2020

Milena Đinić, Marijana Mutavčijeva, Marko Trifković, Dane Pribić

Centar za razvoj demokratskog društva Europolis

1/31/2020

Građani Novog Sada u prostornim politikama-priručnik

SADRŽAJ I. UVOD 3

II. REČNIK NAJVAŽNIJIH POJMOVA 4

III. MEHANIZMI NEPOSREDNOG UČESTVOVANJA GRAĐANA U ODLUČIVANJU U GRADU NOVOM SADU 6

IV. ZAKONI I PLANOVI 8

1. Zakon o planiranju i izgradnji 8

2. Planska dokumenta 8

1.1. Prostorni planovi 8

1.1.1. Prostorni plan Republike Srbije 8

1.1.2. Regionalni prostorni plan 8

1.1.3. Prostorni plan jedinice lokalne samouprave – grada Novog Sada 8

1.1.4. Prostorni plan područja posebne namene – Fruška gora i koridor naftovoda Turija – rafinerija nafte Novi Sad 8

1.2. Urbanistički planovi 9

1.2.1. Generalni urbanistički plan – Generalni plan grada Novog Sada do 2021. godine 9

1.2.2. Plan generalne regulacije (PGR) 9

1.2.3. Plan detaljne regulacije 11

V. KAKO ČITATI PLANOVE 12

1. Identifikovanje položaja parcele 12

2. Sagledavanje grafičkih priloga 13

3. Pravila uređenja i građenja 14

4. Sprovođenje planiranih rešenja 14

VI. PROCES IZRADE URBANISTIČKIH PLANOVA U NOVOM SADU 15

1. Pokretanje izrade 15

2. Donošenje odluke o izradi plana 15

4. Izrada Elaborata za rani javni uvid – koncept plana 16

5. Rani javni uvid 16

6. Nacrt plana 17

7. Stručna kontrola nacrta 17

8. Javni uvid 18

9.1. Javna sednica Komisije za planove, tzv. „javna rasprava“ 18

9.2. Zatvorena sednica komisije 18

9. Donošenje plana 19

VII. PRIMER IZ PRAKSE: GRAĐANSKA INICIJATIVA SAČUVAJMO PARK KOD MUZEJA VOJVODINE 20

Problem u prostoru 20

Sprovedene aktivnosti 20

VIII. PRIMER IZ PRAKSE: GRAĐANSKA INICIJATIVA SAČUVAJMO LIMAN OD BETONA 27

Problem u prostoru 27

Sprovedene aktivnosti: 27

PRIRUČNIK – GRAĐANI NOVOG SADA U PROSTORNIM POLITIKAMA I. UVOD

Kako je informisanost o promenama u urbanističkim i prostornim planovima ključna za upoznavanje građana sa budućim intervencijama u prostoru koje će uticati na njihove živote, pa

time i za stvaranje prilike za građansko organizovanje i pravovremeno reagovanje zajednice, kao činilac od presudne važnosti nameće se pitanje adekvatnosti mehanizama

obaveštavanja građana o tim promenama.

Ovaj priručnik ima za cilj da kroz analizu trenutne prakse na lokalnom nivou ispita praktične i u ovom trenutku ostvarive mogućnosti za poboljšanje informisanosti, i time povećanja

participacije građana u prostornom planiranju grada Novog Sada. U ovome su od velikog značaja i iskustva građanskih inicijativa koje su svojim delovanjem u stalnom pokušaju da ove

procese otvore što većem broju građana, i time unaprede samu praksu prostornog planiranja u gradu i usklade je sa potrebama svih grupa korisnika .

U svojoj studiji „Pravo na Grad“ objavljenoj 1968, Anri Lefevr koncipira i zagovara ideju participativnih gradova, koja zahteva transformaciju i obnovu urbanog života u korist ljudi, a ne

kapitala. On kritikuje ekonomsku eksploataciju prostora i politike isključivanja građana iz odluka o prostornom razvoju, zagovarajući ideju da su ljudi ti koji treba da uređuju svoj urbani

prostor.

„Radi se o prostoru, kao društvenoj dimenziji života svakog od nas. O mestima koja u gradu, od antičke agore naovamo, predstavljaju tačke susreta, razmene, razonode, ali i kritike i

pobune, kad zatreba. Jer pitanje o tome kakav nam je grad neodvojivo je od pitanja kakvi su naši društveni odnosi, naša politika i kultura, naš odnos prema prirodi, naše estetske

vrednosti i sve ostalo. Sloboda da se oblikuje i preoblikuje sopstveni grad jedno je od najdragocenijih, ali i najviše zanemarenih prava čoveka.” ― Aleksej Kišjuhas, Pravo na grad, Danas

,Beograd, 7. jun 2013.

Unapređenjem komunikacije između građana Novog Sada i institucija podržava se koncept „prava na grad“, kako poboljšanjem prilika za učešće građana u odlučivanju o konkretnim

intervencijama na javnim i zajedničkim prostorima i površinama – tako i otvaranjem mogućnosti da građani utiču na atmosferu, izgled, i razvoj gradskih prostora uopšte. Aktivnijim

učešćem, ne samo da se stvaraju i planiraju prostori, pa time i gradovi, prilagođeni stvarnim potrebama stanovništva već se i jača zajedništvo – smanjuje se apatija i otuđenost građana

od prostora u kom žive a povećava osećaj odgovornosti svakog pojedinca za svoju okolinu. Takođe, time se jača i psihička i emotivna stabilnost građana kroz lični doprinos zajednici,

ostvarivanje veza i poverenja, kako među uključenim građanima tako i između građana i institucija.

II. REČNIK NAJVAŽNIJIH POJMOVA

Geografski informacioni sistem (GIS) – tehnologija koja omogućava skladištenje, obradu, analizu i iščitavanje podataka koji su prostorno određeni u cilju rešavanja složenih problema u vezi s planiranjem i upravljanjem resursima. Grad – naselje, teritorijalna jedinica koja je kao takva utvrđena Zakonom o teritorijalnoj organizaciji. Gradilište – posebno obeleženo zemljište na kome se gradi, rekonstruiše ili uklanja objekat ili izvode radovi na održavanju objekta. U tehničkom smislu je obeleženo zaštitnom ogradom i gradilišnom tablom. Građenje – izvođenje građevinskih i zanatskih radova, ugradnja instalacija, postrojenja i opreme. Građevinska dozvola – dokument koji izdaje nadležni organ u skladu s važećim planom i na osnovu kojeg je moguće započeti gradnju. Građevinska linija – linija do koje je dozvoljena izgradnja objekta (osnovnog gabarita), može biti podzemna ili nadzemna. Građevinska parcela – izgrađeni ili planom predviđen za izgradnju deo građevinskog zemljišta/područja koji ima pristup javnoj saobraćajnici. Građevinski kompleks – prostorna celina koja se sastoji od više povezanih samostalnih celina – katastarskih parcela koje mogu imati različitu namenu. Građevinsko područje – izgrađeno i uređeno područje grada ili neizgrađeni deo područja grada koji je planom određen za zaštitu, uređenje i/ili izgradnju objekta. Indeks izgrađenosti – količnik ukupnog BRGP izgrađenog ili planiranog objekta i ukupne površine građevinske parcele. Množenjem površine parcele s planiranim indeksom izgrađenosti dobijamo maksimalni BRGP objekta koji možemo izgraditi. Izgradnja objekta – skup radnji koji obuhvata prethodne radove, izradu tehničke dokumentacije, pripremne radove, građenje objekta i stručni nadzor u toku građenja. Katastarski plan – dvodimenzionalni prikaz parcela i objekata. Kompatibilna namena – namena koja je dozvoljena u okviru osnovne namene u skladu sa odnosom definisanim važećim planskim dokumentom. Kompatibilne namene na nivou bloka u planovima višeg reda mogu biti dominantne ili jedine u planovima nižeg reda. Komunalna infrastruktura – svi objekti infrastrukture za čije izvođenje građevinsku dozvolu izdaje jedinica lokalne samouprave. Linijski infrastrukturni objekat – određen za izgradnju planskim dokumentom, može biti nadzemni ili podzemni (javni objekat, javna železnička infrastruktura, elektroenergetski vod, naftovod, produktovod, gasovod, objekat visinskog prevoza itd.). Lokacijski uslovi – isprava koju izdaje nadležno ministarstvo ili nadležni organ lokalne samouprave za dogradnju postojećih ili izgradnju novih objekata, kao i za objekte koji se priključuju na komunalnu i drugu infrastrukturu i koja sadrži podatke o mogućnostima i ograničenjima gradnje za potrebe izrade tehničke dokumentacije.

Objekti javne namene – objekti koji su namenjeni za javno korišćenje. Oni su najčešće u javnoj svojini, ali mogu biti i privatni (sportski objekti, zdravstvene ustanove, saobraćajne površine itd.). Obuhvat plana – prostorna celina za koju je predviđena izrada prostornog ili urbanističkog plana. Osnovna, dominantna ili pretežna namena – preovlađujuća namena koja zauzima najmanje 50% površine zone (bloka ili parcele) u kojoj je na odgovarajućem grafičkom prilogu označena. Informacija o lokaciji – dokument koji sadrži podatke o mogućnostima i ograničenjima gradnje na katastarskoj parceli na osnovu važećeg planskog dokumenta. Investitor – lice za čije se potrebe gradi objekat, koje obezbeđuje sredstva za izgradnju objekta, odnosno lice na čije ime glasi građevinska dozvola. Naseljeno mesto – izgrađeni, funkcionalno objedinjeni prostor na kome su obezbeđeni uslovi za život i rad ljudi i zadovoljavanje zajedničkih potreba stanovnika. Objekat – građevina spojena s tlom – fizička, funkcionalna, tehničko-tehnološka ili biotehnička celina, koja može biti podzemna ili nadzemna. Površina javne namene – planskim dokumentom određena za uređenje i upotrebu kao javna površina ili za izgradnju objekata javne namene. Regulaciona linija – linija koja razdvaja površine jedne javne od površina druge javne ili ostale namene. Može se poklapati s građevinskom u nekim slučajevima. Selo – naselje čije se stanovništvo pretežno bavi poljoprivredom, a koje nije sedište opštine. Spratnost objekta – broj spratova koji se broje od prvog sprata iznad prizemlja, pa naviše. Kao spratovi se ne izražavaju prizemlje (P), podrum (Po), suteren (Su), potkrovlje (Pk) i povučeni sprat (Ps), već se dodatno naglašavaju (npr. Po+P+3+Pk). Suteren – nivo objekta koji se nalazi ispod površine terena na maksimalnoj dubini do jednog metra. Tehnička dokumentacija – skup projekata kojim se utvrđuje koncept objekta, razrađuju uslovi i definiše način izgradnje i održavanje. Tipologija – u planiranju predstavlja sistematsku klasifikaciju fizičkih karakteristika planiranog naselja, bloka ili objekata prema načinu oblikovanja (arhitektonskom stilu) u skladu s pravilima uređenja i građenja. Urbanističko-tehnički uslovi – isto što i informacija o lokaciji, samo pre donošenja novog Zakona o planiranju i izgradnji. Sadrže podatke o urbanističkim i tehničkim mogućnostima i ograničenjima gradnje na katastarskoj parceli, a izdavali su se na osnovu planskog dokumenta i tehničkih mogućnosti javnih i privatnih preduzeća. Vertikalna regulacija – regulacija bloka definisana kroz spratnost ili visinu objekata u bloku. Najčešće je određena maksimalna vrednost (iznad koje ne može da se gradi), a u opisu zatečenog stanja koristi se preovlađujuća vrednost.

Namena zemljišta – predviđeni način korišćenja zemljišta određen planskim dokumentom. Indeks zauzetosti – procentualni odnos između površine ispod izgrađenog ili planiranog objekta i ukupne površine građevinske parcele.

Zgrada – objekat s krovom i spoljnim zidovima, samostalna upotrebna celina koja pruža zaštitu od spoljnih uticaja namenjena za stanovanje ili neku drugu namenu. Zgradama se takođe smatraju i objekti koji imaju krov, ali nemaju sve zidove (npr. nadstrešnice), kao i objekti delimično ili potpuno smešteni ispod površine zemlje (npr. skloništa, podzemne garaže itd.).

III. MEHANIZMI NEPOSREDNOG UČESTVOVANJA GRAĐANA U ODLUČIVANJU U GRADU NOVOM SADU Građani neposredno odlučuju o pitanjima iz nadležnosti organa jedinica lokalne samouprave putem referenduma, mesnog zbora građana i drugih oblika neposrednog izjašnjavanja.

Svoje predloge oni podnose putem građanske inicijative, udruženja građana, nevladinih organizacija, kao i korišćenjem drugih mehanizama koji su utvrđeni statutom grada Novog Sada.

Neposredno učešće građana u ostvarivanju lokalne samouprave1

Građani Novog Sada neposredno učestvuju u ostvarivanju poslova grada putem:

⮚ Građanske inicijative

- Predlaganje Skupštini grada donošenje akta kojim će se urediti određeno pitanje iz nadležnosti grada, promenu statuta ili drugih akata i raspisivanje referenduma.

- Potrebno je da je potpiše najmanje 5% građana Novog Sada sa biračkim pravom

- Rok za održavanje rasprave i davanja obrazloženog odgovora je 60 dana. Skupština nije u obavezi da predloženu inicijativu usvoji, ali je u obavezi da stavi pitanje inicijative na

svoj dnevni red u navedenom roku.

⮚ Zbora građana

- Zbor građana raspravlja i daje predloge o pitanjima iz nadležnosti organa grada, a saziva se za naseljeno mesto ili deo naseljenog mesta, koji može biti: zaselak, ulica, deo gradskog

naselja, područje mesne zajednice ili drugog oblika mesne samouprave. Zaključak zbora građana nije obavezujući za nadležne organe.

- Predlog za sazivanje zbora mogu podneti: organi Grada, najmanje 50 građana sa prebivalištem na području za koje se zbor saziva, savet mesne zajednice i najmanje deset

odbornika Skupštine Grada

⮚ Referendumom.

- Skupština Grada dužna je da raspiše referendum o pitanju iz svoje nadležnosti ako je istu potpisalo najmanje 10% građana sa biračkim pravom, za celu ili deo teritorije. Zaključak

referenduma je obavezujući za Skupštinu.

⮚ Peticijom - Pisano obraćanje pojedinca ili grupe građana sa prebivalištem na teritoriji grada, kojim se od određenog organa grada traži da pokrene postupak ili preduzme meru ili radnju iz

svoje nadležnosti.

- Peticija obavezno sadrži: 1. Naziv organa kome se upućuje, 2. Pravni osnov za podnošenje peticije sa zahtevom da se na peticiju odgovori, 3. Jasno formulisan zahtev, odnosno

predlog podnosioca, sa obrazloženjem, 4. Ime, prezime i prebivalište podnosioca peticije, i 5. Potpis podnosioca peticije.

- Organ Grada kome je upućena peticija dužan je da u roku od 30 dana od dana dostavljanja, obavesti podnosioca peticije o svom stavu povodom zahteva, odnosno predloga

sadržanih u peticiji.

⮚ Pritužbom

- Podnošenje pritužbi na rad organa i zaposlenih u njima

- Rok za odgovor i informaciju kako je po pritužbi postupano je 30 dana

Drugi oblici učešća građana u poslovima grada

⮚ Anketiranje građana

- Organi grada mogu konsultovati građane o pitanjima iz svoje nadležnosti, putem javne ankete

⮚ Javna rasprava

- Javna rasprava predstavlja skup različitih aktivnosti, preduzetih u unapred predviđenom vremenskom okviru, u cilju pribavljanja predloga i stavova građana o nacrtu nekog akta.

Javna rasprava obavezno uključuje organizovanje najmanje jednog otvorenog sastanka predstavnika nadležnih organa grada, odnosno javnih službi sa zainteresovanim

1 Statut grada Novog Sada, članovi 87 - 93

građanima, predstavnicima udruženja građana i sredstava javnog obaveštavanja (okrugli stolovi, tribine, prezentacije i sl.) i prikupljanje predloga, sugestija i mišljenja građana i

ostalih učesnika u javnoj raspravi u pisanoj ili elektronskoj formi i traje 15 dana.

- Organi Grada dužni su da održe javnu raspravu: 1. u postupku pripreme statuta; 2. u postupku pripreme budžeta Grada (u delu planiranja investicija); 3. u postupku pripreme

strateških planova razvoja; 4. u postupku utvrđivanja stopa izvornih prihoda Grada; 5. u postupku pripreme prostornog plana Grada i urbanističkih planova

ŠTA KAŽE PRAKSA?

Građanske inicijative i referendum su praktično nesprovodivi u praksi. Naime, prikupljanje preko 15 odnosno 30 hiljada potpisa za ovako propisanu građansku inicijativu odnosno

referendum iziskuje ogromne kako ljudske tako i novčane resurse te ne treba da ludi što ništa slično do sada nije pokušano od strane građana Novog Sada. Jasna je intencija zakonodavca

ali i gradskih vlasti da na ovaj način ipak onemogući učestvovanje građana Novog Sada u lokalnoj samoupravi.

Sa druge strane, zborovi građana su lakše sprovodivi, iako ishoduju, za grad Novi Sad neobavezujuće zaključke. Međutim, brine skora praksa odbijanja njihovog sazivanja i kršenja

propisa od strane mesnih zajednica.

Poput zborova građana, i peticije su u odnosu na referendum i građansku inicijativu manje ljudsko i materijalno zahtevne, proizvode obavezu izjašnjavanja organa ali to dosta često

izostaje. I jedan i drugi mehanizam, ukoliko su dobro medijski propraćeni, ipak imaju veliku pozornost javnosti što nije bez uticaja na gradske odluka.

Preostali mehanizmi poput pritužbi građana, učestvovanja na javnim raspravama i sl. su svakako najmanje zahtevni mehanizmi učestvovanja građana u poslovima grada Novog Sada

IV. ZAKONI I PLANOVI

1. Zakon o planiranju i izgradnji Zakonom o planiranju i izgradnji definisani su svi dokumenti u prostornom i urbanističkom planiranju. Odredbe Zakona o planiranju i izgradnji koje predstavljaju okvir za temu ovog

priručnika su one kojima se uređuju uslovi i način uređenja prostora, utvrđivanje i korišćenje građevinskog zemljišta.2

2. Planska dokumenta Osnovna razlika između prostornih i urbanističkih planova jeste veličina teritorije koju obuhvataju, a koja uslovljava njihovu sadržinu, odnosno nivo detaljnosti razrade.

⮚ Prostorni planovi imaju veći obuhvat i opšta načela uređenja, urbanistički planovi – manji obuhvat i detaljniji nivo obrade.

⮚ Urbanistički planovi uređuju ljudska naselja – gradove, opštine u užem smislu, njihovu unutrašnju organizaciju, dok se prostorni planovi bave uređenjem prostora u celini –

pomenuta naselja se razmatraju samo kao jedan od elemenata u definisanju prostornog razvoja celokupne prostorne celine kojom se plan bavi (države, regiona, grada,

opštine…).

1.1. Prostorni planovi

1.1.1. Prostorni plan Republike Srbije

Ovo je plan čiji je obuhvat cela teritorija države Srbije, a samim tim i osnovni (krovni) planski dokument za sve ostale planove (nižeg reda). Kao plan za tako veliku teritoriju ima strateško-

razvojnu i funkciju opšte regulacije i u tom smislu svi ostali planski dokumenti moraju biti u skladu s njim te se i donosi na period od najmanje 10, a najviše 25 godine i podložan je

menjanju.

1.1.2. Regionalni prostorni plan

Izrađuje se za veće prostorne celine (regione) administrativnog, funkcionalnog, geografskog ili statističkog karaktera. Za grad Novi Sad relevantan je regionalni prostorni plan AP

Vojvodine.3

1.1.3. Prostorni plan jedinice lokalne samouprave – grada Novog Sada

Donosi se za teritoriju opštine ili grada i određuje smernice za razvoj delatnosti i namenu površina, kao i uslove za održivi i ravnomerni razvoj na teritoriji jedinice lokalne samouprave.

Kada je u pitanju grad Novi Sad na snazi je prostorni plan grada Novog Sada.4

1.1.4. Prostorni plan područja posebne namene – Fruška gora i koridor naftovoda Turija – rafinerija nafte Novi Sad

Donosi se za sva ona područja koja zahtevaju poseban režim organizacije, uređenja, korišćenja i zaštite prostora, kao i za realizaciju projekata koje Vlada Srbije utvrdi kao projekte od

značaja za Republiku Srbiju. Dva takva plana u slučaju Novog Sada jesu prostorni plan područja posebne namene „Fruška gora“ i infrastrukturnog koridora naftovoda od sabirno

otpremne stanice Turija sever do rafinerije nafte Novi Sad.5

1.1.5. Uređajna osnova za selo

2 https://www.mgsi.gov.rs/lat/dokumenti/zakon-o-planiranju-i-izgradnji 3 http://zavurbvo.rs/rppapv.php 4 http://www.nsurbanizam.rs/gpns 5 http://www.ekourbapv.vojvodina.gov.rs/rs/%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B0/%D0%BF%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0-

%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0/%D0%BF%D0%BF%D0%BF%D0%BF%D0%BD-%D0%BA%D0%BE%D1%98%D0%B5-%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D1%81%D0%B8-%D1%81%D0%BA%D1%83%D0%BF%D1%88%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B0-%D0%B0%D0%BF%D0%B2/

http://zavurbvo.rs/rppapv.phphttp://zavurbvo.rs/rppapv.phphttp://www.nsurbanizam.rs/gpnshttps://www.mgsi.gov.rs/lat/dokumenti/zakon-o-planiranju-i-izgradnjihttp://zavurbvo.rs/rppapv.phphttp://www.nsurbanizam.rs/gpnshttp://www.ekourbapv.vojvodina.gov.rs/rs/%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B0/%D0%BF%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0-%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0/%D0%BF%D0%BF%D0%BF%D0%BF%D0%BD-%D0%BA%D0%BE%D1%98%D0%B5-%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D1%81%D0%B8-%D1%81%D0%BA%D1%83%D0%BF%D1%88%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B0-%D0%B0%D0%BF%D0%B2/http://www.ekourbapv.vojvodina.gov.rs/rs/%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B0/%D0%BF%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0-%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0/%D0%BF%D0%BF%D0%BF%D0%BF%D0%BD-%D0%BA%D0%BE%D1%98%D0%B5-%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D1%81%D0%B8-%D1%81%D0%BA%D1%83%D0%BF%D1%88%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B0-%D0%B0%D0%BF%D0%B2/http://www.ekourbapv.vojvodina.gov.rs/rs/%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B0/%D0%BF%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0-%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0/%D0%BF%D0%BF%D0%BF%D0%BF%D0%BD-%D0%BA%D0%BE%D1%98%D0%B5-%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D1%81%D0%B8-%D1%81%D0%BA%D1%83%D0%BF%D1%88%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B0-%D0%B0%D0%BF%D0%B2/

Uređajna osnova za selo se izrađuje obavezno za sela koja nemaju donet planski dokument sa detalјnošću koja je potrebna za izdavanje lokacijskih uslova i sastavni je deo prostornog

plana jedinice lokalne samouprave, odnosno donosi se za sela za koja nije predviđena izrada planskog dokumenta.

1.2. Urbanistički planovi

1.2.1. Generalni urbanistički plan – Generalni plan grada Novog Sada do 2021. godine

Donosi se kao strateški razvojni plan i sadrži opšte elemente prostornog razvoja za urbana područja. Za razliku od prostornih planova, GUP ide korak dalje u nivou razrade, definiše

prostorni razvoj užeg gradskog prostora, ali pritom zadržava svoj strateški karakter. Generalni urbanistički plan se donosi za naseljeno mesto koje je odgovarajućim zakonom utvrđeno

kao grad i u slučaju Novog Sada u pitanju je Generalni plan grada Novog Sada do 2021. godine. GUP po svojoj sadržini karakteriše definisanje urbanističkih zona, razdvaja građevinsko

od ostalog zemljišta i daje pretežnu namenu površina.6

1.2.2. Plan generalne regulacije (PGR)

PGR se obavezno donosi za građevinsko područje (koje je definisano GUP-om ili PPJLS-om) naseljenog mesta po delovima naseljenih mesta, a može se izrađivati i za mreže objekata i

površine javne namene.

PGR sveobuhvatno sagledava prostor i detaljnije planski obrađuje građevinsko područje, definiše saobraćajne i infrastrukturne sisteme, javne objekte i komplekse i detaljnije definiše

planiranu namenu površina i način daljeg sprovođenja (putem plana detaljne regulacije, urbanističkog projekta, lokacijske dozvole i sl.).

Poseban tip PGR-a jesu oni za mreže objekata i površine javne namene, poput planova generalne regulacije mreža pijaca, osnovnih škola ili javnih garaža. Oni u obuhvatu plana

sagledavaju prostorni raspored objekata iz predmeta plana (škola, pijaca, garaža i sl.) sa ocenom stanja, planiranim razmeštajem, kapacitetima, pravilima građenja i uređenja i

propisanim načinom daljeg sprovođenja.7

U Novom Sadu trenutno je na snazi su 52 plana ove vrste (PGR):

6 http://www.nsurbanizam.rs/gpns 7 Mali vodič kroz planiranje gradova, Ministarstvo prostora

http://www.nsurbanizam.rs/sites/default/files/1462-Preciscen%20tekst.pdfhttp://www.nsurbanizam.rs/pgrhttp://www.nsurbanizam.rs/gpns

1.2.3. Plan detaljne regulacije8

U hijerarhiji planova predstavlja plan sa najvećim stepenom razrade, čija pravila su obrađena u meri koja je dovoljna za izdavanje lokacijske dozvole (osim u slučajevima kada se planom

predviđa dalja razrada urbanističkim projektom ili urbanističko-arhitektonskim konkursom). PDR se radi za delove naseljenog mesta, uređenje neformalnih naselja, zone urbane obnove,

infrastrukturne koridore i objekte i područja za koja je obaveza njegove izrade određena prethodno donetim planskim dokumentom višeg reda. Planovi višeg reda definišu uslove izrade

plana detaljne regulacije.

Planom detaljne regulacije utvrđuju se podela prostora na celine i zone, detaljna namena zemljišta, regulacija, nivelacija, građevinske linije, parcelacija i opis lokacija za površine javnih

namena, koridori i kapaciteti tehničke infrastrukture, mere zaštite, pravila uređenja i građenja i kompozicioni plan za zone urbane obnove, kao i plan parcelacije u slučaju da planirana

namena zahteva bitno drugačiju parcelaciju od postojeće.

PDR se može izuzetno izradjivati i kada prostornim planom grada Novog Sada njegova izrada nije određena, na osnovu odluke nadležnog organa ili po zahtevu lica koje je spremno da

o svom trošku finansira njegovu izradu.

U slučaju kada je izrada predviđena planom višeg reda (šireg područja), taj planski dokument mora da sadrži pravila regulacije, parcelacije i građenja koja se primenjuju do donošenja

predviđenog PDR-a.

Odlukom o izradi PDR-a može se zabraniti izgradnja do godinu dana za prostor koji je u njegovom obuhvatu. Ukoliko u tom periodu ne bude usvojen PDR, izgradnji se može pristupiti

na osnovu važećeg planskog dokumenta (ili u skladu sa zakonski definisanim opštim pravilima parcelacije, uređenja i građenja, ako nema plana).

Obim prostora za koji se radi PDR varira od veličine bloka do celokupnog naselja, gde se usled kompleksnosti ili specifične prirode prostora koji obrađuje može raditi fazno (po delovima

– fazama).

Imajući u vidu neposrednost i operativnost koje karakterišu PDR, on predstavlja najzastupljeniju vrstu planova.

U Novom Sadu trenutno je na snazi su 260 planova ove vrste (PDR).

8 http://www.nsurbanizam.rs/pdr?page=12

http://www.nsurbanizam.rs/pdr?page=12http://www.nsurbanizam.rs/pdr?page=12

V. KAKO ČITATI PLANOVE9

1. Identifikovanje položaja parcele Ovo podrazumeva da u grafičkim prilozima utvrdimo položaj lokacije ili parcele koja je predmet našeg interesovanja, odnosno da proverimo da li uopšte ulazi u obuhvat plana koji

sagledavamo tako što ćemo pregledati spisak katastarskih parcela u okviru granica plana koji se nalazi u tekstualnom delu PDR-a ili na grafičkom prilogu koji prikazuje postojeće stanje.

To se takođe može utvrditi uvidom u grafički prilog s prikazanim granicama plana na ortofoto snimku (ukoliko postoji), na kome identifikujemo položaj parcele na osnovu ulične mreže,

postojeće namene, nekog urbanog repera i sl.

Kada su u pitanju prostorni planovi, s obzirom da se radi o nivou prikaza koji je mnogo opštiji i šematski, dovoljno je identifikovati položaj bloka/dela naselja u kome se nalazi parcela.

Ukoliko ne posedujemo broj katastarske parcele lokacije koja je predmet našeg interesovanja, postoji nekoliko načina da dođemo do tih informacija:

⮚ Putem servisa Republičkog geodetskog zavoda, gde se nakon odabira opštine (administrativne, a ne katastarske) unosi naziv ulice i kućnog broja i kao rezultat dobijaju ne samo

broj parcele i katastarske opštine već i ostali korisni podaci u vezi sa traženom parcelom.

⮚ Putem GIS-a – interaktivne mape JP „Urbanizam“ Zavoda za urbanizam Novi Sad, gde broj i katastarsku opštinu parcele možemo utvrditi direktno na osnovu položaja na ortofoto

snimku ili putem zadate adrese – ulice i broja: www.mapanovisad.rs/mapserver2015/gisjp/

9 Mali vodič kroz planiranje gradova, Ministarstvo prostora

http://www.mapanovisad.rs/mapserver2015/gisjp/http://www.mapanovisad.rs/mapserver2015/gisjp/

2. Sagledavanje grafičkih priloga Grafički prilog planirane namene površina predstavlja prikaz površine na kome su različitim grafičkim stilom, bojama i drugim elementima označene planirane namene za kompletnu

površinu plana. U praksi se najčešće koriste sledeće:

jednoporodično stanovanje žuta komercijalne delatnosti crvena infrastruktura siva

višeporodično stanovanje narandžasta privreda ljubičasta zelene površine zelena

Preporučujemo da se pregledaju i grafički prilozi:

(1) način sprovođenja (više u koraku br. 4),

(2) regulaciono-nivelaciono rešenje, u kom najpre sagledavamo položaj regulacione i građevinske linije kao i saobraćajno rešenje i

(3) sinhroni plan infrastrukture, u kome su zbirno prikazani infrastrukturni vodovi i objekti sa vezom na okolno područje plana, kako bismo uvideli šta je i gde planirano od infrastrukture.

Kod prostornih planova, umesto grafičkih priloga sagledavaju se referalne karte čiji je broj priloga znatno manji nego kod urbanističkih planova.

Ukoliko je građanima otežano razumevanje Plana, moguće je na lični zahtev zatražiti tumačenje Plana od strane obrađivača u prostorijama JKP Urbanizma, ili na zahtev Mesne Zajednice

zatražiti prisustvo urbaniste radi predstavljanja i obrazloženja plana većem broju ljudi.

3. Pravila uređenja i građenja Osim osnovnih urbanističkih parametara koje iščitavamo iz pomenutih pravila poput indeksa izgrađenosti, stepena zauzetosti, maksimalne visine objekta i minimalnog procenta zelenila,

takođe je bitno obratiti pažnju i na ostala pravila koja bitno mogu da utiču na dalje sprovođenje, poput pravila za (pre)parcelaciju, pravila građenja (visina, kota prizemlja i sl.), udaljenosti

od susednih objekata itd. Pravila moraju biti usklađena sa strategijama razvoja grada.

4. Sprovođenje planiranih rešenja Sprovođenje plana je obavezno definisano u tekstualnom elaboratu plana, ali veoma često i odgovarajućim grafičkim prilogom, a može biti dato putem:

⮚ planskih dokumenata nižeg reda, urbanističkim projektom (ili pak arhitektonsko-urbanističkim konkursom)

⮚ izdavanjem informacija o lokaciji i lokacijskih uslova

https://www.paragraf.rs/propisi_download/pravilnik_o_opstim_pravilima_za_parcelaciju_regulaciju_i_izgradnju.pdf

VI. PROCES IZRADE URBANISTIČKIH PLANOVA U NOVOM SADU

1. Pokretanje izrade Inicijativu za pokretanje postupka izrade može pokrenuti:

⮚ Grad Novi Sad

⮚ investitor ili građani,

ali bez obzira na to ko je inicijator izrade plana, Grad Novi Sad ima obavezu i interes u njegovoj izradi. Odluku o izradi planskog dokumenta donosi Skupština Grada, po prethodno

pribavljenom mišljenju Komisije za planove.

Investitori iz privatnog sektora (pravna i fizička lica) finansiraju izradu planova (najčešće detaljne regulacije) kako bi zadovoljili svoje interese, koji su konkretno povezani sa određenim

prostorom manjeg obima (blok, nekoliko blokova, deo naselja) na kom žele da grade, na području za koje je obavezna izrada plana detaljne regulacije, prema planu višeg reda, odnosno

kada je planom višeg reda definisano sprovođenje putem izrade plana detaljne regulacije ili kada investitor želi da gradi nešto što nije omogućeno važećim planovima (izmena ili dopuna

plana).10

2. Donošenje odluke o izradi plana Odluku o izradi urbanističkog ili prostornog plana donosi Skupština Grada, kao što smo prethodno istakli, na osnovu inicijative koju može pokrenuti Grad Novi Sad, investitor ili građani.

Odluka se donosi po prethodno pribavljenom mišljenju organa nadležnog za stručnu kontrolu, odnosno komisije za planove. Kada inicijativu pokreće Grad Novi Sad, onda javna ustanova

zainteresovana za izradu plana upućuje inicijativu ustanovi za koju smatra da treba da finansira izradu plana, ustanovi koja ima interesa za plansko uređenje konkretnog prostora ili pak

sama podnosi inicijativu. U svakom slučaju, ustanova koja je prihvatila da finansira izradu plana zvanično upućuje inicijativu sekretarijatu. Kada inicijativu pokreće investitor ili građanin,

onda se preko preduzeća koje je registrovano za izradu urbanističkih planova inicijativa upućuje sekretarijatu. Potom, sekretarijat pristupa analizi planova nižeg/višeg reda, planske

uslovljenosti, ali i povoda i cilja izrade plana. Na osnovu te analize inicijativa se prihvata ili odbija.

Po odobrenju inicijative pripremaju se elementi za donošenje odluke o izradi plana i to: naziv; okvirne granice sa opisom; uslove i smernice planskih dokumenata višeg reda i razvojnih

strategija; principe planiranja, korišćenja, uređenja i zaštite prostora; vizija i ciljevi planiranja, korišćenja, uređenja i zaštite planskog područja; konceptualni okvir planiranja, korišćenja,

uređenja i zaštite planskog područja sa strukturom osnovnih namena prostora i korišćenja zemljišta; rok za izradu planskog dokumenta; način finansiranja izrade planskog dokumenta;

mesto i način obavljanja javnog uvida; odluku o izradi ili nepristupanju izrade strateške procene uticaja. Ove elemente izrađuje preduzeće za izradu plana (JKP Urbanizam). U ovom

trenutku investitor najčešće pristupa i ugovaranju izrade plana sa istim preduzećem koje će formalno postati obrađivač plana kada se odluka o izradi plana usvoji. U ugovoru su definisani

svi oni elementi navedeni u odluci, ali i sve ostalo što proizilazi iz specifičnosti planskog dokumenta, zahteva ugovornih strana i sl.11

Po odobrenju inicijative, Sekretarijat priprema predlog odluke o izradi plana, koji upućuje komisiji za planove na verifikaciju. Komisija razmatra predlog odluke i upućuje je Skupštini

grada Novog Sada na usvajanje ili vraća sekretarijatu na doradu uz obrazloženje. Praksa da komisija odbije nije česta.

Kada se kao jedna od tačaka dnevnog reda pojavi na sednici Skupštine grada Novog Sada predlog odluke o izradi plana biće predmet razmatranja i diskusija novosadskih odbornika kod

kojih možemo zagovarati odbacivanje ili doradu odluke za šta nam je pored samog odborničkog predloga potrebna i skupštinska većina što takođe nije čest slučaj .

Pre donošenja odluke o izradi planskog dokumenta, nosilac izrade plana pribavlja mišljenje nadležnog organa za poslove zaštite životne sredine o potrebi izrade strateške procene

uticaja na životnu sredinu.

10 Mali vodič kroz planiranje gradova, Ministarstvo prostora 11 Mali vodič kroz planiranje gradova, Ministarstvo prostora

Odluka o izradi objavljuje se u Službenom listu Grada Novog Sada i Centralnom registru planskih dokumenata, te stupa na snagu osam dana po objavljivanju čime su pravni uslovi za

početak izrade plana stvorili.

3. Odabir obrađivača plana Nosilac izrade svih planskih dokumenata је organ nadležan za poslove prostornog i urbanističkog planiranja - JP „Urbanizam“ Zavod za urbanizam Novi Sad. Nakon donošenja odluke o

izradi plana, investitor izrade plana se u daljoj proceduri naziva naručiocem plana, a preduzeće angažovano na izradi plana obrađivačem plana.12

4. Izrada Elaborata za rani javni uvid – koncept plana Elaborat za rani javni uvid predstavlja prvo, konceptualno rešenje plana koje se predstavlja stručnoj i opštoj javnosti na mišljenje. Ako se u ovoj fazi izrade plana problemi i potencijali

dobro sagledaju i na osnovu iskustva, zahteva i analize predloži racionalno urbanističko rešenje, to će ne samo uticati na kvalitet plana, već može ceo proces da učini efikasnijim i da

eliminiše probleme koji bi se možda ispoljili u nekoj od kasnijih faza izrade.

Zato je značajno da, pored obrađivača plana, već u ovoj fazi učestvuju donosioci odluka, nadležni predstavnici uprave, investitori i, kada je potrebno, predstavnici lokalne zajednice,

kako bi se pravovremeno upoznali sa problemima i mogućim rešenjima. Razlog je jednostavan: oni svi direktno utiču na ostvarenje postavljenih ciljeva plana i moraju biti svesni

potencijalnih dobiti, ali i ulaganja koja će proisteći iz planskog rešenja.13

Elaborat za rani javni uvid sadrži tekstualni i grafički deo kojim se prikazuju osnovna konceptualna planska rešenja područja koje je predmet plana. Elaborat sadrži, osim granice plana,

i izvod iz važećih planova višeg reda, opis postojećeg stanja i ciljeve izrade sa pretežnom planiranom namenom površina. Brižljivim proučavanjem ovog materijala može se steći dojam

o planiranom urbanističkom rešenju i motivima njegovog donošenja.14

5. Rani javni uvid Rani javni uvid u konceptualni okvir plana organizuje Gradska uprava za urbanizam i građevinske poslove i to je prilika za sve da utiču na plansko rešenje već u fazi koncipiranja i traje

15 dana od dana oglašavanja na sajtu grada Novog Sada ili u sredstvima javnog informisanja (u dnevnom listu „Dnevnik“ najčešće). Materijal priređen za rani javni uvid izlaže se/stavlja

na uvid zainteresovanima:

⮚ u prizemlju poslovne zgrade JP „Urbanizam” Zavod za urbanizam Novi Sad

⮚ u prostorijama mesnih zajednica koje su obuhvaćene planom koji je u izradi

⮚ na internet strani JP „Urbanizam” Zavod za urbanizam Novi Sad: www.nsurbanizam.rs

⮚ obraćanjem odgovornom urbanisti iz institucije koja je obrađivač plana odnosno JP „Urbanizam“ Zavod za urbanizam Novi Sad

U toku ranog javnog uvida (kao i kasnije kod javnog uvida u nacrt plana) sva zainteresovana pravna i fizička lica podnose primedbe i sugestije u pisanom obliku. Obrađivač plana

sagledava primedbe građana i drugih zainteresovanih sa ranog javnog uvida i prezentuje ih komisiji za planove na zatvorenoj sednici. Za razliku od javnog uvida u nacrt plana, o ovim

primedbama komisija za planove ne zauzima stav, odnosno ne izjašnjava se direktno da li je po njima potrebno postupiti ili ne. O odlukama obrađivača povodom podnesenih primedbi

institucije nemaju obavezu da obaveste podnosioce. Umesto toga, u izveštaju o obavljenom ranom javnom uvidu daje određene smernice obrađivaču za dalji rad na izradi planskog

dokumenta. Izveštaj se ne objavljuje javno, ali se može dobiti na osnovu Zakona o slobodnom pristupu informacijama od javnog značaja.

Građani i drugi zainteresovani koji su podneli primedbe sada pred sobom imaju sledeće opcije:

⮚ da čekaju objavu početka javnog uvida u nacrt plana na kom će videti šta je odlučeno

12 Mali vodič kroz planiranje gradova, Ministarstvo prostora 13 Kako do kvalitetnog urbanističkog plana po meri lokalne samouprave, SKGO 14 Mali vodič kroz planiranje gradova, Ministarstvo prostora

http://www.nsurbanizam.rs/

⮚ da se povremeno raspituju kod obrađivača plana, ili u Gradskoj upravi za urbanizam15

6. Nacrt plana Nacrt plana predstavlja konkretizaciju dotadašnjih konceptualnih postavki i njihovu razradu do nivoa građevinske parcele, i u ovoj fazi se definišu sva pravila, mogućnosti i ograničenja

izgradnje na pojedinačnim parcelama. Nacrt, iako gotov plan, je još uvek podložan izmenama u proceduri njegove stručne kontrole i javnog uvida. U sprovođenju plana će se za svaku

planom formiranu građevinsku parcelu izdavati lokacijski uslovi, odnosno građevinska dozvola.

Urbanistički plan sadrži tekstualni i grafički deo. Tekstualni deo plana se sastoji od opšteg dela, koji sadrži izvod iz plana šire prostorne celine, opis obuhvata i postojećeg stanja, kao i

planskog dela, koji sadrži pravila uređenja i pravila građenja. Grafički deo plana sadrži grafički prilog postojećeg stanja, sa granicom plana i postojećom detaljnom namenom površina,

kao i grafičke priloge planskih rešenja.

Ovaj dokument izrađuje obrađivač plana (nadležni urbanisti iz JP „Urbanizam” Zavod za urbanizam Novi Sad), u skladu sa:

⮚ Lokacijskim uslovima za tu teritoriju

⮚ Mišljenjima i odobrenjima drugih javno-komunalnih i drugih ustanova i institucija

⮚ Stavovima komisije za planove donesenim na zatvorenoj sednici

Ukoliko obrađivač odgovorno pristupi izradi plana, on može da pristupi prikupljanju informacija od građana u formi upitnika, ankete i sl. i tako doći do najpouzdanijih ulaznih podataka

za izradu plana. Nažalost, praksa je pokazala da je takav vid interakcije prava retkost.

Kada se pristupa manjim izmenama i/ili dopunama važećeg plana, primenjuje se skraćeni postupak kojim se ne sprovodi procedura ranog javnog uvida, već se odmah pristupa izradi

nacrta koji se nakon obavljene stručne kontrole izlaže na javni uvid u trajanju od najmanje 15 dana. Odluku da li će se izmena i dopuna plana sprovoditi po skraćenom postupku donosi

Komisija za planove prilikom razmatranja predloga odluke o izradi plana. Pod manjim izmenama i dopunama plana smatraju se izmene i dopune kojima se prostorni plan dopunjuje

detaljnom razradom ili uređajnom osnovom za selo, kojima se menja plan zbog potrebe rekonstrukcije infrastrukture, smanjuju kapaciteti ili ispravljaju tehničke greške. Manje izmene

i dopune plana mogu samo da se odnose na deo teritorije plana koji je manji od 1/3 ukupne površine plana i čiji obim i sadržaj ne prelazi 50% sadržine teksta i grafike plana.16

Procedura izrade Nacrta plana nije vremenski određena, vec je vremenski okvir definisan odlukom o izradi i ugovorom koji potpisuje naručilac sa obrađivačem i zavisi od uslova javno-

komunalnih i drugih ustanova i institucija.

7. Stručna kontrola nacrta Nacrt plana, pre nego što bude izložen na javni uvid, podleže stručnoj kontroli, koja podrazumeva proveru usklađenosti planskog dokumenta s planskim dokumentima šireg područja i

višeg reda, odlukom o izradi, zakonskim aktima, standardima i normativima, uslovima koje su dala javna preduzeća, kao i proveru opravdanosti planskog rešenja.

Stručnu kontrolu planova jedinica lokalne samouprave vrši komisija za planove, a stručnu kontrolu prostornih planova višeg reda komisija koju određuje nadležno ministarstvo.

Stručna kontrola počinje kada obrađivač plana preda završeni nacrt plana sekretarijatu za urbanizam, a završava se kad komisija za planove da pozitivno mišljenje na nacrt, čime se

pristupa fazi javnog uvida. Nakon izvršene stručne kontrole sastavlja se izveštaj koji sadrži podatke o izvršenoj kontroli sa svim primedbama i mišljenjima komisije po svakoj primedbi.

Vremenski okvir procedure varira, između ostalog i u zavisnosti od obima posla sekretarijata (pregledanje planova, broj planova i prioriteti), koji treba da sačini nalaz (mišljenje) na

nacrt plana pre nego što ga uputi komisiji na razmatranje.

15 Modeli informisanja građana o promenama u prostornom i urbanističkom planu na nivou mesne zajednice, Milena Đinić 16 Mali vodič kroz planiranje gradova, Ministarstvo prostora

Moramo imati u vidu da prilikom stručne kontrole ili tokom izrade nacrta plana planirana rešenja neretko budu izmenjena u odnosu na materijal koji je bio na ranom javnom uvidu. To

proizilazi iz različitih razloga, a najčešći su to uslovi i mišljenja nadležnih preduzeća i institucija. Ti uslovi i mišljenja mogu da dovedu do manjih izmena po kojima se postupa prilikom

izrade nacrta ili pak do bitnih promena. U tom slučaju komisija za planove može da vrati nacrt plana na korekciju, odnosno u ponovni postupak izrade.17

8. Javni uvid Javni uvid u nacrt plana je pravi trenutak kada svi zainteresovani mogu da sagledaju razrađena planirana rešenja i upute svoje primedbe i sugestije. Izlaganje planskog dokumenta na

javni uvid vrši se posle izvršene stručne kontrole nacrta plana, odnosno nakon formalnog upućivanja od strane komisije za planove. Gradonačelnik Novog Sada objavljuje utvrđeni nacrt

plana i izlaže ga na javni uvid po proceduri identičnoj za rani javni uvid sa tom razlikom što javni uvid traje 30 dana. Obrađivač plana sagledava sve pristigle primedbe sa javnog uvida,

sastavlja pismeni izveštaj o stavovima JP „Urbanizam“ Zavod za urbanizam i prosleđuje ih komisiji za planove, koja će zakazati prvu javnu sednicu komisije (prvu sednicu otvorenu za

javnost).

Javna sednica komisije za planove, tzv. „javna rasprava“

Javna sednica komisije se u široj javnosti kolokvijalno naziva i „javnom raspravom“. Gradska uprava informaciju o javnoj sednici komisije za planove objavljuje/oglašava najčešće u

novosadskom listu „Dnevniku“ i na sajtu grada. Vremenski okvir za ove aktivnosti je neodređen odnosno nije poznato koliko vremena nakon javnog uvida će proteći do zakazivanja

javne sednice komisije, ali u praksi taj period nije duži od 48h pozivanjem gradske uprave na hitnost postupka.

Javnoj sednici komisije prisustvuju još odgovorni planer, odnosno odgovorni urbanista kao predstavnik obrađivača plana, predstavnici sekretarijata, podnosioci primedaba na planski

dokument, kao i predstavnici javnih ustanova ukoliko smatraju da je potrebno da prisustvuju sednici. Termin sednice obično je u 9 sati ujutru radnim danom u Plavoj sali Skupštine

grada, i na njoj podnosioci primedbi mogu čuti da li je njihova primedba usvojena i tražiti pojašnjenje od obrađivača plana. Komisija za planove ovom prilikom ne iznosi svoj stav.

Samo podnosilac primedbe na nacrt plana u pisanom obliku može obrazložiti primedbe pred komisijom ukoliko smatra da za tim ima potrebe. O svakoj podnetoj primedbi obrađivač

plana javno iznosi stav, o kome konačno odlučuje komisija za planove na potonjoj zatvorenoj sednici.

O toku javne sednice komisije vodi se zapisnik, koji između ostalog sadrži osnovne podatke o vremenu i mestu održavanja sednice, evidenciju svih prisutnih, kao i popis učesnika u

diskusiji.

Prema zakonu na javnoj sednici nije dozvoljeno neovlašćeno tonsko i video snimanje, već se medijsko izveštavanje obavlja u skladu sa propisom kojim se uređuje način i postupak

obezbeđivanja javnosti na sednicama organa grada Novog Sada.

Zatvorena sednica komisije

Komisija na jednoj ili više zatvorenih sednica, koje se održavaju odmah nakon javne sednice ili naknadno, donosi zaključak po svakoj podnetoj primedbi i sačinjava izveštaj o obavljenom

javnom uvidu koji potpisuju predsednik i članovi komisije, kao i ovlašćeno lice sekretarijata. Komisija uzima u razmatranje samo primedbe na nacrt planskog dokumenta podnete u toku

javnog uvida. Izuzetno, na obrazloženi predlog sekretarijata mogu se razmatrati i pojedine primedbe podnete posle javnog uvida, u slučaju kada su one zasnovane na novim činjenicama,

kada su od značaja za kvalitetnije definisanje planskih rešenja ili kada iz opravdanog razloga nisu mogle biti blagovremeno podnete.

Zaključak komisije o podnetoj primedbi može biti da se: prihvata, ne prihvata (uz obrazloženje), delimično prihvata (uz obrazloženje koji deo primedbe se prihvata, a koji ne prihvata),

kao i da primedba nije osnovana (uz obrazloženje).

O izvršenom javnom uvidu plana sekretarijat formuliše izveštaj koji komisija:

I. verifikuje za planove sa svim primedbama i odlukama po svakoj primedbi.

17 Mali vodič kroz planiranje gradova, Ministarstvo prostora

⮚ niti postoji zakonska obaveza niti se u Novom Sadu podnosioci primedaba pismeno obaveštavaju o odluci u vezi s njihovom primedbom.

⮚ nije definisan vremenski okvir između sednice komisije za planove, sačinjavanja konačne verzije nacrta plana i trenutka kada će ona biti dostavljena Skupštini grada na

usvajanje.

II. donosi zaključak da za određene delove područja obuhvaćenog planom treba ponoviti javni uvid, čime se organizuje ponovni javni uvid u nacrt plana, u trajanju od 15 dana.18

Izveštaj o obavljenom javnom uvidu u nacrt planskog dokumenta sadrži: uvodni deo – kratak prikaz aktivnosti koje se odnose na postupak donošenja odluke, ugovaranje, izradu i

stručnu kontrolu planskog dokumenta, podatke o oglašavanju i sprovođenju postupka javnog uvida, kao i podatke o održavanju sednice komisije i skraćeni prikaz primedaba koje su

podnete na nacrt planskog dokumenta, sa zaključkom komisije po svakoj primedbi i kraćim obrazloženjem.

Izveštaj o obavljenom javnom uvidu se dostavlja obrađivaču koji postupa po njemu u roku od 30 dana od dana dostavljanja izveštaja (obrađivač ugrađuje u plan prihvaćene primedbe

i sačinjava konačnu verziju nacrta plana koja se potom dostavlja Skupštini grada na usvajanje). U slučaju većeg broja ili zahtevnijih primedaba ovaj rok je 60 dana. I ovaj izveštaj je

moguće tražiti na osnovu Zakona o slobodnom pristupu informacijama od javnog značaja.

Zakonom o planiranju i izgradnji predviđeno je da u slučaju da nakon javnog uvida komisija utvrdi da usvojene primedbe suštinski menjaju planski dokument, donosi odluku kojom se

obrađivaču nalaže da izradi novi nacrt plana, u roku koji ne može biti duži od 60 dana.

9. Donošenje plana Ovo je istovremeno i poslednji korak izrade plana i poslednja prilika, doduše minimalna, kada građani Novog Sada mogu da utiču na sadržaj planskih dokumenta.

Nakon usklađivanja sa izveštajem, obrađivač upućuje korigovani elaborat plana sekretarijatu, koji vrši poslednju proveru plana, odnosno da li je postupljeno u skladu sa zaključcima

komisije. Ukoliko jeste, od obrađivača se traži da plan pripremi u konačnoj formi i prosledi sekretarijatu na overu, koji elaborat plana dalje upućuje skupštini grada na usvajanje.19

Primedba se sada može uputiti putem amandmana na dva načina:

⮚ Putem 1 od 78 odbornika i odbornica u Skupštini grada. Na linku OVDE nalazi se spisak odbornika po odborničkim grupama.

⮚ Peticija (min 500 potpisa)

U oba slučaja, da bi amandman bio prihvaćen, treba osigurati da većina poslanika prihvata predlog iz amandmana što predstavlja često nepremostiv izazov.

18 Modeli informisanja građana o promenama u prostornom i urbanističkom planu na nivou mesne zajednice, Milena Đinić 19 Mali vodič kroz planiranje gradova, Ministarstvo prostora

https://skupstina.novisad.rs/odbornicke-grupe/

VII. PRIMER IZ PRAKSE: GRAĐANSKA INICIJATIVA SAČUVAJMO PARK KOD MUZEJA VOJVODINE20

Problem u prostoru Inicijativa „Sačuvajmo park kod muzeja Vojvodine" formirana je da bi građani park kod Muzeja Vojvodine spasili od uništenja koje mu je pretilo zbog planirane izgradnje javne garaže.

Od tog plana se tada bilo odustalo, mada je ponovo bio aktuelan i tokom 2017. godine kada je ova inicijativa ponovo reagovala, dok naposletku nije 2018. godine odlukom grada i uz

velika ulaganja park preuređen i preimenovan u „Park prisajedinjenja Vojvodine Kraljevini Srbiji“.

Ova sadržajna inicijativa je prva masovna i značajna inicijativa u prostoru u nizu, koja predstavlja dobar primer dobre prakse građanskog organizovanja, ne samo iz razloga što je

postignut cilj građana i sačuvan park, već i zbog toga što predstavlja dobru praksu komunikacije građana, medija i institucija, koje su prilikom uređenja „Parka prisajedinjenja“ 2018.

ostvarili dijalog sa predstavnicima prethodno aktivne inicijative na tom području, a čija su iskustva bila od velike koristi svim potonjim aktivnostima popu Limanske.

Sprovedene aktivnosti 1. Inicijalni, pripremni sastanak inicijativnog odbora na kojem je dogovoren plan aktivnosti (peticija, obraćanje mesnim zajednicama, komuniciranje medija, uspostavljanje Facebook

grupe itd.

2. Obraćanje mesnim zajednicama „Dunav“ i „Stari grad“ da omoguće prikupljanje potpise građana u svojim prostorijama.

20 https://www.facebook.com/groups/1600230410226782/

https://www.facebook.com/groups/1600230410226782/https://www.facebook.com/groups/1600230410226782/

3. Tri javna skupljanja potpisa za očuvanje parka kod Muzeja Vojvodine. 21

4. Javna akcija davanja imena drveću22

21 https://www.021.rs/story/Novi-Sad/Vesti/113021/Prikupljanje-potpisa-za-ocuvanje-parka-kod-Muzeja-Vojvodine-veceras-u-centru.html 22 https://novisad.com/vesti/drvece-u-parku-kod-muzeja-vojvodine-dobilo-imena-498

https://www.021.rs/story/Novi-Sad/Vesti/113021/Prikupljanje-potpisa-za-ocuvanje-parka-kod-Muzeja-Vojvodine-veceras-u-centru.htmlhttps://novisad.com/vesti/drvece-u-parku-kod-muzeja-vojvodine-dobilo-imena-498https://www.021.rs/story/Novi-Sad/Vesti/113021/Prikupljanje-potpisa-za-ocuvanje-parka-kod-Muzeja-Vojvodine-veceras-u-centru.htmlhttps://novisad.com/vesti/drvece-u-parku-kod-muzeja-vojvodine-dobilo-imena-498

5. Učestvovanje na protestu „Pravda za Stena” i prikupljanje potpisa za peticiju

6. Mobilisanje zajednice za vreme ranog javnog uvida

a. Intenzivno prisustvo na socijalnim mrežama i medijima

b. Četvrto javno skupljanje peticije na novosadskom šetalištu „Beogradski kej“

c. Protest u zajedničkoj organizaciji sa grupom “2 minuta tišine”

d. Snimanje emisije o Parkiću (Zelena patrola na delu) 10.08.2015.

e. Učestvovanje na tribini #stavulice “Beograd je na vodi-na čemu je Novi Sad” u organizaciji VCC-a

f. Otvaranje izložbe „Park skulptura”

7. Večernje druženje u zajednici uz sveće, čaj i akustičnu muziku (sa prikupljanjem potpisa)

8. Objavljivanje karikature

9. Prikupljanje potpisa za peticiju u okviru događaja prijateljskih organizacija

10. Javno obraćanje Gradonačelniku Novog Sada

11. Tematski program za decu i roditelje

12. Kontinuirano praćenje stanja u prostoru, reagovanje i održavanje Facebook grupe – i dan danas

VIII. PRIMER IZ PRAKSE: GRAĐANSKA INICIJATIVA SAČUVAJMO LIMAN OD BETONA

Problem u prostoru Inicijativa građana „Sačuvajmo Liman od betona“ nastaje sa ciljem da se očuva ovaj deo grada kao zaokružena urbanistička celina, i spreči nenajavljena izgradnja sedam javnih garaža,

saobraćajnice i ugostiteljskog objekta u Limanskom parku, kao i predškolske ustanova na površini igrališta, koje stanovništvo ne vidi kao potrebne.

Mesne zajednice obzirom na njihov teritorijalni karakter, administrativno obuhvataju ljude koji su usko prostorno povezani, te posledično čine prostorom određenu zajednicu ljudi koji

u velikoj meri dele svoje sudbine. U ovom periodu Mesna zajednica Liman kao najneposredniji i građanima ovog naselja najbliži oblik učestvovanja građana u odlučivanju između

ostalog i odluka koje se tiču njihovog životnog okruženja (na nivou informisanja i konsultovanja građana) bila je zatvorena sve vreme trajanja javnog uvida u nacrt plana.

Nakon žustre „javne rasprave“ odnosno javne sednice komisije za planove i čak tri meseca većanja, Komisija za planove delimično je usvojila primedbe građana (odustalo se od izgradnje

tri garaže). Pred usvajanje plana u Skupštini grada građani su se još jednom izrazili negodovanje na ovaj plan.

Iako je plan usvojen na Skupštini, inicijativa je i dalje aktivna i reklo bi se da predstavlja najuspešnije i najmasovnije (predato je oko 4000 primedbi skupljenih za oko nedelju dana)

građansko uključivanje u proces prostornog planiranja u gradu u poslednjih nekoliko decenija.

Sprovedene aktivnosti: 1. Oformljavanje Facebook grupe koja se služila (kao i danas) za koordinaciju aktivnosti, obaveštavanje i pozivanje na akciju, a koja trenutno broji preko 4000 članova23

2. Koncipiranje primedbi uz pomoć gradjana i stručnih lica

23 https://www.facebook.com/groups/2013552815562691/

https://www.facebook.com/groups/2013552815562691/https://www.facebook.com/groups/2013552815562691/

3. Javno potpisivanje primedbi gradjana na Plan generalne regulacije Limana24

4. Javna akcija „Komšijsko ćoše za dobro i loše“ i prikupljanje primedbi25

24 https://www.021.rs/story/Novi-Sad/Vesti/188932/Gradjani-prikupljaju-potpise-protiv-izgradnje-javnih-garaza-na-Limanu.html 25 http://www.mojnovisad.com/vesti/sacuvajmo-liman-od-betona-novosadjani-prepoznali-znacaj-udruzivanja-i-snagu-solidarnosti-id22166.html

https://www.021.rs/story/Novi-Sad/Vesti/188932/Gradjani-prikupljaju-potpise-protiv-izgradnje-javnih-garaza-na-Limanu.htmlhttps://www.021.rs/story/Novi-Sad/Vesti/188932/Gradjani-prikupljaju-potpise-protiv-izgradnje-javnih-garaza-na-Limanu.htmlhttp://www.mojnovisad.com/vesti/sacuvajmo-liman-od-betona-novosadjani-prepoznali-znacaj-udruzivanja-i-snagu-solidarnosti-id22166.htmlhttps://www.021.rs/story/Novi-Sad/Vesti/188932/Gradjani-prikupljaju-potpise-protiv-izgradnje-javnih-garaza-na-Limanu.htmlhttp://www.mojnovisad.com/vesti/sacuvajmo-liman-od-betona-novosadjani-prepoznali-znacaj-udruzivanja-i-snagu-solidarnosti-id22166.html

5. Organizovano učešće na javnoj sednici komisije za planove – tzv. „javnoj raspravi“26

6. Javno obraćanje Gradonačelniku – otvoreno pismo27

26 https://novisad.com/vesti/u-cetvrtak-javna-rasprava-o-buducnosti-limana-4996 27 https://novisad.com/vesti/otvoreno-pismo-gradjana-limana-milosu-vucevicu-4366

https://novisad.com/vesti/u-cetvrtak-javna-rasprava-o-buducnosti-limana-4996https://novisad.com/vesti/otvoreno-pismo-gradjana-limana-milosu-vucevicu-4366https://novisad.com/vesti/u-cetvrtak-javna-rasprava-o-buducnosti-limana-4996https://novisad.com/vesti/otvoreno-pismo-gradjana-limana-milosu-vucevicu-4366

7. Javna akcija „Pauza za park“ povodom usvajanja plana u Skupštini grada i protivljenja izgradnji ugostiteljskog objekta u Limanskom parku28

28 https://www.021.rs/story/Novi-Sad/Vesti/214040/Novosadjani-se-okupljaju-ispred-Skupstine-Grada-zbog-protivljenja-izgradnji-ugostiteljskog-objekta-u-Limanskom-parku.html

https://www.021.rs/story/Novi-Sad/Vesti/214040/Novosadjani-se-okupljaju-ispred-Skupstine-Grada-zbog-protivljenja-izgradnji-ugostiteljskog-objekta-u-Limanskom-parku.htmlhttps://www.021.rs/story/Novi-Sad/Vesti/214040/Novosadjani-se-okupljaju-ispred-Skupstine-Grada-zbog-protivljenja-izgradnji-ugostiteljskog-objekta-u-Limanskom-parku.html

Preporuke za veće učešće građana Novog Sada u prostornim politikama Ka Gradu Novom Sadu (nadležnim službama i organima, JP Urbanizam i mesnim zajednicama)

Uspostavljanje rane široke participacije u procesu planiranja, od javnih diskusija, fokus grupa, radionica, anketiranja stanovništva i privrednih subjekata pre prvog konceptualnog

rešenja u cilju ispitivanja potreba i želja najšireg spektra zainteresovanih korisnika prostora.

Proširiti obavezu javnog objavljivanja svih dokumenata nastalih u radu obrađivača plana, Komisije za planove itd. na internet prezentaciji JP Urbanizam i mesnih zajednica, nastalih

naročito tokom javnog uvida i javnih rasprava (zapisnici, izveštaji itd.)

Izrada više različitih varijantnih rešenja od strane obrađivača planova na osnovu kojih će se u taj proces uključiti i šira javnost kroz proceduru ranog javnog uvida.

Upotreba socijalnih mreža, medija i poziva na kućne adrese (letak, plakat) od strane JP „Urbanizam“ Zavod za urbanizam Novi Sad, mesnih zajednica i Grada Novog Sada za potrebe

komuniciranja javnosti o donošenju odnosno izmenama urbanističkih planova, sednicama komisije za planove i sl.

Obezbeđivanje prisustva tumača planova u mesnim zajednicama u određenim terminima tokom javnog uvida.

Saradnju i konsultovanje sa građanima nastaviti i nakon završetka ranog javnog uvida, kroz proces izrade nacrta plana.

Obezbeđivanje dodatnih finansijskih sredstva za rad sa građanima u procesu izrade planova.

Ka civilnom društvu i građanima

Dalja edukacija i informisanje građana o pravima i mogućnostima za učestvovanjem u prostornom planiranju, kao i o širini polja na koje mogu da deluju svojim angažovanjem u

zajedničkom, socijalnom, kulturnom ili ekološkom interesu, kako u prostorijama organizacija civilnog društva, tako i u prostorijama Grada, mesnih zajednica i JP Urbanizam čime se

povećava poverenje građana u mehanizme planiranja.

Edukacija planera i službenika organa Grada Novog Sada o modelima saradnje sa građanima u procesu izrade prostornih planova.

Izrada i redovno ažuriranje priručnika ove vrste odnosno o planiranju urbanog razvoja, i u saradnji sa Gradom Novim Sada učiniti ga dostupnih svima, kako na internet

prezentacijama organizacija civilnog društva, tako i na internet prezentacijama Grada, mesnih zajednica, JP Urbanizam itd.

Pokretanje zborova građana kao statutom propisanog mehanizma za direktno učešće građana u odlučivanju na nivou mesnih zajednica ili njihovih delova.

Dalje praćenje i istraživanje stanja u prostoru u Novom Sadu, međusobno umrežavanje i po potrebi mobilisanje organizacija civilnog društva, lokalnih nezavisnih medija i

urbanističkih strukovnih udruženja (Društvo arhitekata Novog Sada) kada je organizovan i koordiniran nastup prema lokalnim organima i službama u pitanju: davanje

primedbi/predloga na planska rešenja za vreme javnih uvida i javnih rasprava, organizovanje peticija i javnih akcija u zajednici.