Embed Size (px)
Citation preview
GJETJET E VROJTIMIT
MBI
DISA ASPEKTE TË KLIMËS SË INVESTIMEVE
SEKRETARIATI I KËSHILLIT TË INVESTIMEVE
DHJETOR 2017
Përmbajtja e Prezantimit të Vrojtimit
I. Hyrje
II. Profili i Bizneseve të Përgjigjura
III. Gjetje mbi :
Kontrolli Tatimor
Rimbursimi i TVSH-së
Marrëdhëniet me Administratën Tatimore
Informaliteti
Klima e Biznesit
VI. Përmbledhje e Komenteve dhe Sugjerimeve të Bizneseve
V. Rekomandime dhe Konkluzione
I. Hyrje
3
Objektivi i Vrojtimit:
Evidentimi i ecurisë së shqetësimeve kryesore të biznesit mbi disa aspekte të klimës sëinvestimeve me fokus :
a. Inspektimin Tatimor dhe Marrëdhëniet me Administraten Tatimore
b. Informaliteti
c. Rimbursimin e TVSH-së
Krahasimin e disa prej gjetjeve me vrojtimet e mëparshme të Sekretariatit mbi këtoçështje.
Metoda:
Pyetësorë të plotësuar rastësisht onlinë në mënyrë anonime nga 146 biznese
Pyetësor gjysëm i strukturuar
Publikuar në Shqip dhe Anglisht në faqen e internetit të KI dhe Universitetit EPOKA (Korrik-Shtator 2017), dhe link reklamuar në rrjetet sociale përkatëse (FB, Tët)
Dërguar link me e-mail në rreth 8000 adresa biznesi marrë nga QKB, DPT, Universiteti EPOKA, kontaktuar me telefon rreth 1000 biznese.
Bashkëpunim me EPOKA për sensibilizim biznesesh, asistencë në përpunimstatistikor dhe certifikim të dhënash.
II. Profili i Bizneseve të Përgjigjura
II. Profili i Bizneseve të Përgjigjura -Eksportues
III. Kontrolli Tatimor – Llojet dhe Frekuenca e
Kontrolleve Tatimore ( 2013-2016)
Rritje e lehtë e numrit të kontrolleve gjatë 2016, kryesisht vizita fiskale dhe inspektime
në terren.
III. Kontrolli Tatimor – sipas Madhësisë së Biznesit dhe
Sektorit
Biznesi mbi 8 million lekë ka përjetuar rritje të numrit kontrolleve në 2016, ndërkohë
që sektori me numrin më të lartë sidomos të inspektimeve në terren paraqitet
Tregtia.
III. Kontrolli Tatimor – Sektori Shërbime dhe Industri
Shërbimet kanë patur numër të lartë kontrollesh, si në vizita fiskale dhe inspektime në
terren, në dallim nga sektori i industrisë përpunuese ku raportohet një rënie te theksuar
të tyre. Kjo tendencë e kontrolleve ndoshta është në linjë dhe me politikën e riskut të
deklaruar nga AT.
III. Kontrolli Tatimor – Profesionalizmi i Inspektorit
Tatimor (2017)
Ka një vlerësim mbizotërues “professional” në agregatin e tërë kritereve. Kriteri që është
vlerësuar më pak dhe është dallues si “jo professional” mbetet “mbështetja logjistike”.
Sjellja/etika dhe komunikimi janë ndër elementët e profesionalizimit të vlerësuara më
pozitivisht.
III. Kontrolli Tatimor – Profesionalizmi i Inspektorit
Tatimor: Vlerësim krahashues 2015 - 2017
Ka një rritje të dukshme të vlerësimit “professional” në marrëdhëniet e biznesit me
inspektorin tatimor, sidomos përsa i përket komunikimit dhe etikës.
Shënim: rezultatet e t-test mbi ndryshimin midis të dhënave për dy vite tregojnë një nivel sinjifikance në 5%
III. Kontrolli Tatimor – Vlerësim krahasues mbi
Inspektorin Tatimor
Mbetet në nivele të ulëta megjithëse me rritje të lehtë vlerësimi për mbështetjen
logjistike të inspektorit nga institucionet përkatëse. Megjithëse në përmirësim,
sërisht ka diskutim mbi përgatitjen profesionale ku ka rritje në vlerësimin ekstrem
“shumë jo professional”.
Shënim: rezultatet e t-test mbi ndryshimin midis të dhënave për dy vite tregojnë një nivel sinjifikance në 5%
III. Kontrolli Tatimor - Vlerësim mbi Qartësinë e
Raportit të Kontrollit Tatimor - 2017
Në përgjithësi vihet re një tendencë vlerësimi e lartë për qartësinë e raportit në tërë
elementët e konsideruar. Ka luhatje në kategorinë e vlerësimeve shumë i paqartë
dhe disi i qartë ku dallohet konsiderueshëm tek “përmbajtja e raportit” dhe
“gjetjet/përfundimet”.
III. Kontrolli Tatimor - Vlerësim krahasimor mbi
Qartësinë e Raportit të Kontrollit Tatimor
Në mesatare ka përmirësime të dukshme mbi qartësinë e raportit të kontrollit
tatimor në vrojtimin e 2017 kundrejt vrojtimit 2015. “Qartësia e raportit” si vlerësim
është rritur në të gjithë elementët e konsideruar për raportin e kontrollit
(përmbajtja, formati, referencat, gjetjet dhe përfundimet).
III. Rimbursimi i TVSH – Profili, 2017
22% kanë aplikuar për rimbursim TVSH
III. Rimbursimi i TVSH – Procedura në
Rimbursimin e TVSH-së, 2017
27 biznese (15 prej tyre eksportues mbi 70%) në vrojtim janë përgjigjur që e kanë
marrë rimbursimin e TVSh-së, ndërkohë që 10 deklarojnë rimbursim automatik. Ka
një rritje të numrit të rasteve të rimbursuar automatikisht dhe pa kontroll nga sistemi
kundrejt vrojtimit të kryer në 2016 (ku u raportuan vetëm 2 raste). Kemi një konsolidim
drejt rimbursimit automatik, megjithëse akoma ka nevojë për më shumë raste për ta
konfirmuar nga eksportuesit mbi 70%.
III. Rimbursimi i TVSH – Afatet, 2017
Tek rastet e raportuara nga bizneset që kanë marrë TVSH kemi një respektim
afatesh në 52% të rasteve. Ndërkohë që raportohen praktika (5 raste në vrojtim)
kur afatet tejkalojnë 90 ditë.
III. Rimbursimi i TVSH - A keni përfituar
rimbursimin e TVSh-së dhe Si?
Megjithëse kampioni është i vogël për bizneset që kane aplikuar rimbursim TVSH (në
rreth 22% të përgjigjeve) dalluese është rritja e konsiderueshme e përgjigjeve kundrejt
2016 që e kanë marrë automatikisht rimbursimin e TVSh për 2017.
III. Rimbursimi i TVSH – Krahasim mbi zbatimin e
afateve
Zbatimi i afateve mbetet sërisht sfidë për
administatën tatimore. Megjithatë vërehet një rritje
e numrit i rimbursimeve brenda 30 ditëve dhe
zvogëlim të numrit të raportuar në afate mbi 90 ditë.
Në vrojtim dhe takime direkte bizneset shprehen
dhe për kontrolle të kryera mbas rimbursimit
automatik.
III. Rimbursimi i TVSH - A ka ndikuar në vendimin
për të investuar tek eksportuesit?
Bizneset eksportuese duket se në 2017 janë më pak të ndjeshme në vendimin për të
investuar të lidhur me rimbursimin e TVSH-së, kundrejt reagimit që është marrë
për këtë kategori në anketën e Sekretariatit në 2016.
III. Marrëdhëniet me Administratën Tatimore -
Qartësia e informacionit dhe dijeni mbi sistemin e
riksut, 2017
Bizneset vlerësojnë luhaten në shumicë midis vlerësimit “i qartë” dhe “disi i
qartë” për informacionin e ofruar nga adminsitrata tatimore mbi kuadrin ligjor. Ka
komente nga bizneset se administrata tatimore në shumë raste kur kërkohen
sqarime për interpretime bën vetëm citim të akteve ligjore. Ndërkohë, dijenia për
zbatimin e sistemit të riskut për përzgjedhjen për kontroll është në nivele të larta.
III. Marrëdhëniet me Administratën Tatimore –
Vlerësim Krahasues mbi Qartësinë e Informacionit
Një përmirësim i ndjeshëm është konstatuar në përgjigjet e bizneseve në lidhje
me informacionin e marrë nga Administrata Tatimore. Kjo besojmë se lidhet me
përmirësimet në komunikimin dhe shërbimet ndaj tatimpaguesve në periudhën
2016 – 2017.
III. Marrëdhëniet me Administratën Tatimore –
Vlerësim krahasues mbi dijeninë e taksapaguesit për
zbatimin e sistemit e riskut
Ka një rritje të ndjeshme të dijenisë së takspaguesve mbi Sistemin e Riskut dhe
përzgjedhjen për kontroll në bazë të tij. Kjo mendojmë se i dedikohet dhe me
funksionimin e vetë sistemit të riskut dhe informimit që i është bërë taksapaguesve
në 2 vitet e fundit.
III. Marrëdhëniet me Administratën Tatimore – A keni
marrë pjesë në seanca trajnimi për bizneset?
Një rritje e lehtë e rasteve të trajnimit raportohet nga bizneset në Vrojtim për 2017,
që i përgjigjet dhe një ndërveprimi më pozitiv me Administratën Tatimore.
Trajnimet të cilat përmenden më tepër janë mbi raportimet nëpërmjet sistemit
elektronik, TVSH, etj.
III. Marrëdhëniet me Administratën Tatimore – Vlerësim mbi
kënaqësinë nga shërbimet elektronike të tatimeve
Kënaqësia nga shërbimet elektronike të tatimeve është dukshëm më e lartë në
2017 në të tëra aspektet e vlerësuara, si aksesi, besueshmëria dhe saktësia e
përpunimit të të dhënave.
Shënim: rezultatet e t-test mbi ndryshimin midis të dhënave për dy vite tregojnë një nivel sinjifikance në 5%
III. Informaliteti – A ndesheni me konkurrencë
informale në sektorin ku operoni?
Bizneset duket se kanë
përjetuar një rënie të lehtë të
konkurrencës nga aktivitetet
informale, që gjithsesi
mbetet ende perceptuar në
nivele të larta dhe shqetësim
për ekonominë.
III. Informaliteti – Natyra e Informalitetit, 2017
Bizneset në vrojtim perceptojnë për 2017 se evazioni fiskal është natyra më e shpeshtë e
shfaqjes së informalitetit, e pasuar nga puna në të zezë dhe korrupsioni e kontrabanda.
Nga i njëjti vrojtim i kryer në 2015 ka një ndryshim në perceptimin e natyrës si shfaqet
informaliteti, ku më i përsërituri ishte korrupsioni/kontrabanda, mosrregjistrim,
shmangie taksash e punë në të zezë. Puna në të zezë paraqitet në të njëjtat nivele si në
2015, ndërkohë ka rënë fenomeni i bizneseve të paregjistruara.
III. Informaliteti – Reagime krahasuese nga biznesi
Bizneset e vlerësojnë në shumicë në të dy periudhat si kosto të qënit informal,
vecanërisht në afat të gjatë. Megjithatë edhe pse shprehen që ndeshin konkurrencë
informale, pjesa më e madhe nuk pranojnë se kanë informalitet në aktivitetin e tyre.
III. Informaliteti – Faktorët fiskal më i rëndësishëm
që mund të nxisë informalitetin, 2017
Bizneset vlerësojnë në 2017 se nga faktorët fiskalë që lë hapësira për informalitet
janë procedurat tatimore, marrëdhëniet me administratën dhe përshkallezimi i tatim
fitimit dhe pragu i TVSh. Megjithatë kjo e fundit si shumatore përbën një shqetësim
të konsiderueshëm (38%) për bizneset e përgjigjura në vrojtim.
III. Informaliteti: Shkaqet që nxisin informalitetin,
2017
Në pyetjen e hapur për shkaqet në tërësi që mendojnë se nxisin informalitetin, bizneset
perceptojnë se korrupsioni dhe bizneset e lidhura me politikën, pasuar nga kapacitetet
e administratës tatimore dhe doganore dhe cilësia e qëndrueshmëria e legjislacionit
janë ndër më kryesoret. Del në pah dhe një reagim i biznesit mbi nevojën për
përmirësimin e kulturës fiskale nga vetë bizmeset për të rritur pajtueshmërinë me
sistemin fiskal.
III. Informaliteti – Propozime për Incentiva, 2017
Përvec kërkesë tradicioanle të biznesit për ulje taksash, ka propozim për rritje të
bashkëbisedimit me bizneset, përmirësimit të profesionalizimit dhe efiçencës së
administratës dhe thjeshtimit të procedurave. Ka biznese që kërkojnë të punohet
dhe incentivohet konsumatori final për kuponin tatimor
III. Problematika e Klimës së Biznesit, 2017
Shqetësime në vijim për klimën e biznesit raportohen në Vrojtim për 2017, të tilla si
burokracitë administrative, marrëdhëniet me administratën tatimore dhe qartësia e
legjislacionit fiskal. Bizneset, si në vrojtimin e 2016 për këtë pyetje, vazhdojnë të
kërkojnë incentiva për investime dhe njëkohësisht një proçedurë ankimimi brenda
administrates shteterore më efektive.
IV. Komente nga Biznesi - Rimbursim TVSH
Rimbursim automatik për eksportet dhe shkëmbim informacioni nga doganat
kur kryhet eksporti.
Kreditim automatik te teprices kreditore TVSH.
Mundësia e sistemit të detyrimeve të tjera me gjendjen e kreditueshme të
TVSH-së, si tatim fitimi, tatim mbi qeratë, dividentë apo penalitete, nga sistemi
dhe pastaj risku të përcaktojë nëse duhet kontroll apo jo.
IV. Komente nga Biznesi - Faktorë që cojnë në
informalitet
Mungesa e zinxhirit të faturimit, blejmë shërbime që nuk janë object TVSH dhe
nuk i shkarkojmë dot TVSH në blerje, duke qenë se marrim fatura Model 4.
Informalitet në Turizëm, tek guidat turistike dhe agjensitë e turizimit.
Mundësia për të fituar më shumë duke paguar më pak taksa. Fryma e përgjithshme
në biznes dhe mungesa e kulturës së biznesi në përgjithësi.
Shtysë për konsumatorin final për të tërhequr kuponin tatimor.
Nuk ka kontrolle ose jane te pamjaftueshme dhe sporadike, dhenia me lehtesi e
licensave per veprimtari prodhuese. Ska asnje institucion qe kerkon dhe
kontrollon standartizimin e prodhimit dhe respektimin e normave teknike,
ambjentale, etj.
Heqja e të drejtës për shitje me pakicë (kupon) për biznesin e madh po krijon
shoqëri fiktive të shitjes me pakicë, pasi biznesi i madh është i detyruar të krijojë
këto shoqëri për të bërë të mundur shkarkimin e mallit që nuk pranon tregu i
pakicës. Ky fenomen po bëhet modë dhe duhet gjetur një zgjidhje teknike për të
eliminuar zinxhirin e shoqërive fiktive të pakicës.
IV. Komente nga Biznesi – Incentiva për Formalizim
Rritja e bonuseve për doganierët nëse rrisin zhdoganimet e rregullta, kështu
pjesën që marin nën dorë do e marrin zyrtarisht bonus nga shteti.
Kërkesë të origjinës së produkteve në subjektet e tregtimit përfundimtar të
produktit.
Ideja që një biznes qe plotëson kriteret të certifikohet me një pullë dhe kështu
inspektorët nuk mund të vijnë e të bëjnë presion cdo javë.
Menyra me e mire per te luftuar informalitetin eshte te kontrollohen dhe
gjobiten qytetaret apo bizneset qe nuk pranojne t’u japesh fature me TVSH.
Mundësi sistemimi detyrimesh tatimore pa efekte të menjëhereshme
penalitetesh nga kontrollet tatimore.
Ndërgjegjësim i publikut. Të merren incentiva që për cdo kupon tatimor do të
rimbursohet 5 – 6 – 10 %.
Te gjitha subjektet qe prodhojne, shesin apo kane aktivitet ne fushen e
Agrobiznesit te jene te pajisur me licensat perkatese dhe te jene objekt i
monitorimeve sipas ligjit me qellim qe te te jene te gjithe te barabarte. Kjo
sidomos eshte e theksuar neper rrethe.
Administrata tatimore të organizojë takime të vecanta sipas sektorëve, ku ti
drejtojnë drejt formalizimit
Nje administrate tatimore te pregatitur, le shume per te deshiruar niveli i
militantizmit ne administraten tatimore, te rinj e te vjeter nuk ka rendesi,
thjesht perzgjedhja eshte me shume me baza lidhjesh partiake se sa me
specializime profesionale. Te rinj sapo te diplomuar ose me max 1-2 vjet
eksperience pune nuk mund te jene kurre pjese e departamentit te kontrollit
tatimor qe shkojne dhe kontrollojne profesioniste qe kane vite ne kete fushe.
Sherbimi per tatim paguesin me i hapur dhe ne kontakt te drejtperdrejte me
profesionalistet, te ndihmojne subjektet qe te raportojne sic duhet detyrimet
tatimore.
Informacioni sa më i aksesueshëm. Ligjet të dalin përpara se të zbatohen
bashkë edhe me udhëzimet përkatëse dhe të mos ketë shumë ndryshime të
ligjeve.
IV. Komente nga Biznesi – Incentiva për formalizim
