1

บทท� 8

จรยธรรมของผท�เก�ยวของกบ GIT

จดประสงค

1. เพ�อเขาใจถงหลกจรยธรรมของผเก�ยวของกบงานดานคอมพวเตอร

2. เพ�อใหเขาถงกรอบและแนวทางปฏบตท�ถกตองสาหรบผทางานดานคอมพวเตอร

3. เพ�อสามารถแยกแยะจรยธรรมท�ถกตองและท�ผดจรยธรรมได

เน#อหา

1. บทนา

2. ความหมายและจรยธรรมคอมพวเตอร

3. กฎหมายท�เก�ยวของกบคอมพวเตอร

4. วธการท�ใชในการกระทาความผดทางอาชญากรรมคอมพวเตอร

5. จรยธรรมในงานระบบสารสนเทศภมศาสตร (GIS)

6. หลกจรยธรรมดานเทคโนโลยสารสนเทศภมศาสตร (GIS)

7. สรป

2

1.บทนา

ทกวนน>คอมพวเตอรเขามามบทบาทตอการดารงชวตประจาวนของมนษยมากข>น เพราะวา

คอมพวเตอรมความสามารถในการจดเกบขอมล เรยกคน และประมวลผลสารสนเทศ อกท>งยงเปนเคร�องมอ

การส�อสารท�รวดเรว ใหการดาเนนกจกรรมตางๆ ของมนษยท>งท�บาน ท�ทางาน โรงเรยน และหนวยงาน

ธรกจมประสทธภาพสง คอมพวเตอรมหลากหลายรปแบบ ไมวาจะเปนฮารดแวร ซอรฟแวร การส�อสาร

เครอขายแบบไรสาย และครอขายเคล�อนท� ตลอดจนเทคโนโลยดานหนยนตไดพฒนากาวหนาไปอยาง

รวดเรว กเพ�ออานวยความสะดวก และลดข>นตอนการทางาน ของมนษยลง

แมวาเทคโนโลยคอมพวเตอรจะมประโยชนมากเพยงไรกตาม เม�อพจารณาอกดานหน�งแลว

คอมพวเตอรกอาจจะเปนภยไดเชนกน หากผใชไมระมดระวงหรอนาไปใชในทางท�ไมถกตอง ดงน>นการใช

งานคอมพวเตอรรวมกนในสงคม ในแตละประเทศจงไดมการกาหนดระเบยบ กฎเกณฑ รวมถงกฎหมายท�

ใชเปนแนวทางในการปฏบตเพ�อใหเกดคณธรรมและจรยธรรมในการใชเทคโนโลยสารสนเทศเพ�อปองกน

ปญหาตางๆท�จะเกดข>นไมวาจะเปนการละเมดลขสทธI การโจรกรรมขอมล การเจาะระบบ ท>งท�เปน แฮก

เกอร (Hacker) และการทาลายระบบหรอแครกเกอร (Cracker) รวมไปถงอาชญากรรมคอมพวเตอร เปนตน

ลวนเปนเร�องท�สาคญและจาเปนท�ผใชงานตองเรยนรและศกษากฎระเบยบการใชงานรวมกนในเครอขาย

สงคมโลกท�ตอเช�อมไปดวยระบบดจทลดวยความระมดระวง ปองกน และรเทาทน

2. ความหมายและจรยธรรมคอมพวเตอร1

หมายถง ธรรมท�เปนขอประพฤต ศลธรรมอนด ตามธรรมเนยม ความหมายของ จรยธรรม2

มาจากคา 2 คาคอ จรย + ธรรม จรยะ แปลวา ความประพฤต กรยาท�ควรประพฤต ธรรม แปลวา คณความด คาส�งสอนในศาสนา หลกปฏบตในทางศาสนา ความจรง

ความยตธรรม ความถกตอง กฎเกณฑ เม�อนา จรยะ มาตอกบ ธรรม เปน จรยธรรม ไดความหมายวา 1) กฎเกณฑแหงความประพฤต หรอ

1

http://www.no-poor.com/inttotocomandcomapp/et.htm

2 http://www.thaiall.com/ethics/index.html

3

2) หลกความจรงท�เปนแนวทางแหงความประพฤตปฏบต

จรยธรรมคอมพวเตอร เปนหลกเกณฑท�ประชาชนตกลงรวมกนเพ�อใชเปนแนวทางในการปฏบตรวมกน สาหรบตวอยางของการกระทาท�ยอมรบกนโดยท�วไปวาเปนการกระทาท�ผดจรยธรรม เชน

1) การใชคอมพวเตอรทารายผอ�นใหเกดความเสยหายหรอกอความราคาญ 2) การใชคอมพวเตอรในการขโมยขอมล 3) การเขาถงขอมลหรอคอมพวเตอรของบคคลอ�นโดยไมไดรบอนญาต 4) การละเมดลขสทธI ซอฟตแวร

โดยท�วไปเม�อพจารณาถงจรยธรรมเก�ยวกบการใชเทคโนโลยคอมพวเตอรและสารสนเทศแลว จะกลาวถงใน 4 ประเดน ท�รจกกนในลกษณะตวยอวา PAPA ประกอบดวย

1) ความเปนสวนตว (Information Privacy) 2) ความถกตอง (Information Accuracy) 3) ความเปนเจาของ (Intellectual Property) 4) เขาถงขอมล (Data Accessibility)

2.1 ความเปนสวนตว (Information Privacy)

ความเปนสวนตวของขอมลและสารสนเทศ โดยท�วไปหมายถง สทธท�จะอยตามลาพง และเปนสทธท�เจาของสามารถท�จะควบคมขอมลของตนเองในการเปดเผยใหกบผอ�น สทธน> ใชไดครอบคลมท>งปจเจกบคคล กลมบคคล และองคการตางๆ ปจจบนมประเดนเก�ยวกบความเปนสวนตวท�เปนขอหนาสงเกตดงน>

1) การเขาไปดขอความในจดหมายอเลกทรอนกสและการบนทกขอมลในเคร�องคอมพวเตอร รวมท>งการบนทก-แลกเปล�ยนขอมลท�บคคลเขาไปใชบรการเวบไซตและกลมขาวสาร

2) การใชเทคโนโลยในการตดตามความเคล�อนไหวหรอพฤตกรรมของบคคล เชน บรษทใชคอมพวเตอรในการตรวจจบหรอเฝาดการปฏบตงาน/การใชบรการของพนกงาน ถงแมวาจะเปนการตดตามการทางานเพ�อการพฒนาคณภาพการใชบรการ แตกจกรรมหลายอยางของพนกงานกถกเฝาดดวย พนกงานสญเสยความเปนสวนตว ซ� งการกระทาเชนน> ถอเปนการผดจรยธรรม

3) การใชขอมลของลกคาจากแหลงตางๆ เพ�อผลประโยชนในการขยายตลาด 4) การรวบรวมหมายเลขโทรศพท ท�อยอเมล หมายเลขบตรเครดต และขอมลสวนตวอ�นๆ เพ�อนาไป

สรางฐานขอมลประวตลกคาข>นมาใหม แลวนาไปขายใหกบบรษทอ�น

4

ดงน>น เพ�อเปนการปองกนการละเมดสทธความเปนสวนตวของขอมลและสารสนเทศ จงควรจะตองระวงการใหขอมล โดยเฉพาะการใชอนเตอรเนตท�มการใชโปรโมช�น หรอระบใหมการลงทะเบยนกอนเขาใชบรการ เชน ขอมลบตรเครดต และท�อยอเมล

2.2 ความถกตอง (Information Accuracy)

ในการใชคอมพวเตอรเพ�อการรวบรวม จดเกบ และเรยกใชขอมลน>น คณลกษณะท�สาคญประการหน�ง คอ ความนาเช�อถอไดของขอมล ท>งน> ขอมลจะมความนาเช�อถอมากนอยเพยงใดยอมข>นอยกบความถกตองในการบนทกขอมลดวย ประเดนดานจรยธรรมท�เก�ยวของกบความถกตองของขอมล โดยท�วไปจะพจารณาวาใครจะเปนผรบผดชอบตอความถกตองของขอมลท�จดเกบและเผยแพร เชน ในกรณท�องคการใหลกคาลงทะเบยนดวยตนเอง หรอกรณของขอมลท�เผยแพรผานทางเวบไซต อกประเดนหน�ง คอ จะทราบไดอยางไรวาขอผดพลาดท�เกดข>นน>นไมไดเกดจากความจงใจ และผใดจะเปนผรบผดชอบหากเกดขอผดพลาด ดงน>น ในการจดทาขอมลและสารสนเทศใหมความถกตองและนาเช�อถอน>น ขอมลควรไดรบการตรวจสอบความถกตองกอนท�จะนาเขาฐานขอมล รวมถงการปรบปรงขอมลใหมความทนสมยอยเสมอ นอกจากน>ควรใหสทธแกบคคลในการเขาไปตรวจสอบความถกตองของขอมลของตนเองได เชน ผสอนสามารถดคะแนนของนกศกษาในความรบผดชอบ หรอท�สอนเพ�อตรวจสอบวาคะแนนท�ปอนไมถกแกไขเปล�ยนแปลง 2.3 ความเปนเจาของ (Information Property)

สทธความเปนเจาของ หมายถง กรรมสทธI ในการถอครองทรพยสน ซ� งอาจเปนทรพยสนท�วไปท�จบตองได เชน คอมพวเตอร รถยนต หรออาจเปนทรพยสนทางปญญา (ความคด) ท�จบตองไมได เชน บทเพลง โปรแกรมคอมพวเตอร แตสามารถถายทอดและบนทกลงในส�อตางๆ ได เชน ส�งพมพ เทป ซดรอม เปนตน ในสงคมของเทคโนโลยสารสนเทศ มกจะกลาวถงการละเมดลขสทธI ซอฟตแวร เม�อทานซ>อโปรแกรมคอมพวเตอรท�มการจดลขสทธI น�นหมายความวาทานไดจายคาลขสทธI ในการใชซอฟตแวรน>น สาหรบทานเองหลงจากท�ทานเปดกลองหรอบรรจภณฑแลว หมายถงวาทานไดยอมรบขอตกลงเก�ยวกบลขสทธI ในการใชสนคาน>น ซ� งลขสทธI ในการใชจะแตกตางกนไปในแตละสนคาและบรษท บางโปรแกรมคอมพวเตอรจะอนญาตใหตดต>งไดเพยงคร> งเดยว หรอไมอนญาตใหใชกบคอมพวเตอรเคร�องอ�นๆ ถงแมวาคอมพวเตอรเคร�องน>นๆ ทานเปนเจาของ และไมมผอ�นใชกตาม ในขณะท�บางบรษทอนญาตใหใชโปรแกรมน>นไดหลายๆ เคร�อง ตราบใดท�ทานยงเปนบคคลท�มสทธในโปรแกรมคอมพวเตอรท�ซ>อมา การคดลอกโปรแกรมคอมพวเตอรใหกบเพ�อน เปนการกระทาท�จะตองพจารณาใหรอบคอบกอนวาโปรแกรมท�จะทาการคดลอกน>น เปนโปรแกรมคอมพวเตอรท�ทานมสทธในระดบใด ตวอยางเชน copyright หรอ software license -ทานซ>อลขสทธI มา และมสทธI ใช shareware -ใหทดลองใชไดกอนท�จะตดสนใจซ>อ

5

freeware -ใชงานไดฟร คดลอก และเผยแพรใหผอ�นได 2.4 การเขาถงขอมล (Data Accessibility) ปจจบนการเขาใชงานโปรแกรม หรอระบบคอมพวเตอรมกจะมการกาหนดสทธตามระดบของผใชงาน ท>งน> เพ�อเปนการปองกนการเขาไปดาเนนการตางๆ กบขอมลของผใชท�ไมมสวนเก�ยวของ และเปนการรกษาความลบของขอมล ตวอยางสทธในการใชงานระบบ เชน การบนทก การแกไข/ปรบปรง และการลบ เปนตน ดงน>น ในการพฒนาระบบคอมพวเตอรจงไดมการออกแบบระบบรกษาความปลอดภยในการเขาถงของผใช และการเขาถงขอมลของผอ�นโดยไมไดรบความยนยอมน>น กถอเปนการผดจรยธรรมเชนเดยวกบการละเมดขอมลสวนตว ในการใชงานคอมพวเตอรและเครอขายรวมกนใหเปนระเบยบ หากผใชรวมใจกนปฏบตตามระเบยบและขอบงคบของแตละหนวยงานอยางเครงครดแลว การผดจรยธรรมตามประเดนดงท�กลาวมาขางตนกคงจะไมเกดข>น3

3. กฎหมายท�เก�ยวของกบคอมพวเตอร

ในประเทศไทยไดมการรางกฎหมายท>งส>น 6 ฉบบ คอ 1) กฎหมายเก�ยวกบธรกรรมอเลกทรอนกส 2) กฎหมายลายมอช�ออเลกทรอนกส 3) กฎหมายเก�ยวกบอาชญากรรมคอมพวเตอร 4) กฎหมายเก�ยวกบการโอนเงนทางอเลกทรอนกส 5) กฎหมายเก�ยวกบการคมครองขอมลสวนบคคล 6) กฎหมายลาดบรอง รฐธรรมนญ มาตรา 78 หรอกฎหมายเก�ยวกบการพฒนา โครงสราง

พ>นฐานสารสนเทศ ตอมาไดมการรวมเอากฎหมายธรกรรมอเลกทรอนกสและกฎหมายลายมอช�อ-อเลกทรอนกสเปนฉบบเดยวกนเปนพระราชบญญตวาดวยธรกรรมอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544 ซ� งมผลบงคบใชเม�อวนท� 3 เมษายน 2545 แตในปจจบนยงไมไดนามาใชสมบรณแบบ เน�องจากยงไมมคณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกส สวนกฎหมายอก 4 ฉบบท�เหลอ ขณะน>อยระหวางการดาเนนการ (ขอมล ณ ตลาคม 2546)

ตวอยางมาตรากฎหมายการทาธรกรรมทาง Electronic

มาตรา ๗ หามมใหปฏเสธความมผลผกพนและการบงคบใชทางกฎหมายของขอความใดเพยงเพราะ

3

http://www.bs.ac.th/2548/e_bs/G7/kanokjit/pageA.html

6

เหตท�ขอความน>นอยในรปของขอมลอเลกทรอนกส มาตรา ๘ ภายใตบงคบบทบญญตแหงมาตรา ๙ ในกรณท�กฎหมายกาหนดใหการใดตองทาเปนหนงสอ ม หลกฐานเปนหนงสอ หรอมเอกสารมาแสดง ถาไดมการจดทาขอความข>นเปนขอมลอเลกทรอนกสท�สามารถเขาถงและนากลบมาใชไดโดยความหมายไมเปล�ยนแปลง ใหถอวาขอความน>นไดทาเปนหนงสอมหลกฐานเปนหนงสอ หรอมเอกสารมาแสดงแลว

มาตรา ๒๐ ในกรณท�ผสงขอมลไดรบการตอบแจงการรบจากผรบขอมล ใหสนนษฐานวาผรบขอมลไดรบขอมลอเลกทรอนกสท�เก�ยวของแลว แตขอสนนษฐานดงกลาวมใหถอวาขอมลอเลกทรอนกสท�ผรบขอมลไดรบน>นถกตองตรงกนกบขอมลอเลกทรอนกสท�ผสงขอมลไดสงมา มาตรา ๒๑ ในกรณท�ปรากฏในการตอบแจงการรบขอมลอเลกทรอนกสน>นเองวาขอมลอเลกทรอนกสท�ผรบขอมลไดรบเปนไปตามขอกาหนดทางเทคนคท�ผสงขอมลและผรบขอมลไดตกลงหรอระบไวใน

มาตรฐานซ�งใชบงคบอย ใหสนนษฐานวาขอมลอเลกทรอนกสท�สงไปน>นไดเปนไปตามขอกาหนด

ทางเทคนคท>งหมดแลว

มาตรา ๒๒ การสงขอมลอเลกทรอนกสใหถอวาไดมการสงเม�อขอมลอเลกทรอนกสน>นไดเขาสระบบขอมลท�อยนอกเหนอการควบคมของผสงขอมล

มาตรา ๒๓ การรบขอมลอเลกทรอนกสใหถอวามผลนบแตเวลาท�ขอมลอเลกทรอนกสน>นไดเขาสระบบขอมลของผรบขอมล

3.1 การกระทาผดจรยธรรมและผดกฎหมาย

1) การขโมยขอมลทางอนเตอรเนต ซ� งรวมถงการขโมยประโยชนในการลกลอบใชบรการ

2) อาชญากรนาเอาระบบการส�อสารมาปกปดความผดของตนเอง

3) การละเมดลขสทธI ปลอมแปลง เลยนแบบระบบซอฟตแวร โดยมชอบ

4) ใชคอมพวเตอรแพรภาพ เสยง ลามก อนาจาร และขอมลท�ไมเหมาะสม

5) ใชคอมพวเตอรฟอกเงน

6) ไปกอกวน ทาลายระบบสาธารณปโภค เชน ระบบจายน>า จายไฟ ระบบการจราจร

7) หลอกลวงใหรวมคาขายหรอลงทนปลอม

8) แทรกแซงขอมลแลวนาขอมลน>นมาเปนประโยชนตอตนโดยมชอบ เชน ลกรอบคนหารหสบตรเครดตของคนอ�นมาใชดกขอมลทางการคา เพ�อเอาผลประโยชนน>นมาเปนของตน

7

9) คอมพวเตอรแอบโอนเงนในบญชผอ�น เขาบญชตวเอง

3.2 ขอควรระวงในการเขาใชโลก Cyber

ขอควรระวง “กอน” เขาไปในโลกไซเบอร

ถาคอมพวเตอรมโอกาสถกขโมยขอมล : ใหปองกนโดยการลอกขอมลกอน และ

ถาไฟลมโอกาสท�จะถกทาลาย : ใหปองกนดวยการสารอง (backup) ขอควรระวง “ระหวาง” อยในโลกไซเบอร

ถาทานซ>อสนคาและบรการผานอนเทอรเนต ใหพจารณาขอพงระวงตอไปน> 1) บตรเครดตและการแอบอาง 2) การปองกนขอมลสวนบคคล

3) การปองกนการตดตามการทองเวบไซต

4) การหลกเล�ยง Spam Mail 5) การปองกนระบบคอมพวเตอรและเครอขาย

6) การปองกน Virus และ Worms

ขอควรระวงอ�น ๆ

1) ควรการปองกนเดกเขาไปดเวบไซตท�ไมเหมาะสม

3) ควรปองกนเดกแอบไปเลนเกมในเวลาเรยนและการตดเกมของเยาวชน

2) ควรวางแผนจดการกบเคร�องคอมพวเตอรท�ไมใชแลว

3) ควรคานงถงการประหยดพลงงาน

4. วธการท�ใชในการกระทาความผดทางอาชญากรรมคอมพวเตอร

1) Data Diddling คอ การเปล�ยนแปลงขอมลโดยไมไดรบอนญาต

2) Trojan Horse คอ การเขยนโปรแกรมคอมพวเตอรท�แฝงไวในโปรแกรมท�มประโยชน เม�อถงเวลาโปรแกรมท�ไมดจะปรากฎตวข>นเพ�อปฏบตการทาลายขอมลและระบบคอมพวเตอร

3) Salami Techniques วธการปดเศษจานวนเงน เชน ทศนยมตวท� 3 หรอปดเศษท>งใหเหลอแตจานวนเงนท�สามารถจายไดแลวนาเศษทศนยมหรอเศษท�ปดท>งมาใสในบญชของตนเอง

8

4) Superzapping เปนโปรแกรม "Marcro utility" ท�ใชในศนยคอมพวเตอรของบรษท IBM เพ�อใชเปนเคร�องมอของระบบ (System Tool) ทาใหสามารถเขาไปในระบบคอมพวเตอรไดในกรณฉกเฉน เสมอนกญแจผ (Master Key)

5) Trap Doors เขยนโปรแกรมท�เลยนแบบคลายหนาจอปกตของระบบคอมพวเตอร เพ�อลวงผท�มาใชคอมพวเตอร ทาใหทราบถงรหสประจาตว (ID Number) หรอรหสผาน (Password) โดยโปรแกรมน>จะเกบขอมลท�ตองการไวในไฟลลบ

6) Logic Bombs เปนการเขยนโปรแกรมคาส�งอยางมเง�อนไข โปรแกรมจะเร�มทางานตามเง�อนไขท�ผสรางกาหนดไว สามารถใชตดตามดความเคล�อนไหวของระบบบญช ระบบเงนเดอน แลวทาการเปล�ยนแปลงตวเลขในระบบบญชน>น

7) Asynchronous Attack คอ ความสามารถในทางานหลาย ๆ อยางพรอมกนในการประมวลผลน>นงานจะไมเสรจพรอมกน ผใชจะทราบวางานประมวลผลเสรจหรอยงกตองเรยกงานน>นข>นมาด ซ� งระบบดงกลาวกอใหเกดจดออน ผกระทาความผดจะฉวยโอกาสในระหวางท�เคร�องกาลงทางาน เขาไปแกไขเปล�ยนแปลงหรอกระทาการอ�นใด โดยท�ผใชไมทราบวามการกระทาเชนน>นเกดข>น

8) Scavenging คอ การคนหาขอมลตามถงขยะเพ�อใหไดขอมลท�ท>งไวในระบบหรอเม�อเลกใชงานแลว ขอมลท�ไดอาจเปนขอมลสาคญ เชน เบอรโทรศพทหรอรหสผานหลงเหลออย หรออาจใชเทคโนโลยท�ซบซอนทาการหาขอมลท�อยในเคร�อง เม�อผใชเลกใชงานแลว

9) Data Leakage หมายถง การทาใหขอมลร�วไหลออกไปอาจโดยต>งใจหรอไมกตาม เชนการแผรงสของคล�นแมเหลกไฟฟาในขณะท�กาลงทางาน คนรายอาจต>งเคร�องดกจบสญญาณไวใกลกบเคร�องคอมพวเตอร เพ�อรบขอมลตามท�ตนเองตองการ

10) Piggybacking เปนวธท�สามารถทาไดท>งทางกายภาพ (physical) และตรรกะ (Logic) เชน การท�คนรายลกลอบเขาไปในประตท�มระบบรกษาความปลอดภย คนรายจะรอใหบคคลท�มอานาจหรอไดรบอนญาตมาใชประตดงกลาว เม�อประตเปดและบคคลคนน>นไดเขาไปแลว คนรายกฉวยโอกาสตอนท�ประตยงไมปดสนทแอบเขาไป ในทางอเลกทรอนกส กเชนกน อาจเกดข>นในกรณท�ใชสายส�อสารเดยวกน

5. จรยธรรมในงานระบบสารสนเทศภมศาสตร (GIS)

งานในระบบ GIS มลกษณะการสรางชดขอมลแบบใหม เชนเดยวกบโปรแกรมคอมพวเตอรอ�นๆ

กลาวคอ GIS เปนการสรางชดขอมลแบบโมเสก (mosaics) ท�มระบบการแชรขอมลรวมกนบนฐานขอมล

9

ชนดอ�นๆ (ท�ยงคงเปนปญหาอยบางในปจจบนน> ) ระบบ GIS น>นมความสามารถและมคณลกษณะการ

ทางานท�เปนแบบเฉพาะของตนเอง โดยมระเบยบวธการของตนเองเหมอนกบฟงกชนฐานขอมลและ

คณลกษณะการทาแผนท� ท>งน> GIS สามารถแสดงผลการวเคราะหขอมลทางสเปเทยลและสรางรายการ

ขอมลท>งหมดใหเปนชดเดยวกนได ซ� งทางหนวยงานตางๆ ท�เปนผใชขอมลสเปเทยลน>นสามารถรวบรวม

แกไข และสรางขอมลเหลาน>น กตองใหความระมดระวงทกคร> งท�นาออกไปสการใหบรการในระดบบคคล

และธรกจตางๆ เพราะวาโดยท�วไปแลว GIS มกจะปฏบตการอยในระดบทองถ�น รฐ และพนธรฐ (ท�ตองม

การลงทนสง) อาจทาใหเกดความขดแยงในการใชขอมลสเปเทยลและมแนวโนมสงข>นไปเร�อยๆถงสทธการ

เขาถงขอมลสเปเทยลเหลาน>ดวย ความขดแยงดงกลาวจาแนกได 3 ประเภท ความขดแยงภายใตกรอบการ

เขาถง มอย 2 ประการซ�งเปนเร�องกรณเฉพาะของผลประโยชนขดกนระหวางผผลตขอมลสเปเทยลและผใช

ดงตอไปน>

5.1 ความขดแยงในดานความรบผดชอบ ดานการใหบรการและการปองกน

บอยคร> งท�สารสนเทศภมศาสตร (GI) เปนการใหบรการแกบคคลท�วไปเหมอนกบการแชรคาใชจาย

รวมกน ไมมขอบเขตการปองกนในการเกบสารสนเทศ เพราะมการสรางระบบเกดข>นตลอดเวลา หนวยงาน

ท�มหนาท�โดยตรงท�เก�ยวของเหลาน>จาเปนตองถวงดลกนระหวางการแชรสารสนเทศภมศาสตร (GI) ท�ม

ประสทธภาพ กบการรกษาขอมลสวนบคคลดวยความซ�อสตยไว

5.2 การเขาถงสารสนเทศท�วไปกบความเปนสวนตว

การถวงดลระหวางประสทธภาพการเขาถงและการปองกนความเปนสวนตวไดกลายเปนปญหา

หลกเม�อความตองการของบคคลหรอบรษทเขาถงขอมลไดอยางเทาเทยม หนวยงานของรฐซ� งเปนเจาของ

ขอมลระดบสาธารณะจงตองการกฎหมายเพ�ออนญาตใหมการเขาถงขอมลเพ�อปองกนขอมลบางอยางไวใน

ระดบความปลอดภยท�ตางๆ กน ดงกฎหมายวาดวยเสรภาพในการเขาถงสารสนเทศป 1966 (The Freedom

of Information Act of 1966 : FOIA) ไดกาหนดใหการเขาถงสารสนเทศของประชาชนดวยความม�นใจและ

ปองกนการคอรรปช�น ในขณะท�ประชาชนไดรบอนญาตเร�องระดบการปองกนขอมลความเปนสวนตวและ

ความปลอดภยระดบชาตดวย กฎหมายน>สอดคลองกบกฎหมายการเปดเผยขอมล (The Open Records Acts)

ของหลายรฐโดยมเน>อหาเก�ยวกบกฎระเบยบซ�งปกปองหนวยงานจากการสรางอปสรรคการการเขาถง และ

ความสามารถในการปกปองขอมลสวนตวของประชาชน และหนวยงานบรษทตางๆ ท�มสวนเก�ยวของกบ

10

ภาครฐ จงกลายเปนเร�องยากข>นมาทนทในฐานะท�ความสามารถในการจดเกบรวบรวมสารสนเทศท�กาลง

เตบโตข>นเร�อยๆ การผลตขอมลภาพเปนความสามารถของงาน GIS อยแลว ท�สามารถผลตขอมลใหมได

ทนสมย แลวอาจจะมผลทาใหมการเปดเผยขอมลสวนตวโดยไมรตว

5.3 การเขาถงสารสนเทศท�วไปกบความตองการของหนวยงานอ�นในระดบท�วไป

เน�องดวย GIS ท�ภายใตการปฏบตของหนวยงานของรฐ ในขณะเดยวกนกเปนพลงสาคญของรฐท�ม

สารสนเทศน> ถออยกบมอน>น แลวสามารถนามาผลตใหมใหเกดมลคาเพ�อสนองความตองการท�มากข>นไป

ดวย จากเน>อหาของกฎหมาย FOIA และ Open Records Acts กลาวถงเน>อหาเฉพาะเพ�อใหแนใจในความ

เช�อม�นของรฐ แตโดยธรรมชาตแลวปรมาณความตองการในการเขาถงของคนท�วไปท�ทางานบน GIS ก

เหมอนกบคนท�ทางานบนระบบอเลกทรอนกสอ�นๆ ท�สามารถสรางและเกบรกษาขอมลของหนวยงานเพ�อ

รกษาผลประโยชนของประชาชนไว จากความรวมมออ�นๆท�แสวงหาสารสนเทศท�สรางจากหนวยงานตางๆ

เพ�อนามาเปนของตนเพ�อประโยชนดานการคาน>นจะทาไดยากข>น เพราะจะถกบงคบตามกฎหมาย FOIA

และ Open Record Acts ในขณะเดยวกนกไมใชท�คนสวนใหญจะใชวธการน> เพ�อสรางชองทางในการเขาถง

ขอมล ถงแมวาจะมความยงยากอยบาง สาหรบบรษทบางแหงกจาเปนตองสรางโปรแกรมระดบความ

ปลอดภยและการรกษาขอมลของบรษทไว ไมวาจะเปนการจดกระทาขอมล (manipulation) การจดระเบยบ

(arrangement) หรอการวเคราะห (analysis) ของขอมลของทกระดบตางๆไวเพ�อปองกนประโยชนจากผไม

ประสงคเขาถงและแอบเอาไปใชได ดงน>นบรษทเหลาน>ตองไดหาแนวทางการแยกระดบช>นขอมลวา

สารสนเทศใดเหมาะสาหรบการเผยแพรท�วไป กบสารสนเทศใดท�เปนส�งมคาของหนวยงานกตองหาทาง

ปองกนเอาไว อยางไรกตามจดออนของกฎหมาย FOIA น>นเกดกอนการบนทกขอมลท�จบตองไมไดบน

คอมพวเตอร ท�เก�ยวของกบสารสนเทศอเลกทรอนกสท�ไดรบการสรางในหลากหลายรปแบบ แมวา

คอมพวเตอรกลายเปนเคร�องมอสาคญกตาม ปญหาบางอยางไดเกดข>นในทกๆระดบแลว

5.4 อะไรเปนขอมลท�วไป แลวขอมลอะไรท�หนวยงานตองการเผยแพร

หนวยงานตางๆ ไมสามารถแนใจไดเลยวาขอมลอะไรท�สามารถเขาถงได มขอบเขตระหวางส�ง

อะไรไมควรบนทก หรอส�งใดท�ยงไมชดเจนพอ หากสารสนเทศท�วไปอยในรปดจทล แลวสามารถอาน

รวมกบซอฟแวรเฉพาะ แลวซอฟแวรดงกลาวกสามารถใชไดท�วไปอกดวย แลวหนวยงานตางๆจะพจารณา

เลอกซอฟแวรใดในการจดเกบสารสนเทศดงกลาวใหปลอดภย

11

6. หลกจรยธรรมดานเทคโนโลยสารสนเทศภมศาสตร (GIS)

6.1 ขอมลสากล : การใชและการแชรขอมล

งานดาน GIS สวนหน�งเก�ยวของกบขอมลท�ไดจากดาวเทยม มแนวทางปฏบตดงน>

1) ผลตภณฑ และการบรการดาน GIS ใหประโยชนตอสงคม และเนนถงความเปนดอยดท>งในระดบ

บคคลและกลม รวมกบขอกฎหมายตางๆ การใชผลผลตและการบรการจาก GIS อาจจะสงผล

กระทบตอบคคล (ท>งทางตรงและทางออม) สอดคลองกบความกาวหนาทางนโยบายตางๆท�

ประชาชนควรรบร ความเปนมออาชพทางดาน GIS จะตองมสานกรบผดชอบในระดบบคคลดวย

2) ไมเลอกหรอใชขอมลท�จะนามาวเคราะหโดยไมมแหลงยนยนท�มาอยางถกตอง

3) ตองไมไปเก�ยวของกบกระบวนการสรางความผดหรอการละเมดสทธผอ�น

4) ตองไมถอเอาเร�องท�เก�ยวของกบความปลอดภย สขภาพ และสวสดการของสงคมมาเปนของตน

5) ตองไมปรบแตงขอมลไปในทางท�ไมถกตอง รวมไปถงขอเรยกรองตางๆ ซ� งจะนามาใชในเง�อนไข

ปจจบน โดยบดพล>วจากแหลงตนฉบบ

6) ตองไมยอมรบการมอบหมายจากลกคาหรอผวาจางซ� งท�เก�ยวของกบการผลตงานไปในทางผด

กฎหมายหรอเส�ยงตอการละเมดทางกฎ GISCI

7) เม�อเกดเหตการณทางอาชพ GIS ซ� ง อาชพ GIS อ�นๆหรอผมสวนเก�ยวของอ�นๆ ไดรบการละเมด

ทางกฎหมาย ผท�อยในวงการน>ตองหนมาปรกษาหารอถงจรยธรรมการปฏบตตามแนวทาง GIS

รวมกบบคคลอ�น

8) ตองมขอมลสนบสนนเพยงพอซ�งจะนาไปสความเช�อท�วา อาชพ GIS น>นไดรบการยอมรบอยางถก

กฎหมายซ�งตองมความซ�อสตยในอาชพตน มความสอดคลองกบความเปนมออาชพ และใชความ

พยายามในมทนายท�ปรกษาทางกฎหมายในดานน> บางทอาจจะต>งคณะกรรมการจรยธรรมทางดาน

GIS ดวย

9) ตองไมใชการคกคามเขาไปมผลประโยชน หรอรบผลประโยชน หรอพยายามเอาผลประโยชน ท�

เก�ยวของกบความเปนวชาชพ GIS

10) ตองรถงภยการละเมดทางกฎหมายในความเปนมออาชพ ย�งไปกวาน>นตองเขาถงกฎหมายและ

ขอบงคบตางๆ ท�จะนาไปสการใหคาแนะนาแกบคคลอ�นๆ ไดอยางถกตอง

11) ตองรถงขอผดพลาดและอาจจะไมบดเบอนหรอเลอกขอเทจจรงได

12

12) ตองสามารถบอกกลาวถงความเปนมออาชพ ไมเพยงแคแสดงใหเหนขอผดพลาดท�เกดจาก

ขอเทจจรงบางอยาง หรอท>งการละเลยในขอเทจจรงน>นๆ

13) ไมจาเปนตองระงบความรวมมอหรอขอมลจากคณะกรรมการจรยธรรม หากเกดความผดพลาดใน

การปฏบต แตสามารถคงสภาพสทธไดโดยไมผดกฎหมาย

7.สรป

ความสมพนธระหวางคอมพวเตอรและปญหาดานจรยธรรม ม 4 ประการ คอ ความเปนสวนตว (Privacy) ความถกตอง (Accuracy) ความเปนเจาของ (Property) และการเขาถงขอมล (Access) ความสอดคลองของจรยธรรมในยคขอมลขาวสารม 5 ประการ คอ (1) สทธดานสารสนเทศและพนธะหนาท� (Information rights and obligations) (2) สทธของทรพยสน (Property rights) (3) ความรบผดชอบในหนาท�และการควบคม (Accountability and control) (4) คณภาพระบบ (System quality) (5) คณภาพชวต (Quality of life) ท�สมพนธกบความกาวหนาทางเทคโนโลยไดแก (1) การทวคณของความสามารถในการคานวณ (The doubling of computing power)

(2) ความกาวหนาของท�เกบขอมล (Advances in data storage) (3) ความกาวหนาในเทคนคการเจาะขอมล ในฐานขอมลขนาดใหญ (Advances in data mining

techniques for large databases) (4) ความกาวหนาในโครงสรางพ>นฐานของโทรคมนาคม (Advances in the telecommunications

infrastructure) สวนซอฟตแวร ท�จะไดรบผลจากการละเมดไดแกเร�อง ช>นความลบทางการคา (Trade secrets) ลขสทธI (Copyright) สทธบตร (Patents) ประเดนดานจรยธรรม (Ethical issues) ประเดนดานสงคม (Social issues) และ ประเดนดานการเมอง (Political issues) ท>งน> เก�ยวของกบคณภาพของชวต (Quality of life) ความเปนธรรม (Equity) การเขาถง (Access) และขอบเขต (Boundaries) ในเร�องการทาใหเกดสมดลระหวางอานาจสวนกลาง และอานาจรอบนอก ความรวดเรวในการเปล�ยนแปลงท�เก�ยวของกบการลดระยะเวลาลง การรกษาขอบเขตท�เก�ยวของกบครอบครว งาน เวลาวาง การพ�งพาและความออนไหวตอการถกโจมต และเร�องอาชญากรรมคอมพวเตอรและการใชคอมพวเตอรในทางท�ผด สวนความทาทายสาหรบผบรหารจาเปนตองเขาใจความเส�ยงท�เกดจากเทคโนโลยใหม และตองกาหนดโยบายจรยธรรมบรษทเก�ยวกบระบบสารสนเทศไมเวนแมแตจรยธรรมดานเทคโนโลยสารสนเทศภมศาสตร (GI) ซ� งเปนสวนหน�งขององคาพยพของโลกดจทล ทาใหทกคนมโอกาสเขาถง ละเมด กระทาผดในขอมลระดบตางๆไดงาย ดงน>นจาเปนท�ผใชตองมจรยธรรมการใชขอมลรวมกนในสงคมโลก

.........................................

13

เอกสารอางอง

Blakemore , Michael and Longhorn, Roger ( 2004). “Ethics and GIS: The Practitioner’s Dilemma” in AGI 2004 Conference Workshop on “GIS Ethics” on 14 October 2004 London, England, U.K. Retrieved on Aug 28, 2010 from http://www.spatial.maine.edu/~onsrud/GSDIArchive/gis_ethics.pdf

Crampton , Jeremy (1995). “The Ethics of GIS”. Cartography and Geographic Information Systems,

22 (1) p: 84-89. Retrieved on Feb 14, 2012 from

http://dusk.geo.orst.edu/ethics/papers/Crampton_CAGIS.pdf Davis, M. (2003). “What can we learn by looking for the first code of professional ethics?”.Theoretical

Medicine and Bioethics, 24(5): 433-454. Retrieved on Feb 14, 2012 from http://dusk.geo.orst.edu/ethics/papers/Davis_first_code_of_ethics.pdf DiBiase, D, C. Goranson, F. Harvey, and D. Wright (2009). “The GIS Professional Ethics Project:

Practical Ethics Education for GIS Pros.” In Proceedings of the 24th International

Cartography Conference. Santiago, Chile 15-21 November. . Retrieved on Feb 14, 2012 from https://www.e-education.psu.edu/files/sites/file/DiBiase_et_al_GIS_Pro_Ethics_ICC2009.pdf Onsrud, Harlan J. (1995). “Identifying Unethical Conduct in the Use of GIS”. Cartography and

Geographic Information Systems, 22(1): 90-97. Retrieved on Feb 14, 2012 from

http://dusk.geo.orst.edu/ethics/papers/onsrud1995.pdf Onsrud, Harlan J. (2008). “Implementing Geographic Information Technologies Ethically” ArcNews, 30 (3): 1-8. . Retrieved on Feb 14, 2012 from

http://dusk.geo.orst.edu/ethics/papers/Onsrud_Ethical_Implementation.pdf Proctor, James D. (1998). “Ethics in geography: giving moral form to the geographical imagination”

Area, 30(1): 8-1. Retrieved on Feb 14, 2012 from http://dusk.geo.orst.edu/ethics/papers/proctor_ethics_geog.pdf

ขอมลจากเวบไซต

http://www.uwyo.edu/wygisc/metadata/ethics.html http://www.gisci.org/code_of_ethics.aspx http://www.bs.ac.th/2548/e_bs/G7/kanokjit/pageA.html http://www.no-poor.com/inttotocomandcomapp/chapter8-comapp.htm http://www.bs.ac.th/2548/e_bs/G7/kanokjit/page.html