Grad Tutin

ANALIZE GRADA TUTINAStanovnitvoU poreenju sa rezultatima popisa stanovnitva iz 1971. godine, u 2002. godini broj stanovnika je porastao za svega 610.

Tokom 70tih i 80tih godina, broj stanovnika se kontinuirano uveavao, da bi 1991. godine bilo registrovano preko 5.100 stanovnika u odnosu na podatak iz 1971. godine. Devedesetih godina prolog vijeka javlja se negativna tendencija kao posledica ratnih zbivanja u republikama bive Jugoslavije, kada je veliki broj stanovnitva raseljen.Izvor: Republiki zavod za statistiku

Struktura stanovnitvaStruktura stanovnitva prema polu

Izvor: Republiki zavod za statistikuPrema svim popisima stanovnitva, poev od 1971. godine pa do 1991. godine, uvijek je bilo vie mukaraca nego ena. Ta razlika se tokom ovog perioda poveavala, pa je 1971. god. bila 480, 1991. god. 1281, a 1991. god. 1491. Meutim, prema poslednjem popisu stanovnitva, zabeleeno je vie ena nego mukaraca, za 378, to predstavlja promenu trenda koji je vladao tokom prethodnih decenija.

Starosna strukutura stanovnitvaPopis1971198119912002

Starosna struktura stanovnitva optine Tutin pokazuje da su dominantne starosne grupacije vezane iskljuivo za mlae stanovnitvo od 0 do 19 godina. Meutim, kontigent mlaeg stanovnitva (npr. 1029 godina) se u periodu 19712002. godina nije u znaajnoj mjeri poveao, to se, pak, ne moe rei za starosne grupe preko 60 godina. Naime, broj starijih stanovnika se drastino uveao, to ukazuje na demografsko starenje populacije u optini Tutin.Izvor: Republiki zavod za statistiku0 44.6604.3103.8992.623

5 93.9614.3613.8222.605

10 143.7494.4453.9473.018

15 193.4183.6723.9473.207

20 242.4443.0593.4662.734

25 291.7022.4502.7472.492

30 341.6931.8942.3062.064

35 391.5541.3842.0611.818

40 441.3621.5051.6061.717

45 499851.3351.2441.666

50 54863 1.0171.3351.356

55 599948661.2821.130

60 647716941.0211017

65 69452735726996

70 74275512427714

75 i vie344420390678

nepoznato217120405219

Odnos urbanog i ruralnog stanovnitva

Izvor:Republiki zavod za statiistiku

Prema podacima iz 2002. godine u optini Tutin je broj urbanog stanovnitva 2,7 puta vei od broja ruralnog stanovnitva. Statistiki podaci jasno ukazuju na depopulaciju seoskih sredina, i porast broja stanovnika u gradskim centrima.Statistiki podaci pokazuju da je u obe popisne godine, sa aspekta etnike pripadnosti, dominirala bonjakomuslimanska populacija. Interesantno je da je bonjakomuslimansko stanovnitvo oko 22 puta brojnije od srpskog, pri emu se brojni odnos, tokom analiziranog perioda, nije u znaajnoj mjeri promjenio.Stanovnitvo po naseljimaRedni brojNaziv naseljaBroj stanovnikaRedni brojNaziv naseljaBroj stanovnika

1.Tutin11.15251.Lipica87

2.Arapovie8252.Lukavica296

3.Baljen8253.Melaje648

4.Batrage16554.Mitrova1.117

5.Biohane12955.Morani243

6.Baica40656.Naboje256

7.Brnjievo9357.Nadumce231

8.Blaca4558.Namga212

9.Bovanj3759.Noaje99

10.Borotica41960.Orae491

11.Braak28061.Orlje323

12.Bregovi6462.Ostrvica45

13.Bujkovie6963.Paljevo405

14.Velje Polje28364.Piskopovce189

15.Vesenie56265.Plenibabe135

16.Vrape6666.Pokrvenik328

17.Vrba21867.Pope103

18.Glogovik21068.Popie386

19.Gluhavica29869.Potreb328

20.Gnjila1570.Pruanj222

21.Godovo10771.Raduhovce538

22.Gornji Crni4272.Radua108

23.Gradac12673.Ramuevo264

24.Gujie19374.Reevie118

25.Gurdijelje14575.Ribarie1.019

26.Gucevie7976.Rudnica91

27.Devree12777.Rua135

28.Delimee55878.Sa46

29.Detane26579.S. Koarnik848

30.Dobri Dub28380.Smolua333

31.Dobrinje10181.Starevie228

32.Dolovo53082.Strumce56

33.Draga1.40983.Suvi DO437

34.Dubovo1.09484.Toilovo175

35.Dulebe5785.ulije86

36.erekare60386.Crkvine178

37.Ervenice6587.arovina325

38.ire40588.manjke90

39.upa42889.ukote188

40.Z. Mojstir54990.aronje294

41.Izrok11191.ipe137

42.I. Mojstir13892.piljani275

43.Jablanica11593.ue184

44.Jarebice259Izvor: Lokalna samouprava

45.Jezgrovie314Broj stanovnika po naseljima znaajno varira, gde gradsko naselje dominira sa 11.152 stanovnika. Gustina naseljenosti na teritoriji cele optine je 40,5 st/km2.

46.Jelie118

47.J. Koarnik42

48.Kovae309

49.Konie386

50.Leskova396

Osnovni kontigenti stanovnitvaBroj stan.Ispod 7 god.7 14152760 i vieRadno sposobnoensko stanovnitvo (1549)Radno sposobno (%)

svegamuko (1564)ensko (1559)

1991.5.4136.2559.1242.86719.87710.4899.3888.21357,40

2002.3.6634.5837.5303.40518.6839.2889.3958.13562,16

Izvor: Repubiki zavod za statistiku Optine u SrbijiMaloletno stanovnitvo uzrasta do 15 godina, u periodu od 1991. pa do 2002. godine, pokazuje tendenciju znaajnog opadanja. Broj radno sposobnog mukog stanovnitva se u istom periodu smanjuje, dok se broj radno sposobnog enskog stanovnitva gotovo i ne mijenja. Iako se broj radno sposobnog stanovnitva apsolutno smanjuje, relativni pokazatelji ukazuju na njegovo poveanje, to je posledica smanjenja ukupnog broja stanovnika za 4.577.

Putna i eleznika mreau kmUkupnoSavremeni kolovozMagistralniRegionalniLokalni

ukupnosavremeni kolovozukupnosavremeni kolovozukupnosavremeni kolovoz

6999332321024456517

Izvor: Repubiki zavod za statistiku Optine u Srbiji

Prema podacima iz 2005. godine, ukupnu putnu mreu u optini ini 699 km puteva. Od toga 4,6 % otpada na magistralne puteve, 14,6% na regionalne, a 80,8% zauzimaju lokalni putevi. Svega 13,3% od ukupne duine puteva je napravljeno od savremenog kolovoza. Ostatak putne mree je napravljen od loeg asfalta, makadama ili zemlje. Celokupna duina magistralnih puteva je napravljena od savremenog kolovoza, dok je samo 43,13% regionalnih puteva presvueno dobrim asfaltom.Nekategorisani putevi su svrstani u lokalne puteve, koji su u najveoj mjeri u loem stanju, i esto neprohodni tokom zimskih mjeseci.

PoljoprivredaOd ukupne povrine optine poljoprivredno zemljite zauzima 53,5%. U strukturi poljoprivrednog zemljita oranice i bate ine 12,1%, vonjaci 0,8%, livade 33,2% i panjaci 53,9%Ovaj prikaz ukazuje na biopotencijal ovog podruja, a pogotovu na vei znaaj uma gde je 32,5% visokih uma.Zastupljenost uma mora se poveavati na raun loih panjaka i njiva na terenima sa nagibom preko 30%, visinama iznad 1.300 m nadmorske visine, i terenima sa jakom i srednjom erozijom.Pored umske vegetacije izraena je livadsko-panjaka vegetacija sa zubastom kanforovom travom, bokvicom, maslakom, hajdukom travom, popovcem, mleikom, mirisovkom i belom detelinom na panjacima. Livade su uglavnom od livadarske i lisiijeg repa, cikorije, ivanjskog cvijea i dr. Ove vrste karakteristine su za nia stanita, a za vie brdsko planinske livade i panjake karakteristine su Nardetum stricta (60%), Festuca rubra falax, Poa alpina, Plantago carinata i dr.Poljoprivredne kulture uglavnom su predstavljene planinskim itima (jeam, ovas), a od povra najvie se gaji krompir, a od voa jabuka i ljiva. Sa obzirom na injenicu da 87% od ukupnih poljoprovrednih povrina ine livade i panjaci, razvoj stoarstva treba da bude prioritet u razvoju poljoprivrede.ResursiPoljoprivredna povrina

u haPoljoprivredna povrinaOranice i bateVonjaciVinogradiLivadePanjaciRibnjaci trstici i bare

ukupnood toga

itaindustr. biljepovrtno biljestono krmno bilje

39.6994.788331-581927330-13.18921.392-

Izvor: : Repubiki zavod za statistiku Optine u Srbijiu haPoljoprivr. povrinaOranice i bateVonjaciVinogradiLivadePanjaciRibnjaci trstici i bare

ukupnood toga

itaindustr. biljepovrtno biljestono krmno bilje

38.4344.788331-581927330-13.01320.303-

Izvor: : Repubiki zavod za statistiku Optine u SrbijiPoljoprivredna gazdinstvaBroj poljoprivrednih gazdinstava 2005. godine iznosio je 395 dok je taj broj u prvom kvartalu 2007. godine 1.715. Ovako nagli skok u registraciji (za 4,34 puta), pre svega je posledica mogunosti apliciranja za kratkorone kredite Ministarstva poljoprivrede, umarstva i vodoprivrede, dok je drugi razlog novana podrka nekomercijalnim poljoprivrednim gazinstvima u iznosu od 40.000 dinara. Takoe, lokalna samouprava prua podrku poljoprivrednicima koji ele da se registruju iili konkuriu za kratokorone/dugorone kredite.Poljoprivredno stanovnitvoU strukturi ukupnog poljoprivrednog stanovnitva, 52,7% ini aktivno stanovnitvo koje se bavi nekim od zanimanja u poljoprivrednoj delatnosti. Od 4.245 aktivnog poljoprivrednog stanovnitva 97% ine individualni poljoprivrednici.Poljoprivredno stanovnitvoAktivno poljoprivredno stanovnitvoIzdravano poljopr. stanovnitvo

ukupnoenskoukupnoenskoIndividualni poljoprivr.ukupnoensko

ukupnoensko

8.0614.0154.2451.8554.1301.8303.8162.160


Od ukupnog broja poljoprivrednog stanovnika, ene ine skoro 50%. U sastavu aktivnog poljoprivrednog stanovnitva ene su prisutne sa 44%.

Od ukupnog broja stanovnika, poljoprivredno stanovnitvo ima udeo od 26,8%. Od ovog broja, individualni poljoprivrednici ine 52,66%.Usluge za poljoprivrednikeUsluge za poljoprivrednike se pre svega pruaju u okviru: Optinske slube za poljoprivredu koja prua razliite vrste savetodavnih usluga Javne veterinarske stanice Tutin koja prua usluge iz oblasti veterinarske medicine na terenu (kurativa i preventiva, zahvati u porodiljstvu, sporovoenje mjera dezinfekcije Zemljoradnikih zadruga (Tutin - Tutin, Peterska visoravan - Leskova, Peterka - Leskova, Gornja Peter - Leskova, Crkvine - Tutin), koje se bave prodajom sopstvenih proizvoda, nabavkom repromaterijala, kao i semena i sadnog materijala za svoje lanove, edukacijom i sl. Pojedine zadruge, poput ZZ Tutin, su neaktive, formalno postoje, imaju mali stoni fond, a izdravaju se od izdavanja sopstvenog prostoraPored pomenutih institucija u optini Tutin postoji niz razliitih udruenja koja su dobro organizovana i pruaju razliite vrste usluga svojim lanovima.

Naziv udruenjaLokacijaDelatnostRezultatiBroj lanova

Optinsko udruenje farmera TutinTutinPoljoprivredaUnapredjenje poljoprivrede20

Udruenja farmera PonorTutin - VrbaPoljoprivredaUnapredjenje poljoprivrede12

Udruenje Slatina RibariePoljoprivredaUnapredjenje poljoprivrede10

Izvor: Optinska sluba za poljoprivreduPoljoprivredna proizvodnjaRatarstvo - proizvodnja penice i kukuruzaGodinaPenicaKukuruz

ukupan prinos, tonaprosean prinos, kgukupan prinos, tonaprosean prinos, kg

ukupnodrutv. svojinaprivatna svojinadrutv. svojinaprivatna svojinaukupnodrutv. svojinaprivatna svojinadrutv. svojinaprivatna svojina

1999.53-53-841154-154-1.510

2000.130-130-1.30061-61-610

2001.170-170-1.619161-161-1.610

2002.73-73-1.217102-102-1.275

2003.34-34-75654-54-684

2004.55-55-1.058132-132-2.031

2005.49-49-1.140165-165-4.540


Uzgoj ratarskih kultura se sprovodi na veoma malom broju parcela, koje su usitnjenje i tretiraju se uz pomo zastarele mehanizacije na tradicionalan nain.

Evidentno je da oscilacije u prosenim prinosima potiu pre svega od vremenskih uslova i stoga su poraavajui.

Povrtarstvo - proizvodnja povrtnog biljaOptina Tutin ima dobre prirodne uslove za uzgoj krompira, ipak zbog slabe primjene agrotehnikih mjera prinosi po hektaru su na niskom nivou tj. oko 5 tona. Ohrabruje injenica da se poveaavaju ukupni prinosi, ali je sasvim jasno da se radi o ekstenzivnom tipu proizvodnje, na velikom broju malih parcela.GodinaPasulj 1)Krompir 1)

prinosprinos

ukupan, u tonamakg po hektaruukupan, u tonamakg po hektaru

1999.451.1581.3353.000

2000.721.2001.2682.658

2001.1372.0162.1874.331

2002.1292.1791.8954.023

2003.346752.1534.927

2004.571.0642.5785.704

2005.541.0212.6446.386

Ukljuena je proizvodnja istog useva i meuuseva, a prosean prinos za ist usevIzvor: Repubiki zavod za statistiku Optine u SrbijiVoarstvo - proizvodnja jabuka i ljivaVoarstvo belei rast u broju rodnih stabala koji su sa jedne strane posledica aktivnosti meunarodnih donatorskih programa. U okviru ovog FAO-UN programa koji je imao za cilj unapreenje voarstva, distribuirano je preko 315.000 sadnica jabuka na teritoriji Zlatiborskog i Rakog okruga, podrana su udruenja i sprovedena obuka za poljoprivredne proizvoae kao i uspostavljanje veza sa preraivakim sektorom.GodinaJabukeljive

broj rodnih stabalaprinosbroj rodnih stabalaprinos

ukupan, tonapo jednom stablu, kgukupan, tonapo jednom stablu, kg

1999.13.450322,425.300240,9

2000.16.00053333,326.860803,0

2001.15.06530,227.408632,3

2002.16.04540725,438.0552476,5

2003.16.19028417,540.3903568,8

2004.16.50527416,640.7522576,3

2005.17.137955,543.9831333,0


StoarstvoGodinaGovedaSvinjeOvceivina, ukupno

ukupnood toga: krave i steone juniceukupnood toga: krmae i suprasne nazimiceukupnood toga: ovce za priplod

199911.1707.042--27.65421.17018.833

200010.1196.865--25.15319.96716.878

200110.4336.845--23.05918.89816.596

200210.4206.79840524.14419.25316.475

200315.2429.10852722.99616.96022.267

200413.8249.12342620.30015.17922.347

200514.4739.14837819.37214.14928.292


Ako posmatramo strukturu obradivih povrina, videemo da je 87,1% u funkciji stoarske proizvodnje, to predstavlja jedan od preduslova za dalji razvoj stoarstva. Ipak nepostojanje adekvatnih preraivakih kapaciteta, usitnjenost poseda i nefunkcionalno zadrugarstvo su uticali na pad stonog fonda u protekloj deceniji.

Znaci oporavka naziru se u poslednjem periodu kada raste broj grla krupne stoke koji je, sa jedne strane, posledica podizanja novih preraivakih kapaciteta iz oblasti prerade mleka i mesa, a sa druge savetodavne, finansijske podrke meunarodnih donatorskih programa.Zbog usitnjenosti posjeda koja, pored ostalih razloga, utie na nisku akumulativnost stoarske proizvodnje, veina stonog fonda gaji se na farmama koje broje ispod 50 grla ovaca. Evidentan je porast komada ivine u posmatranom periodu, koja se organizovano gaji na 3 farme preteno zbog prerade mesa.

PROIZVODNJA OBNOVLJIVIH IZVORA ENERGIJE

Tutin ima velike potencijale za iskoriscenjem obnovljivih izvora energije, sto je jedna od velikih prednosti u odnosu na dr. gradove u region.

PROBLEMI INFRASTRUKTURA SAOBRACAJNICE KULTURNE MANIFESTACIJE ISKORISCENOST POTENCIJALA ( OKRUZENJA ) TURISTICKI* OBRAZOVANJE ZELENE POVRSINE ( PARKOVI, VRTOVI . ) SPORT I REKREACIJA NE ZAPOSLENOST I td.

Osnovni geografski i istorijski podaciGeografija i topografija Optina Tutin kao jedna od Sandakih optina, nalazi se na teritoriji jugozapadne Srbije i granii se sa teritorijama 7 drugih optina: Novim Pazarom, Sjenicom, Zubinim potokom i Istokom iz Srbije, a Roajama, Beranama i Bijelim Poljem iz Crne Gore.Teritorija optine Tutin sa prosenom nadmorskom visinom od 1000m prostire se na povrini od 741 km2 to je ini, zajedno sa optinom Novi Pazar, drugom optinom Rakog okruga, dok je po broju stanovnika (30.054) trea optina istog okruga.

Tutinska optina ima 93 naselja. S obzirom na izgled koji karakteriu doline reka, reica i potoka, brda, visoravni i planine, na podruju se mogu jasno razlikovati est veih grupa naselja. Tutin, gradsko podruje sa okolnim selima Delimee, Melaje, sa okolnim selima Ribarie sa okolnim selima Crkvine sa okolnim selima Draga i Mojstir sa okolnim selima Leskova sa okolnim selima

Optina Tutin spada meu najvie optine u Srbiji, sa prosjenom nadmorskom visinom iznad 1.000 m. Ispod 800 m nadmorske visine nalazi se samo 15 km2 teritorije optine. Njih ine delovi dolina Sebeevske i reke Ibar. Izmeu 800 i 1.000 m nadmorske visine nalaze se, uglavnom, vie povrine oko ovih reka, kao i Tutinska kotlina i Kotan-polje koji zauzimaju 174 km2 povrine optine.Najvea prostranstva, 463 km2, ine tereni Peterske visoravni i niih planina (Velike Ninaje, Huma i Jaruta) sa visinama od 1.000 do 1.500 m. Gornja granica naseljenosti je 1.300 m nadmorske visine.

Teritorija optine Tutin, moe se rei, oskudeva u stajaim vodama. Izuzetak je jezero Gazivode koje predstavlja vetaku akumulaciju ukupne zapremine 370 miliona m3 i povrine 27 km2.Ova akumulacija se nalazi u dolini rijeke Ibra. Poetak jezera je u naselju Ribarie, a sama brana za akumulaciju, postavljena je na teritoriji optine Zubin Potok (naselje Gazivode). Akumulacija Gazivode, itavim gornjim delom svog uspora, nalazi se na teritoriji optine Tutin.Ova akumulacija vodom snabdeva kosovsku optinu Zubin Potok, dok za optinu Tutin ima, pre svega, znaaj u pogledu turizma i ribolova.Za razliku od stajaih voda, teritorija optine Tutin ispresecana je brojnim rjeicama koje uglavnom, posredno ili neposredno, ine pritoke najvee rijeke ovog kraja Ibra.U daljem tekstu su popisane rijeke sa podruja optine Tutin.Ibar je najvea rijeka koja protie kroz podruje optine Tutin. Izvire u Crnoj Gori ispod planine Hajle. Na podruju optine Tutin, od piljana do Strumaca, duina Ibra iznosi 22 km. Posebnu prirodnu lepotu ini njena klisura visine i do 300 m.Goduljaje prva vea pritoka Ibra na podruju optine Tutin. Godulju ine dve rjeice Dolovska rijeka i Raduica.Vidrenjakpredstavljanajveu rijeku optine Tutin. Ona, celom svojom duinom, protie kroz ovu optinu. Ova rijeka je od posebnog znaaja jer se sa njenog vrela optina snabdeva vodom.Paljevska rijeka je karakteristina po vodopadu u selu Paljevu. Visina vodopada prelazi 20 m.Jablanica je poslednja leva pritoka Ibra u okolini Tutina. To je reica koja protie kroz istoimeno selo.Draka reka je rjeica koja ini prirodnu granicu izmeu Srbije i Crne Gore.Suhovara je planinska rjeica koja pravi duboki usek i fiziki deli Mojstir i Dragu.Mojstirska rijeka je jo jedna pritoka Ibra koja se u njega uliva neposredno ispred prekrasnog kanjona i vrela Miljina glava.Vrelo Miljina glava se takoe moe nazvati desnom pritokom rijeke Ibra.Crna rijeka predstavlja rijeku ponornicu koja oko 1,5 km iznad manastira Crna rijeka ponire, pa se nakon 2 km ponovo javlja.erekarska rijeka (Borotica) je rijeka u predelu Gornje Peteri.Delimedska i Toilovska rijeka predstavljaju rijeke ponornice. Obe poniru u prostrano Kotan polje (Peterska visoravan).Smopluka rijeka sa Kovakom rijekom u selu Crkvine ini neto veu rijeku koja u donjem toku dobija naziv Sebeevska rijeka (Sebeevka).Teritorija optina Tutin istie se brojnou izvora i vrela. Na prvom mestu treba pomenuti vrelo Promuklice koje je, svakako, najinteresantnije vrelo ovog kraja. Ovo neobino vrelo nalazi se u klisuri rijeke Vidrenjak.Pored ve pomenutog vrela Promuklice postoje i sledea vrela, esme i bunari: Miljina glava kapaciteta 100 l/s, Paljevsko vrelo, Crniko vrelo, Kapavci, ukotsko vrelo, Crvena voda (Jarut), Studeni bunar (ipe), Barjaktarsko vrelo (Leskova), Dobra voda - Dobraa (Naboje), Elezova esma i Ploa (Rudnica), Bele vode - Krkavac (Dubovo), Studenac i Turkovo vrelo (Gujie), Kron (Baica), Glogovik (Dobri Dub), Borovac (Orlje), Ograenica (Noaje), Studena voda (ue), Koniko vrelo (Konie), Kula, Kraljevska voda (Suvi Do), Grabovac (Detane), Vrelo (Lipice), Javor(Ponor), erekarsko vrelo i vrelo Rake.

Na celom podruju dominantna je planinska klima, sa dugim i snenim zimama i kraim i sveim letima, osim dolina Ibra i Vidrenjaka u kojima klima ima karakteristike subplaninskog tipa. Najhladniji mjesec - januar - prosena temperatura 3,4C Najtopliji mjesec - avgust - prosena temperatura 17C Prosena godinja temperatura 7,8C Najvlaniji mjesec - januar i decembar - prosena vlanost 85% Najsuniji mjesec - maj - prosena vlanost 69% Prosene godinje padavine 610 l/m2 Broja dana preko 25C - 74 Broj dana sa jako niskom temperaturom (ispod nule) - 132 Broj dana pod snegom - 85 Najvie padavina mjesec jun - prosek 68 l/m2 Najmanje padavina mjesec januar - prosek 31 l/m2 Prosean broj sunanih sati 5,13 h/dan Teritorija optine Tutin nalazi se na jugozapadu Srbije u junom djelu Rakog okruga, na granici sa Crnom Gorom. Reljef je preteno planinski, proet klisurama Ibra i nekih njegovih pritoka. Prirodne karakteristike ovog kraja oteavale su uslove za ostvarivanje saobraajnih veza sa ostalim krajevima u zemlji, te stoga komunikacijske veze nisu na zadvoljavajuem nivou.Od saobraajnica sa teritorije optine Tutin treba pomenuti: Jadransku magistralu (Putni pravac Mehov kr Zubin potok) i Ibarsku magistralu (Putni pravac Novi Pazar Ribarie).Pored toga, granini prelaz sa Crnom Gorom nalazi se na teritoriji optine Tutin.Na kraju treba rei da je u planu izgradnja auto-puta preko Peterske visoravni to e u velikoj mjeri doprineti poboljanju ukupne slike o komunikacijskim kanalima ovog kraja.

Documents

Grad Tutin