25.11.2012

1

GÖREV ANALİZİ Firare Ezgi YILDIRIM 2009639024

Hüseyin YALAKİ 2009639034

GÖREV ANALİZİ

Görev analizi nedir ?

Görev analizi: İnsanların yaptıkları işleri analiz etmekte

kullandıkları yöntemdir.

Görev analizinde, bir kullanıcının, bir görevi yerine

getirmek için gereksinimleri ve bilişsel süreçleri

incelenmektedir.

İnsanlar neler yaparlar ?

Bu işleri yapabilmek için nelere ihtiyaç duyarlar ?

Neleri bilmeleri gereklidir ?

Görev Analizi Örnek

Evi Temizlemek için 1. Elektrik süpürgesini çıkart

2. Gerekli parçaları makineye tak

3. Odaları temizle

4. Çöp torbasını dolu ise boşalt

5. Süpürgeyi kapat ve parçaları yerine koy

Bilmemiz Gerekenler: oda, elektrik süpürgesi vb…

Görev Analizine Yaklaşımlar

Bu ünite boyunca görev analizini 3 farklı şekilde

ele alacağız:

Görev Parçalama

Bilgi Tabanlı Analiz

Varlık Nesne Tabanlı Analiz

Görev Analizine Yaklaşımlar

Görev Parçalama:

Görevi sıralı alt görevlere parçalar.

Bilgi Tabanlı Analiz:

Kullanıcının bir görevle ilgili nesneler ve eylemler hakkında

bilmesi gerekenleri söyler ve bilginin nasıl organize

edileceğine bakar.

Varlık-Nesne Tabanlı Analiz:

Nesneler,işlemler, aktörler arasındaki ilişkileri gösterir.

Görev Parçalama

Görevleri alt görevlere ayırarak onları yeniden

yapılandırır, sınıflandırır.

Hiyerarşik görev analizi görev parçalamanın tipik

bir örneğidir.

25.11.2012

2

Hiyerarşik Görev Analizi(HTA)

HTA görevleri alt görevlere ayrıştıran, alt

görevlerin hani sırada ve ne zaman

uygulanacağını belirleyen, görevleri ve alt

görevleri birbiriyle ilişkili olan görev analiz

yöntemidir.

Metinsel bir HTA örneği : Nasıl ev temizleriz ?

0. Evi temizlemek için

1. Elektrikli süpürgeyi çıkar

2. Gerekli parçaları getir

3. Odayı temizle

3.1. Koridoru temizle

3.2. Salonu temizle

3.3. Yatak odasını temizle

4. Toz torbasını boşalt

5. Elektrikli süpürgeyi ve parçalarını kaldır

Plan 0 : 1-2-3-5 adımlarını uygula, Eğer toz torbası doluysa boşalt-4

Plan 3 : 3.1-3.2-3.3 adımlarını odaların ihtiyaçlarına göre uygula

Planlar

Planlar kendilerine karşılık gelen görevler

tarafından sınıflandırılırlar (etiketlenirler).

Plan 0 : 1-2-3-5 adımlarını uygula, Eğer toz torbası doluysa

boşalt-4

Plan 3 : 3.1-3.2-3.3 adımlarını odaların ihtiyaçlarına göre uygula

HTA’da hiyerarşi oluşumu

1. Görevlerin listesini al

2. Görevleri üst seviye görevlerle grupla

3. En alt seviyedeki görevleri olabildiğince

parçala.

Görevlerin parçalanmasında cevaplamamız

gereken sorular nelerdir? (bkz.bölüm 15.6)

HTA’da hiyerarşi oluşumu

Parçalama yaparken ne zaman duracağımızı nasıl bileceğiz?

Duruş Kuralları PxC kuralı

Bir görevi icra ederken hata yapma olasılığı(P) ile

Hatanın maliyet (C) ile çarpımı belli bir değerin

altındaysa

Motor Kuralı Artık görevler motor hareketlerine dönüşmüşse(Mouse

hareketleri, klavye gibi)

Şematik HTA

HTA metin tabanlı olabileceği gibi şekil tabanlı

da olabilir. Bundan önce metinsel yapısını

gördüğümüz HTA’yı birazdan şematik olarak

inceleyeceğiz.

Şematik HTA, içerik olarak metin tabanlı HTA ile

aynı olmasına rağmen görsel olarak daha

kullanışlıdır.

25.11.2012

3

Şematik HTA: çay yapımı Şematik HTA

1 ana görev – çay yapmak- ve 6 alt görevden

oluşmaktadır.

Sadece 1. alt görev –boil water- alt görevlere

parçalanmış durumdadır.

HTA’in Geliştirilmesi

Peki verilen bir HTA metni ya da şekli nasıl

geliştirebiliriz?

Az önceki örneklerde verdiğimiz metin ya da

şema bizim için yeterli midir ?

HTA’nın Geliştirilmesi

HTA’nın Geliştirilmesi İçin Bazı Yöntemler

Eş faaliyetler-----örnek; ‘gazı aç’ nerede

Yeniden yapılandırma--örnek; görev oluştur «demliği hazırla «

Denge--örnek;«çay kaynat» «demliği hazırla« dan basit mi?

Genelleme--örnek;bir bardak doldur, diğerleri?

Az önceki HTA şemamızı-çay yapma-geliştirelim

Geliştirilmiş HTA Örneği

25.11.2012

4

Plan Türleri

Belirli sıralı: hep aynı sıra ile yapılan 1.1-1.2-1.3

İsteğe bağlı görev: kabı boşalt

Olay için bekle: demliğin kaynamasını bekle

Döngüsel: bos bardak kalmayıncaya kadar 5.1 5.2

Zaman paylaşımı: 1 ve 2 yi aynı zamanda gerçekleştir

Elastik: 3.1, 3.2 veya 3.3 herhangi bir sırada yap

Karışık: çoğu plan yukarıdakilerin karışımıdır

Bekleme

Bekleme

Planın bir parçası mıdır ?

Görev midir?

Görev Aktif olarak bekleniyorsa

Plan Beklemenin sonu bir olaysa

Örn: alarm çaldığında, e-mail cevabı geldiğinde.

Bekleme

Bekleme

Planın bir parçası mıdır ?

Görev midir?

Görev Aktif olarak bekleniyorsa

Plan Beklemenin sonu bir olaysa

Örn: alarm çaldığında, e-mail cevabı geldiğinde.

Bilgi Tabanlı Analiz: Bilgi Tabanlı Analiz: görevde yer alan tüm nesne ve

eylemleri listeler. Daha sonra bunların taksonomilerini çıkarır.

Amaç: Bir görev için gerekli bilgiyi anlamaktır.

Eğitim materyallerinden ve kullanıcı kılavuzlarından yararlanmamızı sağlar.

Görevler arasındaki ortak bilgiden yararlanılır.

Odak noktası:

Nesneler – görevde kullanılan

Eylemler – gerçekleşen

Taksonomi

soyutlama düzeyini temsil eder

Organizasyon(gruplama) amacına bağlıdır.

Bilgi Tabanlı Analize Örnek: araç kontrolü

Araç Kontrolü direksiyon direksiyon simidi, göstergeler

motor/hız : direk: ateşleme, hızlandırıcı, ayak freni

dişli: debriyaj, vites kolu

ışıklar : dış: farlar, sinyal lambaları

iç: iç aydınlatma lambası

yıkama/silme : silecekler: ön silecekler, arka silecekler

yıkama: ön yıkama, arka yıkama

ısıtma : sıcaklık kontrolü, klima,

fan, arka cam ısıtması

park : el freni, kapı kilidi

radyo:

Görev Tanım Hiyerarşisi

Taksonomilerde 3 tip dallanma mevcuttur

XOR – normal taksonomi nesne sadece bir dalda olabilir

AND – nesne her ikisinde de olmalı çoklu sınıflandırma

OR – en zayıf durum bir yada daha fazla yerde veya hiçbirinde

yıkama/silme AND function XOR silme ön silecekler, arka silecekler yıkama ön yıkayıcılar,arka yıkayıcılar pozisyon XOR ön ön silecekler,ön yıkayıcılar arka arka silecekler,arka yıkayıcılar

25.11.2012

5

Genişletilmiş TDH Mutfak gereçleri AND

/____şekil XOR

/ |____bombeli karıştırma kasesi, tencere,

/ | çorba kasesi, bardak

/ |____düz tabak, doğrama tahtası, tava

/____fonksiyon OR

{____hazırlama karıştırma kasesi, tabak, doğrama tahtası

{____pişirme tava, tencere,

{____yeme XOR

|____yemek için : tabak, çorba kasesi, güveç

|____içmek için : bardak

‘/|{’ dallanma türleri için kullanılmıştır. Sırasıyla AND, OR, XOR simgelerini göstermektedir.

TDH Tekillik kuralı

Diyagram tüm nesneleri ayırt ediyor mu?

Örnek tabak:

Mutfak gereçleri/şekil(düz)/fonksiyon{hazırlama,yemek}/

Mutfak gereçleri AND şekil(düz) AND fonksiyon{hazırlama OR yemek}

Başka bir açıklama uymamaktadır.

Eylemlerinde taksonomisi vardır:

Mutfak Görevleri OR

|____ hazırlama: dövme, karıştırma

|____ pişirme: kızartma, haşlama

|____ yemek: yemek, içmek

Soyutlama ve Budama

Detaylı bir taksonomi oluşturulduktan sonra görünümün biraz budanması gerekebilir.

Yani, alt seviye dalları yoksayın. örnek. ‘şekil’ ve ‘yemek’ kısmını sildiğimiz zaman, ‘tabak’ için oluşan cümle:

Mutfak gereçleri/fonksiyon{hazırlama,yemek}/

Bu terim Bilgi Gösterim Gramerinde(KRG) kullanılmaktadır.

Daha da karmaşık olabilir

örnek. ‘karıştırma kasesinde ezmek’:

mutfak işleri(hazırlık) =>

mutfak gereçleri/fonksiyon{hazırlık}/

Varlık-İlişki Teknikleri

Nesneler, Eylemler ve bunların ilişkilerine odaklanmıştır

Nesne Yönelimli(OO) Analize benzemektedir. Fakat; Bilgisayar dışı ilişkileri içerir

Uyarlama yerine etki alanının anlaşılmasını vurgular

Örnek ‘Vera's Veggies’ – bahçıvanlık firması

sahibi/yönetici: Vera Bradshaw

çalışanlar: Sam Gummage ve Tony Peagreen

Çeşitli araçlar ve bir traktor`Fergie‘

İki tarla ve bir sera

Yeni bilgisayar kontröllü sulama sistemi

Nesneler

Nesnelerin sıralamakla başlayıp onları sınıflandıralım

Somut nesneler Basit nesneler: kürek, pulluk, sera

Oyuncular İnsan aktörler: Vera, Sam, Tony, müşteriler

Birleşik nesneler Setler: takım = Vera, Sam, Tony

kayıtlar: traktör < Fergie, pulluk >

Öznitelikler

Nesnelere öznitelikler atanır:

Nesne Pompa3 basit – sulama pompası

Nitelikler:

statü: açık/kapalı/hatalı

kapasite: 100 litre/dakika

25.11.2012

6

Eylemler

Eylemleri listele ve her biriyle ilişkilendir

ajan – görevi icra eden

etkilenen – eylem ile statüsü değiştirilen

araç – eylemi gerçekleştirmek için kullanılan

Örnek

Sam(ajan) ağaç(etkilenen) dikti(eylem)

Tony kürekle(araç) tarlayı kazdı

Eylemler

Örtülü ajanlar –

`tarla sürüldü' – kimin tarafından?

Dolaylı ajan – gerçek ajan?

`Vera tarlayı sulamak için denetleyiciyi programladı.'

Mesajlar – özel bir tür eylemdir

`Vera Sam’e söyledi(kazacağını) '

Roller – bir ajan çeşitli rollerde yer alır.

Vera çalışandır yada yöneticidir

Örnek: Nesneler ve Eylemler Nesne : Sam insan aktör Eylemler: S1: traktör sürücüsü S2: ağaç dikmek

Nesne : sera basit Özellik: nem: 0-100%

Nesne : Vera insan aktör – Sahip Eylemler: çalışan olarak V1: tohum yetiştirmek V2: sulama denetleyicisi programlamak Eylemler: yönetici olarak V3: Sam’e ağaç dikmesini söylemek

Nesne: Sulama Denetleyicisi insan dışı aktör Eylemler: IC1: Pompa 1 çalıştır IC2: Pompa 2 çalıştır IC3: Pompa 3 çalıştır

Nesne : Çalışanlar karma Kapsam: Sam, Tony

Nesne : Bitki basit Eylemler: M1: filiz vermek M2: büyümek

Olaylar

… bir şeyler olduğunda

bir eylemin gerçekleşmesi ‘olay’ olarak nitelendirilir.

Örnek :‘Sam ağaç dikti’

Spontane olaylar

Örnek: Bitkiler yeşermeye başladı’

‘nem oranı %25’in altına düştü’

Zamanlanmış olaylar

Örnek : ‘gece yarısında denetleyici çalışmaya başlar’

İlişkiler

Nesne-Nesne sosyal – Sam Vera’ya bağlı olarak çalışmaktadır.

Mekansal - pompa 3 Seranın içindedir

Eylem-Nesne ajan (nesneye beraber listelenmiş)

patient ve aletler

Eylemler ve Olaylar Geçici ve nedensel

‘Veranın ona söylemesinden dolayı, Sam ağaçlardı dikiyor’

Geçici İlişkiler Bunlar için HTA yada Diyalog notasyonları kullanılabilir.

Görev sıralaması gösterilir

Nesnenin yaşam çevirimi gösterilir

Örnek: Olaylar-İlişkiler Olaylar: Ev1: nem oranı %25’in altına düşmesi Ev2: Gece yarısı

İlişkiler : eylem-olay

Öncesi ( V1, M1) Bitkiler filiz vermeden önce

ekilmelidirler.

Tetikleyenler ( Ev1, IC3 ) Nem %25’in altına düştüğü

zaman, denetleyici pompa 3’ü

çalıştırır.

Nedenler ( V2, IC1 ) Vera’ nın onu programlamasından

dolayı, denetleyici pompayı

çalıştırır

İlişkiler: nesne-nesne lokasyon(Pompa3, sera ) lokasyon(Pompa1,Parker’s Parçası)

İlişkiler : eylem-nesne patient ( V3, Sam ) –Vera Sam’e ağaç dikmesini söylüyor patient ( S2, ağaçlar) – Sam ağaç dikiyor... aletler ( S2, kürek) - ... kürekle

25.11.2012

7

Bilgi Kaynakları

Dokümantasyon Analistler için ulaşabilecek en kolay bilgi kaynağı kılavuzlar,

talimat kitapçıkları, eğitim materyalleridir.

Gözlem Formal / Informal yada Sahada/Laboratuvar şeklinde olabilir

Görüşmeler uzman: yönetici yada çalışan (her ikisi)

Erken Analiz

Yazılı Suretlerden Çıkarım Yapma isimler (nesneler) ve fiiller (eylemler) listele

Metine ve teknik dile dikkat etmek gereklidir.

Sıralama ve Sınıflandırma Kartlardaki kelimeleri grupla ve düzenle

Nesneleri/eylemleri görev ilgilerine göre derecelendir

Anahat düzenleyicisi kullan

Yinelemeli Süreç Veri kaynakları / analiz

Kullanım-klavuzlar ve Dökümantasyon

Kavramsal Klavuz Bilgi yada varlık – ilişki tabanlı analizden çıkarılabilir.

Tamamlanmış görevler için uygundur

Procedurel ‘Nasıl Yapılır (How to do it)’ Kitapçığı HTA tanımlarından

Acemiler için kullanışlıdır.

Tüm görevlerin bildiğini varsayar.

To make cups of tea

boil water –– see page 2

empty pot

make pot –– see page 3

wait 4 or 5 minutes

pour tea –– see page 4 –– page 1 ––

Make pot of tea

warm pot

put tea leaves in pot

pour in boiling water

–– page 3 ––

once water has boiled

Kullanıcı Gereksinimi-Tasarım

Gereksinim Yakalamak ve Sistem Tasarımı Odak noktamız sistem yerine onun kullanımı olmalıdır

Hangi nesne/görevin sistemde yer alması gerektiğini söyler

Kullanıcı için kavramsal modeli ortaya çıkarır

Detaylı Arayüz Tasarımı Taksonomiler yardımıyla menü düzeninin nasıl olacağı ortaya

çıkar

Nesne/eylem listesi arayüz nesnelerini ortaya çıkarır

Görevlerin sırası, diyalog tasarımında yardımcı olur

NOT görev analizi hiçbir zaman tamamlanmaz

Sabit göreç tabanlı tasarım esnek olmayan sistem

Kaynaklar

http://www.w3.org/TR/task-models/

http://classweb.gmu.edu/ndabbagh/Resources/Resources2/taskanalysis2.htm

http://www.slideshare.net/fcatak/grev-anaki

http://books.google.com.tr/books?id=tjPHVhncBzYC&pg=PA68&lpg=PA68&dq=hta+human-computer+interaction&source=bl&ots=mpcA-9JlFl&sig=aslwaA2FzakQ9tunL03R0bSLyfE&hl=tr&sa=X&ei=4TuSUI7xNsbLhAeltIHYDw&ved=0CHIQ6AEwCA#v=onepage&q=hta%20human-computer%20interaction&f=false

http://www.class.uidaho.edu/psy562/Readings/Shepherd(1998).pdf

http://www.ils.unc.edu/~acrystal/AMCIS04_crystal_ellington_final.pdf

http://www.citeulike.org/user/MetalMASK/article/8411381

http://edutechwiki.unige.ch/en/Task_analysis

http://vcell.ndsu.nodak.edu/~ganesh/seminar/off%20topic/2000_Paterno_Model-Based%20Design%20and%20Evaluation%20of%20Interactive%20Applications.pdf

http://www.usabilitynet.org/tools/taskanalysis.htm

http://gorevanalizfh.blogspot.com/

http://www.dsc.ufcg.edu.br/~lula/index.htm/Lawrence%20Erlbaum%20Associates%20The%20Handbook%20of%20Task%20Analysis%20for%20Human%20Computer%20Interaction.pdf