Gio trnh Qun tr hc c bn

Bin tp bi:Tin Trng Ch

www.princexml.comPrince - Non-commercial LicenseThis document was created with Prince, a great way of getting web content onto paper.

Gio trnh Qun tr hc c bn

Bin tp bi:Tin Trng Ch

Cc tc gi:unknown

Phin bn trc tuyn:http://voer.edu.vn/c/28562d8b

MC LC

1. Tng quan v qun tr hc2. Lch s pht trin v cc l tuyt qun tr3. Mi trng qun tr4. Thng tin qun tr5. Quyt nh qun tr6. Hoch nh qun tr7. T chc trong qun tr hc8. Vai tr lnh o trong qun tr hc9. Kim tra trong qun tr10. Ph lc Gio trnh qun tr hcTham gia ng gp

1/204

Tng quan v qun tr hcHon thnh chng ny ngi hc c th:

1. Hiu c khi nim qun tr v s cn thit ca qun tr trong cc t chc.

2. Nm bt c bn chc nng c bn ca qun tr.

3. M t cc vai tr ca nh qun tr.

4. Xc nh c cc cp qun tr trong mt t chc v nhim v ch yu ca mi cpqun tr.

5. Hiu c ti sao phi hc qun tr v hc nh th no tr thnh nh qun tr gii.

Qun Tr v T Chc

nh ngha qun tr

Thut ng qun tr c gii thch bng nhiu cch khc nhau v c th ni l cha cmt nh ngha no c tt c mi ngi chp nhn hon ton. Mary Parker Follett chorng qun tr l ngh thut t c mc ch thng qua ngi khc. nh ngha nyni ln rng nhng nh qun tr t c cc mc tiu ca t chc bng cch sp xp,giao vic cho nhng ngi khc thc hin ch khng phi hon thnh cng vic bngchnh mnh.

Koontz v ODonnell nh ngha: C l khng c lnh vc hot ng no ca con ngiquan trng hn l cng vic qun l, bi v mi nh qun tr mi cp v trong mic s u c mt nhim v c bn l thit k v duy tr mt mi trng m trong ccc nhn lm vic vi nhau trong cc nhm c th hon thnh cc nhim v v cc mctiu nh.

Mt nh ngha gii thch tng i r nt v qun tr c James Stoner v StephenRobbins trnh by nh sau: Qun tr l tin trnh hoch nh, t chc, lnh o v kimsot nhng hot ng ca cc thnh vin trong t chc v s dng tt c cc ngun lckhc ca t chc nhm t c mc tiu ra.T tin trnh trong nh ngha nyni ln rng cc cng vic hoch nh, t chc, lnh o v kim sot phi c thchin theo mt trnh t nht nh. Khi nim trn cng ch ra rng tt c nhng nh quntr phi thc hin cc hot ng qun tr nhm t c mc tiu mong i. Nhng hotng ny hay cn c gi l cc chc nng qun tr bao gm: (1) Hoch nh: Nghal nh qun tr cn phi xc nh trc nhng mc tiu v quyt nh nhng cch tt

2/204

nht t c mc tiu; (2) T chc: y l cng vic lin quan n s phn b vsp xp ngun lc con ngi v nhng ngun lc khc ca t chc. Mc hiu quca t chc ph thuc vo s phi hp cc ngun lc t c mc tiu; (3) Lnho: Thut ng ny m t s tc ng ca nh qun tr i vi cc thuc cp cng nhs giao vic cho nhng ngi khc lm. Bng vic thit lp mi trng lm vic tt,nh qun tr c th gip cc thuc cp lm vic hiu qu hn; V (4) Kim sot: Nghal nh qun tr c gng m bo rng t chc ang i ng mc tiu ra. Nunhng hot ng trong thc tin ang c s lch lc th nhng nh qun tr s a ranhng iu chnh cn thit.

nh ngha ca Stoner v Robbins cng ch ra rng nh qun tr s dng tt c nhngngun lc ca t chc bao gm ngun lc ti chnh, vt cht v thng tin cng nhngun nhn lc t c mc tiu. Trong nhng ngun lc trn, ngun lc con ngil quan trng nht v cng kh khn nht qun l. Yu t con ngi c th ni l cnh hng quyt nh i vi vic t c mc tiu ca t chc hay khng. Tuy nhin,nhng ngun lc khc cng khng km phn quan trng. V d nh mt nh qun trmun tng doanh s bn th khng ch cn c chnh sch thc y, khch l thch hpi vi nhn vin bn hng m cn phi tng chi tiu cho cc chng trnh qung co,khuyn mi.

Mt nh ngha khc nu ln rngQun tr l s tc ng c hng ch ca ch thqun tr ln i tng qun tr nhm t c nhng kt qu cao nht vi mc tiu nh trc.Khi nim ny ch ra rng mt h thng qun tr bao gm hai phn h: (1)Ch th qun tr hay phn h qun tr v (2) i tng qun tr hay phn h b quntr. Gia hai phn h ny bao gi cng c mi lin h vi nhau bng cc dng thng tin(Hnh 1.1).

H Thng Qun tr

Thng tin thun hay cn gi l thng tin ch huy l thng tin t ch th qun tr truynxung i tng qun tr. Thng tin phn hi l thng tin c truyn t i tng qun

3/204

tr tr ln ch th qun tr. Mt khi ch th qun tr truyn t thng tin i m khngnhn c thng tin ngc th n s mt kh nng qun tr. Nghin cu t thc tin quntr ch ra rng vic truyn t thng tin trong ni b t chc thng b lch lc hoc mtmt khi thng tin i qua nhiu cp qun tr trung gian hay cn gi l cc b lc thngtin. Kt qu l hiu lc qun tr s km i.

kt thc phn gii thiu v khi nim qun tr c l cn thit phi c cu tr li chomt cu hi thng c nu ra l c s khc bit no gia qun l v qun tr khng(?). Mt s ngi v trong mt s trng hp ny th dng t qun tr v d nh qun trdoanh nghip hay cng ty, ngnh o to qun tr kinh doanh; V nhng ngi khc ivi trng hp khc th s dng t qun l chng hn nh qun l nh nc, qun l ccnghip on. Tuy hai thut ng ny c dng trong nhng hon cnh khc nhau niln nhng ni dung khc nhau, nhng v bn cht ca qun tr v qun l l khng cs khc bit. iu ny hon ton tng t trong vic s dng thut ng ting Anh khini v qun tr cng c hai t l management v administration.

T chc

Trong nh ngha v qun tr, J. Stoner v S. Robbins cung cp cho chng ta cu trli i vi cu hi qun tr ci g (?) v qun tr ai (?). Con ngi v nhng ngun lckhc trong t chc chnh l i tng ca qun tr. Chnh v l do m chng ta cnhiu r rng khi nim v t chc.

T chc l s sp xp ngi mt cch c h thng nhm thc hin mt mc ch no .Trng hc, bnh vin, nh th, cc doanh nghip/cng ty, cc c quan nh nc hocmt i bng ca mt cu lc b... l nhng v d v mt t chc. Vi khi nimc trnh by nh trn, chng ta c th thy c l mt t chc c ba c tnh chung:Mt l, mi mt t chc u c hnh thnh v tn ti v mt mc ch no ; Vchnh s khc bit v mc ch ca mi t chc dn n s khc bit gia t chc ny vt chc khc. V d nh trng hc nhm mc ch cung cp kin thc cho ngi hc.Bnh vin nhm mc ch khm cha bnh cho cng ng. Doanh nghip nhm mcch cung cp sn phm v dch v cho khch hng. Cc c quan hnh chnh nhm cungcp dch v cng cho cng chng. Hai l, mi t chc phi l tp hp gm nhiu thnhvin. Cui cng l tt c cc t chc u c xy dng theo mt trt t nht nh. Cutrc trong mt t chc nh r gii hn hnh vi ca tng thnh vin thng qua nhnglut l c p t, nhng v tr lnh o v quyn hnh nht nh ca nhng ngi nycng nh xc nh cng vic ca cc thnh vin khc trong t chc. Tm li, mt tchc l mt thc th c mc ch ring bit, c nhiu ngi v c xy dng theo mtcu trc c h thng.

4/204

S Cn Thit ca Qun Tr

Kim t thp Ai Cp

Nhn ngc dng thi gian, chng ta c th thy ngay t xa xa c nhng n lc ct chc di s trng coi ca nhng ngi chu trch nhim hoch nh, t chc iukhin v kim sot chng ta c c nhng cng trnh v i lu li n ngy nay nhVn L Trng Thnh Trung Quc hoc Kim T Thp Ai Cp... Vn L TrngThnh, cng trnh c xy dng trc cng nguyn, di hng ngn cy s xuyn quang bng v ni i mt khi b cao 10 mt, b rng 5 mt, cng trnh duy nht trnhnh tinh chng ta c th nhn thy t trn tu v tr bng mt thng. Ta s cm thycng trnh v i bit chng no, v cng v i hn, nu ta bit rng c hn mttriu ngi lm vic ti y sut hai chc nm tri rng r. Ai s ch cho mi ngi phulm g. Ai l ngi cung cp sao cho y nguyn liu ti ni xy dng?... Ch c squn tr mi tr li c nhng cu hi nh vy. l s d kin cng vic phi lm,t chc nhn s, nguyn vt liu lm, iu khin nhng ngi phu v p t s kimtra, kim sot bo m cng vic c thc hin ng nh d nh. Nhng hot ngnh th l nhng hot ng quan trng d rng ngi ta c th gi n bng nhng tnkhc.

Qun tr cng c vai tr ng k cng vi s bc pht ca cuc cch mng cng nghip(Industrial Revolution), m mn nc Anh vo th k 18, trn qua i Ty Dng,xm nhp Hoa K vo cui cuc ni chin ca nc ny (gia th k 19). Tc ng cacuc cch mng ny l sc my thay cho sc ngi, sn xut dy chuyn i tr thay vsn xut mt cch manh mn trc , v nht l giao thng lin lc hu hiu gia cc

5/204

vng sn xut khc nhau gip tng cng kh nng trao i hng ha v phn cng snxut tm v m.

T thp nin 1960 n nay, vai tr qun tr ngy cng c xu hng x hi ha, ch trngn cht lng, khng ch l cht lng sn phm, m l cht lng ca cuc sng mingi trong thi i ngy nay. y l giai on qun tr cht lng sinh hot (quality-of-life management), n cp n mi vn nh tin nghi vt cht, an ton sinh hot,pht trin y t gio dc, mi trng, iu phi vic s dng nhn s v.v. m cc nhqun tr kinh doanh ln phi kinh doanh hin nay cn am tng v gp sc thc hin.

Nhng kt lun v nguyn nhn dn n s ph sn ca cc doanh nghip c th minhchng cho vai tr c tnh cht quyt nh ca qun tr i vi s tn ti v pht trin cat chc. Tht vy, khi ni n nguyn nhn s ph sn ca cc doanh nghip th c thc nhiu nguyn nhn, nhng nguyn nhn hng u thng vn l qun tr km hiuqu, hay nh qun tr thiu kh nng. Trong cng hon cnh nh nhau, nhng ngi nobit t chc cc hot ng qun tr tt hn, khoa hc hn, th trin vng t kt qu schc chn hn. c bit quan trng khng phi ch l vic t kt qu m s cn l vn t tn km th gi, tin bc, nguyn vt liu v nhiu loi ph tn khc hn, hay nicch khc l c hiu qu hn. Chng ta c th hnh dung c th khi nim hiu qu trongqun tr khi bit rng cc nh qun tr lun phn u t c mc tiu ca mnh vingun lc nh nht, hoc hon thnh chng nhiu ti mc c th c vi nhng ngunlc sn c.

V sao qun tr l hot ng cn thit i vi mi t chc? Khng phi mi t chc utin rng h cn n qun tr. Trong thc tin, mt s ngi ch trch nn qun tr hin iv h cho rng ngi ta s lm vic vi nhau tt hn v vi mt s tha mn c nhnnhiu hn, nu khng c nhng nh qun tr. H vin dn ra nhng hot ng theo nhml tng nh l mt s n lc ng i. Tuy nhin h khng nhn ra l trong hnh thcs ng nht ca tr chi ng i, cc c nhn tham gia tr chi u c nhng mcch r rng ca nhm cng nh nhng mc ch ring, h c giao ph mt v tr, hchp nhn cc qui tc/lut l ca tr chi v tha nhn mt ngi no khi xng trchi v tun th cc hng dn ca ngi . iu ny c th ni ln rng qun tr lthit yu trong mi s hp tc c t chc.

Tht vy, qun tr l hot ng cn thit phi c thc hin khi con ngi kt hp vinhau trong cc t chc nhm t c nhng mc tiu chung. Hot ng qun tr lnhng hot ng ch pht sinh khi con ngi kt hp vi nhau thnh tp th, nu mic nhn t mnh lm vic v sng mt mnh khng lin h vi ai th khng cn n hotng qun tr. Khng c cc hot ng qun tr, mi ngi trong tp th s khng bitphi lm g, lm lc no, cng vic s din ra mt cch ln xn. Ging nh hai ngicng iu khin mt khc g, thay v cng bc v mt hng th mi ngi li bcv mt hng khc nhau. Nhng hot ng qun tr s gip cho hai ngi cng khingkhc g i v mt hng. Mt hnh nh khc c th gip chng ta khng nh s cn

6/204

thit ca qun tr qua cu ni ca C. Mc trong b T Bn: Mt ngh s chi n tht iu khin mnh, nhng mt dn nhc th cn phi c ngi ch huy, ngi nhctrng.

Qun tr l nhm to lp v duy tr mt mi trng ni b thun li nht, trong cc cnhn lm vic theo nhm c th t c mt hiu sut cao nht nhm hon thnh mctiu chung ca t chc.

Khi con ngi hp tc li vi nhau trong mt tp th cng nhau lm vic, nu bit quntr th trin vng v kt qu s cao hn, chi ph s t hn. Trong nn kinh t th trngcnh tranh gay gt, phi lun tm cch hn ch chi ph v gia tng hiu nng. Hot ngqun tr l cn thit t c hai mc tiu trn, ch khi no ngi ta quan tm nhiu qu th chng hot ng qun tr mi c quan tm ng mc.

Khi nim hiu qu th hin khi chng ta so snh nhng kt qu t c vi nhngchi ph b ra. Hiu qu cao khi kt qu t c nhiu hn so vi chi ph v ngcli, hiu qu thp khi chi ph nhiu hn so vi kt qu t c. Khng bit cch quntr cng c th t c kt qu cn c nhng c th chi ph qu cao, khng chp nhnc.

Trong thc t, hot ng qun tr c hiu qu khi:

? Gim thiu chi ph u vo m vn gi nguyn sn lng u ra.

? Hoc gi nguyn cc yu t u vo trong khi sn lng u ra nhiu hn.

? Hoc va gim c cc chi ph u vo, va tng sn lng u ra.

Hiu qu t l thun vi kt qu t c nhng li t l nghch vi chi ph b ra. Cngt tn km cc ngun lc th hiu qu sn xut kinh doanh cng cao.

Qun tr l tin trnh lm vic vi con ngi v thng qua con ngi nhm t cmc tiu ca t chc trong mt mi trng lun thay i. Trng tm ca qu trnh nyl s dng c hiu qu ngun lc c gii hn. Hot ng qun tr l cng lm vicvi nhau v mc tiu chung, v cc nh qun tr lm vic trong mt khung cnh bchi phi bi cc yu t bn trong ln bn ngoi ca t chc. Th d, mt ngi qun lcng vic bn hng trong khi ang c gng qun tr cc nhn vin ca mnh vn phiquan tm n cc yu t bn trong nh tnh trng my mc, tnh hnh sn xut, cng vicqung co ca cng ty, cng nh nhng nh hng bn ngoi nh cc iu kin kinh t,th trng, tnh trng k thut, cng ngh c nh hng ti sn phm, nhng iu chnhtrong chnh sch cu nh nc, cc mi quan tm v p lc ca x hi.v.v. Tng t,mt ng ch tch cng ty trong khi c gng qun l tt cng ty ca mnh phi tnhn v s nhng nh hng bn trong ln bn ngoi cng ty khi a ra quyt nh hocnhng hnh ng c th.

7/204

Mc tiu ca hot ng qun tr c th l cc mc tiu kinh t, gio dc, y t hay x hi,tu thuc vo tp th m trong hot ng qun tr din ra, c th l mt c s snxut, c s kinh doanh, c quan cng quyn, mt trng hc...

V c bn, mc tiu qun tr trong cc c s kinh doanh v phi kinh doanh l gingnhau. Cc cp qun l trong cc c s u c cng mt loi mc tiu nhng mc chca h c th khc nhau. Mc ch c th kh xc nh v kh hon thnh hn vi tnhhung ny so vi tnh hung khc, nhng mc tiu qun tr vn nh nhau.

Cc Chc Nng Qun Tr

Cc chc nng qun tr ch nhng nhim v ln nht v bao trm nht trong cc hotng v qun tr. C nhiu tranh lun din ra khi bn v cc chc nng qun tr. Trongthp nin 30, Gulick v Urwich nu ra by chc nng qun tr: Hoch nh; T chc;Nhn s; Ch huy; Phi hp; Kim tra; v Ti chnh. Henri Fayol th xut nm chcnng qun tr: Hoch nh; T chc; Ch huy; Phi hp; v Kim tra. Cuc bn lun vch c bao nhiu chc nng qun tr gia nhng nh nghin cu qun tr vo cuithp nin 80 M xoay quanh con s bn hay nm chc nng. Trong gio trnh ny,chng ta c th chp nhn l qun tr bao gm 4 chc nng c nu ra trong nh nghav qun tr ca J. Stoner v S. Robbins nh gii thiu phn trn; vi l do y lnh ngha c nhiu tc gi vit v qun tr ng thun v s dng rng ri khi nimny trong nhiu sch qun tr.

Hoch nh

L chc nng u tin trong tin trnh qun tr, bao gm: vic xc nh mc tiu hotng, xy dng chin lc tng th t mc tiu, v thit lp mt h thng cc khoch phi hp cc hot ng.

Hoch nh lin quan n d bo v tin liu tng lai, nhng mc tiu cn t cv nhng phng thc t c mc tiu . Nu khng lp k hoch thn trng vng n th d dn n tht bi trong qun tr. C nhiu cng ty khng hot ng chay ch hot ng vi mt phn cng sut do khng c hoch nh hoc hoch nh km.

T chc

y l chc nng thit k c cu, t chc cng vic v t chc nhn s cho mt t chc.Cng vic ny bao gm: xc nh nhng vic phi lm, ngi no phi lm, phi hphot ng ra sao, b phn no c hnh thnh, quan h gia cc b phn c thit lpth no v h thng quyn hnh trong t chc c thit lp ra sao? T chc ngn s to nn mi trng ni b thun li thc y hot ng t mc tiu, t chc kmth cng ty s tht bi, d hoch nh tt.

8/204

Lnh o

Mt t chc bao gi cng gm nhiu ngi, mi mt c nhn c c tnh ring, hon cnhring v v tr khc nhau. Nhim v ca lnh o l phi bit ng c v hnh vi canhng ngi di quyn, bit cch ng vin, iu khin, lnh o nhng ngi khc,chn lc nhng phong cch lnh o ph hp vi nhng i tng v hon cnh cngs trng ca ngi lnh o, nhm gii quyt cc xung t gia cc thnh phn, thngc sc ca cc thnh vin trc nhng thay i. Lnh o xut sc c kh nng acng ty n thnh cng d k hoch v t chc cha tht tt, nhng s chc chn thtbi nu lnh o km.

Kim tra

Sau khi ra nhng mc tiu, xc nh nhng k hoch, vch r vic xp t c cu,tuyn dng, hun luyn v ng vin nhn s, cng vic cn li vn cn c th tht binu khng kim tra. Cng tc kim tra bao gm vic xc nh thnh qu, so snh thnhqu thc t vi thnh qu c xc nh v tin hnh cc bin php sa cha nu csai lch, nhm bo m t chc ang trn ng i ng hng hon thnh mc tiu.

Nhng chc nng trn y l ph bin i vi mi nh qun tr, d cho l tng gimc mt cng ty ln, hiu trng mt trng hc, trng phng trong c quan, hay chl t trng mt t cng nhn trong x nghip.

D nhin, ph bin khng c ngha l ng nht. V mi t chc u c nhng c imv mi trng, x hi, ngnh ngh, quy trnh cng ngh ring v.v. nn cc hot ngqun tr cng c nhng hot ng khc nhau. Nhng nhng ci khc nhau ch l khcnhau v mc phc tp, phng php thc hin, ch khng khc nhau v bn cht. Skhc bit ny s c ch ra phn sau, khi chng ta xem xt cc cp bc qun tr.

Nh Qun Tr

Nh qun tr, thng qua cc hot ng ca h s nh hng n s thnh cng hay thtbi ca t chc. Nh qun tr lm thay i kt qu ca t chc bng nhng quyt nhm anh ta a ra. i vi hun luyn vin mt i bng th l quyt nh tuyn mnhng ai, nhng cu th no c mt trong i hnh xut pht, nhng ai c ch nh lph t hun luyn vin, nhng li chi no c hun luyn, s thay i u php chotng trn u.v.v. Tng t nh vy, cc nh qun tr doanh nghip c th khin mtdoanh nghip thnh cng hay tht bi thng qua nhng quyt nh ng sai ca h. Mtcu ni rt ng v vai tr c tnh quyt nh ca nh qun tr i vi thnh bi ca mtt chc l mt nh qun tr gii s bin rm thnh vng v ngc li mt nh qun trti s bin vng thnh rm!

9/204

Mc d nhng kt qu ca t chc chu nh hng rt nhiu vo nhng quyt nh vhnh ng qun tr, nhng chng cn chu nh hng ca nhng yu t ngoi tm kimsot ca s qun l. l nhng yu t p t t pha bn ngoi cng nh bn trongt chc m cc nh qun tr khng th kim sot c. Nh qun tr d gii cch mycng vn c nhng yu t, nhng ng lc khng th tin on chnh xc c nh: chuk kinh t, hot ng ca cc t chc cnh tranh, ngun nhn lc v cc ngun lc bnngoi khc.

Nhng ngi nh hng quyt nh i vi s thnh bi ca cc t chc khng ai khcchnh l nhng nh qun tr nh va c ni n; Nh vy, nhng ai l nh qun tr?Nh qun tr ng nhng vai tr g? V nh qun tr cn c nhng k nng g?

Ai l nh qun tr?

Cc nh qun tr hot ng trong mt t chc. V th, trc khi tm hiu ai l nh quntr, vai tr v cc k nng ca nh qun tr, chng ta cn hiu cng vic qun tr ca mtt chc.

Mi t chc c nhng mc tiu v ni dung cng vic khc nhau nh bn phntrc, nhng nhn chung d l t chc kinh doanh hay phi kinh doanh th cc cng vicqun tr ch yu vn xoay quanh ci trc ra quyt nh trong cc lnh vc hoch nh, tchc, lnh o v kim tra kim sot v mt s hot ng h tr khc na.

Cc nh qun tr lm vic trong cc t chc, nhng khng phi ai trong t chc u lnh qun tr. L do tht n gin l v cc cng vic qun tr khng phi l tt c micng vic ca mt t chc, m n thng ch l nhng hot ng mang tnh phi hp,nh hng, la chn, quyt nh v kt dnh cc cng vic trong mt t chc li vinhau t mc tiu chung ca chnh t chc . Cc thnh vin trong mi t chc cth chia lm hai loi: ngi tha hnh v nh qun tr.

Ngi tha hnh l nhng ngi trc tip thc hin mt cng tc v khng c trchnhim hoch nh, t chc, lnh o v gim st hot ng ca nhng ngi khc. Trili, cc nh qun tr c trch nhim ch huy, iu khin, gim st v.v... hot ng canhng ngi khc, th d nh mt ngi hu bn, mt cng nhn ng my tin... Nhqun tr, phn bit vi nhng nhn vin khc l nhng ngi chu trch nhim v cngvic ca nhng ngi khc ti mi cp trong bt k loi c s no, v d t trng t snxut, qun c phn xng hay mt tng gim c... Nh qun tr l nhng ngi lmvic trong t chc, iu khin cng vic ca ngi khc v chu trch nhim trc ktqu hot ng ca h. Nh qun tr l ngi lp k hoch, t chc, lnh o v kim tracon ngi, ti chnh, vt cht v thng tin mt cch c hiu qu t c mc tiu.

Hot ng qun tr cng l mt dng hot ng x hi ca con ngi, v chnh v vyn cng cn c chuyn mn ha. Trong mi t chc cc cng vic v qun tr khng

10/204

ch c tnh chuyn mn ha cao m n cn mang tnh th bc rt r nt. C th chia ccnh qun tr thnh 3 loi: cc nh qun tr cao cp, cc nh qun tr cp gia (cn gi lcp trung gian) v cc nh qun tr cp c s. Di y chng ta s xem xt nhng ctrng c bn ca cc nh qun tr ny. Hnh 1.3 ch ra cc cp bc qun tr trong t chcv nhim v ch yu ca tng cp bc.

Qun tr vin cao cp (Top Managers)

l cc nh qun tr hot ng cp bc cao nht trong mt t chc. H chu trchnhim v nhng thnh qu cui cng ca t chc. Nhim v ca cc nh qun tr cpcao l a ra cc quyt nh chin lc. T chc thc hin chin lc, duy tr v phttrin t chc. Cc chc danh chnh ca qun tr vin cao cp trong sn xut kinh doanhv d nh l: ch tch hi ng qun tr, ph ch tch, cc y vin hi ng qun tr, cctng gim c, ph tng gim c, gim c, ph gim c v.v

Cc cp bc qun tr v nhim v ca cc cp bc qun tr

Qun tr vin cp gia hay cp trung gian (Middle Managers)

l nh qun tr hot ng di cc qun tr vin lnh o (cao cp) nhng trncc qun tr vin cp c s. Nhim v ca h l a ra cc quyt nh chin thut, thc

11/204

hin cc k hoch v chnh sch ca doanh nghip, phi hp cc hot ng, cc cngvic hon thnh mc tiu chung.

Cc qun tr vin cp gia thng l cc trng phng ban, cc ph phng, cc chnhph qun c cc phn xng v.v.

Qun tr vin cp c s (First-line Managers)

y l nhng qun tr vin cp bc cui cng trong h thng cp bc ca cc nh quntr trong cng mt t chc. Nhim v ca h l a ra cc quyt nh tc nghip nhmc thc, hng dn, iu khin cc cng nhn vin trong cc cng vic sn xut kinhdoanh c th hng ngy, nhm thc hin mc tiu chung. Cc chc danh thng thngca h l: c cng, trng ca, t trng sn xut, t trng cc t bn hng v.v.

Nh gii thiu v cc chc nng qun tr phn trc, n y chng ta cng cnbn v cc cp bc qun tr lin quan n vic thc thi cc chc nng qun tr. Honton r rng l i dn ln cp cao hn trong th bc qun tr ca mt t chc th nhngnh qun tr quan tm nhiu hn n vic hoch nh v gim dn vic hng dn hociu khin trc tip. Hnh 1.4 ch ra rng tt c nhng nh qun tr u phi thc hincc chc nng hoch nh, t chc, lnh o v kim sot. Tuy nhin, s lng thi gianm mi cp bc qun tr khc nhau dnh thc hin cc chc nng ny l khng nhnhau.

T l % thi gian dnh cho tng chc nng qun tr theo cp bc qun tri

Nh qun tr thc hin nhng vai tr g?

Vo thp nin 1960, Henry Mintzberg nghin cu mt cch cn thn v a ra ktlun rng cc nh qun tr trong mt t chc phi thc hin 10 vai tr khc nhau. Mi

12/204

vai tr qun tr ny c tc gi sp xp chung vo trong 3 nhm: (1) vai tr quan h vicon ngi, (2) vai tr thng tin, v (3) vai tr quyt nh. Tuy c s phn chia thnh ccnhm vai tr khc nhau nh vy, nhng c mt s lin h rt mt thit gia cc nhmvai tr . V d nh nh qun tr khng th c cc quyt nh ng nu vai tr thngtin khng c thc hin tt.

Vai tr quan h vi con ngi

Sng v lm vic trong mt t chc mi c nhn thng c cc quan h cht ch v mtthit vi nhau, nhng vi t cch l nh qun tr h thng c nhng vai tr c bn sau:

Vai tr i din: L ngi ng u mt n v, nh qun tr thc hin cc hot ngvi t cch l ngi i din, l biu tng cho tp th, c tnh cht nghi l trong tchc. V d nhng cng vic nh d v pht biu khai trng chi nhnh mi, cho nkhch, tham d tic ci ca thuc cp, i tic khch hng ...

? Vai tr lnh o: Phi hp v kim tra cng vic ca nhn vin di quyn. Mt scng vic nh tuyn dng, o to, hng dn, v khch l nhn vin l mt vi v d vvai tr ny ca nh qun tr.

Vai tr lin lc: Quan h vi ngi khc trong hay ngoi t chc, nhm gp phnhon thnh cng vic c giao cho n v ca h. V d nh tip xc vi khch hngv nhng nh cung cp.

Vai tr thng tin

Cc hot ng v qun tr ch thc s c c s khoa hc v c hiu qu khi n c xl, c thc thi trn c s cc thng tin chnh xc, y v kp thi. Thng tin khngch cn cho cc nh qun tr m chnh bn thn n cng gi nhng vai tr cc k quantrng trong lnh vc ny. Nghin cu v vai tr thng tin ca cc nh qun tr, chng tathy:

? Vai tr thu thp v tip nhn cc thng tin: Nh qun tr m nhim vai tr thu thpbng cch thng xuyn xem xt, phn tch bi cnh xung quanh t chc nhn ranhng tin tc, nhng hot ng v nhng s kin c th em li c hi tt hay s e dai vi hot ng ca t chc. Cng vic ny c thc hin qua vic c bo ch, vnbn v qua trao i, tip xc vi mi ngi v.v...

? Vai tr ph bin thng tin: L ngi ph bin thng tin cho mi ngi, mi b phnc lin quan, c th l thuc cp, ngi ng cp hay thng cp.

Vai tr cung cp thng tin: L ngi c trch nhim v quyn lc thay mt t chcpht ngn nhng tin tc ra bn ngoi vi mc ch gii thch, bo v cc hot ng cat chc hay tranh th thm s ng h cho t chc.

13/204

Vai tr quyt nh

Nhm vai tr cui cng ca nh qun tr gm 4 vai tr: vai tr doanh nhn, vai tr ngigii quyt xo trn, vai tr ngi phn phi ti nguyn v vai tr nh thng thuyt.

? Vai tr doanh nhn: Xut hin khi nh qun tr tm cch ci tin hot ng ca t chc.Vic ny c th c thc hin bng cch p dng mt k thut mi vo mt tnh hungc th, hoc nng cp iu chnh mt k thut ang p dng.

| Vai tr ngi gii quyt xo trn: Nh qun tr l ngi phi kp thi i ph vi nhngbin c bt ng ny sinh lm xo trn hot ng bnh thng ca t chc nh mu thunv quyn li, khch hng thay i... nhm a t chc sm tr li s n nh.

? Vai tr ngi phn phi ti nguyn: Khi ti nguyn khan him m li c nhiu yu cu,nh qun tr phi dng ng ti nguyn, phn phi cc ti nguyn cho cc b phn mbo s hp l v tnh hiu qu cao. Ti nguyn c th l tin bc, thi gian, quynhnh, trang b, hay con ngi. Thng thng, khi ti nguyn di do, mi nh qun tru c th thc hin vai tr ny mt cch d dng. Nhng khi ti nguyn khan him,quyt nh ca nh qun tr trong vn ny s kh khn hn, v n c th nh hngln n kt qu hot ng ca mt n v hay thm ch ca ton th t chc.

Vai tr m phn: Thay mt cho t chc thng thuyt trong qu trnh hot ng,trong cc quan h vi nhng n v khc, vi x hi.

Mi vai tr ny lin h mt thit vi nhau v bt c lc no trong hot ng ca mnh,nh qun tr c th phi thc hin nhiu vai tr cng mt lc, song tm quan trng cacc vai tr thay i tu theo cp bc ca nh qun tr trong t chc.

Vi chc nng v vai tr ca mnh, nh qun tr gi phn quan trng trong s thnhcng hay tht bi ca mt t chc. V cng l l do chnh ca nhu cu cp bch phio to cc nh qun tr, v s nghip pht trin kinh t x hi ca c nc.

Nh qun tr cn c nhng k nng g?

Theo Robert L. Katz, 3 loi k nng m mi qun tr vin cn phi c gm:

K nng k thut (technical skills) hoc chuyn mn/nghip v: L kh nng cn thit thc hin mt cng vic c th, ni cch khc l trnh chuyn mn nghip v canh qun tr. V d vic tho chng trnh in ton, son tho hp ng php l kinhdoanh, thit k c kh .v.v... y l k nng rt cn cho qun tr vin cp c s hn lcho cp qun tr vin trung gian hoc cao cp.

? K nng nhn s (human skills): L nhng kin thc lin quan n kh nng cng lmvic, ng vin v iu khin nhn s. K nng nhn s l ti nng c bit ca nh

14/204

qun tr trong vic quan h vi nhng ngi khc nhm to s thun li v thc y shon thnh cng vic chung. Mt vi k nng nhn s cn thit cho bt c qun tr vinno l bit cch thng t hu hiu, c thi quan tm tch cc n ngi khc, xydng khng kh hp tc trong lao ng, bit cch tc ng v hng dn nhn s trongt chc hon thnh cc cng vic. K nng nhn s i vi mi cp qun tr vin ucn thit nh nhau trong bt k t chc no, d l phm vi kinh doanh hoc phi kinhdoanh.

K nng nhn thc hay t duy (conceptual skills): L ci kh hnh thnh v kh nht,nhng n li c vai tr c bit quan trng, nht l i vi cc nh qun tr cao cp. Hcn c t duy chin lc tt ra ng ng li chnh sch i ph c hiu qu vinhng bt trc, e da, km hm s pht trin i vi t chc. Nh qun tr cn phi cphng php tng hp t duy h thng, bit phn tch mi lin h gia cc b phn, ccvn ... Bit cch lm gim nhng s phc tp rc ri xung mt mc c th chpnhn c trong mt t chc.

Cc nh qun tr cn c 3 k nng trn nhng tm quan trng ca chng ty thuc vocc cp qun tr khc nhau trong t chc nh c trnh by trong Hnh 1.5. Hnh 1.5ni vi chng ta rng nhng cp qun tr cng cao th cng cn nhiu nhng k nngv t duy. Ngc li nhng cp qun tr cng thp, th cng cn nhiu k nng vchuyn mn k thut. K nng v nhn s th u, cp no cng cn v cng ul quan trng. Mc d vy, trn thc t thng i hi c th v mc k nng nhns c th c s khc nhau ty theo loi cn b qun tr, nhng xt theo quan im canhiu nh kinh t th n li ng vai tr quan trng nht, gp phn lm cho cc nh quntr thc hin thnh cng cc loi k nng khc ca mnh v gp phn vo vic t cthnh cng v mc tiu chung ca c t chc.

15/204

Tht vy, khi nhng quyt nh trong kinh doanh ngy cng c tnh qui tc hn v nhybn vi chnh tr hn, khi cc t chc phi li nhun ngy cng quan tm ti hiu quhn th cng vic qun tr ngy cng c chuyn mn ho hn. Tuy nhin, ni dungchuyn mn ho khng c ngha l nhng cng vic qun tr hon ton c th thay thcho nhau. Cng ln cp cao th ni dung chuyn mn ho cng c tnh ph cp v cng cp cao th cc nh qun tr phi lm nhng cng vic mang tnh c trng hn caqun tr v cng t tham gia vo cc vn chuyn mn k thut hng ngy v ngcli.

Kh nng qun tr cng ln dn kin thc chuyn mn ngi qun tr khi tin lnnhng cp bc cao trong t chc. V th, nhng nh qun tr cp cao d dng thuynchuyn qua cc t chc khc nhau, v cng vic qun tr ca h ging nhau mc d mctiu ca cc t chc m h hot ng hon ton khc nhau. Tri li, nhng nh qun trcp thp th gn lin vi nhng chuyn mn nghip v ca mnh v th kh nng thuynchuyn thp hn. Do vy qun tr l chuyn mn ho nhng ch c cc cp qun tr nhtnh th tnh ph cp mi th hin r.

Qun Tr: Khoa Hc v Ngh Thut

Cch thc qun tr ging nh mi lnh vc khc (y hc, hi ha, k thut ...)u l nghthut, l b quyt ngh nghip, l qu trnh thc hin cc cng vic trong iu kinngh thut vi kin thc khoa hc lm c s.

Do , khi khoa hc cng tin b, th ngh thut lm vic cng hon thin. Cc thythuc nu khng c tin b khoa hc th c th cn km hn c nhng ng lang vn.Nhng ngi qun tr ch vi l thuyt sung m khng c ngh thut th ch trng chvo vn may, hoc l lp li ci h tng lm trc y. Do vy, khoa hc v nghthut khng loi tr nhau m ph tr cho nhau, n ch l hai mt ca mt vn .

Qun tr l mt khoa hc

Qun tr l mt hin tng x hi xut hin cng mt lc vi con ngi, n biu hintrong mi quan h gia con ngi vi con ngi. l mi quan h gia ngi ch nv k n l, gia ch v t, ri tin ha dn dn qua nhiu th k vi t nhiu thay it trong cch x s y lm quyn di cc ch c ti phong kin mang tnh chtc on, gia trng n nhng tng qun tr dn ch mi m nh hin nay. Trnphng din khoa hc v hot ng thc tin khoa hc qun tr thc s pht trin mnht th k 19 n nay.

S pht trin ca khoa hc qun tr hin i xut pht t nhng quan nim c bn cann cng nghip. Cc k thut tham vn trong vic qun tr c p dng thnh cngti mt s cc x nghip cng nghip ti Hoa K v nhiu quc gia khc.

16/204

Khong nm 1840, con ngi ch c th tr thnh qun tr vin khi ngi l ch shu mt c s lm n. Dn dn vic s dng nhng qun tr vin khng phi l s huch tr nn ph bin. H u l nhng ngi i tin phong trc nhiu th lc v tdnh cho mnh nhng u tin v quyn lc kim sot.

Nhng nm 1890 nhiu lin hip x nghip xut hin ko theo nhiu o lut c banhnh quy nh quyn hn v trch nhim ca nhng lin hip x nghip ny. Rt nhiulut gia tham gia vo cc a v then cht ca cng tc qun tr vi nhng trch nhimtheo lut nh dnh cho gii ny.

Vo nm 1910, ti Hoa K hai o lut qui nh hot ng ca cc Trust ra i (ClaytonAct nm 1914 v Transportion Act nm 1920) nh hng n chiu hng pht trinca cc hip hi doanh nghip. ng thi vi s hnh thnh cc tp on ti chnh,nhng ngn hng xut hin vi t cch l nhng gim c hay tng gim c canhng doanh nghip ln.

Nh vy, qun tr ra i cng vi s xut hin ca s hp tc v phn cng lao ng. l mt yu cu tt yu khch quan. Tuy nhin, khoa hc qun tr hay qun tr hcch mi xut hin nhng nm gn y v ngi ta coi qun tr hc l mt ngnh khoahc mi m ca nhn loi.

Khc vi cng vic qun tr c th, qun tr hc l khoa hc nghin cu, phn tch vcng vic qun tr trong t chc, tc l tm ra v s dng cc quy lut trong cc hotng qun tr duy tr v to iu kin thun li cho t chc hot ng c hiu qu.Mt khc, trong qu trnh qun tr, con ngi hot ng trong nhng mi lin h nhtnh vi nhau. Nh vy, nghin cu qun tr cng c ngha l nghin cu quan h giangi vi ngi trong qu trnh , tm ra tnh quy lut hnh thnh quan h qun tr. Nicch khc, qun tr hc l khoa hc nghin cu phn tch vcng vic qun tr trong tchc, tng kt ha cc kinh nghim tt thnh nguyn tc v l thuyt c th p dngcho cc tnh hung qun tr tng t. Mc tiu ca qun tr hc l trang b cho chng tanhng kin thc v k thut cn thit gia tng hiu qu trong cc hot ng tp th,kinh doanh hoc khng kinh doanh.

Bc pht trin quan trng ca khoa hc qun tr hin i c cp trong cc tcphm sau:

Principles and Methods of Scientific management ca Frederich. W. Taylor, ngiM, c vit vo nm 1911. Tc phm ny c vit vi mc ch tc ng n vicci cch v hon tt nhim v ca ngi lao ng gia tng nng sut.

Industrial and General Administration ca H.Fayol, ngi Php, c vit vo nm1922. Tc phm ny xc nh nhng nguyn tc c bn ca vic qun tr nh chng taang p dng hin nay.

17/204

Papus on the Spiral of the Scientific method, and its effect upon industrialmanagement ca M.P. Pollet, ngi Anh, c vit vo nhng nm 1924-1934. Tcphm ny xc nh nhng t tng trit hc, nhng quan im k thut qun tr tin b.

Dynamic Administration ca Metcalf and Urwiek, ngi M v ngi Anh, c vitvo nm 1945. Tc phm ny tng kt nhng nguyn tc qun tr c pht trin txa n nm 1945.

K t nm 1945, hng trm cun sch ln, nh, sch gio khoa v bi bo c vit,nhiu bi din vn, nhiu bui bo co seminar, nhiu hi ngh v cc lp hc ct chc bn v cc vn qun tr hn tt c nhng g cp ti t trc n naytrong lch s nhn loi. Ngy nay, rt kh cho bt c ai mun c ht tt c nhng g c in n trong lnh vc ny.

Nhng tc phm xut sc ny cng vi nhng cng trnh nghin cu ni ting khc t c s l lun cho khoa hc qun tr hin i. Khoa hc qun tr l mt b phn trithc c tch lu qua nhiu nm, bn thn n l mt khoa hc tng hp tha hngkt qu t cc ngnh khoa hc khc nh ton hc, iu khin hc, kinh t hc... Khoahc qun tr nhm:

? Cung cp cho cc nh qun tr mt cch suy ngh c h thng trc cc vn phtsinh, cung cp nhng phng php khoa hc gii quyt cc vn trong thc tin lmvic. Thc t chng minh cc phng php gii quyt khoa hc l nhng kinthc khng th thiu ca cc nh qun tr.

? Cung cp cho cc nh qun tr cc quan nim v nim nhm phn tch, nh gi vnhn din bn cht cc vn .

? Cung cp cho cc nh qun tr nhng k thut i ph vi cc vn trong cng vic,hnh thnh cc l thuyt, cc kinh nghim lu truyn v ging dy cho cc th h sau.

Qun tr l mt ngh thut

Ngi ta thng xem qun tr l mt ngh thut cn ngi qun tr l ngi ngh s tinng. Qun tr khc vi nhng hot ng sng to khc ch nh ngh s qun tr phisng to khng ngng trong thc tin sn xut kinh doanh. Mun c ngh thut qun triu luyn ngi ta phi rn luyn c k nng bin l lun thnh thc tin.

Qun tr khng th hc thuc lng hay p dng theo cng thc. N l mt ngh thutv l mt ngh thut sng to. Nh qun tr gii c th b lm ln nhng h s hc hic ngay t nhng sai lm ca mnh trau di ngh thut qun tr ca h, linh hotvn dng cc l thuyt qun tr vo trong nhng tnh hung c th.

18/204

Ngh thut bao gi cng phi da trn mt s hiu bit khoa hc lm nn tng cho n.Khoa hc v ngh thut qun tr khng i lp, loi tr nhau m khng ngng b sungcho nhau. Khoa hc pht trin th ngh thut qun tr cng c ci tin theo. Mt ngigim c nu khng c trnh hiu bit khoa hc lm nn tng, th khi qun tr t phida vo may ri, trc gic hay nhng vic lm trong qu kh. Nhng nu c trnh hiu bit th ng ta c iu kin thun li hn nhiu a ra nhng quyt nh qun trc lun chng khoa hc v c hiu qu cao.

Khng nn quan nim ngh thut qun tr nh ngi ta thng hay ngh l kinhnghim cha truyn con ni. Cng khng c ph nhn mt khoa hc qun tr, thiphng mt ngh thut ca qun tr. S l sai lm khi cho rng con ngi lnh o l mtloi ngh s c ti nng bm sinh, khng ai c th hc c cch lnh o. Cng khngai c th dy c vic nu ngi hc khng c nng khiu. Ngh thut qun tr sinhra t tri tim v nng lc ca bn thn c nhn.

T mi lin h gia khoa hc v ngh thut qun tr, ci g i vi ngi lnh o lquan trng: khoa hc hay ngh thut qun tr?

Mun sn xut kinh doanh c hiu qu cao, ngi lnh o phi c kin thc, phi nmvng khoa hc qun tr. Nhng ngh thut qun tr cng khng km phn quan trng vthc tin mun hnh mun v, tnh hung, hon cnh lun lun thay i v khng baogi lp li. Mt nh qun tr ni ting ni rng: Mt v tng th khng cn bit kthut iu khin tn la nh th no, k thut li my bay ra sao v lm th no xetng vt qua c chng ngi vt. Nhng lm tng th phi bit khi no th phidng pho v loi pho c no s mang li hiu qu mong mun. Khi no th dng mybay, khi no cn phi dng xe tng hng nng. S phi hp chng nh th no v c thmang li nhng hiu qu g? Phi lm g c th s dng tt nht cc loi v kh ?Ngi lm tng phi nm chc nhng kin thc cc loi ny v phi lun lun sngto. Trong lnh vc qun tr kinh t cng vy.

Chng ta c th hiu nh sau: Khoa hc l s hiu bit kin thc c h thng, cn nghthut l s tinh lc kin thc. Ngh thut qun tr trc ht l ti ngh ca nh qun trtrong vic gii quyt nhng nhim v ra mt cch kho lo v c hiu qu nht. y mun ni n ti nng ca qun tr gia, nng lc t chc, kinh nghim gip h giiquyt sng to xut sc nhim v c giao.

Trn phng din l thuyt cng nh thc t ngi ta nghin cu ngh thut qun trkhng ch t nhng kinh nghim thnh cng m cn c nhng kinh nghim tht bi.

Mt qun tr gia ni ting ni: Vic nghin cu nhng tht bi cn quan trng hn lvic nghin cu nhng thnh cng, bi v thnh cng c th s c lp li hay khnglp li, cn tht bi sai lm th nht thit khng c cho lp li.

19/204

o To Qun Tr Vin

Phn kt thc chng ny c l l thch hp khi chng ta xem xt ch c th hcc qun tr khng v hc nh th no (?). Vai tr quan trng ca qun tr khng nhng dn n cuc tranh lun qun tr l khoa hc hay ngh thut nh va c cp phn trn m n cn i xa hn vi cu hi qun tr c phi l mt ngh nh nhngngh nghip khc. Da vo nhng c trng ch yu ca nhng ngh nghip chuynmn khc, Edgar H. Schein so snh chng vi qun tr v tc gi ny kt lun rng quntr cng tht s l mt ngh. Ngy nay chng ta c th nhn ra rng nhng nh quntr ang hot ng mang tnh cch chuyn nghip khng nhng trong cc t chc kinhdoanh ln phi kinh doanh. S pht trin nhanh v rng khp cc trng o to qun trchnh kha cng nh cc chng trnh hun luyn cc k nng qun tr ti cc doanhnghip minh chng cho tnh chuyn nghip ha ca ngh qun tr. iu ny cng chngt l c th hc c qun tr. Tuy vy, v qun tr va l khoa hc v va l ngh thutnn mt s ngi c o to qun tr t c kt qu hc tp cao cha hn trthnh nhng nh qun tr gii trong thc tin. Kt qu ny dn n s nghi ng v vicc th o to c nhng nh qun tr chuyn nghip hay ni cch khc l khng thhc c qun tr. Nhng nu mt ai vn cha ng tnh vi quan im qun tr lmt ngh nghip v c th hc c hn cng khng th ph nhn l nhng k nngqun tr c th dy c v hc c.

Gn nh tt c chng ta ng nhng k nng k thut, nhn s v t duy c Katzm t phn trc l quan trng i vi nh qun tr. Vy lm th no truyn th cck nng ny cho nhng ngi hc qun tr? Tc gi ny cho rng k nng k thut ld dng nht m ngi hc lnh hi c so vi 2 k nng nhn s v t duy. phttrin k nng nhn s, ngi hc c th nhn c nhng chng trnh o to cxy dng trn nn tng ca khoa hc x hi nh nhn chng hc, x hi hc, v quantrng nht l tm l hc. Kt qu l nhng n lc ca cc trng o to qun tr cngnh cc kha hun luyn k nng qun tr cho cc cng ty c thit k theo chngtrnh em li s ci thin ng k v cch thc quan h vi con ngi, ngha lpht trin c k nng nhn s. Cui cng l k nng t duy, n lin quan n tr nov c hnh thnh t rt sm trong cuc i mi ngi do vy nhiu ngi cho rngy l k nng rt kh pht trin. Tuy nhin, Katz tin rng nhng mn hc nh hochnh chin lc c th gip ci thin k nng nhn thc/t duy ca nh qun tr.

Mt kt lun sau cng nhng khng km quan trng l tr thnh nh qun tr gii thkhng ch hc t sch v v da vo nng lc c nhn nhng cn phi ch trng nhiun thc hnh rn luyn v pht trin nhng k nng qun tr. Thc hnh qun tri vi nhng ngi hc qun tr c th c thc hin ngay trong trng lp thngqua vic phn tch tnh hung qun tr. y l phng php o to c p dng rtph bin trn th gii ngy nay. Chnh v vy, y cng l l do m trong gio trnh nyngi vit cung cp nhng tnh hung qun tr cui mi chng. Vic tho luntnh hung gip cho ngi hc bit nhn din v phn on vn cng nh quyt nh

20/204

gii quyt vn . Thm vo , vic tranh lun nhm s gip ngi hc pht trin knng lp lun vn . ng thi qu trnh tho lun tnh hung theo nhm, ngha l lmvic vi ngi khc, mang li c hi cho ngi hc thc hnh v rn luyn k nngnhn s, v d nh bn s bit lm th no gii quyt cc xung t, bt ng gia ccthnh vin trong nhm lm vic.

TM LC

Qun tr hnh thnh khi con ngi tp hp li vi nhau trong mt t chc. Qun tr lmt qu trnh lin tip cc chc nng hoch nh, t chc, lnh o v kim tra nhmt hiu qu cao trong hot ng.

Nh qun tr hot ng trong t chc, iu khin cng vic ca ngi khc v chu trchnhim trc kt qu hot ng ca h. Trong mt t chc c th c rt nhiu nh quntr v thng thng ngi ta chia cc nh qun tr thnh 3 cp: cp cao, cp gia v cpc s tu theo cng vic ca h trong t chc.

Nh qun tr phi m nhn 10 vai tr tp hp trong 3 nhm chnh l vai tr quan h vicon ngi, vai tr thng tin v vai tr quyt nh. c th thc hin tt cc vai tr camnh, nh qun tr cn phi c cc k nng nh chuyn mn k thut, nhn s, t duy.

Nh qun tr lm thay i kt qu ca t chc bng nhng quyt dnh ca h. Hnh ngca nh qun tr nh hng n t chc nhng cng c nhng yu t nh hng li nmngoi tm kim sot ca qun tr. V vy, ngi ta cho rng qun tr va l mt khoahc va l mt ngh thut th hin qua vic vn dng nhng l thuyt, nhng nguyntc qun tr trong cc tnh hung c th.

CU HI N TP

1. Kt qu v hiu qu khc nhau th no?

2. Qun tr hc l g? N l mt khoa hc hay ngh thut?

3. Vai tr v ngha ca hot ng qun tr l g?

4. Bn hy cho bit cc chc nng qun tr?

5. Th no l mt nh qun tr?

6. Vai tr ca mt nh qun tr l g?

7. Mt nh qun tr cn phi c nhng k nng no?

21/204

8. C ngi ni rng Gim c mt nh my c kh phi gii v c kh hn cc k strong nh my . Bn c ng vi iu ny khng? Gii thch l do.

9. V sao k nng nhn s l cn thit ngang nhau i vi mi cp qun tr?

10. Trn cc bo co tng kt thng c cu Cng ty chng ti nm qua hot ngc kt qu, c th l d phi khc phc nhiu kh khn do iu kin khch quan ln chquan. Bn cho bit kin ca bn v cch din t ny?

TNH HUNG QUN TR

Sn l qun l mi v khu vc ng bng Sng Cu Long ca Cng ty Bnh Minh. Anhva c bt lm tr l gim c ph trch nhm sn phm ca cng ty m chcv ny khng lin quan nhiu n cng vic m anh tng ph trch trc y. Mtthi gian ngn sau khi nhn nhim v mi, ng Minh, ph ch tch cng ty, c triu tpmt cuc hp cc gim c ph trch cc nhm sn phm khc nhau ca ton cng tyv gim c ph trch Marketing nhm hoch nh chin lc Marketing cho cng ty.Gim c Ngc, ngi m Sn l tr l cho ng ta khng th d hp v bn cng tc.ng Hng, gim c ph trch Marketing mi tr l Sn d hp thay cho gim cNgc nhm gip Sn hiu hn v cng vic chung ca cng ty thun tin cho cngvic mi ca Sn hin nay.

V s thnh vin ca cuc hp kh ng, ng Hng ch gii thiu vn tt vi ph chtch cng ty v Sn. Ph ch tch Minh ch tr cuc hp, v bt u bng cc cu hica ng Minh dnh cho cc gim c ph trch cc nhm sn phm. Cc gim c nyu bo co chi tit v c th v tnh hnh kinh doanh nhm sn phm do h ph trch.Bt thnh lnh, ng Minh quay sang pha Sn v yu cu Sn trnh by tnh hnh nhmsn phm m Sn ph trch. Mt s bi ri trn nt mt Sn, v cu tr li ca Sn lanh ta tht s khng nm c vn .

Ph ch tch Minh qun Sn ch l tr l mi v Sn n d hp vi t cch l nhnvin mi n lm quen vi cng v mi hn l phi bo co tnh hnh cng vic. Vic tnh bc trc, nng ny v vn gi phong cch qun l qun i (ng Minh l cus quan qun i trong thi gian trc y), ng Minh ph phn ngay tr l Sn khinghe Sn tr li l khng nm c tnh hnh cng vic ca anh bng mt ging gind: Ny anh bn tr l, anh tht s l mt nhn vin ti, v ti khng chp nhn cchlm vic v trch nhim ca anh.

Tnh hung ny a ra cho ng Hng s la chn l nn quyt nh ct li ph ch tchMinh, bnh vc cho tr l Sn, hoc l ch i cuc hp kt thc sau s gii thchring cho ng Minh r vn . Ngi ngng trc cc cng s v thuc cp l mnh khng gii thiu trc v Sn trong cuc hp, nn ng Hng chn la s im lng. ngHng ch a mt sang pha Sn v bt gp Sn mt khun mt va mt tinh thn va

22/204

l s nng gin pha trn xu h. Nhy mt vi Sn, ng Hng hm rng ti hiu lanh hon ton khng c li trong vn ny v mi vic s n.

Sau mt gi, ph ch tch Minh kt thc cuc hp vi mt s tht vng v kt lun nhcch ng ta ni l s hoch nh khng thch hp ca phng Marketing ni chung.V ng Minh cng yu cu ng Hng li gp ng y. Mt cu hi trong u ph chtch Minh l ti sao thuc cp ca ng Hng li khng chun b chu o cho cuc hp(?). Khi ch cn li hai ngi, ng Minh hi ngay ng Hng:

Ny anh Hng, ti mun ng ni thng vi ti l ti c qu nng li vi anh tr l trSn khng? Nhng anh nn bit l ti cn nhng nhn vin bit lm tt cng vic!

C y, ng Hng p, Anh tht s qu nng khi ph phn Sn trong cuc hp. Timun s gii thch vi anh l Sn l mt tr l mi, s gin d ca anh i vi Sn lhon ton khng ng.

Anh c ngh l ti lm tn thng Sn? Anh c hiu r v Sn khng? ng Minh hitip.

Sau mt lc ngh ngi, ng Hng tr li l tht s ng ta cng khng bit r Sn, nhngng ngh l ph ch tch Minh xc phm danh d Sn.

Kh tht, ti khng th tha th cho chnh ti. Ti khng km ch c ti khi .Ni n , ng Minh gi in cho th k ca ng ta gi Sn n vn phng ca ng yngay lp tc gp ng.

Vi pht sau, Sn n vn phng ng Minh vi tm trng bi ri v lo lng. Khi Snbc vo, ng Minh ngay lp tc ng dy bc n bn Sn v v vai Sn mt cchthn thin v ni ngay: Nay anh bn tr, ti lm mt iu sai i vi anh bn v titht s mun anh tha li cho ti. Ti ph phn anh khng ng. L ra ti cn bit lcng v cng tc m anh ang m nhn l mi i vi anh. Nhng ti khng bitiu ny. Ti mt ln na mun xin li anh bn, anh bn tr !

Mt cht bi ri, Sn p ng rng anh ta khng ngh l ng Minh c li trong trnghp ny.

ng Minh tip: Ny anh bn tr, khi lm vic y lu hn na, anh bn s hiu lti phi a ra cc quyt nh tt cho cng ty. Tt nhin nhng quyt nh ny phi datrn nhng thng tin chnh xc v y . Anh bn l mt trong nhng ngun thng tinti cn. Tt nhin anh bn phi m bo cht lng cng vic m anh bn ph trch. Dovy anh bn cn phi hiu r v cng vic g m anh bn phi lm v anh bn cn cthi gian lm quen vi cng vic mi. Ti hy vng l sau 3 thng na anh bn c thtr li cho ti nhng cu hi lin quan n nhm sn phm m anh bn ph trch. Nin y, ng Minh a tay bt ly tay Sn v tip: Ti hon ton tin tng vo anh y

23/204

anh bn tr ca ti. V ti cm n anh cho ti gp anh ni li xin li v iu nguxun m ti lm.

Cu hi

1. Bn ngh rng s nng gin ca ng Minh nh hng nh th no i vi Sn v ncc thnh vin khc trong cuc hp?

2. Theo bn, ng Minh nn xin li Sn hay khng? V bn ngh rng vic xin li c ngha g i vi Sn?

3. ng Minh quan nim v trch nhim ca Sn, vi t cch l mt tr l gim cnhm sn phm nh th no? V ng quan nim nh th no v vai tr lnh o cp caoca chnh ng ta?

4. Theo bn, t bi hc kinh nghim ny nu bn l ngi ch tr cuc hp bn cnchun b trc nhng g cuc hp t c kt qa tt?

24/204

Lch s pht trin v cc l tuyt qun trLCH S PHT TRIN CC L THUYT QUN TR

c xong chng ny ngi hc c th:

1. M t cc trng phi ca t tng qun tr v s pht trin ca chng.

2. S ng gp ca nhng t tng qun tr i vi cng vic ca nh qun tr.

3. Phn tch nhng hn ch ca tng trng phi l thuyt qun tr.

4. M t hai cch tip cn hin i trn nn tng tng hp cc trng phi qun tr.

Thc t cho thy rng mt trong nhng cch hc tt nht l nghin ngm cc bi hcca qu kh, song cng khng t ngi cho rng lch s khng lin quan g n cc vn m cc nh qun tr ang phi i ph ngy nay. Thc ra cc nh qun tr vn dngnhng kinh nghim v l thuyt qun tr hnh thnh trong lch s vo ngh nghipca mnh.

L thuyt qun tr l mt h thng nhng t tng, quan nim: c kt, gii thch v cchot ng qun tr c thc hnh trong th gii thc ti. L thuyt qun tr cng davo thc t v c nghin cu c h thng qua cc thi i, nht l t th k 19. Ktqu l chng ta c c mt di sn v qun tr s v phong ph m cc nh qun trngy nay ang tha hng.

C th ni rng qun tr cng tui vi vn minh nhn loi. Nm ngn nm trc cngnguyn ngi Sumerian (vng Iraq hin nay) hon thin mt h thng phc tpnhng quy trnh thng mi vi h thng cn ong. Ngi Ai Cp thnh lp nh nc8000 nm trc cng nguyn v nhng kim t thp l du tch v trnh k hoch, tchc v kim sot mt cng trnh phc tp. Ngi Trung Hoa cng cnhng nh chchnh quyn cht ch, th hin mt trnh t chc cao. Chu u, k thut v phngphp qun tr bt u c p dng trong kinh doanh t th k 16, khi hot ng thngmi pht trin mnh. Trc , l thuyt qun tr cha pht trin trong kinh doanh vcng vic sn xut kinh doanh ch gii hn trong phm vi gia nh.

n th k 18, cuc cch mng cng nghip chuyn sn xut t phm vi gia nhsang nh my. Quy m v phc tp gia tng, vic nghin cu qun tr bt u trnn cp bch, song cng ch tp trung vo k thut sn xut hn ni dung ca hot ngqun tr.

25/204

n th k 19, nhng mi quan tm ca nhng ngi trc tip qun tr cc c s snxut kinh doanh v ca c nhng nh khoa hc n cc hot ng qun tr mi tht ssi ni. Tuy vn tp trung nhiu vo kha cnh k thut ca sn xut nhng ng thicng c ch n kha cnh lao ng trong qun tr, nh Robert Owen tm cch cithin iu kin lm vic v iu kin sng ca cng nhn. Xt v phng din qun tr,vic lm ca Owen t nn mng cho cc cng trnh nghin cu qun tr nht l ccnghin cu v mi quan h gia iu kin lao ng vi kt qu ca doanh nghip. Tcui th k 19, nhng n lc nghin cu v a ra nhng l thuyt qun tr c tinhnh rng khp. V chnh Frederick W. Taylor u th k 20 vi t tng qun trkhoa hc ca mnh l ngi t nn mng cho qun tr hin i v t n nay ccl thuyt qun tr c pht trin nhanh chng, gp phn tch cc cho s pht trink diu ca x hi loi ngi trong th k 20.

I. Cc l thuyt c in v qun tr

L thuyt c in v qun tr l thut ng c dng ch nhng quan im v t chcv qun tr c a ra Chu u v Hoa K vo nhng nm cui th k 19, u thk 20.

1.1. L thuyt qun tr khoa hc

C rt nhiu tc gi v dng l thuyt ny, c th k ra mt s tc gi sau y:

- Frededric W.Taylor (1856 - 1915):

26/204

Frededric W.Taylor (1856 - 1915)

L i biu u t nht ca trng phi ny v c gi l cha ca phng php quntr khoa hc. Tn gi ca l thuyt ny xut pht t nhan trong tc phm ca TaylorCc nguyn tc qun tr mt cch khoa hc (Principles of scientific management) xutbn ln u M vo nm 1911. Trong thi gian lm nhim v ca nh qun tr ccx nghip, nht l trong cc x nghip luyn kim, ng tm ra v ch trch mnh lit ccnhc im trong cch qun l c, theo ng cc nhc im chnh l:

Frededric W.Taylor (1856 - 1915 (1) Thu mn cng nhn trn c s ai

n trc mn trc, khng lu n kh nng v ngh nghip ca cng nhn.

27/204

(2) Cng tc hun luyn nhn vin hu nh khng c h thng t chc hc vic.

(3) Cng vic lm theo thi quen, khng c tiu chun v phng php. Cng nhn tmnh nh ot tc lm vic.

(4) Hu ht cc cng vic v trch nhim u c giao cho ngi cng nhn.

(5) Nh qun tr lm vic bn cnh ngi th, qun mt chc nng chnh l lp k hochv t chc cng vic. Tnh chuyn nghip ca nh qun tr khng c tha nhn.

Sau ng nu ra 4 nguyn tc qun tr khoa hc:

1. Phng php khoa hc cho nhng thnh t c bn trong cng vic ca cng nhn,thay cho phng php c da vo kinh nghim.

2. Xc nh chc nng hoch nh ca nh qun tr, thay v cng nhn t la chnphng php lm vic ring ca h.

3. La chn v hun luyn cng nhn, pht trin tinh thn hp tc ng i, thay vkhch l nhng n lc c nhn ring l ca h.

4. Phn chia cng vic gia nh qun tr v cng nhn, mi bn lm tt nht cngvic ca h, ch khng phi ch ln u cng nhn nh trc kia.

Cng tc qun tr tng ng l:

a) Nghin cu thi gian v cc thao tc hp l nht thc hin cng vic.

b) Bng cch m t cng vic (Job description) chn la cng nhn, thit lp h thngtiu chun v h thng hun luyn chnh thc.

(c) Tr lng theo nguyn tc khuyn khch theo sn lng, bo m an ton lao ngbng dng c thch hp.

d) Thng tin trong cng vic, ch trng lp k hoch v t chc hot ng.

- Charles Babbage (1792 - 1871): l mt nh ton hc ngi Anh tm cch tng nngsut lao ng. Cng vi Adam Smith ng ch trng chuyn mn ha lao ng, dngton hc tnh ton cch s dng nguyn vt liu ti u nht. ng cho rng, cc nhqun tr phi nghin cu thi gian cn thit hon thnh mt cng vic, t n nhtiu chun cng vic, a ra vic thng cho nhng cng nhn vt tiu chun. ngcng l ngi u tin ngh phng php chia li nhun duy tr quan h gia cngnhn v ngi qun l.

28/204

- Frank (1886 - 1924) v Lillian Gilbreth (1878 1972):l nhng ngi tin phongtrong vic nghin cu thi gian - ng tc v pht trin l thuyt qun tr khc hnTaylor. Hai ng b pht trin mt h thng cc thao tc hon thnh mt cng tc. Haing b a ra mt h thng xp loi bao trm cc ng tc nh cch nm vt, cchdi chuyn... H thng cc ng tc khoa hc nu ln nhng tng quan gia loi ngtc v tn s vi s mt nhc trong lao ng, xc nh nhng ng tc d tha lm phphm nng lc, loi b nhng ng tc d tha, ch tm vo nhng ng tc thch hplm gim mt mi v tng nng sut lao ng.

- Henry Gantt (1861 - 1919): ng vn l mt k s chuyn v h thng kim sot trongcc nh my. ng pht trin s Gantt m t dng cng vic cn hon thnh mtnhim v, vch ra nhng giai on ca cng vic theo k hoch, ghi c thi gian hochnh v thi gian thc s. Ngy nay phng php Gantt l mt cng c quan trng trongqun tr tc nghip. Gantt cng a ra mt h thng ch tiu cng vic v h thng khenthng cho cng nhn v qun tr vin t v vt ch tiu.

Tm li, trng phi qun tr khoa hc c nhiu ng gp c gi tr cho s pht trinca t tng qun tr:

- H pht trin k nng qun tr qua phn cng v chuyn mn ha qu trnh lao ng,hnh thnh qui trnh sn xut dy chuyn.

- H l nhng ngi u tin nu ln tm quan trng ca vic tuyn chn v hun luynnhn vin, u tin dng i ng tng nng sut lao ng.

- H cng l nhng ngi nhn mnh vic gim gi thnh tng hiu qu, dng nhngphng php c tnh h thng v hp l gii quyt cc vn qun tr.

- Cng chnh h coi qun tr nh l mt i tng nghin cu khoa hc.

Tuy vy trng phi ny cng c nhng gii hn nht nh:

- Ch p dng tt trong trng hp mi trng n nh, kh p dng trong mi trngphc tp nhiu thay i;

- Qu cao bn cht kinh t v duy l ca con ngi m nh gi thp nhu cu x hiv t th hin ca con ngi, do vy vn nhn bn t c quan tm;

- C p dng nhng nguyn tc qun tr ph qut cho mi hon cnh m khng nhnthy tnh c th ca mi trng, v h cng qu ch tm n vn k thut.

29/204

1.2. Trng phi qun tr hnh chnh

Trong khi trng phi qun tr khoa hc ch trng n hp l ha cng vic v nhngnhim v m cc cng nhn phi lm th trng phi qun tr tng qut (hay hnh chnh)li pht trin nhng nguyn tc qun tr chung cho c mt t chc, chnh v th trngphi ny cn c gi l t tng qun tr t chc c in do Henry Fayol Php vMax Weber c nu ln, cng cng thi vi Taylor M.

- Max Weber (1864 - 1920): L mt nh x hi hc ngi c, c nhiu ng gp vol thuyt qun tr thng qua vic pht trin mt t chc quan liu bn giy l phngthc hp l t chc mt cng ty phc tp. Khi nim quan liu bn giy c nh nghal h thng chc v v nhim v c xc nh r rng, phn cng, phn nhim chnhxc, cc mc tiu phn bit, h thng quyn hnh c tn ti trt t. C s t tng caWeber l nim thm quyn hp php v hp l, ngy nay thut ng quan liu gi lnhnh nh mt t chc cng nhc, li thi, b chm ngp trong th tc hnh chnh phinh v n hon ton xa l vi t tng ban u ca Weber. Thc cht nhng c tnh vch ngha quan liu ca Weber l:

- Phn cng lao ng vi thm quyn v trch nhim c quy nh r v c hpphp ha nh nhim v chnh thc.

- Cc chc v c thit lp theo h thng ch huy, mi chc v nm di mt chc vkhc cao hn.

- Nhn s c tuyn dng v thng cp theo kh nng qua thi c, hun luyn v kinhnghim.

- Cc hnh vi hnh chnh v cc quyt nh phi thnh vn bn.

- Qun tr phi tch ri s hu.

- Cc nh qun tr phi tun th iu l v th tc. Lut l phi cng bng v c pdng thng nht cho mi ngi.

- Henry Fayol (1841 - 1925): L mt nh qun tr hnh chnh ngi Php vi tc phmQun tr cng nghip v qun tr tng qut (Administration industrielle et gnral)(1916). Khc vi Taylor, cho rng nng sut lao ng km l do cng nhn khng bitcch lm vic, v khng c kch thch kinh t y , Fayol ch ra rng nng sut laong ca con ngi lm vic chung trong tp th ty thuc vo s sp xp t chc canh qun tr. Vic sp xp, t chc c Fayol gi l vic qun tr tng qut v vicny cng quan trng nh 5 vic khc trong c s sn xut kinh doanh: (1) sn xut, (2)tip th hay Marketing, (3) ti chnh, (4) qun l ti sn v con ngi v (5) k ton -thng k.

30/204

c th lm tt vic sp xp, t chc x nghip Fayol ngh cc nh qun tr nntheo 14 nguyn tc qun tr:

1. Phi phn cng lao ng.

2. Phi xc nh r mi quan h gia quyn hnh v trch nhim.

3. Phi duy tr k lut trong x nghip.

4. Mi cng nhn ch nhn lnh t mt cp ch huy trc tip duy nht.

5. Cc nh qun tr phi thng nht kin khi ch huy.

6. Quyn li chung lun lun phi c t trn quyn li ring.

7. Quyn li kinh t phi tng xng vi cng vic.

8. Quyn quyt nh trong x nghip phi tp trung v mt mi.

9. X nghip phi c t chc theo cp bc t gim c xung n cng nhn.

10. Sinh hot trong x nghip phi c trt t.

11. S i x trong x nghip phi cng bnh.

12. Cng vic ca mi ngi trong x nghip phi n nh.

13. Tn trng sng kin ca mi ngi.

14. X nghip phi xy dng cho c tinh thn tp th.

Trng phi hnh chnh ch trng rng, nng sut lao ng s cao trong mt t chcc sp t hp l. N ng gp rt nhiu trong l lun cng nh thc hnh qun tr,nhiu nguyn tc qun tr ca t tng ny vn cn p dng ngy nay. Cc hnh thc tchc, cc nguyn tc t chc, quyn lc v s y quyn... ang ng dng ph bin hinnay chnh l s ng gp quan trng ca trng phi qun tr hnh chnh.

Hn ch ca trng phi ny l cc t tng c thit lp trong mt t chc n nh,t thay i, quan im qun tr cng rn, t ch n con ngi v x hi nn d dn tivic xa ri thc t. Vn quan trng l phi bit cch vn dng cc nguyn tc quntr cho ph hp vi cc yu cu thc t, ch khng phi l t b cc nguyn tc .

31/204

II. L thuyt tm l x hi trong qun tr

L thuyt tm l x hi trong qun tr, cn gi l l thuyt tc phong, l nhng quanim qun tr nhn mnh n vai tr ca yu t tm l, tnh cm, quan h x hi ca conngi trong cng vic. L thuyt ny cho rng, hiu qu ca qun tr do nng sut laong quyt nh, nhng nng sut lao ng khng ch do cc yu t vt cht quyt nhm cn do s tha mn cc nhu cu tm l, x hi ca con ngi.

L thuyt ny bt u xut hin M trong thp nin 30, c pht trin mnh bi ccnh tm l hc trong thp nin 60, v hin nay vn cn c nghin cu ti nhiu ncpht trin nhm tm ra nhng hiu bit y v tm l phc tp ca con ngi, mtyu t quan trng qun tr.

Trng phi ny c cc tc gi sau:

- Robert Owen (1771 - 1858): l k ngh gia ngi Anh, l ngi u tin ni n nhnlc trong t chc. ng ch trch cc nh cng nghip b tin ra pht trin my mcnhng li khng ch n s pht trin nhn vin ca doanh nghip.

- Hugo Munsterberg (1863 - 1916): nghin cu tm l ng dng trong mi trng tchc, ng c coi l cha ca ngnh tm l hc cng nghip. Trong tc phm nhan Tm l hc v hiu qu trong cng nghip xut bn nm 1913, ng nhn mnh lphi nghin cu mt cch khoa hc tc phong ca con ngi tm ra nhng mu mcchung v gii thch nhng s khc bit. ng cho rng nng sut lao ng s cao hnnu cng vic giao ph cho h c nghin cu phn tch chu o, v hp vi nhng knng cng nh tm l ca h.

- Mary Parker Follett (1863 - 1933): l nh nghin cu qun tr ngay t nhng nm 20 ch n tm l trong qun tr, b c nhiu ng gp c gi tr v nhm lao ng vquan h x hi trong qun tr.

32/204

Abraham Maslow (1908 - 1970)- Abraham Maslow

(1908 - 1970):

L nh tm l hc xy dng mt l thuyt v nhu cu ca con ngi gm 5 cp bcc xp t thp ln cao theo th t: (1) nhu cu vt cht, (2) nhu cu an ton, (3) nhucu x hi, (4) nhu cu c tn trng v (5) nhu cu t hon thin.

Abraham Maslow (1908 - 1970)

- D. Mc. Gregor (1906 - 1964): Mc. Gregor cho rng cc nh qun tr trc y tinhnh cc cch thc qun tr trn nhng gi thuyt sai lm v tc phong v hnh vi cacon ngi. Nhng gi thit cho rng, phn ng mi ngi u khng thch lm vic,thch c ch huy hn l t chu trch nhim, v hu ht mi ngi lm vic v li chvt cht, v nh vy cc nh qun tr xy dng nhng b my t chc vi quyn hnhtp trung t ra nhiu quy tc th tc, ng thi vi mt h thng kim tra gim st chtch. Gregor gi nhng gi thit l X, v ngh mt gi thuyt khc m ng gi lY. Thuyt Y cho rng con ngi s thch th vi cng vic nu c nhng thun li vh c th ng gp nhiu iu hn cho t chc. Mc Gregor cho rng thay v nhn mnhn c ch kim tra th nh qun tr nn quan tm nhiu hn n s phi hp hot ng.

33/204

- Elton Mayo (1880 - 1949): ng cho rng s tha mn cc nhu cu tm l ca conngi nh mun c ngi khc quan tm, knh trng, mun c vai tr quan trngtrong s nghip chung, mun lm vic trong bu khng kh thn thin gia cc ng s,v.v... c nh hng ln n nng sut v thnh qu lao ng ca con ngi.

Quan im c bn ca l thuyt ny cng ging nh quan im ca l thuyt qun trkhoa hc. H cho rng s qun tr hu hiu ty thuc vo nng sut lao ng ca conngi lm vic trong tp th. Tuy nhin, khc vi kin ca l thuyt qun tr khoa hc,l thuyt tm l x hi cho rng, yu t tinh thn c nh hng mnh i vi nng sutca lao ng.

T nhn thc , cc nh l thuyt tm l qun tr cho rng cc nh qun tr nn thayi quan nim v cng nhn. H khng phi l nhng con ngi th ng, thch cch huy, thch c giao vic c th. Tri li, h s lm vic tt hn, nng sut cao hn,pht huy sng kin nhiu hn, nu c i x nh nhng con ngi trng thnh, ct ch ng trong cng vic. Ngoi ra, nh qun tr phi ci thin cc mi quan h conngi trong t chc, t mi quan h gia th trng vi nhn vin, n mi quan hgia cc ng s ngang hng, v con ngi s lm vic tt hn trong mt mi trngquan h thn thin.

T tng chnh ca nhm tm l x hi:

- Doanh nghip l mt h thng x hi.

- Khi ng vin khng ch bng yu t vt cht m cn phi quan tm n nhng nhucu x hi.

- Tp th nh hng trn tc phong c nhn

- Lnh o khng ch l quyn hnh do t chc, m cn do cc yu t tm l x hi cat chc chi phi.

Tuy vy n cng cn mt s hn ch:

- Qu ch n yu t x hi - Khi nim con ngi x hi ch c th b sung chokhi nim con ngi kinh tch khng th thay th.

- L thuyt ny coi con ngi l phn t trong h thng khp kn m khng quan tmn yu t ngoi lai.

III. L thuyt nh lng vqun tr

Th chin II t ra nhiu vn mi cho vic qun tr. Nc Anh thnh lp i nghincu hnh qun gm cc nh khoa hc tm cch chng li s tn cng ca c.

34/204

Kt thc th chin II v t thp nin 50, cc k thut nh lng c cc nh cngnghip M quan tm v p dng vo vic nghin cu, to iu kin nng cao tnhchnh xc ca cc quyt nh qun tr. Nhng tc gi tiu biu ca trng phi l thuytny c th k n Robert McNamara v Charles Tex Thornton. Kt qu t nhng cgng ny ca h lm ny sinh mt l thuyt na v qun tr ra i. L thuyt qun trmi ny c gi bng nhiu tn khc nhau: l thuyt h thng, l thuyt nh lng vqun tr, l thuyt khoa hc qun tr. Tt c tn gi ny nhm biu t ngha v lthuyt qun tr mi ny c xy dng trn nhn thc c bn rng: Qun tr l quytnh v mun vic qun tr c hiu qu, cc quyt nh phi ng n.

Do s bng n ca thng tin v cuc cch mng v thng tin, x hi loi ngi c nhngbc chuyn bin mang tnh cch mng mnh m trn tng nc v ton cu v kotheo n l nhng thay i c tnh cch mng trong vic p dng nhng k thut cngngh cao vo cc qu trnh lao ng. Cng vi nhng tro lu ny, trng phi quntr nh lng vi c s l l thuyt quyt nh, p dng c hiu qu thng k v spht trin ca m hnh ton kinh t vi s tr gip ca my tnh in t vo qu trnh raquyt nh.

Quan im c bn ca l thuyt nh lng trong qun tr khc bit rt xa so vi quanim ca hai nhm l thuyt trn. C hai l thuyt c in v tm l x hi u cho rnghiu qu trong qun tr tu thuc vo nng sut ca ngi lao ng, trong khi l thuytnh lng li cho rng n tu thuc vo s ng n trong cc quyt nh ca nh quntr. Trng phi ny da trn suy on l tt c cc vn u c th gii quyt cbng cc m hnh ton, v n c cc c tnh sau:

1. Nhn mnh phng php khoa hc trong khi gii quyt cc vn qun tr.

2. p dng phng php tip cn h thng gii quyt cc vn

3. S dng cc m hnh ton hc.

4. nh lng ha cc yu t c lin quan v p dng cc php tnh ton hc v xc sutthng k.

5. Ch cc yu t kinh t - k thut trong qun tr hn l cc yu t tm l x hi.

6. S dng my tnh in t lm cng c.

7. Tm kim cc quyt nh ti u trong h thng khp kn.

Cc l thuyt gia c in khi phn tch kho st cc yu t bit lp nhau v ngh rng khitp hp li nhng phn tch ny, h c th tm thy v hiu c s vt ton cc. Tuynhin iu ch ng khi khng c hoc c rt t s tng tc gia cc yu t, do cth tch bit chng ra. ng thi nhng mi lin h gia cc yu t c tnh cht tuyn

35/204

tnh (c th ti to ci ton th bng cch cng cc yu t to thnh). Theo l thuyt nhlng, h thng l phc hp ca cc yu t:

To thnh mt tng th.

C mi quan h tng tc.

Tc ng ln nhau t mc tiu.

Doanh nghip l mt h thng m c lin h vi mi trng (khch hng, nh cung cp,i th cnh tranh ...). N c mt mc tiu c th l to ra li nhun. H thng doanhnghip bao gm nhiu phn h c mi quan h tng tc vi nhau nh phn h cngngh, phn h nhn s, phn h ti chnh, phn h t chc, phn h qun tr, phn hkim tra v.v... i vi doanh nghip, h thng yu t u vo nh vt t, nhn cng vvn. Qu trnh bin i s lm cho nhng yu t u vo tr thnh nhng sn phm haydch v. S thnh cng ca h thng doanh nghip ph thuc kh nhiu vo mi quanh tc ng qua li vi mi trng. Nhng sn phm/dch v u ra c tiu th vdoanh nghip s c c nhng khon thu nhp b p cho nhng chi ph ca ccyu t u vo, nu cn d tha u t cho pht trin v ci thin i sng nhn vin.Nu khng b p chi ph, doanh nghip s gp nhiu kh khn v c th khng tnti c. Hnh 2.1 di y m t l thuyt trn.

Danh nghip l mt h thng

36/204

ng gp ca trng phi nh lng l:

- nh lng l s ni di ca trng phi c in (qun tr mt cch khoa hc).

- Trng phi nh lng thm nhp hu ht trong mi t chc hin i vi nhng kthut phc tp. Ngy nay khoa hc qun tr, qun tr tc nghip v qun tr h thngthng tin rt quan trng cho cc nh qun tr cc t chc ln v hin i. Cc k thutca trng phi ny ng gp rt ln trong vic nng cao trnh hoch nh v kimtra hot ng.

Hn ch ca trng phi ny l:

- Khng ch trng n yu t con ngi trong t chc qun tr.

Cc khi nim v k thut qun tr ca l thuyt ny kh hiu, cn phi cnhng chuyn gia gii, do vic ph bin l thuyt ny cn rt hn ch.

IV. Trng phi tch hp trong qun tr

Trong nhng nm gn y c nhng c gng tng hp cc l thuyt c in, l thuythnh vi v l thuyt nh lng, s dng nhng t tng tt nht ca mi trng phi.Nhng t tng ny to thnh trng phi tch hp hay cn gi l trng phi hi nhp.

4.1. Phng php qun tr qu trnh

Thc cht cch tip cn ny c cp t u th k 20 qua t tng ca HenryFayol, nhng thc s ch pht trin mnh t nm 1960 do cng ca Harold Koontz vcc ng s. T tng ny cho rng qun tr l mt qu trnh lin tc ca cc chc nngqun tr l hoch nh, t chc, nhn s, lnh o v kim tra.

Qun tr qu trnh

Cc chc nng ny c gi l nhng chc nng chung ca qun tr. Bt c trong lnhvc no t n gin n phc tp, d trong lnh vc sn xut hay dch v th bn chtca qun tr l khng thay i, l vic thc hin y cc chc nng qun tr, thccht da trn nn tng t tng ca Henry Fayol vo nhng nm 1960. T khi c

37/204

Koontz pht trin th phng php qun tr qu trnh ny tr thnh mt lnh vc cch nht, v rt nhiu cc nh qun tr t l thuyt n thc hnh u a chung.

4.2. Phng php tnh hung ngu nhin

Cho rng qun tr hu hiu l cn c vo tnh hung c th vn dng phi hp cc lthuyt c t trc.

- L thuyt c in v tm l x hi u ch trng nng sut lao ng l cha kha t hiu qu qun tr.

- Nhm nh lng, tri li cho rng vic ra quyt nh ng n l cha kha ny.

Fiedler l tc gi i din cho phng php tnh hung qun tr, cn gi l phng phptheo iu kin ngu nhin, cho rng cn phi kt hp gia cc l thuyt qun tr trn yvi vn dng thc tin c th l cc tnh hung qun tr, cn gi l in cu qun tr(case studies).

Qun tr hc nh th cuc i khng th da vo cc nguyn tc n gin. Mt ngithch xe gn my khng nht thit phi thch xe Honda Dream II. Cc yu t nh tuitc, gii tnh, tnh trng gia nh, mc thu nhp, tm l, v tm quan trng ca tnh nngk thut xe l nhng ngu nhin lm nh hng n s thch.

Phng php tnh hung ngu nhin mun kt hp vo thc t bng mt cch hi nhpnhng nguyn tc qun tr vo trong khun kh hon cnh. N c xy dng trn lun nu c X th tt c Y nhng ph thuc vo iu kin Z, nh vy iu kin Z lnhng bin s ngu nhin. Nhng c gng gn y ca phng php tnh hung ngunhin ny l tm cch cch ly bin s Z, thay bng nhng yu t quyt nh khc cahon cnh. Phng php tnh hung ngu nhin c cho l hp l theo trc gic, vcc t chc khc bit nhau v kch thc, mc tiu, nhim v, nn kh c th c nhngnguyn l chung p dng mt cch khi qut.

4.3. Trng phi qun tr Nht Bn

- L thuyt Z (William Ouchi):

L thuyt Z c mt gio s ngi M gc Nht Bn tn l William Ouchi xy dngtrn c s p dng cch qun l ca Nht Bn trong cc cng ty M. L thuyt ra inm 1978, ch trng n quan h x hi v yu t con ngi trong t chc. L thuyt Zc cc c im sau: cng vic di hn, quyt nh thun hp, trch nhim c nhn, xtthng thng chm, kim sot kn o bng cc bin php cng khai, quan tm n tpth v c gia nh nhn vin...

38/204

Ngoi ra, k thut qun tr ca Nht Bn cn ch trng ti Kaizen (ci tin) ca MasaakiImai.

Kaizen ch trng n qu trnh ci tin lin tc, tp trung vo 3 yu t nhn s: giiqun l, tp th v c nhn. c im ca Kaizen trong qun l bao hm khi nim snxut va ng lc (JIT: Just-in-time) v cng ty lun ghi nhn cc kin ng gp cacng nhn, khuyn khch cng nhn khm ph v bo co mi vn pht sinh trongqu trnh lm vic gii qun l kp thi gii quyt.

Tm li: C thuyt Z v Kaizen chnh l cha kha ca s thnh cng v qun l caNht Bn ngy nay.

S pht trin ca cc l thuyt qun tr

TM LC

Trong sut qu trnh pht trin ca qun tr hc, c nhiu trng phi khc nhau hnhthnh v pht trin trong tng giai on khc nhau. Cc l thuyt qun tr ra i uhng ti vic gii quyt cc vn do thc tin qun tr t ra, l thuyt ra i saukhng ph nh hon ton l thuyt ra i trc m k tha v b sung cho y hn.

Trong cc tc gi thuc nhm l thuyt c in, Weber cao cc nguyn tc, chnhsch, tnh hp l ca t chc nhm hng n vic xy dng c cu t chc hp l, hiuqu. Trong khi , Taylor v cc cng s ca ng tp trung s ch vo nng sut vhiu qu ca t chc khi cp n kha cnh hp l trong hnh ng ca con ngi v

39/204

cho rng mi cng vic u c mt cch thc hp l nht hon thnh chng. HenryFayol li cao tnh ph bin ca cc chc nng qun tr ch yu v phng php pdng chng trong t chc. ng thi, ng cng cao s phn cng lao ng, thit lpc cu t chc, qui ch hot ng r rng.

Trng phi tm l x hi ch trng n vn con ngi trong t chc trn phngdin con ngi tm l x hi, cao bn cht tt p ca con ngi v i hi cc nhqun tr phi c chnh sch ng n i vi con ngi.

Cc l thuyt h thng, qun tr theo tnh hung ln lt ra i sau th chin th hai, tipcn khoa hc qun tr da trn quan nim t chc l mt thnh t trong tng th x hiv trong t chc c mi lin h hu c gia cc h thng cp di v cp trn ca n.Bi vy, cc nh qun tr phi truyn thng trc tip mi hiu qu. Trng phi qun trtheo tnh hung cao tnh hp l, linh hot trong vic vn dng cc l thuyt qun tr.

Cc l thuyt qun tr hin i l s k tha cc t tng qun tr truyn thng nhmp ng nhng thay i nhanh chng ca mi trng kinh doanh v mc cnh tranhngy cng gay gt trn thng trng.

Cc l thuyt qun tr tuy xut hin tun t theo thi gian nhng chng khng thay thnhau m b sung cho nhau. S qun tr c hiu qu ch t c trn c s ca s vndng sng to cc l thuyt qun tr vo nhng tnh hung c th trong mi t chc.

CU HI N TP

1. Theo bn, l thuyt qun tr khoa hc ng v cha ng nhng im no?

2. Cc l thuyt c in v tm l x hi v qun tr ch trng khc nhau nh thno v cc bin php tng nng sut lao ng?

3. T tng qun tr hin i ch trng nh th no?

4. Bn bit g v l thuyt Z v k thut qun l ca Nht bn?

5. Theo bn, l thuyt nh lng c nhng ng gp g trong qun tr?

40/204

Mi trng qun trSau khi kt thc chng ny ngi hc c th:

1. Bit c mi trng qun tr v phn bit c mi trng v m v vi m nhhng n t chc.

2. Hiu c nhng yu t mi trng v m v vi m nh hng nh th no n cct chc.

3. Nm bt c cc gii php qun tr nhm hn ch nhng bt trc ca cc yu t mitrng.

Tt c cc nh qun tr d cho h hot ng trong bt k lnh vc no u phi xt ncc yu t mi trng xung quanh h. Trong khi h c th thay i cht t hoc khngth thay i cc yu t ny, th h khng c s la chn no khc m phi phn ng,thch nghi vi chng. H phi xc nh, c lng v phn ng li i vi cc yu tbn ngoi t chc c th nh hng n s hot ng ca n.

c th xem xt yu t mi trng i vi mt doanh nghip, ngi ta phi nm vngthc trng ca mi trng v m t c th ra nhng chin lc kinh doanh thchhp, gip tn dng mt cch hiu qu mi ngun ti nguyn a doanh nghip nnhng thnh cng v li nhun cao nht. Ngoi ra, cng cn quan tm n nhng tcng ca yu t vi m nhm gp hon thin kh nng thch nghi vi mi trng kinhdoanh, gip cc doanh nghip c nhng d kin quan trng: lm c s cho vic thchin cc chc nng qun tr ca mnh.

Khi nim mi trng

Khi nim

Danh t mi trng (environment) ch cc nh ch hay lc lng bn ngoi nhngli c nh hng n thnh qu hot ng ca mt t chc.

Theo quan im vn nng (Omnipotent view - Nh qun tr l tt c) th cc nh qun trchu trch nhim trc tip v s thnh cng hay tht bi ca t chc. l quan nimNh qun tr gii c th bin rm thnh vng. Nh qun tr ti th lm ngc li.

Trong kinh doanh theo quan im ny cng vy: Nh qun tr chu trch nhim honton.

41/204

Ngc li, theo Robbins v cng l quan im biu tng (Symbolic view - Nh quntr ch l biu tng) th nh qun tr ch c mt nh hng gii hn n kt qu hotng ca t chc v c nhiu yu t bn ngoi nh hng n kt qu ca t chc,ca cp qun tr. Robbins a ra hai dn chng sau y:

Vo thp nin 1990 Hi ng qun tr ca Cng ty Internationnal Harvester sa thiTng Gim c l Archie Mc Cardell do cng ty ny thua l hng chc triu laM trong vng mt thng. Nhng theo ng - th nguyn nhn chnh l do nng dn bthit thi v gi nng sn gim khng sc mua my mc nng nghip v xe vnti hng nng ca cng ty International Harvester sn xut. D nhin l ng Mc Cardell khng to ra tnh hnh kh khn cho nng dn, v vic sa thi ng ta cng khng cth gia tng c nhu cu my mc v xe ti phc v nng nghip c. ng ta ct sai ch v khng ng lc (in the wrong place at the wrong time) v ng ta mtvic ch v l do thi.

Cn trng hp ca Cng ty Rolls Royce li khc, cng ty ny lm n pht t vothp nin 1980 bi v trong thi k ton th gii u thnh vng v khch hng tintng rng nu bn c, hy chng din i xe Rolls Royce. Loi xe ny lc c mtng ch, ng lc. Nhng vo u thp nin 1990, s suy thoi ko di, thu xa x giatng v quan nim x hi thay i khng chp nhn kiu tiu th , tt c nh vodoanh s ca Rolls Royce. Doanh s gim st khng phi do li ca nh qun tr, m lc rt t ngi c kh nng mua c loi xe hi ny. V trong s nhng ngi c kh nng mua, th n khng cn l mt thi thng na. Vy nh qun tr ch l biutng thi. l quan im ca nhiu hc gi v qun tr ngy nay.

Phn loi

Ty theo cc gc tip cn khc nhau, ngi ta c th phn mi trng qun tr rathnh nhiu loi. Mi trng qun tr l s vn ng tng hp, tng tc ln nhau giacc yu t v lc lng bn ngoi h thng qun tr nhng li c nh hng trc tip,hoc gin tip n hot ng qun tr ca mt t chc. Cc yu t c hnh thnhtheo ba nhm di y:

Nhm yu t mi trng v m: nhm ny c tc ng trn bnh din rng v ludi. i vi mt doanh nghip. Chng hn, chng tc ng n c ngnh sn xut kinhdoanh, v do cng c tc ng n doanh nghip v chin lc qun tr kinh doanhca doanh nghip. Nhm ny bao gm:

- Cc yu t kinh t v m.

- Cc yu t x hi.

- Cc yu t vn ha.

42/204

- Cc yu t v nhn khu, dn s.

- Cc yu t thuc v h thng chnh tr, v s lnh o v qun l ca Nh nc.

- Cc yu t cng ngh v tin b khoa hc k thut.

- Cc yu t quc t.

- Cc yu t thin nhin.

Nhm yu t vi m bn ngoi t chc: Nhm ny tc ng trn bnh din hp v trctip n hot ng qun tr ca n. i vi mt doanh nghip, chng hn, chng baogm:

- Nhm cnh tranh trc din.

- Nhm cc nh cung ng.

- Nhm cc khch hng.

- Nhm nhng ngi mi gii trung gian

Nhm cc i th tim n.

- Nhm cc gii chc a phng v cng chng.

Nhm yu t mi trng ni b: l cc yu t mi trng vi m nhng li nmtrong t chc, chng c nh hng trc tip, thng xuyn v rt quan trng ti cc hotng qun tr ca chnh ngay t chc . Cc yu t ny s gip cho mt t chc xcnh r u nhc im ca mnh, a ra cc bin php nhm gim bt nhc im vpht huy u im t c mt cch ti a. Nhm ny bao gm:

- Cc yu t thuc v ti chn;.

- Cc yu t thuc v nhn s;

- Cc yu t thuc v c s vt cht;

- Cc yu t thuc v vn ha t chc.

Cc nhm ni trn lun tc ng qua li ln nhau, to ra mi trng qun tr ca mt tchc. Qun tr gia phi nhn thc y , chnh xc cc yu t mi trng son thochin lc v sch lc qun tr cho ng n, gip t chc tn ti v pht trin.

43/204

Cc yu t mi trng qun tr

nh hng ca mi trng i vi t chc

Phn tch nh hng ca mi trng qun tr l mt vn ht sc rng ln v phc tp, y chng ti ch cp v phn tch nh hng ch yu ca mt s yu t n cchot ng qun tr ca cc t chc, doanh nghip.

Nhng yu t mi trng v m

Yu t mi trng kinh t v m

Mi trng kinh t v m bao gm cc yu t nm bn ngoi doanh nghip, chng khngch nh hng v c nh hng trc tip n cc hot ng qun tr ca doanh nghip,m cn nh hng c ti mi trng vi m bn ngoi v mi trng ni b bn trongdoanh nghip. Cc yu t ny cng l nhng nguyn nhn chnh to ra c hi cng nhnguy c cho cc hot ng ca n. Nghin cu k lng cc yu t mi trng kinh tv m c vai tr kh quan trng i vi cc hot ng qun tr cu mt doanh nghip.Nhn chung chng bao gm t cc yu t sau:

(1) Tng sn phm quc ni (GDP)

GDP tc ng n nhu cu ca gia nh, doanh nghip v Nh nc. Mt quc gia cGDP tng ln s ko theo s tng ln v nhu cu, v s lng sn phm hng ha, dchv, tng ln v chng loi, cht lng, th hiu ... dn n tng ln quy m th trng.iu ny n lt n li i hi cc doanh nghip phi p ng trong tng thi k, ngha

44/204

l n tc ng n tt c cc mt hot ng qun tr nh hoch nh, lnh o, t chc,kim sot v ra cc quyt nh khng ch v chin lc v chnh sch kinh doanh, m cv cc hot ng c th nh cn phi sn xut hng ha, dch v g, cho ai, bao nhiu vvo lc no.

nc ta t nm 1990 n nay do s tng ln ca GDP tc ng mnh m n ccu tiu dng v m ra nhiu c hi cho cc nh qun tr. Nhiu doanh nghip thnhcng nh a ra cc hng ha dch v ph hp nhu cu, thm m, th hiu ang gia tngca ngi tiu dng. Tuy nhin mt s doanh nghip khng nhanh nhy thch ng vis thay i ny dn ti thua l, ph sn. Nguy c v ri ro cho mt s doanh nghipkhng ch bt ngun t s thay i qu nhanh v mnh m m cn c t s khng nngng v linh hot ca cc nh qun tr trong vic khng bit cch p ng nhu cu tng ln v thay i nhanh chng v cc loi sn phm hng ha dch v trong thi kny.

(2) Yu t lm pht

Yu t lm pht tin t cng nh hng rt ln n vic hoch nh chin lc v schlc kinh doanh. Nu lm pht gia tng s lm tng gi c yu t u vo kt qu dn tis l tng gi thnh v tng gi bn. Nhng tng gi bn li kh cnh tranh. Mt khc,khi c yu t lm pht tng cao, th thu nhp thc t ca ngi dn li gim ng k viu ny li dn ti lm gim sc mua v nhu cu thc t ca ngi tiu dng. Ni cchkhc khi c yu t lm pht tng cao th thng kh bn c hng ha dn ti thiuht ti chnh cho sn xut kinh doanh, vic t chc thc hin chin lc kinh doanh khthc thi c. V vy vic d on chnh xc yu t lm pht l rt quan trng trongiu kin nc ta hin nay.

(3) T gi hi oi v li sut cho vay

C hai yu t ny cng u c tc ng n gi thnh sn phm - dch v ca doanhnghip. Thng th doanh nghip no cng c mi quan h trn thng trng quc t,nu khng l u t vi nc ngoi th cng phi mua nguyn vt liu, hng ha hocmy mc t nc ngoi. T gi hi oi chim v tr trung tm trong nhng tc ng lncc hot ng ny v nht l n nh hng trc tip n gi thnh v gi bn sn phmca doanh nghip. V th, vic d bo t gi hi oi l rt quan trng trong vic hochnh v t chc thc hin cc hot ng qun tr kinh doanh ni chung v cc chin lccng sch lc qun tr kinh doanh ni ring.

Yu t li sut cho vay ca ngn hng cng c nh hng ng k n cc hot ngqun tr mi doanh nghip. Trn thc t cc doanh nghip thng i vay thm vn ngn hng m rng sn xut hoc s dng trong vic mua bn, do li sut cho vaycao hay thp s nh hng trc tip n cc yu t u vo, u ra mi doanh nghip.iu ny cng c ngha l nh hng ca li sut cho vay n gi thnh, gi bn v tc

45/204

ng n sc mua thc t v hng ha cng dch v ca doanh nghip, c tc ng rtln n vic hoch nh v thc thi cc chin lc v chnh sch qun tr kinh doanh.Chnh v vy m khi vch ra mt chin lc qun tr kinh doanh, c bit l chin lcqun tr ti chnh, doanh nghip thng lu n yu t ny.

(4) Tin lng v thu nhp

Chi ph v tin lng l mt khon chi ph rt ln hu ht mi doanh nghip, n nhhng n chi ph sn xut, chi ph kinh doanh ca cc n v ny. Chi ph tin lngcng cao th gi thnh s cng tng, dn n nhng bt li cho doanh nghip trong vn cnh tranh. Mc lng qu thp li khng khuyn khch ngi lao ng nhit tnhlm vic. Mt chnh sch v tin lng ng n c nh hng rt ln n thi , ngc, tinh thn lm vic ca ngi lao ng. Cc hot ng v qun tr trong mi t chcch thc s c hiu lc v hiu qu khi quyn li vt cht ca nhng ngi tham gia voqu trnh ny c bo m. iu ny cng gii thch v sao ng v Nh nc ta rtchm lo gii quyt vn chnh sch lng bng nhm va bo m mc sng s cngbng v m bo khuyn khch cc hot ng sn xut kinh doanh pht trin.

So vi mc lng ca ngi lao ng cc nc pht trin th mc lng nc tav cc nc cha pht trin khc l kh thp. Cc nh u t nc ngoi thng ut cc nc mi pht trin, trong c nc ta, do gi nhn cng cc nc ny r,lm gim chi ph sn xut, dn n gi thnh gim, nng cao kh nng tng li nhunca h. Cc hot ng v u t n lt n li to ra mt mi trng kinh doanh cngnh qun tr kinh doanh thun li v m ra nhiu c hi cho cc doanh nghip trong vngoi nc.

Yu t mi trng vn ha - x hi

(a) Dn s

sn xut hay kinh doanh, cc nh qun tr cn phi s dng n ngun nhn lc, bn c hng h cn n khch hng. hoch nh chin lc pht trin ca micng ty, ngi ta phi xut pht t c hai yu t nh hng ny. Ni mt cch khc, dns v mc gia tng dn s mi th trng, mi quc gia lun lun l lc lng cnh hng rt ln n tt c mi hot ng v qun tr sn xut v qun tr kinh doanh mi doanh nghip.

Thng thng cc nh qun tr phi phn tch c cu dn s trn c s gii tnh, tui tc phn khc v xc nh th trng mc tiu, phi xc nh c nhu cu thc t v snphm hng ho ca mnh v da vo quyt nh k hoch sn xut v tiu th snphm ca doanh nghip.

S dch chuyn dn s t vng ny sang vng khc; t a phng ny sang a phngkhc cng l nhng yu t tc ng n cc hot ng hoch nh v cc chin lc

46/204

v chnh sch qun l ngun nhn lc, chin lc th trng v cc chin lc sn xutkinh doanh h tr khc trong vng khng gian kinh doanh hin c. Chng hn s dichuyn dn c t nng thn ra thnh th nhanh lm bng n cc nhu cu nh , mrng ng x, cc hng ha tiu dng v.v... Chnh nhng iu ny n lt n li buccc nh hoch nh chin lc v chnh sch kinh doanh phi c nhng ch trng vchnh sch kinh doanh cho ph hp.

(2) Vn ha

Vn ha l mt phm tr phc tp vi nhiu nh ngha khc nhau. y, chng ta xemvn ha nh mt hin tng tn ti khch quan trong x hi loi ngi. Mi con ngi,mi nh qun tr, mi t chc u thuc v mt nn vn ha c th. Di nh hngca mi nn vn ho, nhn cch, o c, nim tin, thi , h thng cc gi tr.v.v. mi ngi c hnh thnh v pht trin. Nh vy vn ha qun tr ni chung v phongcch cng phng php qun tr mi doanh nghip ni ring s b nh hng trctip bi nhng nn vn ha m nhng nh qun tr ca h thuc v cc nn vn ha .Qua nghin cu, ngi ta cng thy rng, vn ha l mt trong nhng yu t ch yutc ng, chi phi hnh vi ng x ca ngi tiu dng, chi phi hnh vi mua hng cakhch hng. Thm vo , tnh cm gia nh, s hiu bit x hi, trnh hc vn ... vnl iu xut pht khi mua sm hng ha - dch v, ngha l chi phi vic son tho chinlc v sch lc kinh doanh mi doanh nghip c th.

Trong mi nn vn ha li c cc nhnh vn ha.V d trong nn vn ha ca ngiVit Nam chng ta thy c nhnh vn ha ca ngi dn tc thiu s, nhnh vn haca ngi min Nam, nhnh vn ha ca ngi min Trung v nhnh vn ha ca ngimin Bc.v.v. S hin din ca cc nhnh vn ha cng c nhng nh hng kh susc ti cc hot ng v qun tr trn c ba phng din nh qun tr, i tng qun trv mi trng qun tr.

Th d Vit Nam c 7 vng (nhnh ) vn ha v 25 tiu vng. Mi vng c mt tp qunring, cm nhn ci p khc nhau, dn n th hiu tiu dng khc nhau. y l mtvn cn lu i vi cc qun tr gia khi tuyn v s dng nhn vin cng nh khivic hoch nh v thc hin cc chnh sch kinh doanh trong cc vng v tiu vng vnha .

(3) Ngh nghp

Chuyn mn ha v hp tc ha lao ng x hi l mt qui lut tt yu trong qu trnhpht trin ca mi nc, mi khu vc v trn ton th gii. ni no nn kinh t x hipht trin mnh m th trnh chuyn mn ha lao ng v hp tc ha lao ng cngcao v ngc li.iu ny cng c ngha l x hi ngy cng pht trin th tnh chuynmn ha v a dng ha v ngh nghip ngy cng mnh. Ngh nghip khc nhau sdn n nhng i hi v phng tin v cng c lao ng chuyn bit khc nhau Ngoi

47/204

ra do ngnh ngh khc nhau m nhng nhu cu tiu dng v n i li vui chi giitr.v.v. cng khc nhau. p ng cc nhu cu khc nhau v ngh nghip trong x hi,cc nh qun tr mi doanh nghip phi tnh n ton b nhng nh hng ca cc yut va nu n vic hoch nh v thc hin cc chin lc v sch lc kinh doanh camnh.

(4) Tm l dn tc

Tnh cm qu hng, tnh yu t nc, lng t ho dn tc, ch ngoan cng, tnhhiu hc, lng nhn ngha v tha... lun lun l nhng yu t tinh thn thuc v tm ldn tc. Chng c nh hng rt ln khng ch n cch suy ngh v hnh ng ca minh qun tr cng nh ca mi con ngi b qun tr, m n cn c nh hng su scn phong cch tiu dng, nh hng n s hnh thnh cc khc th trng khc nhauv chnh nhng iu ny buc cc nh qun tr phi cn nhc, tnh ton trong cc quytnh qun tr kinh doanh ca mnh.

Th d nc ta c 54 dn tc, qui m dn s mi dn tc khc nhau, quan im tiudng ca mi dn tc cng khc nhau v nhu cu tiu dng cng c nhng im khcnhau. Tt c nhng yu t ny i hi cc doanh nghip phi son tho cc chin lcsn xut kinh doanh khc nhau cho ph hp vi tm l, th hiu ca cc dn tc anh em.

(5) Phong cch v li sng

X hi l bc tranh mun mu do cc c th vi cc phong cch v li sng khc nhauto nn. Du khng c hai ngi cng ging nhau tuyt i v mt phong cch hay lisng, nhng nhn chung, bt c u, bt c thi im no cng tn ti nhng phongcch v li sng tiu biu cho ni hay thi im . Mi phong cch v li sng lic nhng c trng ring ca mnh v cch mi c th suy ngh, hnh ng v th hinra th gii bn ngoi. Chnh iu ny n lt n li chi phi rt mnh n vic hnhthnh nhng nhu cu v chng loi, cht lng, s lng, hnh dng, mu m... ca hngha, dch v c trng cho cc phong cch v li sng . Nh vy mun kinh doanh chiu qu, cc nh qun tr khng th khng iu chnh cc hot ng ca mnh phongcch v li sng ca x hi ng thi v x hi tng lai sp n.

Th d phong cch sng ca ph n phng Ty khc ph n Vit Nam dn n stiu dng hng ha dch v khc nhau v iu ny li buc cc nh qun tr phi hochnh v thc hin cc chin lc v hng ha v dch v khc nhau cho hai loi itng .

(6) Hn nhn v gia nh

Hn nhn v gia nh trong cuc sng ca mi con ngi c mt v tr v vai tr ht scquan trng. Hn nhn v gia nh l qui lut tt yu v mun thu ca x hi loi ngi.

48/204

Mi gia nh l mt t bo ca x hi v chnh iu ny ni ln s gn b cht ch giacc hot ng qun tr v cc nh qun tr vi hn nhn v gia nh ca mnh. Khngth c mt nh qun tr no yn tm lm vic, nu gia nh nh mnh c vn bt n.Khng c ngi nhn vin no ton tm ton lm vic c hiu qu nu cuc sngtrong gia nh ca h khng c bo m v.v... Tt c nhng iu ny ni ln rng,hn nhn v gia nh c nh hng trc tip n nng sut, cht lng v hiu qu cami ngi, t gim c cho n mt ngi cng nhn lao ng bnh thng trong midoanh nghip.

Hn nhn v gia nh khng ch nh hng trc tip n hot ng ca cc nh qun tr mi doanh nghip m n cng cn c nhng nh hng rt su sc ti vic hnh thnhnhiu loi nhu cu trong x hi nh: nh , ti vi, my git, ging t, bn gh v.v... vcc mt hng khc c lin quan n cc h gia nh. Cc nh qun tr khi vch ra v tchc thc hin cc chin lc v sch lc kinh doanh cng khng c php b quatc ng ca nhng yu t ny trong cc hot ng ca mnh.

Th d t l hn nhn gia tng s c nh hng n nhu cu v nh . Qui m ca cc hgia nh c nh hng n nhu cu v kch c ca cc loi tivi, dung tch ca cc loi tlnh v.v...

(7) Tn gio

Tn gio ra i t rt sm trong lch s pht trin ca loi ngi. Ngy nay c rt nhiuloi tn gio trn th gii, tuy nhin ch tnh s lng cc tn ca ba loi tn gio chyu l: o Thin cha, o Pht v o Hi th chng ta thy mt con s rt khngl. Mi tn gio u c nhng quan nim, nim tin v thi ring v cuc sng, vcch c x gia cc tn vi nhau v vi mi ngi. Tn gio c nh hng rt lnti o c, t cch, vn ha v li sng ca khng ch chnh bn thn ca cc nh quntr m c ti nhng cn b cng nhn vin di quyn qun l ca h. Cc hot nglnh o v iu hnh ca cc nh qun tr khng th khng tnh ti nh hng ca yut tn gio trong nhn thc, ng x, chp hnh v thc thi cc quyt nh ca nhngngi di quyn. Khng ch c vy chng ta cn thy rng, tm l ca ngi tiu dngcng khng nm ngoi nhng nh hng rt su sc ca tn gio. Ngy rm ngi dntheo o Pht n chay, trnh vic st sinh v mua nhiu loi th cng, ngi dn theoo Hi king n v s dng nhng th hng ha t ln v tht ln, ngi dn theo oThin cha mua sm rt nhiu loi hng ha t chc ngy l Ging sinh v.v... Ttc nhng iu ny nh hng rt ln n vic hoch nh v thc hin cc ch trngchnh sch kinh doanh ca cc nh qun tr. Nhng ai nhanh nhy, hiu bit su sc vtn gio th u c th tm ra nhng c hi trong cc hot ng qun tr kinh doanh camnh.

Cc yu t chnh tr, php lut, lnh o v qun l ca Nh nc

49/204

Thp k 80-90 c nhiu s bin ng c v chnh tr ln kinh t trn th gii. Mt quilut c thy rt r trong thi k ny l: s nh hng ng n v s n nh vchnh tr l nhng iu kin cn thit khch quan pht trin ton b nn kinh t minc v mi doanh nghip. Chng ta tng thy cc ch trng ng n ca ngv Nh nc v khon 10, v pht trin kinh t th trng c nh hng XHCN, v phttrin kinh t t bn, t nhn v.v... l nhng n by to cho s pht trin rt mnhm ca cc doanh nghip ngy nay. Ni mt cch khc, cc ch trng chnh sch cang v Nh nc trong tng thi k trn cc lnh vc chnh tr, kinh t v x hi cnhng nh hng gin tip hoc trc tip rt ln n ton b tin trnh kinh doanh vqun tr kinh doanh mi doanh nghip.

i vi cc hot ng v qun tr kinh doanh cc doanh nghip, Chnh ph ng vaitr kh quan trng: va c th thc y va c th hn ch vic kinh doanh. Chnh phc th thc y bng cch khuyn khch vic m rng v pht trin hot ng kinh doanhca doanh nghip thng qua vic tr cp cho cc ngnh cng nghip c la chn, utin v thu trong nhng hon cnh nht nh, bo v mt vi ngnh kinh doanh thngqua nhng biu thu sut c bit, hay bng cch tr gip vic nghin cu v trin khai.

Nh nc cng c th hn ch v iu chnh vic kinh doanh thng qua cc b lut, nghnh, thng t v cc quyt nh nh b Lut Lao ng, Lut Thng Mi, Lut DoanhNghip, Lut u t, Lut Thu xut nhp khu, Lut Bo V Mi Trng v.v... Ccchnh sch v lng bng, ti chnh, tin t (chnh sch qun l tin mt, ch thu chiv s dng ngn sch, cn cn thanh ton, ngun cung cp tin, vic kim sot v khnng tn dng thng qua chnh sch ti chnh) u c nhng nh hng rt ln n cchot ng v kinh doanh ni chung v qun tr kinh doanh ni ring tt c mi doanhnghip.

Trong nhng nh hng t chnh sch ca nh nc, th cc chnh sch v thu c nhhng trc tip nhiu nht n vic cn i thu chi, li l v chnh sch kinh doanh mi doanh nghip. Mi hot ng v qun tr ni chung v qun tr ti chnh ni ring mi doanh nghip u b chi phi khng trc tip th gin tip t cc chnh sch v thuca nh nc. Th d nh nu cc khon thu v li nhun kinh doanh qu cao, th skhuyn khch i vo kinh doanh hoc tip tc kinh doanh s c xu th gim xung, vnhng nh u t s tm kim ch khc h u t. Nu cc khon thu c nh vovic bn hng, th gi c s tng ln v dn chng s c xu hng mua t i, iu nycng c nh hng n hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip. Nh vy cngvic qun tr kinh doanh cc doanh nghip cn phi chp hnh y cc ch trngchnh sch ca ng v Nh nc v nghim chnh tun th nhng quy nh hin hnhca php lut l mt i hi mang tnh tt yu khch quan.

Yu t tin b khoa hc - k thut v cng ngh

50/204

Kinh doanh l tm cch tha mn nhu cu ca th trng, nhng nhu cu ca th trngli thay i lin tc cho nn cc nh doanh nghip phi thng xuyn p dng tin bkhoa hc - k thut v cng ngh mi p ng c tt hn nhu cu ca khch hng.Ngy nay khng c mt doanh nghip sn xut no mun tn ti v pht trin li khngda vo vic p dng nhng thnh tu tin b ca khoa hc - k thut v cng ngh.Khoa hc k thut v cng ngh cng tinh vi th cng cho php cc nh doanh nghipsn xut c nhiu loi hng ha ph hp hn vi nhng nhu cu ca con ngi hini. Cng ngh thng xuyn bin i, cng ngh tin tin lin tc ra i, chng to racc c hi cng nh nguy c rt ln cho cc doanh nghip. Nhn chung nhng tin bca khoa hc - k thut v cng ngh th hin tp trung nhng phng din sau:

- Lng pht minh sng ch v ci tin khoa hc k thut tng ln nhanh chng

- Bng n v cuc cch mng v thng tin v truyn thng;

- Rt ngn thi gian ng dng ca cc pht minh sng ch;

- Xut hin nhiu loi my mc v nguyn liu vt liu mi vi nhng tnh nng v cngdng hon ton cha tng c trc y;

- Xut hin nhiu loi my mc v cng ngh mi c nng sut cht lng cng nhtnh nng v cng dng hiu qu hn;

- Chu k i mi cng ngh ngy cng ngn hn, tc chuyn giao cng ngh ngycng nhanh v nnh hn;

- Vng i sn phm ca doanh nghip ngy cng ngn hn;

- Trnh t ng ha, vi tnh ha, ha hc ha v sinh hc ha trong tt c cc khusn xut, phn phi lu thng v qun l ngy cng cao hn;

- Cc loi hng ha mi thng minh ngy cng xut hin nhiu hn;

- Cc phng tin truyn thng v vn ti ngy cng hin i v r tin hn dn tikhng gian sn xut v kinh doanh ngy cng rng ln hn.

nh hng ca tin b khoa hc k thut v cng ngh l v cng phong ph v adng, chng ta c th k ra rt nhiu nh hng ca tin b khoa hc k thut v cngngh na, nhng iu quan trng cn phi nhn thc c l cc nh qun tr thuc mit chc ni chung v trong tng doanh nghip ni ring u cn phi tnh ti nh hngca cc yu t ny trong cc mt hot ng ca mnh. S l mt sai lm ln, nu trongkinh doanh m cc nh qun tr khng hoch nh c mt chin lc ng n v kthut v cng ngh trong tng thi k sn xut ra cc loi sn phm tng ng vith trng. Thc t ang chng t rng, nh doanh nghip no nm bt nhanh nhy v

51/204

p dng kp thi nhng thnh tu tin b nh v bo ca khoa hc k thut th ngi s thnh cng.

Yu t thin nhin

Thin nhin l th gii xung quanh cuc sng ca chng ta, l kh hu, thy vn,a hnh, rng ni, sng ngi, h ng thc vt, ti nguyn khong sn thin nhinv.v...Di con mt ca cc nh qun tr l nhng lc lng v cc yu t c s nhhng rt su sc ti cuc sng ca mi con ngi trn tri t ny. Chng hn np sng,sinh hot v nhu cu v hng ha ca ngi dn vng n i chu nhng nh hngsu sc t iu kin kh hu lnh gi ca h v n lt mnh cc nh qun tr phi bitnhng c th v nhng th hng ha dnh cho ngi dn x lnh hoch nh chnhsch kinh doanh cho ph hp. nc ta hng nm c t 10 -13 cn bo nhit i trnqua v ai cng bit rng bo, lt thng c nh hng rt ln n cuc sng sinh hotv lm n ca tt c mi ngi. Cha ng ta thng coi l lt l gic thy bi sc tn phgh gm ca n. Chnh v vy cc nh qun tr khng th khng tnh ti nh hng cabo, l, lt trong cc hot ng kinh doanh ca mnh.

Thin nhin khng phi l lc lng ch gy ra tai ha cho con ngi, thin nhin l cini ca cuc sng. i vi nhiu ngnh cng nghip th ti nguyn thin nhin nh ccloi khong sn, nc ngm, lm sn, hi sn v.v... l ngun nguyn liu cn thit chocng vic sn xut , kinh doanh ca n.

Bo v, pht trin v khai thc hp l cc ngun ti nguyn thin nhin ang l mt yucu cp bch, bc xc tt yu khch quan trong hot ng ca tt c mi nh qun tr.p lc bo v mi trng sch v xanh, phong tro chng lng ph trong vic s dngti nguyn thin nhin s l nhng yu t cng ngy cng tr nn quan trng v c nhhng ngy cng ln hn n nhng quyt nh ca h thng qun tr trong mi t chc.

Tm li: Cc yu t mi trng v m gm nhm cc yu t mi trng kinh t, nhmcc yu t mi trng x hi, nhm cc yu t mi trng chnh ph, yu t cng nghv yu t t nhin; cc nhm yu t ny c quan h vi nhau gy nh hng mnh mn hot ng sn xut kinh doanh.

V vy khi ni n qu trnh qun tr sn xut kinh doanh, qun tr gia phi d bo chnhxc cc yu t mi trng v m, c th ra mt chin lc ph hp gip doanhnghip tn ti v pht trin.

Nhng yu t mi trng vi m

Cc yu t mi trng vi m bn ngoi t chc

(1) i th cnh tranh

52/204

Trong nhm i th cnh tranh c th k n ba nhm: (1) i th cnh tranh trc tip,(2) i th cnh tranh tim n, v (3) Sn phm thay th.

i th cnh tranh trc tip

Mi t chc, ngay c cc cng ty c quyn u c rt nhiu i th cnh tranh. Chnghn CocaCola phi cnh tranh vi Pepsi v mt s cng ty nc gii kht khc. Khngmt nh qun tr no c th coi thng mi trng cnh tranh. Khi h b qua s cnhtranh, h phi tr mt gi rt