gòlK@uòZcìfýûu^ Zâ TMA 2013-14.pdf · gòlK@uòZcìfýûu^_Zâ cû¤còK_ûVýKâc 2013-2014 TutorMarkedAssignments (TMA) Secondary Course 2013-2014 eûÁâúdcêq aò\ýûkdiõiÚû^

$Page 1: gòlK@uòZcìfýûu^ Zâ TMA 2013-14.pdf · gòlK@uòZcìfýûu^_Zâ cû¤còK_ûVýKâc 2013-2014 TutorMarkedAssignments (TMA) Secondary Course 2013-2014 eûÁâúdcêq aò\ýûkdiõiÚû^$
gòlK @uòZ cìfýûu^_Zâcû¤còK _ûVýKâc2013-2014

Tutor Marked Assignments (TMA)Secondary Course

2013-2014

eûÁâúd cêq aò\ýûkd iõiÚû^NATIONAL INSTITUTE OF OPEN SCHOOLING

A-24-25, Institutional Area, Sector-62Noida-201309 (U.P.)

Website: www.nios.ac.in , www.nos.orgToll free no. 18001809393

gòlK @uòZ cìfýûu^_Zâ

cjZß_ì‰ð òùŸðg

_dòâ gòlû[ðú

a©ðcû^ iê¡û Zêù¸cûù^ eûÁâúd cû¤còK cêq aò\ýûkd iõiÚû^ùecû¤còK _ûVýKâc@¤d^ Keòiûeò[ôa ûZêùc RûYò[ôa ù~ GK _ûVýKâcKê i`kZûe ij _êeû KeòaûKê ùjùf òdcòZ Z[û ù~ûR^ûa¡ bûaùe@¤d^ Keòaû @ûagýK û Zê¸cûûê gòlûù\aû I GK i`k gòlû[úð ùjaû _ûAñ Zêce ijûdZû iKûùgeûÁâúd cqê a\ò ýûkd iõiÚû^ gòlK @uZò cìfýûu^ _Zâ (TMA) _âÉêZ KeòQò û

TMA ZêcKê òcÜcùZ iûjû~ý Keòa –

• ^dò còZ @¤d^ @býûi aòKgòZ Keòaûùe ijûdZû Keòa ~ûjû òùR _Xÿòaû_ûAñ iûjû~ýKeòa û

• aòhdaÉê C©ceìù_ aêSò_ûeòa û

• _âùgÜû©e VòKþ XwÿKeò_ûeòa û

ùe ùfLôaûe @býûi \ßûeû Zêùc ùgh _eúlû _ûAñ C©c Xÿwùe _âÉêZ

• Zêùc ijûdK _ûVýaÉê _âû¯ (Feedback) Keò_ûeòQ Gaõ Zêùc _âùgÜû©e VòKþ bûaùe ùfLôQKò ^ûjó ~û* Keò_ûeòa û

• Zêùc ^ùò R ^‰ò ðd Keò[ôaû aòhdùe _Mâ Zò ~û* Keò_ûeòa ~ûjû\ßûeû KVò aòhd ùlZâe _©ûfMûA_ûeòa Gaõ Gjûe @¤d^ _ûAñ @]Kô ùPÁû Keòa û

• Zêùc ù~Cñ ieKûeú Éeùe ÊúKZé iõiÚûùe ^ûc _¬òKeY KeòQ, ùiVûKûe aòhd gòlK ijiõ_Kð eL Gaõ ^Rò e _ûV_Xÿû _ûAñ @]Kô _âdûi Ke û

Gjò ajòùe Zêce _âùZýK aòhd _ûAñ GK cìfýûu^ _Zâ _ûAa û òRe cìfýûu^ _Zâùe òùR aûQò[ôaû_âùgÜû©e ùfLô ^Rò e @¤d^ ùK¦â (AI)e gòlKu _ûLùe Rcû KeòaûKê _Xaÿò û

TMA _ûAñ 20 ^cþae CŸòÁ Gaõ TMA ù~Cñ _ûVýKâceê _Xÿòa Zûjû _â[ceê iìPûA \ò@û~ûAQò û _âgÜ_Zâ1, 2 I 3 ùe _âgÜe iõlò¯ C©e ù\aûKê ùja û _âùZýK _âgÜùe PûùeûUò aòKÌ C©e @Qò, ùi[ôeê ùKakùMûUòKê ùfLôaûKê ùja û @[ûð Zþ 2 + 2 + 2 = 6 ^é û ùZYê _gâ Ü 1, 2 I 3e _eê û ^é 6 û

_gâ Ü iõLýû 4 I 5 \úNð C©e ckì K Gaõ _âùZýK _gâ Ü 4 ^é aògòÁ û 4 Uò _âgÜ c¤eê ZêcKê ùKakùMûUòG _âgÜe C©e ùfLôaûKê ùja û Gjò _âKûe _gâ Ü 4 I 5 _ûAñ ùcûU ^é 8, (4 + 4 = 8) û _gâ Ü_Zâ^é 6 ùe 4 Uò ù_âûùRKÖ \ò@û~ûAQò, ùi[ôeê ùMûUòKe C©e ZêcKê ù\aûKê ùja û Gjò _âgÜ_ûA6ñ@Qò, _âùZýK ù_âûùRKÖ Kûc _ûAñ òùŸðgûakò \ò@û~ûAQò û

^é

@¤d^ ùK¦â (A.I) ùe cû¤còK _ûVýe TMA Rcû Keòaû_ûAñ \êAUò ^ûc ùfLû Zò[ô \ò@û~ûAQò û

ZûfòKû ^é I: G_òâfþ/ùc cûiùe @ûùdûRòZ ùjaûKê [ôaû iûaðR^ú^ _eúlûùe aiòaûKê ùjùfcìfýûu^ _Zâ Rcû KeòaûKê ùja û

aò\ýû[ðúu \ßûeû _ûV_Xûÿ ùK¦Kâ ê aòhd gòlKu \ßûeû a\ò ýû[ðúcûûê`òWaÿ ýûK (iùuZ)

31 Rû ê@ûeú 15 ùàé@ûeú

ZûfòKû iõLýû II : @ùKÖûae / ^ùbéùe @ûùdûRòZ ùjaûKê [ôaû iûaRðùjùf cìfýûu^ _Zâ Rcû KeòaûKê ùja û

^ú^ _eúlûùe aiòaûKê

a\ýû[ðúu \ßûeû _ûV_Xûÿ ùK¦Kâ ê aòhd gòlKu \ßûeû a\ò ýû[ðúcûûê`òWaÿ ýûK (iùuZ)

31 RêfûA 15 @MÁ

~\ò ò¡ðûeòZ ùgh \ò QêUú / g òaûe / eaòaûe _ùWÿ, ùZùa _ea©ðú Kû~ýð \òai ùgh \ò ùja û

gòlK @uZò cìfýûu^ (TMA) e iêaò]û ùâû_ûAñ \dû Keò Cq \òaiKê @]Kô ¤û^ \ò@ û ù~Cñcûù^@ þfûA þ-1 ùe ^ûc ùfLûAùa ùicûû _ûAñ TMA fûMê ùja û ùKøYiò aòùgh aòhdùe iûaðR^ú^_eúlûùe aiòaû _ìaðeê TMA Kê Rcû KeòaûKê ùja û

2013-14 aheð ê cû¤còK, Cy cû¤cKò _eúlûùe gòlK _eò\éÁ cfì ýûu^ _Zâùe iûaRð ^ú^ _eúlûùe20% _âû]û^ý \ò@û~ûAQò û Gjò ^éKê aûjý _eúlû (External Examination) ùe [ôaû 80% ^é ij@fMû bûaùe \gðû~aò û

Gjò gòlK @uZò cìfýûu^ _Zâe eiò\þ gòlKu Vûeê ùâûKê bfê «ê ^ûjó û ajòe ùghùe cìfýûu^_Zâ Rcû Keòaûe eiò\e ^cì û \ò@û~ûAQò û

_gâ ûi òK KûeY ùjZê ~\ò @¤d^ ùK¦â Kûc Keê^ûjó Kò´û a¦ Keû~ûAQò, ùZùa C_ùeûq ùlZâúdùK¦âùe (Regional Centre) TMA Kê Rcû Keò \ò@«ê ~òGKò cìfýûd^ Kû~ýð Keòùa Gaõ ùgh_eúlû`k _âKûg _ûAñ NIOS cêLý Kû~ðýûkdKê @ûagýK Kû~ýð û^Âê û^ _ûAñ cìfýûu^Kê _VûAùa û

_âùZýK gòlûahðùe GK ì@û TMA ùiUþe aKê þùfUþ _âùZýK @¤d^ ùK¦â / ùeRòI^ûfþ ùi<eùecòkòa û ~\ò Zêùc ì@û TMA _êÉòKû _ûA_ûeê^ûjñ, ùZùa ZêùcNIOS e ùIßaþiûAUþ www.nos.org Kò´ûwww.nios.ac.in e WûC þùfûWþ Keò_ûeòa û

_eò\éÁ cìfýûu^ _ZâKê \ßòZúdaûe ¤û^ ij _ûVKe Gaõ ^Rò e \êakð Zû iê]ûeòaû_ûAñ,

• NIOS \ßûeû _â\© _ûVý C_KeY MêWÿòKê _êâûð e @¤d^ Ke û

• iù¦j \ìe Keòaû_ûAñ Kò û _ûV_Xûÿ ùaùk [ôaû iciýû \ìe Keòaû_ûAñ ùgâYú ùKûVeúùegòlKu ij _eûcgð Ke û

• _ûV_Xûÿ _ûAñ @]Kô icd \ò@ û

gòlK @uZò cìfýûu^ (TMA) e aòbò Ü fûbKê ù\Lô Gjûe iêaò]û ù^ùf Zêùc RùY RùY i`kgòlû[úð ùjûA_ûeòa û

Zêce ~\ò KQò ò iù¦j @Qò Kò û _âÉûa @Qò, Zûùjùf @ûc _ûLKê ùfLôaû_ûAñ iõùKûP Ke^ûjó û

A<eùÛþ cû¤cùe _âiûeòZ ‘cêq aò\ýûaûYú’ _âiûeòZ aòhd iõa§ùe iµKð Kle fûb CVûA_ûeòa ûGjò iõ_Kð Kû~ýð Kcâ Zê cûûe iûcMâúK _eò_eì K eì_ùe _âÉZê Keû~ûAQò û ‘cêq a\ò ýûaûYú’ \ßûeûZêù¸cûù^ aòhd aòùghmu ij iò]û K[ûaû©ðû Keòaûe @aie _ûA_ûeòa û Zêce icÉ @ûguû \ìeKeò_ûeòaû _ûAñ ùUûfcêq ^é 1800 80 2543 ij ù`û þ Keò_ûeòa û aòhd aòùghmue _âdûi ùjaù~, ùi iaê_âKûùe ZêcKê i«êÁ Keòùa û Zêùc 0120-4626949 Kê ù`û þ c¤ Keò_ûeòa û eûÁâúd cêqa\ò ýûkd gòlû iõiÚûê ùIßaiþ ûAUþ _iâ ûeYe ^¡ò ðûeòZ Kû~ýð Kâc C_f² @ùU û Zêùc icd aûjûe Keò^Rò@WIÿò

e eêPò @ ê~ûdú gêYò_ûeòa, GjûKê ùeKWð Keò_ûeòa Kò û _â[ceê ùeKWð Keû~ûA[ôaû Kû~ýð Kâc@ þ WÿòcûŠ \ßûeû gêYò_ûeòa û

_âiûeY cû¤c _âiûeY icdcêq aò\ýûaûYúKû~ðýKâc _âiûeY

ùiûcaûe Vûeê gêKâaûe @_eûjþY2.00 eê 5 Uû _~ðý«, g òaûe Gaõeaòaûe iKûk : 10.30 eê 12.30

_~ýð «

ùeKWð Keû~ûA[ôaû Z[û iõ_KðKlùe _ê ü _âiûeY Keû~ûC[ôaûiKûk 8.00 eê 1.00 _~ðý«i§ýû 5.00 eê 8.00 _~ðý«

mûâûYú (F.M.) _âùZýK gKê âaûe, g òaûe Gaõeaòaûe ûiKûk 8.30 eê 9.00 _~ýð «

_ê ü _âiûeY gKê âaûe, g^òaûe Ieaòaûei§ýû 4.30 eê 5.00 _~ðý«

Gjû aýZúZ Zêù¸cûù^ \ìe\gð Gaõ mû^\gð Kû~ðýKâcùe c¤ ù\Lô_ûeòa û Gjûe Kû~ðýKâciPì ú^òcÜ _âKûe :Wÿò.Wÿò.- I (DD-I)

eûÁâúd _âiûeY_âùZýK gKê âaûeiKûk 5.02 eê 5.25 _~ýð «

mû^\gð (Gyan Darshan) _âZò\ò^ iKûk 6.30 eê 7.00 _~ðý«

gêbKûc^ûe ijicÉ ùgl÷ òK @]ôKûeú

eûÁâúdcêq a\ò ýûkd glò ûiõiÚû^

(iv)

Tutor MarkedAssignments

Dear Learner,

Important Instructions

Bynow you must have started studying your Secondary Course of the National Institute of OpenSchooling (NIOS).As you alreadyknow, planned and continuous studyis necessaryfor successfulcompletion of a course. We have developed several means and strategies to help you to learn andbe a successful learner. Tutor MarkedAssignments (TMA) is one such means.

TMAs will help you to:

develop regular studyhabit which is necessaryto become a self learner;

know the subject matter better;

get practice in writing responses to questions thereby having a kind of rehearsal in thepreparation for the final examination;

receive feedback and confirmation about the correctness of the response provided by you;

check your progress in studying the subject you had opted for, so that you can find out subjectareas where you have difficulties and need to put in more effort to learn well; and

maintain contact with the subject teachers at theAccredited Institution (AI) in which you areregistered and enable you to take appropriate guidance in your studies.

In this booklet you will find one assignment in each subject. You are required to complete theassignment in your own handwriting in the chosen subjects onlyand submit them to your teacher atyourAI(StudyCentre).

You will notice that TMA is for 20 marks and the lesson numbers from which the TMAis set ismentioned at the beginning. Questions 1, 2 and 3, comprise of short answer questions. Eachquestion has four choices of which you have to attempt onlyone i.e. 2+2+2= 6 marks. Questions1, 2 and 3 will thus cover 6 marks.

Question nunmber 4 and 5 are long answer questions of 4 marks each. You have to answer onlyone question out of the four given. Thus questions 4 and 5 are for 8 marks (4+4=8).

Question no. 6 gives you a list of four projects of which you have to attempt only one. Thisquestion will be for 6 marks. The guidelines for each project work are given along with the topicset.

The schedule for submission of the SecondaryCourse TMAs for both admission blocks are givenbelow:

Table No. I: Submit the Tutor Marked Assignment for appearing in the PublicExamination to be held in April/May

By Learners to study centres Feedback by the Subject Teacher to the Learner

31st January 15th February

(v)

Table No. II: Submit the Tutor Marked Assignment for appearing in the PublicExamination to be held in October/November

By Learners to Study Centre Feedback by the Subject Teacher to the Learner

31st July 15th August

If last date so specified happens to be a public holiday/Saturday/Sunday, the next working daywillautomaticallybe treated as last date for the purpose.

Please follow this submission schedule strictly to take benefit of TMAs. TMA is applicable foradmission through stream one of online. These should be submitted before appearing in thePublic Examination of the particular subject. From the year 2013-14 Tutor MarkedAssignmentin Secondary/Senior examination will carry20% weightage in the external examination and thesemarks will be shown separatelyin the marks sheet alongwith the external examination paper whichwill carry80 marks in each subject.

Do not forget to take a receipt of submission of your TMAfrom your teacher. Asample ofthe assignment submission receipt is given at the end of this booklet.

In case the Study Centre is not functioning or closed due to administrative reasons, you maysubmit the TMA as per the schedule given above, at the Regional Centre of your area which willtake necessaryaction for evaluation and sending awards to the NIOS Head Quarters for inclusionin the final result.

For every academic year a new set of TMA booklets will be available at the Study Centres/concerned Regional Centres. In case you are not able to get the TMA booklet, you maydownloadthe same from the official website of NIOS i.e. www.nos.org or www.nios.ac.in.

Go through the corrected assignments carefullyand use them to improve your performance by:

• re-reading the lessons in the studymaterials provided to you byNIOS;

• attending PCP classes to clarify doubts from the teacher or solve problems that you faceduringstudies; and

• devoting more time for studies.

Looking into the benefits of TMA, it will be possible for you to make best use of it in order tobecome a successful learner.

If you have anydoubt or suggestions, please do not hesitate to write to us.

Appreciating your need for more support NIOS also brings the magic of technology to your doorstep!! “Mukta Vidya Vani” our web based live PCPs supplement and complement the Self Learn-ing Materials. It gives you an opportunity to interact with the experts of your subjects. Youcan clear your queries and doubts by calling on our TOLLFree Number 1800 180 2543. You canalso call on 0120- 4626949. The time schedule of the live programmes is given below forreference. If due to any reason you miss thelivePCPs you can hear the recorded versions in repeatcycle or at Audio on Demand.

Broadcastig

Medium

Broadcasting Time

Mukta Vidya Vani Saturday and Sunday

2.00 PM – 5.00 PM

Monday to Friday

10.30AM – 12.30AM

Recorded and Repeat PCP

8.00 A.M. to 1.00 P.M.

and 5 P.M. to 8.00 P.M.

Gyan Vani (FM ) Every Friday, Saturday

and Sunday

8.30 AM – 9.00 AM

Repeat broadcast on

Friday, Saturday and Sunday

4.30 PM- 5.00 PM

Except this you can also watch Doordarshan and Gyandarshan according to following schedule

DD 1 Every Friday 5.02 AM – 5.25 AM

Gyandarshan Every day 6.30 PM - & 7.00 PM

We wish you all the best.

AllAcademic Officers

National Instituteof Open Schooling

aòhd iìPú (Contents)

KâcòK iõLýûSl.No.

ahòhdSubject

_éÂû iõLýûPage No.

1 jò¦ò (201) 1

2 AõeûRú (202) 6

3 CŸðê (206) 10

4 iõÄéZ (209) 15

5 MYòZ (211) 17

6 aòmû^ I _âùŸýûMòK (212) 21

7 iûcûRòK aòmû^ (213) 28

8 @[ðgûÈ (214) 32

9 aýaiûd @¤d^ (215) 36

10 Mjé aòmû^ (216) 40

11 cù^ûaòmû^ (222) 45

12 bûeZúd iõÄéZò I aòeûiZ (223) 48

13 ùfLûu^ (224) 51

14 PòZâKkû (225) 56

15 WûUûG<âò @_ùei þ (229) 59

16 IWò@ÿ û (233) 69

17 @ûeaú (235)18 `ûeiú (236)

Assignment Submission Receipt

1fganh

fganh¼201½

f'k{kd vafdr ewY;kadu i=kdqy vad% 20

fVIi.kh%

(i) lHkh iz'uksa dss mÙkj nsus vfuok;Z gSaA izR;sd iz'u ds vad lkeus fn, x, gSaA(ii) mÙkjifqLrdk ds izFke i"B ij Åij dh vksj viuk uke] vuqØekad] v/;;u dsnz dk uke] fo"k; vkfn

Li"V 'kCnksa essa fyf[k,A

1- fuEufyf[kr esa ls fdlh ,d dk mÙkj 40-60 'kCnksa esa fyf[k,A 2¼d½ vkius *fxYyw* ikB i<+k gSA ikB i<+dj vkids eu esa Ik'kq&if{k;ksa ds izfr laosnu'khyrk txrh gSA

yksxksa dks Ik'kq&if{k;ksa ds izfr laosnu'khy cukus ds fy, vki D;k lq>ko nsaxs\ ¼ikB&3 ns[ksa½¼[k½ *Hkkjr dh cgknqj csfV;k¡* vkSj *jkWcVZ uflaZx gkse esa* ikB i<+us ds ckn vki efgykvksa ds l'kDrhdj.k

ds fy, D;k&D;k dne mBkuk pkgsaxs\ ¼ikB&6 ns[ksa½¼x½ vkidh vk;q&oxZ ds vusd fd'kksj euekuh djus dks gh vkt+knh le>rs gSaA dfork *vkt+knh*

i<+us ds Ik'pkr~ vkt+knh ds fo"k; esa vkidh D;k /kkj.kk curh gS rdZ lfgr viuh izfrfØ;kfyf[k,A ¼ikB&7 ns[ksa½

¼?k½ *vkg~oku* dfork esa HkkX; dh rqyuk esa *deZ* vkSj *ikS#"k* ij cy fn;k x;k gSA blls izsfjr gksdjvki vius thou esa D;k ldkjkRed ifjorZu djuk pkgsaxs\ ¼ikB&4 ns[ksa½

2- fuEufyf[kr esa ls fdlh ,d dk mÙkj 40-60 'kCnksa esa fyf[k,A 2¼d½ *bls txkvks* dfork esa *liuksa esa [kks, jgus* rFkk *lius ns[kus* esa varj fd;k x;k gSA vki vius

Hkfo"; dks l¡okjus ds fy, tks lius ns[krs gSa] mUgsa iwjk djus ds fy, D;k :ijs[kk cuk,¡xs\¼ikB&12 ns[ksa½

¼[k½ *lq[kh jktdqekj* ikB esa jktdqekj nq[kh yksxksa dh leL;kvksa ds lek/kku ds fy, xkSjS;k dh ennysrk gSA vki vius vkl&ikl dh leL;kvksa ds lek/kku ds fy, ifjokj] vkl&iM+ksl rFkk fdlhlekt lsoh laLFkk esa ls fdldh enn ysuk pkgsaxs vkSj D;ksa\ ¼ikB&13 ns[ksa½

¼x½ *cw<+h i`Foh dk nq[k* dfork esa izÑfr dh ladV xzLr fLFkfr dk mYys[k gSA izÑfr ds fouk'k dsdkj.k mRiUu gksus okys ladV ls yksxksa dks vki fdl izdkj lko/kku djsaxs\ ¼ikB&14 ns[ksa½

¼?k½ *foKkiu mRikn ds fo"k; esa lgh tkudkjh gh ugha nsrk cfYd dHkh&dHkh Hkzfer Hkh djrk gS*& blfo"k; ij vius fdlh vuqHko dks vk/kkj cukrs gq, fVIi.kh fyf[k,A ¼ikB&9 ns[ksa½

3- fuEufyf[kr esa ls fdlh ,d dk mÙkj 40-60 'kCnksa esa fyf[k,A 2

¼d½ *va/ksj uxjh* ukVd esa xkscj/kunkl yksHk ds dkj.k ladV essa iM+rk gSA vki vius thou ds ,sls ghfdlh vuqHko dk mYys[k dhft,A ¼ikB&15 ns[ksa½

2 fganh

¼[k½ *'krjat ds f[kykM+h* dgkuh ds fdlh Hkh ik=k dh rqyuk *mudks iz.kke* dfork ds ohjksa] ukfodksa]ioZrkjksfg;ksa] Økafrdkfj;ksa vkfn ls ugha dh tk ldrh & bl dFku ds i{k esa rdZ lfgr viusfopkj fyf[k,A ¼ikB&19 ns[ksa½

¼x½ *chrh foHkkojh tkx jh* dfork izÑfr ds lkSan;Z&fp=k.k rFkk ekuohdj.k dh dfork gSA vkidsfopkj ls izÑfr ds izfr lekuqHkwfr txkus ds fy, lkSan;Z fp=k.k vFkok ekuohdj.k dh D;k mi;ksfxrkgS\ ¼ikB&17 ns[ksa½

¼?k½ *uk[kw+u D;ksa c<+rs gSa\* ikB esa *Lo* dk ca/ku Hkkjrh; laLÑfr dh fo'ks"krk crkbZ xbZ gSA Fkksis gq,ca/kuksa dh rqyuk esa gesa *Lo* dk ca/ku Js"B yxrk gS] vius vuqHko ds vk/kkj ij fl) dhft,A

¼ikB&18 ns[ksa½


¼d½ vkius vius ikB~;Øe esa dqN *nksgs* i<+s gSa vkSj *cgknqj* dgkuh Hkh i<+h gSA dchj ds nksgs *Å¡ps dqydk tufe;k* ds vk/kkj ij *cgknqj* dgkuh esa okpd ds csVs *fd'kksj* ds fo"k; esa D;k fopkj O;Drdjuk pkgsaxs\ rdZ lfgr fyf[k,A ¼ikB&1 ns[ksa½

¼[k½ *panzxguk ls ykSVrh csj* dfork esa dfo us panzxguk uked xk¡o ds izkÑfrd n`'; dk lqanj fp=k.kfd;k gSA dHkh&u&dHkh vki Hkh fdlh LFkku ij vo'; ?kweus x, gksaxs] viuh dYiuk dk mi;ksxdjrs gq, ml LFkku ds izkÑfrd lkSan;Z dk o.kZu dhft,A ¼ikB&8 ns[ksa½

¼x½ vusd leL;kvksa dk lkeuk djrs gq, dYiuk pkoyk vkSj cpsUnzh iky tSlh efgykvksa us ,d u;kvkSj tksf[ke Hkjk jkLrk pqukA enj Vsjslk o flLVj fdzLV gsYM tSlh efgykvkas us ekuo&lsok dkfu%LokFkZ jkLrk pqukA vkt dh ifjfLFkfr;ksa dks ns[krs gq, vki dkSu&lk jkLrk pquuk pkgsaxs vkSjD;ksa\ ¼ikB&6 ns[ksa½

¼?k½ vkius *i<as+ dSls* ikB i<+k gSA ;fn vki *vkt+knh* dfork vkSj *jkWcVZ uflZx gkse esa* x| ikB i<+jgs gaS rks budks i<+us dh izfØ;k esa vki D;k varj vuqHko djrs gSa\ i| vkSj x| dks le>us dsfy, fdu eq[; fcanqvksa dk /;ku j[ksaxs\ ¼ikB&10 ns[ksa½


¼d½ *va/ksj uxjh* ukVd i<+rs gq, ,slk yxrk gS fd ;g rRdkyhu gh ugha] cfYd dqN&dqN vkt dhO;oLFkk dk Hkh fp=k.k gSA bl dFku ds i{k esa mÙkj fyf[k,A ¼ikB&15 ns[ksa½

¼[k½ *uk[kwu D;ksa c<+rs gSa* ikB esa ekuo&lekt esa Ik'kqrk dh fLFkfr;ksa ds mYys[k ds lkFk&lkFk mulsmcjus ds mik; Hkh crk, x, gSaA vkidh n`f"V esa vkt fdu&fdu fLFkfr;ksa rFkk ?kVukvksa dksIk'kqrk ds fpg~u dgk tk ldrk gS\ buds lek/kku Hkh crkb,A ¼ikB&18 ns[ksa½

¼x½ *'krjat ds f[kykM+h* dgkuh ds igys vuqPNsn esa y[kuÅ ds rRdkyhu okrkoj.k dk ltho o.kZufd;k x;k gSA blls izsj.kk ysdj vki Hkh vius vkl&ikl ds okrkoj.k dk fp=k.k dhft,A

¼ikB&19 ns[ksa½

¼?k½ *mudks iz.kke* dfork esa vlQy ijUrq iz;kljr yksxksa dks iz.kke fd;k x;k gSA vius vkl&ikljgus okys ,sls yksxksa ds ckjs esa foLrkj ls crkb, ftUgksaus lekt&fuekZ.k ds fy, ;ksxnku rks fn;kysfdu ftUgsa vius dk;Z dk Js; ugha feykA ¼ikB&20 ns[ksa½

3fganh

6- uhps nh xbZ pkj ifj;kstukvksa dh lwph esa ls ,d ifj;kstuk rS;kj dhft,A 6

¼d½ vius dqN fe=kksa dks lkFk ysdj vkl&ikl ds ?kjksa] nqdkuksa] QqVikFkksa vkfn ij dke djus okys 8o"kZ ls ysdj 14 o"kZ rd dh mez ds fdUgha nl cPpksa] fd'kksjksa ds fo"k; esa lwpuk,¡ bdV~Bh dhft,vkSj fuEufyf[kr visf{kr tkudkfj;ksa ds vk/kkj ij pkVZ rS;kj dhft,%

Lka[;k mez dk;Z f'k{kk dh fLFkfr O;ogkj1-2-3-4-5-6-7-8-9-10-

(i) pkVZ ds vk/kkj ij dkedkth cPpksa vkSj fd'kksjksa dh leL;kvksa dk mYys[k dhft,A(ii) bu cPpksa vkSj fd'kksjksa dh leL;kvksa ds lek/kku ds fy, dkSu&dkSu ls mik; vko';d gSa\(iii) *cky&Je* dkuwuh vijk/k gS*&rdZ lfgr mYys[k dhft,A ¼ikB-1 ns[ksa½¼[k½ fdlh ,d fnu dk fganh lekpkj i=k ysdj mls /;kuiwoZd if<+, blds ckn mlds izFke i"B ds

v/;;u ds vk/kkj ij fuEufyf[kr 'kh"kZdksa ds varxZr lkj.kh cukb,%

fganh lekpkj i=k dk uke] fnuk¡deq[; lekpkj laf{kIr Lkekpkj ds Q+ksVks dkVZwu foKkiu

lekpkj izdkj

1-2-3-4-5-

(i) vkidks dkSu&lk lekpkj lokZf/kd egÙoiw.kZ yxk vkSj D;ksa\(ii) fn, x, dkVZwu dh O;k[;k dhft,A(iii) foKkiu us i"B dk fdruk Hkkx ?ksj j[kk gS\(iv) fofHkUu fo"k;ksa ds lekpkjksa ls lacaf/kr fp=k fpidkb,A ¼ikB&9 ns[ksa½

4 fganh

¼x½ gekjs vkl&ikl] cktkjksa esa [kkus&ihus dh cgqr&lh lkexzh fcdrh gqbZ fn[krh gSA bl lkexzh esa lsdqN viuk gS rFkk dqN ijk;kA vFkkZr~ dqN gekjs LokLF; ds fy, t+:jh gS vkSj dqN u dsoy xSjt+:jh gS] cfYd uqdlkunsg gSA nksuksa izdkj dh [kkn~;&lkexzh dks igpkudj fuEufyf[kr 'kh"kZdnsrs gq, ,d pkVZ rS;kj dhft, vkSj uhps fn, x, iz'uksa ds mÙkj fyf[k,%

[kkn~; lkexzh dk uke ykHknk;d@gkfudkjd ykHk@gkfu izdkj vFkok'kjhj ij izHkko

1-2-3-4-5-6-7-8-9-10-

(i) isV esa fnDdr gksus ij fdl izdkj dk ikuh ihus dk lq>ko nsaxs\

(ii) 'kjhj esa jDr dh deh gksus ij dkSu&dkSu ls Qy mi;ksxh gksrs gSa\

(iii) Ldwy tkus okys cPpksa dks fdl izdkj dk uk'rk djuk pkfg,\

(iv) gSt+k gksus ij fdl izdkj ds Qy ?kkrd gksrs gSa\

(v) LokLF; ds fy, gkfudkjd vkSj ykHknk;d ik¡p&ik¡p [kkn~; lkefxz;ksa ds fp=k fpidk,¡A¼ikB&16 ns[ksa½

¼?k½ vkius viuh ikB~;iqLrdksa esa dgkuh]dfork] ys[k] fuca/k] fjiksrkZt] ukVd] Qhpj] js[kkfp=k vkfnfo/kkvksa dks i<+k gSA vr% vki bu lcls ifjfpr gaSA vki buesa ls fdUgha ik¡p fo/kkvksa ij vk/kkfjrjpukvksa dk p;u djsaA mudk ifjp; fuEufyf[kr vk/kkjksa ij pkVZ ij fyf[k,A

vk/kkj

fo/kk dk uke —— -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ikB@jpuk dk uke -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

jpukdkj dk uke — -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5fganh

jpuk ls lacaf/kr fp=k%

ikB@jpuk ds eq[; fcanq% -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------——————————————————————————————————————————————————————

¼lexz ij vk/kkfjr½

6 English

English(202)

Tutor Marked Assignment

Max. Marks: 20

Note:

(i) All questions are compulsory. The marks allotted for each question are given against each.

(ii) Write your name, enrolment number, AI name and subject etc. on the top of the first page of the answersheet.

1. Answer any one of the following questions in about 40-60 words. 2

(Ref. Lesson—1-9)

a. If Raja was given a chance to tell grandma that he had been stung by a bee, how would the storyproceed? (Snake Bite)

b. You have read that the most outstanding traits of the eight participants in the poem, “Nine GoldMedals” are large heartedness and empathy. Now read the lessons, “The Shoeshine” (L-7) and“My Elder Brother” (L-11) and answer which characters in these lessons have the traits mentionedabove.

c. Pt. Nehru advised his daughter Indira not to do anything in secret or anything that she would notlike others to know. Why did Pt. Nehru give this advice to Indira? (A Birthday Letter)

d. In the poem “Nine Gold Medals” you have learnt that to create a musical effect poets often usemany words with same initial sounds (e.g. stumbled and staggered). The device/figure of speechis called alliteration. Read some more poems in your study material and pick out four examples ofalliteration. (Nine Gold Medals)

2. Read any one of the following extracts and answer the questions that follow in about 40-60 words. 2

(Ref. Lesson—10-18)

a. Weavers, weaving solemn and stillWhat do you weave in the moonlight chill?White as a feather and white as a cloudWe weave a dead man’s funeral shroud. (Indian Weavers)

i) What is the mood/tone reflected in the stanza? Pick out 2 words which contribute to building thatmood?

ii) Which words of the weavers reflect ‘chill’ in the given stanza?b. The old man stared at his son. His voice, though trembling, had not lost its usual gentleness. “It is

not the money alone that matters, son. It is the service, our service to God.” ‘Father, times havechanged and so has the stone mason’s work. You cannot like carving sculptures mass produce likeall the other people in Agra.” (The Last Stone Mason)

i) What is the difference between the views of the father and the son regarding sculpture as an art?

ii) Say whether you agree with the views of the father or the son? Give reasons.

7English

c. Malcolm: When you say Home for the Dying do you mean that these are people on the streets whohave been abandoned and are dying?

Mother Teresa: Yes, the first woman who I saved was picked up from the street. She had beenhalf-eaten by the rats and the ants. I took her to the hospital, but they could not do anything for her.They only took her in because I refused to move until they accepted her. From there I went to themunicipality and asked them to give me a place, where I could bring such people. The healthofficer of the municipality took me to the Kali Temple and showed me the dharamshala. I wasvery happy to have that place. Within twenty four hours we had our patients there, and we startedthe work of the home for the sick and the dying. In 1952, we opened the first Home for the Dying.(Caring for Others)

i) Complete the following statement:

The opening of the first Home For the Dying became possible because —————————.

ii) Which quality is dominant in the conduct of Mother Teresa and why?

d. Who are you deceiving?You ask me to speak to children,but I shall also address you, the grown -ups.I am still a child, I don’t know how to lie like you.All the children of the world, oh adults of the world,Could not rebuild what you destroy.A better world won’t be able to be rebuiltwithout you, the adults. (My Only Cry)

i) Complete the following statement:The child protagonist in the poem feels very helpless because ———————————.

ii) As learners, what can you do to build a better world?

3. Answer any one of the following questions in about 40-60 words. 2

(Ref. Lesson—19-27)

a. One of the visions of Dr. A.P.J. Abdul Kalam for India was ‘freedom’. What according to you isthe importance of freedom? (My Vision for India)

b. How far does recycling material help to create jobs for the unemployed? (New Good Things fromRubbish)

c. ‘Bismillah Khan’ loved his country.’ Cite at least two examples from the text in support of thestatement. (Ustad Bismillah Khan)

d. In the poem “Once Upon a Time”, the poet says that in the olden days people were more sincereand honest in their conduct. What are your views about it? (Once Upon a Time)

4. Answer any one of the following questions in about 100-150 words. 4(Ref. Lesson—1-14)

a. Ravi is fond of playing loud music and insists on playing his music system all day long at a highpitch. Ravi’s father advises him to change his habit as it creates disturbance in and outside thehouse. Moreover, loud noises are harmful to our health. Write a script for a role play between thefather and the son. (You may refer to Lesson 3 “Kondiba: A hero” for the dialogue writing andLesson 10 “Noise: How it Affects our Lives” for facts.

8 English

b. Asha is a class XI student in a Sarvodaya School. Her sister Meenu has enrolled herself with theNIOS in class IX. They are interviewed by a correspondent. Write a script for a role play. (Ashaand Meenu give their views regarding the merits and demerits of formal and open schooling. Youmay refer to Lesson 3 for interview skills). (Kondiba- A Hero)

c. Imagine that you had a fight with your friend. How would you try to apologise and becomefriends again? (Hint: It may help if you can recall a real incident. You may refer to Lesson 11- MyElder Brother).

d. You lost a briefcase containing important documents while travelling by bus. Write a notice to beinserted in a newspaper. Include all the details describing the briefcase and its contents. Give yourcontact number and address. (How the Squirrel Got His Stripes)

5. Answer any one of the following questions in about 100-150 words. 4(Ref. Lesson—15-27)

a. Given the option to work either in the organisation established by Mother Teresa or by Janaki Iyer,which one would you choose? Give reasons for your answer. (Caring for Others)

b. Why is the neem tree termed as ‘The Village Pharmacy’? (The Village Pharmacy)

c. We trust you have been listening to the English lessons broadcast on NIOS Live Mukt Vidya Vani/Gyan Darshan/ Gyan Vani/ NIOS programmes on YouTube.

Listen carefully to any English lesson and write the following:

1. Time of broadcast

2. Duration

3. Name of the coordinator/anchor

4. Number of experts and their names

5. Title of the lesson discussed

6. Features that you liked with reasons

d. Listen to any English news bulletin on the All India Radio and write a critical review. Include thefollowing:

Mention the day, date and time of the news bulletin.

Write any four items of news broadcast in the news bulletin.

Name two persons mentioned in the bulletin.

Write the names of two places mentioned in the said bulletin.

Describe each person and place mentioned above in 25-30 words each..

(Note: Locate the same news item in the next day’s newspaper, cut and paste it in your scrap book.)

6. Attempt any one of the following projects in about 500 words. 6(Ref. Lesson—1-27)

a. You have read about the neem tree, how its different parts are used as home remedies for variousailments. There are many more medicinal trees and plants that might be easily available in andaround your houses.

9English

STEP I Ask about them from your parents/grand parents/ neighbours. Which parts are used ashome remedy and for which ailment?

STEP II Write a report on the basis of the information collected by you about these trees/plants.

(You can refer to the lesson: The Village Pharmacy)

b. Interview 5-6 grandparents in your area to know how their children/grandchildren treat and lookafter them. Prepare a questionnaire. You may include the following points to collect the relevantinformation.

- their daily routine, how they spend their leisure time.- health status / problems- friend circle, if any and time spent with them- attachment with grandchildren- involvement in family- their likes and dislikes

STEP I Interview grandparents of the neighbourhood.

STEP II Write a report on the basis of the information collected.

(You can refer to the lesson: Caring for Others)

c. The increasing number of vehicles, factories, use of household gadgets and machinery createnoise pollution and noise pollution creates hearing problems.

STEP - I Note down how much noise you and your family members make every day.

STEP II Make a list of avoidable and unavoidable noises. Then write a paragraph on how you canhelp in reducing noise pollution at your level.

(You can refer to lesson: Noise: How it Affects our Lives)

d. You have read the poem- “Indian Weavers” composed by Sarojini Naidu. She is also called ‘BharatKokila’ or ‘Nightingale of India’. She has written a number of poems.

STEP I Find out 4 more poems composed by her.

STEP II Write these poems in a scrap book. Also collect information about the life of SarojiniNaidu.

STEP III Paste her picture and write a bio-sketch of her along with the poems.

(You can refer to lesson: Indian Weavers)

(206)

20

2 6040 1 (i)

(ii)

(iii)

(iv)

2 6040 2 (i)

........... ............ ........... ............

............. ............

............ (ii)

(iii)

(iv)

2 6040 3

10

4 4

11

1

2

3

4

100 4 150

5

(i)

(ii)

(iii)

(iv)

(i)

(ii)

(iii)

12

............... (iv)

(i)

(ii)

150100 (iii)

(iv)

(i)

(ii)

(iii)

(iv)

6

13

6

500 (1)

(2)

(3)

14

15laLÑre~

laLÑre~¼209½

f'k{kd vafdrewY;kadui=ke~Ikw.kkZadk% 20

funsZ'kk%

¼I½ losZ iz'uk% vfuok;kZ%A izfriz'ue~ vadk% iz'ule{ka nf'kZrk%A¼ii½ mÙkjiqfLrdk;ka izFkei`"Bs Louke] vuqØekad&la[;k] f'k{k.kdsUnzL; uke] fo"k;L; uke bfr loZa

ys[kuh;e~A1- dL;fpnsdL; iz'uL; mÙkja 40-60 'kCns"kq fy[krA 2

¼d½ *lqHkkf"krkfu* bfr ikBs thouk/kkfjrkfu dkfu fof'k"VewY;kfu ;kfu /kkjf;Rok Hkoku~ vkReu% thoualeqUura drq± 'k{;fr\ ¼ikB&1½

¼[k½ cksinsoL; d% xq.k% dFk×p Hkor% thoua izsj;fr\ ¼ikB&2½¼x½ *R;kT;a u /kS;Ze~* bfr ikBkuqlkja /kS;ZL; fo'ks"k:is.k dnk egÙoa tk;rs\ /kS;Zef/kÑR; thous

vuqHkwrka dkefi vU;ka ?kVuka fy[kr A ¼ikB&3½¼?k½ *dLekr~ fda f'k{ksr* bfr ikBs flag&xnZHk&'oku&od&dqDdqVkfnH;% dFka f'k{kk x`ghrO;k bfr

f'kf{kre~A rnuqlkjeso /ksuq&ew"kd&udqy&unhR;kfnE;% dk% f'k{kk% izkI;Urs bfr la{ksis.k fy[krA¼ikB&4½

2- dL;fpnsdL; iz'uL; mÙkja 40-60 'kCns"kq fy[krA 2¼d½ *fojgdkrja riksoue~* bfr ikBs Hkon~fHk% 'kdqUryk;k% ifrx`gxeua ifBre~ x`gkr~ vkJekr~ p

dU;k;k% ifrx`gxeudkys dhn`'kh fLFkfr% i`Fkd~&i`Fkd~ Hkon~fHk% vuqHkw;rs bfr fy[krA¼ikB&8½

¼[k½ *lw;Zxzg.ka dnktk;rs* bfr fo"k;ek/k`R; vk;ZHkêL; ers vk/kqfudHkkjrh;oSKkfudkuka ers p dksHksn%\ Li"V;rA ¼ikB&9½

¼x½ dk'pu uwruk% "kV~ izgsfydk% mÙkjlfgrk% ys[;k% ;k vU;kr~ laLdrxzUFkkr~ lax`ghrk% L;q ¼ikB&10½

¼?k 8-14 ikBs"kq d% ikB% vf/kd% #fpdj%\ rLekr~ dk f'k{kk izkI;rs\ r=k dhn`'kkfu thou&ewY;kfuHkorka Ñrs fiz;rjkf.k\ bfr o.kZ;rA ¼ikB&8-14½

3- dL;fpnsdL; iz'u:Ik mÙkja 40-60 'kCns"kq fy[krA 2¼d½ *bZ'k% Do vfLr* bfr ikBe~ vk/k`R; *Je% t;rs* bfr fo"k;s Lo&rdZlaxra era fy[krA

¼ikB&15½¼[k½ *LofLr iUFkkeuqpjse~* bfr ikBs vLekda lkekftdthoua dFka Hkosr~ bfr lE;d~ of.kZre~A

¼ikB&17½

16 laLÑre~

¼x½ *dÙkZO;fu"Bk* bfr ikBs }kjiky% mRdkspL; yksHksu u fopfyr%A v|Ros rq izfrina Hkz"Vkpj.kafo|rsA rL; dFka Hkorka ers fujkl% L;kr~ bfr Loersu fy[krA ¼ikB&18½

¼?k½ iq=kks·ga i`fFkO;k%* bfr ikBkuqlkja Ik;kZoj.kL; j{k.ka dFke~ vko';de~ bfr Lofopkjku~ fy[krA¼ikB&19½

4- dL;fpnsdL; iz'uL; mÙkja 100-50 'kCns"kq fy[krA 4¼d½ *izk.kL; Js"BRoe~* bfr ikBs izk.kk% 'kjhjs dFka Js"Bk% bfr ifBre~A izR;sde~ bfUnz;L; dk;Zefi

egÙoiw.kZe~ bR;kfi ifBre~ vr% izR;sde~ bfUnz;a dFka LoLFkr;k dk;± djksrq bfr lE;d~ fy[krA ¼ikB&5½

¼[k½ *;n~Hkfo";ks fou';fr* bfr ikBs Hkon~fHk% ifBra ;r~ thous lkQY;a HkkX;kis{k;k iq#"kkFkZs.kSo izkIrqa'kD;rsA vr% ,rkn`'ke~ ,da 'yksda fy[kr ;fLeu~ iq#"kkFkZ HkkX;;ks% iq#"kkFkZL; oSf'k"V;a iznf'kZraL;kn~ bfrA ¼ikB&6½

¼x½ *v;ks/;ka izR;kxeue~* bfr ikBs vkxrkuka LFkku&vkJe&unh&ioZrknhuka izn'kZua Hkkjrh;s ekufp=ksdq#rA ¼ikB&7½

¼?k½ defi ioZrh;izns'ka xRok r=kLFk o{kk.kka iq"ik.kka] yrkuka] vkS"k/khuka p mi;ksfxRoa o.kZ;rA¼ikB&11½

5- dL;fpnsdL; iz'uL; mÙkja 100-150 'kCns"kq fy[krA 4¼d½ Hkoku~ Hkorh ;r~ [kknfr ;n~ nnkfr] ;r~ onfr] ;Fkk vkpjfr bR;kfnda lkfRoda jktlfefr Hksnsu

o.kZ;rA ¼ikB&16½¼[k½ *lR;kxzgkJe%* bfr ikBkuqlkja HkkjrL; Lora=krkla?k"ksZ egkRekxkaf/ku% ;ksxnkua o.kZ;rA

¼ikB&20½¼x½ *rstLkka fg u o;% leh{;rs* bfr ikBek/k`R; yoL; pkfjf=kda oSf'k"V~;a fy[krA ¼ikB&21½¼?k½ nwjn'kZus izlkfjr&laLÑrdk;ZØeku~ iz'kal;u~ izlkjHkkjrh funs'kda izfr laLÑrsu i=kesda fy[krA

¼ikB&22½6- dL;fpnsda fo"k;ef/kÑR; 500 'kCns"kq ifj;kstukfooj.ka fy[krA 6

¼d½ i×pdFkkikBku~ vf/kÑR; fo'ks";&fo'ks"k.k ;qXe inkfu fpRok fyaxHksnlfgra rkfydkfuekZ.ka dq#rA

¼[k½ i=kky;%] fpfdRlky;%] oL=kfoØ;dsUnze~] fe"BkUuHk.Mkj%] fo|qr~iznk;&laLFkkue~]Lo.kkZHkw"k.kfoØ;&dsUnze~] ,rs"kq i×pkukeso o.kZua laLÑrsu dq#rA

¼x½ lekpkji=ksH;% 'kS{kf.kd&lkekftd&oSKkfud&n"V;k egRoiw.kk± n'kfp=kk.kka lM~dyua d`RokizR;sda i×pokD;s"kq laLdrsu o.kZua dq#rA

¼?k½ /keZL; n'k y{k.kkfu vk/kR; izR;sda Ñrs lwfDr};a] 'yksdn`;a ok fy[krA

MYòZMathematics

(211)gòlK @uòZ cìfýûu^ _Zâ


iaðû]ôK ^é : 20

Uò®Yú : (i) icÉ _âgÜ aû¤ZûcìkK û _âùZýK _âgÜe cìfý WûjûY _ûgßðùe \ò@û~ûAQò û

1. òcÜ ù~ùKøYiò ùMûUòG _âgÜe C©e 40-60 g± c¤ùe \ò@ û (2)(a) ùKøYiò \ò ùfje Zû_cûZâû gì WÿòMâú Vûeê 9°C Kcþ [ôfû Gaõ @céZiee 0°C

Zû_cûZâûeê 1°C @]ôK [ôfû û Gjò icdùe cûC< @ûaêe Zû_cûZâû 2 C° [ôfû ûiõLýûùeLûùe Gjò iÚû^MêWÿòKe Zû_cûZâû òeì_Y Ke û (_ûV-1 ù\L)

(b) _ûaðY EZê ùjZê RùY ù\ûKû^ú òR _ûLùe [ôaû Rò òh C_ùe eòjûZò ùNûhYû Kùe ûZ[û_ò ùi lZò Pûùjñ ûjó û Rò òh C_ùe Kâdcìfý @ù_lû 80% @]ôK ùfùL Gaõ fòLôZcìfý C_ùe 3% eòjûZò \òG û Zûjûe gZKWÿû ùKùZ fûb jêG ùfL û (_ûV-8 ù\L)

(c) icúKeY x 3= , Gaõ y 4= e ùfL @u^ Ke û x- @l I y-@le ]^ûZàK \òMùe@ûa¡ ùlZâe ùlZâ k ò‰ðd Ke û (_ûV-5 ù\L)

(d) GK Jh]e KûeY ùjZê GK RúaûYêe bòUûcò þ cûZâû _âZò N<ûùe 5% aé¡ò ùjfûöRúaûYêe bòUûcò þ cûZâû ùKùZ ùja iÚòe Keö

2. òcÜeê ùKøYiò GK _âgÜe C©e 40-60 g± c¤ùe \ò@ û (2)(a) GK CWÿûRûjûR aòcûâ¦e QûWÿòfû Gaõ C©e \òMùe N<ûKê 1000 Kò.cò.ùaMùe MZò

Kfûö ùijò GKû icdùe @^ý GK CWÿûRûjûR aòcû^ a¦e QûWÿòfû Gaõ _½òc \òMKêN<ûKê 1200 Kò.cò. ùaMùe Mfûö 1½ N<û _ùe Cbd aòcû^ _eÆe Vûeê ùKùZ\ìeùe [ôùaö (_ûV-14 ù\L)

(b) GK ikL ùeûWÿ C_ùe Zòù^ûUò Lê P1, P2I P3 QòWÿû ùjûA[ôfû, ù~_eòP1P2 = 3P2P3ö~\ò P1I P2e òùŸðgûu \ßd @l C_ùe ~[ûKâùc (6, 5)I(2, 3) ùjûA[ûG, ùijòòùŸðgûõK @l C_ùe P3 e iÚû^ûu òeì_Y Keö (_ûV-20 ù\L)

(c) \êAUò ZâòbêRûKûe _ûKðe @ êeì_ aûjêZâd icû ê_ûZùe @Qò Gaõ ùicûûe @ êeì_c¤cûe @ ê_ 1:3ö ~\ò ùQûU _ûKðUòe ùlZâ k 400 aMð còUe jêG, ùZùa aéj©e_ûKðe ùlZâ k ò‰ðd Keö (_ûV-14 ù\L)

(d) 8 ùi.cò.aýûi aògòÁ GK aé© @u^ Keò òcÜfòLôZ @u^ Ke :-

17

(i) aé©e ùK¦âVûeê 8 ùi.cò. \ìeùe GK aò¦ê P ùâû Gjû c¤ù\A aé©ò_âZò ù~ùZûUò ÆgðKi¸a @u^ Ke û

(ii) aé©e ùK¦âeê 4 ùi.cò. \ìeùe GK aò¦ê Q ùÂ Gjò aò¦ê c¤ù\A ù~ùZûUò ÆgðK i¸a@u^ Ke û (_ûV-18 ù\L)

3. òcÜeê ù~ùKøYiò ùMûUòKe C©e 40-60 g± c¤ùe \ò@ û (2)(a) RùY KéhKe _Wÿò@ûùe @«üaýûi 8còUe aògòÁ GK Kì@ @Qò û KéhK 14 còUe Mbúee

GK Kì@ ùLûkò ùijò cûUòKê Kì@ Pûeò_ùU 5 còUe Iiûee a§ Kùf a§e CRZû ùKùZò‰ðd Ke û (_ûV-21 ù\L)

(b) GK Kûeþe PKe @«üaýûi 140ùi.cò. û KûeþUò N<û_âZò 66 Kò.cò. ùaMùe MZò Kfûùaùk_âùZýK PK _âZò cò òUþùe ùKùZ [e Nìeòa û (_ûV-21 ù\L)

(c) GK òùLûR ùjfòùK_Öe òcÜùe \ò@û~ûA[ôaû GK @ûd©ûKûe ùlZâe GK @õgùe]KþKû LûA _Wÿòaûe ù\LûMfû û K’Y i¸ûa^û @Qò ù~ Gjû òcÜ PòZâùe [ôaû jâ\ c¤ùe]KþKû LûA_WÿòQò ? (_ûV-26 ù\L)

6 km

5 km

10 km

A B

CD

FG

3 k.m

E

(d) ~\ò GK aûkKe CyZû I QûAe @ ê_ûZ 1: , ùZùa ùiùZùaùk iì~ðýe ùKøYKòC ÜZòe _eòcûY ùKùZ ? (_ûV-23 ù\L)

4. òcÜ _âgÜ c¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòKe C©e 100-150 c¤ùe ùfL û (4)(a) GK iWÿK C_ùe _âZò 10 còUe @«eùe @~êMà iõLýK _[e eLû~ûAQò û Gjò _[eMêWÿòKê

cSò _[e Pûeò_ûLùe GKûVò Keû~òa û RùY ùfûK GK icdùe ùKak ùMûUòG _[eùÂ_ûeòa û @ùgûK Gjò KûcKê @ûe¸ Keò GK _âû«eê _[e ùâû @ûe¸ Keò ùMûUòK_ùe ùMûUòG iaê_[e ùÂMfû û Gjò _[e MêWÿòKê ùÂ ~\ò ùi 3 Kò.cò. \ìeZû _~ðý«eùL, ùZùa _[eiõLýû ùKùZ ? (_ûV-7 ù\L)

(b) RùY aýqòe ~ûZâûLyð _ûAñ Zû_ûLùe 360 Uuû @Qò, ~\ò ùi Zûue ~ûZâû @ûC 4 \òaXÿûA \ò@«ò, ùZùa ùi Zûue ù\÷ òK Lyð U.3 KcûAaûKê ùja û ~ûZâûe _âû[còK @a]ôùKùZ\ò [ôfû ? (_ûV-6 ù\L)

18

(c) GK ùgâYúe QûZâcûûê ]ûWÿòùe Vò@û ùjaûKê ùja û ~\ò _âZò ]ûWÿòùe ùMûUòG QûZâ @]ôKjêG, ùZùa \êAUò ]ûWÿò Kcò~òa, ~\ò ùMûUòG QûZâ _âZò ]ûWÿòùe Kcþ jêG, ùZùa 3Uò ]ûWÿò@]ôK ùja û ùgâYúe QûZâ iõLýû ùKùZ ? (_ûV-5 ù\L)

(d) ^M\ 1661Uuû ù\A aû Zêe« 400 Uuû ù\A _ùe Zòù^ûUò Q@ cûiò@û icû^ KòÉòùe`ýû þ KòYòaû_ûAñ còùk û _gê_Zò G[ôeê GK `ýû^ KòYòaûKê PûjêñQ«ò, ~\ò aûhòðK 1%jûeùe _âZò 6 cûiùe PKâaé¡ò iê] jêG, ùZùa _âZò KòÉòe _eòcûY ùKùZ? (_ûV-9ù\L)

5. òcÜfòLôZ _âgÜc¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòG _âgÜe C©e 100-150 c¤ùe \ò@û (4)(a) 5 cm aýûiûŸð aògòÁ GK _êfò Pûeò_ûLùe AfûÁòKþ ùafþU PXÿûAaûKê ùja û ùafþUe

GK aò¦êKê ]eò _êfòe ùK¦â 0 e iûcþ ûUeê P _~ðý« UûYòaûKê ùja ù~_eò Gjò \ìeZû10 ùi.cò. ùja û eòcþ ij fûMò ejò[ôaû ùafþUe ù\÷Nðý ò‰ðd Ke û QûdûuòZ @õgeùlZâ k ò‰ðd Ke û (_ûV-20 ù\L)

A

B

P5cm

(ùi.

cò)5c

m (ù

i.cò)

10 cm ( )ùi.cò

(b) 3.5 cm aýûiû¡ð aògòÁ GK iòfòŠeûKéZò _ûZâ c¤ùe [ôaû Rkùe0.7 ùi.cò. aýûiû¡ðeùMûfKûKéZò cûaðf _KûMfû û ~\ò iòfòŠe c¤ùe [ôaû Rk 5.6 ùi.cò. CyKê CVò[ûG,ùZùa ùKùZ LŠ cûaðf _Kû~ûA[ôfû û (_ûV-21 ù\L)

(c) r aýûiû¡ð aògòÁ GK ùMûfûKûe ùafê þ \gðKe Plêùe α ùKûY iéÁòKùe ù~ùZùaùk

Gjûe ùK¦âe ùKøYòK C ÜZò β , _âcûYKe ù~, ùafê þe ùK¦âeê CyZû r sin .cos ec2α

β

(_ûV-23 ù\(d) GK Rûeþùe ^úk, iaêR I ]kû ewe 54 Uò cûaðf @Qò û ^úk ewe cûaðf Pd^

Keòaûe i¸ûa^û , Gaõ iaêR ewe i¸ûa^û û Rûeùe [ôaû ]kûewe cûaðfiõLýû ùKùZ ? (_ûV-26 ù\L)

6. òcÜùe \ò@û~ûA[ôaû 4Uò ù_âûùRKÖ c¤eê ùMûUòKê 500 g± c¤ùe _âÉêZ Ke û (6)(a) _ûAPûUð iûjû~ýùe Z[ý aòùgæhY Ke û

19

_âYûkú –• Zêc _ùWÿûgúu c¤eê 10 Uò _eòaûe PòjÜU Ke• _eòaûee i\iý iõLýû ZûfòKûbêq Ke• _eòaûee i\iýuê gògê, ~êa, adÄ I aé¡ùe aMðúKéZ Ke• GK _ûAPûUð _âÉêZ Ke û• Zêk^ûKe I iò¡û«ùe _j(b) i¸ûa^û (Probality)e cìk @a]ûeYû aêSòaû :_âYûkú –• _â[c UuûKê 10 [e òw I `kû`k ùfL û• \ßòZúd UuûKê 10 [e C_eKê òw I `kû`k ùfL• _â[c _gûKûVòKê C_eKê 10 [e C_eKê _Kû@ I `kû`k ùfL• \ßòZúd _gûKûVòKê 10 [e C_eKê òw I `kû`k ùfL û• C_eKê òwû~ûC[ôaû Uuû I C_eKê _Kû~ûC[ôaû _gûKûVò kû`k Zêk^û Ke

I iò¡û«ùe _j* û(c) GK iek iòfòŠe I ùKû þe @ûdZ^ c¤ùe iµKð iÚû_^ Ke -_âYûkú –• LùŠ KûMR ò@• KûMRKê bûwò GK iek iòfòŠe _âÉêZ Ke• GK aýûiû¡ð I GKû CyZû aògòÁ iòfòŠe _eò GK ùKû þ _âÉêZ Ke• aûfò iûjûû~ýùe Cbd N^ _\û[ðe @ûdZ^ c¤ùe Zêk^û Ke I iò¡û«ùe _j*• iek iòfòŠee @ûdZ^ ò‰ðd Ke, ~\ò ùKû þe @ûdZ^ 30 N^ ùi.cò. jêG

(Cbd N^ _\û[ðe aýûiû¡ð I CyZû icû^)(d) _âûPú^ MYòZm I ùicûûe Kû~ðý :_âYûkú :-• Zêc AzûcêZûaK _û*RY MYòZmue iìPú _âÉêZ Ke û• `ùUûMâû þ ij ùicûûe iõlò¯ AZòjûi• ùicûûe @a\û^ / Kû~ðý / iò¡û«• ùicûù^ ùfLô[ôaû ajò / gúhðK AZýû\ò

20

aòmû^ I _â~êqò aò\ýûScience and Technology



iaðû]ôK ^é : 20Uò®Yú : (i) icÉ _âgÜe C©e aû¤ZûcìkK û _âùZýK é WÿûjûY _ûgßðùe \ò@û~ûAQò û

(ii) Zêce ^ûc, @ êKâcûu, @¤d^ ùK¦âe ^ûc, aòhd _âbéZò C©e _êÉòKûe _â[c_éÂûe gúhðùe ùfL û

1. òcÜ _âgÜe ùMûUòKe C©e 40-60 g± c¤ùe \ò@ û 2

(a) -30°C ùe [ôaû 100g aeè Zû_cûZâû 80°C Kê aé¡ò Keòaû _ûAñ ùKùZ Zû_ gqò@ûagýK ? (\© : aeè Mk^ Mê Zû_ = 355 KJ Kg-1. aeè aògòÁ Zû_ = 2100

J Kg-10C-1, Rke Mê Zû_ = 4.2 KJ-1°C-1) Ref – _éÂû-144.

(b) cêÄû^ KûPMäûi Gaõ ajò ij ùLkêQò û ù~ùZùaùk ùi MäûiKê ajòe òKUKê aû \ìeKêù^fû Gaõ ajòe @le MêWÿòKê ù\Lòfû, ùiùZùaùk ùi @leMêWÿòKe @ûKûe a\kò[ôaûeù\Lôfû û ZûKê Gjò NUYûe aýûLýû Ke û(c) òcÜ_â\© iKòðUþ _ûAñ 3 Icþ _âZòùeû] c¤ùe aòba _û[ðKý ùKùZ ò‰ðd Ke û

(_ûV – 16 ù\L)

(d) GK _òŠKê CyZû h eê _KûMfû û Gjû t ùiùKŠùe V ùaMùe bì_éÂùe _j*ôfû û Gjò_òŠe MZòùKùZ \gðû@ û (i) @aiÚû^ - icd Mâû` (ii) _eòùaM - icd Mâû`

2. òcÜfòLôZ _âgÜ c¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòKe C©e 40-60 g± c¤ùe \ò@ û 2

21

(a) _~ðýûd iûeYúùe ùcøkòK MêWÿòK i{ûA ùjûA ejò[ôaûe _XÿòQ û ùcøkòK MêWÿòK Zòù^ûUòMî_ùe aòbq ~[û- ]ûZê, @]ûZê I C_]ûZê û _~ðýûd iûeYúùe ]ûZaMêY Kò_eò _~ðýûdI É¸ c¤ùe a\ùk aêSû@ û (_ûV- 6 ù\L)

(b) GK ùcøkòK A e _ecûYê Kâcûu 20 û Gjû @^ý GK ùcøkòK B ij _âZòKòâdû Kùe ~ûjûe_ecûYê Kâcûu 17 û òcÜe C©e \ò@ û

(i) A I B e AùfKþUâ þ ie*^û ùfL û

(ii) A I B e c¤ùe [ôaû a§ ò‰ðd Ke û

(iii) A I B c¤ùe NUê[ôaû ù~øMòKe iìZâ ùfL û(c) \âaYe iû§âZû @Zò Reêeú û Zêùc K þiòe_þ ù\Lô[ôa û G[ôùe aòbò Ü C_û\ûê iû§âZû

iÚòe @Qò û ~\ò ùKøYiò C_û\ûê iû§âZû a\kò~ûG, ùZùa Gjò iòe_þ lZòKûeú ùja û~\ò 14% LûAaû fêYe \âaY ùaûZf C_ùe ùfLû@Qò, ùZùa \âaYùe ùiûWÿòdcþùKæûeûAWþ (faY) I Rke _eòcûY Kò_eò ò‰ðd Keòa û

(d) iKòâdZû @ ê~ûdú òcÜ ]ûZêMêWÿòKê a¡òðZ Kâcùe iRû@ û

(i) Z´û (Cu), ùiûWÿòdcþ (Na), @ûfêcò òdcþ (A1), Kûfiòdcþ (Ca), Ròu (Zn),eì_û (Ag)

(ii) òcÜ jûAùWâûKûað þ MêWÿòKê @ûfþùK þ, @ûfKò þ I @ûfþKûA þ @ ê~ûdú iRû@ :C2H2, C2H6, C3H4, C4H10, C3H6, C2H4

3. òcÜfòLôZ c¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòKe C©e 40-60 g± c¤ùe \ò@ û 2

(a) RùY KéhK GK KúU^ûiK iò*^ Keò Zûe ifKê \êAUò EZê _ûAñ ù_ûKeê elû Kfû ûZéZúd EZêùe eûiûd òK _\û[ð icÉ ù_ûKe cìk C_ôûU^ Keò _ûeòfû ^ûjó û Zû_ùe]úùe ]úùe eûiûd òK _\û[ð MêWÿòK ù_ûK cûeòaû _ûAñ iµì‰ð @Kûcú ùjûAMfû û PûùeûUòaûKýùe aêSû@ Kò_eò Gjò ù_ûKMêWÿòKe aòKûg _âZòùeû]úlcZû _âû¯ ùjfû û

(b) ùcû aû_û QûZòùe @ijý ~ªYû @ êba Kùf Gaõ Wÿûqe gúNâ GK ECG Kùf û

(i) ECG e _ì‰ðeì_ ùfL û ECG eê Wÿûqe K’Y ùPKþ KeòaûKê PûjêñQ«ò ?

(ii) iû]ûeY _eòiÚòZòùe K’Y jêG, ù~ùZùaùk ECG e @ûagýKZû _ùWÿ ûjó û(_ûV- 22 ù\L)

22

(c) ùcû bûAe \ßû\g R à Zò[ôùe Zûjûe geúeùe ùjaûKê [ôaû _eòa©ð aòhdùe @aMZKeûAfò û G[ôeê @ûVUò _eòa©ð aòhdùe aêSûA ùfL û (_ûV- 24 ù\L)

(d) ic ÜòZ gâc aòbûMe C\ûjeY ùjCQò @ûc geúe û ùKûgòKû Éeùe ùKûgòKû @wegâcaòbûR^ \gðûG û ùKCñ ùKûgòKû @we Zêk^û @ûùc Keòaû(i) geúee gßi^Zª aû(ii) geúee Mâ Úò (_ûV-21 ù\L)

4. òcÜfòLôZ _âgÜ c¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòKe C©e 100-150 g± c¤ùe \ò@ : 4

(a) 2 kg IRê GK aÉê GK iÚòe ak _âbûaùe GK iekùeLûùe MZò KeêQò û òcÜ PòZâùeGjûe iõùaM-icd Mâû` \gðû~ûA@Qò û _eòKÌ^û Ke :(i) aÉê C_ùe _âùdûM ak(ii) aÉêe ZßeY(iii) _ea©ðú 10 ùiùKŠùe aÉêUò MZò Keò[ôaû \ìeZû

(b) Zewe GK @õg 0 Vûeê A _~ðý« 3 ùiùKŠùe MZò KeòQò ~ûjû òcÜ PòZâùe \gðû~ûAQò ûò‰ðd Ke :-

(i) Zew ù\÷Nðý (Wave length)(ii) @ûaé©ò (Frequency)(iii) @ûdûc (Amplitude)(iv) Zew _eòùaM (wave-length)

23

(c) ZêcKê GK aò\êýZþ Pê K \ò@û~ûAQò ~ûjûe ùlZâ ZúaâZû B, ù~ùZùaùk ùi[ôùe aò\êýZþùiâûZ I _âaûjòZ jêG û Zêùc @^ý GK aò\êýZþ Pê K _âÉêZ Ke ~ûjûe ùlZâ ZúaâZû 2B û

(_ûV-17 ù\L)(i) ùijò GKû KêŠkúùe ùKak aò\êýZþ ùiâûZ _eòa©ð Keò(ii) aò\êýZþ Pê´Ke ùKak ùKâûWþ _eòa©ð Keò(iii) GKû ù\÷Nðýe Zûee ùKak ùNe iõLýû _eòa©ð Keò(iv) @^ý KûeK MêWÿòKê @_eòa©òðòZ eLô aòbò Ü ù\÷Nðýe Zûeùe GKû ùNe iõLýû eLô û

(d) \êARY ùfûK eû]ûe aû_û ùaûfò \ûaò KeêQ«ò û Cbd aýqò I eû]ûVûeê DNA @ûYò GjòiciýûKê \ìe KeûMfû û ùKøgke ûc 100 g± c¤ùe ùfL Gaõ Gjû KûjóKò iaðû]ôK_âûcûYòK ùUKþ òKþ @ùU û (_ûV-25 ù\L)

5. òcÜfòLôZ _âgÜ c¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòKe 100-150 g± c¤ùe C©e ùfL û 4

(a) @]ôKûõg iek ù~øMòK, ùcøkòKKê ùÂ MVòZ û GMêWÿòKê \ßò@wú ù~øMòK Kêjû~ûG û \ßò@wúù~øMòK ùfLôaû _ûAñ GK iìZâ @Qò û Gjò _âYûkú @af´^ Keò òcÜ ûd^MêWÿòKê ùÂù~øMòK MVê Ke û

2aC + Gaõ 3

4PO −

2Mg + Gaõ Cl−

2Sr + Gaõ 24SO −

(b) @ûce ù\÷ ¦ò Rúa^ùe pH e ajêZ cjZß @Qò û @ûc geúeùe NUê[ôaû @]ôKûõg ùR÷aeûiûd òK _âZòKòâdûe pH e iõKêPòZ ùgâYú 7.0 – 7.8 c¤ùe ùjûA[ûG û pH ùe iûcû^ý_eòa©ð Gjò _âYûkúKê _eòa©ð Keòù\A[ûG û Hcl e 0.001 ùcûfûe \âaYe pH ò‰ðdKe û (_ûV - 8 ù\L)

(c) ùcûf K’Y ? 27g Rke [ôaû @Yê iõLýû ò‰ðd Ke û (_ûV-4 ù\L)(d) RùY Wÿûqeu Käò òKþe aûeŠûùe PûeòRY ùeûMú aiò[ôùf û RYue geúeùe ajêZ aûk

[ôfû û RYue Mkûe iûcþ^û bûMùe êfû [ôfû û @^ý adÄ RYue CyZû Pûeòahðe

24

aûkKe CyZû ij icû^ [ôfû û Gjò ùeûMúcûù^ ùKCñ ùeûMùe _òWÿòZ ? Gjò ùeûM ù~Cñ Mâ Úò ijiõ_éq ùicûû aòhdùe aòaeYú \ò@ û Gcûûe ^ûc ùfLô Kû~ðý aêSû@ Gaõ GjòMâ Úò cûûe Kcþ aû @]ôK leY \ßûeû iéÁò ùjC[ôaû ùeûMe ûc ùfL û (g± iúcû 100-160) (_ûV-23 ù\L)

6. òcÜ PûùeûUò _eòù~ûR^û (Project) c¤eê ùMûUòKe 500 g± c¤ùe _âÉêZ Ke û

KâcòK ^é

gqòe C› Gjû âúKeY ù~ûMý Kò ? fûb lZò iõelYe C_ûd

1 2 3 4 5 6

(b) @ûc Pûeò_ùU NUê[ôaû eûiûd òK _âZòKòâdû aòhdùe RûYòaû @ûagýK û gòlû[ðúòKU iÚû^Kê ~ûA òcÜfòLôZ MêWÿòKê iõMâj Keòùa Gaõ òcÜfòLôZ MêWÿòK Keòùa û

(i) CuSO4ùe ùføjKê ù~ûM Kùf CuSO4e ew a\kò~ûG KûjóKò ?(ii) fêjû Kò_eò Mec I [Šû Rk ij _âZòKòâdû Kùe û(iii) ùiûWÿòdc(Na) Kò_eò [Šû Rk ij _âZòKòâdû Kùe ?(iv) Mg Kò_eò Mec I [Šû Rk ij _âZòKòâdû Kùe û(v) iKòâdZûe a¡òðZ Kâcùe Fe, Mg I Na Kê iRû@ û(vi) ]ûZê I @]ûZêMêWÿòKe ZûfòKû Ke û

(c) òR Ne òKUa©ðú ùKøYiò ÊûiÚý ùK¦â aû WûqeLû^û Kl, Kò û ùKøYiò PòKò›KuPòKò›ûkdKê _eò\gð Ke û GVûùe _j*ô @Zò Kcþùe 10 Uò ùeûMú ùKCñ ùeûMùe @ûKâû«RûYòaû _ûAñ ùPÁû Ke û ùicûûê ùeKWð Ke û ùiMêWÿòK iõKâûcK aû @YiõKâûcK RûY ûZûfòKû _âÉêZ Ke û(i) ùeûM i´§ùe

- ùeûMe KûeY- ùeûMe flY- ùeûM _âZòùh]K ùÂQò Kò ûjó

25

- ùKùaVûeê ùeûMûKâû« ùjûAQò- NùeûA PòKò›û KeòQ«ò @[aû òùR òùR Jh] ùÂ PòKò›û _ûAñ ùPÁû

KeòQ«ò û- ùeûMú\ßûeû MâjY Keû~ûA[ôaû Lû\ý

(ii) ùeûMúi´§ùe aýqòMZ Z[ý :- ^ûc- aûiiÚû^- adi- aé©ò- ùeûM @ûe¸ ùjaûe ZûeòL- ùKùZ\ò ùjfû _úWòZ- ùeûMe ò\û^- ùeûMe _âKûe-iõKâûcK/@YiõKâûcK- _âZòùh]K _ûAñ icû]û^ Gaõ _âÉûa

(1)(2)(3)(4)(d) gòlû[ðú òR Nùe iéÁò ùjC[ôaû GK i ûje @ûaRð û iõMâj Ke«ê û ùeûùhANee

@ûaRð û, k I _eòaû ùPû_û GK aûfUòùe eL û @^ý aûfUòùe gêLôfû @ûaRð~[û ù_ þiòf ùLûk, ^Á KûMR, @\eKûeú Zûe, ù_ þiòfe Mâû`ûAUþ, KûVò,_äM AZýû\ò eL û ùiMêWÿòKê @fMû IR^ Ke Gaõ òcÜ iûeYú @ ê~ûdú ùfL û

i¯ûje \ò gêÃ @ûaRð û ùeûùhAeê _âû¯ @ûaRð û

ùiûc ......Mâûc ......Mâûc

cwk ......Mâûc ......Mâûc aê] ......Mâûc ......Mâûc Mêeê ......Mâûc ......Mâûc gêKâ ......Mâûc ......Mâûc g^ò ......Mâûc ......Mâûc ùcûU ......Mâûc ......Mâûc

26

Zêc ùeKWð @ ê~ûdú [ôaû Z[ýeê C©e \ò@ :-(1) Zêc Nùe ùKùZ RY i\iý @Q«ò û(2) GK i¯ûjùe _âùZýK _âKûee @ûaRð ûe _eòcûY(3) gêÃ @ûaRð ûKê ùR÷a òcÜòKeY ù~ûMý / ùR÷a òcÜòKeY @ù~ûMý ùgâYú aòbûM

Keò GK ZûfòKû ùfL û(4) i¯ûje aòbò Ü \ò ùe aòiRòðZ @ûaRð ûùe _û[ðKý I Gjûe KûeY \gðû@ û(5) @ûaRð û Kcþ Keòaû _ûAñ _âÉûa û

27

iûcûRòK aòmû^Social Science



iaðû]ôK ^é : 20Max.Marks : 20

Uò®Yú : (I) icÉ _âgÜe C©e aû¤ZûcìkK @ùU û _âùZýK _âgÜùe [ôaû ^é WÿûjûY _ùUùfLû ~ûA@Qò û

(II) C©e _êÉòKûe _â[c _éÂûe C_e @õgùe òRe ^ûc, ùeûf ^é, @¤d^Keê[ôaû ùK¦âe ^ûc, aòhd _âbéZòKê òbêðf bûaùe ùfLôaûKê ùja û

_â.1 òcÜfòLôZ _âgÜcûû c¤eê ùMûUòKe C©e _âûd 40 eê 60 g± c¤ùe ùfLôaûKêùja û (2)(K) @û\ò cûâ Gaõ a©ðcû^ cûâu c¤ùe ùKCñ \êAùMûUò Kòâdû Kkû_ aòùb\Zû

iéÁò KeêQò ùfL û (_ûV-0 Kê ù\L«ê)(L) aê¡ue ùKøYiò \êAùMûUò cjZ iZý Gaõ cjûaúeue \êAùMûUò @]ûe ùcøkòK

iò¡û«Kê ùÂ Pyðû Ke«ê û ùiMêWÿòK a©ðcû^ _ûAñ c¤ _âûiwòK @ùU Gaõ ùiMêWÿòKê@û_Y Kò_eò ù\÷ òK Rúa^ùe aýajûeùe fMûA _ûeêQ«ò ùfL û

(_ûV-1-\âÁaý)(M) @ûùceòKû aò_æa Gaõ ‘eûiú aò_æae ùKCñ aòPûe]ûeû @û]ê òK aògßKê _âbûaòZ

KeòQò? Gjò aò_æaeê ùKCñ _âKûee aòPûe]ûeûe iéÁò ùjfû û(_ûV-3Kê ù\L«ê)

(N) Mû§úRúue @ijù~ûM @ûù¦ûk^ @«MðZ \êAùMûUò iéR ûZàK Kû~ðýe cìLý CùŸgýKêùfL«ê û (_ûV-9 \âÁaý)

_â.2 òcÜ fòLôZ _âgÜ c¤eê ùMûUòKe C©e 40 eê 60 g± c¤ùe ùfL û (2)(K) bûeZ ùbøZòK aòaò]Zûe ù\g @ùU û @û_Y ù~CñVûùe aiaûi KeêQ«ò ùiVûe

ùbøZòK klY ijòZ @^ý iÚûê ùbøZòK klYe Zêk^û Ke«ê û(_ûV-9 \âÁaý)(L) òùR aûi Keê[ôaû ùlZâùe aògß Zû_cûZâûe \êAùMûUò _âbûaKê CPòZþ C\ûjeY

ijòZ ùfL û (_ûV-10-\âÁaý)

28

(M) cûâ @ÉòZß _ûAñ ùR÷a aòaò]Zûe ajêZ @]ôK cjZß ejò@Qò û Gjò Cqò i_lùe\êAùMûUò ZKð C_iÚû_^ Ke û (_ûV-11-\âÁaý)

(N) ‘_¬ûa Gaõ jeòdûYû iaêVûeê Kcþ ceêWòMâÉ eûRý @ùU û’ \êAùMûUò ZKð \ßûeû GjòCqòe iZýZû _âZò_û\ Ke û (_ûV-12 ù\L)

_âgÜ-3 òcÜfòLôZ _âgÜcûû c¤eê ùMûUòKe C©e 40 eê 60 g± c¤ùe ùfL û (2)(K) bûeZúd i ò]ûê cêLa§ùe (_âÉûa^ûùe) CùfäL Keû~ûA[ôaû cìfýKê i ò]ûê

CùŸgý eì_ùe @bòhòq Keû~ûC@Qò û Gjû i_lùe \êAùMûUò ~êqò C_iÚû_ û Ke û(_ûV-15- \âÁaý)

(L) cêq Gaõ òeù_l òaðûP^ KeûAaû _ûAñ bûeZúd òaðûP^ Kcòg^Kê @ù^KMêWÿòG Kû~ðý KeòaûKê ùjûA[ûG û @û_Yu aòPûeùe Gjò CùŸgý _ìeY _ûAñ ùKCñ\êAùMûUò Kû~ðý @Zý« cjZß_ì‰ð @ùU ùfL û (_ûV-22-_âYò]û^ ù~ûMý)

(M) Mâûc_*ûdZKê bûeZúd-MYZªe cìk eìù_ aòùaP^û Keû~ûG û K’Y @û_Y GjòCqò ijòZ GKcZ ? Gjû i_lùe \êAùMûUò Z[ý \ò@ û (_ûV-13-\âÁaý)

(N) bûeZúd i´ò]û^ùe @ êiìPòZ RûZò Gaõ @ êiìPòZ R^RûZò ùfûKu _ûAñ gòlûGaõ PûKòeò ùlZâùe iÚû^ iõelY Keû~ûA@Qò û Zêc eûRýùe Gjò ùgâYúeùfûKue Ée Cy KeòaûKê iõelY aýaiÚû Kò_eò Gjò aMðe ùfûKuê iûjû~ýKeêQò ùfL û (_ûV-16-Kê ù\L)

_â.4 òcÜùe \ò@û~ûA[ôaû PûeòùMûUò _âgÜ c¤eê ùMûUòKe C©e 100 eê 150 g±c¤ùe ùfL û (4)

(K) bûeZúd Mûd^ ùg÷kú ù~ùZùaùk @ûea, Aeû^ Gaõ c¤ Giò@û Mûd^ ùg÷kúiõÆûðùe @ûiòfû ùiùZùaùk Gjûe Kò _eòa©ð^ ùjfû ? (_ûV-3Kê ù\L)

(L) ù~ùKøYiò PûeòùMûUò iûcûRòK _â[ûe ZûkòKû _âÉêZ Ke ~ûjûKò iõÄûe @ûù¦ûk^Gaõ ieKûeú òdc iù©ß a©ðcû^ _âPkòZ ùjC@Qò û @û_Y G_âKûe _â[ûe Kò_eòCùz\ Keòa_ûeòùa _âÉûa \ò@«ò û (_ûV-6-\âÁaý)

(M) òR eûRýe ù~ùKøYiò PûeòùMûUò ~ûZûdZ ùlZâùe [ôaû @iêaò]ûKê aýq Ke GaõGjûe icû]ûê eûÉû aZû@ û (_ûV-13e iûjû~ý ò@)

(N) \ò@û~ûA[ôaû bûeZe ùeLûuòZ cû^PòZâùe òcÜfòLôZKê C_~êq iõùKZ \ßûeûPòjÜòZ Ke û(i) @ûeûakú _aðZe iùaðûy géw û(ii) bûeZúd cìk bìLŠe \lòY©c _âû« û

29

(iii) ù~Cñ eûRýùe iað _â[ùc iaêR aò_æa iéÁò ùjûA[ôfû û(iv) 2011 R^ MY^û @ êiûùe iaðû]ôK RîõLýûe N^Zß aògòÁ eûRý û

_â.5 òcÜfòLôZ _âgÜ c¤eê ùMûUòKe C©e 100 eê 150 g± c¤ùe ùfL û (4)(K) ajêZ \ò ùjfû bûeZúd MYZªKê iêPûeê eìù_ Kû~ðý KeòaûKê ajêZ MêWÿòG

@iêaò]ûe i¹êLú^ ùjaûKê _WÿòQò û Gjò Cqò i_lùe \êAùMûUò @iêaò]ûKê PòjÜU KeGaõ a©ðcû^ MYZª _ûAñ ejò[ôaû \êAùMûUò cìLý _âZòa§K aòhdùe ùfL û

(_ûV-23 ù\L)(L) bûeZùe RûZúd iõjZòe elû _ûAñ @û*kòKZû iaêVûeê aWÿ _âZòa§K @ùU, Kò«ê

ùKùZK icdùe Gjò Pò«û]ûeû ~êqò iõMZ c¤ @ùU û \êAùMûUò C_~êq ZKð \ßûeûGjò CqòKê ic[ð Ke û (_ûV-24e iûjû~ý ò@)

(M) bûeZùe aòbò Ü _âKûee @i«êk^Zû Gaõ iûcûRòK, @û[ôðK @icû^Ze PûeòùMûUòcêLý KûeYe aòùgæhY Ke û (_ûV-25Kê ù\L)

(N) bìcòKµ, iê ûcú, bìÅk^, ceêWÿò, a^ýû Gaõ aûZýû G_eò Q@ùMûUò _âûKéZòK aò_©ò@ùU ~ûjûe ‘kÊeì_ aògßùe iaðû]ôK R^ I ]ê lZò ùjûA[ûG û òR @*kebûaò aò_©òKê \éÁòùe eLô bûaò aò_©òe i¸ûa^ûKê Kcþ KeòaûKê ùMûUòG ù~ûR^û_âÉêZ Ke ~ûjûe PûeòùMûUò Ée [ôa û ùiMêWÿòK ùjfû (i) Kcþ Keòaû (ii) _âÉêZò(iii) _âZòKòâdû (iv) lZò_ìeY û (_ûV-26Kê ù\L)

_â-6 òcÜkòLôZ PûeòùMûUò ù_âûùRKÖ c¤eê ùMûUòKe ù_âûùRKÖ Zò@ûeò Ke û (6)(K) Câòõg gZû±úe KéhK aòù\âûj C_ùe òcÜfòLôZ Z[ýKê ùÂ ùMûUòG ù_âûùRKÖ

_âÉêZ Ke û(i) Câòõg gZû±úe ù~ùKøYiò ùMûUòG KéhK aòù\âûje ^ûc Gaõ KûeYKê

_âKûg Ke Gaõ a©ðcûê ùKøYiò KéhK aòù\âûj ijòZ Gjûe Zêk^û Ke û(ii) Câòõg gZû±úe KéhK cûûe @aiÚûKê GKaòõg gZû±úe KéhK cûû

@aiÚû ijòZ Zêk^û Ke û(iii) K’Y @û_Yu aòPûeùe Câòõg gZû±úe KéhK aòù\âûje KûeY GK aòõg

gZû±úe KéhK aòù\âûje KûeY ijòZ icû^ @ùU ? (_ûV-6 ù\L)(L) @û_Y Mâûc, ije Kò û ù~CñVûùe ejêQ«ò ùiVûKûe 20 ùMûUò Nee iaðlY Ke û

Zò òùMûUò @ûdê ùgâYúe ùfûKu c¤ùe _êeêh-^ûeú @ ê_ûZKê RûYòaûKê ùPÁû Ke ûiùaðlYKê òcÜfòLôZ ZûfòKûùe \gðû~ûA _ûeòa û (_ûV-14-ù\L)

30

Kâc iõLýû adi iúcû _êeêhu iõLýû

^ûeúu iõLýû

_êeêh-^ûeú @^ê_ûZ

fòw @^ê_ûZ

1 0-14 2 15-59 3 60+

(M) Zùk \ò@û~ûA[ôaû iÚòZòKê @¤d^ Ke û ZZþ_½ûZ \ò@û~ûA[ôaû _âgÜMêWÿòKe C©e\ò@ û (_ûV-23Kê ù\L)

iÚòZò-1- ùcûj^ Gaõ eúZû ùMûUòG Mâûce \êAUò ]^ú _eòaûe _òfû @U«ò û ùcûj^ ijeecjwû (\ûcòKû) _aäòKþ ÄêfþKê _XÿòaûKê ~ûCQò Kò«ê eúZû Mâûce iÚû^úd Äêfùe_XÿêQò û

iÚòZò-2-Mâûcùe _eòaûee @]ôKûõg Kûc cjòkû i\iýu \ßûeû Keû~ûC@Qò ûiÚòZò-3-_êZâ R à fûb_ùe C›a _ûk^ Keû~ûC@Qò Kò«ê K^ýû i«û^ _ûAñ êùjñ û_âgÜ-(i) C_ùe \ò@û~ûA[ôaû iÚòZòcû uê @ ê¤û Keò @û_Y ùKCñ òÃhðùe C_^úZ ùjCQ«ò û(ii) @û_Y Gjò iÚòòòZòcûû c¤ùe K’Y _eòa©ð^ ù\LôaûKê PûjêñQ«ò û(iii) Gjò_eò PûeòRY cjòkûu ‘ùUûKê GKZâúZ Ke«ê ù~Cñcûûê ùicûû ùgâÂZû _ûAñ

i¹û òZ Keû~ûA@Qò, ùicûù^ ùKCñ ùlZâùe i¹û òZ ùjCQ«ò ùfL«ê û(iv) KÌ^û Ke ù~ @û_Yu cûZûuê GK ahð _ûAñ aûjûeKê ~òaûKê @Qò û @û_Y Kò_âKûe

ùbøZòK Gaõ bûaûZàK @ûjßûê i¹êLú^ ùjùa ?(N) Zêc @*kùe Kû~ðý Keê[ôaû aòbò Ü iûcûRòK iõiÚûe GK ZûfòKû _âÉêZ Ke û

_âùZýK iõiÚûe cêLý CùŸgý Gaõ Kû~ðý i´§ùe @aMZ jê@ û Zùk \ò@û~ûA[ôaûZûfòKû ù\L û Zêùc Gjò iõiÚûcûû c¤eê Kûjûe i\iý ùjaûKê KûjòñKò PûjêñQ ?(_ûV-25 \âÁaý)

KâcòK ^é iõiÚûe ^ûc cêLý CùŸgý Kû~ðý

31

@[ðgûÈEconomics




Uò_þ_Yú : (I) icÉ _âgÜe C©e aû¤ZûcìkK @ùU û _âùZýK _âgÜ _ûAñ [ôaû é Zûjûe WÿûjûY_ùU ùfLû@Qò û

(II) C©e _êÉòKûe _â[c _éÂûe C_e @õgùe òRe ûc, Kâc iõLýû (ùeûf é),@¤d^ Keê[ôaû ùK¦âe ûc, aòhde ûcKê ÆÁ @leùe òbêðf bûaùe ùfL û

_â.1 òcÜfòLôZ _âgÜcûû c¤eê ùMûUòG _âgÜe C©e _âûd 40 eê 60 g± c¤ùe ùfL û (2)

(K) à©ðcûê @ûagýKZû baòhýZ @ûagýKZû Vûeê @]ôK cjZß_ì‰ð’ û òR _âZò\ò RúaêùKøYiò GK C_~êq C\ûjeY \ßûeû Cq K[ê JPòZýKê iò¡ Ke û(_ûV-2Kê ù\L)

(L) bûeZ @[ð aýaiÚûe ù~ùKøYiò \êAùMûUò aòùghZûe aýûLýû Ke û ~ûjûKê bò©òKeò @û_YKjò _ûeòùa Kò bûeZúd @[ð aýaiÚû GK cògòâZ @[ð aýaiÚû @ùU û (_ûV-4Kê ù\L)

(M) `\êfðbZû Gaõ Pd^ GKû iùw Pûùf’ Gjò CqòKê C_~êq C\ûjeY \ßûeû iò¡ Ke û(_ûV-5Kê ù\L)

(N) 4 _âKûee Rò òhe C_ôû\^ cìfý 80.00 Uuû @ùU û ù~ùZùaùk ùijò `ûcð 5_âKûe Rò òh Zò@ûeò Kùe Zûjûe icê\ûd cìfý U.95.00 jêG ûMY^û Ke –(i) 5 _âKûe \âaýe jûeûjûeò cìfý(ii) 5 _âKûee \âaýe iað òcÜ cìfý

_â.2 òcÜfòLôZ _âgÜcûû c¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòKe C©e 40 eê 60 g± c¤ùe ùfL û (2)

(K) @û_Y aRûeeê @û´ KòYòaûKê PûjêñQ«ò û @û_Yue @ûé \ûaòKê _âbûaòZ Keê[ôaû ùKøYiò\êAùMûUò aòhde aýûLýû Ke«ê û (_ûV-9Kê ù\L)

(L) ùKøYiò Rò òhe i«êkòZ cìfýùe K’Y _âbûa _Wÿòa, ù~ùZùaùk –(i) Rò òhe @ûagýKZû @]ôK Kò«ê ù~ûMûY iúcòZ [ôa(ii) ù~ûMûY @]ôK Kò«ê @ûagýKZûùe iÚûYêZß [ôa û

32

(M) cìfý òdªY \ßûeû Rò òhe @bûa Z[û KkûaRûeú ùjûA[ûG û Gjò iÚòZòeê elû _ûAaû_ûAñ ieKûe K’Y KeêQ«ò, iõùl_ùe aýûLýû Ke û (_ûV-13-ù\L«ê)

(N) cê\âûe òcÜfòLôZ eì_ùe Kò _âKûe _âùdûM Keû~ûG û(i) aò òcde cû¤c Gaõ(ii) aÉêe cìfýûu^ùe

_â.3 òcÜfòLôZ _âgÜcûû c¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòKe C©e 40 eê 60 g± c¤ùe ùfL û(2)

(K) bûeZùe aòâUògþ gûi^ icdùe \êbòðl Gaõ Lû\ýûbûae K’Y KûeY [ôfû ? aýûLýû Keò(_ûV-19 \âÁaý)

(L) bûeZùe òcÜfòLôZ c¤ùe _âû[còK ùlZâe bìcòKûe aýûLýû Ke û (_ûV-20 \âÁaý)(i) ò~êqò C_faþ] KeûAaûùe Gaõ(ii) KûeLû^ûKê K*ûcûf ù~ûMûAaûùe

(M) bûeZùe cìfý aé¡òKê ùeûKòaûùe ieKûe Kò_eò cìLý bìcòKû MâjY Keò[û«ò aýûLýû Ke û(N) ]ûeYúd aòKûgùe @û_Y Kò_eò ù~ûM\û^ Keò_ûe«ò, ù~ùKøYiò \êAùMûUò C_ûde

iõùl_ùe aýûLýû Ke«ê û (_ûV-23-\âÁaý)_â.4 òcÜfòLôZ _âgÜcûû c¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòKe C©e 100 eê 150 g± c¤ùe

\ò@«ê û (4)(K) \âaý I ùiaûe bìcòKû I MêeêZß òcÜfòLôZ c¤ùe Kò_eò @Qò aýûLýû Ke û

(i) cûâúd @ûagýKZû(ii) C_ôû\^(iii) _ê¬ò aò òù~ûM

(L) bûeZúd @[ðaýaiÚû ùMûUòG aòKûggúk @[ð aýaiÚû @ùU û Gjò Cqòe JPòZýKê bûeZúd@[ð aýaiÚûe ù~ùKøYiò PûeòùMûUò aòùghZû \ßûeû iò¡ Ke û (4[ð _ûV \âÁaý)

(M) gâc gqòe C_ôû\^ jâûi òdc aòhdùe ùfL û @ûù¸cûù^ Gjò òdceê K’Y iaê gòlûKfê ùfL û

(N) Zêùc aRûeùe `‰òðPe aòùKâZû ùaûfò òRKê bûaò ò@ û Zêc \ßûeû aòKâd Keû~ûC[ôaû`‰òðPe MêWÿòKe PûeòùMûUò MêeêZß_ì‰ð \òM C_ùe ~êqò @ûùeû_ Ke û(10c _ûV \âÁaý)

33

_â.5 òcÜfòLôZ c¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòKe C©e 100 eê 150 g± c¤ùe ù\aûKê ùja û(4)

(K) Zêùc bûaò ò@ ù~, Zêce cûZû Zêce _êeêYû fêMûKê Zêc iûjòe ùKøYiò aòùKâZûKê ù\Aì@û aûi^ KòYêQ«ò û Rò òh a\kùe Rò òh Kâd Keòaû ùlZâùe C_êRê[ôaû PûeòùMûUò

@iêaò]û aòhdùe ùfL û (14 _ûV \âÁaý)(L) ùKøYiò GK aò\ýûkdùe aòbò Ü ahð QûZâcûûe _âùag iõLýû \ò@û~ûA@Qò û ZûjûKê

bò©òKeò ùMûUòG \Š PòZâ (Bar graph) @u^ Ke û (_ûV-17 \âÁaý) ahð 2010 2011 2012 2013 QûZâu iõLýû 1000 1200 1400 1600

(M) MûYòZòK cû¤ce _âùdûM Keò òcÜfòLôZ iõlò _¡Zò \ßûeû icû«e cû¤ce MY^û Ke û@u 0-20 20-40 40-60 60-80 80-100 QûZâu iõLýû 6 10 50 30 4

(N) ù~ùjZê @û_Y C_ùbûqû, @û_Yuê ùKùZMêWÿòG @]ôKûe còkò@Qò û Gjò i¦bðùe òcÜfòLôZ@]ôKûee aýûLýû Ke û(i) iìP^û @]ôKûe (ii) òaðûP^ @]ôKûe(iii) òeû_©û @]ôKûe (iv) gêYòaûe @]ôKûe

_â.6 òcÜùe \ò@û~ûA[ôaû PûeòùMûUò ù_âûùRKÖ (Project) c¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòG ù_âûùRKÖ_âÉêZ Ke û (6)(K) òR Mâûce (aÉòe) \gùMûUò _eòaûeuê iûlûZ Ke û ùicûù^ aýajûe Keê[ôaû 50

ùMûUò Rò òhe ZûfòKû _âÉêZ Ke û ùijò Rò òhMêWÿòKê aû¤ZûcìkK, iêaò]û _ûAñ I aòkûi_ûAñ Gjò Zò òùMûUò ZûfòKûùe eL û Zêùc iùbð Keò[ôaû Rò òhKê @û]ûe Keò 500g±ùe ù_âûùRKÖ Zò@ûeò Ke û (_ûV-2- _âYú]û^ù~ûMý)

(L) òR _ûL@ûLùe [ôaû \gùMûUò `ûcðe (gòlû @ êÂû^) òeòlY Ke û _âùZýK `ûcðaýajûe Keê[ôaû Rò òhe ZûfòKû _âÉêZ Ke û Lyð @ êiûùe aýajéZ ùjC[ôaû Rò òhMêWÿòKe aMðúKeY Ke û (9-_ûV-\âÁaý)(i) iÚòe cìfý(ii) _eòa©òðZ cìfý(iii) ÆÁ cìfý(iv) `ûcðe cûfòKu \ßûeû aò òù~ûM ùjûA[ôaû cìfýe Z\« Gaõ C_ôû\ê @ÆÁ

cìfýe @ûKk^ Ke û

34

(v) _âùZýK ûcð\ßûeû C_ôû\òZ _âùZýK aÉêe ùcûU aò òù~ûM Gaõ _âùZýK dê òUþ _âZò_âùZýK `ûcðe aò òù~ûM cìfý û

500 g± c¤ùe ù_âûùRKÖ eòù_ûUð òRe iùbð @ êiûùe _âÉêZ Ke û(M) òR aÉòe aRûeKê ~û@ û aRûeùe aòKâd Keû~ûC[ôaû _û*ùMûUò \âaýe aRûe cìfýe

_eúlû ^òeúlû Ke Gaõ iû]ûeY a<^ aýaiÚû \ßûeû ieKûeu \ßûeû aòKâd ùjC[ôaû\âaý c¤ùe _û[ðKýKê @ ê¤û^ Ke û500g± c¤ùe ùMûUòG ù_âûùRKÖ eòù_ûUð _âÉêZ Ke û aòùghKeò iûaðR òK aòZeYaýaiÚûe ùi[ôùe CùfäL ejòa û (13-_ûVKê ù\L)

(N) eûÁâúd cêq aò\ýûkd gòlû iõiÚûê òRe ùKûWÿòG RY iûwue adi, CyZû Gaõ MZ_eúlûùe @[ð úZò aòmû^ùe eLô[ôaû ^é i´§ùe Z[ý iõMâj Ke Gaõ ZûjûeòcÜ_âKûùe MY^û Ke û (_ûV-18Kê @ ê¤û^ Ke)

(i) jûeûjûeò adi(ii) jûeûjûeò CyZû Gaõ(iii) ùijò \ke jûeûjûeò éZêc @ êi§û^ @ êiûùe 500 g± aògòÁ ùMûUòG ù_âûùRKÖ eòù_ûUð _âÉêZ Ke û

35

aýaiûd @¤d^Buisness Studies




Uò®Yú : (i) òcÜ_â\© icÉ _âgÜ aû¤ZûcìkK @ùU û _âùZýK _âgÜ _ûAñ cìfý Zûjûe _ûLùe_â\û^ Keû~ûA@Qò û

(ii) C©e _êÉòKûe _â[c _éÂûe C_eòbûMùe @û_Yue ^ûc, Kâc iõLýû, @¤d^ùK¦âe ^ûc Gaõ aòhd @û\ò ÆÁ bûùa ùfL«ê û

_â.1 òcÜfòLôZ _âgÜMêWÿòK c¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòG _âgÜe C©e _âûdZü 40-60Uò g±c¤ùe _â\û^ Ke û 2

(K) òcÜfòLôZ c¤eê @[ð úZòK MZòaò]ô MêWÿòK PòjÜU Ke û(i) RùY cû@û Zûe gògêKê Mûù]ûAù\aû (ii) aRûeùe aòKâd _ûAñ RùY KéhK _ ò_eòaûPûh Keòaû (iii) GK òŸòðÁ \eùe RùY lúeaûfû lúe ù~ûMûY Keòaû (iv) RùY gòlKZûue òR _êZâKê Nùe _XÿûAaû (@¤ûd-1 ù\L«ê)

(L) A-aûYòRýe ù~ùKøYiò \êAUò iêaò]û CùfäL Ke û (@¤ûd-2 ù\L«ê)(M) GK bûM\ûeú iõiÚû I GK NùeûA Kµû^ú c¤ùe _âùb\ òcÜfòLôZ @û]ûeùe \gðû@ û

(@¤ûd-3 I 4)(i) êý^Zc ibý iõLýû(ii) iaðû]ôK ibý iõLýû(iii) ù\dZû(iv) _¬úKeY

(N) iWÿK _eòajê ù~ùKøYiò Pûeò_âKûee ZûfòKû _â\û^ Ke û (@¤ûd-5 ù\L«ê)_â.2 òcÜfòLôZ ù~ùKøYiò ùMûUòG _âgÜe C©e _âûdZü 40 eê 60Uò g± c¤ùe _â\û^ Ke û

(K) aýaiûdùe ù~ûMûù~ûMe MêeêZß @ûùfûK_ûZ Keê[ôaû ù~ùKøYiò PûùeûUò _âiw _â\û^Ke û (@¤ûd-7 ù\L«ê)

36

(L) WÿûKNùe C_faþ] ù_ûÁKûWð MêWÿòKe _âKûeùb\ iõùl_ùe a‰ð û Ke û(@¤ûd-8 ù\L«ê)

(M) ùK¦âúd aýûu Kjòùf K’Y aêSû~ûG ? (@¤ûd-9 ù\L«ê)(N) aýaiûdòK _âKòâdû iµKòðZ aûjýù_âeY (aò_òI) e iêaò]ûMêWÿòK iõùl_ùe aêSûAùfL û

(@¤ûd-11 ù\L«ê)_â.3 òcÜfòLôZ ù~ùKøYiò ùMûUòG _âgÜe C©e _âûdZü 40 eê 60Uò g± c¤ùe ùfL û

(K) ùKâZû I aòùKâZûcûû _ûAñ ÊdõPûkòZ aòKâd ~ªe K’Y iêaò]û iaê [ûG ?(@¤ûd-14 ù\L«ê)

(L) aòmû_^ _ûAñ aýajéZ aòbò Ü _âKûe AùfùKÖâû òK cû¤ce aýûLýû Ke û(@¤ûd-15 ù\L«ê)

(M) ‘aòKâd iõa¡ð ’e ù~ùKøYiò PûùeûUò ùKøgk @ûùfûP^û Ke û(@¤ûd-16 ù\L«ê)

(N) _ìað Zò@ûeò ù_ûhûK MêWÿòK ùlZâùe GK C_ùbûqûue C©e\ûdòZß K’Y [ûG ?(@¤ûd-17 ù\L«ê)

_â.4 òcÜfòLôZ _âgÜMêWÿòK c¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòG _âgÜe C©e _âûdZü 100 eê 150Uò g±c¤ùe ùfL û 2

(K) iõ~êq jò¦ê _ûeòaûeòK aýaiûde ù~ùKøYiò PûùeûUò ùa÷gòÁý aýûLýû Ke û(@¤ûd-3 ù\L«ê)

(L) iõ~êq _ê¬òKµû^úe ù~ùKøYiò PûùeûUò ùa÷gòÁý a‰ð^û Ke û (@¤ûd-4 ù\L«ê)(M) _YýûMûe aýaiÚû _ûAñ @ûagýKZû aýûLýû Ke û (@¤ûd-6 ù\L«ê)(N) KckûMêWÿòKê ùÂ ~ûC[ôaû GK RûjûRe \êNðUYûR^òZ jû^ò/lZò aûa\ùe aúcû

Keû~ûA[ôfû û a¦e É¸Vûùe òeû_\ùe _j*ôaû _ùe CZûeYùe aòk´ ùjfû IKckûMêWÿòK ^Á ùjûAMfû û aúcûKûeú lZòbeYû aûa\ùe ùKøYiò eûgò _â\û^ Kùf^ûjó û aúcûKûeú aúcûùKâZûuê lZò beYû ^ Keòaûùe @ êieY Keò[ôaû aúcû^úZòKêPòjÜU I aýûLýû Ke û (@¤ûd-8 ù\L«ê)

_â.5 òcÜfòLôZ _âgÜMêWÿòK c¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòG _âgÜe C©e _âûdZü 100 eê 150Uò g±c¤ùe _â\û^ Ke û (4)(K) òaò\û \ßûeû aòKâd _âKòâdûe aýûLýû Ke û (@¤ûd-12 ù\L«ê)(L) C_ôû\^Kûeú Vûeê @«òc C_ùbûqû _~ðý« MZò Keê[ôaû C_ôû\e aòbò Ü cû¤cMêWÿòK aýûLýû

Ke û (@¤ûd-13 ù\L«ê)

37

(M) C_ùbûqûcûûe Êû[ðelû \òMùe aýaiûdúcûûe bìcòKû aýûLýû Ke û(@¤ûd-18 ù\L«ê)

(N) a©ðcûê ùaKûeò _âiwùe ÊùeûRMûe/@ûZà òùdûRê MêeêZß a‰ð û Ke û(@¤ûd-19 ù\L«ê)

_â.6 òcÜfòLôZ _âgÜMêWÿòK c¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòG _âgÜe C©e iaðû]ôK 500Uò g± c¤ùe_â\û^ Ke û 6

(K) @û_Y ~\ò ÄêfaýûM C_ôû\^ Keòaû _ûAñ GK lê\â Cù\ýûM _âZòÂû Keòaû_ûAñ Azû Ke«ò,ùZùa ùKCñ iû]^ MêWÿòKê @û_Y aòùaP^û Keòùa ? (@¤ûd-20 ù\L«ê)

(L) @û_Yu @*ke òKUa©ðú aRûeKê ~û@û«ê Gaõ \âaý _eòaj^ Keòaû _ûAñ ùicûû\ßûeû aýajéZ _eòajê cû¤c aòhdùe ù~ùKøYiò 5RY aýû_ûeúcûûê _Pûe«ê IKûjóKò ùi Gjò cû¤c aýajûe KeêQ«ò ùi aòhd c¤ _Pûe«ê ? ùijò _eòajêcû¤ce iêaò]û I @iêaò]û MêWÿòK c¤ ùicûûê _Pûe«ê û @û_Yue aòaeY ^òcÜfòLôZZûfòKûùe C_iÚû_^ Ke«ê û (@¤ûd-5 I 21 ù\L«ê)

KâcòK iõLýû

_âZòÂûê ^ûc

aòKòâ ùjûA[ôaû aÉêMêWÿòKe

^ûc

_eòajê cû¤c

_eòajê iêaò]û

_eòajê @iêaò]û

1 2 3 4 5

(M) @û_Yue ù\÷ ¦ò Rúa^ùe @û_Y aýajûe Keê[ôaû \âaý I ùiaûMêWÿòKe GK ZûfòKû_âÉêZ Ke«ê û \âaý I ùiaûMêWÿòKe Kâd icdùe C_ùbûqû jòiûaùe @û_Y ùKùaaòùKøYiò iciýûe i¹êLú^ ùjûAQ«ò Kò ? òcÜfòLôZ ZûfòKûùe @û_Yue aòaeY _â\û^Ke«ê û (@¤ûd17 I 21 ù\L«ê)

38

KâcòK ^é

C_ôû\/ùiaûe ^ûc

^òcðûZû/_â\û^Kûeúu ^ûc

i¹êLú^ ùjûA[ôaû iciýû

C_ùbûqû @]ôKûe Cfäxê

^ûc 1 2 3 4 5

(N) @û_Yue @*keê KòQò aýaiûdúuê ùLûRò aûjûe Ke«ê Gaõ aýaiûd Pûfê eLôaûeùicûûe CùŸgý aòhdùe _Pûe«ê û @û_Y gòlûfûb Keò[ôaû aòbò Ü _âKûee aýaiûdòKCùŸgý @û]ûeùe Gjò CùŸgýMêWÿòKe aòbqòKeY Ke«ê û òcÜfòLôZ ZûfòKûùe @û_YueaòaeY _â\û^ Ke û (@¤ûd-1 I 21 ù\L«ê)

KâcòK ^é

Cù\ýûMe ^ûc I VòKYû

CùŸgý, CùŸgýe _âKûe @û[òðK/cûâúd/iûcûRòK/eûÁâúd/aògßÉeúd

1 2 3 4 5

39

Méjaòmû^Home Studies




Uò®Yú : (I) icÉ _âgÜ aû¤ZûcìkK @ùU û _âùZýK _âgÜe cìfý Zûe WûjûY _ûgßðùe \ò@û~ûAQò û(II) òRe ûc, ùeûf õ, @¤d^ ùK¦âe ûc Gaõ aòhd AZýû\ò C©e LûZûe _â[c

_éÂû C_ùe ùfL û_â.1 òcÜfòLôZ _âùZýK aòbûM (K, L, M I N) e ù~ùKøYiò ùMûUòG _âgÜe C©e _âûd 40-

60 g±ùe ùfL û 2(K) KòYß Kê KûjóKò C©c e§^ _¡Zòùe ò@û~ûG û G[ôùe _âÉêZ Lû\ýe C\ûjeY \ò@ û

(_ûVýKâc-2, 3, 4 ù\L)

(i) KòYß(ii) KòYß Gaõ QûYòaû(iii) KòYß Gaõ ùaKòw (ùiKòaû)(iv) KòYß Gaõ Áòcòw (aû¿^)

(L) ewûAaû I Q_ûAaûe ùKøgk aýajûe Keò Zêùc òcÜfòLôZ ù~ùKøYiò ùMûUòG Rò òhKê_ê ü aýajûeù~ûMý Keòaû aòhdùe ùfL û (_ûVýKâc-9,10,12)(i) Ew CWò~ûC[ôaû ùUeòKUþ iûUð(ii) \ûM fûMò[ôaû iìZû gûXÿú(iii) \ûM fûMò[ôaû _gc iûfþ(iv) @ûKòâfòKþ IXÿYú

(M) òR @*kùe aûdêR òZ iõKâûcK ùeûMKê _âZòùeû] Keòaû _ûAñ ù~ùKøYiò 2Uò C_ûd û(i) ^òùR(ii) ù\ûKû^ú(iii) cê òiò_ûfþ Kù_ðûùei þ @ òie(iv) ùfûKûfþ Gcþ.Gfþ.G. Gaõ _*ûdZ (_ûVýKâc-6, 7, 8)

40

(N) ZêcKê 2d ùgâYú QûZâcûû _ûAñ ùKøYiò ùMûUòG HZòjûiòK iÚû^Kê 3 \ò^ bâcYeù~ûR^û KeòaûKê @Qò û G[ô_ûAñ òcÜfòLôZ ùKCñ ùKCñ Kû~ðý KeòaûKê ùja û(i) bâcY _ìaðeê(ii) bâcY icd(iii) bâcY _ùe (_ûVýKâc-13,14,15,16,18)

_â.2 òcÜfòLôZ _âùZýK aòbûM (K, L, M I N) e ù~ùKøYiò ùMûUòG _âgÜe C©e _âûd 40-60 g±ùe ùfL û 2

Zêùc Zêc Nùe ùMûUòG ùKâP / ùLk ùK¦â _âZòÂû Keòaûe ù~ûR^û KeòQ û RùY iùPZ^MâûjK bkò òcÜfòLôZ iûcMâú KòYòaû icdùe Zêùc ùKCñ 4Uò òdc _ûk^ Keòa û

(i) Pû\e PCfò@û I \eò (_ûVýKâc-18)(ii) ùLk^û I `‰òðPe (@ûiaûa_Zâ) (_ûVýKâc-13, 18)(iii) Lû\ý I Lû\ý_\û[ð (_ûVýKâc-22)(iv) i`û Keòaû iûcMâú (_ûVýKâc-13,22)

_â.3 òcÜfòLôZ _âùZýK aòbûM (K, L, M I N) e ù~ùKøYiò ùMûUòG _âgÜe C©e 40-60g±ùe ùfL û 2

Zêùc jVûZþ Zêce _ùWûgú Nùe ejê[ôaû cjòkûue Pò}ûe gêYòf û Zêùc ù\Lôfù~ Zûe c\ý_Êûcú ZûKê òŸðd bûaùe _òUêQò û ù~Cñ[ô_ûAñ Zûe ûKeê eq aûjûeêQò û Zûe @ûLô êfò~ûAQò,Zûe geúe Gaõ jûZe ùKùZK iÚû^ KUò~ûAQò û òcÜfòLòZ c¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòGe C©e\ò@ ?

(K) Gjò _eòiÚòZòùe Zêce _âZòKòâdû K’Y ùja ?(L) Zêùc G[ôùe òRKê Kòbkò RWòZ Keòa ?(M) Zêùc ZûKê ùKCñ _âKûee _âû[còK PòKò›û Keòa ?(N) Zêùc Kòbkò ùijò cjòkûuê \úNðKûkú^ ijûdZû Keò_ûeòa ?

_â.4 Zêc _eòaûee icÉ i\iý KcðRòaú Gaõ Zêce Zò òcûie MbðaZú bCYú Zêc Nùeejòaû _ûAñ @ûùi û Zêùc Zûe iêelòZ _âia Gaõ ~ZÜ Kò_eò ùÂ_ûeòa ùi[ô_ûAñòcÜfòLôZ ù~ùKøYiò aòhdùe GK Kû~ðýKûeú ù~ûR^û _âÉêZ Ke û 4

(K) Zûe \ßòZúd ùZâ÷cûiòK PòKò›û ùiaû I aýaiÚû (_ûVýKâc-17, 18)(L) Wûqeu Kjòaû @ ê~ûdú Lû\ý (_ûVýKâc-15,16,17)(M) iêelòZ _âia _ûAñ ù~ûR^û I aýaiÚû (_ûVýKâc-15, 16, 17)(N) R à _ùe gògê I cûe ~ZÜ û (_ûVýKâc-2,7,9,17)

41

_â.5 òcÜfòLôZ c¤eê ù~ùKøYiò 2Uò _âgÜe C©e 100-150 g± c¤ùe ùfL û 4

(K) Zêùc Rd_êeùe ùMûùU PûKòeú _ûAQ Gaõ Zêce cû ZêcKê @ûagýKúd aÈ KòYòaûKêKjòùf û Zêùc ùKCñ 4 _âKûee aÈ Gaõ _ûfòiþKê _i¦ Keòa Gjûe KûeY \gðû@ ?

(_ûVýKâc-9,10,11,15,16)(L) Zêùc âaòaûjòZ û Zêùc ZêcVûeê adiùe aW ùfûKu aò û iûjû~ýùe ì@û Ne

aiûAaûKê PûjêñQ û Méj aòmû^ _ûVe ùKCñ mû^ ZêcKê ijûdZû Keòa Zû’e 8Uò C_ûdùfL ? (_ûVýKâc-7,14,15,16)

(M) âc ùgâYúe QûZâ ùiûj^ ~òGKò iað\û PòWþPòWû, cêŠaò§û, ù\jaý[û Gaõ Käû«ò @ êbaKùe û Gjò PûùeûUòe i¸ûaý KûeY \gðû@ I _âùZýKe ùMûUòG ùfLûGñ òeûKeY C_ûdaXÿû@ û (_ûVýKâc-7,14,15,20)

(N) Zêce _ùWÿûgú ~òG Kò @wâûWÿòùe Kû~ðý Ke«ò Zûuê 10 ùK.Rò. ùfLûGñ @ûkê, cUe,UcûU Gaõ Kckû C_jûe \ò@û~ûCQò û @wâûWÿòùe 28 RY _òfû @Q«ò û Gjò icÉiûcMâúe aýajûe Kò_eò Keòa Zû’e 2Uò C_ûd aXÿû@ ? (_ûVýKâc-2,3,4,5)

_â.6 Zùk \ò@û~ûA[ôaû 4Uò c¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòGe _âKÌ a^û@ ? 6

(K) Zêùc ùMûUòG @û_ûUðùc<e PZê[ð cjfûe ejêQ û \ò_ûakúe ùMûUòG cûi _ìaðeê GjûKêjßûAUþ Ißûiòõ Gaõ ewù\aû _ûAñ ù~ûR^û Kf û Gjò icd c¤ùe KY iaê _âÉêZò \eKûeKeêQ û(i) (jßûAUþ Ißûiòõ) Pì ]CkûAaû(ii) òRe cìfýaû^ \âaýe iêelû(iii) Gjò icdùe ùKøYiò @NUY aû \êNðUYûKê @ûùWAaû _ûAñ iêelûe C_ûdcû^ û(iv) _eòaûe ùfûKue ùbûR^ aýaiÚû (_ûVýKâc-2,3,4,12,14,15)

(L) _û*RY i\iý ~[û-ùRùRaû_û, ùRùRcû, aû_û, cû Gaõ 12 ahð adie _êZâKêùÂ MVòZ GK _eòaûe K‰ðûUK ùKûfûe Ròfäûe GK ùQûU ijeùe aûi Ke«ò ûùicûûe cûiòK @ûd 2000 Uuû û Gjò _eòaûe _ûAñ _ûY×òe aýaiÚû Keò GK aùRUþ_âÉêZ Ke û(i) _eòaûe ù\÷ òK Lû\ý _ûAñ Lyðe _eòcûY jòiûa Ke

42

Rò òh (item) % @ûa<^ _eòcûY @ûa<^ Méj Lû\ý aÈ gòlû PòKò›û Lyð @ûùcû\ _âùcû\ _eòaj^ i*d @Zòeòq

(ii) _eòaûe _ûAñ @ûagýK ùjC[ôaû ù\÷ òK Lû\ýe ^ûc I _eòcûYe GK ùbûRýZûfòKû _âÉêZ Ke û

(iii) GK aRûe @ êgúk^ Keò Gjò ùbûRý_ûAñ \eKûeú Lû\ýiûcMâú I Gjûe cìfýò¡ðûeY Ke û

(iv) ù\÷ òK Lyð ij icê\ûd ùbûRý Lyðe _eòcûY cògêQò Kò ^ûjó jòiûa Ke û(v) ~\ò Cbd Lyð còùg ùZùa Zêùc @ûjûeùe Kò _eòa©ð Keòa Zûjû KûeY ij

\gðû@ û (_ûVýKâc-2,3,4,14,16)(M) òRe Méjaòmû^ ajò 2e Sò@cûûe 20-2 ZûfòKû Gaõ _ê@cûûe 20.3 ZûfòKû

ù\L û(i) LùŠ KûMRùe Gjò ù_øeûYòK _â[û (cò[þ) MêWÿòK ùfL û Zêùc gêYò[ôaû Gaõ Zêc

_eòaûe aògßûi Keê[ôaû ù_øeûYòK _â[ûKê G[ôùe ZûfòKûbêq Ke û(ii) Wûqeu _ûLKê ~ûA Zêùc ZûfòKû Keò[ôaû _âPkòZ _â[ûMêWÿòK i´§ùe Zûu ijòZ

@ûùfûP^û Ke û ùKCñUò Z[ý Gaõ ùKCñUò _â[û C_ùe @û]ûeòZ ? G[ô ij ù~ø^_eòz ÜZû Gaõ ù~ø^ iõKâcY ùeûKòaû _ûAñ aòbò Ü C_ûd i´§ùe @ûùfûP^ûKe û

(iii) Zêùc ù~Cñ _â[ûKê aògßûi Ke ZûKê PòjÜ \ò@ û(iv) òR Pò«û]ûeûùe _eòa©ð @ûYòaû _ûAñ Gaõ ù~ø^ iõKâcYeê Kò_eò òRKê iêelòZ

eLôa ùi aòhdùe ùMûUòG Kû~ðýKeú ù~ûR^û _âÉêZ Ke û(_ûVýKâc-7,19,20)

43

(N) Méjaòmû^ ajòe Kû~ðýûakú 9.4 ajò-1 Z[û (ajò-2e Kû~ðýûakú 22-6) Kê Keò[ôaGaõ Gjûe `kû`kKê ò‰ðd Keòaû ij Kû~ðý iµû\^ Keòaû ijòZ ù_ûÁe a^û@ ûcûâúKéZ PòjÜe PòZâ a^û@ Kò û 4Uò ~ªe ùfaf Gjò ù_ûÁeùe a^û@ û GjûKê òR_ûL _ùWÿûgúùe ejê[ôaû 10 RY _êeêh I 10RY cjòkûuê Gjò aòhdùe _Pûe û ùi[ôeê~ûjû Z[ý còkòfû òcÜ ZûfòKûùe ùfL û(i) \ò@û~ûA[ôaû iìP^û Gaõ PòjÜ i´§ùe gZKWÿû ùKùZ bûM _êeêh I cjòkû

iùPZ^ @U«ò û(ii) gZKWÿû ùKùZ gòlòZ Gaõ ùKùZ @gòlòZ ùfûK G[ô_âZò iùPZ^ û

gZKWÿû jòiûa _ûAñ òùŸðg^ûcû ûgZKWÿû – ùfûKùMûÂò iõLýû x icê\û ùfûK iõLýû 100

(_ûVýKâc-9,21,22)

44

cù ûaòmûPsychology




Uò®Yú : (i) icÉ _âgÜe C©e ù\aû aû¤ZûcìkK û _âùZýK _âgÜe cìfý Zûe _ûLùe \ò@û~ûAQò û(ii) C©e LûZûe _â[c _éÂûùe Zêc ^ûc, KâcòK ^õ, gòlûùK¦â ^ûc, aòhd AZýû\ò

ùfL û_â.1 òcÜfòLôZ ù~ùKøYiò ùMûUòG _âgÜe C©e 40-60 g±ùe ùfL û

(K) _âûPú^ @ êa§ê GK C\ûjeY \ò@ û (_ûV-4)

(L) iáZòKê aé¡ò Keòaûe \êAUò C_ûd ùfL û (_ûV-6)(M) iõùaM @ûcKê Kû~ðý KeòaûKê _âÉêZ Kùe û GjûKê C\ûjeY cû¤cùe ~[û[ðZû _âZò_û\^

Ke û (_ûV-8)(N) GK _eúlYùe _âûiwòK _eúa©ðú C_ùe @aû‚òZ _âbûaKê òddòZ Keòaû _ûAñ \êAUò

C_ûd PòjÜU Ke û (_ûV-2)_â.2 òcÜfòLôZ ù~ùKøYiò ùMûUòG _âgÜe C©e 40-60 g±ùe ùfL û

(K) iê úZûe ùRùRaû_ûuê 72 ahð @ùU û ùi \êaðk, ùaùkùaùk Zûue aòiàeY jêGGaõ ùi iõùaM Éeùe @iêelòZ @ êba Ke«ò û Zûue aé¡ûaiÚûe Gjò iciýûKêLû_Lê@ûAaûKê 4Uò C_ûd CùfäL Ke û (_ûV-12)

(L) RùY i`k ù^Zû ùjaû_ûAñ ùKCñ aòùghYKê aòKgòZ Keòaû _ûAñ ùPÁû Keòa ZûjûCùfäL Ke û (_ûV-13)

(M) GK _âbûaú _eûcgð\ûZû _ûAñ ù~ùKøYiò 4Uò MêeêZß_ì‰ð aòùghY aû MêYûakú a‰ð ûKe û (_ûV-14)

(N) eúZûe _òZûcûZû @Zý]ôK \ûaò Keòaû, òdªY eLôaû Z[û @iù´\^gúk aýqò @U«ò ûùicûûe fûk^ _ûk^ ùg÷kú Gaõ Gjûe iûcûRòKeY _âKòâdû C_ùe _âbûa aòhdùeUò®Yú \ò@ û (_ûV-10)

45

_â.3 òcÜfòLôZ _âgÜ c¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòG _âgÜe 40-60 g±ùe \ò@ û(K) Zêc cZùe \êAUò gúkMêY ~ûjû òcÜ aýqòZß _ûAñ @ òaû~ðý @ùU \gðû@ û

(i) Wûqe (_ûV-21)(ii) gòlK

(L) “ù~ûM ÊûiÚý elû _ûAñ ijûdK @ùU û” Gjò CqòKê C\ûjeY cû¤cùe _âcûYòZ Ke û(_ûV-25)

(M) eûjêf Zûe Kµû^úe GK icìje ù^ZéZß ^òG, ùi iaêùaùk ùKøYiò flý ò¡ðûeYKeòaû _ìaðeê icÉ i\iýu ij K[û jêG Gaõ K[û gêùY û Gjò ù^ZéZß ùg÷kúKê PòjÜUKeò aýûLýû Ke û (_ûV-22)

(N) _eòùag i´§ùe gògêcûûê iù´\úKeY Keòaû _ûAñ \êAUò cû¤c ùfL û(_ûV-23)_â.4 òcÜfòLôZ _âgÜc¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòG _âgÜe C©e 100-150 g±ùe \ò@ û

(K) òcÜfòLôZ _eòiÚòZò _ûAñ ùKCñ _âKûee aýqòZß ò¡ðûeY _¡Zò aýajûe Keû~ûG GaõGjûKê _âcûYòZ Ke û (_ûV-3)(i) bûa^û @[aû @ùPZ^ bûa^û, @ûagýKZû Gaõ iõùaMKê RûYòaû _ûAñ(ii) ù^ZéZß _âbìZß Gaõ \ûdòZß AZýû\òKê cìfýûu^ Keòaû _ûAñ

(L) ù~ùKøYiò 2 _âKûee gòlYe C\ûjeY \ò@ û (_ûV-4)(i) iõ_âZýd-gòlY(ii) aûP òK gòlY(iii) ùKøgk gòlY

(M) @ûce _âû[còK @ûagýKZû C_ùe iõÄéZò I _eòùage bìcòKû ÆÁ CùfäL Ke û(_ûV-8)

(N) ùK÷ùgûe @aiÚûùe i¹êLú^ ùjC[ôaû aòbò Ü iciýûcû^ PòjÜU Ke û (_ûV-11)_â.5 òcÜfòLôZ _âgÜc¤eê ù~ùKøYiò 2Uò _âgÜe C©e 100-150 g±ùe \ò@ û

(K) ùfûKcûû c¤ùe gòlû aòhdùe iùPZ^Zû iéÁò Keòaû Gaõ Äêf QûWê[ôaû _òfûcûûêòdªY Keòaû _ûAñ 4Uò C_ûd aòhdùe cZ \ò@ û (_ûV-16)

(L) @bòaé©ò òcðûY iµKðùe òcÜfòLôZ C_ûde GK C\ûjeY \ò@ û (_ûV-15)(i) _âZýl iµKð(ii) ù_âlY gòlY(iii) @^ýcûû ij iµKð(iv) _âZýl òùŸðg

46

(M) “_âbûaú cûîòK ÊûiÚý _âû¯ Keû~ûA_ûùe” û G_eò 4Uò C_ûd a‰ð û Ke ~ûjû cûîòKÊûiÚý _âû ò _ûAñ ijûdK ùjûA_ûùe û (_ûV-13)

(N) _eòùag C_ùe c êhý aýajûee lZòKûeK _âbûa a‰ð û Ke û ù~ùKøYiò 2UòaýajûeòK _eòa©ð i´§ùe ùfL ~ûjû iõù_ûhòZ aòKûg _ûAñ ijûdK ùja û

(_ûV-23)_â.6 òcÜùe \ò@û~ûA[ôaû 4Uò _eòù~ûR^û c¤eê ùMûUòG C_ùe _eòù~ûR^û _âÉêZ Ke û

6

(K) ù~ùKøYiò RùY aýqò C_ùe ùKiþÁWò _âÉêZ Ke ~òG C©c ÊûiÚý eLôaû òcù« @býûiKùe û- Zûue Lû\ý _û^úde @býûi PòjÜU Ke û- Zûue aýûdûc @býûiKê PòjÜU Ke û- Zûue aògâûc ùâû C_ûdKê PòjÜU Ke û- iêiÚ ejòaû _ûAñ @bòù_âeY MZ KûeYKê PòjÜU Ke û

(L) aûdê/Rk/g± _â\ìhYKê òdªY C_ùe iùPZ^Zû _ûAñ GK ù_ûÁe _âÉêZ Ke û òRù_ûÁeùe i´û\ I PòZâKê c¤ iõù~ûM Keò Zêc KûeYKê ijù~ûM Keòaû bkò GKù_âeYû\ûdK ùiäûMû^ ùfL ~ûjû òR cûZébûhûùe Gaõ iÚû^úd Z[û i´kòZ ùjaû@ûagýK û

(M) @iûcûRòK aýajûe _ûAñ @ZúZùe RYûgêYû [ôaû 2RY aýqòuê PòjÜU Ke û ùicûûeaýqòZße gúkMêY MêWÿòKê ZûfòKû Keò ùKCñ KûeY ù~ûMêñ ùicûûe @iûcûRòK aýajûeaòKûg fûb Kfû Zûjû RûYòaûKê ùPÁû Ke û

(N) òR @*ke 5 RY Kòùgûe / Kòùgûeúu ij iûlûZ Keòaû _ìaðK ùicûûe iêL I\êüLe GK aòaeYú _âÉêZ Ke û Z à¤eê ùKCñ MêWÿòK Cbd òcù« icû^ KûeY ZûjûPòjÜU Keò _âûd 500 g± aògòÁ eòù_ûUð _âÉêZ Ke û

47

bûeZúd iõÄéZò Gaõ _eµeûIndian Culture and Heritage




Uò®Yú : (I) icÉ _âgÜe C©e aû¤ZûcìkK @ùU û _âgÜcûûe cìfý Zûjûe WÿûjûY_ùUùfLû~ûA@Qò û

(II) C©e _êÉòKûe _â[c _éÂûe C_e @õgùe òRe ûc, Kâc iõLýû (ùeûf é),@¤d^ Keê[ôaû ùK¦âe ^ûc, aòhde ^ûc _âbéZò ÆÁ @leùe ùfL«ê û

_â.1 òcÜfòLôZ _âgÜcûû c¤eê ùMûUòG _âgÜe C©e _âûd 40 eê 60 g± c¤ùe ùfLôaûKêùja û (2)(K) bûeZúd iõÄéZòe \êAùMûUò aòùghZû ~ûjûKò bûeZúd iõÄéZòùe @û¤ûZàaû\e cjZßKê

iìPûC[ôa ùfL û (_ûV-2e iûjû~ý ò@)(L) iûõÄéZòK _eµeû K’Y ? iûõÄéZòK _eµeûe @ZòKcþùe _û*ùMûUò C\ûjeY \ò@ û

(_ûV-1Kê ù\L)(M) _âûPú^ bûeZùe ùPûk eûRZß Kûkùe c¦òe òcðûYe aòbò Ü ùg÷kú K’Y K’Y [ôfû?

ùPûk gûiKu \ßûeû òcðûY Keû~ûA[ôaû c¦òecûûe ZûfòKû _âÉêZ Ke û(_ûV-3Kê ù\L)

(N) ùaø¡ Gaõ ùR÷ iûjòZýMâ Úe ZûfòKû _âÉêZ Ke Gaõ Zûjûe \êA-\êAUò Mâ Ú ~ûjûKòZêcKê eìPúKe ùaû] ùjCQò Zûjû i´§ùe iõùl_ùe ùkL û (_ûV-6 Kê ù\L)

_â.2 òcÜfòLôZ _âgÜcûû c¤eê ùMûUòKe C©e 40-60 g± c¤ùe ùkL û (2)(K) bûeZúd iõÄéZòe MV^ Gaõ aòKûg ùlZâùe iê ò-i«ue @a\û^ aòhdùe ùfL û

(_ûV-9 \âÁaý)(L) bûeZúd icûRKê RûMâZ KeòaûKê Câòõg gZû±úùe eûcKé¾ còg^ K’Y iaê ùPÁû

Keò[ôfû ? (_ûV-10 \âÁaý)(M) òR _âù\ge ùKøYiò PûeòùMûUò PòZâKkû ijòZ i´§ eLê[ôaû @^ý ùKCñVûe PòZâKkû

RWÿòZ ùijò iÚûê ûcùfL û (_ûV-11Kê ù\L)

48

(N) \gùMûUò ùfûK éZýe ^ûc Gaõ ùiMêWÿòK ùKCñ @*kùe _â\gòðZ jêG Zûjûe ZûfòKû_âÉêZ Ke û ùicûû c¤eê ùMûUòG ùfûK éZýe aòùghZû i´§ùe ùfL û

(_ûV-12Kê ù\L)_â.3 òcÜfòLòZ _âgÜ cûû c¤eê ùMûUòKe C©e 40 eê 50 g± c¤ùe ùfL û (2)

(K) _âûPú^ bûeZe _û*RY MYòZmu ûc Gaõ ùicûû \ßûeû ePòZ _êÉKe ûc ùfL ûùicûû c¤eê RùY MYòZmu i´§ùe Uò_þ_Yú ùfL û (_ûV-15 \âÁaý)

(L) c¤Kûkú^ bûeZùe aòmû^ Gaõ _â~êqò aò\ýû ùlZâùe _âiò¡òfûb Keò[ôaû ùKùZKaò\ßû^ Gaõ ùicûû KéZò i´§ùe ùfL û (_ûV-16 ù\L)

(M) ecY _âbûa KûjûKê Kj«ò ? (_ûV-17 ù\L)(N) cêq Gaõ \ìeiÚ gòlû aýaiÚû Kò_eò J_PûeòK gòlû aýaiÚû Vûeê bò Ü @ùU ?

(_ûV-13e iûjû~ý ò@)_â.4 òcÜfòLòZ _âgÜcûû c¤eê ùKøYiò ùMûUòKe C©e 100 eê 150 g± c¤ùe ùfL û

(4)(K) \òfäú ‘iëfZû þ’ icdùe ùfûKcûûe Rúa^ P~ðýû Kò_eò [ôfû ? (_ûV-4-\âÁaý)(L) @û]ê òK bûeZùe iûcûRòK Gaõ ]ûcòðK _eòa©ð _ûAñ ùjûA[ôaû @ûù¦ûkê bìcòKûKê

_eúlû Ke û (_ûV-5-\âÁaý)(M) bûeZúd bûhû Gaõ iûjòZýe bûeZúd icûRe aòKûg ùlZâùe ù~ûM\ûê _eúlû Ke û

(_ûV-7 \âÁaý)(N) ùaø¡\gð Kò_eò ùMûUòG bf cYòh òcðûY Keòaûùe ijù~ûM Keê@Qò ùfL û

(_ûV-9-\âÁaý)_â.5 òcÜfòLôZ c¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòG _âgÜe C©e 100 eê 150 g± c¤ùe ùfL û(4)

(K) aòbò Ü icdùe bûeZúd iÚû_Zý Gaõ cì©òðKkûe cêLý aòùghZû Gaõ ùg÷kú aòhdùea‰ð û Ke û (_ûV-13 \âÁaý)

(L) aòmû^ Gaõ _â~êqòaò\ýû ùlZâùe ùaiûceòK Gaõ _âZòelû ùlZâùe @ êi§û^ Keê[ôaû\êAùMûUò ieKûeú iõMVê ^ûc Gaõ ùicûûe Kû~ðý aòhd ùfL û

(_ûV-14 \âÁaý)(M) ‘\ûeò\âý’ Gaõ ‘ùaKûeú’ iûcûRòK iciýûe cìk KûeY @ùU, @ûùfûP^û Ke û

(_ûV-20-\âÁaý)(N) \lòY_ìað Giò@ûùe bûeZúd iõÄéZò Gaõ ]cðe _âbûa _Wÿò[ôfû, GjûKê @ûùc Kò_eò

RûYò_ûeêQê û (_ûV-21-\âÁaý)

49

_â.6 Zùk \ò@û~ûA[ôaû PûeòùMûUò ù_âûùRKÖ c¤eê ùMûUòG ù_âûùRKÖ 600 g± c¤ùe _âÉêZKe û (1 x 6 = 6)(K) ù~Cñ ije Kò û Mâûcùe Zêùc ejêQ ùiVûùe GKgZ ahðe _êeêYû Ne MêWÿòKê _eò\gð

Keò ùMûUòG ZûfòKû _âÉêZ Ke û ZûjûKê bò©ò Keò òcÜfòLôZ _âgÜe C©e \ò@ û(i) Gjò Ne MêWÿòKê KòG Gaõ ùKùa òcðûY Keò[ôùf ?(ii) Gjò Ne MêWòKê òcðûY Keòaûùe ùKCñ _âKûee iûcMâú aýajûe Keû~ûA[ôfû ?(iii) ùKCñ KûeY ù~ûMêñ Gjò Ne MêWÿòKe òcðûY Keû~ûA[ôfû ?(iv) @ûRòKûfò ùKCñ Kûcùe Gjò MéjMêWÿòKê fMû~ûCQò ?

(L) òR _Wÿògûùe [ôaû _eòaûe cûûe ùMûUòG iìPú_Zâ Zò@ûeò Ke Gaõ òcÜ fòLôZ _âgÜC_ùe ùMûUòG eòù_ûUð _âÉêZ Ke û(i) ùiVûùe aòbò Ü iõÄéZòe ùKùZùMûUò _eòaûe ejêQ«ò ?(ii) ùicûù^ ùKCñ ùKCñ _að _ûk^ KeêQ«ò ?(iii) ùi _eòaûee ùg÷lòK Ée K’Y ?(iv) ùicûù^ ùKCñ _âKûe ù_ûhûK _ò§«ò ?(v) ùicûù^ ùKCñ bûhûKê _âùdûM Ke«ò ?

(M) @û_Yu _âù\gùe @ù^K Rke C› [ôa û ZûjûKê @ êi§û^ Keò òcÜfòLôZKê bò©ò KeòòR @ êi§ûê ùMûUòG eòù_ûUð _âÉêZ Ke û

(i) Gjòiaê RkbŠûeKê Rk ùKCñVûeê @ûùi ?(ii) Gjûe RkKê _û^úd eìù_ aýajûe Keû~ûC@Qò ^û GjûKê @^ý CùŸgýùe

aýajûe Keû~ûC@Qò û(iii) ~\ò Gjûe RkKê _û^úd eìù_ aýajûe Keû^~ûCQò, Gjûe K’Y CùŸgý @Qò ?(iv) Gjûe Rk gê¡ @Qò ^û @gê¡ @Qò ?(v) Gjûe RkKê _û^úd eìù_ aýajûe Keòaû _ûAñ GVûKûe ùfûùK Kò Kò C_ûd

KeòQ«ò ?(N) ‘ùfûK éZý’ aòbò Ü eì_ùe _âûd _ìeû ù\gùe ù\LòaûKê còùk û ùKøYiò ùfûK éZý

ù~_eòKò Nêce, bûwWÿû, aújì _âbéZò aòhdùe A<eùÛþ @[aû òRe cûZû-_òZû, Kò ûòR _eòaûee Kò û _Wÿògûe ùKøYiò adÄ aýqòu iùw PyðûKeò òcÜfòLôZ iìP^û _âû¯

Ke«ê(i) Gjò ùfûK éZý ùKCñ @*kùe _âPkòZ ùjC@Qò ?(ii) Gjò ùfûK^éZý ùKCñ C›a _ûk^ ùaùk _â\gòðZ ùjûA[ûG ?(iii) Gjò ùfûK éZý gûÈúd éZýVûeê Kò_eò bò Ü @ùU ? Gjûe GK eòù_ûUð _âÉêZ Ke û

50

jòiûa gûÈAccountancy




Uò®Yú : (i) òcÜ _â\© icÉ _âgÜe C©e ù\aû aû¤ZûcìkK û _âùZýK _âgÜe cìfý Zûe WûjûY_ûLùe _â\û^ Keû~ûAQò û

(ii) C©e _êÉòKûe _â[c _éÂûe C_eòbûMùe @û_Yue ûc, ZûfòKûbêqò iõLýû, @¤d^ùK¦âe ^ûc Gaõ aòhd _âbéZò ÆÁ bûùa ùfL«ê û

_â.1 òcÜfòLôZ _âgÜMêWÿòK c¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòG _âgÜe C©e 40 eê 60Uò g± c¤ùe_â\û^ Ke û (2)(K) jòiûa elû Kjòùf K’Y aêSû~ûG ? (@¤ûd-1 ù\L«ê)(L) ‘aýaiûdòK i©û @a]ûeYû’ Kjòùf K’Y aêSû~ûG ? (@¤ûd-2 ù\L«ê)(M) ‘\ßò_¡ZòK jòiûa elû’ Kjòùf K’Y aêSû~ûG ? (@¤ûd-3 ù\L«ê)(N) òcÜfòLôZ @û]ûeùe jòiûa icúKeY _âÉêZ Ke û (@¤ûd-4 ù\L«ê)

(i) _ìRû, ^M\ Uuû ij aýaiûd @ûe¸ Kfû : 3,20,000(ii) ùi @ûiaûa_Zâ Kâd Kfû : 3,2000(iii) ùi bWÿû _â\û^ Kfû : 3,200(iv) ùi ]ûeiìZâùe \âaý Kâd Kfû : 4,8000

_â.2 òcÜfòLôZ _âgÜMêWÿòK c¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòG _âgÜe C©e _âûdZü 40 eê 60Uò g±c¤ùe _â\û^ Ke û (2)(K) ùciið _âKûg ùUâWiðe iû]ûeY ùeûKWÿ ajòùe òcÜfòLZ Kûeaûe MêWÿòK _âùag Keû@ û

(@¤ûd-7 ù\L«ê)ZûeòL Uuû (`)2013Rû êdûeú 1 ^M\ Uuû ij aýaiûd @ûe¸ Kùf : 60,000Rû êdûeú 2 ^M\ Uuûùe \âaý Kâd Kùf : 20,000

51

Rû êdûeú 3 @ûiaûa_Zâ Kâd Kùf : 2,000Rû êdûeú 6 ^M\ Uuûùe \âaý aòKâd Kùf : 14,000(L) òcÜfòLôZ aòaeYMêWÿòKeê 30 Rê þ 2013 ZûeòLùe @û\û^ú Cù\ýûMe _ûiþ ajòùe

_âZúZ @agòÁ eûgò aýûu icû]û^ aòaeY _âÉêZ Keò iê ò½òZ Ke û(@¤ûd-8 ù\L«ê)

Uuû (`)(i) Rê þ 30, 2013 ùe ùeûKW ajò @ êiûùe 60,000

@agòÁ eûgò(ii) Rê þ 30, 2013 _~ðý« òMðc^ ùPKþ Kò«ê ^M\

Uuûùe _eòYZ ùjûA^[ûG 2,000(iii) ùPKþMêWÿòK aýûuKê _â\û^ Keû~ûA@Qò Kò«ê

30 Rê þ 2013 _~ðý« iõMéjúZ ùjûA^ûjó 1,600(iv) aýûu ù\d _ûAñ _ûiþ ajòùe GK aòKk^ [ôfû 800

`(i) Balance as per Cash Book on June 30,2013 60,000

(ii) Cheques issued but not cashed upto June 30, 2013 2,000

(iii) Cheques paid into bank but not collected up to June 30,2013 1,600

(iv) There was a debit in the Pass Book for Bank Charges 800

(M) òcÜfòLôZ KûeaûeMêWÿòKeê Kâd _êÉòKû/ajò _âÉêZ Ke«ê û (@¤ûd-9 ù\L«ê)2013ùc 2 ]úe Gaõ Kµû^ú, ^ûM_êe Vûeê KòYûMfû :

110 Kßò<ûf PûCk @`4000 _âZò Kßò<ûf115 Kßò<ûf Pò ò @`3000 _âZò Kßò<ûfaýû_ûe eòjûZò 10%

@bòùhK Gaõ Kµû^ú Vûeê Kâd Kfû :30 Kßò<ûf Mjc @`1600 _âZò Kßò<ûf20 Kßò<ûf PYû @` 3000 _âZò Kßò<ûf

52

(N) Meòa \ûiue Rûùa\û _âÉêZ Ke û2013 Uuû (`)G_òâf 2 cò ûlúKê \âaý aòKâòKfû 30,000G_òâf 4 ^M\ Uuû aòKâd 14,000G_òâfþ 7 ùeLûKêê aòKòâ 8,000G_òâf 9 iê¦eVûeê \âaý Kâd 2,500

(@¤ûd-10 ù\L«ê)_â.3 òcÜfòLôZ _âgÜMêWÿòK c¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòG _âgÜe C©e _âûdZü 40 eê 60Uò g±

c¤ùe _â\û^ Ke û (2)(K) i*ôZ _ûY×ò Kjòùf K’Y aêSû~ûG ? (@¤ûd-13 ù\L«ê)(L) aò©úd aòaeYMêWÿòK _âÉêZ Keòaûe ù~ùKøYiò \êAùMûUò CùŸgý aêSûA ùfL û

(@¤ûd-14 ù\L«ê)(M) ‘aùKdû aýd’ C_ùe iõlò Uò®Yú ùfL û (@¤ûd-15 ù\L«ê)(N) KµêýUee ù~ùKøYiò \êAUò ùa÷gòÁý aýûLýû Ke û (@¤ûd-16 ù\L«ê)

_â.4 òcÜfòLôZ _âgÜMêWÿòK c¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòG _âgÜe C©e 100 eê 150Uò g± c¤ùe_â\û^ Ke û (4)(K) “jòiûa icúKeY icÉ _eòiÚòZòùe icû^ ejò[ûG û” C\ûjeY MêWÿòK ij Gjò Cqòe

~[û[ðZû _âZò_û\^ Ke û (@¤ûd-4 ù\L«ê)(L) jòiûaMêWÿòKe @û]ê òK ùgâYúaòbûM aýûLýû Ke û (@¤ûd-5 ù\L«ê)(M) ù~ùKøYiò \êAUò C\ûjeY ij iõ~êq Rûùa\û _âaòÁòMêWÿòKe @[ð aýûLýû Ke û

(@¤ûd-6 ù\L«ê)(N) òcÜfòLôZ KûeaûeMêWÿòK fNêùeûKWÿ ajòùe _âùag Keû@ û _âûe òK _eòcûY 5000

Uuû @ùU û (@¤ûd-7 ù\L«ê)ZûeòL Uuû (`)2013@MÁ 1 _ò@ê cRêeò 2,800@MÁ 3 ù_îòf I ù_^ 140@MÁ 5 WûK UòùKU 500@MÁ 10 ùUfòù`û þ ù\d 410

53

_â.5 òcÜfòLôZ _âgÜMêWÿòK c¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòG _âgÜe C©e _âûdZü 100 eê 150Uò g±c¤ùe _â\û^ Ke û (4)(K) Rûùa\û I LûZû ajò c¤ùe _âùb\ \gðû@ û (@¤ûd-10 ù\L«ê)(L) KûeaûeMêWÿòK ^[ôbêq Keòaû icdùe iû]ûeYZü ùjC[ôaû aòbò Ü _âKûee ZîUòMêWÿòK

iõùl_ùe aêSûA ùfL û (@¤ûd-11 ù\L«ê)(M) ùKGiþGiþ fòcòùUWþ 1 @ùKÖûae 2011 ZûeòLùe GK ~ª 180000 Uuûùe Kâd

Kfû Gaõ Gjûe iÚû_^ òcù« 20000 Uuû aýd Kfû û cìk cìfý C_ùe aûhòðK 10_âZògZ jûeùe ZûjûKê cìfý-jâûi ù\aûKê _Wÿòa, ~\ò ajòMêWÿòK _âùZýK ahð cûyð 31ZûeòLùe a¦ Keû~ûG ùZùa \êAahð _ûAñ ~ª_ûZò jòiûa \gðû@ û

(@¤ûd-12 ù\L«ê)(N) Uûfòùe (jòiûa eLô) GK Kµû^ú iéÁò _ûAñ _âKòâdû aýûLýû Ke û (@¤ûd-17 ù\L«ê)

_â.6 òcÜfòLôZ PûùeûUò _âKÌ ZûfòKû c¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòG _âKÌ _âûdZü 500Uò g±c¤ùe Zò@ûeò Ke û(K) jòiûae aòbò Ü gûLûMêWÿòK aêSûA ùfL û (@¤ûd-1 ù\L«ê)(L) òcÜfòLôZ KûeaûeMêWÿòKeê aòKk^ iõ_âcûY _Zâ _âÉêZ Ke û

2013 Uuû (`)RêfûA-1 \âaý ^M\ Uuû \ßûeû Kâd KeûMfû 3,00,000RêfûA-8 eûùRgKê ^M\ Uuû _â\û^ KeûMfû 2,00,000RêfûA-13 Kû~ðýûkd aýdMêWÿòK iKûùg _â\û^ KeûMfû 30,000

(@¤ûd-5 ù\L«ê)(M) ùeûKW ajò I _ûi ajòe @agòÁ _eòcûY ZûeZcýe ù~ùKøYiò Q@ùMûUò KûeY aýûLýû

Ke û (@¤ûd-8 ù\L«ê)(N) òcÜfòLôZ Kûeaûeeê @«cêðLú I ajòcêðLú aòaeYú ajò _âÉêZ Ke û (@¤ûd-9 ù\L«ê)2013Rû êdûeú-1 ùMû_ûk ‰òðPe, jeò MeKê ùèÉ KeûMfû :

40Uò ùPøKò @`1200 _âZò ùPøKòKcþ : aýû_ûe eòjûZò 10 _âZògZ

Rû êdûeú-11 eòjû^ Gaõ aâ\ið @ûcKê ùèÉ Kùf :14Uò ùUaêfþ @`1800 _âZò ùUaêf25Uò ùPøKò þ @`1500 _âZò ùPøKò

54

Rû êdûeú-16 ùMûdûf I Kµû^ú òcÜòfòLôZ ùèÉ Kùf :12Uò ùiû`ûùiUþ @`13000 _âùZýK ùiû`ûùiUþKcþ : 10 _âZògZ aý_ûe eòjûZò

Rû êdûeú-21 ù äKèò `‰òðPe jûCi, ù^ûGWûKê ùèÉ Kùf :10Uò ùUaêfþ @`1700 _âZò ùUaêfþ20Uò ùPøKò @`1500 _âZò ùPøKòKcþ : aýû_ûe eòjûZò 10 _âZògZ

55

PòZâKkûPainting




Uò®Yú : (I) icÉ _âgÜe C©e ù\aû aû¤ZûcìkK @ùU û _âùZýK _âgÜe iõLýû ùijò iÚû^ùe\ò@û~ûAQò û

(II) C©e _êÉòKûe _â[c _éÂûe C_ùe Zêce ûc, @^êKâcòK é, @¤d^ Keê[ôaûùK¦âe ^ûc, aòhd @û\òKê ÆÁ bûaùe ùfL û

_â.1 òcÜfòLôZ _âgÜcûû c¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòG _âgÜe C©e @ êý^ 40 eê 60Uò g±c¤ùe ùfLôaûKê ùja û (2)(K) ùcø~ðý ~êMúd cì©òðKkûe aòùghZû MêWÿòKê @a]ûeYû Ke û (_ûV-1 Kê ù\L«ê)(L) ùijò eûRaõgKê aò òŸòðÁ Ke ~ûjûe _éÂù_ûhKZûùe “MwûùKûWû ùPûk_êecþ c¦òe”

òcðûY Keû~ûA[ôfû û Gjûe ^òcðûY icdKê c¤ CùfäL Ke û (_ûV-2 ù\L)(M) Mêfûe PòZâKkû ùg÷kúe cêLý aòhdaÉêKê @ûaòÃûe Ke û Gjò ùg÷kú ùKCñ icdùe

_eò_KßZû fûb Keò[ôfû - \gðû@ û (_ûV-3 ù\L)(N) aò¾ê_êe c¦òeMêWÿòKê Kò_eò iRû ~ûAQò ? (_ûV-3 ù\L)

_â.2 òcÜfòLôZ _âgÜcûû c¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòG _âgÜe C©e @ êý^ 40 eê 60Uò g±c¤ùe ùfL û (2)(K) ùKûfcþ PòZâKkûùe aýajéZ ùjûA[ôaû WòRûA þ Gaõ ùcûUò þKê iaòùgh bûaùe CùfäL

Ke û (_ûV-4 Kê ù\L«ê)(L) K Úûe ùcûUò þKê _âbûaòZ Keò[ôaû ùfûKKkûe Êeì_ MêWÿòKê PòjÜ û (_ûV-4 ù\L)(M) ùeõaâûKõ KkûKéZò- “eûZâ RMê@ûk” e aòhdaÉê i´§ùe Kêj û (_ûV-5 ù\L)(N) ùWMû @^ý @ûbûiaû\ú PòZâKeu Vûeê bò Ü KûjóKò ? (_ûV-6 ù\L)

_â.3 òcÜfòLôZ _âgÜcûû c¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòG _âgÜe C©e @ êý^ 40 eê 60Uò g±c¤ùe ùfL û (2)(K) @û]ê òK KkûRMZKê KýûŠò òÄò ue ù~Cñ cêLý @a\û^ ejòQò-Zûjûe iaòùgh CùfäL

Ke û (_ûV-7 Kê ù\L)

56

(L) ‘Nâû\’ ùg÷kúe aòKûg ùjaû icdKê ò¡ðûeY Ke, ZZþiõùM iõùM Nâû\ e@MâMûcú KkûKûe cûûê @a]ûeY Ke û (_ûV-7 ù\L)

(M) @còâZû ùieMòfþþu Qaò – “aâjàPûeú” e cêLý aòùghZûKê icû_^ Ke û(_ûV-8 ù\L)

(N) aòù^û\ aòjûeú cêLûRðúu b©òPòZâ “c¤~êMúd iû]ê”ùe aýajéZ ùjûA[ôaû cêLý eõMMêWÿòKe iaòùgh CùfäL Ke û (_ûV-9 ù\L)

_â.4 òcÜfòLôZ _âgÜcûû c¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòG _âgÜe C©e @ êý^ 100 eê 150Uò g±c¤ùe ùfL û (2)(K) @ùgûK É¸ “eûc_êe aéhbe É¸gúhð”e Zò òbûMKê aò òŸòðÁ Ke û GjûKê eûc_êee

aéhb É¸gúhð ùaûfò KûjóKò Kêjû~ûG ? (_ûV-1 Kê ù\L«ê)(L) ùKCñ KûeY ù~ûMê Ké¾ cì©òðKê ùj÷dgûkû ùg÷kúe iaêVûeê c^úd Gaõ RUòk KûeêKû~ðýe

GK C}éÁ C\ûjeY ùaûfò cù^ Keû~ûG ? Zûjûe @a]ûeYû Ke û (_ûV-2 ù\L)(M) 12g gZû±ú _eVûeê bûeZùe Kkûe aòKûg C_ùe GK @ êùeLY _â\û^ Ke û

(_ûV-3 ù\L)(N) ùfûKKkû ùg÷kú @ êiûùe ù~ùKøYiò ùMûUòG PUûYe iûRiRû C_ùe iaòùgh CùfäL

Keòaû ijòZ GjûKê ùKCñ _¡Zò @ êiûùe _âÉêZ Keû~ûG, CùfäL Ke û(_ûV-4 ù\L)

_â.5 òcÜfòLôZ _âgÜcûû c¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòG _âgÜe C©e @ êý^ 100 eê 150Uò g±c¤ùe ùfL û (2)(K) ù~Cñ KûeY ù~ûMêñ ùcû^ûfòiû aòùgh bûaùe Pòe aògßLýûZò @Rð KeòQò, Zûjûe KûeY

MêWÿòK ùLûRò aûjûe Ke û (_ûV-5 ù\L)(L) ùiRûu KkûKéZò “iÚòe aÉê ijòZ _ò@ûR” e _âcêL aòùghZûKê @ êùeLY Ke û

(_ûV-6 ù\L)(M) Nâû\ e _âcêL aòùghZû MêWÿòKê ùLûRò aûjûe Ke û _òKûùiûu Qaò “ùaùjfû aû\K”

aòùgæhYûZàK Nâû\e GK C}éÁ C\ûjeY û KûjóKò ? (_ûV-7 ù\L)(N) eûRûeaòacðûu \ßûeû @uòZ PòZâ “jõi \cd«ú”ùe ùKCñ _âùdûM ùKøgk aýajûe

KeòQ«ò ~ûjûKò Zûu Qaòùe ÆÁ bûaùe _eòflòZ jêG ? ùKCñ icdùe Gjò QaòUò @u^Keû~ûA[ôfû – iaðùgh CùfäL Ke û (_ûV-8 ù\L)

_â.6 òcÜfòLôZ _eòù~ûR^û Kû~ðý c¤eê ù~ùKøYiò ùMûUòG _eòù~ûR^ûKê _âÉêZ Ke û (2)(K) ùMûUòG [ûkò@ûùe ùMûUòG K\kú, ùMûUòG @û´ Gaõ ùMûUòG Qêeú eLô @u^ Ke û icMâ

QaòUòKê ~êqò~êq eõM ù\A _ì‰ðûw Ke û (_ûV-aÉêê @¤^ ù\L)

57

(L) ùMûUòG MQ I KêWÿò@û [ûA _âKéZòe GK i«êkòZ PòZâ @u^ Ke û G[ôùe RkeõM aýajûeKeò _ì‰ðûw Ke û (_ûV-2 ù\L)

(M) jiji a\^ùe cû I gògêKê Lêiò I ù_âce bûa [ûA ùMûUòG Qaò @u^ Ke I ùi[ôùe~êqò~êq eõM \ò@ û (_ûV-3 ù\L)

(N) iõMZò I i«êk^ elûKeò ùMûUòG MQùe \êAUò gê@û aiò[ôaûe GK iõù~ûR^ûKêê @u^Ke û GjûKê GK _ì‰ðûw Gaõ @ûKhðYúd Qaò Keòaû_ûAñ G[ôùe ~êqò~êq eõM ù\A _êeYKe û (_ûV-4 ù\L)

58

WûUû G<òâ @_ùei þData Entry Operations




Uò®Yú : (I) icÉ _âgÜe C©e ù\aû aû¤ZûcìkK @ùU û _âùZýK _âgÜe (^é iõLýû) ùijòiÚû^ùe \ò@û~ûAQò û

(II) Zêce ûc, ZûfòKûbêq é, G.@ûAe ûc I aòhd @û\ò C©eLûZûe _â[c_éÂûeC_ùe ùfL û

_â.1 ù~ùKøYiò ùMûUòG _âgÜe C©e 40 eê 60 g± c¤ùe ùfL û (2)(K) CAùŠûRùe Zêùc Kòbkò iòÁc ùiUòw (System Settings) Kê a\kûAa ?ùMûUòG

C_ù~ûMú C\ûjeY \ò@ û(L) @ òZû MS Word ùe ùMûUòG `ûAf Zò@ûeò Kfû û ùi a©ðcû^ PûjêñQò ù~ùKøYiò

@^û]ôKéZ aýqò ùijò ûAfKê ùLûfò _ûeê û ùi ûAfKê @^û]ôKéZ _âùageê elûKeòaû_ûAñ KY Keòa ? ùiû_û^MêWÿòK ùfL û

(M) ùMûUòG GKû]ôK _éÂû[ôaû WKêùc<ùe MêWÿòG iaùjWòw (Sub Headings) [ûG û ÁûAfeicZêfZû _ûAñ icÉ Sub Headings e ÁûAf (@le, @ûKûe, ew AZýû\ò) icû^ ùjaû@ûagýK û Zêùc Kòbkò Format Painter Kê aýajûe Keò WKêùc<ùe [ôaû icÉ SubHeading e ÁûAfþ _â[c Sub Heading e ÁûAf ij icû^ Keò_ûeòa û

59

(N) Gjò ùfLûUòKê iûa]û^Zûe ij òeúlY Ke Gaõ òcÜ _âgÜ MêWÿòKe C©e \ò@ û(i) MS WORD e ùKCñ aòùghZû (feature) Gjò WKêùc<ùe aýajûe ùjûAQò ?(ii) WKêùc<e _ea©òð ùiKþi þ Vûeê Kòbkò Section-A Kê @fMû bûùa PòjÜòZ Keû~ûAQò û

_â.2 ù~ùKøYiò _âgÜe C©e 40 eê 60 g± c¤ùe ùfL û (2)(K) ùMûUòG Spread sheet e Column C Gaõ row 5 Kê resize Keòaû_ûAñ, ùiû_û^ MêWÿòKê

ùfL û(L) ùMûUòG Spread Sheet e K Vûeê M _~ðý« Column I 8eê 12 _~ðý« rows Kê

fêPûAaû_ûAñ (Hide) ùiû_û^ MêWÿòK ùfL û

(M) Gjò spread sheet Kê ù\L Gaõ òcÜùe [ôaû _âgÜMêWÿòKe C©e \ò@ û(i) @ûeZòe _ì‰ð ^é RûYòaû _ûAñ iìZâKê ùfL û(ii) @^ý QûZâQûZâúu _ûAñ ùijò iìZâKê K_ò Keòaû _ûAñ Zûe ùiû_û^ MêWÿòK ùfL û

(N) ùMûUòGData Source ùe 50 RY ùfûKue WûUû ejQò û mail marge Kê aýajûe Keò1, 8, 19, 20, 21 I 35 @û\òùe [ôaû ùfûKuê ùMûUòG PòVò _VûAaû i¸a Kò ?~\ò jñ ùZùa Gjû Keòaû _ûAñ ùiû_û^ MêWÿòK ùfL û

_â.3 ù~ùKøYiò _âgÜe C©e 40 eê 60 g± c¤ùe \ò@ û (2)

(K) òcÜ Spread sheet Kê ù\Lô _âgÜe C©e \ò@ û(i) jò¦òùe iaðû]ôK [ôaû ^éKê _ûAaû_ûAñ ècìfû ùfL û @^ý aòhdMêWÿòK _ûAñ

ùijò ècìfûKê K_ò Keòaû _ûAñ ùiû_û^MêWÿòKê ùfL û

60

(L) Power Point C_iÚû_^ùe ùMûUòG slide c¤ùe [ôaû Text box ùe KòQò ùfLû[ûG û òcÜKû~ðý Keòaû _ûAñ ùiû_û^ MêWÿòK ùfL û(i) Text box Kê ûfò ewùe b©òð Keòaû û(ii) Text box e border Kê ^úk ew Keòaû û

(M) ùeûj^ ùMûUòG C_iÚû_^ (Presentation) Zò@ûeò Kfû û ùi a©ðcû GjûKê A<eùÛþùe@_ùfûW KeòaûKê PûjêñQò û Gjò Kûc _ûAñ Kòbkò C_iÚû_^ (presentation) Kê saveKeòa ? Gjûe ùiû_û^ MêWÿòKê ùfL û

(N) ùcûjòZ ùMûUòG Spred Sheet ùe A3 : A15 ùe [ôaû ùKûVeúKê K3 : K15 ùKûVeúKê K_òKeòaû _ûAñ PûjêñQò û Kò«ê ùi ù~ùZùaùk A3 : A15 e ùKûVeúMêWÿòKê K3 : K15 Kê K_òKeêQò ùiùZùaùk A3 : A15 ùe [ôaû Lûfò ùKûVeú K : K15 ùe [ôaû WûUûKê _eòa©ðKeòù\CQò û ùZùa ùcûjòZKê K’Y KeòaûKê _Wÿòa ù~_eòKò A3 : A15 ùe [ôaû ùKûVeú_eòa©ð ùja Kò«ê Lûkò[ôaû ùKûVeú K3 : K15 ùe [ôaû WûUûMêWÿòK _eòa©ð Keòa^ûjó û

_â.4 ù~ùKøYiò _âgÜe C©e 100 eê 150 g± c¤ùe ùfL û (4)(K) òcÜ WKêùc<Kê ù\L Gaõ _âgÜMêWÿòKe C©e \ò@ û

(i) Gjò WKêùc<e ajêZ MêWÿòG g± ûfò Mûe cû¤cùe underline ùjûAQò û Gjû KY\gðûCQò ? Gjò fûA þKê Zêùc Kò_eò aûjûe Keòa ? ùiû_û^MêWÿòK ùfL û

(ii) _â[c _ûeûMâû þe @leMêWÿòKê ‘Arial Narrow’ Kê _eòa©ð Keòaû _ûAñ ùiû_û MêWÿòKùfL û

(iii) _êeû WKêùc<ùe line spacing Kê 2 ùe ùiUþ Keòaû _ûAñ ùiû_û^MêWÿòK ùfL û(L) DS.mdb ûcK ùMûUòG Data Source ùe Title, Name, Designation Gaõ organisation

^ûcùe field ejòQò û Data source ùe [ôaû _â[c _û*RYK _ûLKê ùMûUòG PòVò _VûAaû@ûagýK _Wòfû û PòVòùe name, Designation I organisation field ejòa ûMS Word ùe [ôaû mail merge aòùghZûKê aýajûe Keò aýqòMZ PòVò ùfLôaû _ûAñùiû_û^MêWÿòK ùfL û

61

(M) ]eû~ûC Gjò assignment e _âgÜ é 2e _ûUð 3 ùe [ôaû spread sheet Uò Data.xlsx^ûcùe save ùjûAQò a©ðcû^ òcÜ Format ùe ùMûUòG report sheet Zò@ûeò @ûagýKejòQò ûMS Word e mail merge aòùghZûKê aýajûe Keò Gjò KûcKê Kò_eò Keòa ùiû_û^MêWÿòK ùfL û

(N) ‘Application’ UûAUf (Title) [ûA MS word ùe Kò_eò ùMûUòG ûAf Zò@ûeò Keòaùiû_û^ MêWÿòK ùfL û 3 \ò QêUò _ûAñ Gjò title ùe QêUò \eLûÉUòG ùfL short cut keyKê aýajûe Keò òcÜ MêWÿòK Ke û(1) _ûeûMâû þKê left Alignment

(2) Heading Kê Bold I underline

(3) C_eaûcùe Data Kê b©òð Ke û(4) Spell check I Grammar

(5) `ûAfKê save Ke û_â.5 ù~ùKøYiò _âgÜe C©e 100 eê 150 g± c¤ùe ùfL û (4)

(K) Spred sheet Kê ù\L Gaõ _âgÜMêWÿòKe C©e \ò@ û(i) Total column _ìaðeê Science column b©òð Keòaû _ûAñ ùiû_û^ MêWÿòK K’Y?(ii) _âùZýK aòhdùe @ûiò[ôaû cûKð 15eê @ûiòQò ùaûfò ]eòùÂ icÉ _òfûue cûKðe

gZKWÿû aûjûe Keòaû _ûAñ ùiû_û^MêWÿòKê ùfL û Column 9 ùe Mark e gZKWÿûejòaû @ûagýK û

(iii) _âùZýK _òfûue aòbò Ü aòhdùe [ôaû cûKðKê ùÂ ùMûUòG column PûUð Zò@ûeòKeòaû _ûAñ ùiû_û^MêWÿòKê ùfL û

62

(L) ùMäûaûf Ißûcðòðw C_ùe ùcûjòZ ùMûUòG powerpoint C_iÚû_^ Zò@ûeò Kfû û C_iÚû_^ûKêùgh Keòaû_ûAñ ùi òcÜ Kûc KeòaûKê PûjêñQò û(i) 6 I 24 é ùjûA[ôaû slide Kê _eÆe a\kûAaû (interchange)

(ii) 15 é slide Kê fêPûAaû (Hide)

(iii) C_iÚû_^û @ûe¸ùe ùMûUòG ì@û Title slide Keòaû

C_e fòLôZ KûcKê Keòaûùe ùcûjòZKê iûjû~ý Keòaû _ûAñ ùiû_û^ MêWÿòK ùfL û(M) C_efòLôZ ùUaêfþKê aýajûe Keò òcÜfòLôZ MêWÿòKê jòiûa Keòaû _ûAñ _âYûkúKê \gðû@ û

(i) Total column ùe _âùZýK _òfûue icÉ aòhdMêWÿòKe ù~ûM`k _ûAaû_ûAñ,ècìfûKê aýajûe Keò aûjûe Ke û

(ii) _âùZýK _òfûue cûKðe gZKWÿû (percentage) aûjûe Ke û(iii) òcÜ i©ð @ êiûùe _âùZýK _òfûue ùMâW ò‰ðd Ke û

0 to 33 E34 to 55 D56 to 65 C66 to 80 BAbove 80 A

(N) Power point C_iÚû_^ûùe bòWÿòI Kò û PòZâ ù~ûM Keòaû i¸a Kò ? ~\ò jñ ùZùaùiû_û^ MêWÿòK ùfL û

_â.6 òcÜùe \ò@û~ûA[ôaû ù_âûùRKÖ fòÁeê ù~ùKøYiò ùMûUòG ù_âûùRKÖ Ke û (6)(K) eûÁâbûeZú Äêfe _â]û gòlKu @ êùeû]Kâùc Äêfe aûhòðK C›aùe ùMûUòG KµêýUeúKéZ

aûhòðK C›a eòù_ûUð C_iÚû_^ Keû~òa û Gjò aûhòðK eòù_ûUðUò Word, Excel I powerpoint Kê ùÂ Keû~òa û

63

Excel : òcÜ WûUûMêWòK ùMûUòG Excel Sheet ùe b©òð Keû~òa I C_~êq Mâû` òcÜ Z[ýKê_â\g ð Keòaû _ûAñ b©òð Keû~òa û

Class X Result Analysis ENGLISH Science

GP F M Total GP F M Total10 4 7 11 10 9 15 249 8 11 19 9 9 18 278 25 24 49 8 18 19 377 21 22 43 7 18 17 356 12 25 37 6 9 21 305 10 13 23 5 12 14 264 2 5 7 4 7 3 10— 0 0 0 — 0 0 0

Total 82 107 189 Total 82 107 189

HINDI Science

GP F M Total GP F M Total10 4 7 11 10 7 13 209 12 18 30 9 12 19 318 29 16 45 8 22 15 377 15 27 42 7 13 15 286 14 29 43 6 11 27 385 8 9 17 5 11 13 244 0 1 1 4 5 5 10— 0 0 0 — 1 0 1

Total 82 107 189 Total 82 107 189

Maths

GP F M Total Abbreviations Used

10 6 16 22 GP Grade Point

9 9 13 22 F Female

8 15 16 31 M Male

7 15 13 286 16 19 355 9 17 264 10 11 21— 1 2 3

Total 81 107 188

64

Income Expenditure statement

Income Expenses

Fee 24000000 Salaries 22000000

Annual Charges 1500000 Maintenance 1500000

External Exams 20000 Stationary 50000

PTA Fund 100000 Others 1900000

Total 25620000 Total 25450000

Balance: 25620000-25450000 = 270000

Word :AõeûRú gòlKu \ßûeû _Xÿû~òaûKê [ôaû aûhòðK C›a bûhY Word ùe UûA_þKeû~òa û bûhYe Outline MêWÿòK òcÜ _âKûee @ùU ûWelcome to the Chief Guest – Greetings to the audience – Achivements (Academic,Sports, Co-curiculum etc.) of the School during the year – Result Analysis – Incomeand Expenditure – Thanks.

WKêùc<ùe C_~êq Header I Footer ejòa û Gjò eòù_ûUðUò òcÜ aòaeYú @ êiûùe@ZòKcþùe 3 _éÂû ùja ûcûRòð : Top-1" Bottom – 1" Left = 1.5", Right – 0.7" Line specing : 1.5

Paragraph specing – Space above and below each paragraph

Front size – 12 (iaðû]ôK)Power point :aûhðK C›a bûhY ij Power point C_iÚû_^ ejòa û ùZYê bûhY@ êiûùe slide MêWÿòK ic ßòZ ùjûA ejòa û Graphics, text, videos, graph @û\òKêC_iÚû_^ûùe aýajûe Ke û

(L) @ûf`û ùifiþ Keù_ûùei^þ bûeZùe ùLk^û aýajûe KeêQò û aòKòâ aXÿòaû _ûAñùLk^û cûù^Rùc< ùMûUòG ùaâûPe I C_iÚû_^û Zò@ûeò KeòaûKê VòKþ Kùf û GjòùaâûPe I C_iÚû_ û Sales person cûûê \ò@û~òa û ù~ùZùaùk ùicûù^ ì@û cûùKðUþKê~òùa ùicûù^ laptop, ù~Cñ[ôùe C_iÚû_^ûUò ùfûW ùjûA[ôa ù^ùa I ùaâûPee jûWðK_ò KòQò c¤ iûwùe ù^ùa û Zêce Kûc ùjfû Word, Excel I Powerpoint Kê aýajûeKeò ùaâûPe I C_iÚû_^û Zò@eò Keòaû ûExcel : òcÜ Z[ýMêWòK ùMûUòG Excel Sheet ùe \ò@û~òa I C_~êq Mâû` Zû c¤ùe b©òðùja û

65

Toys’ Sales Analysis(Last Year Figures)

Blocks Brain Teasers

Age Group Qty Sold Age Group Qty Sold4-6 4000 4-6 40006-8 8000 6-8 80008-10 25000 8-10 1500010-12 19000 10-12 2900012-15 9000 12-15 35000

15-18 50000

Strategies Entertainment

Age Group Qty Sold Age Group Qty Sold4-6 500 4-6 250006-8 1000 6-8 300008-10 15000 8-10 3500010-12 25000 10-12 4500012-15 40000 12-15 3000015-18 30000 15-18 8000

Retailer’s Margin

Blocks 30%Brain Teasers 25%Strategies 20%Entertainment 35%

Word : ùaâûPeUò word cû¤cùe Zò@ûeò ùja û ùaâûPe _ûAñ outline MêWÿòK òcÜ _âKûee ûCompany name & logo - Brief History – Achievements (Awards, Certificates etc) –Product Types – Last year’s sales figures (Excel ùe Zò@ûeò ùjûA[ôaû Mâû` ijòZ –Other behefits to the retailer.

WKêùc<Uòùe @ûagýKúd Header I Footerejòa ûùaâûPeUò @Zò Kcþùe 4 _éÂû aògòÁ òcÜ ]û~ðý @ êiûùe Keû~òa ûMargins : Top – 1", Bottom-1", Left – 1.5", Right-0.7", Line specing : 1.5;

Paragraph spacing – Space above & below each paragraph.

Power Point :ùaâûPeUò Power point C_iÚû_^û bkò _â\gòðZ ùja û C_iÚû_^ûùe bfaòKòâ ùjC[ôaû ùLk^ûe `ùUû ejòa û Mâû òKþi, Text, bòWÿòI, Mâû` @û\ò C_iÚû_^ûùeaýajûe Ke û

66

(M) iêiÚbûeZ òcðûY _ûAñ C ÜZ bûeZ òcðûY ûcK ùMûUòG NGO ùfûKuê iõKâcòZ ùeûMaòhdùe gòlûù\aûKê iÚòe Kfû û G[ô_ûAñ ùicûù^ ùMûUòG ùaâûPe I C_iÚû_^û Zò@ûeòKeòaûKê Pûjóùf ûZêce Kûc ùjfû Word, Excel I Power point Kê aýajûe Keò ùaâûPe I C_iÚû_^ûZò@ûeò Keòaû ûExcel :cêLý cûeûZàK iõKâûcK ùeûM aòhdùe Z[ý iõMâj Keòaû (A<eùÛþ, ji_òUûfI @^ý C›eê) û Gjò Z[ýMêWÿòK Excel spread sheet ùe \ò@ I C_~êq Mâû` Excel ùeZò@ûeò Ke ûWord : ùaâûPeUò word \ßûeû Zò@ûeò Keû~òa û ùaâûPeùe [ôaû outline MêWÿòK òcÜ_âKûee, NGO Name & logo –Name of the campaign (Healthy India)-Statementsto convince that prevention is better than cure – Names of infectious diseasesalongwith some picture – How the diseases spread – preventive measures to stopthe spread of diseases.

ùaâûPeùe Zêùc Excel \ßûeû Zò@ûeò Keò[ôaû Mâû` c¤ ejòa ûWKêùc<e C_~êq Header I Footer ejòa û ùaâûPeUò @Zò Kcþùe 4 _éÂû aògòÁ ùjaI òcÜ ]û~ðý @ êiûùe Keû~òa ûMargins : Top-1" Bottom-1", Left – 1.5", Right – 0.7"

Line spacing = 1.5

Paragaraph spacing – space above & below ech paragaraph.

Powerpoint :ùaâûPeUò powerpoint C_iÚû_^û @ ê~ûdú Zò@ûeò ùja û Gjò C_iÚû_^ûUòù~bkò c^Kê jiþ_òUûfe aWÿ Äòâ þùe Pûfò_ûeòa û Mâû òKè, Text, bòWÿòI, Mâû` @û\òC_iÚû_^ûùe aýajûe Ke û

(L) CCE cìfý òeê_Yùe _âùZýK Formative Assessment _ûAñ 35 é ejòQò û Gjò 35^é worksheet _ûAñ 20, Project work _ûAñ 5, Activity _ûAñ 5 I Assignment _ûAñ5 ^é jòiûaùe aòbq ùjûAQò û FA-1 ùe aò\ýû[ðú cûûe ^ée ùMûUòG iûµêfworksheet òcÜùe \ò@û~ûAQò û Gjò worksheet Kê Excel ùe Zò@ûeò Ke û ZêcKê òcÜaòùghZû MêWÿòKê work sheet Zò@ûeò Keòaûùe aýajûe KeòaûKê _Wòa û• Auto fill

• Auto sum

• Merge cells

• Formatting (Bold, Centre align etc.)

• Column chart (work sheet ùe [ôaû éKê ù\LûAa)• Chart title, Axis title

67

Gjû ijòZ Work sheet ùe aò\ýû[ðúcûûe èècûîþ ù\LûAaû _ûAñ ùMûUòGColumn Chart Zò@ûeò Ke, òcÜùe ùMûUòG iûµêf \ò@û~ûAQò û Sheet I Mâû þ Zò@ûeò Keòiûeòaû _ùe Käûi Performance aòhdùe word iûj~ýùe ùMûUòG iõlò eòù_ûUð _âÉêZKe û

Class VIII (2012-13) - Maths

Formative Assessment - 1

SNO. NAME Worksheet Project Activity Assignment Total Signature MM—> 20 5 5 5 1 Aditya Chhabra 14 5 5 4.0 2 Adil Khan 11.5 1 3 5.0 3 Amaan Bansal 18.5 5 5 5.0 4 Ananya Vmal 18 2 4 5.0 5 Ashima Khatri 10.5 3 3 5.0 6 Ashish Kumar 11.5 1 3 2.0 7 Asmita Singh 12 5 2 3.0 8 Avneet Kaur 3.5 4 3 3.0 9 Bikram Singh 14.5 2 4 3.0 10 Damanpreet Kaur 14 2 2 3.0

MinimumMaximumAverage

68

IWÿò@û (233) ODIA (233)

gòlKu @uòZ cìfýûu^ _Zâ Full Marks: 20

_ûV Kâ.^õ

Uò®Yú : (i) icÉ _âgÜe C©e aû¤ZûcìkK û _âùZýK ^é WÿûjûY _ûgßðùe \ò@û~ûAQò û

(ii) Zêce ^ûc, @^êKâcûu, @¤d^ ùK¦âe ^ûc, aòhd _âbéZò C©e _êÉòKûe _â[c _éÂûe gúhðùe ùfL û

^òcÜfòLôZ _âgÜcûû c¤eê ùMûUòG _âgÜe C©e _âûd 40 eê 60 g± c¤ùe ùfL

(2×1)

(K) Lù\ýûZ KûjóKò _âgõiû I @û\e fûb Keò[ûG? (_ûV 3Kê ù\L) (L) jûŠòùe Lû\ý ^ûjó RûYò iê¡û PKêkò@û _Šû cûWÿjûŠò ùÂ NeKê Mfû KûjóKò?

(_ûV 2Kê ù\L) (M) ciêeúùe KûV iµKðúZ \êAUò aòùghZß ù\Lû~ûGö ùiMêWÿòK K’Y?

(_ûV 19Kê ù\L) (N) @ûùc bûeZúd _âa§ùe Wü. G._ò.ùR.@a\êfþ Kûfûcþ ùKCñ Zòù^ûUò K[û C_ùe

MêeêZß @ûùeû_ KeòQ«ò? (_ûV 16Kê ù\L) ^òcÜfòLôZ _âgÜcûû c¤eê ùMûUòG _âgÜe C©e _âûd 40 eê 60 g± c¤ùe ùfL

(2×1)

(K) cûZû ~ùgû\û gâúKé¾ue _ûUòùe K’Y iaê ù\Lô[ôùf? (_ûV 5Kê ù\L) (L) ‘ùi÷§a’ g±eê cìLð _ŠòZ iciýû Kò_eò iéÁò ùjûA[ûG?

C\ûjeY ij a‰ð^û Keö (_ûV 6Kê ù\L) (M) jõi cûûe bCñeú ùLk \égýKê Kaò Kûjû ijòZ Zêk^û KeòQ«ò?

(_ûV 21Kê ù\L) (N) ùKûgkû ù\aú KòG? Zûuê @RûZgZî Kò_eò iù´û]^ Kùe? (_ûV 22Kê ù\L) ^òcÜfòLôZ _âgÜcûû c¤eê ùMûUòG _âgÜe C©e _âûd 40 eê 60 g± c¤ùe ùfL

(2×1)

(K) C}k-flàúuê KòG Kò_eò ·ce XÿûkêQ«ò ùaûfò Kaò KjòQ«ò? (_ûV 11Kê ù\L) (L) iû]ûeYZü bòKûeúcûù^ ùKCñ ùKCñ iÚû^ùe bòK cûMò[û«ò? (_ûV 12Kê ù\L) (M) iZýaû\ú ]cð^òÂ ~ê]ôÂòeuê ùKCñ ùKCñ _\û[ð ij Zêk^û Keû~ûAQò?

(_ûV 24Kê ù\L) 69

(M) iZýaû\ú ]cð^òÂ ~ê]ôÂòeuê ùKCñ ùKCñ _\û[ð ij Zêk^û Keû~ûAQò? (_ûV 24Kê ù\L)

(N) A©ðcûê _ûV_Xÿû C_ùe aòckaûaêue Kò ]ûeYû [ôfû? (_ûV 26Kê ù\L) ^òcÜfòLôZ _âgÜcûû c¤eê ùMûUòG _âgÜe C©e _âûd 100 eê 150 g± c¤ùe \ò@«ê û

(4×1)

(K) ‘@ûPeY I aûZûaeY’ _âa§ùe eûRû ù\Lô[ôaû Zòù^ûUò Ê_Ü K’Y [ôfû? (_ûV 4Kê ù\L)

(L) Mûñ ùgh GKYû Nùe KòG ejê[ôùf? Zû’ iµKðùe Kaò K’Y KjòQ«ò? (_ûV 1Kê ù\L)

(M) gýûca§êu _eòaûe ijòZ aûiêù\aue Kò_eò iµKð MXÿò CVò[ôfû? (_ûV 18Kê ù\L)

(N) i^ÚKaò búcùbûA RMZe _âûYúcûûe \êüL ~ªYû ijý Keò^_ûeò _eùcgßeu ^òKUùe Kò _âû[ð^û KeòQ«ò? (_ûV 17Kê ù\L)

^òcÜfòLôZ _âgÜcûû c¤eê ùMûUòG _âgÜe C©e _âûd 100 eê 150 g± c¤ùe \ò@«ê û

(4×1)

(K) _âûa§òK ùMû_ûk P¦â _âjeûR òRKê ‘ùMûV LŠò@û’ ùaûfò KûjóKò KjòQ«ò? (_ûV 9Kê ù\L)

(L) “G RûZò Gùa c¤ a*ôQò”ö KòG ùKCñ _âiwùe KûjóKò KjòQ«ò iõùl_ùe a‰ð^û Keö (_ûV 8Kê ù\L)

(M) C}ke ‘gõv ^ûbòcŠk’ _êeêùhû©c ùlZâùe HZòjý iµKðùe icýK ]ûeYû _â\û^ Keö (_ûV 23Kê ù\L)

(N) cê\âY cû¤cùe iìP^û, @^êbìZò, @bòmZû I _âùdûM Kò_eò _âiûeòZ ùjfû, a‰ð^û Keö (_ûV 25Kê ù\L)

^òcÜfòLôZ _âKÌcûû c¤eê ùMûUòKe icýKþ a‰ð^û Keö (6×1) (K) ijò\ flàY ^ûGKue R^à I aûfýKûk a‰ð^û Keö (_ûV 7Kê ù\L) Zûu ijòZ Êû]ú^Zû iõMâûcùe @õgMâjY Keò[ôaû

iõMâûcúcûûe GK iûeYú _âÉêZ Keö

(L) ciêeú ijee cù^ûec \égýûakú, ùbøMkòK @aiÚòZò I _eòÃûe _eòz^ÜZû ùfLKue bâcYKûkú^ @û^¦ I @^êbìZò a‰ð^û Keö (_ûV 19Kê ù\L)

(M) ‘iùeûae a‰ð^û’ KaòZûUòùe KaòicâûU Cù_¦â b¬ue a‰ð^û ·Zêeú _âZò_û\^ Keö (_ûV 21Kê ù\L)

4.

5.

6.

70

(213)

20

AI

AI

2 6040 60 40

1

)

58

2 6040 60 40

2

i

ii

iii

iv

v

vi

vii

viii

59

2 6040

60 40

3

)

i

ii

iii

iv

(v)

vi

vii

viii

60

4 150100 4

150 100

4 150100

150 100

5

61

i ii

iii iv v vi vii viii iX (X)

(Xi)

(Xii)

(Xiii)

(Xiv)

(Xv)

6 6 500

500

62

63

236

20

6040 1

(i)

(ii)

(iii)

(iv)

2 2 (i)

(ii)

(iii)

(iv)

2 3 (i)

(ii)

(iii)

(iv)

64

2

4 (i) 4 (ii)

(iii)

(iv)

4 5 (i)

(ii)

(iii)

(iv)

6 6 (i)

(ii)

(iii)

(iv)

65

Documents

gòlK@uòZcìfýûu^ Zâ TMA 2013-14.pdf · gòlK@uòZcìfýûu^_Zâ cû¤còK_ûVýKâc 2013-2014 TutorMarkedAssignments (TMA) Secondary Course 2013-2014 eûÁâúdcêq aò\ýûkdiõiÚû^