµ kiÓm to¸n- DÉn t liÖu- Ho¹t ®éng thö nghiÖm- Ho¹t ®éng b¶o ®¶m chÊt lîng- Ho¹t ®éng kiÓm tra cÊu h×nh- Çc ho¹t ®éng ph¸t triÓn kh¸c cã yªu cÇu.

2. NhËn biÕt çc yªu cÇu kh«ng vËn dông, x¸c minh hay lý gi¶i ®îccho dù ¸n ®îc ph¸t triÓn. Ch¼ng h¹n, sæ tay hç trî phÇn sôn, sÏ kh«ng®îc yªu cÇu nÕu kh«ng cã phÇn sôn ®îc ph¸t triÓn hay hai rµ so¸t l¹ithiÕt kÕ (PDR vµ CDR) cã thÓ lµ kh«ng cÇn thiÕt cho mét dù ¸n nhá.

3. ChuÈn bÞ danh môc yªu cÇu xãa bá ë tiªu chuÈn. §iÒu nµy cã thÓbao gåm:

- Lo¹i trõ t liÖu- Lo¹i trõ ho¹t ®éng- Lo¹i trõ çc ®o¹n trong t liÖu- Lo¹i trõ çc phÇn ho¹t ®éng.

4. ChuÈn bÞ m« t¶ viÕt çc chØnh trang cho mçi h¹ng môc cã yªu cÇu®Ó lÊy kÝch thíc.

5. §Ò xuÊt yªu cÇu lÊy kÝch thíc, cïng víi chØnh trang, cµng símcµng tèt (nªn tríc khi dù ¸n b¾t ®Çu).

Nh»m cã kh¶ n¨ng ph©n hãa gi÷a çc h¹ng môc bá quªn vµ çc h¹ngmôc lÊy kÝch thíc, nªn çc h¹ng môc lÊy kÝch thíc ph¶i ®îc cã thamchiÕu râ rµng. Khi tr×nh danh s¸ch t liÖu ®Ó rµ so¸t l¹i chÝnh thøc haylµm ®êng mèc, mäi t liÖu ®· lÊy kÝch thíc ph¶i ®îc lªn danh s¸chcïng víi x¸c nhËn hiÖu qña cña nã. Trong ph¹m vi mét t liÖu, khi ®o¹n®îc lÊy kÝch thíc råi, x¸c nhËn vÒ hiÖu qu¶ ®ã sÏ trùc tiÕp xuÊt hiÖnsau sè cña ®o¹n. NÕu mét ®o¹n vµ mäi ®o¹n phô cña nã ®· ®îc lÊy kÝchthíc, chØ cã sè cña ®o¹n cÊp cao nhÊt cÇn ®îc ®a vµo.

Danh môc çc DID cïng víi danh môc çc phª chuÈn lÊy kÝch thíc lµmét bé phËn hîp nhÊt cña nh÷ng thø giao ®îc cña dù ¸n. Cho ®Õn khi ®·cã ®îc tiÕp cËn lÊy kÝch thíc, ngêi s¶n xuÊt buéc ph¶i cung cÊp danhs¸ch ®Çy ®ñ çc DID cïng víi mäi t¹p chÊt cña chóng. §©y lµ lý do v× saoviÖc lÊy kÝch thíc ph¶i ®îc kÕt thóc cµng sím cµng tèt.

8.2.5. Lîi vµ bÊt lîi cña tiªu chuÈn 2167.Mét trong nh÷ng khiÕu n¹i phæ biÕn nhÊt vÒ 2167 lµ nã t¹o ra nh÷ng

dù ¸n mµ s¶n phÈm chÝnh lµ giÊy chø kh«ng ph¶i phÇn mÒm. Nãi çchkh¸c, mét khèi lîng khæng lå vÒ thêi gian vµ c«ng søc cÇn ®îc ®Çu t


157

cho viÖc s¶n sinh t liÖu. Sau ®ã, thêi gian phô l¹i cÇn ®Çu t ®Ó gi÷ choçc t liÖu thêng xuyªn ®îc cËp nhËt.

Nh÷ng lêi phª ph¸n tiªu chuÈn (coi Polack 1990) bao gåm khiÓu n¹i lµtiªu chuÈn ng¨n viÖc sö dông thùc hµnh ph¸t triÓn phÇn mÒm hiÖn ®¹i nhlÊy nguyªn mÉu nhanh vµ t¸i sö dông phÇn mÒm. Nh chóng ta thÊy,nh÷ng ph¬ng ph¸p nµy cã thÓ ®îc vËn dông cho 2167 mÆc dï chóng cãthÓ thÝch hîp mét çch tù nhiªn vµo tiÕp cËn chung cña tiªu chuÈn (coiOierwyer 1990).

Tiªu chuÈn kh«ng dÔ dµng, vËn dông ®îc cho çc dù ¸n qu¸ nhá v× nã®ßi hái lÊy kÝch thíc c¬ b¶n nh»m gi¶m c«ng viÖc hµnh chÝnh ë møc ®étháa ®¸ng. MÆt kh¸c, nh÷ng dù ¸n rÊt lín l¹i cã thÓ cã lîi rÊt lín ë tiªuchuÈn v× nã lµm cho dù ¸n dÔ qu¶n lý h¬n vµ çc ho¹t ®éng ph¸t triÓn rârµng h¬n.

Tiªu chuÈn 2167 cung cÊp cho kh¸ch hµng tÇm nh×n, ®¸ng kÓ trongmäi pha ph¸t triÓn chñ yÕu. §iÒu nµy cã thÓ t¨ng thªm x¸c suÊt tháa m·ncña kh¸ch hµng vÒ s¶n phÈm cuèi cïng. Dï sao tÊt c¶ mäi ®iÒu ®ã cã gi¸cña nã. ViÖc kiÓm tra, dÉn t liÖu vµ b¸o ço ®ßi hái ph¶i cã nh÷ngnguån chñ yÕu vµ nh÷ng nguån nµy lµm t¨ng kinh phÝ cè g¾ng ph¸t triÓn.

Mét trong nh÷ng lîi Ých chÝnh cña 2167 lµ c«ng t¸c tiªu chuÈn hãatuyÖt h¶o. Nã lµ mét trong nh÷ng bé tiªu chuÈn dÔ hiÓu nhÊt tån t¹i choviÖc ph¸t triÓn phÇn mÒm vµ cung cÊp yªu cÇu ®Æc trng râ rµng ®Ó kiÓmtra ®îc hÇu hÕt çc ho¹t ®éng ph¸t triÓn phÇn mÒm.

§©y kh«ng ph¶i lµ sù lùa chän cña ngêi s¶n xuÊt, v× cã Ýt ngêi s¶nxuÊt s½n sµng chän 2167 ®©u. §©y lµ sù lùa chän cña kh¸ch hµng vµ nãhç trî kiÓm tra qu¸ tr×nh ph¸t triÓn theo viÔn c¶nh cña kh¸ch hµng. TheoviÔn c¶nh cña ngêi s¶n xuÊt, 2167 t¹o ra mét bé yªu cÇu râ rµng lo¹i bá®îc nhiÒu ®iÒu m¬ hå vµ tèi nghÜa dÉn ®Õn çc tranh chÊp gi÷a ngêis¶n xuÊt víi kh¸ch hµng.

8.3. Çc tiªu chuÈn c«ng nghÖ phÇn mÒm IEEE.N¨m 1984, viÖn çc kü s ®iÖn vµ ®iÖn tö (IEEE) c«ng bè bé tiªu

chuÈn c«ng nghÖ phÇn mÒm ®Çu tiªn cña m×nh (IEEE 1988). Bé nµy baogåm bèn tiªu chuÈn ph¸t triÓn bao gåm çc yªu cÇu b¶o ®¶m chÊt lîng,thö nghiÖm vµ qu¶n lý cÊu h×nh vµ tõ vùng tiªu chuÈn thø n¨m bao mong®îi vÒ çc tõ c«ng nghÖ phÇn mÒm.

Bé tiªu chuÈn ®Çu tiªn, tuy cßn xa míi hoµn h¶o, nhng ®· chÝnh thøchãa ®îc xu híng tíi mÒm máng, çc tiªu chuÈn ®· gièng nh híngdÉn nhiÒu h¬n vµ cã nhiÒu thÝ dô vµ gîi ý. Nh÷ng kú xuÊt b¶n sau cña çctiªu chuÈn bao gåm çc lÜnh vùc kh¸c cña c«ng nghÖ phÇn mÒm nh thiÕtkÕ, kiÓm tra vµ hîp thøc hãa (V vµ V) vµ tiªu chuÈn ®Æc thï cho ph¸ttriÓn phÇn mÒm ë Ada. V× sè lîng tiªu chuÈn b¾t ®Çu t¨ng, IEEE còngl¹i ®a ra tiªu chuÈn vÒ çc tiªu chuÈn phÇn mÒm ®îc sö dông lµmph¬ng ph¸p lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn vµ ®¸nh gÝa çc tiªu chuÈn.


158

8.3.1. Tæng quan çc tiªu chuÈn IEEE.N¨m 1987, IEEE xuÊt b¶n mét bé çc tiªu chuÈn ph¸t triÓn phÇn mÒm

bao gåm:1. ANSI/ IEEE Std 729- 1983Tõ vùng tiªu chuÈn IEEE vÒ thuËt ng÷ c«ng nghÖ phÇn mÒm2. ANSI / IEEE Std 730- 1984Tiªu chuÈn IEEE vÒ çc kÕ ho¹ch b¶o ®¶m chÊt lîng phÇn mÒm3. ANSI / IEEE Std 828 - 1983Tiªu chuÈn IEEE vÒ kÕ ho¹ch qu¶n lý cÊu h×nh phÇn mÒm4. ANSI / IEEE Std 829 - 1983Tiªu chuÈn IEEE vÒ t liÖu thö nghiÖm phÇn mÒm5. ANSI / IEEE Std 830 - 1984Híng dÉn IEEE vÒ çc ®Æc ®iÓm yªu cÇu phÇn mÒm6. ANSI / IEEE Std 983- 1986Híng dÉn IEEE vÒ qui ho¹ch b¶o ®¶m chÊt lîng phÇn mÒm7. IEEE Std 990 - 1986Thùc hµnh IEEE vÒ Ada coi nh ng«n ng÷ thiÕt kÕ ch¬ng tr×nh8. IEEE Std 1002 - 1987Nh©n lo¹i häc tiªu chuÈn IEEE vÒ çc tiªu chuÈn c«ng nghÖ phÇn mÒm9. ANSI / IEEE Std 1088 - 1987Tiªu chuÈn IEEE vÒ thö nghiÖm ®¬n vÞ phÇn mÒm10. ANSI / IEEE. . . 1912 - 1986Tiªu chuÈn IEEE vÒ çc kÕ ho¹ch kiÓm tra vµ hiÖu lùc phÇn mÒm11. IEEE Std 1016 - 1987Thùc hµnh IEEE vÒ m« t¶ thiÕt kÕ phÇn mÒm.

Vµo lóc c«ng bè 11 tiªu chuÈn ®ã, IEEE ®· cã 12 dù ¸n kh¸c tiÕn triÓnbao gåm çc tiªu chuÈn vÒ rµ so¸t l¹i vµ kiÓm to¸n phÇn mÒm, çc kÕho¹ch qu¶n lý dù ¸n phÇn mÒm vµ çc kÕ ho¹ch b¶o tr× phÇn mÒm còngnh çc híng dÉn c«ng nghÖ phÇn mÒm40.

ý ®å râ rÖt cña çc tiªu chuÈn IEEE lµ chuyÓn ph¬ng ph¸p luËn ph¸ttriÓn cho ngêi s¶n xuÊt. Çc tiªu chuÈn dÔ khíp víi tiÕp cËn th¸c níctõng pha mÆc dï còng cã thÓ ®îc thÝch nghi víi çc ph¬ng ph¸p kh¸cnh lÊy nguyªn mÉu nhanh vµ m« thøc xo¾n èc. Tiªu chuÈn 930 cña çcyªu cÇu phÇn mÒm lµ mét thÝ dô tuyÖt vêi vÒ t liÖu tiÕn triÓn tèt vît qu¸chøc n¨ng c¬ b¶n cña tiªu chuÈn. §iÒu ®ã nãi lªn ý ®å híng dÉn ngêidïng vÒ viÖc ph¸t triÓn "®Æc trng yªu cÇu phÇn mÒm tèt". Ch¼ng h¹ntiªu chuÈn liÖt kª çc ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña mét SSS tèt nh:

- Kh«ng m¬ hå- Söa ®îc- §Çy ®ñ- Theo dâi ®îc

40 Jolm Horch trong më ®Çu b¶n in 1987 vÒ çc tiªu chuÈn IEEE (IEEE 1987b) b¸o ço lµ IEEE®ang trong tiÕn tr×nh chuyÓn t liÖu chuÈn vµ thùc hµnh híng dÉn.


159

- Thö ®îc- NhÊt qu¸n- Sö dông ®îc trong pha vËn hµnh vµ b¶o dìng.

Sau ®ã, danh môc nµy cã thÓ ®îc dïng lµm danh môc kiÓm tra41 ®Ó®¸nh gi¸ nh÷ng ®Æc ®iÓm yªu cÇu theo çch sau:

1. LiÖu mçi yªu cÇu cã râ rµng vµ cã cïng çch lý gi¶i cho mäi ngêi®äc nã ? (kh«ng m¬ hå).

2. LiÖu mäi yªu cÇu cã t liÖu ®Çy ®ñ, liÖu chóng ta ®· ®¶m b¶o kh«ngtån t¹i mäi viÖc hiÓu "miÖng" (thuyÕt khÈu) ? (®Çy ®ñ)

3. LiÖu chóng ta cã thÓ chøng minh mét çch hîp lý víi chi phÝ hîp lýlµ mçi yªu cÇu ®· ®îc ®¸p øng (thö ®îc) ?

4. LiÖu cã yªu cÇu nµo m©u thuÉn víi yªu cÇu kh¸c ? (nhÊt qu¸n)5. LiÖu ®Æc ®iÓm yªu cÇu ®· ®îc dÉn t liÖu theo çch lµm cho dÔ

dµng hiÖu chØnh hay thay ®æi sau nµy ®îc kh«ng ? (söa ®îc).6. LiÖu nh÷ng nguyªn nh©n cña mçi yªu cÇu cã râ rµng (theo dâi

ngîc l¹i) vµ t liÖu thiÕt kÕ vµ thö nghiÖm sau nµy cã thÓ theo dâi ë çcyªu cÇu? (theo dâi tiÕp diÔn).

7. LiÖu ®Æc ®iÓm yªu cÇu ®· ®îc viÕt sao cho kh«ng chØ tæ chøc viÕtra nã hiÓu ®îc mµ c¶ tæ chøc b¶o tr× phÇn mÒm n÷a (sö dông ®îc).

Çc tiªu chuÈn kh¸c cña IEEE còng bao gåm nhiÒu híng dÉn vµ thÝdô. Tiªu chuÈn thiÕt kÕ phÇn mÒm ®îc m« t¶ nh lµ mét bé çc thùchµnh nªn lµm trong viÖc m« t¶ thiÕt kÕ. Tiªu chuÈn bao gåm mét ph¸c ®ÒmÉu cho t liÖu ®Æc ®iÓm thiÕt kÕ còng nh nh÷ng gãp ý vÒ néi dung mçimôc.

ViÖc thö nghiÖm ®· cã ®îc sù chó ý ®¸ng kÓ trong çc tiªu chuÈnIEEE. Tiªu chuÈn 829 bao gåm viÖc chuÈn bÞ t liÖu thö nghiÖm tiªuchuÈn 1008 bao gåm viÖc thö nghiÖm ®¬n vÞ phÇn mÒm vµ tiªu chuÈn1002 bao gåm kiÓm tra vµ hiÖu lùc suèt chu kú ph¸t triÓn. Tiªu chuÈn1012 m« t¶ tuyÖt vêi bao gåm çc ho¹t ®éng thö nghiÖm ph¸t triÓn dù ¸n.§iÒu nµy ®îc m« t¶ trong çc h×nh 8. 5 vµ 8. 6.

Tiªu chuÈn 990 lµ bíc khëi ®Çu kh«ng b×nh thêng tõ tÝnh kh¸i qu¸tvµ ®Ò cËp ®Õn ng«n ng÷ lËp tr×nh ®Æc thï, Ada. Víi nh÷ng ai quen thuécvíi Ada, lý do hËu thuÉn cho ®iÒu nµy sÏ râ rµng v× Ada h¬n lµ mét ng«nng÷ lËp tr×nh. HiÖn tîng ng«n ng÷ Ada ®îc bµn ®Õn ë phÇn 8. 4.

Ph©n lo¹i häc çc tiªu chuÈn c«ng nghÖ phÇn mÒm còng lµ mét hiÖntîng kh«ng b×nh thêng vµ lý thó, xøng ®îc quan t©m ®Æc biÖt.

41 Mét ®Æc ®iÓm thùc ra râ rµng h¬n vµ thùc hiÖn ®îc hµm ý lµ ph¶i cã thÓ thùc hiÖn ®îc mçi yªucÇu trong ph¹m vi rµng buéc cña dù ¸n. Nh÷ng yªu cÇu kh«ng thùc hiÖn ®îc cã thÓ do nh÷ng møc ®ékh«ng thÓ ®¹t cña ®é tin cËy vµ ®é hoµn thiÖn hay giao diÖn bÊt kh¶ gi÷a çc thµnh tè kh«ng so s¸nh®îc.


160

8.3.2. Ph©n lo¹i häc IEEE cho çc tiªu chuÈn c«ng nghÖphÇn mÒm.

Tiªu chuÈn 1002, ph©n lo¹i häc çc tiªu chuÈn c«ng nghÖ phÇn mÒm lµmét hiÖn tîng lý thó ë chç nh»m cung cÊp tiªu chuÈn lùa chän, phÇnlo¹i vµ so s¸nh çc tiªu chuÈn phÇn mÒm kh¸c. Môc ®Ých cña nã còng lµgÝup ®ì nhËn biÕt nhu cÇu cho çc tiªu chuÈn ë ®©u kh«ng cã hay ë ®©ukh«ng cã çi thÝch hîp. Tiªu chuÈn còng cã danh s¸ch çc ®Þnh nghÜa baogåm nhiÒu lo¹i tiªu chuÈn ph¸t triÓn phÇn mÒm vµ thuËt ng÷ ®îc södông ®Ó nhËn biÕt chóng42.

Ph©n lo¹i häc lµ tham kh¶o tuyÖt vêi ®Ó hiÓu râ ®îc çc tiªu chuÈnph¸t triÓn phÇn mÒm vµ quan hÖ gi÷a çc tiªu chuÈn. Ph©n lo¹i häc t¹onªn sù ph©n chia çc tiªu chuÈn phÇn mÒm theo lo¹i vµ sù ph©n chia c«ngnghÖ phÇn mÒm theo chøc n¨ng vµ chu kú ®êi. §Ó hoµn chØnh ph©n lo¹ihäc, khung m« t¶ quan hÖ gi÷a hai ph©n chia.

Çc h×nh 8.7a vµ 8.7b m« t¶ sù ph©n chia çc tiªu chuÈn theo lo¹i vµ sùph©n chia c«ng nghÖ phÇn mÒm theo chøc n¨ng vµ chu kú ®êi. H×nh 8.8lµ thÝ dô vÒ l¹i b¶ng sö dông ®Ó x¸c ®Þnh khu«n khæ ph©n lo¹i c¬ b¶n.

Tiªu chuÈn 1002 cã thÓ cã Ých trong nh÷ng tæ chøc xem xÐt chuyÓnsang ph¸t triÓn phÇn mÒm chÝnh thøc hay khi kh¶ n¨ng thÝch øng cña çcthùc hµnh chÝnh thøc hiÖn cã ®uîc ®¸nh gi¸ l¹i. Tiªu chuÈn kh«ng phôthuéc ë çc tiªu chuÈn IEEE kh¸c vµ cã thÓ ®îc ¸p dông cho bÊt cø tiªuchuÈn ph¸t triÓn phÇn mÒm chÝnh thøc nµo kh¸c.

8.3.3 Lîi vµ bÊt lîi cña çc tiªu chuÈn IEEE.Çc tiªu chuÈn c«ng nghÖ phÇn mÒm IEEE lµ mét bé tiªu chuÈn,

híng dÉn vµ gãp ý mÒm dÎo cã thÓ ¸p dông cho nhiÒu ph¬ng ph¸pluËn kh¸c nhau. Çc tiªu chuÈn t¬ng ®èi dÔ sö dông vµ cã nhiÒu thÝdô chøng minh çch mµ çc tiªu chuÈn ®ã cã ý ®Þnh ®îc sö dông.

MÆc dï mäi tiªu chuÈn c«ng nghÖ phÇn mÒm ®Òu so s¸nh ®îc çctiªu chuÈn ®· ®îc ph¸t triÓn sao mçi tiªu chuÈn cã thÓ ®îc sö dôngriªng biÖt. §iÒu nµy cã nghi· mçi tiªu chuÈn IEEE cã thÓ ®îc södông mµ kh«ng cÇn ph¶i sö dông tiªu chuÈn.

42 Tiªu chuÈn IEEE 1002 bao gåm ®Þnh nghÜa tõ ph©n lo¹i häc lµ "s¬ ®å ph©n chia khung kiÕn thøcvµ ®Þnh nghÜa quan hÖ gi÷a çc phÇn. S¬ ®å ®îc sö dông ®Ó ph©n lo¹i vµ hiÓu thªm kiÕn thøc".


161

H×nh 8. 5Çc ho¹t ®éng thö nghiÖm


162

H×nh 8. 6Çc ho¹t ®éng thö nghiÖm


163

a) Ph©n chia tiªu chuÈn.Çc chuÈn tiÕn tr×nh

- Ph¬ng ph¸p- Kü thuËt- §o lêng

b) Ph©n chia c«ng nghÖ phÇnmÒmChøc n¨ng nghÒ nghiÖp

Çc tiªu chuÈn s¶n phÈm- Yªu c©ï- ThiÕt kÕ- Thµnh tè- M« t¶- KÕ ho¹ch- B¸o ço

Chøc n¨ng c«ng nghÖ s¶n phÈmPh©n tÝch yªu cÇuThiÕt kÕLËp m·Hîp nhÊtChuyÓn ®æiGì rèiHç trî s¶n phÈmB¶o tr× phÇn mÒm

Çc tiªu chuÈn chuyªn m«nChøc danh nghÒ nghiÖpM· ®¹o ®øcB»ng cÊpLý lÞch

KiÓm tra vµ hiÖu lùcRµ so¸t l¹i vµ kiÓm to¸nPh©n tÝch s¶n phÈmThö nghiÖm

Çc tiªu chuÈn ghi chóDanh môc§¹i diÖnNg«n ng÷

Chøc n¨ng qu¶n lý kü thuËtQu¶n lý qu¸ tr×nhQu¶n lý s¶n phÈmQu¶n lý nguånVßng ®êiPha quan niÖmPha yªu cÇuPha thiÕt kÕPha thùc hiÖnPha thö nghiÖmPha ®Þnh tÝnhPha s¶n xuÊtPha l¾p ®Æt vµ kiÓm traPha vËn hµnh vµ b¶o tr×

Pha nghØ hu.

H×nh 8. 7(a) Ph©n ho¹ch çc chuÈn theo kiÓu

(b) Ph©n ho¹ch c«ng tr×nh phÇn mÒm theo chøc n¨ng vµ vßng®êi

Theo IEEE Std 1002-1987

KiÓutiªu chuÈn


164

ChuÈntiÕn

tr×nh

ChuÈns¶n

phÈm

ChuÈnchuyªnnghiÖp

ChuÈnquècgia

* KiÓmnghiÖm

vµThÈm®Þnh

Rµ so¸tvµ

kiÓm to¸n

Ph©n tÝchs¶n phÈm

Thö nghiÖmQu¶nlý küthuËt

Qu¶n lýtiÕn tr×nh

Qu¶n lýs¶n phÈmQu¶n lý

nguån lùc

** ý niÖm

Yªu cÇuThiÕt kÕThùc thi

Thö nghiÖmChÕ t¹o

VËn hµnh vµ b¶o tr×NghØ viÖc

(*) Chøc n¨ng c«ng viÖc

(**) Vßng ®êi phÇn mÒm

H×nh 8. 8B¶ng khung ph©n lo¹i c¬ b¶n (trÝch ë IEEE Std. 1002. 1987 IEEEStandard taxonomy for sopftware Engineering standards cña ViÖn küs ®iÖn vµ ®iÖn tö víi sù ®ång ý cña IEEE)

Dï sao nhiÒu lîi ®iÓm cña tiªu chuÈn cïng cã thÓ ®îc nhËn thøclµ bÊt lîi, chóng ®Ó cho ngêi thùc hiÖn ®îc tù do rÊt nhiÒu khiÕncho, v× lîi Ých cña tiªu chuÈn ho¸, mçi tæ chøc ph¶i x¸c ®Þnh çi çchmµ hä ph¶i thùc hiÖn.

Ch¾c h¼n mét trong nh÷ng bÊt lîi chÝnh cña tiªu chuÈn lµ ë chçchóng kh«ng thùc sù cung cÊp mét bé tæng qu¸t duy nhÊt çc tiªuchuÈn ph¸t triÓn phÇn mÒm. Chóng ®ßi hái mét h×nh thøc ph¬nghíng hay tiªu chuÈn bËc thµy ®Ó phèi hîp çc tiªu chuÈn riªng lÎ vµomét toµn thÓ. Dï sao, ®iÒu nµy kh«ng khã thùc hiÖn do tÝnh t¬ng hîp


165

gi÷a çc tiªu chuÈn vµ kÝch thíc t¬ng ®èi chung nhÊt ®îc sö dông®Ó x¸c ®Þnh chóng.

8. 3. 4. So s¸nh çc tiªu chuÈn IEEE vµ DOD.Çc tiªu chuÈn IEEE vµ DOD ®îc c¨n cø ë çch lý gi¶i t¬ng tù vÒc«ng nghÖ phÇn mÒm ë chç thuËt ng÷ t¬ng tù vµ tiÕp cËn chungt¬ng tù. Tuy nhiªn môc tiªu l¹i kh«ng t¬ng tù. Tiªu chuÈn DOD2107 ®· ®îc x©y dùng ®Ó hç trî lîi Ých cña kh¸ch hµng (DOD) trongkhi çc tiªu chuÈn IEEE ®· ®îc x©y dùng víi lîi Ých c¶ cña kh¸chhµng vµ ngêi s¶n xuÊt cïng nh nhau trong t©m trÝ. Sau ®©y lµ tãmt¾t cña nh÷ng kh¸c nhau chÝnh gi÷a hai tiªu chuÈn:

1. Tiªu chuÈn DOD hÇu hÕt lµ mét bé ph¬ng híng trong khi nhiÒunh÷ng tiªu chuÈn IEEE trªn thùc tÕ lµ nh÷ng híng dÉn vµ gãp ý.

2. Tiªu chuÈn DOD cung cÊp mét bé tæng qu¸t çc ph¬ng híngtrong khi IEEE lµ mét bé çc tiªu chuÈn riªng biÖt.

3. Çc tiªu chuÈn IEEE mÒm máng h¬n vµ t¹o ra møc ®é tù do rénglín h¬n nh÷ng tiªu chuÈn DOD.

4. C¶ tiªu chuÈn IEEE ®Òu cã thÓ lÊy kÝch thíc theo yªu cÇu cña dù¸n ®Æc thï. Nhng çc tiªu chuÈn IEEE l¹i ®i xa h¬n khi viÖc chÊpnhËn tiªu chuÈn riªng biÖt kh«ng ®ßi hái chÊp nhËn tiªu chuÈn nµokh¸c.

5. C¶ tiªu chuÈn IEEE vµ DOD ®Òu nghiªng vÒ tiÕp cËn theo pha víic«ng nghÖ phÇn mÒm. MÆc dï c¶ hai ®Òu cã thÓ hç trî çc ph¬ngph¸p ph¸t triÓn kh¸c. IEEE dÔ thÝch nghi víi çc tiÕp cËn lÆp l¹ih¬n nhiÒu.

8. 4. çc Tiªu chuÈn ADAAda lµ ng«n ng÷ lËp tr×nh nhng ®ã lµ ng«n ng÷ lËp tr×nh duy nhÊt.

Nã cã mét trong nh÷ng nhµ tiªu thô lín nhÊt çc dÞch vô ph¸t triÓnphÇn mÒm lín nhÊt trªn thÕ giíi. Bé quèc phßng Hoa kú. ADA lµ tiªuchuÈn qu©n sù, ký hiÖu lµ ANSI/MIL- STD- 1815a. Ada còng ®Õn víih¬ng vÞ ®Æc biÖt ch©u ¢u vµ trªn thùc tÕ, nã ®îc chÊp nhËn vµo ®Çunh÷ng n¨m 80 lµ ng«n ng÷ thùc hiÖn chung cña céng ®ång kinh tÕch©u ¢u céng ®ång ch©u ¢u còng tham gia tÝch cùc vµo viÖc thiÕt kÕng«n ng÷ vµ rµ so¸t l¹i Ada vµ nhiÒu dù ¸n lín ch©u ¢u còng sau ®ã®îc x©y dùng b»ng Ada.

Ngµy nay Ada ®îc uû nhiÖm cho mäi phÇn mÒm x©y dùng cho USDOD cho ®Õn khi bÞ tõ bá. Thµnh c«ng cña Ada vÉn cßn ®ang tranhc·i vµ sè ®«ng nh÷ng khíc tõ ®· ®îc giµnh cho DOD lµ mét biÓuhiªn nh÷ng khã kh¨n mµ ng«n ng÷ ®ang thö nghiÖm trong viÖc ®îc®îc nghiÖm thu. Gièng nh tiªu chuÈn 2167a, Ada lµ sù lùa chäncña kh¸ch hµng chø kh«ng ph¶i cña ngêi s¶n xuÊt. Cã nhiÒu ngêis¶n xuÊt h¼n ®· ca ngîi Ada nhng còng l¹i cã nhiÒu ngêi h¬n


166

nguyÒn rña Ada ng«n ng÷ lóc ®Çu ®îc sö dông cho nh÷ng øng dôngthêi gian kh«ng thùc v× cã nh÷ng vÊn ®Ò chuyÓn nhiÖm vô chËm víinh÷ng bé biªn so¹n Ada ®Çu tiªn. Nh÷ng vÊn ®Ò nµy biÕn ®i khi cã®îc nh÷ng bé biªn so¹n Ada tinh x¶o h¬n vµ Ada giê ®©y ®îc dïngxö lý d÷ liÖu ph¸t triÓn hÖ thèng vµ øng dông thêi gian thùc.

8. 4. 1. M«i trêng AdaAda còng ®îc dïng lµm c«ng cô thiÕt kÕ lóc khëi ®Çu Ada ®îc

coi lµ mét ng«n ng÷ míi nhiÒu h¬n. CÊu tróc cña ng«n ng÷ lµm chonã thÝch hîp ®Ó dïng lµm ng«n ng÷ thiÕt kÕ ch¬ng tr×nh (PDL). §Æc®iÓm ®ã cña Ada kh«ng ph¶i lµ ngÉu nhiªn khi DOD ®Æt ch¬ng tr×nhcña çc m«i trêng hç trî Ada lµ môc tiªu song hµnh víi sù ph¸t triÓncña b¶n th©n ng«n ng÷. Çc yªu cÇu vÒ ng«n ng÷ Ada ®îc x¸c ®Þnhtrong v¨n b¶n cña Stulm vµ mét v¨n b¶n thø hai, v¨n b¶n Steelman43

x¸c ®Þnh çc yªu cÇu cho çc m«i trêng hç trî.NhiÒu bé biªn so¹n Ada ngµy nay ®îc cung cÊp nh mét bé phËn

nguyªn thÓ cña m«i trêng ph¸t triÓn Ada ba th©n bé biªn so¹n, ®iÒunµy bao gåm çc c«ng cô CASE s¶n sinh t liÖu, thiÕt kÕ phÇm mÒm,gì rèi vµ hoµ nhËp vµ thö nghiÖm 44.

8. 4. 2. Tiªu chuÈn IEEE cho çc Ada PDL.IEEE ®· chän Ada lµ c«ng cô thiÕt kÕ phÇn mÒm xøng ®îc quan

t©m ®Æc biÖt. IEEE c«ng bè tiªu chuÈn 990 n¨m 1987 x¸c ®Þnh métbé qui tr×nh kü thuËt nªu theo trong viÖc sö dông Ada lµm PDL (ng«nng÷ thiÕt kÕ ch¬ng tr×nh).

Tiªu chuÈn 990 liªn quan ®Õn ®Æc ®iÓm PDL cña Ada chø kh«ngph¶i sö dông Ada lµm PDL. §iÒu nµy lµ do cè g¾ng cña tiªu chuÈntrong viÖc kh¸i qu¸t ho¸ b»ng çch ®Ò cËp bÊt cø PDL nµo dùa trªn cóph¸p vµ ng÷ nghÜa Ada (theo thÕ tiªu chuÈn s¸ng t¹o ra tõ Ada PDL).

Tiªu chuÈn IEEE 990 chÝnh thøc ho¸ qui tr×nh kü thuËt tÊt nhiªnph¸t triÓn víi nh÷ng ngêi dïng Ada. Tiªu chuÈn m« t¶ ®Æc ®iÓm yªucÇu cña Ada PDL hÇu hÕt cã thÓ s½n sµng ¸p dông cho mäi PDL tèt.Nh÷ng ®Æc ®iÓm yªu cÇu ®ã bao gåm viÖc hç trî nhiÒu ph¬ng ph¸pluËn thiÕt kÕ vµ mét sè qui tr×nh thiÕt kÕ tèt nh kh¶ n¨ng ®iÒu biªnnh Èn dÊu th«ng tin vµ liªn kÕt th«ng tin. Tiªu chuÈn cã thÓ ®îcdïng lµm phiÕu kiÓm tra ®¸nh gi¸ çc PDL vµ ®Æc biÖt h¬n nã cã thÓcã Ých trong viÖc hiÓu Ada cã thÓ ®îc sö dông tèt nhÊt lµm PDL nhthÕ nµo.

43 DOD c«ng bè t liÖu Stoneman n¨m 1976 x¸c ®Þnh ‘’yªu cÇu cho çc m«i trêng hç trî lËptr×nh Ada” vµ t liÖu Steelman n¨m 1978 x¸c ®Þnh ‘’yªu cÇu cho çc ng«n ng÷ lËp tr×nh m¸y tÝnhlÖnh cao’’ dÉn ®Õn nÒn mãng cho ng«n ng÷ Ada (®îc gäi theo tªn Augusta Ada Byron ®îc coilµ nhµ lËp tr×nh m¸y tÝnh ®Çu tiªn vµ con g¸i cña thi hµo Anh, b¸ tíc Byron).

44 Tahvanainen vµ Smolander (1990) lµ nguån th«ng tin cã Ých vÒ çc c«ng cô thiÕt kÕ, m«pháng, lËp m· vµ çc lÜnh vùc kh¸c cña ph¸t triÓn phÇn mÒm.


167

Tiªu chuÈn IEEE vÒ Ada PDL còng dÉn t liÖu vÒ mét hiÖn tîngtÊt nhiªn do nh÷ng ngêi dïng Ada ph¸t triÓn. Lµ ng«n ng÷ lËp tr×nh.Ada lµ PDL dÔ ®îc vËn dông cho pha thiÕt kÕ cña ph¸t triÓn phÇnmÒm vµ khi ®îc dïng nh thÕ, nã t¹o ra lîi thÕ phô râ rÖt. Sau khithiÕt kÕ hoµn thµnh mét lîng chñ yÕu cña m· ®· ®îc viÕt ra. §iÒunµy ®· dÉn ®Õn viÖc ph¸t triÓn mét sè c«ng cô Ada CASE t¹o ra m·Ada.

8. 5. Çc tiªu chuÈn ph¸t triÓn phÇn mÒm kh¸c.Mét trong nh÷ng tiªu chuÈn sím cho t liÖu phÇn mÒm ®îc v¨n

phßng toµn quèc Hoa kú vÒ tiªu chuÈn c«ng bè n¨m 1976. TiªuchuÈn, gäi lµ híng dÉn t liÖu ch¬ng tr×nh m¸y tÝnh vµ çc hÖ d÷liÖu tù ®éng ®îc c«ng bè coi nh Ên phÈm liªn bang çc tiªu chuÈnxö lý th«ng tin. ViÖc c«ng bè tiªu chuÈn trïng víi khëi ®iÓm khiªmtèn cña tiÕn triÓn phÇn mÒm coi nh bé m«n c«ng nghÖ. V¨n phßngtiªu chuÈn c«ng bè tiÕp n¨m tiªu chuÈn phÇn mÒm n÷a kho¶ng 1979vµ 1984 bao gåm:

Híng dÉn vÒ t liÖu pha ban ®Çu. Híng dÉn ®¸nh gi¸ c«ng cô ph¸t triÓn phÇn mÒm. Híng dÉn kiÓm tra hîp thùc ho¸ vµ thö nghiÖm phÇn mÒm. Híng dÉn b¶o tr× phÇn mÒm.

Coi nh cè g¾ng bíc ®Çu trong viÖc cung cÊp tiªu chuÈn toµnquèc çc tiªu chuÈn nµy ®· lµ mét bíc tiÕn lªn chñ yÕu. Nh÷ng tiªuchuÈn sím sña kh¸c ®îc ANSI vµ nhiÒu ngµnh qu©n sù Hoa kú c«ngbè trong nh÷ng n¨m ®Çu 70.

ë Ch©u ©u tiªu chuÈn Anh BS 6224 ®îc c«ng bè vµo nh÷ng n¨m®ã 1980 vµ tæ chøc quèc tÕ ch©u ©u vÒ tiªu chuÈn ho¸ (ISO) ®· c«ngbè çc tiªu chuÈn phÇn mÒm vµo cuèi nh÷ng n¨m 80.

RÊt nhiÒu tiªu chuÈn trë thµnh c«ng cô hay kü thuËt ®Æc hiÖu. TiªuchuÈn anh 6224 cã kü thuËt thiÕt kÕ lý thó ®îc coi lµ s¬ ®å cÊu trócthiÕt kÕ (BS 6224 DSD) DSD lµ biÓu diÔn b»ng ®å thÞ thiÕt kÕ phÇnmÒm (tùa nh biÓu ®å dßng ch¶y). KhuyÕn khÝch tiÕp cËn theo c¬ cÊu®Õn qu¸ tr×nh thiÕt kÕ kü thuËt DSD c¬ b¶n ®îc m« t¶ tuyÖt vêi trongchÝnh v¨n b¶n tiªu chuÈn45.

Cã nhiÒu kü thuËt ®· kh«ng ®îc chÊp nhËn réng r·i. §iÒu nµy ®·dÉn ®Õn t×nh tr¹ng phong phó vÒ ph¬ng ph¸p, tiªu chuÈn kü thuËt.Ch¼ng h¹n, viÖc b¶o ®¶m chÊt lîng phÇn mÒm ®· ®îc chó ý ®ÕnnhiÒu c¶ trong tiªu chuÈn IEEE vµ DOD. Tiªu chuÈn ch©u ¢u ISO9000- 3 n¨m 1990 (ISO1990) giíi thiÖu tiÕp cËn c¬ b¶n cã ®«i chótkh¸c. Tiªu chuÈn ch©u ¢u ®a ra nghÜa réng h¬n vÒ b¶o ®¶m chÊtlîng phÇn mÒm vµ bao gåm:

45 kü thuËt DSD ®îc Macro vµ Buxton ®Ò cËp n¨m 1987


168

Tr¸ch nhiÖm qu¶n lý. KiÓu to¸n vµ rµ so¸t l¹i. Thö nghiÖm. KiÓm tra cÊu h×nh. §µo t¹o.

NhiÒu nh÷ng tiªu chuÈn kh¸c ®· ®îc t¹o lËp c¶ ë ch©u ¢u vµ Hoakú. Lùa chän tiªu chuÈn thÝch hîp, b¶n th©n nã lµ mét ho¹t ®éng dù¸n chñ yÕu. Sai lÇm trong viÖc sö dông tiªu chuÈn ph¸t triÓn kh«ngph¶i phÇn mÒm hÇu hÕt lµ lín trong viÖc t×m çch vËn dông toµn béDOD Std. 2167A cho mét dù ¸n xö lý d÷ liÖu nhá.

Ch¾c ch¾n ®iÓm quan träng h¬n c¶ ph¶i nhí khi lùa chän tiªuchuÈn thÝch hîp cho dù ¸n phÇn mÒm lµ ë chç tiªu chuÈn ph¸t triÓn lµph¬ng tiÖn chø kh«ng ph¶i cøu çnh tiªu chuÈn ph¶i hç trî thùc hiÖnmôc tiªu: ph¸t triÓn thµnh c«ng phÇn mÒm cã chÊt lîng. NÕu tiªuchuÈn can thiÖp vµo viÖc hoµn thµnh môc tiªu nµy th× ch¾c h¼n lµhoÆc tiªu chuÈn sai hoÆc ®îc vËn dông kh«ng ®óng.

Çc tiªu chuÈn thµnh c«ng nhÊt khi ch¶y theo dßng. BÊt kÓ khi nµocã thÓ ®îc tiªu chuÈn t¹o ra khung hîp thøc cho çc qui tr×nh küthuËt tèt ®· tån t¹i. Khi çc qui tr×nh hiÖn cã lµ v« hiÖu, tiªu chuÈnph¶i hç trî thay thÕ chóng b»ng nh÷ng qui tr×nh cã thÓ dÔ dµng ®îcthùc hiÖn. ThËt sÏ khã mµ ®a ra ®îc mét tiªu chuÈn ®¸p øng ®îcsù chèng tr¶ cña ngêi s¶n xuÊt.

8. 6. Tãm t¾t.Tiªu chuÈn cã thÓ ®îc coi lµ tai ho¹ cÇn thiÕt vµ viÖc øng dông ®¹t

®îc kÕt qu¶ xøng ®¸ng. Nã lµm cho viÖc ph¸t triÓn phÇn mÒm dÔqu¶n lý h¬n. Mét trong nh÷ng th¸ch ®è chÝnh cho ngêi qu¶n lý dù¸n lµ viÖc lùa chän bé tiªu chuÈn ®óng ch¬ng nµy cung cÊp th«ng tinc¬ b¶n cÇn thiÕt gióp ®ì ngêi qu¶n lý dù ¸n tiÕn hµnh sù lùa chän®ã.

Lo¹i vµ biÕn thøc cña çc tiªu chuÈn ph¸t triÓn dù ¸n cã nhiÒu vµkh«ng cã chØ dÉn nµo lµ tiªu chuÈn trë thµnh tiªu chuÈn c¶. NhiÒu tiªuchuÈn phÇn mÒm cã u thÕ ®îc tho¶ m·n miÔn lµ chóng ®îc vËndông ®óng. Çc tiªu chuÈn ®ßi hái kû luËt vµ kû luËt kh«ng dÔ ®¸p®Æt trong c«ng nghÖ phÇn mÒm.

Tiªu chuÈn 2167 cña Bé quèc phßng Hoa kú gi¶i quyÕt vÊn ®Ò kûluËt b»ng çch yªu cÇu vËn dông tiªu chuÈn nh lµ bé phËn cña hîp®ång dù ¸n ý ®Þnh ®· nh»m cho 2167 trë thµnh tiªu chuÈn duy nhÊtchÝnh thøc cho sù ph¸t triÓn phÇn mÒm hÖ thèng quèc phßng cho giíiqu©n sù Hoa kú.

Bé tiªu chuÈn Ýt cøng nh¾c h¬n 2167 do IEEE x©y dùng. Çc tiªuchuÈn c«ng nghÖ phËn mÒm cña IEEE lµ mét bé tiªu chuÈn híng


169

dÉn vµ gãp ý mÒm máng cã thÓ ®îc ¸p dông cho nhiÒu lo¹i ph¬ngph¸p luËn ph¸t triÓn phÇn mÒm. Çc tiªu chuÈn t¬ng ®èi dÔ sö dông,kÓ c¶ nhiÒu thÝ dô chøng minh con ®êng mµ çc tiªu chuÈn cã ý ®Þnhsö dông.

C¶ tiªu chuÈn IEEE vµ DOD ®îc c¨n cø ë gi¶i thÝch t¬ng tù vÒc«ng nghÖ ph©n mÒm ë chç thuËt ng÷ t¬ng tù vµ tiÕp cËn chungt¬ng tù nh thÕ nµo. Tuy nhiªn môc tiªu l¹i kh«ng t¬ng tù, TiªuchuÈn DOD 2167 ®îc x©y dùng ®Ó hç trî quyÒn lîi cña kh¸ch hµng(DOD) trong khi çc tiªu chuÈn IEEE ®îc x©y dùng v× quyÒn lîi c¶cña kh¸ch hµng vµ ngêi s¶n xuÊt nh nhau trong t©m trÝ.

Çc tiªu chuÈn ®· ®îc x©y dùng phong phó ë Ch©u ¢u vµ ë Hoakú lµm cho viÖc lùa chän tiªu chuÈn thÝch hîp tù th©n lµ mét ho¹t®éng chñ yÕu cña dù ¸n.

Tiªu chuÈn ph¸t triÓn phÇn mÒm lµ ph¬ng tiÖn chø kh«ng ph¶i cøuçnh. Tiªu chuÈn ph¶i hç trî thùc hiÖn môc tiªu c¬ b¶n: Ph¸t triÓnthµnh c«ng phÇn mÒm cã chÊt lîng. NÕu tiªu chuÈn can thiÖp vµoviÖc thùc hiÖn môc tiªu nµy th× hÇu nh ch¾c ch¾n lµ hoÆc tiªu chuÈnsai hoÆc kh«ng ®îc vËn dông ®óng.

Bµi tËp1. DOD us ®· hîp ®ång víi b¹n ph¸t triÓn phÇn mÒm cho tiÖn Ých tèi

u ho¸ kiÓm kª. HÖ thèng sÏ nhËn ®îc th«ng tin vÒ çc h¹ng môcqu©n sù ®Æc trng, sè lîng yªu cÇu cho mçi h¹ng môc ®Þa ®iÓmkh¶ n¨ng tiªu thô dù kiÕn cña mçi h¹ng môc. Sau ®ã hÖ thèng sÏ®a ra çc møc kiÓm kª gãp ý cho mçi h¹ng môc víi ®Þa ®iÓm chomçi kho kiÓm kª

HÖ thèng ®îc x©y dùng phï hîp víi tiªu chuÈn 2167. H·y chuÈnbÞ mét danh môc 10 yªu cÇu lÊy kÝch thíc chñ yÕu cho tiªu chuÈnvµ gi¶i thÝch lý do cho mçi yªu cÇu.

2. So s¸nh çc tiªu chuÈn IEEE vµ DOD liªn quan víi dù ¸n m« t¶trong bµi tËp 1. Gi¶i thÝch xem tiªu chuÈn nµo b¹n nghÜ lµ thÝchhîp h¬n c¶,

3. ChuÈn bÞ ph¸c ®å vÒ ®Æc ®iÓm yªu cÇu cho dù ¸n m« t¶ trong bµitËp 1. Dùa trªn híng dÉn IEEE cho ®Æc ®iÓm yªu cÇu tèt, h·y chothÝ dô vÒ mçi mét trong 7 ®Æc ®iÓm m« t¶.

4. M« t¶ khung liªn quan ®Õn çc tiªu chuÈn DOD cho c«ng nghÖphÇn mÒm. Sö dông b¶ng x¸c ®Þnh trong tiªu chuÈn 1002 ph©n lo¹ic«ng nghÖ ph©n mÒm IEEE. Còng x¸c ®Þnh khu«n khæ cho çctiªu chuÈn IEEE.

5. H·y xÐt tÝnh thÝch nghi cña ng«n ng÷ lËp tr×nh møc cao mµ b¹nquen thuéc ®Ó sö dông lµm ng«n ng÷ thiÕt kÕ ch¬ng tr×nh. H·yb×nh luËn lîi vµ bÊt lîi cña ng«n ng÷ b¹n chän lµm PDL


170

Ch¬ng chÝn

lËp lÞch dù ¸n


171

LËp lÞch: VÊn ®Ò.Mçi dù ¸n ®Òu cã thÓ hoµn thµnh nÕu cã ®îc mét lîng thêi gian vµ

nguån vèn v« h¹n ®· cho. VÒ thùc tiÔn mµ xÐt lîng thêi gian cã ®Ó ph¸ttriÓn dù ¸n bao giê còng cã h¹n. Trªn thùc tÕ trong hÇu hÕt trêng hîp nãl¹i Ýt h¬n lîng thêi gian mµ ngêi qu¶n lý dù ¸n coi lµ ®ñ. Cã Ýt dù ¸nhoµn thµnh tríc thêi h¹n: nhiÒu dù ¸n vît qu¸ lÞch cña chóng.

Nh÷ng chuyÖn cã thËt sau ®©y nhÊn m¹nh ®Õn mét vµi yÕu tè chÝnhtrong viÖc lËp lÞch.

Vµo cuèi nh÷ng n¨m 70, mét chñ thÇu quèc phßng lín trô së ëCalifornia ®· ph¸t triÓn mét hÖ thèng phßng kh«ng phøc hîp cho qu©n sù.Sau khi giai ®o¹n hîp nhÊt b¾t ®Çu vµ trong thêi kú sau kho¶ng s¸u th¸ng,mäi cè g¾ng ®îc híng vÒ thö nghiÖm hÖ thèng chñ yÕu ®Çu tiªn, thönghiÖm nµy ®îc tiÕn hµnh cïng víi chñ thÇu phô ë bê biÓn phÝa ®«ng.

Chñ thÇu phô ®îc giao nhiÖm vô ®a mét m¸y bay lªn kh«ng trung,m¸y bay nµy cã thÓ liªn l¹c víi hÖ thèng m¸y tÝnh cña chñ thÇu phô ë bêbiÓn phÝa ®«ng vµ råi hÖ thèng nµy l¹i liªn l¹c víi ®Þa ®iÓm thö nghiÖmchÝnh cña chñ thÇu ë California. NhiÒu chøc n¨ng hÖ thèng c¬ b¶n ®·®îc thö th¸ch trong thö nghiÖm hÖ thèng tèn kÐm ®ã. Khi thêi gian thönghiÖm ®Õn gÇn, mçi thµnh viªn cña ®éi ®· lµm viÖc cùc kú c¨ng th¼ngnh»m ®¶m b¶o cho thö nghiÖm thµnh c«ng. Vµo ngµy chØ ®Þnh cho thönghiÖm, tÊt c¶ nh©n viªn cña dù ¸n ®Õn n¬i lµm viÖc tõ s¸ng sím ®Ó ®¶mb¶o cho thiÕt bÞ ho¹t ®éng ®óng ®¾n. Chñ thÇu phô ë bê biÓn ®«ng chom¸y bay lªn vµ hÖ thèng ho¹t ®éng

Thö nghiÖm ®· thÊt b¹i. Kh«ng chØ thö nghiÖm thÊt b¹i mµ trªn thùc tÕnã ch¼ng bao giê b¾t ®Çu c¶. Lý do lµ kh«ng ai nhí ®Õn viÖc ra lÖnh choçc tuyÕn liªn l¹c tõ c«ng ty ®iÖn tho¹i gi÷a ®iÓm chñ thÇu phô bê biÓn®«ng vµ ®iÓm thö nghiÖm California. Mäi cè g¾ng trong qu¶n lý ®Ó c«ngty ®iÖn tho¹i l¾p ®êng d©y trong ngµy thö nghiÖm ®· thÊt b¹i chØ v×kh«ng ®ñ thêi gian. ThÊt b¹i tæng céng cña thö nghiÖm hÖ thèng ®· tènkÐm nÆng cho chñ thÇu vµ ch¾c h¼n mét sè nhµ qu¶n lý mÊt viÖc cñam×nh.

Giai tho¹i nµy nhÊn m¹nh ®Õn nhiÒu vÊn ®Ò cña viÖc qui ho¹ch vµ lËplÞch dù ¸n. Nh÷ng sai lÇm ®ã cã thÓ x¶y ra v× søc Ðp thêi gian do lËp lÞchkh«ng thùc tiÔn hay v× bè trÝ nh©n viªn kÐm trong ph¹m vi tæ chøc dù ¸n.

Dù ¸n hÇu hÕt lu«n ®îc ph¸t triÓn díi søc Ðp thêi gian. Cã søc Ðp“®¹t ®îc tèc ®é” vµ søc Ðp “cho chóng ta xem çi g× ®ang xÈy ra” vµ tÊtnhiªn cã søc Ðp ®ßi thu ®îc hÖ thèng l¾p ®Æt xong vµ ch¹y. Ch¾c h¼n søcÐp phæ biÕn nhÊt liªn quan ®Õn thêi gian lµ “get that darned bug fixedquickly!”. Lo¹i søc Ðp nµy cã thÓ g©y sù tµn ph¸ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn dù¸n, lµm cho ngêi qu¶n lý dù ¸n t×m çch xoay së nhanh vµ bÈn thØu hayc¾t gi¶m th¼ng thõng. Vµ c¾t gi¶m th¼ng thõng dÉn ®Õn lo¹i sai lÇm tènkÐm ®îc m« t¶ ë trªn.

Ch¬ng nµy bµn ®Õn çc ph¬ng ph¸p chuÈn bÞ lËp lÞch thùc tiÔn mµçc nhµ qu¶n lý dù ¸n vµ ®éi ngò ph¸t triÓn cã thÓ tham gia tho¶ ®¸ng.


172

TÊt nhiªn chuÈn bÞ lªn lÞch thùc tiÔn kh«ng chØ lµ môc tiªu, mµ quanträng lµ cã lÞch ®îc chÊp thuËn. ViÖc cã ®îc sù chÊp thuËn lÞch tho¶d¸ng vµ çc vÊn ®Ò liªn quan còng ®îc bµn ®Õn.

Dï lÞch dù ¸n ®îc chuÈn bÞ tèt thÕ nµo ch¨ng n÷a, th× lÞch còng lµ v«dông nÕu nã kh«ng ®îc thùc hiÖn. §©y lµ tr¸ch nhiÖm cña ngêi qu¶n lýdù ¸n chèng chäi ®îc søc Ðp vµ ®¶m b¶o lµ dù ¸n ®îc ph¸t triÓn métçch trËt tù theo ®óng lÞch. BÊt kÓ khi nµo t×nh huèng thay ®æi, khi ®ãlÞch cña dù ¸n ph¶i theo ®ã ®îc cËp nhËt ®Ó ph¶n ¸nh ®îc t×nh h×nhmíi. LÞch cña dù ¸n lµ mét trong nh÷ng phÇn quan träng nhÊt cña kÕho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n. KÕ ho¹ch kh«ng chØ bao gåm lªn lÞch çc ho¹t®éng ph¸t triÓn mµ cßn lªn lÞch çc nguån vèn cña dù ¸n, ®Æc biÖt lµ conngêi. Ch¬ng nµy bµn ®Õn viÖc lªn lÞch trong bèi c¶nh kÕ ho¹ch ph¸ttriÓn dù ¸n.

9.1 KÕ ho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n.KÕ ho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n lµ mét trong nh÷ng v¨n b¶n hîp thøc ®Çu

tiªn do dù ¸n t¹o ra. Trong v¨n b¶n nµy, ngêi qu¶n lý dù ¸n m« t¶ chitiÕt:

Dù ¸n sÏ ®îc ph¸t triÓn thÕ nµo CÇn cã nh÷ng nguån vèn nµo Nh÷ng nguån vèn ®ã ®îc sö dông ra sao

KÕ ho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n ®¶m b¶o r»ng viÖc ph¸t triÓn cña dù ¸n ®îclªn biÓu râ rµng tríc khi çc ho¹t ®éng ph¸t triÓn chÝnh b¾t ®Çu. NgoµilÞch ph¸t triÓn c¬ b¶n, kÕ ho¹ch cßn ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò nh:

Cung cÊp kÞp thêi thiÕt bÞ vµ c«ng cô cho ngêi s¶n xuÊt khi cÇn®Õn. Cã ®îc ®éi ngò thùc hiÖn çc nhiÖm vô ph¸t triÓn phï hîp víi lÞch. Cung cÊp kÕ ho¹ch ®ét xuÊt ®Ò phßng trêng hîp rñi ro cña dù ¸n

thµnh hiÖn thùc. ChØ ®Þnh nhiÖm vô trong ®éi ngò ph¸t triÓn vµ giao nh÷ng nhiÖm vô

®ã cho çc thµnh viªn ®éi.

Néi dung cña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n cã thÓ thÝch nghi víi qui m«dù ¸n, cã thÓ lµ v¨n b¶n lín hay ®óng chØ vµi trang. B¶ng 9.1 giíi thiÖuph¸c ®å vÒ mét sè chñ ®Ò n»m trong kÕ ho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n.

Kh«ng ph¶i tÊt c¶ chñ ®Ò trong b¶ng 9.1 lµ vËn dông ®îc cho mäi dù¸n. ch¼ng h¹n, nhiÒu dù ¸n kh«ng thÓ qu¶n lý ng©n s¸ch cña chÝnh m×nh.Mét sè tæ chøc l¹i cã quan chøc tµi chÝnh chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý ng©ns¸ch dù ¸n. Giao diÖn víi çc nguån bªn ngoµi lµ mét lÜnh vùc kh¸ckh«ng ¸p dông ®îc cho mäi dù ¸n. ThuËt ng÷ nguån bªn ngoµi bao gåm


173

çc ho¹t ®éng nh giao diÖn víi chñ thÇu phô, ngêi b¸n vµ ®¹i diÖn cñakh¸ch hµng.

B¶ng 9.1 Çc h¹ng môc kÕ ho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n phÇn mÒm.

1) Tæng quan hÖ thèng2) Qu¶n lý ph¸t triÓn phÇn mÒm: Tæ chøc dù ¸n vµ nguån lùc dù ¸n,

Ph¬ng tiÖn ph¸t triÓn, C¬ cÊu tæ chøc dù ¸n, Nh©n sù3) LÞch vµ cét mèc: Ho¹t ®éng theo lÞch, §êng mèc vµ cét mèc, S¬

®å m¹ng ho¹t ®éng, Nguån lùc thµnh tè hÖ thèng, Qu¶n lý ng©n s¸ch:thanh to¸n cét mèc, chi phi ng©n s¸ch chñ yÕu, thñ tôc cho phÐp chi phÝ.

4) Ph©n tÝch rñi ro5) An toµn6) Giao diÖn víi çc nguån bªn ngoµi7) Thñ tôc rµ so¸t l¹i hîp thøc8) Qu¸ tr×nh tiÕn hµnh hiÖu chØnh9) B¸o ço vÒ çc thay ®æi/vÊn ®Ò.10) C«ng nghÖ phÇn mÒm: Tiªu chuÈn vµ thñ tôc, Ph¬ng ph¸p luËn

ph¸t triÓn, Nguån lùc ph¸t triÓn, Nh©n sù - tr×nh ®é vµ chøc tr¸ch11) Thñ tôc thö nghiÖm12) Qu¶n lý cÊu h×nh phÇn mÒm13) B¶o ®¶m chÊt lîng phÇn mÒm.

NhiÒu tiªu chuÈn ®· ®îc t¹o ra cho kÕ ho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n. C¬ cÊuhîp thøc cña n¨m bái kÕ ho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n kh¸c nhau tuú thuéc ëtiªu chuÈn t liÖu hiÖn sö dông ch¼ng h¹n tiªu chuÈn 2167 US DOD cungcÊp kh¶ n¨ng tuú chän m« t¶ çc kÕ ho¹ch thö nghiÖmu qu¶n lý cÊu h×nhvµ ®¶m b¶o chÊt lîng trong ba v¨n b¶n riªng biÖt. Víi nh÷ng dù ¸n lín,kh¶ n¨ng tuú chän ®ã cã thÓ trë thµnh yªu cÇu.

Tiªu chuÈn IEEE 1058.1 m« t¶ çi ®îc coi lµ kÕ ho¹ch qu¶n lý dù ¸nphÇn mÒm chñ yÕu còng y nh kÕ ho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n. Tiªu chuÈn nµyt¬ng hîp nhiÒu víi kÕ ho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n 2167 mÆc dï râ rµng Ýt chitiÕt h¬n. Tiªu chuÈn nµy l¹i còng cung cÊp kh¶ n¨ng tuú chän gép çc kÕho¹ch qu¶n lý cÊu h×nh vµ b¶o ®¶m chÊt lîng hay m« t¶ chóng trong çcv¨n b¶n riªng biÖt.

KÕ ho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n ®îc chuÈn bÞ lµ v¨n b¶n tù lËp theo nghÜanã ®äc ®îc vµ hiÓu ®îc kh«ng cÇn ph¶i xÐt tíi çc v¨n b¶n kh¸c. Do®Êy tæng quan chung cña dù ¸n th«ng thêng ®îc gép trong phÇn ®Çucña v¨n b¶n. TÊt nhiªn tham chiÕu vÒ chi tiÕt phô ph¶i lu«n cã, kÓ c¶ chØdÉn vÒ nh÷ng v¨n b¶n nh hîp ®ång dù ¸n, v¨n b¶n quan niÖm hay ph©ntÝch, nghiªn cøu thÞ trêng.

PhÇn qu¶n lý ph¸t triÓn phÇn mÒm, mµ nã m« t¶ tæ chøc vµ nguån lùcsÏ ®îc sö dông ®Ó ph¸t triÓn s¶n phÈm ph¶i lu«n ®îc tÝnh vµo phÇn


174

qu¶n lý xÐt. Xem çc ph¬ng tiÖn sÏ ®îc tæ chøc thÕ nµo ®Ó hç trî cèg¾ng ph¸t triÓn. §©y lµ mét trong nh÷ng phÇn cung cÊp nhiÒu chi tiÕt cÇn®Ó chuÈn bÞ cèt lâi cña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cô thÓ lÞch ph¸t triÓn. LÞchcung cÊp c©u tr¶ lêi cho hai c©u hái qui ho¹ch c¬ b¶n “çi g×” vµ “khinµo”, trong khi phÇn lín nh÷ng phÇn cßn l¹i ®Ò cËp “nh thÕ nµo”.

ViÖc bµn luËn trong çc phÇn “nh thÕ nµo” cung cÊp th«ng tin vÒ dù¸n sÏ ®îc tæ chøc thÕ nµo, nh÷ng rñi ro sÏ ®îc xö lÝ thÕ nµo, nh÷ng rµso¸t l¹i ®îc tiÕn hµnh thÕ nµo, nh÷ng tiªu chuÈn sÏ ®îc vËn dông thÕnµo, nh÷ng ph¬ng ph¸p luËn ph¸t triÓn nµo sÏ ®îc sö dông vµ s¶nphÈm nµo sÏ ®îc thö nghiÖm.

Th«ng thêng tèt nhÊt lµ ®Ó cho viÖc hoµn thµnh phÇn lÞch (phÇn 3trong b¶ng 9.1) cuèi cïng lÞch tuú thuéc ë hÇu hÕt çc phÇn kh¸c lµ phÇnnh¹y c¶m nhÊt cña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn. Sau khi b¶n dù th¶o ®Çu cña kÕho¹ch ph¸t triÓn ®· s½n sµng lÞch ph¸t triÓn ban ®Çu cã thÓ theo ®ã ®îcchuÈn bÞ. Nh chóng ta sÏ thÊy lÞch theo ®ã ®îc tinh chÕ thªm khi kÕho¹ch ph¸t triÓn ®i qua nh÷ng lÇn lÆp l¹i tuÇn tù

9.2 Ho¹t ®éng vµ cét mèc theo lÞchLÞch ph¸t triÓn cña dù ¸n lµ danh môc çc ho¹t ®éng vµ thêi gian tiªn

liÖu thùc hiÖn cã nhiÒu çch biÓu thÞ lÞch: danh môc ho¹t ®éng biÓu ®å,®å thÞ v.v. Ph¬ng ph¸p th«ng thêng nhÊt cña biÓu diÔn lÞch lµ biÓu ®åm¹ng PERT biÓu ®å GANTT vµ danh môc cét mèc (nh÷ng ph¬ng ph¸pnµy sÏ ®îc m« t¶ sau). Mäi ph¬ng ph¸p biÓu diÔn lÞch chñ yÕu ph¶icung cÊp cïng th«ng tin c¬ b¶n ho¹t ®éng vµ thêi gian thùc hiÖn. Do ®Êybãc ®Çu trong viÖc chuÈn bÞ lÞch lµ x¸c ®Þnh çc ho¹t ®éng dù ¸n. Nhchóng ta ®· thÊy lÞch ph¸t triÓn dù ¸n lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quanträng nhÊt cña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n vµ kÕ ho¹ch nµy ®îc yªu cÇu ënh÷ng giai ®o¹n ®Çu cña dù ¸n. BÊt h¹nh lµ danh môc ®Çy ®ñ çc ho¹t®éng l¹i thêng kh«ng cã ®îc cho ®Õn khi hoµn toµn vµo giai ®o¹n thiÕtkÕ. Do ®Êy phiªn b¶n ban ®Çu cña lÞch dù ¸n thêng b¾t ®Çu víi danhs¸ch ho¹t ®éng møc cao vµ lÞch ban ®Çu nµy tiÕp tôc ®îc tinh chÕ l¹i khicã ®îc nhiÒu th«ng tin h¬n. Ch¬ng 6 cã bµn ®Õn ®Çy ®ñ çc ph¬ngph¸p tinh chÕ danh môc ho¹t ®éng c«ng viÖc.

LÞch ban ®Çu cã thÓ chØ cã nh÷ng pha c¬ b¶n cña chu kú ph¸t triÓnphÇn mÒm (®Æc t¶ yªu cÇu, thiÕt kÕ, thùc hiÖn.v.v.) phiªn b¶n ®Çu nµy cñalÞch thêng ®îc t¹o ra cïng víi dù to¸n ban ®Çu cña dù ¸n tríc khi dù¸n chÝnh thøc ®îc tung ra. Khi cã nhiÒu chi tiÕt h¬n, dù to¸n tèt h¬n®îc x©y dùng vµ lÞch ®îc tinh chÕ h¬n vµ tin cËy h¬n. Dù to¸n dù ¸n®îc bµn chi tiÕt ë ch¬ng 10.

9.2.1 Danh môc ho¹t ®éng theo lÞchNh chóng ta ®· thÊy, viÖc lªn lÞch tríc hÕt dßi hái danh môc çc ho¹t

®éng cña dù ¸n. Danh môc nµy thêng ®îc x©y dùng kÕt hîp víi b¶ngc¬ cÊu ph©n tÝch c«ng viÖc (WBS ). WBS ph©n tÝch mäi ho¹t ®éng cña dù


175

¸n tíi møc thÊp h¬n n÷a gäi lµ çc t¸c nhiÖm. WBS cung cÊp mét ph¬ngph¸p kiÓm tra c«ng viÖc hiÖn nay ®îc ®éi ph¸t triÓn thùc hiÖn vµ ®ÆcbiÖt cã Ých trong viÖc giao nhiÖm vô c«ng viÖc møc thÊp cho nh©n viªn dù¸n. WBS ®îc bµn thªm ë ch¬ng 6.

B¶ng 9.2 Danh môc ho¹t ®éng thÝ dô

SèhiÖuho¹t®éng

Tªnho¹t®éng

M« t¶ Ngµyb¾t ®Çu

NgµykÕt thóc

Phôthuéc

Giaotr¸chnhiÖm

5. TÝchhîp

TÝch hîp phÇncøng vµ phÇnmÒm hÖ thèng

10/01 31/01 5.3 S¬n

5.1 ThiÕt bÞ Mua s¾m thiÕt bÞtÝch hîp

20/01 20/04 5.1 B¶o

5.2 L¾p ®Æt Cung cÊp n¬i l¾p®Æt

1/01 28/01 B×nh

5.3 Quiho¹ch

tÝch hîp

ChuÈn bÞ quiho¹ch tÝch hîp

22/02 20/03 5.1 Kiªn

5.4 Pha 1 Pha tÝch hîp S/Wnguyªn thuû

21/03 22/03 5.4 Kiªn

5.5 Demo 1 Cét mèc tÝch hîpnguyªn thuû

15/03 30/4 5.4 Kiªn

5.6 Pha 2 Pha tÝch hîpS/W-H/W

1/05 /05 5.6,5.5

Kiªn,B¾c

5.7 Demo 2 Cét mèc tÝch hîpS/W-H/W

20/04 31/05 5.6 Kiªn,B¾c

5.8 Pha 3 TÝch hîp hÖthèng trän vÑn

1/06 2/06 5.8,5.7

Kiªn

5.9 Demo3 Cét mèc tÝch hîphÖ thèng trän vÑn

6. ThönghiÖm

Thö nghiÖm hÖthèng anpha,bªta,

chÊp thuËn6.1 §éi thö Thµnh lËp ®éi thö

nghiÖm15/04 30/04 B×nh

6.2 Çc cathö

ChuÈn bÞ çc thñtôc thö vµ çc ca

thö

1/05 31/05 6.1 B×nh,Kim

6.3 ThiÕt bÞAnpha

Mua s¾m thiÕt bÞvÞ trÝ anpha

1/04 30/04 S¬n


176

6.4 L¾p ®Ætanpha

L¾p ®Æt hÖ thèngvÞ trÝ anpha

1/05 15/05 6.3

6.5 ThönghiÖmanpha

Thö nghiÖm hÖthèng chøc n¨ng®µy ®ñ t¹I vÞ trÝ

anpha

15/05 30/06 6.2,6.4

Kim,Kiªn

6.6 L¾p ®Ætbªta

L¾p ®Æt thiÕt bÞanpha t¹i vÞ trÝ

bªta

1/07 5/07 6.5 B¶o

6.7 ThönghiÖm

bªta

Ch¹y hÖ thèngsèng t¹I vÞ trÝ

bªta

6/07 31/07 6.6 Kim,Kiªn

6.8 TRR Rµ so¸t sù s½nsµng thö nghiÖm

cho viÖc thönghiÖm chÊp

thuËn

30/07 31/07 6.7 Kiªn

6.9 ATP ChÊp thuËn thñtôc thö nghiÖm®Ó hoµn tÊt viÖc

ph¸t triÓn hÖthèng

1/08 4/08 6.8 B×nh,Kiªn

6.10 B¸o çothö

nghiÖm

ChuÈn bÞ çc b¸oço thö nghiÖm

ATP

5/08 8/08 6.9 Yªn

B¶ng 9.2 cã thÝ dô vÒ mét phÇn cña danh môc ho¹t ®éng theo lÞch cñadù ¸n. B¶ng nªu hai ho¹t ®éng chñ yÕu hîp nhÊt vµ thö nghiÖm danh môcho¹t ®éng theo lÞch cã chøa th«ng tin sau:

1. Ho¹t ®éng ID. §©y lµ sù nhËn biÕt thËp ph©n cã ý nghÜa t¬ng tùho¹t ®éng phï hîp víi çc ph©n lo¹i bè trÝ c«ng viÖc (coi H×nh 6.6)

2. Tªn ho¹t ®éng. §iÒu nµy t¬ng tù víi nhËn biÕt b»ng sè vµ ®îc södông tham chiÕu ho¹t ®éng thÝch hîp

3. M« t¶. §©y lµ m« t¶ v¾n t¾t ho¹t ®éng4. Ngµy khëi c«ng. §iÒu nµy liªn quan ®Õn ngµy ho¹t ®éng b¾t ®Çu

theo lÞch5. Ngµy hoµn thµnh. §iÒu nµy liªn quan ®Õn ngµy ho¹t ®éng ph¶i

hoµn tÊt theo kÞch6. Çc phô thuéc. §iÒu nµy liªn quan ®Õn çc ho¹t ®éng kh¸c mµ ho¹t

®éng nµy tuú thuéc. Ho¹t ®éng nµy kh«ng thÓ hoµn thµnh cho ®Õn khi çcho¹t ®éng phô thuéc hoµn tÊt.

7. Uû nhiÖm/tr¸ch nhiÖm. §iÒu nµy nhËn biÕt ngêi ®îc giao tr¸chnhiÖm cho ho¹t ®éng ®ã.


177

Mäi ho¹t ®éng dù ¸n theo lÞch lªn danh s¸ch cïng víi th«ng tin trªn ëgiai ®o¹n nµy ®iÒu quan träng lµ ®¶m b¶o çc ho¹t ®éng kh«ng chångchÐo, ®iÒu nµy cã nghi· kh«ng cã 2 ho¹t ®éng møc cao bao gåm cïngho¹t ®«ng møc thÊp. Cuèi cïng danh môc theo lÞch ®îc ph©n lo¹i phïhîp víi ngµy khëi ®éng çc ho¹t ®éng. Thñ tôc nµy cung cÊp h×nh thøcc¬ b¶n nhÊt cña lÞch dù ¸n.

9.2.2. Çc cét mèc vµ ®êng mèc chñ yÕuRâ rµng kh«ng ph¶i mäi ho¹t ®éng cã tÇm quan träng nh nhau. Mét

sè ho¹t ®éng cã ý nghÜa lµ nh÷ng sù kiÖn lín trong chu kú ph¸t triÓn cñadù ¸n. viÖc hoµn thµnh ®Æc t¶ yªu cÇu lµ cét mèc chñ yÕu khi hoµn thµnh®Æc t¶ thiÕt kÕ. Çc sù kiÖn chñ yÕu kh¸c cã thÓ bao gåm viÖc hoµn thµnhmét nguyªn mÉu hay thiÕt lËp hÖ thèng thö nghiÖm bªta ®Çu tiªn. TÊtnhiªn sù kiÖn dù ¸n quan träng nhÊt lµ kÕt thóc dù ¸n, thêng thÓ hiÖn ëviÖc hoµn thµnh çc thö nghiÖm nghiÖm thu. Nh÷ng sù kiÖn quan träng®ã xøng ®¸ng ®îc chó ý ®Æc biÖt vµ ®îc ghi l¹i trong danh s¸ch riªngçc cét mèc dù ¸n chñ yÕu.

Nh÷ng cét mèc dù ¸n chñ yÕu thêng cã thªm ®îc tÇm quan träng donã liªn quan ®Õn çc sù kiÖn kh¸c, nh thanh to¸n ng©n s¸ch ph¸t triÓn.Çc thanh to¸n dù ¸n gi¸ cè ®Þnh thêng liªn quan víi kh¸ch hµng vÒviÖc hoµn tÊt thµnh c«ng mét sè cét mèc ®· tho¶ thuËn. §iÒu nµy t¹o rasøc Ðp ®¸ng kÓ víi ngêi qu¶n lý dù ¸n trong viÖc hoµn thµnh cét mèc®óng h¹n (kh«ng nghi ngê g× nã chÝnh lµ ý ®Þnh cña kh¸ch hµng). Dï sao,çc lÞch gièng nh bÊt cø bé phËn nµo kh¸c cña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn, cÇn®îc cËp nhËt ®Þnh kú vµ thêng lµ v× lîi Ých tèt nhÊt cña dù ¸n trong viÖcsöa ®æi ngµy hoµn tÊt cét mèc. Kh«ng ph¶i lu«n ®îc kh¸ch c«ng nhËnmét sù thËt r»ng ®«i khi kh¸ch hµng ph¶i hµnh ®éng tr¸i víi lîi Ých tètnhÊt cña chÝnh m×nh.

Nh÷ng vÊn ®Ò nµy kh«ng cÇn thiÕt ®îc øng dông cho çc dù ¸n néi békhi kh¸ch hµng vµ ®éi ph¸t triÓn lµ mét phÇn cña cïng mét tæ chøc.Trong nh÷ng trêng hîp ®ã kh¸ch hµng cã thÓ lµ bé phËn tiÕp thÞ hay métnhãm ngêi dïng trong c«ng ty. Nh÷ng thay ®æi vÒ ng©n s¸ch theo ®ã®îc cÊp qu¶n lý chung cho phÐp cã thÓ nh¹y bÐn víi nhu cÇu cña c¶kh¸ch hµng néi bé vµ ®éi ph¸t triÓn dù ¸n. Çc cét mèc ®îc dïng kh«ngchØ lµm ®iÓm thanh to¸n nhng còng ®Ó ®o tiÕn ®é dù ¸n vµ x¸c ®Þnh®êng mèc.

NÕu cét mèc ®îc m« t¶ nh lµ sù kiÖn dù ¸n chñ yÕu th× çc ®êngmèc cã thÓ ®îc m« t¶ lµ cét mèc chñ yÕu. §Þnh nghÜa cña IEEE vÒ tõ®êng mèc cã c©u “®Æc t¶ tho¶ thuËn chÝnh thøc dïng lµm c¬ së cho ph¸ttriÓn sau nµy”. Çc ®êng mèc cã ý nghÜa quan träng trong tiªu chuÈn2167 US DOD cho sù ph¸t triÓn phÇn mÒm, ë ®ã cã nãi ®Õn çc ®iÓm tíih¹n trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn phÇn mÒm lóc mµ çc quyÕt ®Þnh chñ yÕu


178

®îc hoµn thiÖn. Ch¼ng h¹n, 2167 dµnh cè g¾ng ®¸ng kÓ cho çc thñ tôcchÊp thuËn ®èi víi çc ®êng mèc dù ¸n phÇn mÒm.

Thêng ®êng mèc dù ¸n ®Çu tiªn lµ v¨n b¶n ®Æc t¶ yªu cÇu cña hÖthèng ®îc chÊp thuËn, gäi lµ ®êng mèc chøc n¨ng. V¨n b¶n nµy lµ c¬së cho mäi thiÕt kÕ vµ thi c«ng vµ ®Æc biÖt ®ã lµ c¬ së cho thö nghiÖm vµchÊp nhËn hÖ thèng. Do ®Êy nã thêng ®îc coi lµ ®êng mèc dù ¸n quanträng nhÊt. Çc thÝ dô vÒ çc ®êng mèc dù ¸n kh¸c lµ thiÕt kÕ hÖ thèngvµ thêng lµ nguyªn mÉu hÖ thèng nÕu dîc chÊp nhËn lµ c¬ së cho ph¸ttriÓn dù ¸n sau nµy (coi phÇn 8.2.2).

9.3. Çc biÓu ®å GANTTTríc khi cã m¸y tÝnh ra ®êi rÊt nhiÒu, Henry L. Gantt ®· lÊy tªn m×nh

®Æt cho biÓu diÔn ®å thÞ ®¬n gi¶n vµ rÊt cã Ých vÒ lÞch ph¸t triÓn dù ¸n.BiÓu ®å GANTT cho thÊy hÇu hÕt th«ng tin cã trong danh s¸ch ho¹t ®éngcña lÞch theo mét çch dÔ hiÓu h¬n. Th«ng tin theo lÞch dÔ n¾m b¾t vµhiÓu vµ çc ho¹t ®éng cã thÓ so s¸nh dÔ dµng. BiÓu ®å GANTT giópchóng ta nh×n thÊy vµo bÊt cø lóc nµo cã nh÷ng ho¹t ®éng g× h¼n lµ ®angdiÔn ra trong dù ¸n ®ã.

H×nh 9.1 lµ mét thÝ dô ®iÓn h×nh vÒ biÓu ®å GANTT. Çc ký hiÖu ®îcdïng trong biÓu ®å lµ ®îc chÊp nhËn mét çch réng r·i, mÆc dï lµ chóngcha ®îc chuÈn ho¸. Ch¼ng h¹n, mçi tam gi¸c ngîc thêng ®îc dïng®Ó chØmét sù kiÖn ®¸ng kÓ, vÝ nh lµ çc cét mèc.

BiÓu ®å GANTT trong h×nh 9.1 thuyÕt minh çI sù dÔ dµng nhanhchãng nhËn thøc ®îc çc th«ng tin lËp lÞch quan träng. Chóng ta cã thÓtrùc tiÕp thÊy ngay r»ng kh«ng kÓ ®Õn pha b¶o tr×, mäi pha kh¸c ®Òu gèi®Çu nhau, vµ r»ng trong kho¶ng thêi gian tõ th¸ng 11 ®Õn gi÷a th¸ng 12n¨m 1992 th× ba ho¹t ®éng møc cao lµ gèi ®Çu nhau.

Mét biÓu ®å chi tiÕt h¬n còng cã thÓ bao gåm çc tªn cña çc kü sg¾n víi tõng ho¹t ®éng vµ bao gåm çc thiÕt bÞ cÇn thiÕt cho tõng ho¹t®éng mét. Th«ng tin nµy cã thÓ ®îc thªm vµo bªn c¹nh ®êng thêi gianho¹t ®éng trong ®å thÞ ®ã, hoÆc lµ mét b¶ng tham kh¶o lång vµo bªn(t¬ng tù nh danh s¸ch çc cét mèc chñ yÕu trong h×nh 9.1). Mét vµibiÕn thÓ cña biÓu ®å GANTT thùc còng ®· bao gåm kiÓu th«ng tin ®ãtrªn biÓu ®å, nhng chóng cã thÓ g©y ra sù lén xén, mµ nh thÕ l¹i m©uthuÉn víi chÝnh môc tiªu cña biÓu ®å ®ã: lµm cho ngêi ta cã thÓ dÔ dµngnhanh chãng n¾m b¾t çc th«ng tin lÞch tr×nh.

Ph©n tÝch yªu cÇu

ThiÕt kÕ møc cao

ThiÕt kÕ chi tiÕt

SRR

PDR

CDR


179

H×nh 9.1BiÓu ®å GANTT møc cao - lÞch ph¸t triÓn dù ¸n

Mét ®iÒu quan träng lµ còng ph¶i hiÓu biÓu ®å GANTT kh«ng cungcÊp nh÷ng thø g×. Trong mét biÓu ®å GANTT, rÊt khã cung cÊp çc th«ngtin vÒ khèi lîng çc nguån lùc cÇn ®Õn ®Ó hoµn thµnh tõng ho¹t ®éng.Mét sù nhÇm lÉn thêng thÊy lµ ngêi ta kÕt luËn r»ng nÕu 5 kü s ®îctrao tr¸ch nhiÖm tÝch hîp vµ ho¹t ®éng tÝch hîp ®îc b¾t ®Çu kho¶ng gi÷ath¸ng 9 n¨m 1992 vµ kÕt thóc vµo gi÷a th¸ng 1 n¨m 1993 (bèn th¸ng), th×viÖc tÝch hîp ®ßi hái 20 th¸ng c«ng. Sù thËt lµ, viÖc tÝch hîp cã thÓ chØb¾t ®Çu víi 1 kü s, th¸ng thø hai thªm mét kü s n÷a, cßn ba ngêi cßnl¹i ®îc thªm vµo th¸ng thø ba. §éi tÝch hîp sau ®ã l¹i cã thÓ gi¶m cßnba kü s trong th¸ng thø t.

H×nh 9.1 chØ cã b¶y ho¹t ®éng khi cã ®îc thªm chi tiÕt nhiÒu ho¹t®éng møc thÊp h¬n cã thÓ ®îc ®a vµo biÓu ®å khi biÓu ®å cã nhiÒuho¹t ®éng h¬n møc hîp lý cã thÓ ®îc (quyÕt ®Þnh chñ quan) th× çc biÓu®å bæ sung cã thÓ ®îc thªm vµo ch¼ng h¹n ho¹t ®éng thiÕt kÕ cã thÓtr×nh bµy trªn biÓu ®å GANTT riªng biÖt (coi H×nh 9.2).

H×nh 9.2 giíi thiÖu c¶ ho¹t ®éng møc cao vµ møc thÊp. Ch¼ng h¹n,‘tÝch hîp m« h×nh pha I’ cã ba ho¹t ®éng møc thÊp: ‘tÝch hîp phÇn tiÕnhµnh’, “tÝch hîp hÖ ®iÒu hµnh’ vµ ‘tÝch hîp giao diÖn ngêi dïng’. §iÒunµy t¹o ra mét sù nèi kÕt liªn tôc gi÷a biÓu ®å GANTT chi tiÕt (H×nh9.2) vµ biÓu ®å møc cao (H×nh 9.1).

Thi c«ng

TÝch hîp

Thö nghiÖm

B¶o tr×

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6

1992 1993

Çc cét mèc chñ yÕuSRR = Rµ so¸t yªu cÇu phÇn mÒmPDR = Rµ so¸t thiÕt kÕ s¬ khëiCDR = Rµ so¸t thiÕt kÕ tíi h¹nTRR = Rµ so¸t thö nghiÖmATP = Thñ tôc thö nghiÖm chÊp thuËn

TRR

ATP

LËp n¬i tÝch hîp


180

H×nh 9.2BiÓu ®å GANTT chi tiÕt - lÞch tÝch hîp

Nªn nhí lµ mçi thêi kú mét th¸ng trong H×nh 9.2 ®· ®îc ph©n thµnh 4tuÇn. MÆc dÇu kh«ng hoµn toµn chÝnh x¸c ®©y lµ xÊp xØ th«ng thêngcòng sö dông trong dù to¸n (coi ch¬ng 10) vµ ngoµi tÝnh thuËn tiÖn nãcòng t¹o ra mét sè khe hë cho çc ®iÒu chØnh nhá theo lÞch.

Çc biÓu ®å GANTT chi tiÕt t¬ng tù cã thÓ ®îc chuÈn bÞ cho mçimét giai ®o¹n ph¸t triÓn dù ¸n chñ yÕu. Çc ho¹t ®éng kh«ng ph¸t triÓncòng xuÊt hiÖn trªn biÓu ®ã GANTT nh cung cÊp c«ng cô ph¸t triÓn haynghiªn cøu thÞ trêng. §iÒu nµy ®Æc biÖt cã Ých khi mét sè ho¹t ®éng ph¸ttriÓn nµo ®ã tuú thuéc ë çc ho¹t ®éng kh«ng ph¸t triÓn kh¸c nh cungcÊp c«ng cô ph¸t triÓn (thÝ dô bé biªn dÞch cÇn thiÕt ph¶i ®îc hoµn thµnhtríc khi çc ho¹t ®éng thi c«ng cã thÓ b¾t ®Çu. Trêng hîp mµ nh÷ngquan hÖ tuú thuéc nh thÕ cã thÓ bá qua, chóng sÏ thêng xuÊt diÖn ëviÖc rµ so¸t l¹i cña biÓu ®å GANTT. Lo¹i tuú thuéc nµy gi÷a çc ho¹t®éng ®îc tr×nh diÔn tèt nhÊt trong lo¹i biÓu ®å kh¸c, gäi lµ biÓu ®åm¹ng quan hÖ tríc-sau hay biÓu ®å PERT.

9.4. Çc biÓu ®å PERT vµ ®êng tíi h¹n.

TRR

TÝch hîp gi/diÖn ph/cøng

TÝch hîp truyÒn th«ng

T/hîp hÖ thèng ®µy ®ñ

TÝch hîp m¸y chñ

Thö thñ tôc s½n sµng

15/9 10 11 12 1

1992 1993

TÝch hîp m« h×nh pha II

TÝch hîp giao diÖn ng: s/d

TÝch hîp hÖ ®iÒuhµnh

TÝch hîp phÇn tiÕnhµnh

TÝch hîp m« h×nh pha I


181

Giai tho¹i phßng kh«ng liªn quan ë ®Çu ch¬ng nµy cung cÊp thÝ dôtuyÖt vêi vÒ sù lÖ thuéc giòa çc ho¹t ®«ng theo lÞch. Sù tuú thuéc diÔn rakhi mét ho¹t ®éng nµy kh«ng thÓ thùc hiÖn nÕu kh«ng cã mét ho¹t ®éngkh¸c ®· ®îc thùc hiÖn. Kü thuËt ®å thÞ ®îc gäi lµ biÓu ®å quan hÖtríc-sau cã thÓ cung cÊp c©u tr¶ lêi cho hai trong çc vÊn ®Ò liªn quantrong giai tho¹i nµy: nhu cÇu nhËn ra çc tuú thuéc vµ nhu cÇu ®¶m b¶otr¸ch nhiÖm nµy ®èi víi mçi nhiÖm vô ®· ®îc giao.

Kü thuËt rµ so¸t l¹i vµ ®¸nh gi¸ ch¬ng tr×nh (PERT)46 sö dông m¹ngquan hÖ tríc-sau ®Ó lËp kÕ ho¹ch çc ho¹t ®éng dù ¸n vµ khèng chÕ sùthùc hiÖn chóng mét çch hiÖu qu¶. Gièng nh biÓu ®å GANTT cã nhiÒulo¹i biÕn thÓ cña biÓu ®å PERT. Kü thuËt PERT qui íc c¬ b¶n m« t¶mét m¹ng víi çc node (mÊu) lµ çc sù kiÖn vµ çc cung nèi lµ çc ho¹t®éng.

Mçi ho¹t ®éng liªn kÕt víi hai sù kiÖn liªn quan ®Çu vµ cuèi. Node kÕtthóc cña mét ho¹t ®éng cã thÓ trïng víi node ®Çu ho¹t ®éng thø hai, khimµ sù thùc hiÖn cña ho¹t ®éng thø hai tuú thuéc ë sù thùc hiÖn cña hoµnthµnh cña ho¹t ®éng thø nhÊt. §iÒu nµy cã nghÜa mét ho¹t ®éng chØ cãthÓ ®îc thùc hiÖn khi mäi ho¹t ®éng kh¸c kÕt thóc ë node khëi ®iÓm cñachóng ®· ®îc hoµn thµnh.

H×nh 9.3 cho thÊy mét thÝ dô cña biÓu ®å m¹ng PERT biÓu thÞ dßngho¹t ®éng cña dù ¸n tõ node khëi ®iÓm tíi node kÕt thóc. Mçi sù kiÖn®îc biÓu thÞ b»ng mét vßng trßn cã ®¸nh sè m¹ng b¾t ®Çu b»ng sù kiÖnkhëi ®iÓm, gäi lµ node nguån vµ kÕt thóc b»ng sù kiÖn kÕt thóc gäi lµnode ch×m. Mçi ®êng liªn kÕt biÓu thÞ mét ho¹t ®éng dù ¸n. Ho¹t ®éngAi,j m« t¶ ho¹t ®éng b¾t ®Çu víi sù kiÖn i vµ kÕt thóc ë sù kiÖn j. Thuéc sèDi,j biÓu thÞ lîng thêi gian tr«i theo lÞch, gi÷a khëi ®Çu vµ kÕt thóc cñaho¹t ®éng Ai,j.

Mét khÝa c¹nh quan träng cña ph¬ng ph¸p biÓu ®å PERT lµ quanniÖm çc ho¹t ®éng song hµnh. Mçi node sù kiÖn b¾t nh¸nh vµo mét sèho¹t ®éng cã thÓ thùc hiÖn song hµnh. Trong h×nh 9.3 çc ho¹t ®éng A1,2 ,A1,3 vµ A1,4 cã thÓ thùc hiÖn song hµnh. Dï sao mçi mét ho¹t ®éng AS,1 vµA10,E kh«ng thÓ thùc hiÖn song song víi bÊt cø ho¹t ®éng nµo kh¸c.Chóng ta còng cã thÓ thÊy ë biÓu ®å lµ ho¹t ®éng A3,6 cã thÓ thùc hiÖnsong song víi ho¹t ®éng A5,8 hay ho¹t ®éng A8,10 nhng kh«ng víi c¶ hai.T¬ng tù, ë mét thêi ®iÓm ®· cho nµo ®ã ho¹t ®éng A3,6 cã thÓ thùc hiÖnsong song víi chØ mét trong ba ho¹t ®éng A1,4 , A4,7 vµ A7,9.

46 Mét m« t¶ chi tiÕt vµ chÝnh x¸c cña kü thuËt PERT xuÊt hiÖn trong Gillett (1976)

2 5AS,1

DS,1 AS,1

DS,1


182

H×nh 9.3Mét biÓu ®å PERT ®iÓn h×nh

H×nh 9.4Mét biÓu ®å PERT cã chØ ra ®êng tíi h¹n

H×nh 9.4 lµ mét thÝ dô cña biÓu ®å PERT bao gåm nhiÒu thuéc tÝnhthêi h¹n b»ng sè chóng ta cã thÓ thÊy ë biÓu ®å lµ ho¹t ®éng A5,1 ®îc lËplÞch ®Ó tiÕp tôc trong 5 d¬n vÞ thêi gian (cã thÓ lµ tuÇn) khi lÞch cÇn ®îcrót ng¾n çc gi¸ trÞ thêi h¹n ®ã cã thÓ rÊt cã Ých cho ngêi qu¶n lý dù ¸n

AS,1

DS,1

AS,1

DS,1

AS,1

DS,1

AS,1

DS,1

S

8

4 7

E

9

631

AS,1

DS,1 AS,1

DS,1AS,1

DS,1

AS,1

DS,1

AS,1

DS,1

AS,1

DS,1

AS,1

DS,1

AS,1

DS,1

Ai,j = Ho¹t ®éng b¾t ®Çu t¹i node i vµ kÕt thóc t¹i node j.Di,j = Thêi gian cña ho¹t ®éng Ai,j

AS,1

3

AS,1

5

AS,1

4

AS,1

12

AS,1

6AS,1

2

AS,1

12

AS,1

8AS,1

5

AS,1

3

AS,1

10AS,1

6

AS,1

6AS,1

11

S

2 5

8

4 7

E10

9

631

Ai,j = Ho¹t ®éng b¾t ®Çu t¹i node I vµ kÕt thóc t¹i node j.Di,j = Thêi gian cña ho¹t ®éng Ai,j


183

gi¸ trÞ thêi h¹n cã thÓ gióp ®Þnh vÞ lÜnh vùc mµ cè g¾ng bæ sung ®îc tètnhÊt.

9.4.1.Con ®êng tíi h¹n.Khñng ho¶ng cña çc lÞch ph¸t triÓn dù ¸n lµ phæ biÕn mµ nh÷ng nhµ

qu¶n lý dù ¸n ph¶i tiªn liÖu.Nh÷ng dù ¸n lín cã nhiÒu phÇn liªn quantrong viÖc lªn lÞch nh qu¶n lý tËp ®oµn, kh¸ch hµng chñ thÇu phô, ngêib¸n, ngêi dïng, bé phËn tiÕp thÞv.v. Mét trong nh÷ng khñng ho¶ngthêng gÆp nhÊt lµ vÒ nhu cÇu rót ng¾n lÞch. Mét sai lÇm chung vÒ phÝangêi qu¶n lý dù ¸n lµ cho r»ng bÊt cø mét cè g¾ng phô còng sÏ rót ng¾n®îc lÞch. Dï sao trong mét sè trêng hîp nh÷ng ho¹t ®éng rót ng¾n sÏtuyÖt ®èi kh«ng t¸c ®éng g× ®Õn thêi h¹n tæng thÓ cña lÞch.

Nh»m xem xÐt hiÖn tîng nµy tríc hÕt chóng ta ph¶i hiÓu lµ trongmäi m¹ng kh«ng tÇm thêng cã nhiÒu ®êng chuyÓn tin node nguån tíinode ch×m. ch¼ng h¹n trong h×nh 9.4 con ®êng kh¶ dÜ ch¹y tõ node S tíi1 tíi 3 tíi 6 tíi 9 tíi 10 tíi E. Mét con ®êng kh¶ dÜ kh¸c ch¹y tõ nót Stíi 1 tíi 2 tíi 5 tíi 8 tíi 10 tíi E. Mçi con ®êng cã thÓ ®îc ®Æc trngb»ng con sè biÓu thÞ tæng thêi h¹n cña con ®êng,®îc tÝnh b»ng çch lÊytæng sè çc thêi h¹n cho mäi ho¹t ®éng däc con ®êng.

B¶ng 9.3 cã danh môc mäi con ®êng kh¶ dÜ tõ nót S tíi nót E trongbiÓu ®å PERT ë h×nh 9.4 cïng víi ®é dµi cña mçi con ®êng. Con ®êng2 lµ dµi nhÊt, 52 tuÇn. Con ®êng dµi nhÊt ®îc coi lµ con ®êng tíi h¹nx¸c ®Þnh thêi h¹n cña dù ¸n.

Khi rót ng¾n thêi h¹n ho¹t ®éng cña mét ho¹t ®éng däc con ®êng tíih¹n, thêng chóng ta cã thÓ rót ng¾n ®îc thêi h¹n cña toµn dù ¸n. cã Ýttrêng hîp th¸i cùc mµ ®iÒu nµy sÏ kh«ng diÔn ra chñ yÕu khi cã hai con®êng tíi h¹n. Dï sao cã mét ®iÒu lµ ch¾c ch¾n rót ng¾n ho¹t ®éng kh«ngcã trªn con ®êng tíi h¹n sÏ kh«ng rót ng¾n ®îc chiÒu dµi cña toµn bédù ¸n.

B¶ng 9.3 Mäi con ®êng kh¶ dÜ tõ S tíi E (c¨n cø ë H×nh 9.4)

Con ®êng §é dµi Con ®êng tíi h¹n1. S.1.2.5.8.10.E 412. S. 1.3.5.8.10.E 523. S. 2.3.6.9.10.E 304. S. 1.4.7.9.10.E 34

9.4.2. Khèi ch¬ng tr×nh vµ n©ng cao PERT.Mét sè phiªn b¶n n©ng cao cña biÓu ®å PERT hç trî çc ho¹t ®éng lËp

kÕ ho¹ch phô nh bè trÝ nh©n lùc, ph©n bè nguån lùc vµ ph©n tÝch chi phÝ.Khi ®ã biÓu ®å nµy cã thÓ thu hót chó ý vµo nh÷ng t×nh huèng mµ nh©nlùc ®îc bè trÝ nhiÒu tr¸ch nhiÖm h¬n lµ nh÷ng thø hä cã thÓ tiÕn hµnhhoÆc ë n¬i mµ çc yªu cÇu cã tranh chÊp nguån lùc.


184

Mét øng dông lý thó cña PERT ®îc gäi lµ biÓu diÔn ®å thÞ dßng ch¶ymµ Riggs vµ Jones (1990) x©y dùng sö dông m¹ng quan hÖ tríc-sauhoµn thiÖn ph©n tÝch chi phÝ chu kú vßng ®êi cña dù ¸n. Kü thuËt biÓu ®ådßng ch¶y ph©n tÝch chi phÝ dù ¸n dùa trªn quan hÖ gi÷a lîng, gi¸ ®¬nvÞ, biÕn sè thêi gian, chi phÝ nh©n lùc vµ häc tËp v.v. tÊt c¶ ®Òu ®îc biÓuthÞ trªn biÓu ®å lo¹i PERT.

Kü thuËt biÓu diÔn b»ng biÓu ®å dßng ch¶y ®Æt mét lîng th«ng tin®¸ng kÓ vµo biÓu ®å m¹ng. Th«ng tin nµy ®øng nh th«ng tin c¬ b¶nPERT ph¶i ®îc thêng xuyªn cËp nhËt. Mét thay ®æi nhá cho biÓu ®åPERT réng lín cã thÓ ®ßi hái vÏ lo¹i toµn bé biÓu ®å vµ tÝnh to¸n l¹i con®êng tíi h¹n. Sù tÎ nh¹t x¶y ra kh«ng thóc ®¶y thªm hµo høng trongviÖc gi÷ cho biÓu ®å cËp nhËt. V× lý do ®ã nhiÒu tiÖn Ých PERT m¸y tÝnhho¸ ®· h×nh thµnh.

Khèi ch¬ng tr×nh phÇn mÒm PERT ®· cã t¸c dông trong nhiÒu n¨mnay råi, nhng chØ trong vµi n¨m qua th× khèi ch¬ng tr×nh PERT chuyªnnghiÖp tèt míi dïng ®îc trªn m¸y tÝnh ç nh©n vµ çc m¸y tÝnh nhákh¸c. Nh÷ng khèi ch¬ng tr×nh ®ã ®· lµm cho viÖc chuÈn bÞ çc biÓu ®åPERT bít tÎ nh¹t nhiÒu vµ còng ®¸p øng ®îc çc ®Æc ®iÓm phô nh çcbé ph©n tÝch kÕ ho¹ch trong viÖc bè trÝ ho¹t ®éng, kÞch b¶n “what if” vµph©n bè nguån lùc. Nh÷ng tiÖn Ých m¸y tÝnh ®· ®îc ra ®êi ®Ó hoµn thiÖnph©n tÝch, biÓu diÔn b»ng biÓu ®å dßng ch¶y t¹o ra nh÷ng chi phÝ theolÞch cho çc ho¹t ®éng dù ¸n chñ yÕu47. Çc tiÖn Ých nµy ®· tá ra v« gi¸cho çc nhµ qu¶n lý dù ¸n vµ gi¶i phãng nhµ qu¶n lý khái c«ng viÖc bµngÊy c¨m côi, t¹o cho hä cã nhiÒu thêi gian h¬n ®Ó qu¶n lý tÝch cùc dù ¸n.

9.5. Nh©n viªn lËp lÞchPhÇn nµy dµnh cho khÝa c¹nh lËp lÞch bé m¸y vµ qu¶n lý nh©n lùc.

§éng c¬ vµ qu¶n lý con ngêi ®îc bµn ®Õn ë ch¬ng 5.VÒ c¬ b¶n, ®éi ph¸t triÓn lµ nguån lùc ®óng y nh thiÕt bÞ ph¸t triÓn lµ

nguån lùc. Dï sao lËp lÞch nh©n lùc kh«ng nh lËp lÞch thiÕt bÞ, nguån lùcdù ¸n quan träng nhÊt cña ngêi qu¶n lý dù ¸n lµ ®éi ph¸t triÓn vµ do ®ãcÇn quan t©m ®Æc biÖt tíi viÖc lËp lÞch çc ho¹t ®éng cña çc thµnh viªntrong ®éi. Khi sè lîng çc ho¹t ®éng cña dù ¸n thay ®æi th× qui m« cña®éi ph¸t triÓn còng thay ®æi trong suèt vßng ®êi ph¸t triÓn cña dù ¸n. C¬cÊu tæ chøc cña ®éi trë nªn quan träng h¬n khi qui m« cña ®éi t¨ng.

9.5.1. Qui m« ®éi ph¸t triÓn.Qui m« ®éi ph¸t triÓn chÞu ¶nh hëng kh«ng chØ ë sè l¬ng mµ cßn ë

cêng ®é hp¹t ®éng. Mét sè ho¹t ®éng lµ khÈn tr¬ng lóc khëi ®Çu dù ¸nvµ suy tho¸i vµo lóc kÕt thóc vµ ngîc l¹i. Ch¼ng h¹n viÖc quy ho¹ch ®ái

47Riggs vµ Jones (1990) trong tham luËn cña m×nh vÒ ph©n tÝch chi phÝ dù ¸n m« t¶

ch¬ng tr×nh vi t×nh vÒ kü thuËt ph©n tÝch chi phi kinh tÕ b»ng ®å thÞ (GECAT) çc khèich¬ng trinh m¸y tÝnh kh¸c ®îc bµn ®Õn trong Tahvanainen vµ Smolander (1990).


185

hái nguån nh©n lùc nhiÒu h¬n ë lóc khëi ®Çu dù ¸n vµ Ýt h¬n lóc kÕt thóctrong khi ®ã kiÓm tra cÊu h×nh ®ái hái Ýt h¬n ë lóc ®Çu vµ nhiÒu h¬n ë lóccuèi.

LËp kÕ ho¹ch

KiÓm tra

Yªu cÇu ThiÕt kÕ Thùc thi TÝch hîp Thö nghiÖm

H×nh 9.5Chøng minh mèi quan hÖ gi÷a quy ho¹ch vµ kiÓm tra

H×nh 9.5 chøng minh mèi quan hÖ gi÷a qui ho¹ch vµ kiÓm tra khicêng ®é quy ho¹ch gi¶m sÏ cÇn Ýt ngêi h¬n cho ho¹t ®éng nµy. T¬ngtù khi cêng ®é kiÓm tra t¨ng sÏ cÇn nhiÒu ngêi h¬n cho nh÷ng ho¹t®éng nh thö nghiÖm, b¶o ®¶m chÊt lîng vµ qu¶n lý cÊu h×nh.

Qui m« ®éi thêng biÕn thiªn øng theo víi ph©n bè chuÈn h×nhchu«ng. §iÒu nµy ®îc chØ ra ë h×nh 9.6 (a) m« t¶ ®éi ph¸t triÓn nhá lóckhëi ®Çu dù ¸n, ®éi ph¸t triÓn lín trong nh÷ng giai ®o¹n gi÷a dù ¸n vµ råil¹i ®éi nhá vµo cuèi dù ¸n.

ë hai ®Çu cña chu kú ph¸t triÓn khi qui m« ®éi lµ nhá, nhiÒu nh÷ngchøc n¨ng tæ chøc lµ kh«ng cÇn thiÕt. Trong nhiÒu trêng hîp çc c¬ cÊu®éi chØ trë nªn cÇn thiÕt vµo cuèi giai ®o¹n yªu cÇu.Khi dù ¸n gÇn hoµnthµnh çc ®éi cã thÓ ®îc gi¶i thÓ vµ mét hay hai thµnh viªn ®éi cã thÓ®¶m nhËn tr¸ch nhiÖm cho c«ng viÖc ph¸t triÓn cña toµn ®éi.

Trong vµi trêng hîp h×nh 9.6 (a) cã thÓ kh«ng biÓu thÞ lËp lÞch cña ®éiph¸t triÓn ®ñ chÝnh x¸c. H×nh 9.6 (b) cho thÊy ®êng cong lÖch kh«ngc©n xøng t¬ng tù ph©n bè thêng m« t¶ tØ suÊt nh©n sù chËm h¬n lóckhëi ®Çu dù ¸n vµ qui m« nh©n sù suy gi¶m nhanh vµo lóc cuèi. §iÒunµy th«ng thêng ®iÓn h×nh cña çc dù ¸n phøc t¹p khi çc giai ®o¹n hîpnhÊt vµ thö nghiÖm ®ßi hái cè g¾ng lín. Trªn thùc tÕ, ®êng biÓu diÔnlÖch nãi chung tiªu biÓu cho lËp lÞch ®éi ngò h¬n ®êng biÓu diÔn chuÈnmÆc dï møc ®é nghiªng cña ®êng biÓu diÔn thay ®æi.

M


186

T0 tm te

(a)Trôc tung lµ qui m« ®éi ph¸t triÓn, M lµ qui m« tèi ®a, T0 lµ khëi ®Çu dù ¸n,tm lµ ®iÓm nh©n sù tèi ®a, te lµ kÕt thóc dù ¸n.

M

T0 tm te

(b)H×nh 9.6

Ph©n bè qui m« ®éi ph¸t triÓn (a) b×nh thêng (b) lÖch

M


187

T0 tm te B¶o tr×

Trôc tung lµ qui m« ®éi ph¸t triÓn, M lµ qui m« tèi ®a, T0 lµ khëi ®Çu dù ¸n,tm lµ ®iÓm nh©n sù tèi ®a, te lµ kÕt thóc dù ¸n.

H×nh 9.7Ph©n bè qui m« ®éi, kÓ c¶ b¶o tr×

Çch mµ giai ®o¹n b¶o tr× ®îc xÐt ®Õn t¸c ®éng ®Õn ®êng cong nh©nsù. ®êng cong nh©n sù sÏ tr«ng kh¸c ®i nÕu giai ®o¹n b¶o tr× ®îc coinh bé phËn cña chu kú ph¸t triÓn. §êng biÓu diÔn h×nh thµnh nh trongh×nh 9.7 cã gãc h¬i ®i xuèng tiÕp tôc suèt giai ®o¹n b¶o tr×.

H×nh 9.8 m« t¶ chøc n¨ng ph©n bè qui m« ®éi ngò kh¶ dÜ trong mét dù¸n cì võa víi qui m« ®éi ngò tèi ®a lµ 18. Lóc ®Çu víi qui m« ®éi lµ ba,kiÓm tra cÊu h×nh vµ ®¶m b¶o chÊt lîng sÏ do ngêi qu¶n lý dù ¸n tiÕnhµnh, Khi ®éi t¨ng lªn t¸m, nh÷ng tr¸ch nhiÖm ®ã sÏ ®îc giao cho métthµnh viªn ®éi còng cã thÓ hoµn thµnh çc nhiÖm vô kh¸c48. Khi ®éi t¨nglªn 12 sÏ cÇn mét kü s khèng chÕ cÊu h×nh vµ mét kü s ®¶m b¶o chÊtlîng Ýt ra nöa thêi gian khi ®éi t¨ng ®Õn qui m« cao ®iÓm hai kü sù nµysÏ ph¶i yªu cÇu lµm trän thêi gian.

Qui m« ®éi ®îc x¸c ®Þnh bëi tæng sè ngêi ®îc uû th¸c vµo dù ¸n.Dï sao khi lËp lÞch qui m« ®éi. ViÖc bè trÝ 2 ngêi mçi ngêi cho nöaphÇn uû th¸c trän ngµy kh«ng nhÊt thiÕt b»ng viÖc uû th¸c mét ngêi tränngµy. Trong nh÷ng trêng hîp ®ã nh b¶o ®¶m chÊt lîng hay kiÓm tracÊu h×nh, chi phÝ cho dù ¸n vÒ uû th¸c nh÷ng ho¹t ®éng ®ã cã thÓ ®îcgi¶m khi chia nh÷ng chøc n¨ng ®ã víi çc dù ¸n kh¸c. §iÒu nµy ®Æc biÖt®óng víi çc dù ¸n nhá.Thö nghiÖm lµ mét thÝ dô kh¸c cña nguån nh©nlùc chia xÎ gi÷a çc dù ¸n, NhiÒu tæ chøc cã mét ®éi thö nghiÖm ®éc lËpkh«ng trùc tiÕp lµ mét bé phËn cña ®éi dù ¸n, §éi thö nghiÖm ®éc lËp trëthµnh tham gia vµo dù ¸n chñ yÕu vµo cuèi chu kú ph¸t triÓn (mÆc dï métsè ho¹t ®éng thö nghiÖm tiÕn hµnh sím h¬n nhiÒu). Nh÷ng ®éi nh thÕ

48Kh«ng ph¶i bao giê còng cã thÓ giao çc ho¹t ®éng kiÓm tra cÊu h×nh vµ b¶o ®¶m chÊt

lîng cho çc thµnh viªn ®éi ph¸t triÓn kh¸c v× nh÷ng ho¹t ®éng nµy ®ßi hái kü n¨ng vµ kiÕnthøc ®Æc trng ch¼ng h¹n tiªu chuÈn ANSI/IEEE 730 khuyªn cã ch¬ng tr×nh b¶o ®¶m chÊtlîng thùc sù cho çc dù ¸n phÇn mÒm. T¬ng tù tiªu chuÈn 820 ANSI/IEEE x¸c ®Þnhch¬ng tr×nh qu¶n lý cÊu h×nh ®¸ng kÓ.


188

cã thÓ chuyÓn tõ dù ¸n nµy sang dù ¸n kh¸c miÔn lµ çc ho¹t ®éng thönghiÖm ®· ®îc lËp lÞch thÝch hîp.

18 TÝch hîp

16 Thi c«ng

14ThiÕt kÕ

12 Thö nghiÖm10

Yªu cÇu8

6

4 ThiÕt lËp dù ¸nKÕt thóc dù ¸n

2

H×nh 9.8ThÝ dô vÒ qui m« ®éi ph¸t triÓn

9.5.2. Kü n¨ng vµ kinh nghiÖmViÖc lËp lÞch nh©n lùc kh«ng chÝnh chØ lµ trêng hîp bè trÝ sè ngêi

vµo mçi giai ®o¹n cña dù ¸n. Nh÷ng kü n¨ng ®Æc trng ®îc yªu cÇu chomçi ho¹t ®éng vµ nh÷ng ngêi chuyªn m«n cã kinh nghiÖm thÝch hîpph¶i ®îc uû th¸c nhiÖm vô cho nh÷ng ho¹t ®éng ®ã. B¶ng 9.4 cho danhmôc mét sè çc h¹ng nh©n lùc cÇn cho mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn cña dù¸n. Kh«ng ph¶i mäi dù ¸n yªu cÇu mäi h¹ng nh©n lùc nh trong truênghîp nh÷ng dù ¸n nhá khi hai hay nhiÒu c¬ng vÞ cña dù ¸n cã thÓ do métngêi ®¶m nhËn.

B¶ng 9.4 ph©n lo¹i çc c¬ng vÞ dù ¸n phÇn mÒm

Ph©n lo¹i C¬ng vÞ dù ¸nNhµ qu¶n lý Qu¶n lý dù ¸n, §éi trëng, Kü s hÖ thèngQu¶n trÞ viªn Th ký, Trî lý hµnh chÝnhKhèng chÕ cÊu h×nh Nhµ qu¶n lý cÊu h×nh, Ngêi khèng chÕ cÊu h×nhB¶o ®¶m chÊt lîng Qu¶n lý chÊt lîng, Kü s qu¶n lý chÊt lîngPh©n tÝch vµ thiÕt kÕ Ph©n tÝch hÖ thèng, Kü s thiÕt kÕNgêi lËp m· LËp tr×nh viªnNgêi viÕt tµi liÖu

kü thuËtNgêi viÕt t liÖu, Ngêi biªn tËp

Ngêi thö nghiÖm §éi thö nghiÖm ®éc lËp, Ngêi ph¸t triÓn çc cathö nghiÖm.


189

MÆc dï b¶ng 9.4 xÐt ®Õn çc c¬ng vÞ nghÒ nghiÖp kh¸c nhau ®ßi háichuyªn m«n kh¸c nhau lu«n cã lîi thÕ khi çc tr×nh ®é chuyªn m«n cñathµnh viªn ®éi ®îc mÒm máng. Nh thÕ cã thÓ bè trÝ l¹i çc thµnh viªn®éi trong dù ¸n, do ®ã tiÕt kiÖm ®îc chi phÝ con ®êng biÓu diÔn häc tËpthêng cÇn thiÕt ®Ó lËp lÞch cho nh÷ng thµnh viªn ®éi míi.

Ho¹t ®éng cña ®êng biÓu diÔn häc tËp thêng bÞ xao l·ng. ViÖc lµmquen dù ¸n ®èi víi çc thµnh viªn míi kh«ng chØ lµ truêng hîp duy nhÊtkhi cã chi phÝ cña ®êng biÓu diÔn häc tËp. §µo t¹o còng lµ yÕu tè quanträng ph¶i ®îc lËp lÞch. Dï sao kh«ng ph¶i mäi nhu cÇu ®µo t¹o ®Ò cãthÓ biÕt ngay ®îc trong nh÷ng giai ®o¹n ®Çu cña dù ¸n. Nh÷ng yªu cÇu®µo t¹o trë nªn râ rÖt khi cã çc qui ®Þnh liªn quan ®Õn m«i trêng ph¸ttriÓn (nh ng«n ng÷ lËp tr×nh, çc m¸y tÝnh ®Ó ph¸t triÓn v.v.) vµ khi çcthµnh viªn ®éi ®îc lùa chän vµ kü n¨ng cïng kinh nghiÖm cña hä ®îcbiÕt.

Cã nhiÒu vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc lËp lÞch nh©n lùc. Kinh nghiÖm vµkü n¨ng cña thµnh viªn kh«ng lµ nh÷ng ®é ®o tin cËy vÒ sù hoµn thiÖntr«ng ®îi. ViÖc lËp lÞch çc kü s c¨n cø ë nh÷ng ®øc tÝnh gi¶ ®Þnh ®o®îc ®· tõ l©u lµ mét ®Ò tµi tranh c·i. Sackman vµ céng sù vµo ®Çu nh÷ngn¨m 1968 cã b¸o ço vÒ çc tÝnh ®a d¹ng b¶n chÊt trong viÖc hoµn thµnhc«ng viÖc cña ngêi lËp tr×nh phÇn mÒm vµ ®îc trao ®æi thªm ë ch¬ng5 vµ ch¬ng 10.

9.5.3. Th¸ng c«ngNguån gèc sai lÇm phæ biÕn kh¸c khi lËp lÞch nh©n lùc lµ sù kh¸c nhau

trong çch mµ tõ “man month” (hay nh b©y giê ®îc gäi lµ workmonth)®îc dïng. NÕu ngêi qu¶n lý dù ¸n tÝnh to¸n r»ng mét ho¹t ®éng ®·®îc lËp lÞch ®ßi hái s¸u th¸ng lµm viÖc ®Ó hoµn thµnh, th× ph¶i ch¨ng®iÒu ®ã cã nghÜa lµ mét kü s thÝch hîp ®îc bè trÝ lµm viÖc trong 6th¸ng th× ho¹t ®éng ®ã cã thÓ hoµn thµnh trong s¸u th¸ng?

Ph¶i! c©u tr¶ lêi . . . lµ “cã thÓ”. Trong nhiÒu trêng hîp, ho¹t ®éng ®ãkh«ng thÓ hoµn thµnh trong 6 th¸ng v× mét ngêi Ýt khi cã ®îc 6 th¸nglµm viÖc trong thêi h¹n lÞch 6 th¸ng. Con ngêi ph¶i nghØ hÌ, hä tæ chøcnghØ lÔ vµ ®«i khi hä èm. Nãi chung con ngêi cã kho¶ng 8 vµ 10 th¸nglµm viÖc trong mét thêi kú 12 th¸ng. §iÒu nµy ph¶i xÐt ®Õn khi chuÈn bÞlÞch tr×nh.

Khi nh÷ng ngêi qu¶n lý dù ¸n b¸o ço cÊp trªn lµ dù ¸n sÏ ®ßi hái®Çu t trong 6 n¨m hä ph¶i biÕt râ vÒ lo¹i n¨m nµo hä nãi. §iÒu ®ã lµ 6n¨m lÞch cã nghÜa dù ¸n chØ cã thÓ hoµn thµnh 6 n¨m kÓ tõ ngµy khëic«ng? Hay ®ã lµ 6 n¨m lµm viÖc cã nghÜa cã 72 th¸ng lµm viÖc ®Ó hoµnthµnh cã thÓ ®îc chia cho sè nh©n lùc? hay ®ã thùc ra lµ 48 th¸ng c«ngvíi phô thªm nghØ hÌ, nghØ lÔ, nghØ èm ?

Còng vËy cã mét sè nh©n lùc tèi ®a cã thÓ ®îc bè trÝ cho dù ¸n 365kü s kh«ng thÓ hoµn thµnh dù ¸n mét n¨m trong 1 ngµy vµ còng 9 phôn÷ kh«ng thÓ cã hµi nhi trong 1 th¸ng. Mét sè dù ¸n ph¶i mÊt mét lîng


190

thêi gian bÊt kÓ cã bao nhiªu ngêi ®îc bè trÝ. Do ®ã ý nghÜa cña thêih¹n dù ¸n còng nh thêi h¹n cña mçi ho¹t ®éng chñ yÕu ph¶i ®îc hiÓurâ rµng vµ tr×nh bµy nh bé phËn cña lËp lÞch. LËp lÞch ph¶i tÝnh ®Õn c¶t×nh tr¹ng v« tr¸ch nhiÖm, chi phÝ hµnh chÝnh (th¶o luËn häp hµnh vµ c¶nãi chuyÖn kh«ng ®©u) vµ ph¶i gi¶i thÝch nh÷ng ho¹t ®éng nµo kh«ng thÓrót ng¾n vµ ho¹t ®éng nµo cã thÓ.

Gi¶m thêi h¹n cña ho¹t ®éng cã çi gi¸ cña nã. Thªm nhiÒu ngêi vµodù ¸n nµy sinh thªm tæng phÝ. NÕu n¨m ngêi cã thÓ ph¸t triÓn dù ¸ntrong 2 n¨m ®iÒu ®ã kh«ng ph¶i lµ 10 ngêi cã thÓ ph¸t triÓn dù ¸n trong1 n¨m. §iÒu nµy lµ do liªn l¹c phô gi÷a çc thµnh viªn cÇn nhiÒu cuéchäp h¬n, nhiÒu phèi hîp h¬n, nhiÒu qu¶n lý vµ qu¶n trÞ h¬n. Vµ tÊt nhiªn,ngêi ta kh«ng thÓ tiÕp tôc gi¶m thêi h¹n ho¹t ®éng b»ng çch bè trÝthªm nhiÒu nhiÒu ngêi vµo dù ¸n. LuËt ph¶n håi gi¶m dÇn cã hiÖu häckhi bè trÝ con ngêi vµo mét dù ¸n vµ ë ®iÓm nµo ®ã con ngêi b¾t ®Çu ®itheo con ®êng cña nhau. §ãng gãp sè kh«ng vµ thËm chÝ c¶ sè ©m ®óngra cã thÓ ®¹t ®Õn nhanh h¬n khi mµ mét dù ¸n ®i vµo ph¸t triÓn tèt vµ®êng biÓu diÔn häc tËp trë nªn dµi vµ tèn kÐm.

9.6. lËp lÞch çc Nguån lùcPhÇn tríc ®©y ®· bµn ®Õn viÖc lËp lÞch mét nguån lùc tèi quan träng

cña dù ¸n ®éi ph¸t triÓn. Nhng kh«ng cã nh÷ng c«ng cô cÇn thiÕt ®éiph¸t triÓn kh«ng thÓ hi väng lµm ®îc viÖc tèt. NÕu m¸y tÝnh môc tiªucña dù ¸n kh«ng cã ngay khi pha tÝch hîp b¾t ®Çu, th× pha tÝch hîp rÊt cãthÓ kh«ng b¾t ®Çu tèt ®îc. Do ®ã chóng ta thÊy lµ mét d¹ng cña nguyªnt¾c ®êng tíi h¹n còng vËn dông ®îc cho tÝnh hiÖu lùc cña çc nguånlùc ph¸t triÓn. §iÒu nµy cã nghÜa lµ nÕu tÝnh hiÖu lùc cña mét nguån lùctíi h¹n theo lÞch bÞ chËm l¹i nã sÏ lµm chËm viÖc hoµn thµnh dù ¸n.

Cã nh÷ng çch ®Ó xem xÐt çc vÊn ®Ò tÝnh hiÖu lùc cho çc nguån lùctíi h¹n, nh ph©n tÝch rñi ro.Môc tiªu lµ cung cÊp nh÷ng kÕ ho¹ch phßngngõa t×nh huèng mµ nh÷ng nguån lùc tíi h¹n kh«ng cã ®îc theo nh lËplÞch. Ph©n tÝch rñi ro ®îc bµn thªm ë ch¬ng 2

9.6.1. LËp lÞch kh«ng gian lµm viÖc.ë cöa ra cña dù ¸n, kh«ng gian lµm viÖc ®Æc biÖt kh«ng gian v¨n

phßng, thêng lµ mét trong nh÷ng nguån lùc chñ yÕu ®Çu tiªn yªu cÇu.Khu vùc dù ¸n ph¶i ®îc bè trÝ tríc vµ x¸c ®Þnh râ. khi dù ¸n tiÕntriÓn,khu vùc lµm viÖc yªu cÇu sÏ t¨ng.

Nhu cÇu vÒ kh«ng gian lµm viÖc ®ñ thêng bÞ xao l·ng khi lËp lÞchnh÷ng ph¬ng tiÖn ph¸t triÓn. Khu vùc lµm viÖc riªng biÖt vµ x¸c ®Þnh râlµ nh©n tè quan träng trong viÖc h×nh thµnh ®éi ph¸t triÓn khi çc thµnhviªn dù ¸n r¶i r¸c kh¾p khu vùc tréng lín vµ lÉn víi çc ®éi dù ¸n kh¸cnhiÒu vÊn ®Ò n¶y sinh liªn l¹c gi÷a çc thµnh viªn khã kh¨n h¬n, qu¶n lýtrë nªn phøc t¹p h¬n vµ tinh thÇn ®éi kh«ng ph¸t triÓn.


191

Kh«ng gian lµm viÖc vµ v¨n phßng lËp lÞch lµ mét trong nh÷ng bíc®Çu tiªn trong viÖc lËp lÞch nguån lùc. Yªu cÇu kh«ng gian lµ hµm sènh÷ng yªu cÇu nh©n lùc dù to¸n, yªu cÇu thiÕt bÞ vµ lÞch nh©n sù cña dù¸n.

B¶ng 9.5 cã danh môc kiÓm tra mét sè h¹ng môc ph¶i xem xÐt khi lËplÞch kh«ng gian lµm viÖc. TÊt nhiªn, kh«ng ph¶i mäi chuyªn ®Ò ®Òu vËndông ®îc cho mäi dù ¸n. LÏ dÜ nhiªn, yªu cÇu kh«ng gian hiÖn nay tuúthuéc ë qui m« vµ thÓ lo¹i mçi dù ¸n. NhiÒu dù ¸n quèc phßng vµ an ninh®ßi hái nh÷ng khu vùc tiÕp cËn h¹n chÕ ®Æc biÖt trong b¶ng kiÓm tra ®îccoi lµ khu vùc an toµn. H¹ng môc kh¸c phßng lu kho vµ kiÓm kª, chØyªu cÇu cho çc dù ¸n bao gåm khèi lîng lín phÇn cøng vµ thiÕt bÞ.

B¶ng 9.5 H¹ng môc kh«ng gian lµm viÖc danh môc kiÓmtra

1. Kh«ng gian v¨n phßng qu¶n lý2. Kh«ng gian v¨n phßng hµnh chÝnh th ký3. Phßng häp4. Phßng ®éi ph¸t triÓn vµ kh«ng gian bµn giÊy5. Phßng m¸y tÝnh6. Phßng thÝ nghiÖm7. Khu vùc hîp nhÊt vµ thö nghiÖm8. Khu vùc ¨n tra vµ gi¶i trÝ9. Phßng kho vµ kiÓm kª10.Khu vùc an toµn.

9.6.2. ThiÕt bÞ lËp lÞchVíi c«ng cô thÝch hîp c«ng viÖc bao giê còng ®îc tiÕn hµnh tèt h¬n.

Nhng nh chóng ta ®· thÊy cã ®îc c«ng cô thÝch hîp kh«ng ®ñ c«ng côph¶i ®îc sö dông ®óng lóc. Môc tiªu cña viÖc lËp lÞch thiÕt bÞ lµ ®Ó ®¶mb¶o c«ng cô ph¸t triÓn thÝch hîp cã ®îc víi sè lîng ®ñ khi cÇn ®Õn.

Trong nh÷ng n¨m ®Çu cña ph¸t triÓn phÇn mÒm, c«ng cô c¬ b¶n baogåm ngêi lËp tr×nh, bé biªn so¹n vµ m¸y tÝnh ®Ó lËp m·. C«ng cô ph¸ttriÓn hiÖn ®¹i ngµy nay bao gåm nhiÒu h¬n bé biªn so¹n vµ m¸y tÝnh. ÇctiÖn Ých phÇn mÒm tõ çc c«ng cô thiÕt kÕ hîp nhÊt tíi c«ng cô gì rèi vµthö nghiÖm tinh vi giê ®©y ®· cã. Trªn thùc tÕ m¸y tÝnh ®· ®îc tËn dôngnh lµ trî thñ cho ngêi s¶n xuÊt hç trî trong çc ho¹t ®éng ph¸t triÓn®Æc trng, t¹o nªn tõ c«ng nghÖ phÇn mÒm hç trî b»ng m¸y tÝnh hayCASE.

Râ rµng, kh«ng ph¶i tÊt c¶ dù ¸n m¸y tÝnh thuÇn nhÊt lµ dù ¸n phÇnmÒm. NhiÒu hÖ thèng m¸y tÝnh ®ßi hái ph¸t triÓn cña c¶ phÇn mÒm vµphÇn cøng. §iÒu nµy bao gåm nh÷ng dù ¸n nh hÖ thèng liªn l¹c th«ng


192

tin, hÖ thèng qu©n sù, r«bèt vµ çc hÖ th«ng c«ng nghiÖp. Trong nh÷ngtrêng hîp ®ã, thiÕt bÞ cã môc ®Ých ®Æc biÖt ®îc yªu cÇu cho çc giai®o¹n thö nghiÖm vµ hîp nhÊt. V¨n phßng dù ¸n trung t©m sau ®ã ph¶iphèi hîp qui ho¹ch vµ lËp lÞch ph¸t triÓn phÇn cøng vµ phÇn mÒm ®¶mb¶o tÝnh hiÖu lùc kÞp thêi cña thiÕt bÞ ph¸t triÓn.

§¶m b¶o tÝnh hiÖu lùc cña thiÕt bÞ ph¸t triÓn thÝch hîp lµ bé phËn quanträng cña qui ho¹ch tèt. Nhng lËp lÞch kÐm cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng t×nhhuèng theo ®ã thµnh viªn cña ®éi ph¸t triÓn bÞ ®Ó ngåi kh«ng hay phÇnnµo ngåi kh«ng chê ®îi thiÕt bÞ bµn giao. Ngay nÕu çc thµnh viªn cã thÓ®îc bè trÝ l¹i t¹m thêi th× hiÖu qña vµ tÝnh hiÖu lùc cña hä lµ ngêi s¶nxuÊt sÏ bÞ sót gi¶m ®¸ng kÓ.

9.6.3. Ngêi b¸n hµng vµ chñ thÇu phôKh«ng ph¶i mäi ho¹t ®éng lËp lÞch ®Òu phô thuéc trùc tiÕp ë ngêi

qu¶n lý dù ¸n vµ ®éi ph¸t triÓn. Th«ng thêng, çc bé phËn ngo¹i cuéc l¹icòng tham gia vµo viÖc ph¸t triÓn dù ¸n nh chóng ta ®· thÊy, viÖc giaothÕt bÞ kÞp thêi lµ cèt tö cho lÞch ph¸t triÓn vµ ®iÒu nµy thêng ®ßi hái sùcung cÊp cña çc bªn ngo¹i cuéc.

Kh«ng ph¶i kh«ng b×nh thêng, ®Æc biÖt trong nh÷ng dù ¸n lín hayphøc t¹p, ë viÖc cã hîp ®ång phô mét sè phÇn cña dù ¸n cho çc c«ng ticã chuyªn m«n ®Æc trng ë nh÷ng lÜnh vùc liªn quan. §iÒu nµy cã nghÜalµ viÖc kiÓm tra ph¸t triÓn tùc tiÕp cã thÓ giao cho chñ thÇu phô.

Khã cã thÓ lËp lÞch çc nguån lùc vµ ho¹t ®éng mµ ngêi qu¶n lý dù ¸nkh«ng hoµn toµn kiÓm tra ®îc. Trong nh÷ng t×nh huèng ®ã ngêi qu¶nlý dù ¸n cã hai ph¬ng ¸n.

1. Giao viÖc lËp lÞch cho chñ thÇu phô hay ngêi b¸n hµng2. Gi÷ quyÒn kiÓm tra chñ thÇu phô hay ngêi b¸n hµng.Trong trêng hîp ®Çu khi viÖc lËp lÞch ®îc giao cho bªn ngo¹i cuéc,

ngêi qu¶n lý dù ¸n phã mÆc cho bªn mµ «ng kh«ng kiÓm tra ®îc. NÕubªn kia lÖch lÞch giao hµng ®iÒu nµy cã thÓ g©y ra t×nh tr¹ng trît lÞchcho toµn dù ¸n. §iÒu nµy ®îc xö lý tèt nhÊt b»ng çch:

1. §éng viªn bªn ngo¹i cuéc giao ®óng h¹n (thÝ dô ph¹t bªn ®ã vÒ giaochËm)

2. NhËn biÕt viÖc giao chËm lµ mét rñi ro cña dù ¸n vµ chuÈn bÞ kÕho¹ch ®ét xuÊt ®Ó xö lý t×nh huèng nÕu x¶y ra.

Trong trêng hîp thø hai khi ngêi qu¶n lý dù ¸n n¾m quyÒn kiÓm trabªn ngo¹i cuéc, nhiÒu nh÷ng lîi Ých cho thÇu phô bÞ mÊt víi nh÷ng dù ¸nlín ph¶i t¹o c¬ng vÞ cho gi¸m ®Þnh viªn cña çc chñ thÇu phô vµ ngêib¸n hµng. §©y lµ tr¸ch nhiÖm cña gi¸m ®Þnh viªn lu«n cã ý thøc vÒ c«ngviÖc mµ bªn ngo¹i cuéc ph¶i hoµn thµnh th«ng qua.


193

Çc th¨m viÕng víi phÝa chñ thÇu phô vµ ngêi b¸n Rµ so¸t l¹i vµ ®¸nh gi¸ cét mèc B¸o ço ®Þnh kú cña chñ thÇu phô vµ ngêi b¸n

Thªm n÷a, ®iÒu quan träng cho gi¸m ®Þnh viªn lµ cã kh¶ n¨ng ®éngviªn bªn ngo¹i cuéc b»ng çch g¾n thanh to¸n víi çc cét mèc hoµnthµnh th¾ng lîi vµ b»ng ¸p ®Æt h×nh ph¹t vÒ giao chËm.

9.7 KiÓm tra vµ cËp nhËt lÞch tr×nh.LÞch tr×nh kh«ng ph¶i lµ v¨n b¶n tÜnh vµ chÞu sù thay ®æi thêng

xuyªn. LÞch tr×nh lçi thêi Ýt cã (nÕu cßn cã) gi¸ trÞ lÞch tr×nh lµ bé phËncña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n, ph¶i ®îc cËp nhËt ®Þnh kü. Nh»m chongêi qu¶n lý dù ¸n cã kh¶ n¨ng duy tr× ®îc lÞch tr×nh cËp nhËt th«ng tinlu hµnh ph¶i ch¶y ®Òu ®Æn tõ ®éi ph¸t triÓn ®Õn. §iÒu nµy thùc hiÖn®îc qua çc b¸o ço ®Þnh kú, rµ so¸t l¹i vµ çc ho¹t ®éng kiÓm tra kh¸c.

9.7.1. Çc b¸o ço ®Þnh kúB¸o ço ®Þnh kú lµ mét trong nh÷ng ph¬ng ph¸p hîp thøc ®¶m b¶o

dßng ch¶y th«ng tin thêng xuyªn tõ ®éi ph¸t triÓn ®Õn ngêi qu¶n lý dù¸n. Thùc hµnh nªn lµm trong viÖc chuÈn bÞ vµ tr×nh b¸o ço ®îc m« t¶ ëphÇn 5.3.1

Çc thµnh viªn ®éi ph¶i tr×nh b¸o ço ®Þnh kú cña m×nh cho l·nh ®¹o®éi ®Ó «ng nµy sau ®ã tãm t¾t çc b¸o ço vµ tr×nh tãm t¾t cïng b¶n saoçc b¸o ço ç nh©n cho ngêi qu¶n lý dù ¸n. Sau ®ã ngêi qu¶n lý dù ¸ntãm t¾t çc b¸o ço cña ®éi trëng cïng víi b¸o ço cña nh©n lùc dù ¸nkh¸c nh ngêi phô tr¸ch nhãm thö nghiÖm. V¨n b¶n cã ®îc bao gåmc¶ b¸o ço cña ngêi qu¶n lý dù ¸n, h×nh thµnh b¸o ço tiÕn ®é dù ¸n vµlµ v¨n b¶n dù ¸n chÝnh thøc ®îc ®Ö trinh qu¶n lý cÊp cao. Danh môcphÇn bè cho b¸o ço tiÕn ®é dù ¸n còng cã thÓ bao gåm çc thµnh viªn çnh©n cña ®éi ph¸t triÓn kh¸ch hµng vµ çc chñ thÇu phô cña dù ¸n.

Çc b¸o ço ®Þnh kú lµ nh÷ng kªnh th«ng tin c¬ b¶n ®îc sö dông ®Ó®¸nh gi¸ vµ cËp nhËt kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cña dù ¸n vµ ®Æc biÖt lÞch tr×nhdù ¸n. Dï sao çc b¸o ço ®Þnh kú ph¶i kh«ng b¸o giê chØ lµ nguån th«ngtin duy nhÊt cho çc ho¹t ®éng ®ã. §©y lµ tr¸ch nhiÖm cña ngêi qu¶n lýdù ¸n ph¶i thö tÝnh hoµn h¶o vµ chÝnh x¸c cña th«ng tin ®îc b¸o ço.

TÇn ®é b¸o ço lµ vÊn ®Ò mµ ngêi qu¶n lý dù ¸n quyÕt ®Þnh thêngmét b¸o ço nöa th¸ng mét lµ thÝch hîp cho nhu cÇu dù ¸n néi bé vµ b¸oço hµng th¸ng lµ thÝch hîp cho nhu cÇu dù ¸n bªn ngoµi. Dï sao tronggiai ®o¹n tíi h¹n cña dù ¸n, l¹i cã thÓ cßn cã nhiÒu b¸o ço thêng xuyªnh¬n.

9.7.2. Çc ho¹t ®éng kiÓm tra lÞch tr×nh kh¸c


194

Mét trong nh÷ng yÕu tè cña qu¶n lý tèt lµ thiÕt lËp tiÕp xóc ç nh©ngi÷a qu¶n lý vµ nh©n viªn. Nh÷ng cuéc tiÕp xóc ç nh©n hç trî nhiÒu môc®Ých qu¶n lý, mµ mét trong ®ã lµ kiÓm tra çc b¸o ço tiÕn ®é.

Nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh víi b¸o ço thêng kú lµ vÊn ®Ò kh¸ch quan, lýgi¶i vµ chÝnh x¸c. LÞch tr×nh dù ¸n kh«ng ph¶i bao giê còng ®îc lý gi¶ihay nhËn thøc cïng çch thøc trong qu¶n lý nh víi çc nhµ s¶n xuÊt.Héi chøng næi tiÕng 90/50 bµn ®Õn ë ch¬ng 5 lµ minh ho¹ cho tr×nhhuèng nµy. §iÒu nµy, chóng ta cã thÓ nh¾c l¹i kh¼ng ®Þnh lµ mÊt 50%thêi gian ®Ó hoµn thµnh 90% c«ng viÖc vµ 50% phô vÒ thêi gian ®Ó hoµnthµnh phÇn cßn l¹i 10% cña c«ng viÖc.

§iÒu nµy cã nghÜa lµ khi çc thµnh viªn ®éi b¾t ®Çu b¸o ço lµ hä ®·hÇu nh hoµn thµnh mét nhiÖm vô, ch¾c ch¾n cã thÓ cÇn mét lîng thêigian ®¸ng kÓ ®Ó thùc sù hoµn thµnh nhiÖm vô. §iÒu nµy lµ do thêngt¬ng ®èi dÔ cã ®îc çi g× xu«i xÎo nhng c«ng viÖc nÆng nhäc vµ ®¬n®iÖu cÇn cã ®Ó gãi ghÐm nhiÖm vô ®ßi hái lîng c«ng viÖc ®¸ng kÓ. VµtÊt nhiªn ®iÒu nµy l¹i thªm vµo tÝnh l¸c quan tù nhiªn cña ngêi s¶n xuÊtkú väng lµ kh«ng cã g× sÏ sai c¶.

Cã nhiÒu ph¬ng ph¸p ®Ó kiÓm tra tiÕn ®é liªn quan ®Õn tiÕp xóc çnh©n gi÷a ngêi qu¶n lý dù ¸n vµ ®éi ph¸t triÓn. Nh÷ng cuéc häp ®éi vµdù ¸n hµng tuÇn lµ nh÷ng c¬ héi tèt ®Ó th¶o luËn tiÕn bé vµ nh÷ng rµ so¸tl¹i kh«ng chÝnh thøc çc ho¹t ®éng ®Æc trng gióp ngêi qu¶n lý dù ¸ncã thÓ nh×n vµ ®¸nh gi¸ c«ng viÖc hiÖn nay ®· lµm ®îc.

Khi mét lÞch tr×nh kh«ng ®îc thùc hiÖn, ®«i khi ®ã lµ dÊu hiÖu r»ngthµnh viªn ®éi bè trÝ vµo mét ho¹t ®éng ®Æc trng ®· kh«ng hç trî lÞchtr×nh. Nh÷ng t×nh huèng ®ã nhÊn m¹nh ®Õn tÇm quan träng lµ cã ®îc®éi ph¸t triÓn tham gia vµo viÖc chuÈn bÞ lÞch tr×nh. §iÒu nµy thíng dÔh¬n khi cã ngêi s¶n xuÊt tham gia vµo viÖc chuÈn bÞ nã

9.7.3. CËp nhËt lÞch tr×nhNh chóng ta ®· thÊy, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n ph¶i ®îc xem l¹i

®Þnh kú. LÞch tr×nh ph¶i ®îc cËp nhËt bÊt kÓ khi nµo viÖc rµ so¸t l¹i ®Þnhkú x¸c minh hay bÊt kÓ khi nµo cã mét sù kiÖn ®¸ng kÓ diÔn ra. Ch¼ngh¹n, nÕu viÖc rµ so¸t l¹i cho thÊy nhiÒu ho¹t ®éng chËm h¬n (hay nhanhh¬n) lÞch hay cã v« vµn ho¹t ®éng míi cÇn bæ sung cho danh môc ho¹t®éng th× lÞch tr×nh míi cÇn ®îc x©y dùng. Còng vËy nÕu sù ph¸t triÓncña bé phËn dù ¸n ®îc thay thÕ khi mua mét thµnh tè t¬ng ®èi khëi gi¸th× lÞch tr×nh ph¶i ®îc söa ®æi ®Ó ph¶n ¸nh cè g¾ng ph¸t triÓn nhá nhoi.

B¶ng 9.6 cã danh môc kiÓm tra çc h¹ng môc theo lÞch ph¶i ®îcduyÖt l¹i (vµ cè g¾ng cËp nhËt) ®Þnh kú hay bÊt cø khi nµo mét hiÖntîng cña dù ¸n ®¸ng kÓ diÔn ra.

H¹ng môc ®Çu trong b¶ng 9.6 liªn quan ®Õn viÖc cËp nhËt danh môcho¹t ®éng. NhiÖm vô nµy trªn thùc tÕ lµ xuÊt ph¸t tõ çc h¹ng môc kh¸ctrong danh môc kiÓm tra, nh duyÖt l¹i çc yªu cÇu ®îc chÊp thuËn vµthay ®æi thiÕt kÕ hay cËp nhËt danh môc rñi ro cña dù ¸n. Sau khi mäi


195

h¹ng môc ®· ®îc duyÖt l¹i vµ nÕu cÇn thiÕt ®îc cËp nhËt th× m«i trêngbiÓu thÞ lÞch tr×mh còng ph¶i cËp nhËt (biÓu ®å GANTT, biÓu ®åPERTv.v.) Nh trong viÖc chuÈn bÞ lÞch tr×nh ban ®Çu lu«n cã mét thãiquen tèt lµ cã nh÷ng thµnh viªn cña ®éi ph¸t triÓn duyÖt l¹i lÞch tr×nhmíi tríc khi c«ng bè. Nh÷ng sai lÇm, s¬ xuÊt vµ tranh chÊp vÒ lÞch tr×nhtheo ®ã cã thÓ nhËn biÕt vµ hiÖu chØnh tríc khi lÞch tr×nh ®îc ph¸t ®i.

B¶ng 9.6 Danh môc kiÓm tra cËp nhËt lÞch tr×nh

1. Danh môc ho¹t ®éng2. Bè trÝ nh©n lùc3. Danh môc rñi ro vµ ph©n tÝch rñi ro4. Ph©n bæ nguån lùc5. Qui chÕ bªn thø ba (chñ thÇu phô, b¸n hµng, cung øng)6. BiÓu ®å lÞch tr×nh (GANTT)7. M¹ng u tiªn (PERT)8. Yªu cÇu ®îc chÊp thuËn vµ thay ®æi thiÕt kÕ.

9.8. Mét sè híng dÉn chung vÒ lËp lÞch tr×nh vµ

qui ho¹ch.Qui ho¹ch b¾t ®Çu víi viÖc khëi c«ng dù ¸n vµ thËm chÝ tríc n÷a ë

mét sè trêng hîp. Nh chóng ta ®· thÊy ë phÇn 9.1, mäi ho¹t ®éng dù¸n ph¶i ®îc qui ho¹ch. ViÖc thiÕu qui ho¹ch thêng lµ nguyªn nh©nchÝnh cña thÊt b¹i. Bíc ®Çu tiªn tèt ®Ñp trong qui ho¹ch lµ chuÈn bÞ ph¸cth¶o kÕ ho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n, nh m« t¶ ë b¶ng 9.1 vµ tuÇn tù b¾t ®Çu®iÒn vµo çc phÇn.

9.8.1. Tinh chÕ danh môc ho¹t ®éng ban ®ÇuNh chóng ta thÊy, danh môc ho¹t ®éng ban ®Çu, cïng víi ngµy th¸ng

cã dù ¸n hoµn thµnh ho¹t ®éng t¹o ra lÞch tr×nh ban ®Çu. ViÖc tinh chÕdanh môc ho¹t ®éng lµ mét qu¸ tr×nh lÆp l¹i cã thÓ t¹o ra lÞch tr×nh ph¸ttriÓn chi tiÕt cña dù ¸n.

Khi lÞch tr×nh tiÕn triÓn vµ trë nªn chi tiÕt h¬n, danh môc ho¹t ®éng sÏcã çc ho¹t ®éng møc ®é thÊp ®îc giao cho çc thµnh viªn. Do ®ã ®iÒuquan träng nhÊt cho ngêi qu¶n lý dù ¸n lµ bao gåm çc thµnh viªn tronggiai ®o¹n nµy. Tèt h¬n lµ nªn ®Ó kü s ®Ò xuÊt lÞch tr×nh trong lÜnh vùctr¸ch nhiÖm cña hä chø kh«ng nªn chØ ®Þnh lÞch tr×nh cho hä. Nãi chung,çc thµnh viªn c¶m thÊy tham gia nhiÒu h¬n vµo lÞch tr×nh mµ hä ®·chuÈn bÞ h¬n lµ lÞch tr×nh ®îc chuÈn bÞ cho hä.

Kü thuËt chung lµ giao danh môc ho¹t ®éng chi tiÕt cho çc thµnh viªncña ®éi ph¸t triÓn vµ ®îc hä ®Ö tr×nh ®Ò xuÊt vÒ ngµy hoµn thµnh. Sau ®ãngêi qu¶n lý dù ¸n ph¶i triÖu tËp cuéc häp víi çc nhãm ph¸t triÓnnh»m gi¶i quyÕt mäi bÊt ®ång vµ vÊn ®Ò. Sau ®Êy qóa tr×nh nµy ®îc lÆp


196

l¹i ®Õn khi cã ®îc lÞch tr×nh chÊp nhËn ®îc vµ nhÊt trÝ. ChØ khi kh«ngthÓ cã ®îc nhÊt trÝ, ngêi qu¶n lý dù ¸n míi dïng quyÒn cña anh haychÞ vµ ®a çc phÇn cña lÞch tr×nh cßn bÊt ®ång vµo.

B¶ng 9.7 Tãm t¾t mét sè híng dÉn c¬ b¶n trong viÖc x©y dùng vµ duytr× lÞch ph¸t triÓn chi tiÕt.

9.8.2. Giµnh ®îc chÊp thuËn lÞch tr×nhChuÈn bÞ mét lÞch tr×nh thùc tiÔn kh«ng ph¶i lµ môc tiªu duy nhÊt cña

ngêi qu¶n lý dù ¸n: Cã ®îc lÞch tr×nh chÊp thuËn l¹i míi lµ quan träng.RÊt thêng khi, lÞch tr×nh thùc tiÔn ®îc ngêi qu¶n lý dù ¸n mÊt nhiÒuc«ng søc chuÈn bÞ vµ ®îc ®Ö tr×mh qu¶n lý tËp ®oµn chØ ®îc ®Ó b¸c báv× lý do kinh doanh. §iÒu nµy nhÊn m¹nh tÇm quan träng cña nh÷ngngêi qu¶n lý dù ¸n cã ý thøc ®îc h×nh ¶nh réng h¬n cña tËp ®oµn vµkh«ng chØ tù h¹n chÕ m×nh trong viÔn c¶nh kü thuËt h¹n hÑp.

Khi chuÈn bÞ mét kÕ ho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n tæng thÓ, tÊt nhiªn ngêiqu¶n lý dù ¸n ph¶i dù kiÕn søc Ðp trong hai lÜnh vùc c¬ b¶n (1)ngµy hoµnthµnh vµ (2)chi phÝ ph¸t triÓn. Çc søc Ðp kh¸c còng cã thÓ chÞu ®ùng®îc nhng hai lÜnh vùc c¬ b¶n lµ phæ biÕn.

B¶ng 9.7 Hãng dÉn lÞch tr×nh

1. Xóc tiÕn tham gia cña ®éi2. LÆp l¹i ë møc cao víi lÞch tr×nh chi tiÕt3. Cã ý thøc vÒ nhu cÇu cña kh¸ch hµng, qu¶n lý, ngêi dù vµ tiÕp thÞ.4. Kh«ng chØ lªn lÞch çc ho¹t ®éng mµ c¶ nguån lùc vµ nh©n lùc n÷a5. Chèng chäi søc Ðp htam gia lÞch tr×nh kh«ng tho¶ ®¸ng6. Sö dông c«ng cô lªn lÞch m¸y tÝnh ho¸7. Lªn lÞch kÕ ho¹ch ®ét xuÊt phßng ngõa rñi ro8. CËp nhËt ®Þnh kú lÞch tr×nh hay sau nh÷ng sù kiÖn chñ yÕu cña dù

¸n.

Víi ngêi qu¶n lý dù ¸n, con ®êng tèt nhÊt ®Ó ®èi phã víi søc Ðp nhthÕ lµ t×m çch nh×n nhËn dù ¸n tõ viÔn c¶nh kh¸c phi kü thuËt.

NÕu søc Ðp ph¶i chÞu lµ ë kh¸ch hµng, ngêi qu¶n lý dù ¸n ph¶i t×mçch hiÓu ®îc mèi quan t©m cña kh¸ch hµng vµ t×m çch ®a nh÷ngquan t©m ®ã trong ph¹m vi lÞch tr×nh thùc tiÔn. LiÖu kh¸ch hµng cã chÊpnhËn viÖc sím giao mét phÇn hÖ thèng? liÖu cã gi¶i ph¸p s½n cã nµo tho¶m·n ®îc t¹m thêi cho ®Õn khi toµn bé hÖ thèng hoµn thµnh?

NÕu søc Ðp b¾t nguån tõ qu¶n lý cÊp cao, ngêi qu¶n lý dù ¸n ph¶i t×mra lý do cã søc Ðp. LiÖu dù ¸n cã trë nªn qu¸ lín cho ng©n s¸ch cã ®îc ?NÕu nh thÕ, liÖu dù ¸n cã thÓ ®îc thùc hiÖn tõng giai ®o¹n víi nhiÒunh÷ng ®iÒu tinh x¶o tr× ho·n cho ®Õn khi cã ®îc tµi trî?


197

u t vµ ¶o tëng tù th©n thêng lµ chÝnh s¸ch tåi tÖ nhÊt. Tèt nhÊt lµtrung thµnh víi mét lÞch tr×nh thùc hiÖn ®îc tho¶ ®¸ng. Çch tiÕp cËn tètnhÊt cho ngêi qu¶n lý dù ¸n lµ trung thùc. Kh«ng bao giê høa hÑn çi g×b¹n kh«ng dù liÖu cã kh¶ n¨ng giao ®îc.

Mét çch tiÕp cËn hiÖu qña ®· ®îc minh chøng bao giê còng lµ tr×nhbµy vÊn ®Ò cïng víi gi¶i ph¸p. §iÒu nµy cã nghÜa lµ khi lÞch tr×nh kh«ngthÓ hç trî mong ®îi cña kh¸ch hµng hay cña qu¶n lý cÊp cao th× vÊn ®Òph¶i ®îc tr×nh bµy vµ gi¶i thÝch vµ lÞch tr×nh xen kÏ ph¶i ®îc gîi ý cïngvíi nh÷ng môc tiªu ®· sö ®æi. ThÝ dô sau ®©y sÏ chøng minh tiÕp cËn ®ã.

ACO, mét c«ng ty v÷ng vµng, ®· tham gia vµo dÞch vô hç trî b¸n lÎtrong nhiÒu n¨m. Míi ®©y hä quyÕt ®Þnh ph¸t triÓn mét hÖ thèng míim¸y tÝnh ho¸ ®îc hoµ m¹ng cã thÓ giao diÖn víi çc hÖ thèng ®¨ng kýtiÒn mÆt hiÖn cã nh»m cung cÊp mét lo¹t ®a d¹ng dÞch vô cho çc cöahµng vµ kh¸ch hµng cña hä. Cã hai ®iÒu s¸ng tá ë ®Çu ra: thø nhÊt lµ, cãnhu cÇu x¸c ®Þnh cho nh÷ng dÞch vô ®ã vµ thø hai lµ, c«ng ty kh«ngph¶i lµ duy nhÊt nhËn ra yªu cÇu ®ã.

BCO, c«ng ty ®îc chµo hîp ®ång ph¸t triÓn, ®· thÊy lµ hÖ thèngkh«ng ph¶i kh«ng quan träng. BiÕt ®îc lµ ACO muèn giµnh thÞ trêngnµy, BCO ®· ®Ö tr×nh lÞch tr×nh thùc tiÔn thêi gian ng¾n nhÊt mµ hä thÊycã thÓ tham gia. Tuy nhiªn lÞch tr×nh ®ã ®· bÞ ACO b¸c bá.

Sau khi BCO ®iÒu tra thªm, râ rµng lµ ACO ®· chÊp nhËn thêi giangiao hµng cña hÖ thèng cho mét sè kh¸ch hµng cña m×nh. ACO còng ®·c¶m thÊy cã c¬ héi dÔ tiªu ma trong thÞ trêng vµ hä cã thÓ mÊt kh¸chnÕu hä kh«ng thÓ giao ®óng h¹n.

BCO ®· ®Ò xuÊt mét hÖ thèng trung gian cã thÓ kh«ng ®îc hoµ m¹nggi÷a çc cöa hµng vµ h¼n lµ thu gi¶m chøc n¨ng. HÖ thèng trung gian nµycã thÓ ho¹t ®éng trªn phÇn cøng nh thÕ vµ mäi chøc n¨ng cã thÓ t¬ngthÝch víi hÖ thèng chøc n¨ng trän vÑn cuèi cïng. HÖ thèng trung gian nµycã thÓ ®îc giao cho kh¸ch hµng cña ACO sím h¬n vµ sau nµy ®îc thaythÕ b»ng hÖ thèng trän vÑn. §iÒu nµy lµ chÊp nhËn ®îc cho ACO.

BCO chèng chäi l¹i ý ®å høa hÑn ngµy giao hµng bÊt kh¶ nh»m ®¶mb¶o lµ hä cã ®îc hîp ®ång. Hä gi¶i thÝch vÊn ®Ò víi ACO vµ gîi ý métgi¶i ph¸p cho nh÷ng vÊn ®Ò ACO nh¾m tíi víi kh¸ch hµng cña hä. Chänçch lµm nh vËy, BCO còng giµnh ®îc tÝn nhiÖm cña ACO ®· thÓ hiÖns½n sµng gióp ®ì suèt c¶ dù ¸n.

Kh«ng mét ai, dï lµ kh¸ch hµng hay qu¶n lý, cã thÓ dù liÖu cã lËp luËn®iÒu bÊt kh¶. Do ®Êy, ®Ó cã ®îc chÊp thuËn cho lÝch tr×nh ph¸t triÓn dù¸n, tiÕn tr×nh hµnh ®éng nªn lµ:

1. Kh«ng t×nh bµy lÞch tr×nh trong ch©n kh«ng. LÞch tr×nh ph¶i lµ béphËn cña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn tæng thÓ cña dù ¸n.

2. Häc biÕt viÔn c¶nh cña cö to¹ cña b¹n kÓ c¶ kh¸ch hµng, qu¶n lýcÊp cao vµ b¸n hµng vµ tiÕp thÞ. Nghiªn cøu çc quan ®iÓm cña hä vµ hiÓuquan t©m cña hä.


198

3. §¶m b¶o lµ lÞch tr×nh tho¶ ®¸ng vµ ®îc chuÈn bÞ kü. S½n sµng x¸cminh mäi cét mèc.

4. T×m hiÓu hç trî cña çc chuyªn gia kh¸c vµ çc nguån tham kh¶onghiÖp vô nh»m biÖn minh mäi vÊn ®Ò b¹n tr×nh bµy.

5. Lu«n tr×nh bµy vÊn ®Ò cïng víi gi¶i ph¸p.6. Tù tin lµ m×nh ®óng. NÕu b¹n nghi ngê nh÷ng kh¼ng ®Þnh cña chÝnh

m×nh th× b¹n ®· kh«ng s½n sµng tr×nh bµy lÞch tr×nh ®îc lÞch tr×nh thùctiÔn ®îc qu¶n lý (hay kh¸ch hµng) chÊp thuËn lµ bíc chñ yÕu ®Õn hoµnthµnh th¾ng lîi dù ¸n. Khi lÞch tr×nh lµ kh«ng thùc tiÔn nã thêng bÞnguþ trang bëi nh÷ng tõ nh chÆt chÏ, hung h¨ng hay th¸ch ®è. Dï sao,nh÷ng lÞch tr×nh chÆt chÏ, h¨ng h¸i hay th¸ch ®è hiÕm khi lµ hÊp dÉn choçc dù ¸n thµnh c«ng

9.8.3. Quan hÖ gi÷a lÞch tr×nh, nguån lùc chÊt lîng vµchøc n¨ng.

Nh chóng ta ®· thÊy, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cña dù ¸n lËp biÓu ®êng ®itõ t×nh h×nh hiÖn t¹i tíi môc tiªu cña dù ¸n. KÕ ho¹ch m« t¶ çc nguånlùc cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn môc tiªu trong ph¹m vi mét lÞch tr×nh ®ÞnhnghÜa. Nguån lùc yªu cÇu vµ lÞch tr×nh cã thÓ ®îc tÝnh (hay dù to¸n) c¶hai c¨n cø ë môc tiªu ®Ò ra cña dù ¸n.

Çc môc tiªu cña dù ¸n, (lµ chøc n¨ng m« t¶ trong ®Æc t¶ yªu cÇu)kh«ng cÇn thiÕt lµ nh÷ng yªu cÇu duy nhÊt cña dù ¸n. LÞch tr×nh danhnghÜa còng cã thÓ ®îc yªu cÇu (thÝ dô ®Ó ph¸t triÓn dù ¸n trong ph¹m vimét n¨m). NÕu lÞch tr×nh yªu cÇu qóa ng¾n th× yªu cÇu phô cã thÓ lµ yªucÇu bÊt kh¶ thi. Dï sao nÕu lÞch tr×nh yªu cÇu còng kh«ng qu¸ ng¾n th×cïng víi tÝnh chøc n¨ng, nã sÏ x¸c ®Þnh çc nguån lùc yªu cÇu.

Çc nguån lùc còng cã thÓ lµ yªu cÇu (qui m« tèi ®a cña ®éi ph¸t triÓnhay m¸y tÝnh ph¸t triÓn ®Æc dông). NÕu nguån lùc lµ kh«ng thÝch hîp th×yªu cÇu phô nµy cã thÓ lµ yªu cÇu bÊt kh¶ thi. Khi nguån lùc yªu cÇu lµthÝch hîp th× cïng víi tÝnh chøc n¨ng, chóng sÏ x¸c ®Þnh lÞch tr×nh c©uhái tån t¹i lµ çi g× x¶y ra nÕu c¶ nguån lùc vµ lÞch tr×nh ®îc yªu cÇuthêng ®iÒu nµy cã nghÜa lµ møc ®é tÝnh chøc n¨ng sÏ ®îc lÞch tr×nh vµnguån lùc x¸c ®Þnh. §iÒu nµy cã nghÜa lµ trong ph¹m vi mét lÞch tr×nh ®·cho vµ víi nguån lùc ®· cho, lîng tÝnh chøc n¨ng lµ h¹n chÕ. Mét çchkh¸c ®Ó nh×n vµo tam gi¸c çc thuéc tÝnh ¨n theo cña dù ¸n (tÝnh chøcn¨ng lÞch tr×nh vµ nguån lùc) lµ ®a vµo thuéc tÝnh thø t chÊt lîng.§iÒu nµy cã nghÜa lµ nªó c¶ ba thuéc tÝnh tríc ®©y ®îc ®Þnh tríc th×chÊt lîng cña s¶n phÈm phÇn mÒm còng ®îc x¸c ®Þnh. Dï sao ngêiqu¶n lý dù ¸n ®i vµo l·nh ®Þa nguy hiÓm khi c¶ bèn thuéc tÝnh ®îc x¸c®Þnh tríc ( coi H×nh 9.9).

ViÖc x¸c ®Þnh Ýt nhÊt mét (tèt h¬n hai) thuéc tÝnh ph¶i ®Ó cho ngêiqu¶n lý dù ¸n lµm. Hoµn toµn cã hiÖu lùc cho kh¸ch hµng hay qu¶n lýcÊp cao khi hái tÝnh chøc n¨ng nµo cã thÓ cã ®îc víi ng©n s¸ch ®· chovµ nguån lùc ®· cho vµ ë møc ®é chÊt lîng ®· cho.


199

T¬ng tù. ngêi qu¶n lý dù ¸n cã thÓ ®îc hái cÇn nguån lùc nµonh»m ph¸t triÓn tÝnh chøc n¨ng ®· cho trong ph¹m vi 18 th¸ng ë møc chÊtlîng ®· cho.

H×nh 9.9Bèn thuéctÝnh cña dù ¸n ph¸t triÓn (cø ba x¸c ®Þnh thø t)

9.9. Tãm t¾tLÞch tr×nh dù ¸n lµ mét trong nh÷ng phÇn quan träng nhÊt cña kÕ

ho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n. KÕ ho¹ch nµy thêng lµ v¨n b¶n chÝnh thøc ®Çutiªn ph¸t sinh trong ph¹m vi dù ¸n vµ bao gåm kh«ng chØ lªn lÞch çcho¹t ®éng ph¸t triÓn mµ c¶ lªn lÞch çc nguån lùc dù ¸n, ®Æc biÖt conngêi. KÕ ho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n m« t¶ chi tiÕt ngêi qu¶n lý dù ¸n lËpkÕ ho¹ch ph¸t triÓn dù ¸n ra sao, cÇn nh÷ng nguån lùc nµo vµ nh÷ngnguån lùc ®ã ®îc sö dông thÕ nµo.

LÞch tr×nh lµ danh môc çc ho¹t ®éng vµ thêi gian thùc hiÖn dù kiÕn cãnhiÒu çch ®Ó biÓu thÞ lÞch tr×nh; danh môc ho¹t ®éng, s¬ ®å, ®å thÞ v.v.ph¬ng ph¸p phæ th«ng nhÊt biÓu thÞ lÞch tr×nh lµ biÓu ®å m¹ng tr×nh tùtríc-sau (nh PERT) çc biÓu ®å GANTT vµ danh môc cét mèc.

Mét sai lÇm phæ biÕn khi cho r»ng bÊt cø khi nµo cã cè g¾ng phô th×lÞch tr×nh sÏ ®îc rót ng¾n. ViÖc rót ng¾n çc ho¹t ®éng tuyÖt ®èi sÏkh«ng cã t¸c ®éng g× ®Õn thêi h¹n tæng thÓ cña lÞch tr×nh nÕu nh÷ng ho¹t®éng ®ã kh«ng thuéc vÒ con ®êng tíi h¹n cña dù ¸n. §êng tíi h¹n lµ®êng dµi nhÊt xuyªn qua biÓu ®å tr×nh tù tríc-sau cña m¹ng tõ nót khëi®iÓm ®Õn nót tËn cïng.

LËp lÞch çc nguån lùc còng quan träng nh viÖc lËp lÞch çc ho¹t®éng. Nh÷ng nguån lùc ph¸t triÓn bao gåm ph¬ng tiÖn, kh«ng gian lµmviÖc, thiÕt bÞ vµ nguån nh©n lùc.

Nguån lùc dù ¸n quan träng nhÊt cña ngêi qu¶n lý dù ¸n chÝnh lµ ®éiph¸t triÓn. V× sè lîng çc ho¹t ®éng dù ¸n thay ®æi nªn qui m« cña ®éiph¸t triÓn còng thay ®æi xuyªn suèt vßng ®êi ph¸t triÓn dù ¸n. C¬ cÊu tæchøc cña ®éi cµng trë nªn quan träng h¬n khi qui m« cña ®éi t¨ng lªn.

Mét lÞch tr×nh qu¸ h¹n lµ Ýt cã gi¸ trÞ. Mét lÞch tr×nh, víi vai trß lµ béphËn cña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn tæng thÓ cña dù ¸n, ph¶i ®îc cËp nhËp ®Þnhkú. Nh»m cho ngêi qu¶n lý dù ¸n cã thÓ duy tr× ®îc lÞch tr×nh cËp nhËt,th«ng tin hiÖn thêi ph¶i ®îc ch¶y ®Òu ®Æn tõ ®éi ph¸t triÓn. §iÒu nµy

Çc nguån lùc

ChÊt lîng Chøc n¨ng

LÞch


200

®îc thùc hiÖn qua çc b¸o ço ®Þnh kú, rµ so¸t l¹i ®Þnh kú vµ çc ho¹t®éng kiÓm tra kh¸c.

Mét lÞch tr×nh thùc tiÔn ®îc qu¶n lý (hay kh¸ch hµng) chÊp thuËn lµmét bíc chñ yÕu ®Ó dù ¸n ph¸t triÓn thµnh c«ng. Khi mét lÞch tr×nh lµkh«ng thùc tiÔn, nã thêng ®îc nguþ trang b»ng nh÷ng tõ nh chÆt chÏ,n¨ng ®éng hay th¸ch thøc. Dï sao, çc lÞch tr×nh chÆt chÏ, n¨ng ®éng vµth¸ch thøc hiÕm khi lµ hÊp dÉn cho çc dù ¸n thµnh c«ng

Bµi tËp1. B¹n ®· ®îc chØ ®Þnh lµm qu¶n lý dù ¸n cho mét hÖ thèng chuyÓn

quÜ vµ vËn chuyÓn cña c«ng ty lín gi¸o xe t¶i. Mçi xe t¶i ®îc trang bÞthiÕt bÞ liªn l¹c b»ng sè liªn l¹c víi m¸y tÝnh trung t©m.

Dù ¸n cña b¹n sÏ ph¸t triÓn phÇn mÒm ®Ó liªn l¹c víi xe t¶i vµ göi ®itheo thuËt to¸n hµnh tr×nh tèi u. HÖ thèng còng duy tr× c¬ së d÷ liÖu chitiÕt bao gåm th«ng tin liªn quan ®Õn xe t¶i cña c«ng ty, vÞ trÝ hiÖn thêicña chóng, ngêi l¸i vµ lé tr×nh giao nhËn. HÖ thèng còng cung cÊp c©uhái trùc tuyÕn vµ kh¶ n¨ng cËp nhËt còng nh çc bé ph¸t b¸o ço.

H·y chuÈn bÞ mét danh nôc ho¹t ®éng cho dù ¸n ®ã. NhËn biÕt nh÷ngcét mèc chñ yÕu vµ x¸c ®Þnh çc ®êng gèc cña dù ¸n.

2. H·y chuÈn bÞ biÓu ®å GANTT møc cao cho dù ¸n m« t¶ ë bµi tËp 1.ChuÈn bÞ biÓu ®å GANTT chi tiÕt cho hai trong nh÷ng ho¹t ®éng møccao gi¶i thÝch mäi chång chÐo gi÷a çc ho¹t ®éng tíi h¹n cã thÓ thay ®æithÕ nµo.

3. ChuÈn bÞ biÓu ®å PERT møc cao cho dù ¸n m« t¶ ë bµi tËp 1.H·y bao gåm mäi ho¹t ®éng ph¸t triÓn vµ kh«ng ph¸t triÓn. §Þnh vÞ

trÝ çc con ®êng qua m¹ng vµ nhËn biÕt con ®êng tíi h¹n. Chøng minh®êng tíi h¹n cã thÓ thay ®æi thÕ nµo khi chØ mét thuéc tÝnh thêi h¹nthay ®æi. Gi¶i thÝch sù tuú thuéc nh ®îc biÓu thÞ trªn biÓu ®å.

4. H·y chuÈn bÞ lÞch tr×nh nh©n sù cho dù ¸n m« t¶ ë bµi tËp 1. M« t¶cÇn bao nhiªu thµnh viªn ®éi ë mçi giai ®o¹n, kü n¨ng cña hä, sù bè trÝhä trong ph¹m vi dù ¸n ra sao ?

5. H·y chuÈn bÞ lÞch tr×nh nguån lùc cho dù ¸n m« t¶ ë bµi tËp 1. M«t¶ mçi nguån lùc ph¸t triÓn vµ gi¶i thÝch t¹i sao vµ khi nµo th× sÏ cÇn

Th¶o luËn çc t¸c ®éng cho cè g¾ng ph¸t triÓn dù ¸n ë chç kh«ng cãkh¶ n¨ng cã ®îc mçi nguån lùc.

6. Xem xÐt nh÷ng nh©n tè nµo cña dù ¸n trong bµi tËp 1 cã thÓ tuúthuéc ë çc bªn ngo¹i cuéc. th¶o luËn xem nh÷ng ho¹t ®éng ph¸t triÓnnµo cã thÓ ®îc xem xÐt ®Ó thÇu phô vµ nh÷ng thµnh tè vµ cã kh¶ n¨ngmua.

7. Xem xÐt nh÷ng vÊn ®Ò cã thÓ dù kiÕn trong giai ®o¹n hîp nhÊt cñadù ¸n m« t¶ ë bµi tËp 1

8. ChuÈn bÞ mét b¸o ço tiÕn ®é dù ¸n mÉu ®îc ®Ö tr×nh hai tuÇn saukhi hîp nhÊt b¾t ®Çu.


201

Ch¬ng mêi

ChuÈn bÞ dù to¸n:

ph¬ng ph¸p vµ kü thuËt.

dù to¸n: Mét sè vÊn ®ÒDù to¸n ®îc quan t©m ë viÖc dù ®o¸n bÊt tr¾c. Nã vÎ vang h¬n lµ bãi

to¸n mÆc dï kh«ng ph¶i bao giê còng chÝnh x¸c. §iÒu nµy cã thÓ ®îcminh ho¹ râ nhÊt ë giai tho¹i sau.

Vµo ®Çu nh÷ng n¨m 80, mét chñ thÇu quèc phßng lín ngêi Mü ®îcgiao mét hîp ®ång ph¸t triÓn phÇn mÒm cña Bé quèc phßng Hoa kú.C«ng ty ®· ®îc ph©n chia thµnh nh÷ng “trung t©m lîi nhuËn” nhá vµmçi trung t©m nh thÕ ®îc yªu cÇu minh chøng tån t¹i cña m×nh lµm saosinh lîi. Khi ®äc tin vÒ uû th¸c hîp ®ång, çc kü s tõ trung t©m lîinhuËn, sau khi ®· khai tr¬ng ban ®Çu, ®Ò ra viÖc qui ho¹ch tiÕn hµnh dù¸n. ChØ khi ®ã hä míi ph¸t hiÖn lµ chi phÝ ph¸t triÓn dù kiÕn.... sö dôngtrong ®Ò nghÞ cña hä ®îc c¨n cø ë dù to¸n khëi thuû lµ 80 n¨m c«ngtrong khi nh÷ng tÝnh to¸n míi cña hä ®a ra dù to¸n 120 n¨m c«ng. §iÒunµy cã kh¶ n¨ng g©y ra thÊt thu ng©n s¸ch ®Õn 50 phÇn tr¨m.

40 n¨m c«ng phô ®ã h¼n tèn cho c«ng ty kho¶ng 4 triÖu ®«la vµ trongkhi sè tiÒn nµy kh«ng lµm vì mét tËp ®oµn lín nhng l¹i lµ ®¸ng kÓ chotrung t©m lîi nhuËn vµ h¼n lµm cho mét sè nhµ qu¶n lý hµng ®Çu mÊtviÖc.

Qu¶n lý trung t©m lîi nhuËn ®· göi th cho Bé quèc phßng kh¼ng ®Þnhlµ hä ®· tÝnh sai chi phÝ ph¸t triÓn dù ¸n vµ yªu cÇu lµ hä ®îc phÐp ®Ötr×nh l¹i ®Ò nghÞ ®· hiÖu chØnh. NÕu yªu cÇu cña hä bÞ b¸c bá, hä kh¼ng®Þnh, hä s½n sµng rót lui vµ cho phÐp hîp ®ång ®îc uû th¸c cho c«ng tynµo ®Ò tr×nh ®îc ®Ò nghÞ kh¸c tèt nhÊt. C©u tr¶ lêi mµ hä nhËn ®îckh¼ng ®Þnh lµ kh«ng chØ hä kh«ng ®îc phÐp ®Ö tr×nh l¹i ®Ò nghÞ cña hämµ nÕu hä l¹i t×m çch rót lui. Bé quèc phßng sÏ cã hµnh ®éng hîp ph¸pchèng l¹i c«ng ty râ rµng tèn kÐm cho hä h¬n lµ thÊt thu dù kiÕn cña hä.

§Õn møc nµy, nh÷ng ngêi qu¶n lý cña trung t©m lîi nhuËn ch¾c h¼nph¶i ®ang chuÈn bÞ thu dän bµn lµm viÖc cña m×nh th× mét trong çc küs ®· ®a ra gîi ý. ¤ng gîi ý lµ mét siªu ®éi çc nhµ s¶n xuÊt ®îc thµnhlËp bao gåm nh÷ng kü s giái nhÊt trong trung t©m lîi nhuËn. Nh÷ng küs h¼n ph¶i ®îc ®a ra khái nh÷ng dù ¸n kh¸c ch¾c ®ang tiÕn hµnh vµ sù®ãng gãp cña hä ë ®ã h¼n kh«ng ph¶i kh«ng chñ chèt. Råi siªu ®éi ®îcuû th¸c dù ¸n míi víi ý ®å hoµn thµnh dù ¸n cè g¾ng béi chi so víi dùto¸n khëi thuû cµng Ýt cµng tèt.

KÕ ho¹ch ®îc phª chuÈn vµ ®îi ph¸t triÓn tèt nhÊt cã ®îc ®îc h×nhthµnh. Çc thµnh viªn cña siªu ®éi ®îc yªu cÇu hÕt søc cè g¾ng hoµnthµnh dù ¸n Ýt h¬n dù to¸n 120 n¨m c«ng víi môc tiªu gi¶m béi chi cñadù to¸n 80 n¨m c«ng ®Õn møc cã thÓ ®îc.


202

ThÕ lµ dù ¸n ®· ®îc ®éi tèt nhÊt vµ trung t©m lîi nhuËn cã thÓ tËp hîp®îc ph¸t triÓn trong thêi h¹n ba n¨m vµ kÕt qu¶ lµ dù ¸n ®· ®îc ph¸ttriÓn trong 60 n¨m c«ng. Giai tho¹i ng¾n nµy nªu bËt nh÷ng c©u hái c¬b¶n trong viÖc chuÈn bÞ dù to¸n.

Nh÷ng dù to¸n chuyªn m«n ®· ®îc chuÈn bÞ thÕ nµo? ®©u lµ dù to¸n®óng trong trêng hîp nµy: 80, 120 hay 60 n¨m c«ng ?.

Dù to¸n theo n¨m c«ng cã tèt kh«ng khi nã lÖ thuéc nÆng vµo nh©nth©n cña ngêi lµm c«ng viÖc?

LiÖu ®éng c¬ cña nhµ s¶n xuÊt cã ph¶i lµ yÕu tè trong viÖc dù to¸nnguån cÇn thiÕt cho viÖc ph¸t triÓn dù ¸n?

Vµ cuèi cïng, ngêi qu¶n lý cã thÓ lËp ng©n s¸ch mét dù ¸n ra sao nÕudù to¸n chuyªn m«n cã thÓ bÞ lo¹i ra ®Õn 100% ?

Ch¬ng nµy sÏ ®Ò cËp ®Õn nh÷ng c©u hái nµy hay kh¸c liªn quan vµcung cÊp c«ng cô gióp cho nh÷ng quan t©m ®ã ®îc tÝnh ®Õn trong viÖcchuÈn bÞ dù to¸n ph¸t triÓn dù ¸n.

10.1 Dù to¸n cña dù ¸nMäi lîng cha biÕt ®Òu cã thÓ dù to¸n trong khi lîng ®· biÕt khái

cÇn dù to¸n. Víi ngêi qu¶n lý dù ¸n phÇn mÒm, cã nhiÒu lîng chabiÕt ph¶i dù to¸n. Nh÷ng lîng nµy liªn quan ®Õn çc lÜnh vùc nh:

1. Chi phÝ ph¸t triÓn dù ¸n.2. LÞch tr×nh ph¸t triÓn dù ¸n3. Qui m« ®éi ph¸t triÓn dù ¸n4. Khèi lîng phÇn mÒm ph¶i ph¸t triÓn5. Nguån phÇn cøng yªu cÇu

Dù to¸n nh÷ng lîng ®ã nh thÕ nµo kh«ng chØ lµ vÊn ®Ò cÇn ®îc ®ÒcËp: Çc ®¬n vÞ sö dông ®Ó ®o nh÷ng lîng ®ã còng ph¶i cÇn ®îc xemxÐt.

Chi phÝ ph¸t triÓn dù ¸n ®îc ®o lêng tèt nhÊt b»ng ®¬n vÞ tiÒn tÖ, nh®ång ®ola Mü hay b¶ng (Anh). Dï sao víi dù to¸n ban ®Çu chÊp nhËn®îc viÖc chuÈn bÞ b»ng mét ®o lêng trung gian sau ®ã ®îc chuyÓn ®æisang d¬n vÞ tiÒn tÖ. §¬n vÞ trung gian phæ th«ng cho chi phÝ ph¸t triÓn dù¸n lµ th¸ng c«ng (hay th¸ng nh©n c«ngi hay th¸ng kü s v.v.). §iÒu nµysau ®ã cã thÓ chuyÓn ®æi sang gi¸ trÞ tiÒn tÖ b»ng çch dù to¸n chi phÝ cñamét th¸ng c«ng ®¬n (phÇn 10.4 nãi nhiÒu h¬n ®Õn vÊn ®Ò nµy).

LÞch tr×nh ph¸t triÓn dù ¸n râ rµng ®îc dù to¸n b»ng ®¬n vÞ thêi giannh ngµy, tuÇn, th¸ng hay n¨m. LÞch tr×nh gièng nh phÇn lín çc kÕho¹ch, ph¶i cã khëi ®Çu vµ kÕt thóc. Thêng khi mét dù ¸n ®îc quyho¹ch, khëi ®Çu chÝnh thøc kh«ng râ, vµ do ®ã kÕt thóc còng kh«ng rânèt. Trong nh÷ng trêng hîp ®ã, tªn t¾t ARO (sau khi nhËn ®¬n ®Æt)th«ng thêng ®îc dïng vµ lÞch tr×nh ®îc x©y dùng sö dông nh÷ng chØ


203

®Þnh nh: KÕt thóc thiÕt kÕ møc cao - 4 th¸ng ARO. Ch¬ng 9 cã trao ®æichi tiÕt h¬n vÒ lÞch tr×nh ph¸t triÓn dù ¸n phÇn mÒm.

Dù to¸n nh©n sù ph¸t triÓn cã yªu cÇu cho dù ¸n râ rµng theo ®¬n vÞngêi. Dï sao, nh©n sù ph¸t triÓn ph¶i ®îc nhãm theo mét sè ph©n lo¹iphæ th«ng nh kü s phÇn mÒm, ngêi lËp tr×nh, nh©n lùc hç trî v.v. vµmçi nhãm ph¶i ®îc dù to¸n riªng rÏ. Thêi gian vÒ dù ¸n cña mçi ngêicòng ph¶i ®îc dù to¸n b»ng çch nhËn ra viÖc hä tham gia vµo dù ¸n vµrót ra khái dù ¸n. §iÒu nµy th«ng thêng sÏ t¹o ra ®êng biÓu diÔn ph©nbæ chuÈn49 víi mét ®éi ngò ph¸t triÓn nhá lóc ban ®Çu vµ lóc kÕt thóc dù¸n, cßn pha gi÷a th× cã cì trung b×nh50 (xem H×nh 9.6.a).

Khèi lîng phÇn mÒm ®îc ph¸t triÓn thêng ®îc dù to¸n b»ng c¶ haiçch ®o: b»ng dßng m· hay kil« Bai (Kbyte) cña bé nhí. C¶ hai ph¬ngph¸p cã ®iÓm lîi vµ bÊt lîi. Sè dßng m· lµ møc ®o tiªu biÓu nhiÒu h¬n vÒmøc ®é cè g¾ng ph¸t triÓn nhng còng lµ ng«n ng÷ tuú thuéc ë chç hµngtr¨m dßng m· ngò møc cao kh«ng ®ßi hái còng møc ®é cè g¾ng nh hµngtr¨m dßng m· tr×nh thµnh ng÷ “kilobyte bé nhí” lµ tiªu biÓu vÒ lîngphÇn mÒm vµ cã thÓ t¬ng ®èi tuú thuéc ë ng«n ng÷ lËp tr×nh gèc nhnghíng dÉn READ møc cao th«i cã thÓ t¹o ra nhiÒu m· m¸y h¬n lµ thuËtto¸n to¸n häc phøc t¹p.

Lîng nguån phÇn mÒm ®îc ®o b»ng nhiÒu ®¬n vÞ phô thuéc ë nguån®Æc biÖt ®îc xÐt ®Õn. §iÒu nµy ®îc th¶o luËn chi tiÕt h¬n ë phÇn 10.6.

10.2 Dù to¸n tõng bícPh¬ng çch “Ph©n chia vµ KhuÊt phôc” thêng ®îc ¸p dông trong

nhiÒu lÜnh vùc c«ng nghÖ phÇn mÒm (coi ch¬ng 6). Ph¬ng ph¸p nµy(ph©n chia vÊn ®Ò lín thµnh v« vµn vÊn ®Ò nhá h¬n) còng ®îc sö dôngtrong hÇu hÕt kü thuËt dù to¸n. TiÕp cËn c¬ b¶n lµ ph©n gi¶i dù ¸n thµnhnh÷ng hîp phÇn dîc x¸c ®Þnh râ rµng vµ råi lÆp l¹i tõng bíc ®Õn khichØ cßn nh÷ng ®¬n vÞ nhá sau ®ã cã thÓ ®îc dù to¸n dÔ dµng h¬n.

Bíc ®Çu tiªn trong ph©n gi¶i dù ¸n lµ ph©n chia dù ¸n thµnh bèn lo¹isau (coi h.10.1)

1. Hîp phÇn ®· cã s½n sµng.2. Hîp phÇn ®Çy kinh nghiÖm.3. Hîp phÇn kinh nghiÖm 1 phÇn.4. Ph¸t triÓn míi.

Mçi lo¹i biÓu thÞ mét líp ho¹t ®éng ph¸t triÓn cã thÓ ®îc dù to¸nriªng rÏ sö dông çc ph¬ng ph¸p dù to¸n kh¸c nhau. Nh chóng ta sÏthÊy, mçi lo¹i còng g¾n víi møc rñi ro liªn quan trong ph¸t triÓn phÇnmÒm.

V× môc ®Ých cña th¶o luËn nµy, chóng ta sÏ chØ xem xÐt çc hîp phÇncña ph¸t triÓn phÇn mÒm hiÖn nay vµ kh«ng ph¶i çc ho¹t ®éng liªn quan

49 ®êng biÓu diÔn nµy ®îc bµn thªm ë phÇn 10.550 ph©n bè kÝch cì ®éi ph¸t triÓn dù ¸n sÏ ®îc th¶o luËn sau trong ®o¹n 9.5.1.


204

cña chóng, ch¼ng h¹n nh qu¶n lý, khèng chÕ cÊu h×nh hay b¶o ®¶m chÊtlîng, çc phÇn ®ã sÏ ®îc bµn ®Õn sau.

H×nh 10.1Ph©n lo¹i ph¸t triÓn dù ¸n theo møc ®é rñi ro

10.2.1 Hîp phÇn ®· cã s½n sµng.Hîp phÇn ®· cã s½n sµng lµ thµnh phÇn dù ¸n tríc ®©y ®· ®îc ph¸t

triÓn lµ bé phËn cña çc dù ¸n kh¸c. Nh÷ng thÝ dô vÒ çc thµnh phÇn thêithîng lµ nh÷ng th viÖn to¸n häc ch¬ng tr×nh con, çc hép thö nghiÖmphÇn mÒm (bé thö nghiÖm) bé kÝch thÝch ngo¹i vi phÇn cøng, çc thuËtto¸n vµ thËm chÝ c¶ nh÷ng hîp phÇn dù ¸n chñ yÕu cã thÓ ®îc g¾n vµodù ¸n hiÖn t¹i cã Ýt hay kh«ng söa ®æi.

Rñi ro g©y ra trong sö dông hîp phÇn ®· cã s½n sµng lµ tèi thiÓu. G¾nlo¹i hîp phÇn ®ã vµo dù ¸n cã kh¶ n¨ng h¹ thÊp chi phÝ ph¸t triÓn cña dù¸n. Thùc tÕ nµy ®îc khuyÕn khÝch nhiÒu trong tiªu chuÈn DOD 2167(coi ch¬ng 8). Theo ®ã ®îc coi lµ “phÇn mÒm sö dông l¹i ®îc”.

Rñi ro tèi thiÓu vÉn cßn kh¸c víi kh«ng rñi ro vµ çi gi¸ ph¶i tr¶ choviÖc sö dông hîp phÇn ®· cã s½n sµng. Çi gi¸ thêng lµ ®· ph¶i tiÕn hµnhvíi Ýt chøc n¨ng hay Ýt thÝch øng h¬n so víi khi t¸i ph¸t triÓn çc hîpphÇn chuyªn biÖt cho dù ¸n. §iÒu nµy t¬ng tù bé quÇn ¸o lµm s½n kh«ngtèn kÐm so s¸nh víi bé may ®o tèn kÐm h¬n nhiÒu. §«i khi bé lµm s½nl¹i cã thÓ thÝch øng hoµn h¶o nhng thêng ph¶i cã ®«i chót söa sang l¹i.Hîp phÇn ®· cã s½n sµng thêng ®ßi hái, ë møc ®é nµo ®ã, thÝch øng dù¸n víi hîp phÇn chø kh«ng ph¶i thÝch øng hîp phÇn víi dù ¸n.

10.2.2 Hîp phÇn cã ®µy ®ñ kinh nghiÖmHîp phÇn cã ®Çy ®ñ kinh nghiÖm lµ nßng cèt cña çi mµ c«ng ty thùc

sù trë thµnh. Çc c«ng ty thêng chuyªn m«n ho¸, cã nghÜa Boeing lµmm¸y bay chø kh«ng m¸y thu h×nh vµ IBM lµm m¸y tÝnh chø kh«ng m¸ybay. Nhng c¶ hai ®Òu ph¸t triÓn phÇn mÒm.

Dù ¸n ph¸t triÓnphÇn mÒm

Cßn chót rñi roRñi ro cao

Ph¸t triÓn míihoµn toµn

Rñi ro võa ph¶i Rñi ro tèi thiÓu

Cã mét phÇnkinh nghiÖm

Cã ®µy ®ñ kinhnghiÖm

§· s½n sµnghoµn toµn


205

H×nh 10.2Ph©n gi¶i chi tiÕt h¬n vÒ ph©n lo¹i kinh nghiÖm mét phÇn

Bao giê còng cã xu híng ph¸t triÓn tinh th«ng trong nh÷ng lÜnh vùc®Æc thï nhng sù tiÕn bé cña c«ng nghÖ h¼n ph¶i chËm h¬n nÕu çc nhãmph¸t triÓn ®· kh«ng më réng nh÷ng lÜnh vùc thinh th«ng ®ã tõng thêi kú.§iÒu nµy còng lµ ®óng cña ph¸t triÓn phÇn mÒm. PhÇn ®«ng çc dù ¸nchøa nh÷ng hîp phÇn t¬ng tù çc hîp phÇn trong çc dù ¸n ®· ph¸t triÓntríc ®©y. ThÝ dô vÒ çc hîp phÇn kinh nghiÖm trän vÑn mµ çc c«ng tychuyªn m«n ho¸ h¼n lµ sù ph¸t triÓn cña bé biªn dÞch. Bé ch¬ng tr×nhchuyªn m«n (hÖ thèng kÕ to¸n hay hÖ thèng kiÓm kª) vµ c¶ nh÷ng hÖ phôchñ yÕu nh çc m¹ng th«ng tin liªn l¹c.

Hîp phÇn kinh nghiÖm trän vÑn lµ bÊt cø bé phËn nµo cña dù ¸n phÇnmÒm mµ chóng ta cã thÓ nãi: “chóng t«i ®· lµm ®îc çi g× t¬ng tùtrong thêi gian qua”. Dï sao quan träng h¬n c¶ lµ nhÊn m¹nh r»ng tõ

NDDù

FE

ND : Ph¸t triÓn míiFE : Cã ®µy ®ñ kinh nghiÖm

Cã mét phÇn kinhnghiÖm

Dù ¸n ph¸t triÓnphÇn mÒm

Cã ®µy ®ñ kinhnghiÖm

§· s½n sµng hoµntoµn

Ph¸t triÓn míihoµn toµn

§¸nh gi¸ dùa trªnkinh nghiÖm qu¸ khø

Hoµn toµn x¸c®Þnh

NDDù

NDDù

NDDù

FEFE


206

kinh nghiÖm trän vÑn cã hiÖu lùc chØ khi kinh nghiÖm ®· ®îc lu l¹i.§iÒu nµy cã nghÜa lµ mét sè nh÷ng ngêi s¶n xuÊt ®· tham gia vµo çc dù¸n t¬ng tù tríc ®©y vÉn cßn hiÖn diÖn (hä ®· kh«ng rêi bá c«ng ty) vµth«ng tin liªn quan ®Õn çc dù ¸n tríc ®©y tån t¹i vµ ®îc thö nghiÖm.VÊn ®Ò mét c«ng ty tríc ®©y ®· ph¸t triÓn bé biªn dÞch Pascal tù th©n nãkh«ng ®ñ lý do ®Ó ph©n lo¹i ph¸t triÓn bé biªn dÞch C lµ ho¹t ®éng kinhnghiÖm trän vÑn,®Æc biÖt nÕu thµnh viªn cña ®éi ph¸t triÓn bé biªn dÞch®· rót lui khái c«ng ty vµ ®· kh«ng ®Ó l¹i t liÖu ph¸t triÓn nµo.

Cã rñi ro t¬ng ®èi nhá trong ph¸t triÓn çc hîp phÇn kinh nghiÖm tränvÑn. Cã thõa nhËn c¬ b¶n lµ nÕu chóng ta ®· tõng lµm ®iÒu g× ®ã tríckhi chóng ta cã thÓ lµm l¹i ®îc ®iÒu ®ã. §iÒu nµy kh«ng ph¶i bao giêcòng thÕ. Rñi ro chÝnh lµ trong sai lÇm ph©n lo¹i. §iÒu nµy liªn quan ®Õnçc trêng hîp çc hîp phÇn tr«ng cã vÎ t¬ng tù nhng trªn thùc tÕ hoµntoµn kh¸c. Mét thÝ dô h¼n lµ sù ph©n lo¹i ph¸t triÓn hÖ thèng viÔn th«ngcã kinh nghiÖm trän vÑn dùa trªn ph¸t triÓn m¹ng khu vùc ®Þa ph¬ngtríc ®©y (LAN). C¶ hai tham gia ph¸t triÓn hÖ thèng viÔn th«ng vµ baogåm nh÷ng nhiÖm vô nh giao diÖn biªn b¶n vµ chuyÓn giao dù liÖunhng viÔn th«ng tham gia çc vÊn ®Ò rÊt kh¸c víi nh÷ng vÊn ®Ò liªnquan ®Õn m¹ng khu vùc ®Þa ph¬ng. TiÕp cËn ®óng ®¾n h¼n lµ ph©n lo¹iho¹t ®éng trong trêng hîp nµy lµ kinh nghiÖm mét phÇn ®îc bµn ®Õntrong phÇn sau.

Kinh nghiÖm trän vÑn ®ßi hái kh¶ n¨ng nh¾c l¹i çc ho¹t ®éng thµnhc«ng tríc ®©y.

10.2.3. Çc hîp phÇn kinh nghiÖm mét phÇnKinh nghiÖm mét phÇn liªn quan ®Õn çc hîp phÇn phÇn nµo t¬ng tù

víi çc hîp phÇn ph¸t triÓn trong çc dù ¸n tríc. ThÝ dô vÒ kinh nghiÖmmét phÇn h¼n lµ ph¸t triÓn bé biªn dÞch mµ mét ®éi tríc ®©y ®· ph¸ttriÓn bé dÞch hîp ng÷. §éi h¼n ®· tÝch luü kinh nghiÖm trong ph©n tÝch cóph¸p vµ xö lÝ sai nhng kh«ng trong tèi u ho¸ hay ph©n tÝch có ph¸pphøc hîp. Mét thÝ dô kh¸c (m« t¶ ë cuèi phÇn tríc) lµ ph¸t triÓn hÖthèng viÔn th«ng dùa trªn ph¸t triÓn tríc ®©y cña m¹ng khu vùc ®Þaph¬ng (LAN).

Hîp phÇn kinh nghiÖm mét phÇn lµ bé phËn cña dù ¸n phÇn mÒm mµchóng ta cã thÓ nãi chóng ta quen thuéc mÆc dï chóng ta hiÖn cã kh«ngph¸t triÓn çi g× t¬ng tù trong thêi gian qua.

Cã møc ®é rñi ro võa ph¶i trong ph¸t triÓn hîp phÇn kinh nghiÖm métphÇn vµ ®©y lµ sù tù nguyÖn trong viÖc gi¶ ®Þnh rñi ro ®ã dÉn çc c«ng ty®Õn më réng chuyªn ngµnh cña hä dÇn dµ trong çc pha tiÕn ho¸ cñac«ng ty. Dï sao, trong trêng hîp nµy n÷a còng vÉn cã nguy c¬ ph©n lo¹isai. PhÇn nµo quen thuéc víi mét nhiÖm vô lµ íc ®Þnh chñ quan. Cã vµinhiÖm vô mµ trong ®ã chóng ta kh«ng thÓ t×m ®îc çi g× chóng ta quenthuéc. Nªn viÖc ph©n lo¹i hîp phÇn lµ kinh nghiÖm mét phÇn tuú thuéc ëngêi ph©n lo¹i. Gi¶i ph¸p cã thÓ ®îc lµ ®ßi hái tho¶ thuËn cña nhiÒu


207

ngêi dù to¸n vÒ viÖc ph©n lo¹i hîp phÇn, nhng nh chóng ta sÏ thÊysau, ph¬ng çch nµy lµ nªn dïng nhiÒu kü thuËt trong dù to¸n.

Yªu cÇu chÝnh trong ph©n lo¹i hîp phÇn lµ kinh nghiÖm mét phÇn lµkh¶ n¨ng nhËn ra c¶ nh÷ng nh©n tè quen thuéc vµ míi trong hîp phÇnvËy.

10.2.4 Ph¸t triÓn míi.Ph¸t triÓn míi liªn quan ®Õn viÖc ph¸t triÓn çc hîp phÇn khi kh«ng cã

kinh nghiÖm liªn quan tån t¹i trong ph¹m vi ®éi ph¸t triÓn. §Þnh nghÜanµy cã thÓ phÇn nµo dÞu ®i c¨n cø ë sù viÖc lµ çc c«ng ty m¸y tÝnh Ýt khil¾p « t« vµ çc c«ng ty « t« Ýt khi l¾p m¸y tÝnh.Nªn ph¸t triÓn míi cã thÓph¶i rót ra mét sè kinh nghiÖm tríc ®©y vµ chóng ta gi¶ ®Þnh nh÷ng kün¨ng c¬ b¶n cÇn thiÕt ®Ó hoµn thiÖn çc nhiÖm vô yªu cÇu lµ cã ®îc.

Kh«ng ph¶i mäi nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn ®Òu cã b¶n chÊt tiÕn ho¸. ThÝdô hoµn h¶o lµ ch¬ng tr×nh kh«ng gian Hoa kú ®îc gîi ý qua lêi tuyªnbè cã tÝnh chÊt tiªn ®o¸n cña tæng thèng Kennedy r»ng vµo cuèi thËp kû(nh÷ng n¨m 1960) Hoa kú sÏ ®æ bé ngêi lªn mÆt tr¨ng. Tríc ®ã kh«ngcã g× t¬ng tù ®· tõng ®îc tiÕn hµnh - ch¾c h¼n ®ã ®· lµ mét ph¸t triÓnmíi.

Ph¸t triÓn míi râ rµng lµ líp hîp phÇn khã dù to¸n nhÊt vµ chøc møcrñi ro cao nhÊt. Do nh÷ng tiÕn bé nhanh chãng trong khoa häc m¸y tÝnhvµi thËp kû qua, çc dù ¸n m¸y tÝnh cµng cã kh¶ n¨ng nhiÒu h¬n chøa çchîp phÇn ph¸t triÓn míi h¬n lµ çc ngµnh c«ng nghÖ kh¸c. §iÒu nµy nµy®Æc biÖt ®óng víi çc dù ¸n phÇn mÒm vµ lµ mét trong nh÷ng lý do chÝnhv× sao dù ¸n m¸y tÝnh l¹i chøng minh ghi nhËn ®êng ®i nghÌo nµn trongdù to¸n cña dù ¸n.

Ph¸t triÓn míi thêng thiÕu c¬ së tin cËy cho dù to¸n vµ ®ßi hái vËndông nh÷ng ph¬ng ph¸p ®Æc thï ®Ó cã thÓ cã ®îc dù to¸n ®Çy ®ñ. §iÒunµy sÏ ®îc bµn ®Õn chi tiÕt trong phÇn sau

10.2.5 Ph©n gi¶i dù ¸n theo møc rñi ro.Nh chóng ta ®· thÊy, ph©n gi¶i ban ®Çu cña dù ¸n phÇn cøng nhËn ra

bèn lo¹i chñ yÕu víi møc rñi ro ph¸t triÓn kh¸c nhau g¾n theo. Sau bíc®Çu ph©n gi¶i dù ¸n, chóng ta kÕt thóc víi çc hîp phÇn dù ¸n hoÆc (1)chóng ta hiÖn cã (thêi thîng) (2) chóng ta biÕt ph¸t triÓn thÕ nµo (kinhnghiÖm trän vÑn) (3) Ýt ra phÇn nµo chóng ta quen thuéc (kinh nghiÖmmét phÇn)hay (4) hoµn toµn míi víi chóng ta (ph¸t triÓn míi). Môc tiªucña bíc sau trong ph©n gi¶i dù ¸n lµ tiÕp tôc nhËn ra nhiÖm vô quenthuéc vµ kh«ng quen thuéc. §iÒu nµy dÉn chóng ta ®Õn xem xÐt l¹i lo¹ikinh nghiÖm riªng phÇn (coi h×nh 10.2)

Lo¹i kinh nghiÖm riªng phÇn ®· ®îc m« t¶ lµ chøa nh÷ng hîp phÇndù ¸n phÇn nµo t¬ng tù víi çc hîp phÇn ®· tõng ®îc ph¸t triÓn trongnh÷ng dù ¸n tríc ®©y. Do ®ã chóng ta hi väng cã thÓ ph©n gi¶i tiÕpnh÷ng hîp phÇn ®ã thµnh nh÷ng hîp phÇn ph¸t triÓn míi vµ kinh nghiÖm


208

trän vÑn nhá h¬n. Trong mét sè trêng hîp nh÷ng hîp phÇn ®· cã s½nsµng còng cã thÓ ®îc nhËn ra trong viÖc ph©n gi¶i tiÕp lo¹i kinh nghiÖmriªng phÇn.

Khi ¸p dông tinh läc tõng bíc, chóng ta cã thÓ lÆp l¹i vµ nhËn ra mäihîp phÇn míi cña dù ¸n. Lµm nh thÕ, chóng ta còng ®· nhËn ra mäi hîpphÇn dù ¸n mµ chóng ta cã thÓ vËn dông t¬ng ®èi nh÷ng ph¬ng ph¸pdù to¸n tin cËy dùa trªn kinh nghiÖm tríc ®©y cña chóng ta. §iÒu nµylµm t¨ng thªm ®é tin cËy cña çc dù to¸n dù ¸n tæng thÓ cña chóng ta.

10.3 Dù to¸n ph¬ng ph¸p míi.Khi chóng ta kh«ng cã lîi Ých vÒ kinh nghiÖm ®Ó rót ra trong viÖc

chuÈn bÞ dù to¸n chóng ta ph¶i t×m kiÕm th«ng tin bæ sung nh»m thóc ®Èytõ dù to¸n “bõa phøa” tíi mét çi g× ®¸ng tin cËy h¬n. Hai tiÕp cËn phæth«ng lµ:

1. Ph¬ng ph¸p nguyªn mÉu.2. Ph¬ng ph¸p thèng kª.C¶ hai ph¬ng ph¸p liªn quan ®Õn mét sè ho¹t ®éng chung nh lµ nhu

cÇu x©y dùng çi g× lµm c¨n cø cho çc dù ¸n cña chóng ta. Dï sao nhchóng ta sÏ biÕt, ph¬ng ph¸p nguyªn mÉu híng vµo c«ng nghÖ h¬ntrong khi ph¬ng ph¸p thèng kª khoa häc h¬n. Víi nh÷ng ai ñng hé c«ngnghÖ h¬n khoa häc, chØ cÇn nãi lµ nhiÒu nguyªn mÉu kh«ng bao giê lµmcho nã thµnh cöa hµng s¶n xuÊt ®îc.

10.3.1 Ph¬ng ph¸p nguyªn mÉu.Çc nguyªn mÉu phÇn mÒm kh¸c víi çc nguyªn mÉu trong çc ngµnh

c«ng nghiÖp kh¸c. Mét m¸y bay nguyªn mÉu tiªn tiÕn cã thÓ rÊt t¬ng tùm¸y bay s¶n xuÊt cuèi cïng vµ cã thÓ ®îc sö dông lµm m« h×nh cho viÖcx©y dùng d©y chuyÒn s¶n xuÊt. Dï sao,phÇn mÒm,chØ ®îc x©y dùng métlÇn (mÆc dï cã thÓ ®îc söa ®æi sau nµy). Mét khi phÇn mÒm ®îc ph¸ttriÓn, nh÷ng s¶n phÈm kÕ tiÕp cã thÓ ®îc t¹o ra ngay b»ng çch sao chÐpphÇn mÒm s¶n xuÊt ra. §©y lµ ®Æc ®iÓm duy nhÊt cña phÇn mÒm (mÆc dïv¨n b¶n viÕt ®«i chót t¬ng tù do kh¶ n¨ng sao chôp ®îc).

Quan niÖm nguyªn mÉu gi¶ ®Þnh ý nghÜa h¬i kh¸c khi ¸p dông chophÇn mÒm. Çc nguyªn mÉu phÇn mÒm lµ nh÷ng phiªn b¶n chøc n¨ng rótgi¶m cu¶ toµn bé s¶n phÈm.

Thªm vµo tÝnh chøc n¨ng rót gi¶m cña nguyªn mÉu phÇn mÒm, tiªuchuÈn ph¸t triÓn cã thÓ Ýt cøng nh¾c nªn ph¬ng ph¸p vµ tiªu chuÈn ph¸ttriÓn chÝnh thøc Ýt cÇn ®Õn. Còng vËy, tÝnh chøc n¨ng ®îc gi÷ l¹i trongnguyªn mÉu cã thÓ kh«ng ®îc tinh läc nhiÒu h¬n trong toµn bé s¶nphÈm: ch¼ng h¹n giao diÖn cña ngêi dïng cã thÓ Ýt thÝch nghi cho ngêidïng. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã t¹o cho chu kú ph¸t triÓn nhanh s¶n xuÊtnhanh, mét phiªn b¶n ban ®Çu cña toµn bé s¶n phÈm phÇn mÒm. Thñph¸p nµy thêng ®îc gäi lµ sao chôp nhanh.


209

ThÝ dô sau chøng minh viÖc sö dông lÊy nguyªn mÉu trong chuÈn bÞ dùto¸n ph¸t triÓn phÇn mÒm.

TËp ®oµn nh÷ng nhµ s¶n xuÊt m¸y tÝnh (CDI) ®· tiÕp thÞ thµnh c«ngmét hÖ thèng chuyªn viªn cho çc luËt gia tiÕp cËn liÒn ®îc th«ng tin vÒçc trêng hîp vµ u tiªn ph¸p lý, luËt vµ thñ tôc ph¸p lý vµ danh môcçc chuyªn viªn ph¸p lý trong nhiÒu lÜnh vùc luËt ph¸p hÖ thèng t¸c ®éngnh mét hç trî ph¸p lý tin cËy vµ rÊt nhanh vµ trong mét sè trêng hîpthËm chÝ cã kh¶ n¨ng gîi ý gi¶i ph¸p cho çc vÊn ®Ò ph¸p lý.

C¨n cø ë thµnh c«ng cña m×nh trong lÜnh vùc ph¸p lý, qu¶n lý cña CDI®· xem xÐt më réng thÞ phÇn hÖ thèng chuyªn viªn vµ quyÕt ®Þnh ®¸nhgi¸ rñi ro trong viÖc ph¸t triÓn mét hÖ thèng chuyªn viªn cho b¸c sÜ.

§Ó cho hä ®¸nh gi¸ rñi ro cã hiÖu qu¶, qu¶n lý cña CDI cÇn dù to¸n vÒqui m« vµ chi phÝ ph¸t triÓn hÖ thèng chuyªn viªn y tÕ.

Râ rµng hÖ thèng chuyªn viªn y tÕ cã hµm chøa mäi lo¹i rñi ro cña dù¸n m« t¶ trong phÇn tríc: Çc hîp phÇn ®· cã s½n sµng tõ hÖ thèng ph¸p lý (nh kh«i phôc vµ

nhËn ra d÷ liÖu cña çc chuyªn gia). Çc hîp phÇn kinh nghiÖm trän vÑn (nh ®Æc ®iÓm b¶o tr× d÷ liÖu vµ

lÞch sö trêng hîp). Çc hîp phÇn kinh nghiÖm riªng phÇn (nh giao diÖn ngêi dïng vµ

logic gãp ý). Ph¸t triÓn míi (nh kiÓm tra chuÈn ®o¸n y tÕ vµ t¬ng t¸c cña

thuèc).TÝnh phøc t¹p cña thµnh phÇn chÈn ®o¸n y tÕ lµm cho khã dù to¸n. Do

®ã, viÖc x©y dùng mét trî lý chÈn ®o¸n y tÕ nguyªn mÉu m¸y tÝnh ho¸h¼n sÏ h÷u hiÖu trong viÖc cung cÊp th«ng tin vÒ khèi lîng c«ng viÖccÇn thiÕt ®Ó ph¸t triÓn mét phiªn b¶n trän vÑn cña hÖ thèng ®ã.

Nguyªn mÉu chÈn ®o¸n y tÕ h¼n lo¹I ra nhiÒu giao diÖn th©n thiÖn víingêi dïng, cÇn thiÕt cho viÖc chµo mêi thµnh c«ng çc b¸c sÜ - nh÷ngngêi sö dông tiÒm Èn cña hÖ cña hÖ thèng. Nã còng lo¹i trõ nhiÒu d÷liÖu vµ thuËt to¸n y tÕ cã yªu cÇu vµ h¼n lµ mét ch¬ng tr×nh ®éc lËpkh«ng cÇn hîp nhÊt víi nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c cña mét hÖ chuyªn gia.

TÝnh chøc n¨ng hiÖn nay cña nguyªn mÉu tuú thuéc ë thêi gian vµng©n s¸ch cã ®îc ®Ó ph¸t triÓn. Râ rµng ng©n s¸ch cµng lín vµ thêi gianph¸t triÓn ®îc phÐp cµng dµi th× nguyªn mÉu cµng cã Ých råi trë thµnh

c«ng cô ®Ó dù to¸n toµn bé hÖ thèng. ë th¸i cùc, nguyªn mÉu h¼n chøamäi tÝnh chøc n¨ng cña toµn bé hÖ thèng vµ theo thÕ h¼n cung cÊp dùto¸n chÝnh x¸c cña çc nguån ph¸t triÓn yªu cÇu.

§iÒu nµy vÒ c¬ b¶n, còng gièng nh ph¸t triÓn tríc ®· vµ dù to¸n saukhi ®· hoµn thµnh. Dù to¸n nµy lµ chÝnh x¸c nhng v« dông. Trong nhiÒutrêng hîp, nguyªn mÉu kh«ng ph¶i lµ vËt vÊt bá vµ sau nµy ®îc tinhläc vµ g¾n vµo toµn bé hÖ thèng. Trong nh÷ng trêng hîp Êy cã rñi ro cñaviÖc sö dông tiªu chuÈn phô hay cña chÊt lîng phÇn mÒm tåi trong s¶nphÈm cuèi cïng, nh lµ t liÖu cã thÓ thiÕu vµ lËp m·, thiÕt kÕ cã thÓ kÐm


210

cái. §iÒu nµy cã thÓ tr¸nh ®îc nÕu quyÕt ®Þnh ®îc ®a ra tríc khi ph¸ttriÓn nguyªn mÉu ®Ó duy tr× çc tiªu chuÈn ph¸t triÓn nh»m cã thÓ lµmcho nguyªn mÉu sö dông ®îc sau nµy nh bé phËn cña phÇn mÒm s¶nxuÊt.

§Ó tãm t¾t, mét nguyªn mÉu cña çc hîp phÇn ph¸t triÓn míi lµ c«ngcô tuyÖt h¶o cã thÓ cung cÊp th«ng tin phô cÇn thiÕt ®Ó chuÈn bÞ çc dùto¸n tin cËy ®îc. Dï sao, mét nguyªn mÉu cã thÓ lµ tèn kÐm vµ trªn thùctÕ nã cµng cã thÓ hç trî ®îc nhiÒu cho viÖc dù to¸n tin cËy th× viÖc ph¸ttriÓn nã cµng tèn kÐm bÊy nhiªu.

10.3.2 Ph¬ng ph¸p thèng kª.Çc ph¬ng ph¸p thèng kª sö dông kü thuËt lÊy mÉu trong dù to¸n çc

thµnh phÇn cña dù ¸n. ë møc ph©n gi¶i dù ¸n thÊp nhÊt, nh÷ng ®¬n vÞ haym« ®un tiªu biÓu ®îc lùa chän. Sau ®ã nh÷ng ®¬n vÞ nµy thêng ®îcph¸t triÓn vµ theo thÕ cung cÊp th«ng tin vÒ cè g¾ng tr«ng ®îi cã yªu cÇucho sù ph¸t triÓn cña çc hîp phÇn mµ chóng ®¹i diÖn. Ph¬ng ph¸p nµybao gåm nh÷ng pha c¬ b¶n sau ®©y:

1. NhËn ra mäi hîp phÇn phÇn mÒm ph¸t triÓn míi2. ChuÈn bÞ thiÕt kÕ ban ®Çu cña mçi thµnh phÇn b»ng çch nhËn ra

nh÷ng m« ®un phÇn mÒm muèn thùc hiÖn hîp phÇn.3. Ph©n chia m« ®un thµnh çc lo¹i t¬ng tù theo: §é phøc t¹p (møc ®é khã) Chøc n¨ng (nh liªn l¹c th«ng tin, c¬ së d÷ liÖu, giao diÖn cña

ngêi v.v.) Lo¹i (hÖ thèng ®iÒu hµnh, tiªn Ých th viÖn, nhiÖm vô dÞch vô v.v.).

4. ë mçi lo¹i, chän mét m« ®un ®¹i diÖn cho çc m« ®un kh¸c.5. Thùc hiÖn çc m« ®un ®· chän.6. C¨n cø ë th«ng tin suy tõ thùc hiÖn çc m« ®un ®· chän, dù to¸n

nguån yªu cÇu cho mçi lo¹i.7. Phèi hîp dù to¸n cho mçi lo¹i theo thÕ cã ®îc dù to¸n cho mäi

phÇn mÒm ph¸t triÓn míi.

Víi nh÷ng dù ¸n lín, viÖc lùa chän h¬n mét m« ®un cho mçi lo¹i sÏt¹o ra dù to¸n chÝnh x¸c h¬n. ThÕ khã xö ë ®©y t¬ng tù víi lÊy nguyªnmÉu. Cµng nhiÒu m« ®un lùa chän ë mçi lo¹i, dù to¸n cµng chÝnh x¸c. Dïsao, trong trêng hîp cùc ®oan ta cã thÓ dù to¸n mét hîp phÇn dùa trªnsù ph¸t triÓn trän vÑn cña hîp phÇn ®ã. Mét lÇn n÷a, ®iÒu nµy h¼n t¹o radù to¸n chÝnh x¸c nhng v« dông.

ViÖc lùa chän çc ph¹m trï m« ®un vµ bè trÝ çc m« ®un vµo nh÷ngph¹m trï ®ã ®ßi hái kinh nghiÖm réng trong ph¸t triÒn phÇn mÒm. ViÖclùa chän çc m« ®un ®¹i diÖn còng ®ßi hái kinh nghiÖm t¬ng øng.Nh÷ng ho¹t ®éng ®ã ®îc tiÕn hµnh tèt nhÊt khi ba hay bèn ngêi chuyªn


211

m«n so s¸nh çc ghi chó vµ t×m çch ®¹t ®îc tho¶ thuËn vÒ viÖc ph©nlo¹i vµ lùa chän çc quyÕt ®Þnh.

ThiÕt kÕ ban ®Çu cña çc hîp phÇn ë pha 2 lµ ho¹t ®éng gay cÊn. ThiÕtkÕ lµ pha chñ chèt trong ph¸t triÓn phÇn mÒm, mÆc dï sù ph©n gi¶i çchîp phÇn thµnh m« ®un ph¶i ®¶m b¶o ë pha nµy. Ngay ®iÒu ®ã còngkh«ng ph¶i lµ nhiÖm vô dÔ dµng, vµ víi çc dù ¸n lín cã thÓ ®ßi hái cèg¾ng ®¸ng kÓ. ThiÕt kÕ ban ®Çu cïng víi viÖc thùc hiÖn çc m« ®un ®·lùa chän ®«i khi cã thÓ t¸i sö dông ®îc trong toµn bé ph¸t triÓn cña hÖthèng. Dï sao ®iÒu nµy kh«ng ®¶m b¶o cho ng©n s¸ch ph¸t triÓn nguyªnmÉu riªng rÏ ph¶i ®îc dµnh cho nh÷ng ho¹t ®éng nµy.

10.4 M« h×nh chi phÝ x©y dùng (COCOMO).Giai tho¹i liªn quan ë ®Çu ch¬ng nµy minh ho¹ nhiÒu yÕu tè t¸c ®éng

®Õn viÖc t¨ng qui m« nguån lùc ®ßi hái cho viÖc ph¸t triÓn dù ¸n phÇnmÒm. Râ rµng, ®éi ph¸t triÓn tèt sÏ hoµn thµnh dù ¸n sím h¬n vµ víi chiphÝ ph¸t triÓn thÊp h¬n ®éi ph¸t triÓn trung b×nh. NhiÒu nh÷ng yÕu tèkh¸c cã thÓ ®îc xem xÐt khi dù to¸n chi phÝ ph¸t triÓn phÇn mÒm.Nh÷ng yÕu tè phæ th«ng h¬n lµ:

1. Tr×nh ®é nh©n lùc.2. Møc ®é phøc t¹p.3. Qui m« dù ¸n.4. M«i trêng ph¸t triÓn .5. Møc ®é tin cËy.

Çc yÕu tè t¬ng tù lóc ®Çu ®îc Boehm (1981) tr×nh bµy vµ cã n»mtrong m« h×nh chi phÝ x©y dùng cña «ng, sau nµy ®îc gäi lµ ph¬ngph¸p COCOMO ®Ó chuÈn bÞ dù to¸n chi phÝ phÇn mÒm. Çc m« h×nht¬ng tù, nh m« h×nh tr×nh bµy ë ®©y, tõ ®ã ®· ph¸t triÓn tiÕp vµ ®îcsöa ®æi, tho¹t ®Çu trong viÖc lùa chän c«ng thøc cè g¾ng sö dông cho m«h×nh (coi Jeffery and Low (1990) Anderson (1990), Balda vµ Gustafson(1990)). M« h×nh COCOMO lµ mét thuËt to¸n chó ý ®Õn n¨m yÕu tè trªn(vµ cã thÓ c¶ nh÷ng yÕu tè kh¸c) t¹o lËp dù to¸n phèi hîp víi ®Þnh lînghãa rñi ro. NhiÒu ch¬ng tr×nh m¸y tÝnh ®· cã ®îc thùc hiÖn phÇn línc«ng viÖc nhµm ch¸n mµ m« h×nh yªu cÇu (m« t¶ thªm ë phÇn 10.5).

M« h×nh COCOMO b¾t ®Çu tõ dù to¸n hiÖn cã vÒ sè lîng çc dßngm· phÇn mÒm ph¶i ph¸t triÓn. Sau ®ã m« h×nh cung cÊp c«ng cô cho viÖcdù to¸n chi phÝ, lÞch tr×nh vµ qui m« nh©n lùc ph¸t triÓn. Sè dßng m· cãthÓ ®îc dù to¸n sö dông ph©n gi¶i dù ¸n vµ çc ph¬ng ph¸p thèng kªm« t¶ ë ®Çu ch¬ng nµy.

M« h×nh COCOMO cÇn cã mét bé c«ng thøc, mçi c«ng thøc cho métyÕu tè xem xÐt. Çc thÝ dô vÒ çc c«ng thøc ®ã nh sau:

10.4.1 Tr×nh ®é nh©n lùc


212

ViÖc ®o kh¶ n¨ng cña mét kü s phÇn mÒm ph¶i chó ý ®Õn mét ph¹mvi hoµn thiÖn réng. Sackman vµ céng sù (1968) ®· thuyÕt minh mét biÕn®éng 16 trªn 1 trong nh÷ng thÝ nghiÖm tiÕn hµnh vÒ hoµn thiÖn cña ngêilËp tr×nh.

Tõ khi Sackman tiÕn hµnh thÝ nghiÖm cña m×nh n¨m 1968, nhiÖm vôcña ngêi lËp tr×nh ®· tiÕn triÓn thµnh nhiÒu nghÒ míi nh lËp m·, ph©ntÝch, lËp tr×nh hÖ thèng, kü s phÇn mÒm vµ kh¸c n÷a. Tõ “kü s phÇnmÒm” nh¾c ®Õn ngêi tèt nghiÖp ®¹i häc hay cao ®¼ng cã thÓ ®¶m nhËntr¸ch nhiÖm c¶ thiÕt kÕ vµ lËp m· (lËp tr×nh). Còng vËy, tõ 1968, vai trßcña lËp m· thËt sù ®· gi¶m ®i trong chu kú ph¸t triÓn tæng thÓ cña hÖthèng phÇn mÒm phøc t¹p. Nh chóng ta ®· biÕt ë ch¬ng 4, çc viÖcthiÕt kÕ, tÝch hîp vµ thö nghiÖm chiÕm hÇu hÕt çc nguån lùc trongph¬ng çch hiÖn ®¹i cho viÖc ph¸t triÓn dù ¸n. NÕu thiÕt kÕ lµm tèt th×lËp m· cã thÓ ®ßi hái kh«ng qu¸ 10% nguån ph¸t triÓn.

Do ®ã chóng ta tr«ng ®îi lµ, ë qui m« réng, biÕn ®éng réng lín trongn¨ng suÊt ngêi lËp tr×nh mµ Sackman thÊy cã thÓ lµ ®· do thiÕu kü thuËtph¸t triÓn phÇn mÒm cã ph¬ng ph¸p vµo lóc thÝ nghiÖm ®îc tiÕn hµnh.

BÊt h¹nh lµ biÕn ®éng tho¶ ®¸ng tr«ng ®îi vÒ sù hoµn thiÖn cña kü sphÇn mÒm vÉn cßn ®o theo hµng tr¨m phÇn tr¨m. Cho r»ng ph¬ng ph¸pluËn ph¸t triÓn phÇn mÒm cã trËt tù ®îc sö dông, vÉn cã thÓ tr«ng ®îibiÕn ®éng tíi 400%. §iÒu nµy cã nghÜa lµ lÊy b×nh qu©n, chóng ta cã thÓtr«ng ®îi mét kü s phËn mÒm cã kinh nghiÖm, th«ng minh vµ cã chñ®Ých t¹o ra gÊp 4 lÇn ngêi kü s phÇn mÒm míi b¾t ®Çu (h¹ng xoµng).Dù ¸n cµng lín, hoµn thiÖn ç nh©n sÏ cµng Ýt ¶nh hëng, yÕu tè nµy cãxu híng b×nh qu©n dùa trªn t¬ng t¸c nh©n lùc vµ çc lý thuyÕt b×nhqu©n thèng kª ®¹i c¬ng.

B¶ng 10.1 Giíi thiÖu mét thÝ dô hµm theo b¶ng.

PL = f(EP,N,KSLOC)

trong ®ã tr×nh ®é nh©n lùc PL sö dông KSLOC lµ ®é ®o qui m« dù ¸n51

(hµng ngh×n dßng nguån cña m·) vµ EP lµ sù hoµn thiÖn tr«ng ®îi n»mgi· 1 vµ 4 cho mçi kü s, lÊy tæng víi N (lµ tæng sè kü s trong dù ¸n).

B¶ng 10.1 Nh©n tö chi phÝ cho tr×nh ®é nh©n lùc.

(EP)/N PL = f(EP,N,KSLOC)KSLOC<25 25<KSLOC<300 300<KSLOC

51 Boehm (1981) sö dông KDSI (ngµn chØ thÞ nguån ®· giao) trong nhiÒu c«ng thøc «ng dïng.Dï sao chi phÝ ph¸t triÓn dù ¸n kh«ng c¨n cø ë sè dßng ®îc giao mµ ë sè dßng thùc ®îc ph¸ttriÓn. Hai thø thêng kh«ng nh nhau v× çc dßng ®îc giao cã lÏ lµ b¾t nguån tõ çc hîp phÇn d·cã (coi phÇn 10.2) vµ m· ph¸t triÓn cã thÓ kh«ng ®îc giao v× nhiÒu lý do kh¸c nhau (thÝ dô m·thö nghiÖm). Còng coi Ratchiff vµ Rollo (1990) th¶o luËn vÒ tÝnh m¬ hå do KDSI.


213

4 0.33 0.5. 0.753.5 0.45 0.65 0.813 0.66 0.85 0.902.5 1.00 1.00 1.002 2.20 1.80 1.501.5 3.50 2.50 2.201 4.00 4.00 4.00

Hµm nµy t¹o ra mét trÞ sè gi÷a 0 vµ 4 sö dông lµm yÕu tè ®îc vËndông vµo chi phÝ cña cè g¾ng ph¸t triÓn. TrÞ sè PL díi 1 cho thÊy ®éiph¸t triÓn tèt trong khi trÞ sè PL trªn 1 cho thÊy ®éi ph¸t triÓn yÕu trÞ sèPL b»ng 1 cho thÊy ®éi ph¸t triÓn trung b×nh vµ sÏ kh«ng lµm cho dù to¸nchi phÝ thay ®æi.

Nhí lµ khi qui m« dù ¸n t¨ng, t¸c ®éng cña tr×nh ®é nh©n lùc tíi biÕn®éng chi phÝ dù ¸n l¹i gi¶m. Dï sao, tr×nh ®é nh©n lùc trung b×nh lµ 1 t¹onªn mét nh©n tè xÊu nhÊt cho mäi qui m« dù ¸n, mµ ë b¶ng trªn ®îcbiÓu thÞ lµ thõa sè 4.

Çc hµm kh¸c t¬ng tù cã thÓ khiÕn chó ý nhiÒu ®Õn ®ãng gãp cña

tr×nh ®é nh©n lùc b»ng çch t¹o ra mét sù tr¶i réng çc trÞ sè. ë th¸i cùc,chóng ta cã thÓ gi¶ ®Þnh lµ trong mét sè trêng hîp ®éi ph¸t triÓn víitoµn bé kü s tr×nh ®é 1 cã thÓ kh«ng bao giê hoµn thµnh mét dù ¸n lín.Nh÷ng con sè cã thùc trong b¶ng trªn thÓ hiÖn sù c¶i tiÕn trong mét dùto¸n kinh phÝ kh«ng ph©n tÝch chi tiÕt. Dï sao nh÷ng con sè ®ã ph¶i ®îccoi lµ thÝ dô, vµ viÖc tinh läc b¶ng ph¶i c¨n cø ë kinh nghiÖm cã thùc®îc tÝch luü trong tæ chøc mµ dù ¸n ®îc ph¸t triÓn.

ViÖc c¶i tiÕn bæ sung b¶ng 10.1 nh vËy cã thÓ ®îc thùc hiÖn khi tinhläc çc bíc qui m« dù ¸n. B¶ng 10.1 sö dông ba bíc qui m« dù ¸nKSLOC<25, 25<KSLOC<300 vµ 300<KSLOC. Bé qui m« bíc chi tiÕth¬n sö dông 25, 100, 300 vµ 500.

Chóng ta sÏ xem xÐt ba thÝ dô c¨n cø ë ba qui m« dù ¸n víi ba nhãmkü s. H·y xÐt çc dù ¸n sau:

Dù ¸n A víi 10.000 SLOC dù to¸n. Dù ¸n B víi 100.000 SLOC dù to¸n. Dù ¸n C víi 500.000 SLOC dù to¸n.

Chóng ta sÏ g¸n çc trÞ sè

1 Cho kü s khëi ®iÓm.2 Cho kü s trung b×nh.3 Cho kü s tr×nh ®é cao.4 Cho kü s ngo¹i b¶ng.


214

Cã lý ®Ó tr«ng ®îi cã hÇu hÕt kü s dù ¸n cã tr×nh ®é 2 hay 3. NhiÒu dù¸n cho phÐp 1 hay 2 ngêi khëi ®iÓm vµ nhiÒu dù ¸n sÏ cã 1 hay 2 l·otíng. Nªn nhí lµ trong trêng hîp liªn quan ë ®Çu ch¬ng nµy, chóng tacã thÓ gi¶ ®Þnh ®éi ®îc tËp hîp bao gåm kü s tr×nh ®é 3 vµ 4.

Víi dù ¸n A chóng ta gi¶ ®Þnh 3 kü s phÇn mÒm (bao gåm thiÕt kÕ hÖthèng, lËp tr×nh v.v.) kh«ng ngêi nµo ë tr×nh ®é 1, mét ë tr×nh ®é 2, métë tr×nh ®é 3 vµ mét ë tr×nh ®é 4.

Víi dù ¸n B, chóng ta gi¶ ®Þnh 35 kü s phÇn mÒm: chÝn ë tr×nh ®é 1,mêi t¸m ë tr×nh ®é 2, s¸u ë tr×nh ®é 3 vµ hai ë tr×nh ®é 4.

Víi dù ¸n C, chóng ta gi¶ ®Þnh 190 kü s phÇn mÒm, 20 ë tr×nh ®é 1,100 ë tr×nh ®é 2, 65 ë tr×nh ®é 3 vµ 5 ë tr×nh ®é 4.

B¶ng 10.2 tãm t¾t tÝnh to¸n thõa sè chi phÝ dù ¸n PL c¨n cø ë trÞ sèb¶ng 10.1

TrÞ sè PL cho dù ¸n C ®îc tÝnh trßn s¸t víi trÞ sè b¶ng 10.1. Ngo¹isuy tuyÕn tÝnh gi÷a çc trÞ sè (EP)/N còng cã thÓ ®îc sö dông ®Ó x¸c®Þnh trÞ sè PL cho dù ¸n C.

KÕt qña nªu ë b¶ng 10.2 cho thÊy dù ¸n A ®îc hç trî bëi ®éi ph¸ttriÓn cÊp cao gi¶m chi phÝ ph¸t triÓn dù ¸n dù tãan ®i mét phÇn ba. MÆtkh¸c, dù ¸n B cã ®éi ph¸t triÓn yÕu hÇu nh gÊp ®«i chi phÝ ph¸t triÓn dù¸n. Dù ¸n C cã ®éi ph¸t triÓn trung b×nh.

B¶ng 10.2 Thõa sè chi phÝ PL tÝnh cho ba dù ¸n.

A B CKSLOC 10 100 500N 3 35 190EP 9 71 435

(EP)/N 3.0 2.0 2.3PL 0.66 1.80 1.00

Bµi tËp 4 ë cuèi ch¬ng nµy ®Ò cËp ®Õn çc hµm c¶i tiÕn ®Ó lªn hÖ sètr×nh ®é nh©n lùc v¸o tÝnh to¸n dù to¸n chi phÝ.

10.4.2 Møc ®é phøc t¹p.Møc ®é phøc t¹p cña phÇn mÒm lµ yÕu tè cã ý nghÜa trong viÖc chuÈn

bÞ dù to¸n dù ¸n. Râ rµng lµ mét sè líp phÇn mÒm khã ph¸t triÓn h¬nnh÷ng líp kh¸c nhiÒu. Nãi chung, çc hÖ thèng ®iÒu hµnh phøc t¹p h¬nhÖ xö lý d÷ liÖu ®iÓn h×nh nªn sè ®êng cña m· ®· kh«ng lµ ph¬ng tiÖnso s¸nh cã hiÖu lùc cho sù ph¸t triÓn cña hai hÖ thèng nh thÕ. Do ®Êytho¶ ®¸ng lµ ph©n chia hîp phÇn phÇn mÒm thµnh líp theo møc ®é phøct¹p cña chóng vµ cã nh÷ng ®é ®o phøc t¹p kh¸c nhau cho mçi líp.

Boehm (1981) ®· chän ra ba møc phøc t¹p cña ch¬ng tr×nh, h÷u c¬t¸ch mét nöa vµ g¾n liÒn. Chóng ta h·y xem bèn líp phøc t¹p sau:


215

1. PhÇn mÒm cña hÖ thèng: Líp phÇn mÒm nµy bao gåm bÊt cø phÇnmÒm nµo gÇn víi phÇn cøng nh hÖ vËn hµnh vµ hÖ th«ng tin liªn l¹c.

2. PhÇn mÒm thuËt to¸n: líp nµy bao gåm bÊt cø phÇn mÒm phô thuécnhiÒu ë logic vµ thuËt to¸n phøc t¹p nh ch¬ng tr×nh khoa häc, tiÖn Ýchlo¹i vµ phÇn mÒm dung thø lçi.

3. PhÇn mÒm dÞch vô: Bao gåm tiÖn Ých c¬ b¶n nh biªn tËp, xö lýlÖnh vµ ch¬ng tr×nh ®å ho¹.

4. PhÇn mÒm xö lý d÷ liÖu: bao gåm øng dông c¬ b¶n d÷ liÖu chungnh ch¬ng tr×nh kiÓm kª, bé ph¸t b¸o ço vµ phiÕu mÉu.

Bèn líp phÇn mÒm ®ã ®¹i diÖn cho nh÷ng møc ®é chÝnh cña tÝnh phøct¹p phÇn mÒm. Trong vµi trêng hîp sÏ kh«ng hiÓn nhiªn ngay lµ mét sèch¬ng tr×nh thuéc vÒ líp nµo. Trong nh÷ng trêng hîp ®ã, chóng ta ph¶ixÕp ch¬ng tr×nh vµo líp gÇn gòi nhÊt vÒ ®é phøc t¹p. H¼n lµ cã thÓ xemthÝ dô vÒ sù ph¸t triÓn bé biªn dÞch. TÝnh phøc t¹p cña bé biªn dÞch chñyÕu do nh÷ng thuét to¸n phøc t¹p tham gia vµo çc lÜnh vùc nh ph©n tÝchcó ph¸p, ph©n tÝch ng÷ ph¸p, tèi u ho¸ v.v. Do ®Êy bé biªn dÞch ph¶i xÕph¹ng lµ phÇn mÒm thuËt to¸n.

C«ng thøc sau cã ®«i chót t¬ng tù víi c«ng thøc mµ Boehm ®Ò nghÞdïng bèn líp phøc t¹p thay cho ba (kh«ng kÓ lµ dïng KSLOC thay choKDSI). Mçi c«ng thøc t¹o ra mét sè dù to¸n çc th¸ng kü s phÇn mÒm(SEM) dùa trªn sè dßng m· vµ líp phøc t¹p phÇn mÒm.

PhÇn mÒm hÖ thèng SEM = 3,6 (KSLOC)1,20

PhÇn mÒm thuËt to¸n SEM = 3,2 (KSLOC)1,5

PhÇn mÒm dÞch vô SEM = 2,8 (KSLOC)1,10

PhÇn mÒm xö lý d÷ liÖu SEM = 2,4 (KSLOC)1,05

Çc hµm t¬ng tù ®îc Faily (1985) lËp ®å thÞ vµ çc ®é thÞ chøngminh sù ph©n nh¸nh cña cè g¾ng dù to¸n (th¸ng kü s phÇn mÒm) khi quim« cña dù ¸n tÝnh b»ng sè dßng m· lµ t¨ng lªn. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ trongviÖc chuÈn bÞ çc dù to¸n, viÖc ph©n lo¹i phÇn mÒm trë nªn quan trängh¬n khi qui m« cña dù ¸n t¨ng. Trªn 100.000 dßng m· ®iÒu ®ã trë nªn cãý nghÜa vµ trªn 300.000 dßng m· th× ®é chªnh lÖch gi÷a 2 th¸i cùc (hÖthèng vµ xö lý d÷ liÖu) cã thÓ trªn 200 phÇn tr¨m.

NhiÒu dù ¸n chøa çc hîp phÇn phÇn mÒm thuéc çc líp phøc t¹p kh¸cnhau. Çch hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó vËn dông c«ng thøc trªn lµ ph©n gi¶i phÇnmÒm thµnh çc hîp phÇn, xÕp mçi hîp phÇn vµo mét líp phøc t¹p cña nãvµ råi dù to¸n cho mçi hîp phÇn riªng rÏ. Bé cacs dù to¸n cã ®îc sÏ®¬ck kÕt hîp l¹i ®Ó ®a ra mét dù to¸n duy nhÊt cho toµn bé dù ¸n.

Trong çc th¶o luËn trªn, th¸ng c«ng kü s phÇn mÒm (SEM) ®îcnh¾c tíi cho mäi kiÓu ngêi chuyªn nghiÖp phÇn mÒm tham gia trongviÖc ph¸t triÓn phÇn mÒm. §iÒu quan träng cÇn nhí lµ th¸ng c«ng kü skh«ng gièng nh th¸ng lÞch. Cã thÓ xÈy ra lµ mÊt 6 tuÇn ®Ó hoµn tÊt c«ng


216

viÖc 1 th¸ng c«ng kü s phÇn mÒm (còng y nh ®èi víi çc nh©n viªnkh¸c), do v× ®au èm, v× nghØ phÐp, çc nghØ kh¸c. Çc chñ ®Ò nµy ®· ®îcth¶o luËn kü h¬n trong ch¬ng 9.

10.4.3 YÕu tè ®o ®é tin cËyMøc ®é tin cËy ®ßi hái trong dù ¸n phÇn mÒm cã thÓ cã t¸c ®éng chñ

yÕu ®Õn chi phÝ ph¸t triÓn. §é tin cËy, còng nh nh©n tè ®é phøc t¹p ®·bµn ®Õn tríc ®©y, còng cã thÓ lµm t¨ng chi phÝ ph¸t triÓn lªn h¬n 200%.

§é tin lµ phÇn chÊt lîng tèn kÐm trong çc hÖ thèng m¸y tÝnh vµ cãthÓ ®îc thùc hiÖn qua phÇn cøng, qua phÇn mÒm hay qua phèi hîp cñac¶ hai. §é tin còng khã thùc hiÖn vµ ph¶i ®îc tÝnh hÖ sè trong dù to¸nchi phÝ ph¸t triÓn. Çc hÖ thèng dung sai khuyÕt tËt ®ßi hái çc pha thönghiÖm vµ hîp nhÊt tèn kÐm. §iÒu nµy lµ do ë dung sai khuyÕt tËt vµ çcmøc ®é tin cËy kh¸c khã thö nghiÖm.

Tríc khi xem xÐt çc nh©n tö ®é tin cËy cho viÖc ph¸t triÓn phÇnmÒm, ph¶i cã quyÕt ®Þnh vÒ con sè çc møc ®é tin cËy sÏ ®îc dïng.Boehm (1981) sö dông n¨m møc ®é tin cËy c¨n cø ë t¸c ®éng lçi cña hÖthèng.

Kh«ng thuËn lîi nhÑ. DÔ phôc håi thÊt tho¸t. Khã kh¨n võa trong phôc håi thÊt tho¸t. ThÊt tho¸t tµi chÝnh cao. Rñi ro cho tÝnh m¹ng ngêi.

ThuËn tiÖn lµ thÊy thÊt tho¸t vÒ tÝnh m¹ng con ngêi ®îc xÕp h¹ngcao h¬n thÊt tho¸t vÒ tµi chÝnh.

Ph¬ng çch c¬ b¶n lµ ph©n ®é tin cËy cña hÖ thèng thµnh çc møc tõ®é tin cËy tèi thiÓu (kh«ng cã c«ng søc ®Æc thï dµnh cho ®é tin cËy) tíimøc cao nhÊt (dung thø lçi tèi ®a).

Nh»m ®a thõa sè tin cËy vµo dù to¸n chi phÝ cho viÖc ph¸t triÓn dù ¸nphÇn mÒm, cÇn cã pha ph©n gi¶i ban ®Çu, t¬ng tù ph¬ng ph¸p m« t¶trong phÇn 10.2. Dï sao, môc tiªu lóc nµy lµ ph©n gi¶i hÖ thèng thµnh líphîp phÇn theo møc ®é tin cËy.

Sau ph©n gi¶i ban ®Çu, b¶ng çc nh©n tö c«ng søc ®é tin cËy ®îc vËndông cho mçi hîp phÇn vµ ®îc tÝnh cho mçi møc, cung cÊp nh©n töc«ng søc ®é tin cËy (REM). TrÞ sè trong b¶ng ®é tin cËy ®îc c¨n cø ëkinh nghiÖm mµ c«ng ty hay tæ chøc chÞu tr¸ch nhiÖm ph¸t triÓn dù ¸nphÇn mÒm tÝch luü ®îc. Hµm c«ng søc ®é tin cËy t¬ng tù hµm m« t¶díi ®©y cã thÓ ®îc dïng ®Ó t¹o ra b¶ng thõa sè ®é tin cËy.

REM = 0,75 + (L-1) 1,25/(2 N-L-1)Trong hµm nµy, N lµ ®é ®o møc ®é tin cËy vµ L lµ møc nh©n tö ph¶i

tÝnh. Çc nh©n tö ®é tin cËy cã ®îc ë hµm nµy cho 5 møc ®îc tr×nh bµyë b¶ng 10.3.


217

B¶ng 10.3 nh©n tö ®é tin cËy cho 5 møc ®é tin cËy

Møc ®é tin cËy Nh©n tö ®é tin cËy

1. Kh«ng cÇn c«ng søc 0,752. ThÊp 0,933. Sù toµn vÑn d÷ liÖu ®îc b¶o toµn 1,174. Yªu cÇu ®é tin cËy cao 1,505. Dung thø lçi ®µy ®ñ 2,00

Trong thÝ dô trªn, nh©n tö c«ng søc ®é tin cËy t¨ng 0.18 tõ møc 1 tíimøc 2 vµ t¨ng 0.5 tõ møc 4 tíi 5. §iÒu nµy chØ ra khi ®é tin cËy trë nªntíi h¹n ®èi víi dù ¸n, th× c«ng søc t¬ng øng t¨ng lªn phi tuyÕn tÝnh. SùthËt lµ víi çc hÖ dung thø lçi hoµn toµn (møc 5) th× ®ßi hái phÇn chñ yÕucña c«ng søc ph¸t triÓn lµ ®Çu t vµo viÖc ®¶m b¶o ®é tin cËy.

Còng ®¸ng ghi nhËn lµ hµm trªn ®a vµo mét møc t¨ng chi phÝ lªn tíi200 phÇn tr¨m chi phÝ trong viÖc thùc hiÖn çc møc ®é tin cËy kh¸c nhau(0.75 tíi 2.00). §iÒu nµy cã nghÜa lµ ph¸t triÓn mét hÖ thèng víi ®é tincËy cao cã thÓ tèn kÐm gÊp ba lÇn ph¸t triÓn mét hÖ thèng kh«ng ®ßi háic«ng søc ®Çu t vµo ®é tin cËy. Trong mét sè trêng hîp, nh©n tö thËmchÝ cã thÓ cao h¬n,

Sau khi x¸c ®Þnh nh©n tö c«ng søc ®é tin cËy, nh÷ng trÞ sè nµy ®îcvËn dông vµo dù to¸n SEM (coi th¶o luËn tríc ®©y vÒ tÝnh phøc t¹p cñadù ¸n) cho mçi hîp phÇn trong mçi líp theo thÕ ®a hÖ sè ®é tin cËy vµodù to¸n. Dù to¸n cho mäi hîp phÇn ®îc phèi hîp ®Ó t¹o nªn dù to¸n chiphÝ tæng thÓ cho dù ¸n.

10.4.4 M«i trêng ph¸t triÓn.BÊt cø ai cã khi nµo t×m çch söa ch÷a nhá nhµ hay xe ®Òu nhËn thÊy

nhiÖm vô dÔ thùc hiÖn h¬n khi cã ®îc c«ng cô ®óng. Ph¶i mÊt bao l©u

®Ó xÐn b·i cá? õ, ®iÒu ®ã phô thuéc ë kÝch cì bµi cá. Dï sao, ®iÒu ®ãcòng tuú thuéc ë viÖc b¹n sö dông m¸y xÐn cá ®Èy hay m¸y xÐn cá ch¹ydéng c¬ (chóng ta ®· thÊy lµ ®iÒu ®ã còng phô thuéc ë con ngêi ®øngsau m¸y xÐn cá). Kh«ng ng¹c nhiªn g×, nhËn xÐt nµy còng lµ ®óng nhph¸t triÓn phÇn mÒm.

Mét trong nh÷ng ®ãng gãp phæ biÕn nhÊt cho yÕu tè m«i trêng ph¸ttriÓn lµ sö dông ng«n ng÷ bËc cao. Khi mµ ng«n ng÷ lËp tr×nh trë lªn hiÖulùc h¬n, ngêi ta Ýt muèn ph¸t triÓn phÇn mÒm trong çc hîp ng÷, trõtrong nh÷ng trêng hîp hiÕm hoi. C¶ n¨ng suÊt vµ ®é tin cËy cña m·nhiÒu lÇn cao h¬n khi sö dông ng«n ngò bËc cao so s¸nh víi hîp ngò.NhËn xÐt ®¬n gi¶n ®ã tÝnh nhiÒu ®Õn phÝ ph¸t triÓn phÇn mÒm, nªn nãthêng ®îc ®a lµm yÕu tè trong chi phÝ ph¸t triÓn mét çch riªng rÏ.


218

Ng«n ng÷ lËp tr×nh thùc ra chØ lµ mét thÝ dô ®¬n gi¶n vÒ t¸c ®éng mµm«i trêng ph¸t triÓn cã thÓ cã ®èi víi n¨ng suÊt. M«i trêng phÇn cøngcòng lµ quan träng nh c«ng cô phÇn mÒm s½n cã trong phÇn cøng ph¸ttriÓn. NÕu phÇn cøng môc ®Ých ®Æc biÖt ®îc ph¸t triÓn cho dù ¸n th×nh÷ng bé t×m sai tèt vµ çc c«ng cô ph©n tÝch phÇn mÒm kh¸c trë nªnchÝnh yÕu cho viÖc thö nghiÖm vµ tÝch hîp cã hiÖu qu¶. Goldberg (1938)®Ò cËp ®Õn sù ®ãng gãp ®¸ng kÓ cña m«i trêng c«ng nghÖ phÇn mÒm®îc hç trî b»ng m¸y tÝnh tèt (m«I trêng CASE) ®Õn n¨ng suÊt ph¸ttriÓn.

B¶ng 10.4 Nh©n tö m«i trêng ph¸t triÓn

Møc m«i trêng ph¸t triÓn Nh©n tö chi phÝ dù ¸n

1 (nghÌo) 1,52 (võa ph¶i) 1,03 (tuyÖt) 0,5

Kh¸c víi çc yÕu tè tríc ®©y ®· ®Ò cËp, t¸c ®éng cña m«i trêng ph¸ttriÓn tíi n¨ng suÊt kh«ng nhÊt thiÕt chÞu ¶nh hëng bëi qui m« dù ¸n. Çcm«i trêng ph¸t triÓn tèt lµ cÇn thiÕt cho c¶ çc dù ¸n lín vµ c¶ çc dù ¸nnhá. C¨n cø ë gi¶ ®Þnh ®ã, mét b¶ng duy nhÊt çc nh©n tö cho mäi møcm«i trêng ph¸t triÓn ®îc sö dông ®Ó vËn dông yÕu tè nµy vµo chi phÝph¸t triÓn dù ¸n.

Chóng ta h·y xem ba møc m«i trêng ph¸t triÓn:

1 Mét m«i trêng ph¸t triÓn nghÌo cã Ýt c«ng cô ph¸t triÓn vµ ph¬ngtiÖn phÇn cøng ph¸t triÓn kh«ng thÝch hîp.

2 Mét m«i trêng ph¸t triÓn võa ph¶i cã c«ng cô ph¸t triÓn tèt vµ nÒnt¶ng ph¸t triÓn phÇn cøng tèt.

3 Mét m«i trêng ph¸t triÓn tuyÖt vêi víi c«ng cô CASE vµ ph¬ngtiÖn ph¸t triÓn phÇn cøng riªng biÖt cho mçi kü s.

Chóng ta sÏ gi¶ ®Þnh lµ m«i trêng ph¸t triÓn tèt cã thÓ t¨ng hiÖu qñaph¸t triÓn lªn 50% vµ m«i trêng ph¸t triÓn tåi cã thÓ gi¶m hiÖu qu¶ ®i50%. Bé nh©n tö cã ®îc ®îc giíi thiÖu ë b¶ng 10.4.

B¶ng nµy cã thÓ ®îc tinh chÕ b»ng çch ®a vµo n¨m møc nh©n tö,mét gi÷a møc 1 vµ 2 (cho çc m«i trêng cã mét sè c«ng cô c¬ b¶nnhng vÉn cha thÝch hîp) vµ mét gi÷a møc 2 vµ 3 (cho çc m«i trêngcã bé c«ng cô tèt nhng kh«ng tuyÖt vêi). Mét çch tinh chÕ phô cñab¶ng h¼n lµ ®a vµo qui m« dù ¸n trong yÕu tè. §iÒu nµy h¼n ®ßi hái t¨ngt¸c ®éng cña møc ph¸t triÓn khi dù ¸n t¨ng vÒ qui m«. Trong çc dù ¸nmµ phÇn cøng míi ®îc ph¸t triÓn, th× ë trêng hîp nµy rÊt cã thÓ xÈy ralµ çc ph¬ng tiÖn kh«ng thÝch hîp cã thÓ lµm cho pha hîp nhÊt ë çc dù¸n lín hÇu nh khã cã thÓ hoµn thµnh.


219

10.4.5 Çc hÖ phôBuíc ph©n gi¶i ®Çu tiªn cho çc hÖ thèng phÇn mÒm lín thêng thu h¸i

nh÷ng hîp phÇn hÖ thèng ®éc lËp møc cao, thêng ®îc gäi lµ hÖ thèngphô (®iÒu nµy ®îc nãi kü h¬n ë ch¬ng 6). Çc hÖ thèng phô lµ hîpphÇn cña mét hÖ thèng, mµ nã cã thÓ còng ®îc coi lµ b¶n th©n nã lµ méthÖ thèng. Chóng ta cã thÓ cã lîi ë tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi cña çc hÖ thèngphô trong c¶i tiÕn dù to¸n kinh phÝ cho toµn hÖ thèng.

Çc hÖ thèng phô cã thÓ biÓu thÞ b»ng yªu cÇu ®é phøc t¹p, ®é tin cËyvµ çc thuéc tÝnh kh¸c, còng theo çch t¬ng tù víi çch mµ çc hîpphÇn ë møc thÊp ®îc ph©n lo¹i. Mét hÖ thèng thñ quÜ ng©n hµng tù ®éngcã thÓ cã hÖ thèng phô liªn l¸c trung t©m hÖ thèng phô thñ quÜ vµ hÖthèng phô giao diÖn c¬ së d÷ liÖu cña ng©n hµng hai trong çc hÖ thèngphô ®ã tuú thuéc nÆng vµo liªn l¹c vµ mét th× phô thuéc nÆng vµo xö lýd÷ liÖu vµ c¬ së d÷ liÖu. Mét hÖ thèng thñ quü ng©n hµng tù ®éng cã thÓ®îc cÊu thµnh tõ hÖ con truyÒn th«ng trung t©m, hÖ con thñ quü vµ hÖcon giao diÖn c¬ së d÷ liÖu ng©n hµng.

B¶ng 10.5 Nh©n tö ®é tin cËy hÖ thèng phô cho n¨m møc ®é tincËy

Møc ®é tin cËy cña hÖ th«ng phô Nh©n tö ®é tin cËy hÖ thèng phô

1 Kh«ng c©n c«ng søc g× 0.802 ThÊp 0.953 Dù phßng toµn vÑn d÷ liÖu 1.104 Yªu cÇu ®é tin cËy cao 1.255 Dung sai khuyÕt tËt toµn bé 1.40

Thuéc tÝnh cña çc hÖ thèng phô cã thÓ ®îc ®a thµnh thõa sè vµo dùto¸n chi phÝ hÖ thèng sö dông çc ph¬ng ph¸p t¬ng tù nh m« t¶ chohÖ thèng hoµn chØnh. HÖ thèng phô nµy kh«ng ®îc ph©n gi¶i tiÕp nhngl¹i ®îc coi lµ mét ®¬n nguyªn duy nhÊt tËp trung vµo çc ho¹t ®éng møccña hÖ thèng phô nh hîp nhÊt vµ thö nghiÖm.

Trong thÝ dô thñ quÜ ng©n hµng tù ®éng trªn, chóng ta vËn dông b¶ngnh©n tö ®é tin cËy t¬ng tù nhu b¶ng 10.3 nhng nh÷ng nh©n tö ®ã chØ®îc vËn dông cho hÖ thèng phô nh lµ mét ®¬n nguyªn duy nhÊt (coib¶ng 10.5).

HÖ thèng phô c¬ së d÷ liÖu trong thÝ dô tríc cã thÓ ®îc ®Æt cho møc®é tin cËy 3 ®¶m b¶o tÝnh toµn vÑn cña d÷ liÖu v× chóng ta cã thÓ h¬i khãchÞu nÕu ng©n hµng cña chóng ta kh«ng thÓ cung cÊp ngay cho chóng taquyÕt to¸n tµi kho¶ng cña chóng ta nhng h¼n chóng ta bÊt b×nh nhÊt nÕunhÊt thêi ng©n hµng göi cho chóng ta nh÷ng th«ng b¸o ng©n hµng sai lÉn.HÖ thèng phô liªn l¹c trung t©m cã ®îc xÕp lo¹i møc 5 v× thÊt b¹i tronghÖ thèng ®ã cã thÓ g©y ra thÊt b¹i trong mäi m¸y mãc thñ quÜ tù ®éng. HÖ


220

thèng phô thñ quÜ cã thÓ ph©n lo¹i møc 4 ngay dï kh«ng cã c¬ së d÷ liÖuthêng trùc n»m trong m¸y thñ quÜ v× ng©n hµng h¼n hÕt søc ch¾c ch¾ntr¸nh sai lÇm trong viÖc ph¸t tiÒn mÆt cho kh¸ch hµng cña m×nh. Nh©n töthÝch hîp sau ®ã cã thÓ vËn dông cho mçi hÖ thèng phô nh»m ®a thµnhthõa sè møc ®é tin cËy vµo dù to¸n chi phÝ. Nhí lµ sai lÖch trÞ sè cho çcnh©n tö cña hÖ thèng phô râ rµng Ýt h¬n víi çc hîp phÇn møc thÊp (sos¸nh víi b¶ng 10.3). §iÒu nµy ®· ®îc lµm ®Ó bï trõ cho thõa sè ®é tincËy ®· ®îc ®a vµo ë møc thÊp h¬n.

TÝnh phøc t¹p cña hÖ thèng phô cã thÓ ®îc ®a thµnh thõa sè vµo chiphÝ ph¸t triÓn theo çch t¬ng tù. Nh÷ng nh©n tö phøc t¹p cã thÓ ®îc bètrÝ cho mçi hÖ thèng phô. §iÒu nµy ®¬n gi¶n h¬n ph¬ng ph¸p m« t¶tríc ®©y cho çc hîp phÇn phÇn mÒm møc thÊp h¬n v× qui m« ch¬ngtr×nh kh«ng ®îc tÝnh ®Õn ë møc hÖ thèng phô.

Çc thuèc tÝnh kh«ng tuú thuéc ë hÖ thèng phô ph¶i kh«ng ®îc ¸pdông ë møc hÖ thèng phô. Trong phÇn lín trêng hîp, tr×nh ®é nh©n lùcph¶i kh«ng ®îc ®a thµnh thõa sè vµo dù to¸n chi phÝ ph¸t triÓn v× thõasè nµo b×nh thêng ph¶i kh«ng biÕn biªn trªn møc hÖ thèng phô. Khinh©n lùc hoµn toµn kh¸c ®îc bè trÝ cho mçi hÖ thèng phô, th«ng thêngchóng ta coi mçi hÖ thèng phô lµ hÖ thèng riªng rÏ v× môc ®Ých chi phÝph¸t triÓn dù to¸n.

10.4.6 ThuËt to¸n dù to¸n chi phÝThuËt to¸n sau suy tõ m« thøc gèc COCOMO cña Boehm (Boehm

1981) vµ gåm 10 bíc c¬ b¶n cho viÖc h×nh thµnh dù to¸n chi phÝ ph¸ttriÓn dù ¸n. Çc bíc nµy bao gåm viÖc ph©n gi¶i dù ¸n ra hîp phÇn, vËndông c«ng thøc c«ng søc cho mçi hîp phÇn vµ phèi hîp mäi d÷ liÖu t¹othµnh vµo dù to¸n chi phÝ duy nhÊt cña dù ¸n. ThuËt to¸n c¬ b¶n bao gåmçc bíc sau:

1. Ph©n gi¶i hÖ thèng phÇn mÒm sö dông tinh läc tõng bíc, thµnh çchÖ thèng phô vµ råi ph©n gi¶i mçi hÖ thèng phô thµnh çc m« ®un phÇnmÒm møc thÊp.

2. Sö dông ph¬ng ph¸p dù to¸n qui m« (nh m« t¶ trong phÇn 10.2)®Ó dù to¸n qui m« cña mçi m« ®un. Sau ®ã phèi hîp çc dù to¸n cho mçim« ®un theo thÕ t¹o lËp dù to¸n cho qui m« cña mçi hÖ thèng phô vµ chotoµn bé hÖ thèng.

3. X¸c ®Þnh çc nh©n tö c«ng søc cho mçi m« ®un, sö dông çcph¬ng ph¸p t¬ng tù nh m« t¶ ë ®Çu phÇn nµy. Çc nh©n tö c«ng søc södông Ýt ra ph¶i bao gåm c«ng thøc vÒ: Tr×nh ®é nh©n lùc. Qui m« dù ¸n. §é tin. M«i trêng ph¸t triÓn. TÝnh phøc t¹p cña m« ®un.


221

4. VËn dông çc nh©n tö c«ng søc vµo mçi m« ®un sö dông ph¬ngph¸p nh m« t¶ ë ®Çu phÇn nµy theo thÕ t¹o lËp dù to¸n cho mçi m« ®un

5. X¸c ®Þnh çc nh©n tö c«ng søc cña hÖ thèng phô cho mçi hÖ thèngphô

6. Phèi hîp çc dù to¸n cho m« ®un trong mçi hÖ thèng phô víi nh©ntö c«ng søc hÖ thèng phô theo thÕ t¹o lËp dù to¸n cho mçi hÖ thèng phô.

7. Phèi hîp dù to¸n cho mäi hÖ thèng phô, theo thÕ t¹o lËp dù to¸ncho toµn bé hÖ thèng.

8. DuyÖt l¹i çc yÕu tè ®· ®îc xem xÐt trªn m« ®un vµ møc hÖ thèngphô. T×m t¬ng t¸c gi÷a çc yÕu tè, çc m« ®un vµ gi· çc hÖ thèng phôvµ t¹o lËp t¬ng t¸c

9. T×m chi phÝ phô ®· bá quªn ë dù to¸n hÖ thèng nh ph©n tÝch, thÞtrêng, tæng phÝ v.v.. Vµ phèi hîp víi dù to¸n hÖ thèng t¹o lËp.

10. ChuÈn bÞ dù to¸n ®éc lËp thø hai (vµ nÕu cã thÓ thø ba). So s¸nh çcdù to¸n mµ mçi nhãm t¹o lËp vµ kiÓm tra bÊt cø kh¸c biÖt c¬ b¶n nµo.Gi¶i quyÕt bÊt kú kh¸c biÖt nµo vµ t¹o lËp dù to¸n chi phÝ dù ¸n duy nhÊt®îc chÊp nhËn

ThuËt to¸n nµy t¹o lËp dù to¸n chi phÝ ph¸t triÓn dù ¸n chó ý mäi yÕutè chñ yÕu. Bíc 10 còng ®Ò cËp sai lÇm ç nh©n trong dù to¸n b»ng çchyªu cÇu gi¶i thÝch vµ gi¶i quyÕt nh÷ng kh¸c biÖt chñ yÕu.

Bíc 1 liªn quan ®Õn tõ m« ®un phÇn mÒm ®ång nghÜa víi ®¬n vÞ ph©ngi¶i phÇn mÒm møc thÊp nhÊt.

Bíc 8 nh»m x¸c ®Þnh çc yÕu tè ®· sao chôp phÇn nµo hay trän vÑntrong dù to¸n. ThÝ dô vÒ sao chôp trän vÑn lµ bè trÝ yÕu tè phøc t¹p chohîp phÇn phÇn mÒm do nh÷ng yªu cÇu vÒ ®é tin cËy cao v× viÖc t¹o lËp ®étin cËy thêng ®ßi hái logic phøc t¹p. §iÒu nµy cã thÓ dÉn ®Õn trong dùto¸n cho hîp phÇn ®îc gia t¨ng hai lÇn, mçi lÇn v× cïng lý do.

Nh÷ng yÕu tè phô cã thÓ gép trong çc bíc 3 vµ 5 c¨n cø ë ®Æc ®iÓmcña dù ¸n hiÖn nay ®îc dù to¸n. §iÒu nµy cã thÓ bao gåm nh÷ng yÕu tènh tÝnh phøc t¹p cña ng«n ng÷ lËp tr×nh (nÕu, ch¼ng h¹n Ada ®· ®îc södông lÇn ®Çu) hay tÝnh quen thuéc víi phÇn cøng chñ ®Ých (nÕu phÇncøng ®Æc biÖt ®îc ph¸t triÓn vµ do ®Êy pha hîp nhÊt h¼n khã kh¨n h¬n).ViÖc thùc hiÖn ®Çy ®ñ thuËt to¸n nµy ph¶i bao gåm mäi c«ng thøc c«ngsøc trªn.

§iÒu quan träng lµ ph¶i nhí r»ng sù ph©n lo¹i çc hîp phÇn phÇn mÒmlµ kh¸c nhau cho mçi yÕu tè. §iÒu nµy cã nghÜa lµ khi vËn dông nh÷ngnh©n tö ®é tin cËy vµo çc líp hîp phÇn, nh÷ng hîp phÇn ®ã ch¾c h¼nph¶i kh¸c nhÊt víi hîp phÇn t¹o lËp khi çc nh©n tö phøc t¹p ®îc vËndông. Do ®Êy mçi bé nh©n tö ®îc vËn dông riªng cho mçi hîp phÇnph©n gi¶i. Cã ®iÒu nµy ë n¬i nµo mµ m¸y tÝnh cã thÓ cã Ých nhÊt vµ nh®· nãi tríc ®©y, mét sè çc khèi ch¬ng tr×nh m¸y tÝnh COCOMO ph¶icã ®îc ®Ó hoµn thiÖn nh÷ng nhiÖm vô nhµm ch¸n nµy

ThuËt to¸n COCOMO tuú thuéc nÆng ë çc quyÕt ®Þnh chñ quan cñangêi dù to¸n. §iÒu nµy ®· dÉn ®Õn viÖc ph¸t triÓn nhiÒu biÕn thøc cña


222

COCOMO vµ c«ng thøc c«ng søc (coi Jeffery vµ Low (1990), Anderson(1990) vµ Balda vµ Gustafson (1990)). VÊn ®Ò sai lÖch cña çc dù to¸nchñ quan cña nh÷ng ngêi dù to¸n kh¸c nhau ®îc nªu trong phÇn 10.6.

10.5 Ph©n tÝch lîng chøc n¨ng.Cã m©u thuÉn lín khi xem xÐt trÞ sè “dßng m· nguån” lµ ®é ®o qui m«

dù ¸n (coi Ratcliff vµ Rollo (1990) Jeffery vµ Low (1990)). Kh«ng cã®Þnh nghÜa chung nµo cho ®é ®o SLOC: cã thÓ hay kh«ng thÓ bao gåmm· thö nghiÖm hay m· dïng l¹i hay trong mét sè trêng hîp c¶ m· thviÖn. Còng vËy liÖu SLOC cã thùc sù cã nghÜa nh vËy cho m· ch¬ngtr×nh hîp ng÷ vµ m· Ada kh«ng ? hay m· Cobol vµ m· C ? liÖu mét yÕutè duy nhÊt cã thÓ thùc sù ®îc vËn dông (coi çc yÕu tè COCOMO) ®Ólµm cho mäi ng«n ng÷ lËp tr×nh so s¸nh ®îc?

Çc c©u hái nµy cã thÓ tr¸nh ®îc khi híng qu¸ tr×nh dù to¸n vµo quim« vÊn ®Ò dù ¸n chø kh«ng ph¶i qui m« m· dù ¸n. Ph©n tÝch lîng chøcn¨ng (FPA) lµ ph¬ng ph¸p t¹o lËp dù to¸n dù ¸n c¨n cø ë qui m« vÊn ®Ò.

Qui m« vÊn ®Ò lµ ®é ®o suy tõ çc pha dù ¸n ban ®Çu ®Æc biÖt pha yªucÇu. Sè lîng çc chøc n¨ng trong dù ¸n x¸c ®Þnh qui m« vÊn ®Ò, nã ®îcbiÓu thÞ b»ng sè (trÞ sè FPA).

TrÞ sè FPA cña mét dù ¸n cã thÓ ®îc dïng ®Ó:

So s¸nh tÝnh phøc t¹p cña çc dù ¸n So s¸nh c«ng søc t¬ng ®èi cã yªu cÇu ®Ó hoµn thµnh dù ¸n

Ph¸t sinh çc ®é ®o dù ¸n kh¸c (nh Sloc52)

Cã nhiÒu biÕn thøc cña küthuËt FPA. NhiÒu nh÷ng biÕn thøc ®ãnh»m thÝch øng kü thuËt vµo çc lo¹i dù ¸n ®Æc trng hay t¨ng ®îcchÝnh x¸c b»ng çch thªm thuéc tÝnh dù ¸n vµo qu¸ tr×nh FPA.

10.5.1 Çc bíc FPA c¬ b¶n.Qóa tr×nh FPA c¬ b¶n bao gåm t¸m bíc. Hai trong nh÷ng bíc ®ã cã

thÓ ®îc chuÈn bÞ ®éc lËp víi dù ¸n ®îc dù to¸n v× chóng tham gia vµoçc danh s¸ch ®Þnh çc lo¹i hµm sè vµ çc thuéc tÝnh phøc t¹p ®îc södông ®Ó ph©n lo¹i ®Æc tÝnh cña dù ¸n. T¸m bíc FPA cã b¶n lµ:

1. X¸c ®Þnh danh s¸ch çc lo¹i chøc n¨ng phô thuéc vµo vµ ra. §iÒunµy cã thÓ bao gåm53. Chøc n¨ng yªu cÇu/nhËp vµo tõ ngoµi §Çu vµo d÷ liÖu hay kiÓm tra cña ngêi dïng.

52 Jeffery vµ Low (1990) m« t¶ ch¬ng tr×nh gäi lµ Clair ®îc dïng ®Ó ®æi lîng chøc n¨ng

(FP) sang Sloc.53 çc ph¹m trï hµm sè nµy t¬ng tù víi nh÷ng ph¹m trï mµ Albrecht vµ Gaffney (1983) ®· gîi ý.


223

C©u hái cña ngêi dïng ®ßi tr¶ lêi. Chøc n¨ng ra ngo¹i Chøc n¨ng ra tÝn hiÖu hay d÷ liÖu dÔ thÊy Chøc n¨ng file trung gian l«gic Th«ng tin ®iÒu khiÓn hay d÷ liÖu Chøc n¨ng file giao diÖn ngo¹i Th«ng tin kiÓm tra vµ d÷ liÖu vµ çc file dïng chung.2. Sè çc chøc n¨ng phÇn mÒm c¬ b¶n cña mçi lo¹i ®îc x¸c ®Þnh.

Mét chøc n¨ng ph¶i ®îc tÝnh nÕu cã dù kiÕn yªu cÇu xö lý ®Æc biÖt.3. Mçi chøc n¨ng ®îc ®Õm trong bíc 2 ®îc xÕp lo¹i lµ: §¬n gi¶n: tiÕp cËn file tèi thiÓu, Ýt kiÓu d÷ liÖu kh¸c biÖt vµ tham

gia tèi thiÓu cña ngêi dïng. Trung b×nh: Lo¹i nµy ®îc dµnh cho nh÷ng chøc n¨ng gi÷a ®¬n

gi¶n vµ phøc t¹p. ‘Trung b×nh’ cã thÓ ®îc ph©n chia phô thµnh nhiÒuh¬n mét ph©n lo¹i trung gian. Phøc t¹p: NhiÒu tiÕp cËn file, nhiÒu kiÓu d÷ liÖu kh¸c nhau vµ tham

gia réng r·i cña ngêi dïng.4. TrÞ sè träng sè ®îc g¸n cho mçi bé ph©n lo¹i trong bíc 3 (thÝ dô

®¬n gi¶n = 6, trung b×nh = 8, phøc t¹p = 10 hay trung b×nh cã thÓ mëréng thµnh 7, 8 vµ 9). Mçi lo¹i chøc n¨ng cã thÓ cã mét bé träng sè kh¸cnhau.

Çc gi¸ trÞ cña mäi chøc n¨ng ®· g¸n träng sè ®Òu ®îc thªm vµo,cung cÊp trÞ sè FPA cha ®îc ph¸n xÐt (UFP).

5. Çc thuéc tÝnh cña ®é phøc t¹p xö lý ®· ®îc x¸c ®Þnh. Nã cã thÓbao gåm54. Chøc n¨ng truyÒn th«ng d÷ liÖu D÷ liÖu vµ kiÓm tra ®îc chuyÓn khu vùc vµ xa x«i Chøc n¨ng ph©n t¸n Chøc n¨ng d÷ liÖu ph©n t¸n Chøc n¨ng xö lý ph©n t¸n Hoµn thµnh Môc tiªu hoµn thiÖn nh ¶nh hëng cña n¨ng suÊt vµ ®é

nh¹y tíi çc ho¹t ®éng ph¸t triÓn Sö dông cÊu h×nh Møc ®é sö dông phÇn cøng: ®êng truyÒn th«ng. TØ suÊt giao dÞch Møc ®é tØ suÊt giao dÞch ¶nh hëng tíi ph¸t triÓn NhËp d÷ liÖu thêng trùc Møc ®é çc chøc n¨ng d÷ liÖu thêng trùc ®îc hÖ thèng xö

lÝ HiÖu qu¶ cña ngêi dïng cuèi

54 Albrecht vµ Gaffney (1983) gîi ý 14 nh©n tè phøc t¹p vµ Symons (1988) gîi ý phô thªm 6.


224

HiÖu qu¶ yªu cÇu cña xö lý chøc n¨ng d÷ liÖu thêng trùc®îc ngêi dông cuèi thùc hiÖn CËp nhËt thêng trùc Møc ®é cËp nhËt yªu cÇu cho çc file trung gian logic Xö lý phøc t¹p Møc ®é ¶nh hëng cña xö lý phøc t¹p tíi ph¸t triÓn. §iÒu nµy

bao gåm bé xö lý ng¾t, m· t¸I-nhËp, thuËt to¸n phøc t¹p, I/O v.v. T¸i sö dông Møc ®é m· ph¶i ®îc ph¸t triÓn coi nh t¸i sö dông cho çc

hÖ kh¸c. DÔ l¾p ®Æt. Møc ®é viÖc dÔ l¾p ®Æt ¶nh hëng ®Õn ph¸t triÓn DÔ vËn hµnh Møc ®é yªu cÇu vÒ viÖc dÔ dµng trong nh÷ng chøc n¨ng nh

sao lu, phôc håi, giao diÖn cña ngêi v.v. Çc ®iÓm ®a béi Møc ®é mµ hÖ thèng ®îc ph¸t triÓn cho çc ®iÓm kh¸c nhau

vµ çc lo¹i ngêi dïng kh¸c nhau Gióp thay ®æi dÔ dµng Møc ®é mµ phÇn mÒm ph¶i ®îc ph¸t triÓn ®Ó hç trî thay ®æi

chøc n¨ng dÔ dµng.6. Mçi møc ®é xö lý ¶nh hëng tíi mçi yÕu tè phøc t¹p ®îc chØ ®Þnh

c¨n cø ë 1 trong nh÷ng trÞ sè sau:0: Kh«ng tån t¹i1: Kh«ng ®¸ng kÓ2: Võa ph¶i3: Trung b×nh4: §¸ng kÓ5: M¹nhvµ tæng sè çc trÞ sè yÕu tè phøc t¹p ®îc tÝnh cung cÊp tæng møc ¶nh

hëng (TGI)7. Tæng møc trÞ sè ¶nh hëng ®îc chuyÓn ®æi sang nh©n tè ®iÒu

chØnh phøc t¹p (CAP). Hµm chuyÓn ®æi ®¬n gi¶n cã thÓ lµ:

8. §é ®o chøc n¨ng ®iÒu chØnh (APF) cho dù ¸n ®îc tÝnh lµ:

AFP = CAF x UFP

DùCAF

Dù 5 x (sè çc nh©n tè phøc t¹p)

TGID


225

B¶ng 10.6 Çc trÞ FPA cho çc kiÓu dù ¸n kh¸c nhau

Dù ¸n HFP C FP A FPHÖ thêi gian vµ b¶o

dìng1200 0.42 504

HÖ kiÓm tra trung nhËp 680 0.87 592

B¶ng 10.6 cã thÝ dô vÒ çc trÞ sè cã ®îc ë ph©n tÝch chøc n¨ng. Çc trÞsè trong b¶ng chøng minh tÇm quan träng cña viÖc ®iÒu chØnh trÞ sè chøcn¨ng. HÖ thèng xö lý d÷ liÖu th¬ng m¹i lín cung cÊp UFP lín h¬n hÖthèng thêi gian thùc nhiÒu, nhng sù ®iÒu chØnh phøc t¹p nµy t¹o nªn trÞsè ®iÒu chØnh cao h¬n cho hÖ thèng thêi gian thùc. KÕt luËn lµ ngay dï hÖthêi gian vµ b¶o dìng cã sè chøc n¨ng hÇu nh gÊp ®«i hÖ thèng kiÓmtra truy nhËp, tÝnh phøc t¹p cña hÖ kiÓm tra truy nhËp cho thÊy nã sÏ ®ßihái nhiÒu c«ng søc h¬n ®Ó ph¸t triÓn.

10.5.2 øng dông cña FPA.Cã nhiÒu t¬ng ®ång gi÷a dù to¸n COCOMO vµ ph©n tÝch ®iÓm hµm.

C¶ hai ph¬ng ph¸p sö dông kü thuËt chÊt t¶i t¬ng tù ®Ó ®iÒu chØnh dùto¸n ban ®Çu. Dï sao, FPA chØ phô thuéc ë tÝnh chøc n¨ng cña hÖ thèng®îc dù to¸n vµ kh«ng ë bÊt cø dù to¸n nµo ®· tÝnh tríc ®©y (thÝ dôdßng m·, qui m« m« ®un).

Nh chóng ta ®· thÊy, ®é ®o FPA lµ cã Ých ®Ó so s¸nh c«ng søc cña çcdù ¸n. Nã kh«ng trùc tiÕp cung cÊp ph¬ng ph¸p dù to¸n chi phÝ cña métdù ¸n. C¨n cø ë gi¶ ®Þnh lµ cã t¬ng quan cao gi÷a chi phÝ vµ c«ng søc,hµm cã thÓ vËn dông cho trÞ sè FPA ®Ó cã ®îc dù to¸n chi phÝ. Hµm ®¬ngi¶n cã thÓ dùa trªn kinh nghiÖm ®· qua ch¼ng h¹n dù ¸n tríc ®©y víi trÞsè AFP lµ 1.000 hÕt $1.500.000 ®Ó ph¸t triÓn vµ dù ¸n kh¸c tríc ®©y víitrÞ sè AFP 850 hÕt $900.000. NÕu ta gi¶ ®Þnh t¬ng quan tuyÕn tÝnh, th×nÕu dù ¸n hiÖn hµnh ®îc dù to¸n cã trÞ sè AFP lµ 920 chóng ta sÏ dùto¸n chi phÝ cña nã lµ $1.800.000.

Nh÷ng ph¬ng ph¸p tÝnh vi h¬n ®Ó tÝnh c«ng søc (giê lao ®éng) vµ quim« m· (KS LOC) ®îc Albrecht vµ Gaffney t×nh bµy (1983).

Ph¬ng ph¸p COCOMO cã thÓ ®îc vËn dông cïng víi ph©n tÝch ®iÓmhµm ®Ó thùc hiÖn 2 môc ®Ých quan träng:

1. §¶m b¶o lµ dù to¸n hîp lý (kh«ng chªnh lÖch kÕt qu¶ ®¸ng kÓ)2. T¹o ra bé dù to¸n dÔ hiÓu h¬n(trÞ sè so s¸nh vµ trÞ sè chi phÝ).

ViÖc sö dông COCOMO kÕt hîp víi ph©n tÝch ®iÓm hµm ®îc Ratcliffvµ Rollo (1990) nghiªn cøu ®i ®Õn kÕt luËn lµ “môc tiªu dµi h¹n cã hiÖuqu¶ h¬n h¼n lµ sù ph¸t triÓn m« h×nh dù to¸n chung míi cho hÖ däc vËnhµnh” cã thÓ cho r»ng t¹o nªn mét bé dù to¸n dÓ hiÓu h¬n. Nhng


226

COCOMO vµ FPA ®· ®îc phèi hîp thµnh c«ng trong tiÖn Ých dù to¸nm¸y tÝnh ho¸ dÔ hiÓu55 sö dông c¶ hai kü thuËt vÒ dù to¸n chi phÝ vµ quim« cña dù ¸n phÇn mÒm. Thuéc tÝnh cña hai kü thuËt trong tiÖn Ých nµycã thÓ ®îc ®iÒu ch×nh dùa trªn kinh nghiÖm cã ®îc trong khi sö dôngvµ nh÷ng m« h×nh xen kÏ (thuéc tÝnh cña mçi m« h×nh) cã thÓ ®îc lugi÷ riªng rÏ vµ chÊt t¶i trong tiÖn Ých khi cÇn.

10.6 Dù to¸n lµ mét lÜnh vùc.NÕu ®îc hái mÊt bao l©u ®Ó ph¸t triÓn mét m« ®un phÇn mÒm duy

nhÊt, th× mét nhµ lËp tr×nh cã kinh nghiÖm h¼n ch¾c ch¾n tr¶ lêi “®iÒu ®ãcßn tuú”. Nh chóng ta ®· thÊy, ®iÒu ®ã tuú thuéc vµo ng«n ng÷ lËp tr×nh,vµo tÝnh phøc t¹p logic, vµo ç nh©n ngêi lËp tr×nh vµ cã thÓ vµo nh÷ngyÕu tè kh¸c. NÕu bÞ Ðp tr¶ lêi râ, th× còng nhµ lËp tr×nh ®ã h¼n sÏ tr¶ lêi lµcã thÓ mÊt ®©u ®ã trong kho¶ng tõ 2 ngµy vµ ®Õn 2 tuÇn. §©y lµ c©u tr¶lê× cã gÝa trÞ. Dù to¸n thêng ®îc tr×nh bµy lµ mét ph¹m trï. Ph¹m trï lµmét dù to¸n cã Ých trong lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cña mét dù ¸n. Qu¶n lýthêng sÏ s½n sµng chÊp nhËn mét dù ¸n ban ®Çu cho biÕt dù ¸n sÏ kh«ngdíi $400.000 vµ kh«ng trªn $750.000. Nh÷ng lo¹i dù to¸n nh thÕthêng ®îc dïng trong çc pha qui ho¹ch cña mét dù ¸n. Cµng trë nªncã ®îc nhiÒu th«ng tin, ph¹m vi cµng trë nªn ®îc thu hÑp h¬n, thËm chÝcã khi trë thµnh mét con sè duy nhÊt.

Lý thuyÕt thèng kª ®»ng sau tiÕp cËn ®ã ®Ò cËp ®Õn quan niÖm kho¶ngtin cËy. NÕu mét biÕn x cã x¸c suÊt p ë gi÷a hai trÞ sè a vµ b th× chóng tanãi kho¶ng çch (a,b) lµ kho¶ng çch p-tin-cËy cña x.

LÊy thÝ dô, nÕu (2,14) lµ kho¶ng çch tin cËy 95% cã sè ngµy cÇn ®Óph¸t triÓn mét m« ®un th× chóng ta cã 95% ch¾c ch¾n lµ ph¸t triÓn m«®un sÏ mÊt h¬n 2 vµ kÐm 14 ngµy ®Ó ph¸t triÓn56.

Thªm mét lêi vÒ sù ch¾c ch¾n 95%. NÕu chóng ta cã 95% ch¾c ch¾n vÒçi g×, th× trong 100 trêng hîp chóng ta tr«ng ®îi ®óng 95% lÇn vµ 5 lÇnsai.

Ph¹m trï xÐt ®Õn ë ®©y sÏ lµ ph¹m trï dù tÝnh cho mét thuéc tÝnh dù ¸n®· cho, nh SLOC, nh chi phÝ ph¸t triÓn, nh qui m« ®éi ph¸t triÓn, nhthêi gian ph¸t triÓn v.v.

Chóng ta h·y gi¶ ®Þnh mét ph©n bæ chÝnh t¾c dù to¸n. §iÒu ®ã cãnghÜa nÕu 20 ngêi chuyªn m«n phÇn mÒm ®îc yªu cÇu dù to¸n sè ngµycÇn ®Ó ph¸t triÓn mét m« ®un phÇn mÒm ®Æc trng, chóng ta tr«ng ®îi kÕtqu¶ t¬ng tù trong ph©n bæ víi nh sau:

1 ngêi sÏ dù to¸n 2 ngµy

55 TiÖn Ých m¸y tÝnh tham kh¶o, Before you leap (BYL) ®îc nhãm Gordon Group, California c«ngbè

56 chÆt chÏ mµ nãi ®Þnh nghÜa to¸n häc cña x¸c suÊt liªn quan ®Õn hµm t¹o ra trÞ sè gi÷a 0 vµ 1.Dï sao trong thÕ giíi thùc ®Æc biÖt trong thÕ giíi kinh doanh x¸c suÊt thêng ®îc biÓu thÞ theophÇn tr¨m trªn thùc tÕ trong thÝ nghiÖm nµy cña b¶n th©n t¸c gi¶ phÇn tr¨m ®îc chuéng trongtr×nh bµy dù to¸n cho qu¶n lý v× chóng dÔ n¾m b¾t h¬n.


227

2 sÏ dù to¸n 5 ngµy4 sÏ dù to¸n 7 ngµy6 sÏ dù to¸n 9 ngµy4 sÏ dù to¸n 11 ngµy2 sÏ dù to¸n 13 ngµy1 sÏ dù to¸n 16 ngµy

H10.3Ph©n bæ chÝnh t¾c dù to¸n.

H×nh 10.3 giíi thiÖu ®å thÞ cña çc con sè trªn. §êng biÓu diÔn cã®îc, trong thèng kª ®îc coi lµ ®å thÞ hµm ph©n bæ chÝnh t¾c57. Ph©n bæchÝnh t¾c biÓu thÞ b»ng ®å thÞ h×nh d¸ng ®Òu ®Æn cã ph©n bæ ®Òu çc diÔnbiÕn quanh sè trung b×nh. Trong thÝ dô trªn, dù to¸n b×nh qu©n lµ 9 ngµyvíi cµng nhiÒu dù to¸n díi trung b×nh nh trªn vµ quan träng h¬n c¶, c¶tÇn ®é vµ cù ly çc dù to¸n díi trung b×nh lµ t¬ng tù nh nh÷ng çi trªntrung b×nh. NhiÒu sù kiÖn thêng x¶y ra vÒ b¶n chÊt diÔn ra lµ ph©n bæchÝnh t¾c; ch¼ng h¹n chiÒu cao cña sinh viªn nam (hay n÷) trong mét líphäc, hay sè nh÷ng ngµy ma th¸ng 4 “ngo¹i trõ níc Anh, bao giê cònglµ 30”.

Giê chóng ta h·y xem mét bé tr¶ lêi thø hai cã thÓ cã cña mét nhãmçc nhµ chuyªn m«n phÇn mÒm víi cïng c©u hái:

1 ngêi sÏ dù to¸n 7 ngµy4 sÏ dù to¸n 9 ngµy10 sÏ dù to¸n 121 ngµy

57 víi ngêi cã ý nghÜ to¸n häc, chÆt chÏ mµ nãi, ph©n bæ chÝnh t¾c lµ ph©n bæ liªn tôc. §Ó ®¬n gi¶n,chóng ta còng bao gåm c¶ phÐp tÝnh gÇn ®óng riªng biÖt cña ph©n bè chuÈn

NgµyDù t


228

4 sÏ dù to¸n 13 ngµy1 sÏ dù to¸n 15 ngµy

H10.4Ph©n bæ chÝnh t¾c çc dù to¸n cã sai dÞ Ýt.

H×nh 10.4 giíi thiÖu ®å thÞ cña nh÷ng kÕt qu¶ míi ®ã. §êng biÓudiÔn, biÓu thÞ çc kÕt qu¶ ®ã, kh«ng nghi ngê g× còng biÓu thÞ ph©n bæchÝnh t¾c. Dï sao, ®êng biÓu diÔn h×nh chu«ng máng l¹i vµ cao h¬ntrong thÝ dô ®Çu. Trong trêng hîp nµy. T×nh tr¹ng tr¶ lêi sai trÖch cã Ýth¬n trong thÝ dô ®Çu. Trung b×nh còng l¹i chuyÓn dÞch b©y giê lµ 11ngµy.

Mäi ph©n bæ chÝnh t¾c ®îc biÓu thÞ bëi hai th«ng sè, sè trung b×nh(kú väng) vµ møc ®é sai lÖch (ph¬ng sai). Sè trung b×nh ®îc coi lµ trÞsè mong ®îi, , vµ møc ®é sai lÖch ®îc coi lµ sai lÖch chuÈn .

Chóng ta sÏ sö dông çc phÐp tÝnh gÇn ®óng58 ®Ó tÝnh çc tham sè ph©nbæ chÝnh t¾c cña çc dù to¸n dù ¸n phÇn mÒm kh¸c nhau.

Bíc ®Çu lµ tÝnh dù to¸n trêng hîp tåi nhÊt vµ dù to¸n trêng hîp tètnhÊt. Nh÷ng sè ®ã cã thÓ ®îc dù to¸n bëi mét çc nh©n hoÆc bëi métnhãm ngêi. NÕu chóng ta dù to¸n r»ng viÖc ph¸t triÓn cña mét bé drivertruyÒn th«ng ®ång bé h¼n nhanh nhÊt lµ 4 tuÇn, chËm nhÊt lµ 12 tuÇn, khi®ã dù to¸n trêng hîp tèt nhÊt lµ 4 tuÇn cßn trêng hîp xÊu nhÊt lµ 12tuÇn (®ã kh«ng ph¶i lµ mét kho¶ng tin cËy, v× r»ng chóng ta kh«ng biÕtx¸c suÊt cña sù ®óng ®¾n trong tÝnh to¸n cña chóng ta). Hai gi¸ trÞ nµy,

58 thÝ dô phÐp tÝnh gÇn ®óng cña Nienbung (1989), ®Ó biÕt ®îc ®Çy ®ñ vÒ çc chñ ®Ò nµy nä cñathèng kª, h·y coi Fraser (1976).

Dù tNgµyDù t


229

trêng hîp tèt nhÊt vµ trêng hîp xÊu nhÊt, lµ gÇn ®óng víi hai th¸I cùccña ®êng cong ph©n bè chuÈn.

B©y giê chóng ta cÇn ph¶i tÝnh to¸n çc gi¸ trÞ trung gian gi÷a hai gi¸trÞ th¸i cùc ®ã. Cµng nhiÒu dù to¸n chóng ta cã thÓ cung cÊp gi÷a hai cùc®êng biÓu diÔn chÝnh t¾c cµng chÝnh x¸c h¬n. Dï sao, chóng ta sÏ tÝnhgÇn ®óng víi trÞ sè trung gian duy nhÊt, trêng hîp rÊt cã thÓ nhÊt. TrongthÝ dô trªn nÕu bèn tuÇn lµ dù to¸n trêng hîp tèt nhÊt vµ 12 tuÇn lµ dùto¸n trêng hîp tåi nhÊt, chóng ta cã thÓ kÕt luËn lµ s¸u tuÇn lµ tho¶ ®¸ngvÒ thêi gian cho sù ph¸t triÓn cña ngêi ®iÒu khiÓn liªn l¹c ®ång bé,thµnh thö 7 tuÇn lµ trêng hîp rÊt cã thÓ nhÊt (Xin nhí lµ trêng hîp rÊtcã thÓ nhÊt lµ dù to¸n ®éc lËp vµ kh«ng ph¶i lµ sè trung b×nh suy tõ çcdù to¸n trêng hîp tèt nhÊt vµ trêng hîp tåi nhÊt). Khi sö dông ba dùto¸n, trêng hîp tèt nhÊt, rÊt cã thÓ vµ tåi nhÊt chóng ta sÏ qui x¸c suÊtcho mçi trêng hîp nh sau59: = (trêng hîp tåi nhÊt + 4 rÊt cã thÓ + trêng hîp tèt nhÊt)P (trêng hîp tèt nhÊt) = 0,2P (trêng hîp rÊt cã thÓ) = 0,6P (trêng hîp tåi nhÊt)= 0,2

§Þnh nghÜa riªng biÖt cña trÞ sè tr«ng ®îi lµ = E (x) = xP(x)

Bëi vËy, gÇn ®óng cña trÞ sè tr«ng ®îi trong thÝ dô tríc h¼n lµ:

=E(x) = 0,24 + 0,67 + 0,212 = 7,4

Gi¸ trÞ gÇn ®óng ®¬n gi¶n cho sai dÞ chuÈn h¼n lµ hiÖu sè cña çc cùctrÞ nh©n víi x¸c suÊt cña chóng: = (trêng hîp tåi nhÊt) P(trêng hîp tåi nhÊt) -

(trêng hîp tèt nhÊt P(trêng hîp tèt nhÊt)

Trong thÝ dô tríc sÏ cho: = 0,212 – 0,24 = 16

Chóng ta cã thÓ sö dông çc b¶ng ph©n bæ chÝnh t¾c ®Ó ph¸t hiÖn lµ:

(, ) cho 68% kho¶ng tin cËy(, ) cho 95% kho¶ng tin cËy(, ) cho 99% kho¶ng tin cËy

59 C¶ Nienburg (1989) vµ Sodhi (1990) ®Òu dïng c«ng thøc tiÖm cËn tu¬ng tù sau:

= (trêng hîp xÊu nhÊt + 4 trêng hîp hay xÈy ra nhÊt + trêng hîp tèt nhÊt)/6


230

§iÒu nµy cã nghÜa lµ trong thÝ dô trªn, chóng ta cã thÓ dù to¸n thêigian ®Ó ph¸t triÓn ngêi ®iÒu khiÓn liªn l¹c ®ång bé lµ gi÷a 4,2 ngµy vµ106 ngµy vµ chóng ta tin cËy 95% cña dù to¸n cña chóng ta. Chóng tacòng cã thÓ dù to¸n thêi gian ph¸t triÓn lµ gi÷a 5,8 ngµy vµ 9 ngµy, nhngråi chóng ta chØ cã thÓ lµ 68% tin cËy cña dù to¸n cña chóng ta.

Mét trong nh÷ng tÝnh chÊt cña th«ng kª lµ kÕt qu¶ chØ cã thÓ tèt nh d÷liÖu mµ chóng dùa vµo “mét d¹ng cña ‘r¸c vµo th× r¸c ra’”. Do ®Êy quanträng lµ ph¶i dµnh thêi gian vµ c«ng søc cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn cña 3dù to¸n cã hiÖu qu¶. Mét ph¬ng çch v÷ng vµng, mÆc dï c«ng phu lµ®ßi hái mét sè çc kü s phÇn mÒm (cho lµ 6) ®Ó chuÈn bÞ çc dù to¸n çnh©n cho çc trêng hîp tåi nhÊt, tèt nhÊt vµ rÊt cã thÓ. Dù to¸n trênghîp tåi nhÊt vµ dù to¸n trêng hîp tèt nhÊt h¼n lµ hai cùc cã ®îc trongkhi dù to¸n trêng hîp rÊt cã thÓ h¼n hoÆc lµ trung b×nh, b×nh qu©n haythêng xuyªn nhÊt (ph¬ng thøc)

10.7 dù to¸n çc nguån lùc phÇn cøng.PhÇn mÒm ph¶i ®îc thiÕt kÕ khíp mét çch tho¶i m¸i vµo m«i trêng

chñ cña nã. M«i trêng chñ bao gåm phÇn cøng môc tiªu vµ çc thuéctÝnh cña nã. ThiÕt kÕ phÇn mÒm tåi cã thÓ dÉn ®Õn qu¸ t¶i cña c«ng suÊtCPU hay cã thÓ vît qu¸ c«ng suÊt bé nhí cã ®îc hay lu gi÷ hµng lo¹t.§«i khi ®iÒu nµy cã thÓ, nhng kh«ng ph¶i lu«n lu«n ®îc bæ cøu b»ngçch triÓn khai (më réng) phÇn cøng môc tiªu, dÉn ®Õn t¨ng chi phÝ dù¸n.

Çc nguån phÇn cøng ®îc ®o b»ng ®¬n vÞ cña nguån ®Æc biÖt xÐt ®Õn:víi truyÒn th«ng th× bit/gi©y (hay byte/gi©y), víi kho nhí lµ kilobyte,megabyte vµ thËm chÝ lµ gigabyte, víi CPU ®Æc hiÖu th× phÇn tr¨m cña t¶iCPU. Nguån chñ yÕu, tuú thuéc nÆng nÒ vµo phÇn cøng, mÆc dï trªn thùctÕ kh«ng ph¶i b¶n th©n phÇn cøng, mµ lµ tèc ®é. Dù to¸n tèc ®é m« t¶ kúväng cña chóng ta vÒ mÆt thùc hiÖn cña hÖ thèng ph¶i ph¸t triÓn vµthêng ®îc yªu cÇu trong pha quy ho¹ch sím cña dù ¸n.

Chóng ta sÏ xem xÐt çc ph¬ng ph¸p dù to¸n ba nguån chÝnh sau:

1 t¶i CPU2 lu gi÷ d÷ liÖu3 tèc ®é

Tèc ®é mÆc dï lµ thuéc tÝnh chø kh«ng lµ nguån, vÉn sÏ ®îc xem lµnguån cho môc ®Ých th¶o luËn nµy.

10.7.1 T¶i CPUDù to¸n t¶i CPU cã thÓ hoµn toµn phøc t¹p, ®Æc biÖt trong m«i trêng

xö lý nhiÒu hé mµ vµo mét thêi gian ®· cho ph¶i h¬n mét xö lý cã thÓph¶i c¹nh tranh cho CPU. §iÒu nµy t¬ng tù nh xÕp hµng dÞch vô trong®ã mét sè nh÷ng ngêi yªu cÇu dÞch vô chê ®îi dÞch vô, ®îc mét hay


231

nhiÒu nguêi cung cÊp dÞch vô cung cÊp. Trong bèi c¶nh cña chóng ta,nh÷ng ngêi yªu cÇu dÞch vô lµ bé xö lý vµ ngêi cung cÊp dÞch vô lµCPU. VÊn ®Ò xÕp hµng dÞch vô lµ vÊn ®Ò phæ th«ng trong vËn trï häc vµ®îc gi¶i quyÕt cã sù hç trî cña hèng kª. §Ó th¶o luËn thªm vÒ lý thuyÕtxÕp hµng, h·y coi Gillett (1976)

Chóng ta sÏ xem xÐt t¶i CPU trong m«i trêng x¸c ®Þnh h¬n mét chót.Chóng ta gi¶ sö r»ng ë vµo thêi gian ®· cho, chóng ta cã thÓ x¸c ®Þnh cãnh÷ng yªu cÇu nµo ®èi víi çc nguån xö lý CPU. Kh«ng cã gi¶ ®Þnh ®ã,dù to¸n t¶i CPU kh«ng thÓ tÝnh to¸n ®îc vµ chØ cã thÓ ®îc suy ra khim« pháng m«i trêng thùc t¹i vµ quan s¸t kÕt qña.

T¶i CPU ®îc dù to¸n thµnh phÇn tr¨m. Chóng ta nãi mét hÖ thèng cã75% t¶i CPU, cã nghÜa lµ 25% cña n¨ng suÊt xö lý cã ®îc cho nh÷ngnhiÖm vô phô.

T¶i CPU lu«n ®îc ®o trong t×nh huèng trêng hîp tåi nhÊt. Mét t¶iCPU 75%, cã nghÜa lµ vµo mét thêi gian ®· cho, kh«ng qu¸ 75% CPU®îc sö dông. Dï sao, ®iÒu nµy lµ nghÞch lý, v× trªn thùc tÕ chóng ta biÕtlµ vµo mäi lóc 100% CPU ®· ®îc sö dông. Do ®ã chóng ta ph¶i ®ÞnhnghÜa lµ çi mµ ta muèn nãi vÒ sö dông CPU cho môc ®Ých dù to¸n.

Thø nhÊt t¶i CPU lu«n ®îc ®o trong ph¹m vi mét cöa sæ thêi gian ®ÆcbiÖt. §iÒu nµy cã nghÜa trong mét kho¶ng thêi gian ®Æc biÖt (ch¼ng h¹ncã thÓ lµ 10 ly gi©y) chóng ta ®o lîng thêi gian mµ CPU sö dông. Méttrong nh÷ng nhiÖm vô chÝnh lµ lùa chän cöa sæ thêi gian thÝch hîp.

Nh»m x¸c ®Þnh sö dông CPU trong ph¹m vi cöa sæ thêi gian, chóng tachØ xem xÐt nh÷ng nhiÖm vô kh«ng thÓ xö lý ®îc vµo bÊt cø thêi giannµo kh¸c. Trong mét hÖ thèng mµ chÈn ®o¸n ®îc thùc hiÖn trªn c¬ sëbÊt cø khi nµo CPU kh«ng cã nhiÖm vô nµo kh¸c ®Ó xö lý, chóng ta h¼nkh«ng xem xÐt nh÷ng nhiÖm vô chÈn ®o¸n trong tÝnh to¸n t¶i CPU.

Mét hÖ thèng cã 60% t¶i CPU trong mét cöa sæ 10 ly gi©y cã thÓ chÊpnhËn mét nhiÖm vô phô 4 ly gi©y nÕu nhiÖm vô ®ã cã thÓ dung thø chËmtrÔ tèi ®a 10 ly gi©y.

LÊy thÝ dô, chóng ta sÏ xem xÐt ®Çu vµo d÷ liÖu ë mét c¶ng biªn l¹c.NÕu cæng cã suÊt chuyÓn giao d÷ liÖu 1200 bit mçi gi©y th× mét byte cãthÓ cã ®îc ë cæng ®Çu vµo xÊp xØ mçi 7 ly gi©y vµ chóng ta ph¶i s½nsµng rót mét byte khái cæng tríc khi byte sau trë nªn cã ®îc. Do ®Êybé ®iÒu khiÓn c¶ng liªn l¹c cã thÓ chÊp nhËn dung sai tèi ®a 6 lygi©ychËm trÔ (gi¶ ®Þnh 1 ly g©y thêi gian xö lý).

Dù to¸n t¶i CPU hÇu hÕt thêng ®îc yªu cÇu trong çc hÖ thèng thêigian thùc. Chóng hiÓu khi ®îc yªu cÇu trong hÖ thèng xö lý d÷ liÖuth¬ng m¹i. Çc hÖ thèng thêi gian thùc thêng ®îc biÓu thÞ b»ng vßnglÆp hÖ thèng c¬ b¶n, thêng ®îc coi lµ vßng lÆp chÝnh hay ®iÒu hµnh.§©y lµ nhiÖm vô møc thÊp, ë ®ã vßng lÆp v« h¹n, thùc hiÖn mét bé çcnhiÖm vô ®ång bé ®iÒu khiÓn hÖ thèng. Trong nhiÒu trêng hîp, vßnh lÆpmøc thÊp hiÖn nay lµ bé phËn cña hÖ thèng ®iÒu hµnh, nã cã thÓ ®îc cÊuh×nh dùa trªn thêi gian chu kú yªu cÇu cho vßng lÆp. Vßng lÆp møc thÊpnµy cã thÓ ®îc lùa chän coi nh cöa sæ thêi gian cho viÖc tÝnh to¸n t¶i


232

CPU. NÕu vßng lÆp chÝnh thËm chÝ bao gåm nhiÒu vßng lÆp nhanh møcthÊp th× vßng lÆp nhanh nhá nhÊt cã thÓ ®îc chän lµm cöa sæ thêi gian(coi h×nh 10.5).

H10.5Thi hµnh thêi gian thùc víi çc vßng lÆp nhanh vµ chËm

Bé çc bíc sau m« t¶ ph¬ng ph¸p tÝnh t¶i CPU. Ph¬ng ph¸p nµy ®ßihái mét ph©n gi¶i ban ®Çu hÖ thèng thµnh nh÷ng nhiÖm vô phÇn mÒm chñyÕu vµ thêi gian thùc hiÖn dù kiÕn cho mçi nhiÖm vô.

1. X¸c ®Þnh vßng lÆp hÖ thèng møc thÊp nhÊt, vµ suy tõ ®iÒu lµ cöa sæthêi gian ®ã ®îc sö dông ®Ó x¸c ®Þnh t¶i CPU.

2. Hoµn thiÖn ®Þnh thêi gian cho ph©n tÝch hÖ thèng vµ nhËn ra mäinhiÖm vô cã thÓ ®îc yªu cÇu xö lý trong ph¹m vi cöa sæ thêi gian ®ã.

3. Phèi hîp çc thêi gian thùc hiÖn dù to¸n cho mäi nhiÖm vô ®îcnhËn ra ë bíc 2.

4. Ph©n chia kÕt qu¶ cña bíc 3 theo qui m« cña cöa sæ thêi gian.

Xin nhí lµ bíc 2 ®ßi hái nhËn ra bÊt cø nhiÖm vô nµo cã thÓ yªu cÇu(chø cha ®îc yªu cÇu) thêi gian CPU trong ph¹m vi cöa sæ thêi gian.§iÒu nµy bao gåm nh÷ng nhiÖm vô cña hÖ thèng ®iÒu hµnh.

Ta h·y xÐt thÝ dô sau. Mét hÖ thèng ®iÒu khiÓn quan t©m tÝch cùc ®îcm¸y tÝnh ho¸ bao gåm nh÷ng hîp phÇn chÝnh sau.

1. §Çu vµo d÷ liÖu tõ thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn.2. B¸o ®éng.3. Hîp phÇn giao diÖn ngêi dïng.4. Vßng lÆp ®iÒu hµnh ®Ó ®äc thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn.

Vßng lÆp ®iÒu hµnh bao gåm:

Vßng lÆp nhanh

Vßng lÆp nhanh

Vßng lÆp nhanh

Vßng lÆp nhanhVßng lÆp chËm


233

i. Mét vßng lÆp chÝnh ®äc hai ®Çu vµo phøc t¹p còng ®ßi hái mét chótxö lý logic cø mçi 400 mili-gi©y mét lÇn. NhiÖm vô nµy ®îc dù to¸n lµ60 mili-gi©y mét.

ii. Mét vßng lÆp nhanh ®äc hai ®Çu vµo mçi 40 mili-gi©y. Nh÷ngnhiÖm vô nµy ®îc dù to¸n lµ 10 mili-gi©y mét.

Cã 10 vßng lÆp nhanh trong ph¹m vi vßng lÆp chÝnh. Chóng ta sÏ lùachän cöa sæ thêi gian lµ 40 mili-gi©y. Khi tÝnh trêng hîp tåi nhÊt, trongph¹m vi cöa sæ thêi gian, chóng ta sÏ xem xÐt nh÷ng nhiÖm vô vßng lÆpnhanh tríc ®·. Nh÷ng nhiÖm vô ®ã sö dông ngay lËp tøc tíi 20 mili-gi©ytrong 40 mili-gi©y cã ®îc. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ trong vßng lÆp chÝnh 400mili-gi©y chØ cã 200 mili-gi©y ®îc dµnh cho nh÷ng nhiÖm vô kh¸c.Trong ®ã, 120 mili-gi©y ®îc yªu cÇu cho hai nhiÖm vô vßng lÆp chÝnhcã thÓ ®îc ®iÒu tiÕt dÔ dµng. NÕu chóng ta chia ®Òu nh÷ng nh÷ng nhiÖmvô cña vßng lÆp chÝnh, gi÷a çc vßng lÆp nhanh, th× 12 mili-gi©y phô sÏph¶i cã ®îc ë cöa sæ thêi gian, ®Ó cã ®îc tæng sè 32 mili-gi©y.

H×nh 10.6Thi hµnh thùc víi çc vßng lÆp chËm vµ nhanh

(a) C¶m thô ph©n tÝch thêi gian(b) §Þnh thêi thi hµnh thùc t¹i

Spare & BackgroundVßng lÆp chËmVßng lÆp nhanh

Dù to¸n dùa trªn

Dù to¸n dùa trªn

Spare & BackgroundVßng lÆp chËmVßng lÆp nhanh

40 80 120 160 200 240 280 320 360 400 t(ms)

40 80 120 160 200 240 280 320 360 400 t(ms)

(a)

(b)


234

Chóng ta cã thÓ gi¶ ®Þnh lµ mét khi nhiÖm vô b¸o ®éng ®îc thùc hiÖn,mäi nhiÖm vô kh¸c bÞ thui chét, khiÕn chóng ta kh«ng cÇn thiÕt xem xÐtthêi gian thùc hiÖn cho çc nhiÖm vô nµy n÷a. Hîp phÇn giao diÖn cñangêi dïng kh«ng ph¶i lµ ho¹t ®éng thêi gian thùc (so s¸nh víi çcnhiÖm vô ®Çu vµo ®iÒu khiÓn thiÕt bÞ) vµ chóng ta cã thÓ cho lµ giao diÖncña ngêi dïng sÏ ®îc xö lý b»ng phÇn dù tr÷ cña vßng lÆp chÝnh 20mili-gi©y trªn nÒn. Çc vßng lÆp ®iÒu hµnh t¬ng ®èi ®¬n gi¶n vµ ®îc dùkiÕn yªu cÇu Ýt h¬n 1 mili-gi©y vµ do ®ã còng ®îc lo¹i ra khái viÖc tÝnhto¸n nµy.

T¶i CPU cho hÖ thèng ®iÒu khiÓn ®îc t¨ng cêng lµ32/40 = 0,80

cã nghÜa lµ t¶i CPU b»ng 80% trong cöa sæ thêi gian 40 mili-gi©y. ThÝdô nµy ®îc minh ho¹ trong h×nh 10.6.

Mét t×nh huèng lý thó xuÊt hiÖn khi viÖc tÝnh to¸n t¶i CPU cho kÕt qu¶lín h¬n 1.00. §iÒu nµy cã nghÜa t¶i CPU lín h¬n 100%! KÕt luËn hiÓnnhiªn lµ bé xö lý bÊt lùc trong viÖc thùc hiÖn çc nhiÖm vô yªu cÇu.Trong nh÷ng trêng hîp ®ã, cã hai biÖn ph¸p söa ch÷a cã thÓ ®îc: hoÆcyªu cÇu cña hÖ thèng ph¶i gi¶m ®i hoÆc bé xö lý nhanh h¬n ph¶i ®îc södông.

NÕu nh mét t¶i CPU 100% cã g©y ra vÊn ®Ò, th× th«ng thêng mét t¶iCPU 90% còng g©y ra vÊn ®Ò kh«ng kÐm. §iÒu nµy lµ do viÖc dù to¸n t¶iCPU Ýt khi ®îc chÝnh x¸c. Còng vËy, viÖc thay ®æi yªu cÇu trong ph¸ttriÓn dù ¸n thêng lµm t¨ng t¶i CPU. Mét nhËn ®Þnh kh¸c lµ nhu cÇu dùtr÷ nguån CPU cho sù më réng sau nµy cña hÖ thèng. Bao giê ®©y còng lµthùc tiÔn tèt ®Ó thiÕt kÕ mét hÖ phÇn mÒm, sao cho khëi thuû kh«ng cÇnqu¸ 60% t¶i CPU.

10.7.2 Lu gi÷ d÷ liÖu.Chóng ta sÏ sö dông tõ lu gi÷ d÷ liÖu cho c¶ lu gi÷ phÇn cøng vµ lu

gi÷ d÷ liÖu. ViÖc sö dông lu gi÷ d÷ liÖu c¨n b¶n lµ mét vÊn ®Ò thiÕt kÕ vµth«ng thêng cã liªn quan (tuy h¹n chÕ) vÒ yªu cÇu cho hÖ thèng. Çcyªu cÇu cã thÓ xem xÐt lu gi÷ d÷ liÖu ë khÝa c¹nh chi phÝ, do viÖc thiÕtkÕ lu gi÷ d÷ liÖu kh«ng hiÖu qña cã thÓ ®ßi hái qu¸ møc çc ph¬ng tiÖnlu gi÷, nh bé ®iÒu khiÓn ®Üa vµ bé nhí. Nh÷ng ph¬ng tiÖn kh«ng nhÊtthiÕt ®ã biÕn thµnh nh÷ng kho¶n chi phÝ bæ xung.

Çc yªu cÇu còng cã thÓ nãi ®Õn lu gi÷ d÷ liÖu trong khung c¶nhkh«ng gian. Yªu cÇu lµ hÖ thèng ph¶i cung cÊp 30% kh«ng gian ®Üa mÒmvµ bé nhí dù tr÷, cã thÓ cã t¸c ®éng to lín ®Õn thiÕt kÕ lu gi÷ d÷ liÖu,®Æc biÖt trong mét hÖ thèng mµ viÖc tiªu dïng bé nhí trong vËn hµnh lµs¸t tíi giíi h¹n.

XÐt toµn côc, ngêi dïng kh«ng nh×n thÊy ®îc viÖc sö dông lu gi÷d÷ liÖu, vµ do ®ã viÖc ®ã chñ yÕu ®îc x¸c ®Þnh trong pha thiÕt kÕ. Dïsao, dù to¸n s¬ bé bíc ®Çu ®îc yªu cÇu ngay ë nh÷ng pha sím nhÊt


235

cña dù ¸n, ®Ó ®¶m b¶o lµ cÊu h×nh phÇn cøng môc tiªu cã kh¶ n¨ng trîgióp cho hÖ thèng phÇn mÒm ®îc ph¸t triÓn.

§é ®o khèi lîng phÇn mÒm ®îc ph¸t triÓn nh bµn ®Õn tríc ®©y ëphÇn 10.1 cã thÓ lµ çc dßng m· (KSLOC) hay Kilobyte bé nhí. ViÖc lugi÷ bé nhí chØ ®îc dù to¸n theo ®¬n vÞ Kbyte. Bíc ®Çu liªn quan ®Õnph©n gi¶i hÖ thèng, t¬ng tù ph¬ng ph¸p dù to¸n tõng bíc m« t¶ trongphÇn 10.2. LÇn nµy môc tiªu lµ m« t¶ khèi lîng bé nhí mµ mçi m« ®unyªu cÇu lóc thùc hiÖn.

Çc hîp phÇn phÇn mÒm møc thÊp ®îc phèi hîp thµnh nh÷ng nhãmm« ®un c tró c¹nh tranh bé nhí. Råi çc yÕu tè kh¸c còng ®îc xem xÐtnh ph©n bè ®éng bé nhí, yªu cÇu cña hÖ thèng ®iÒu hµnh vµ çc bufferc tró trong bé nhí vµ çc b¶ng.

Ph¬ng ph¸p sau cung cÊp dù to¸n bé nhí dùa trªn sö dông bé nhítrêng hîp tåi nhÊt trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hÖ thèng.

1. Ph©n gi¶i hÖ thèng thµnh çc m« ®un møc thÊp vµ dù to¸n çc yªucÇu bé nhí cho mçi m« ®un vµo lóc thùc hiÖn.

2. NhËn ra çc yªu cÇu bé nhí gi¸n tiÕp cña mçi m« ®un c¨n cø vµo Çc vïng ho¹t ®éng ®éng vµ tÜnh cña bé nhí. Çc b¶ng c tró bé nhí Çc buffer (®Öm)3. NhËn ra bé çc m« ®un bé nhí víi yªu cÇu bé nhí phèi hîp lín

nhÊt mµ sÏ lµ c tró cña bé nhí bÊt cø lóc nµo.4. DuyÖt l¹i t¬ng quan gi÷a m« ®un bé nhí vµ lo¹i bá yªu cÇu bé nhí

trïng lÆp.5. LÆp l¹i çc bíc 3 vµ 4 cho ®Õn khi viÖc sö dông bé nhí lîi nhÊt

®îc tr«ng ®îi ®· nhËn ra.6. NhËn ra çc yªu cÇu bé nhí møc hÖ thèng nh: B¶ng c tró cña bé nhí Buffer file (bé ®Öm cña file) KÝch cì stack.7. TÝnh to¸n toµn bé sö dông bé nhí cña hÖ thèng ®iÒu hµnh.8. Phèi hîp çc kÕt qu¶ cña çc bíc 5,6, vµ 7 t¹o nªn toµn bé dù to¸n

lu tr÷ bé nhí.

Bíc 7 ph¶i lo¹i trõ çc yªu cÇu bé nhí ®· ®îc xÐt ®Õn ë çc bíc 5vµ 6 (thÝ dô cïng çc buffer cña file ph¶i kh«ng xÐt ®Õn ë bíc 2 vµ bíc6).

ViÖc sö dông overlay cã thÓ gi¶m yªu cÇu bé nhí, nhng ®iÒu nµy sÏ®¹t ®îc víi sù thùc hiÖn tèn kÐm cho çc nguån phô, nh ®Üa I/O, t¶iCPU vµ tèc ®é thùc hiÖn. T×nh tr¹ng bÊt lîi (trade-off) gi÷a bé nhí vµ tèc®é lµ mét yÕu tè th«ng thêng trong hÇu hÕt çc hÖ thèng phÇn mÒm.

Dù to¸n çc yªu cÇu lu gi÷ hµng lo¹t Ýt gay cÊn h¬n dù to¸n yªu cÇucña bé nhí. Bé nhí cña m¸y tÝnh h¹n chÕ nhiÒu h¬n lu gi÷ ®Üa. Lu gi÷®Üa thêng chØ bÞ h¹n chÕ ë chi phÝ thiÕt bÞ lu gi÷ ®Üa.


236

Dù to¸n sö dông lu gi÷ ®Üa ph¶i tÝnh ®Õn çc tiªu dïng lu gi÷ ®Üa sau®©y:

1. HÖ thèng ®iÒu hµnh cè ®Þnh vµ tiÖn Ých dÞch vô.2. Çc yªu cÇu hÖ thèng ®iÒu hµnh biÕn ®æi (overlay vµ vïng swap,

çc file hÖ thèng v.v..)3. PhÇn mÒm dù ¸n.4. Çc file d÷ liÖu.

V× môc ®Ých th¶o luËn nµy, chóng ta sÏ bao gåm c¶ khèi ch¬ng tr×nhdÞch vô, nh c¬ së d÷ liÖu vµ ch¬ng tr×nh truyÒn th«ng, coi nh bé phËncña hÖ thèng ®iÒu hµnh. Th«ng tin liªn quan ®Õn sö dông ®Üa cña hÖthèng ®iÒu hµnh thêng do ngêi b¸n hµng cña hÖ thèng ®iÒu hµnh cungcÊp. Dï sao, nÕu hÖ thèng ®iÒu hµnh ®îc ph¸t triÓn nh lµ bé phËn cñadù ¸n th× nã ph¶i ®îc dù to¸n hoÆc coi nh hÖ thèng riªng biÖt hoÆc coinh bé phËn cña phÇn mÒm dù ¸n (coi nh hÖ thèng phô).

Nh÷ng yªu cÇu cña hÖ thèng ®iÒu hµnh thay ®æi phô thuéc ë cÊu h×nhcña hÖ thèng ®iÒu hµnh ®Æc trng vµ ë phÇn mÒm cña dù ¸n. LÊy thÝ dôkh«ng gian cña ®Üa cho overlay võa lµ chøc n¨ng cña hÖ thèng ®iÒu hµnhvõa lµ chøc n¨ng cña thiÕt kÕ phÇn mÒm thùc t¹i. Nh÷ng hÖ thèng ®iÒuhµnh tiªn tiÕn thêng cung cÊp tiÖn Ých cho tæng phÝ ®Üa dù to¸n (c¶ vÒmÆt lu gi÷ vµ truy nhËp) khi sö dông overlay. Vïng swap cho çc øngdông ®a ngêi dïng thêng còng cã thÓ lÊy kÝch cì dùa trªn çc tiÖn Ýchcña hÖ thèng ®iÒu hµnh tiªu chuÈn. Çc tiÖn Ých ®ã thêng lµ phÇn chung®iÒu chØnh hay c«ng cô cÊu h×nh cña çc hÖ ®iÒu hµnh.

Dù to¸n cho çc yªu cÇu vÒ ®Üa cña phÇn mÒm dù ¸n lµ th¼ng thõng vµ®îc lËp bëi viÖc ph©n gi¶i hÖ thèng. Tæng çc dù to¸n cho mçi m« ®unt¹o ra çc yªu cÇu vÒ ®Üa cho toµn bé phÇn mÒm dù ¸n ®îc ph¸t triÓn.

ViÖc chuÈn bÞ dù to¸n cho mäi kÝch cì file d÷ liÖu lµ mét nhiÖm vôbuån tÎ vµ ®îc c¨n cø ë kÝch cì cña çc b¶n ghi riªng rÏ vµ sè tèi ®a çcb¶n ghi cho mçi file. Nã trë nªn phøc t¹p h¬n khi çc b¶n ghi cã chiÒndµi thay ®æi. Trong nh÷ng trêng hîp nh thÕ, çc cì file b¶n ghi cùc ®¹ihay trung b×nh nªn ®îc sù dông. Mäi file d÷ liÖu ®Òu cã phÇn ®Çu baogåm chØ sè vµ ®êng dÉn th môc. Nh÷ng thø nµy còng ph¶i ®îc ®athµnh nh©n tè dù to¸n vµ tuú thuéc nÆng nÒ vµo c¬ së d÷ liÖu hay hÖthèng file ®ang ®îc sö dông.

Trong nhiÖu trêng hîp dù to¸n d÷ liÖu lu gi÷ hµng lo¹t kh«ng cÇnc¨n cø ë ch¬ng tr×nh kÞch b¶n tåi nhÊt. §iÒu nµy tho¹t tiªn do tÝnh dÔdµng t¬ng ®èi trong viÖc bæ sung thªm bé nhí lu gi÷ hµng lo¹t vµo cÊuh×nh. Do ®Êy, trong nhiÒu trêng hîp, yªu cÇu lu gi÷ hµng lo¹t trungb×nh lµ cã thÓ ®ñ. Râ rµng r»ng cã mét sè trêng hîp ph¶i sö dông kÞchb¶n tåi nhÊt, nh khi mµ viÖc sö dông kho nhí hµng lo¹t t¨ng qu¸ nhanh.

Dù to¸n thiÕt kÕ cho yªu cÇu lu gi÷ d÷ liÖu còng ph¶i chiÕu cè ®ÕnphÇn dù tr÷. §iÒu nµy ®Æc biÖt ®óng víi çc dù to¸n bé nhí, lóc ®ã thiÕtkÕ ph¶i dµnh kho¶ng 33% cho dù phßng. Bé nhí dù phßng nµy ph¶i cã


237

s½n ®Ó bao trïm çc sai khi dù to¸n, çc thay ®æi yªu cÇu vµ sù ph¸t triÓntrong t¬ng lai.

10.7.3 Tèc ®éTèc ®é cña mét hÖ thèng ®îc ®o theo thêi gian ®¸p øng. §iÒu nµy

thêng c¨n cø ë bé yªu cÇu rÊt ngÆt nghÌo x¸c ®Þnh ®¸p øng cña hÖ thèngvíi çc sù cè ®Æc thï.

Mét thÝ dô lµ cã thÓ lµ yªu cÇu r»ng giao diÖn cña ngêi dïng ph¶i ®¸pøng ®Çu vµo cña ngêi dïng kh«ng qu¸ ba gi©y. ThËt lµ cùc kú thÊt vängph¶i chê ®îi tríc m¸y thñ qòi ng©n hµng tù ®éng ®Ó chê tr¶ lêi mét yªucÇu. NhiÒu nh÷ng m¸y thñ qòi nh thÕ ®· gi¶m nhÑ nçi thÊt väng ph¶ichê ®îi b»ng çch t¹o ra tiÕng ®éng nÒn vang lªn tùa nh tiÒn ®ang ®îc®Õm b»ng m¸y c¬ khÝ hay Ýt ra nh cã çi g× ®ang diÔn ra. Mét gi¶i ph¸p®¬n gi¶n h¬n lµ ph¸t ra tÝn hiÖu nhÊp nh¸y ®Ó nãi r»ng lµ “giao dÞch ®ang®îc thùc hiÖn”.

H×nh 10.7Thêi gian ®¸p øng nhËn ®îc khi liªn hÖ ngîc

Hatley vµ Pirbhai (1988) ph©n biÖt ®Þnh thêi gian ngo¹i t¹i vµ ®Þnh thêigian néi t¹i. §Þnh giê néi t¹i lµ mét kÕt qu¶ cña thiÕt kÕ trong khi ®Þnhthêi gian ngo¹i t¹i lµ kÕt qu¶ yªu cÇu. Theo thÕ ®Þnh thêi gian ngo¹i t¹i cãthÓ cã lµ thêi gian ®¸p øng. Hatley vµ Pirbhai gîi ý mét biÓn ®å (mµ çc«ng gäi lµ bøc tranh yªu cÇu ®Þnh thêi gian) tham gia vµo viÖc ph©n tÝchçc rµng buéc liªn quan tíi ®Þnh thêi gian hÖ thèng.

Trong ph©n tÝch ®Þnh thêi gian néi t¹i cña çc «ng, Hatley vµ Pirbhaibao gåm çc ho¹t ®éng kh«ng liªn quan trùc tiÕp tíi thêi gian ®¸p øng.Chóng ta sÏ chØ xÐt ë ®©y çc kÕt qu¶ ®Þnh thêi gian trùc tiÕp liªn quanvíi thêi gian ®¸p øng nh ®îc nh÷ng ngêi dïng hÖ thèng nh×n nhËnbªn ngoµi.

Thêi gian ®¸p øng cã thÓ ®îc c¶m nhËn lµ ph¶n håi hÖ thèng ph¸tsinh bëi mét sù cè bªn ngoµI: ®iÒu nµy ®îc minh ho¹ ë h×nh 10.7. Do®Êy tho¶ ®¸ng lµ chia thêi gian ®¸p øng ra ba hîp phÇn c¬ b¶n.

1. Thêi gian tõ cuèi sù xuÊt hiÖn cña sù cè cho ®Õn khi sù cè ®îc hÖthèng nhËn ra.

Sù kiÖn tõ bªn ngoµi Liªn hÖ ngîc

TiÕn tr×nh

Ngêi dïng

TiÕn tr×nh


238

2. Thêi gian xö lý sù cè.3. Thêi gian tõ khi kÕt thóc xö lý sù cè cho tíi khi khëi ®Çu ®¸p øng

ngo¹i t¹i

H×nh 10.8Kho¶ng thêi gian ®¸p øng

Nhí lµ thêi gian ®¸p øng kh«ng bao gåm thêi gian ®Ó thùc hiÖn sù cè ëc¶ hai ®Çu: nã chØ bao gåm thêi kho¶ng gi÷a hai sù cè (coi h×nh 10.8).

Khi dù to¸n thêi gian ®¸p øng, th× viÔn c¶nh lµ mét trong ba thø ®Çuvµo, xö lý vµ ®Çu ra. Hîp phÇn ®Çu vµo liªn quan ®Õn thêi gian ®Ó hÖthèng nhËn ®îc th«ng tin vÒ cuèi cña mét sù cè vµ nhËn ra nã.

B¶ng 10.7 thÝ dô vÒ b¶ng ph©n bè thêi gian ®¸p øng

Thêi gian ®¸p øng (tÝnh theo gi©y) Tû lÖ phÇn tr¨m

0-3 20%3-6 60%6-9 39%9-15 1%

Hîp phÇn ®Çu ra liªn quan ®Õn thêi gian cÇn cã ®Ó hÖ thèng cã ®îckÕt qu¶ xö lý vµ truyÒn th«ng nã tíi bé ph¸t ®¸p øng bªn ngoµi.

Hîp phÇn xö lÝ sù cè bao gåm mäi ho¹t ®éng trong ph¹m vi hÖ thèngcÇn cã ®Ó ph¸t ra ®¸p øng. §iÒu nµy còng bao gåm chËm trÔ do nh÷ngho¹t ®éng u tiªn cao h¬n vµ do nh÷ng thiÕt bÞ bªn ngoµi nh bé ®iÒukhiÓn ®Üa ph¶i ®îc tuy cËp ®Ó cã ®îc th«ng tin liªn quan.

Thêi gian ®¸p øng th«ng thêng ®îc cung cÊp nh ®¸p øng trênghîp tåi nhÊt vµ ®¸p øng trung b×nh.

Trong thÝ dô tríc thñ quÜ tù ®éng tr¶ lêi ®Çu vµo bµn phÝm cña ngêidïng. LÇn Ên phÝm cuèi cïng cña mét giao dÞch (thêng lµ enter) b¾t ®Çuthêi kho¶ng ®¸p øng. HiÓn thÞ mµn h×nh hay ph©n phèi tiÒn mÆt kÕt thócthêi kho¶ng nµy ngay khi b¾t ®Çu vËn hµnh. Nh chóng ta ®· thÊy ngêithiÕt kÕ hÖ thèng h¼n ‘lõa bÞp’ b»ng çch tr¶ lêi b»ng th«ng b¸o “xin ®îimét chót” tríc khi cã s½n sµng c©u tr¶ lêi thùc. §iÒu nµy lµ mét thùc tÕcã hiÖu lùc hoµn mü vµ lµm cho hÖ thèng trë nªn th©n thiÖn víi ngêi

TiÕn tr×nhSù kiÖn§¸p øng

Thêi gian ®¸p øngDù to¸


239

dïng h¬n. Dï sao, th«ng b¸o nhÊp nh¸y b¸o r»ng “xin ®îi, b©y giê ®angxö lý yªu cÇu” còng cã thÓ trë thµnh g©y tøc bùc nÕu hiÖn h×nh qu¸ l©u.

§¸p øng trung b×nh cña thñ quÜ tù ®éng tríc yªu cÇu quyÕt to¸n cãthÓ ®ßi hái thêi gian ®¸p øng lµ 5 gi©y. Trong mét sè trêng hîp khi hÖthèng thñ quÜ ®ang ë vµo lóc sö dông cao ®iÓm vµ thêi gian ®¸p øngtrêng hîp h¼n lµ 15 gi©y. MÆc dï viÖc chËm tr¶ lêi 15 gi©y cã thÓ g©ytøc bùc cho ngêi dïng th× nã l¹i cã thÓ chÊp nhËn ®îc cho ng©n hµngnÕu ®iÒu nµy kh«ng x¶y ra qu¸ thêng xuyªn. Do ®Êy cÇn thiÕt khi tr×nhbµy dù to¸n thêi gian ®¸p øng ph¶i bao gåm c¶ dù to¸n phÇn tr¨m thêigian mµ trêng hîp tåi nhÊt cã thÓ dù kiÕn x¶y ra. Ch¼ng h¹n chóng ta cãthÓ kh¼ng ®Þnh:

1. Thêi gian ®¸p øng trung b×nh dù kiÕn: 5 gi©y2. Thêi gian ®¸p øng trêng hîp tåi nhÊt dù kiÕn: 15 gi©y trong 1%

giao dÞch.ViÖc m« t¶ chi tiÕt h¬n thêi gian ®¸p øng dù kiÕn thêng ®îc yªu cÇu.

Trong thÝ dô trªn 10% chËm trÔ ®¸p øng cã thÓ chiÕm 14,5 gi©y lµ kh«ngthÓ chÊp nhËn ®îc, nhng l¹i cã thÓ khíp víi çc con sè ë trªn. Trongnh÷ng trêng hîp ®ã, th× b¶ng ph©n phèi (coi b¶ng 10.7) ®îc a thÝchh¬n.

10.8 tæng phÝ kh«ng ph¸t triÓn.Nh÷ng dù to¸n tèt ®îc c¨n cø ë hÇu hÕt d÷ liÖu míi nhÊt vµ dÔ hiÓu

hiÖn cã. Do ®Êy, ®iÒu quan träng lµ ph¶i cËp nhËt ®Þnh kú mäi dù to¸ncña dù ¸n. ChÝ Ýt ra th× ®iÒu nµy ph¶i ®îc lµm ë çc cét mèc dù ¸n chñyÕu, nh tæng duyÖt yªu cÇu phÇn mÒm, tæng duyÖt thiÕt kÕ s¬ bé vµ tængduyÖt thiÕt kÕ tíi h¹n. Çc dù to¸n ®îc cËp nhËt ph¶i lµ bé phËn cñanh÷ng thø giao ®îc cã yªu cÇu ë nh÷ng tæng duyÖt ®ã.

B¶ng 10.8 Tæng phÝ cña çc ho¹t ®éng kh«ng ph¸t triÓn

Tæng phÝ

Qu¶n lý 0.1Khèng chÕ cÊu h×nh 0,02B¶o ®¶m chÊt lîng phÇn mÒm 0,03

Sau khi kÕt thóc pha thiÕt kÕ, çc dù to¸n ph¶i ®îc xem l¹i tríc khitÝch hîp b¾t ®Çu vµ råi l¹i xem l¹i tríc khi thö nghiÖm b¾t ®Çu. CòngvËy, mçi sù cè kh«ng dù kiÕn x¶y ra trong chu kú ph¸t triÓn cã thÓ ®ßihái ph¶i tÝnh to¸n l¹i dù to¸n. Mét thÝ dô cña sù cè nh thÕ cã thÓ lµ viÖcthay thÕ hîp phÇn lçi thêi b»ng mét hîp phÇn ph¸t triÓn míi hay mét sùchËm trÔ dù ¸n cha lËp lÞch chñ yÕu.

Còng vËy mçi thay ®æi ®Õn ®Æc t¶ yªu cÇu cña dù ¸n bao giê còng ph¶ikÌm theo ph©n tÝch t¸c ®éng cña thay ®æi ®ã ®Õn lÞch dù ¸n. Mäi thay ®æi


240

víi sè rÊt Ýt ngo¹i lÖ ®Òu ph¶i thay ®æi chi phÝ. Ngay viÖc rót bá mét yªucÇu còng g©y ra thay ®æi chi phÝ dù ¸n ®· dù to¸n.

Mét khèi lîng thay ®æi nµo ®ã ®Õn ®Æc t¶ yªu cÇu thêng ®îc tÝnh®Õn trong viÖc chuÈn bÞ dù to¸n cña dù ¸n. §iÒu nµy bao gåm trong dùto¸n díi h×nh thøc yÕu tè an toµn. YÕu tè an toµn còng cã thÓ ®îc dïng®Ó bï trõ cho çc trêng hîp kh¸c nh sai lÇm trong dù to¸n vµ chËm trÔkh«ng dù kiÕn.

Çc yÕu tè an toµn thêng sö dông tõ 20% ®Õn 40% tuú theo møc ®étin cËy trong dù to¸n, dù ®o¸n çc thay ®æi yªu cÇu vµ çc chËm trÔ cãthÓ x¶y ra.

Çc yÕu tè t¬ng tù còng ®«i khi ®îc dïng ®Ó ®a vµo trong dù to¸nnh÷ng ho¹t ®éng kh«ng ph¸t triÓn nh qu¶n lý dù ¸n, kiÓm tra cÊu h×nhvµ b¶o ®¶m chÊt lîng. Dï sao, chõng mùc cña nh÷ng nhiÖm vô nµy còngphô thuéc ë çc ®Æc tÝnh kh¸c cña dù ¸n. Mét dù ¸n rÊt nhá cã thÓ kh«ngyªu cÇu bÊt cø qu¶n lý trùc tiÕp nµo trong khi dù ¸n lín h¼n bÞ kÕt téi nÕukh«ng cã nã.

B¶ng 10.8 tr×nh bµy çc yÕu tè tæng phÝ cho çc ho¹t ®éng kh«ng ph¸ttriÓn cña dù ¸n phÇn mÒm.

Çc con sè trong b¶ng 10.8 cho thÊy lµ dù ¸n phÇn mÒm víi ®éi ngò100 kü s h¼n yªu cÇu xÊp xØ 10 nhµ qu¶n lý (thêi gian lµm viÖc 100%).§iÒu nµy bao gåm nh÷ng nhiÖm vô nh qu¶n lý dù ¸n, phã qu¶n lý dù ¸n,l·nh ®¹o ®éi (cã thÓ dµnh mét phÇn thêi gian vµo c«ng viÖc ph¸t triÓn)v.v. Trong mét dù ¸n nhá ba ngêi, mét trong nh÷ng thµnh viªn h¼n ®îcdù kiÕn giµnh kho¶ng 1/3 thêi gian cña anh hay chÞ cho viÖc qu¶n lý dù¸n.

T¬ng tù, trong mét dù ¸n phÇn mÒm do mét ®éi ngò 100 kü s ph¸ttriÓn, chóng ta cã thÓ dù kiÕn bè trÝ 2 kü s kiÓm tra cÊu h×nh vµ 3 kü s®¶m b¶o chÊt lîng phÇn mÒm. C«ng bè tæng qu¸t h¬n cã thÓ lµ trongmét dù ¸n 100 n¨m c«ng, 2 n¨m c«ng h¼n ®îc giµnh cho kiÓm tra cÊuh×nh vµ 3 n¨m c«ng cho b¶o ®¶m chÊt lîng tæng hîp.

Çc con sè trong b¶n 10.8 cã thÓ h¬i bÞ ¶nh hëng bëi qui m« dù ¸n vµbëi çc yÕu tè b¶n ®Õn ë phÇn 10.4. Mét dù ¸n phøc t¹p sÏ ®ßi hái phÇnchung nhiÒu h¬n mét dù ¸n t¬ng ®èi ®¬n gi¶n.

Toµn bé tæng phÝ dù ¸n cho nh÷ng ho¹t ®éng ®ã tÊt c¶ kho¶ng 15%.Quan träng lµ ph¶i nhí r»ng ®iÒu nµy chØ liªn quan ®Õn tæng phÝ dù ¸ntrùc tiÕp vµ kh«ng tÝnh ®Õn thêi gian ®Çu t cña qu¶n lý cÊp cao, th kýv¨n phßng v.v..

10.9 Tãm t¾tCh¬ng nµy minh ho¹ dù to¸n ®îc vËn dông thÕ nµo trong viÖc tiªn

liÖu bÊt tr¾c. BÊt cø lîng kh«ng biÕt nµo ®Òu cã thÓ ®îc dù to¸n trongkhi çc lîng ®· biÕt kh«ng cÇn dù to¸n. Víi ngêi qu¶n lý dù ¸n phÇnmÒm cã nhiÒu lîng kh«ng biÕt ph¶i ®îc dù to¸n. Nh÷ng lîng nµy liªnkÕt víi çc lÜnh vùc nh:


241

1. Chi phÝ ph¸t triÓn dù ¸n2. LÞch ph¸t triÓn dù ¸n3. Qui m« ®éi ph¸t triÓn dù ¸n4. Khèi lîng phÇn mÒm ph¶i ph¸t triÓn5. Nguån lùc phÇn cøng ®ßi hái.

Dù to¸n tõng bíc thêng ®îc coi lµ ph¬ng çch “ph©n chia vµkhuÊt phôc”, ph©n vÊn ®Ò lín ra v« vµn vÊn ®Ò nhá vµ ®îc dïng tronghÇu hÕt kü thuËt dù to¸n. Ph¬ng çch c¬ b¶n lµ ph©n gi¶i dù ¸n thµnhnh÷ng hîp phÇn x¸c ®Þnh râ vµ råi lÆp l¹i tõng bíc ®Õn khi chØ cßn l¹inh÷ng ®¬n vÞ nhá cã thÓ dÔ dù to¸n h¬n.

Ph©n gi¶i ban ®Çu cña dù ¸n phÇn mÒm nhËn ra 4 ph¹m trï chñ yÕu víinh÷ng møc ®é rñi ro ph¸t triÓn kh¸c nhau liªn kÕt víi chóng. Bíc ®Çutiªn cña ph©n gi¶i dù ¸n t¹o ra nh÷ng hîp phÇn dù ¸n hoÆc (1) chóng ta®· cã (2) chóng ta biÕt ph¸t triÓn nh thÕ nµo (kinh nghiÖm trän vÑn) (3)Ýt ra chóng ta ®· phÇn nµo lµm quen víi chóng (kinh nghiÖm mét phÇn)hay (4) hoµn toµn míi víi chóng ta (ph¸t triÓn míi). Çc kü thuËt dù to¸n®Æc thï cã thÓ ®îc vËn dông cho mçi lo¹i hîp phÇn dù ¸n kh¸c nhau.

Mét ph¬ng ph¸p kh¸c, gäi lµ thuËt to¸n chi phÝ kiÕn thiÕt (COCOMO)bao gåm 10 bíc c¬ b¶n. Nh÷ng bíc ®ã bao gåm ph©n gi¶i dù ¸n ra çchîp phÇn, vËn dông c«ng thøc c«ng søc vµo mçi hîp phÇn vµ phèi hîpmäi d÷ liÖu t¹o ra vµo mét dù to¸n chi phÝ duy nhÊt cña dù ¸n.

Ph©n tÝch chøc n¨ng (FPA) t¹o ra dù to¸n cña dù ¸n c¨n cø ë qui m«vÊn ®Ò. Sè lîng çc chøc n¨ng trong dù ¸n x¸c ®Þnh qui m« vÊn ®Ò, ®îcbiÓu thÞ b»ng gi¸ trÞ sè (trÞ sè FPA). TrÞ sè FPA cña dù ¸n cã thÓ ®îcdïng ®Ó:

So s¸nh ®é phøc t¹p cña çc dù ¸n. So s¸nh c«ng søc t¬ng ®èi ®ßi hái ®Ó hoµn thµnh dù ¸n. Ph¸t sinh çc ®é ®o dù ¸n kh¸c (nh çc SLOC)

Dù to¸n còng thêng ®îc tr×nh bµy nh lµ mét ph¹m vi. Mét ph¹m vilµ mét dù to¸n cã Ých trong qui ho¹ch ph¸t triÓn cña dù ¸n. Lý thuyÕtthèng kª ®øng sau ph¬ng çch nµy ®Ò cËp quan niÖm kho¶ng tin cËy, nãcung cÊp x¸c suÊt lµ chi phÝ ph¸t triÓn sÏ n»m trong mét ph¹m vi ®· cho.

Çc ph¬ng ph¸p dù to¸n t¶i CPU, lu gi÷ d÷ liÖu vµ tèc ®é ®îc c¨ncø ë ph©n gi¶i phÇn mÒm thµnh nh÷ng m« ®un dù to¸n ®îc. Råi nh÷ngdù to¸n nµy ®îc phèi hîp víi yÕu tè an toµn. Çc yÕu tè an toµn thêngsö dông tõ 20% ®Õn 40% tuú theo møc ®é tin cËy trong dù to¸n vµ thêih¹n dù kiÕn thay ®æi yªu cÇu.

Çc dù to¸n tèt ®îc c¨n c ë hÇu hÕt d÷ liÖu míi nhÊt, dÔ hiÓu hiÖn cã®îc. Do ®ã, quan träng lµ ph¶i cËp nhËt ®Þnh kú toµn bé dù to¸n cña dù¸n. Dï sao, bÊt kÓ ph¬ng ph¸p dù to¸n nµo ®îc sö dông, quan träng lµ


242

bao giê còng ph¶i nhí r»ng dù to¸n chØ cã thÓ tèt ®îc nh çc d÷ liÖu®îc dïng lµm c¨n cø.

Bµi tËp.1. Ph©n tÝch mét hÖ thèng kiÓm warehouse do mét c«ng ty ph¸t triÓn

vèn tríc ®©y ®· ph¸t triÓn hÖ thèng kiÓm cöa hµng b¸ch ho¸. H·y södông dù to¸n tõng bíc, ph©n gi¶i hÖ thèng thµnh 4 ph¹m trï hîp phÇn.Sau ®ã ph©n gi¶i hîp phÇn kinh nghiÖm tõng phÇn thµnh hîp phÇn kinhnghiÖm ®µy ®ñ vµ hîp phÇn ph¸t triÓn míi. §Æc t¶ mäi gi¶ ®Þnh ®· lµm.

2. Ph¸t triÓn tiÕp vÊn ®Ò ë bµi tËp 1 vµ chuÈn bÞ mét kÕ ho¹chdù to¸nçc hîp phÇn ph¸t triÓn míi b»ng çch sö dông lÊy mÉu thèng kª. X¸c®Þnh nhãm ph¹m trï vµ bè trÝ mçi hîp phÇn ph¸t triÓn míi vµo lo¹i thÝchhîp cña nã. Chän nh÷ng m« ®un tiªu biÓu tõ mçi ph¹m trï ®Ó thùc hiÖn.Gi¶i thÝch ®iÒu hîp lý cña viÖc g¸n çc lo¹i vµ lùa chän ®· lµm.

3. C¨n cø ë kinh nghiÖm cña b¹n, h·y bè trÝ nh÷ng con sè KSLOC hîplý vµo mçi hîp phÇn ë bµi tËp 2. Gi¶ ®Þnh mçi ngêi ph¸t triÓn cho 5KSLOC. Gi¶ ®Þnh lµ 10% nh©n lùc lµ møc 1, 30% ë møc 2, 45% møc 3 vµ15% møc 4. H·y tÝnh nh©n tè PL cho dù ¸n ph¸t triÓn. B×nh luËn t¸c ®éngcña trÞ sè PL ®ã tíi chi phÝ ph¸t triÓn dù ¸n.

4. DuyÖt l¹i b¶ng 10.1, cã liªn quan ®Õn viÖc tÝnh to¸n thõa sè PL.Cho mét gîi ý mét b¶ng trÞ sè kh¸c, c¨n cø ë çc møc KSLOC phô thªmvµ mét ph¹m trï réng çc nh©n tö. B×nh luËn lý do chän nh÷ng con sètrong b¶ng cña b¹n. TÝnh l¹i trÞ sè trong b¶ng 10.2 c¨n cø ë b¶ng b¹n ®·®Ò nghÞ.

5. Ph©n gi¶i hÖ thèng kiÓm kª warehouse m« t¶ ë bµi tËp 1 thµnh çchîp phÇn theo møc phøc t¹p. C¨n cø ë çc con sè KSLOC bè trÝ ë bµi tËp3, h·y tÝnh SEM cho mçi líp hîp phÇn vµ phèi hîp kÕt qu¶ ®Ó cã ®îccon sè dù to¸n cña SEM cho toµn bé dù ¸n.

6. Ph©n gi¶i hÖ thèng kiÓm kª kho m« t¶ ë bµi tËp 1 ra nh÷ng hîpphÇn theo møc tin cËy. Sö dông n¨m møc tin cËy ®Ó ®a thµnh thõa sè ®étin cËy vµo dù to¸n SEM tÝnh ë bµi tËp 5.

7.

(a) Gîi ý b¶ng çc nh©n tö 5 møc cho møc m«i trêng ph¸t triÓn, c¨ncø ë ba møc qui m« dù ¸n.

KSLOC < 25,25 < KSLOC < 300,

3000 < KSLOC(b) Gîi ý b¶ng nh©n tö ®Ó ®a thµnh thõa sè tÝnh phøc t¹p cña hÖ thèng

phô. Th¶o luËn vÒ cì cña dù ¸n ph¶i xÐt.8. TÝnh dù to¸n chi phÝ cho hÖ thèng kiÓm warehouse m« t¶ ë bµi tËp 1

b»ng çch sö dông çc kÕt qu¶ cña çc bµi tËp 3, 5, 6 vµ 7.9. Xem xÐt viÖc vËn dông thuËt to¸n ph©n tÝch lîng chøc n¨ng vµo hÖ

thèng kiÓm warehouse m« t¶ ë bµi tËp 1. Lîi vµ bÊt lîi trong viÖc sö dôngph¬ng ph¸p FPA ? So s¸nh FPA víi COCOMO cho dù ¸n ®Æc biÖt nµy.


243

10. XÕp lo¹i uû th¸c: c¨n cø ë çc kÕt qu¶ ç nh©n kh¸c nhau cho bµitËp 8, h·y tÝnh kho¶ng çch tin cËy 68% vµ 95% cho ph¹m vi chi phÝ ph¸ttriÓn ®èi víi hÖ thèng kiÓm warehouse nµy.

11. (a) DuyÖt l¹i thÝ dô t¶i CPU ë phÇn 10.6. Gi¶ ®Þnh r»ng ®Çu vµo cñathiÕt bÞ ®îc ®iÒu khiÓn bëi çc ng¾t. Mçi ng¾t cã tæng phÝ 0,5 mili-gi©y.VËy t¶i CPU lµ bao?

(b) T¶i CPU ph¶i lµ g× nÕu vßng lÆp nhanh cã ba ®Çu vµo chø kh«ngph¶i 2 ? B×nh luËn t¸c ®éng cña kÕt qu¶.

Documents

Giao trinh quan ly du an phan mem