Grupet e Interesit Si Burime Vlerash

7/31/2019 Grupet e Interesit Si Burime Vlerash

1/25

TEMA X

P R E S I O N I I K L I E N T E L E S

D H E

P O L I T I K A Q E V E R I T A R E

G R U P E T E I N T E R E S I T

S I

B U R I M V L E R A S H

1


2/25

Te gjithe burger-et amerikane, ushqimi i shpejte dhe i lire, jane objekt i 41.000

rregullave federale dhe shteterore, qe burojne nga me shume se 200 ligje dhe 110.000 raste

gjyqesore. Sic do te shohim edhe me pas ne kete teme, protestat per rregullat e tepertaperbejne nje menyre popullore per te kaluar kohen. Numri shume i madh i rregullave per nje

hamburger eshte nje shembull tipik i absurditetit te rregullave te shumte. Ceshtja eshte me e

komplikuar sec duket ne pamjen e pare.

Nese qeveria nuk miraton rregullore per pesticidet e perdorura ne te mbjellat, do te

rritej risku i semundjeve serioze, apo helmimeve tek konsumatoret qe konsumojne produktet

ushqimore. Nese qeveria nuk ushtron kontroll per tu siguruar qe kafshet nuk kane

tuberkuloz, atehere mishi mund te permbaje bakterin qe shkakton kete semundje. Nese

qeveria nuk harton rregulla per mjedisin dhe ushqimin e gjese se gjalle, atehere epidemi te

semundjeve te ndryshme apo edhe me keq, semundja e lopes se cmendur mund te

demtonte seriozisht ekonomine e SH.B.A dhe te kercenonte shendetin e amerikaneve.

Nese studiohen me vemendje, pjesa me e madhe e rregulloreve bazohen ne arsyetime

te vlefshme. Por rregullimi nuk eshte asnjehere i lire (pa kosto). Kosto e rregullave per nje

hamburger vleresohet nga 8 ne 11 cents per pound. A eshte kjo nje kosto e larte? Pergjigja e

kesaj pyetjeje varet nga probabiliteti per marrjen e nje semundjeje dhe nga rendesia qe i

kushton konsumatori cilesise se produktit.

Sigurisht qe disa rregulla jane te paqarta edhe per ata qe zakonisht nuk i

kundershtojne rregullat qeveritare. Cfare rreziku ka konsumi i nje ushqimi (turshi) qe eshte

prere shume holle? Vetem Uncle Sam duhet ta dije.

U.S News and World Report, February 11, 1980.

2


3/25

H Y R J E

Rregulloret ne SH.B.A jane te pranishme kudo. Lexuesit habiten kur zbulojne se per nje

hamburger te zakonshem ne SH.B.A ka me shume se 41.000 rregulla qe drejtojne prodhimin dhe

shitjen e tij tek konsumatoret e fast-foodeve. Ne kete teme vazhdon diskutimi mbi politikat

rregullatore, duke vene nje theks te vecante ne rolin dhe ndikimet e grupeve te interesuara teklienteles.

Vlerat jane pjese perberese e te gjithe procesit administrativ, vecanerisht te agjensiverregullatore dhe ligjeve administrative. Pergjegjesia administrative eshte nje koncept qe perfshin

vlera te tilla si pergjegjesia, kompetenca dhe te qenurit i paanshem. Me perpara kemi diskutuar per

burimet e brendshme dhe te jashtme te ketyre vlerave dhe konfliktet ne lidhje me to brenda

administrates dhe agjensive. Ne kete teme shqyrtohen burimet sociale te ketyre vlerave dhe roli ivecante qe luajne grupet e interesit ne formulimin e vlerave, si dhe ndikimi qe ata kane mbi

administraten qeveritare per te ndjekur keto vlera. Ne kete teme edhe nje here shihen rregulloret

ekonomike, sociale dhe ato dytesore, por kesaj rradhe ne driten e lidhjeve me grupin. Struktura dheprocedurat e agjensive shihen ne kendveshtrimin e nderveprimeve me grupet e interesit te klienteles

dhe tipeve e niveleve te hartimit te rregullave administrative.Nje agjensi rregullatore administrative kombinon pushtetin legjislativ me ate ekzekutiv dhe

gjyqesor. Grupet e klienteles perbejne elektoratin apo komunitetin e gjere te agjensive te vecanta.

Grupet e klienteles shpesh zhvillohen aty ku jane perqendruar perfitimet e programit dhe sidomos

aty ku shperndahen kostot. Ne do te studiojme grupet e klienteles, strategjite e tyre per te

influencuar procesin e politikave, dhe do te shohim gjithashtu se si agjensite kthehen ne teburgosurit e ketyre grupeve. Gjithashtu do te diskutojme perfshirjen e grupeve te klienteles ne

kritikat dhe protestat ndaj administrates, ne aktivitete te ndergjegjesimit te publikut, ne perpjekjet

per te krijuar lobbying, si dhe karakteristikat qe i bejne grupet e interesit efektive ne influencen epolitikave publike dhe ne implementimin e ketyre politikave nga agjensite administrative.

Nese shohim tendencat aktuale dhe te ardhshme te rregullave, do te veme re se si grupet e

klienteles perfitojne duke qene pjese e procesit rregullator si dhe cfare u ndodh segmenteve me pakte organizuara te shoqerise, kur mungonjne lidhjet midis grupeve te klienteles dhe agjensive

kryesore qeverisese qe ndikojne jeten e tyre. Qeveria ndervepron me grupet e interesit ne kater

menyre specifike duke:

1. Mbeshtetur zhvillimin ekonomik,

2. Sherbyer si inkubator i bizneseve nepermjet kredive,

3. Siguruar garanci per kredi, dhe

4. Siguruar nxitjen e taksave dhe politikave te ngjashme qe jane hartuar per te stimuluar

bizneset te levizin ne nje juridiksion.

Politikat rregullatore kane evoluar gjate dy dekadave te fundit drejt theksimit te mungeses erregulave, rregulloreve vullnetare, dhe buxheteve rregullatore.

Tema mbyllet me Leximin 10.1 Shteti dhe Kuzhina, i cili tregon se si shteti dhe agjensterregullatore lokale mund te kene konflikte, dhe si ato influencohen nga grupet e interesit (ne kete

rast, industria ushqimore).

3


4/25

VLERAT SHOQERORE DHE RREGULLORET

QEVERITARE

RREGULLORET EKONOMIKE

Sic kemi diskutuar edhe me pare, perpjekjet e para per hartimin e rregullave ishin neaspektin ekonomik. Ato fokusoheshin ne tarifat, sasine dhe cilesine e te mirave dhe sherbimeve te

prodhuara dhe te shperndara, si dhe ne praktikat konkurruese te nje industrie te caktuar apo te nje

segmenti te ekonomise. Keto perpjekje krijuan tipe te vecanta te strukturave te agjensive (borde apo

komitete te pavarura). Konkurrenca brenda nje industrie promovon kete perpjekje. Kur bizneset nenje industri fillojne te humbasin ne konkurrencen me firmat e tjera, ato mund te reagojne duke

kerkuar nderhyrje nga qeveria per te rregulluar apo per te vendosur standarte. Rregulloret

ekonomike zakonisht theksojne drejtimin e firmes; strukturen e tregut (monopol, oligopol, apokonkurrence); hyrjen, daljen apo bashkimet; dhe vendosjen e cmimeve ne nje sektor te caktuar te

indusrise.

Nese nje kompani arrin te zoteroje pozitat e monopolit ne nje industri sic ndodhi kohet e

fundit me Microsoft Corporation ne industrine e software-ve kompani te tjera si dhe grupe ne

shoqeri mund te kerkojne qe rregullat te forcojne politikat antitrust dhe te ruajne konkurrencen.Konkurrenca ekonomike, drejtesia dhe eficienca jane vlerat kryesore qe theksohen ne rregulloret

ekonomike. Dhenia e informacionit te plote dhe te sakte konsumatoreve nga ana e bizneseve jane

objektiv i rregullave ekonomike. Shkalla e influences ne te cilen grupet e interesit pelqejne te

influencojne politikat rregulluese varet pjeserisht nga tipi i nderhyresit. Grupet e biznesit jane me teperfshirat por ato nuk jane homogjene, dhe konkurrenca mes tyre shpesh drejton procesin.

Grupet e interesit qe organizohen ne baze te ceshtjeve ekonomike kane shkallen me temadhe te nderveprimit me qeverine dhe politikat rregullatore. Ato shpesh kerkojne te zhvillojne

lidhjet e klienteles me agjensite perkatese; agjensite gjithashtu ne menyre periodike kerkojne nje

mbeshtetje te tille. Grupet e interesit ekonomik qe zhvillojne relacione te forta te klienteles meagjensite qeveritare perfshijne:

Bizneset dhe shoqatat tregtare si National Association of Manufacturers ne nivel kombetar;

Borde apo asamble te tregtise ne nivel lokal;

Grupe te organizuara te punes si AFL-CIO ne nivel kombetar bashkimin e punonjesve

lokale te sektorin e energjise ne nivel lokal; dhe

Shoqata profesionale si American Bar Association apo American Medical Association. Same i larte te jete niveli i qeverisjes qe nje grup perpiqet te influencoje, aq me shume burime

financiare kerkohen per te influencuar ne menyre efektive vendim marrjen e nje agjensie.

REGULLORET SOCIALE

4


5/25

Rregulloret sociale, sic e kemi pare, theksojne ceshtjet e konsumatorit, shendetit dhesigurise ne pune; mbrojtjen e mjedisit te punes; politikat e energjise dhe efektet e tyre ne mjedisin

fizik. Rregullat sociale jane te pergjithshme per bizneset, duke kaluar kufijte e industrive dhe

sektoreve ekonomike. Ato rregullojne nje aspekt te vecante te bizneseve si mbrojtja e mjedisit,

siguria ne punesim, politika e punesimit dhe jo praktikat e pergjithshme te biznesit. Rregullatsociale tentojne te perdorin jo vetem agjensite rregullatore te pavarura, por edhe ato te varura

brenda departamenteve federale, shteterore apo lokale. Grupet e interesit social dhe mjedisor si

Common Cause, Public Citizen, Environment Defense Fund dhe Greenpeace nderveprojne me ketoagjensi per te ndikuar hartimin dhe implementimin e politikave rregullatore sociale.

REGULLORET SHTESE

Rregulloret shtese perfshijne veprimet rregulluese te kabineteve apo departamenteve qe

administrojne programe te tilla si Social Security, TANF, markat e produkteve ushqimore, si dheprogramet e granteve nderqeveritare. Grupet e klienteles te agjensive te rregulloreve shtese

perbehen kryesisht nga organizata promovuese dhe mbeshtetese si American Civil Liberty Union(ACLU), Americans for Democratic Actions (ADA), dhe organizata qe kane formuar lobbying ne

nivel shteteror dhe lokal si National Association of Counties dhe National League of Cities. Grupet

e interesit krijojne lobbying me agjensite qeveritare te te gjitha tipeve dhe ne te gjitha nivelet.Grupet e klienteles krijojne marredhenie te ngushta vecanerisht me agjensite e tyre perkatese.

Rregullimet qeveritare jane zgjeruar ndjeshem qe prej vitit 1930. Studiuesit i referohen ketijprocesi si regulatory rachet tendenca e agjensive rregullatore per te shtuar gjithnje e me shume

rregulla ne listen e tyre, pa eliminuar ato qe behen te panevojshme.

Ekspansioni i afert i agjensive rregullatore, numri i rregullave dhe natyra e tyre shpesh e

paqarte, kane kontribuar fuqishem ne levizjen politike per mos rregullim. Kjo prirje u shfaq

dukshem gjate administrates se presidentit Regan dhe George H. Bush. Tabela 10.1 ilustron kete

levizje qe prej fundit te viteve 1970.

Tabela 3.1

Ligji Viti Efektet

5


6/25

Airline Deregulation Act 1978 Eleminoi Civil Aeronautics Board; u dha linjave ajrore

kontrollin mbi masat gjate fluturimit

Natural Gas Policy Act 1978 Hoqi kontrollin mbi cmimin e gazit midis shteteve por i

lejoi shtetet te kontrollonin keto cmime brenda kufijve te

tyre

Depository Institutions and

Monetary Control Act

1980 Hoqi kontrollin mbi normat e interesit te depozitave; lejoi

gjithashtu bankat te zgjeronin gamen e sherbimeve qeofronin

Motors Carrier Act 1980 Pakesoi kontrollin e Interstate Commerce Commission

mbi tarifat e kamioneve ne rruget ndershteterore

Staggers Rail Act 1980 U dha hekurudhave me shume fleksibilitet ne vendosjen e

tarifave dhe ne eliminimin e linjave jo fitim prureseBus Regulatory Reform Act 1982 Lejoi linjat e autobuzeve midis qyteteve te operonin pa

aplikuar per licencen federale

Cable Communications Policy Act 1984 Hoqi rregullat per me shume se 90% te tarifave televizive

ne fund te 1986Telecommunications Act 1996 Lejoi shoqerite e telefonive te hynin ne biznese dhe tregje

te tjera te komunikimit

6


7/25

AGJENSITE RREGULLATORE DHE GRUPET E

KLIENTELES

Grupet e interesit mund te zhvillojne marredhenie apo lidhje me cdo tip agjensie qeveritare

me te cilen ata nderveprojne rregullisht. Niveli i agjensise qeveritare dhe aspekti i saj strukturorvendosin burimet qe duhen per zhvillimin e nje marredhenie klientele. Departamentet (ose nivelet e

kabineteve) te qeverisjes federale tentojne te zhvillojne marredhenie te tilla me koalicionet e

grupeve te interesit, anetaresia e te cileve ndikohet nga politikat departamentale.

U.S Department of Agriculture ka lidhje me organizatat e fermereve ne nivel kombetar, siAmerican Farm Bureau Federation, National Farmers Union, dhe United Farmers Workers. Ne

kendveshtrimin e biznesit, departamenti zhvillon marredhenie me shoqata te vecanta si National

Cotton Growers Association, National Peanut Growers Association, dhe American Dairy Producers

Associations.

Ne menyre te ngjashme, Departamenti i Tregtise (Department of Commerce) punon

rregullisht me koalicione te biznesit ne nivel kombetar si United State Chamber of Commerce,National Association of Manufactures, dhe te tjera si keto. Grupet e klienteles se Departamentit te

Punes (Department of Labor) jane organizata kombetare te unioneve te punes so AFL-CIO,

Teamsters Union, dhe American Federation of State, County, and Municipal Employees(AFSCME).

Departamenti i Edukimit ka lidhje te ngushta pune me National Education Association dheAmerican Federation of Teachers. Grupet e klienteles se Departamentit te Energjise jane kryesisht

shoqatat kombetare te prodhuesve te energjise.

Grupet qe ne menyre te vazhdueshme mbrojne politikat e te drejtave civile, si ACLU dheNational Association of the Advancement of Colored People (NAACP), zhvillojne marredhenie te

klienteles me Departamentin e Drejtesise. Legjioni Amerikan dhe veteranet e luftes punojne me

Departamentin e Ceshtjeve te Veteraneve. Pra, cdo departament federal ka grupe kleintele, interesate te cilave perputhen me politiken e departamentit. Ata kane vlera te perbashketa dhe ne menyre te

heshtur e konsiderojne si perfitim krijimin e grupeve te klienteles.

Agjensite zhvillojne strategji per te mbeshtetur qe jane menyrat rutine qe perdorin per te

kerkuar komente dhe feedback periodik nga grupet e klienteles. Agjensite e pavarura rregullatore

hartojne gjithashtu nje metode te administrimit te kritikes, apo nje menyre formale, te shpejte dhe

efektive per marrjen dhe perpunimin e ankesave apo kritikave ndaj agjensise, qe ne te shumten erasteve vijne nga grupet e interesit. Per shembull, Federal Election Commossion (FEC), kerkon

komente dhe bashkepunim me partite kryesore politike, per mbikqyrjen e zgjedhjeve dhe ne

organizimin e debateve per zgjedhjet presidenciale. Partite e vogla, si Reform Party, kerkojne tekene status te barabarte me dy partite e medha ne debatet parlamentare, prandaj shpesh kritikojne

rregullat e vendosura nga FEC dhe nga komisionet shteterore te zgjedhjeve. Si FEC ashtu edhe

komisionet shteterore organizojne dhe supervizionojne zgjedhjet, si dhe vendosin datat dhe metodatqe do te perdoren ne zgjedhjet primare dhe ato te pergjithshme.

7


8/25

Rregullat gjithashtu ndikojne konkurencen midis grupeve te interesit ne nje industri, dhe u

japin te gjitha paleve nje inicitiave per te influencuar ne menyre te organizuar politikat publike nefavor te tyre. Disa nga keto rregulla jane perfshire ne agjensite federale, si National Labor Relation

Board (NLRB), i cili u themelua nga National Labor Relation Act ne 1935 (i njohur si Akti i

Wagner).

AGJENSTE E INFLUENCUARA (CAPTIVE AGENCIES)

Agjensite e pavarura rregullatore shpesh kthehen ne agjensi te klienteles. Kjo ndodh kur

keto agjensi bien pre e grupeve te interesit, per veprimtarine e te cilave duhet te hartojne rregulla.

Kompanite qe konkurrojne ne nje industri mund te fillojne te kerkojne rregullat per kete industri.Nje industri mund ti shohe rregullat si te deshirueshme apo te nevojshme, dhe i harton ato ne

menyre qe te perfitoje prej tyre. Per shembull, kur nje agjensi eshte influencuar, rregullat e saj

mund te perdorin pushtetin dhe autoritetin ne menyre efektive per te mos lejuar hyrjen ekonkurrenteve potenciale (hyresit e rinj) ne industri. Shume analiste mendojne se Interstate

Commerce Commission eshte influencuar nga hekurudhat.

Nje analist ka sugjeruar se organet rregullatore zhvillohen nepermjet nje cikli jetese te

parashikuar. Ne fazen e lindjes, ato rregullojne ne menyre strikte industrine qe kane nen

juridiksion duke mbajtur anen e konsumatoreve, taksa paguesve, apo publikut te gjere. Pasiagjensia ka eliminuar pjesen me te madhe te abuzimeve qe u bene shkak per krijimin e saj, ajo

kalon ne nje faze te dyte. Ne kete faze zakonisht bashkohen mungesa e nje kontrolli jo te mire mbi

industrine me apatine publike rreth qellimeve te agjensise. Si rezultat, ne fazen e dyte, agjensia ben

nje kompromis me industrine dhe fillon ti shohe firmat si pjese te grupeve te saj te synuara.

Ne fazen e fundit, agjensia fillon te mbroje status quo-ne dhe influencohet nga industria, e

cila fiton nje kontroll efektiv mbi axhenden e komisionit rregullator dhe perdor pushtetin eagjensise ne favor te saj.

Ne nivel shteteror, nje shembull i tille shaqet vecanerisht ne shoqatat profesionale me bordeapo komisione drejtuese te licensuara. Per shembull anetaret e State Bar Association, japin

provimet e pranimit te cilat jane te detyrueshme per nje avokat te ardhshem i cili deshiron te

praktikoje ligjin. Secili nga profesionet kryesore ka ndjekur kete shembull.

Rishikimi i rregulloreve per te pakesuar impaktin ekonomik ne nje industri, perben nje nga

qellimet qe kane zakonisht grupet e klienteles. Industria e kamioneve perben nje tjeter shembull te

mire. Kjo industri perfiton nga uljet e tarifave ne rruget kryesore (autostrada), pavaresisht nga fakti

qe demtimet me te medha ne rruge vijne pikerisht nga kjo industri. Rreth gjysma e shteteve kishintaksa per kamionet, te cilat ishin bazuar mbi peshen dhe distancen, ne menyre qe te percaktonin

sakte pjesen qe duhet te paguanin ata ne koston e mirembajtjes se rrugeve. Me kalimin e viteve,lobbying i forte qe ka bere industria, beri te mundur eliminimin e taksave ne te gjitha, perve pese

shteteve. Gjithashtu industria ndikon si ne nivelin shteteror ashtu edhe kombetar qe kamionet te

lejohen te perdorin rimorkio akoma me te medha. Ne Arkansas, kur industria arriti te eliminontetaksen e bazuar ne distance dhe peshe, reagimi i opinionit publik ishte aq i madh, saqe e detyroi

komisioni shteteror te rrugeve kryesore te rivendoste taksen. Kur eshtja e takses u hodh ne vote ne

8


9/25

1999, Shoqata e Kamioneve ne Arkansas (Arkansas Trucking Association) krijoi nje lobbying

shume te forte dhe mundi te fitonte. Ne vend te takses se distances dhe te peshes, shteti vendosi njetakse prej 3 cent / gallon per veturat dhe 4 cent / gallon per kamionet.

Rishikimi i rregullave per te pakesuar impaktin ekonomik mbi industrine eshte nje nga

qellimet qe kane zakonisht grupet e klienteles. Per shembull Zyra e Politikes se KontrollitKombetar mbi Drogen (Office of National Drug Control Policy), vendosi legjislacionin mbi

njoftimet e shkruara kunder narkotikeve ne rrjetet kryesore, duke u kerkuar te gjitha mediave, qe

cdo njoftim qeveritar kunder narkotikeve te shoqerohet me nje njoftim falas.

Koha e reklamave po kthehet gjithnje e me teper ne nje luks, ndaj industria e televizionit e

bindi zyren e narkotikeve qe ne vend te njoftimeve falas, rrjeti ti perfshinte mesazhet apo tematkunder narkotikeve ne programe te vecanta, duke i kursyer keshtu industrise se argetimit nje shume

te vleresuar 22 milion USD ne 1999. Edhe Partnership for a Drug Free America, i cili krijoi

reklamat anti narkotike, e aprovoi kete marreveshje, duke konideruar qe mesazhe te tilla u perfshine

ne programe shume popullore si ER, si nje menyre me efektive per te arritur audiencenadoleshente.

Disa industrite mund te shkojne me tej, duke kerkuar te hiqen rregullat. Ne kete menyregjate administrates se Reganit u hoqen rregullat ne industrine ajrore.

TIPET E RREGULLAVE DHE FAZAT E VENDOSJES

SE REGULLAVE

Rregullat e agjensive jane te tipeve te ndryshme. Ato mund te jete infomale apo vezhgo

dhe komento ose te shkruara. Rregullat legjislative ose rregullat kryesore jane te autorizuara

nga statuti dhe te zbatuara nga proedura te vendosura mire, me fuqi dhe efekt te plote ligjor.Rregullat interpretuese keshillojne klientet mbi faktin se si nje agjensi e interpreton nje statut apo

nje rregullore. Ne thelb, ato ekzaminojne dhe perfeksionojne ndertimin e rregullave legjislative qe

nje agjensi e caktuar eshte e autorizuar te administroje. Rregullat proceduriale rregullojne praktikate brendshme te nje agjensie. Te gjitha agjensite rregullatore vendosin rregulla te tilla per te

qeverisur proedurat e tyre.

DYMBEDHJETE FAZAT E VENDOSJES SE RREGULLAVE

George Berkley dhe John Rouse argumentojne se vendosja e rregullave qeveritare kuptohetme mire nese ajo shihet si nje sekuence e disa aktiviteteve dymbedhjete fazat e vendosjes se

rregullave. Grupet e interesave, veanerisht grupet e klienteles luajne nje rol aktiv, megjithese te

ndryshem ne do faze.

FAZA 1. Ne fazen e pare vendosja e rregullave fillon kur nje trup legjislativ (kongresi, nje

legjislature shteti, nje bord mbikqyresish te nje zone, ose keshilli i nje qyteti) vendosin peraktivitetin. Nese rregullat jane administrative duhet te mbeshteten nga nje qellim statutor. Ne kete

9


10/25

faze grupet e interesave krijojne lobbying per ta mbeshtetur, kundershtuar, ose ndryshuar qendrimin

e pergjithshem ndaj nje aktiviteti rregullator te tille. Me kete faze njesia legjislative percaktonagjensine, autoritetin ose te dyja. Ne menyre tipike ajo percakton kerkesat baze proeduriale dhe

mund te vendose numrin ose frekuencen e rregullave qe duhet te hartohen. Shkurtimisht, ajo

vendos udhezimet e pergjithshme per vendosjen e rregullave me specifike nga agjensia.

FAZA 2. Faza e dyte merret me vendosjen e rregullave individuale. Statuti mund te hyje ne fuqi ne

nje date te caktuar nese nje agjensi nuk arrin te nxjerre nje rregullore tjeter. Kur rregullat nuk jane

te detyrueshme ne menyre shprehur, atehere per nxitjen e ideve mbi keto rregulla perfshihenburime te bredshme dhe te jashtme. Nese grupet kane vendosur nje marredhenie klientele me

agjensine, atehere ajo ne pergjithesi do ti kontaktoje dhe do te kerkoje komentin dhe feedback-un e

tyre. Burimet e brendshme perfshijne liderat e zgjedhur politike, burokrate ne nivele te lartakarriere, komitete keshilluese te industrive, stafin e zyres, stafin lokal, keshillin e pergjithshem

qeveritar, dhe permbaruesit. Burime te jashtme mund te jene individe te publikut te gjere; me

shpesh ato jane grupe interesash te organizuar me nje interes te ligjshem ne fushen per te cilen po

vendosen rregullat.

FAZA 3. Faza e trete perfshin autorizimin per te vazhduar me vendosjen e rregullave. Ne kete faze

agjensia ngre nje proes re vendosjes se prioriteteve dhe aprovimit. Vendosja e prioritetevepercakton se si do ti pergjigjet agjensia kerkesave te jashtme dhe se si do ti shperndaje ajo

burimet per vendosjen e rregullave. Autorizimi per vendosjen e rregullave varion qe nga ajo teper a

strukturuar deri ne ate gjeresisht te lejueshme.

FAZA 4. Faza e katert ka te beje me planifikimin e vendosjes se rregullave. Gjate kesaj faze

agjensia zakonisht kontakton dhe kerkon ne menyre aktive komentet e publikut. Ne kete fazeplanifikohen qellimet, kerkesat ligjore, kerkesat per informacion teknik dhe politik, si dhe

pjesemarrjen e atyre qe do te jete e nevojshme. Sigurimi i burimeve dhe caktimi i stafit behen

gjithashtu ne kete faze dhe grupet e interesave te klienteles shpesh influencojne shume mbi

planifikimin.

FAZA 5. Ne fazen e peste zhvillohen draftet e rregullave. Mblidhet dhe analizohet informacioni

dhe zhvillohen konsultime te brendshme dhe te jashtme per gjuhen e drafteve te rregullave dheparathenien e tyre. Kjo faze dominohet nga planet per zbatimin e rregullave. Agjensia kerkon ne

menyre aktive feedback nga grupet e klienteles mbi efektet e mundshme te rregullave dhe nese

agjensise do ti duhet te mbledhe dhe te raportoje informacion shtese.

FAZA 6.Ne fazen e gjashte agjensia rishikon draftet e rregullave. Ky rishikim i brendshem behet

si horizontalisht ashtu edhe vertikalisht brenda agjensise. Rishikimet vertikale jane nga eproret dhe

zyrtaret e nivelit te larte. Rishikimet horizontale perqendrohen ne ato departamente te veanta tecilat do te ndikohen me shume nga rregulli i propozuar. Rregulli i propozuar shikohet nese eshte ne

harmoni me programet me te gjera te agjensise.

FAZA 7. Faza shtate eshte nje rishikim i jashtem i draftit te rregullave. Ne kete faze marrin pjeses

stafe te agjensive te jashtme (zyra e buxhetit te guvernatorit, zyra shtetetore e personelit, etj),

agjensi te te njejtit nivel ose te niveleve te tjera te qeverise dhe grupe interesash qe ndikohen ngarregullat e propozuara. Ne veanti konsultohen trupi legjislativ dhe grupet e interesave te klienteles.

10


11/25

FAZA 8. Ne fazen tete publikohet drafti i rishikuar i rregullave ne nje botim publik te

pershtatshem, si regjistri federal.

FAZA 9. Faza nente perfshin pjesemarrjen e publikut te gjere. Agjensia mund te organizoje

diskutime publike (ne te cilat grupet e klienteles kane perseri mundesi te shafqin vlerave te tyre)

dhe me pas te shohin dhe analizojne reagimin e publikut te gjere ndaj drafteve te rregullave.

FAZA 10. Ne fazen e dhjete, ne varesi te reagimeve te mara gjate fazes se nente mund te

ndryshohet drafti i rregullave. Agjensia mund te nxjerre rregullin e ri si eshte, te beje ndryshime tevogla, ose te braktise perpjekjet per vendosjen e rregullave.

FAZA 11. Kjo faze ka te beje me aktivitetet pas vendosjes se rregullave. Nese gjithka shkon mire,kjo faze mund te jete pothuajse jo aktive. Ne te kundert, mund te rezultojne padi. Stafit mund ti

kerkohet te interpretoje perseri rregulla jo te qarta. Grupet e klienteles te ndikuara nga rregullat

mund te ngrene padi per te ndryshuar rregullat. Agjensite administrative mund te nxjerrin

korrigjime teknike te rregullave.

FAZA 12. Kjo faze mund te zhvillohet kur pasoja te paparashikuara ose thjesht opozita politike

mjafton per te kerkuar qe proesi te filloje perseri.

Leximi 10.1 ofron nje pamje te procesit te vendosjes se rregullave ne fazen 11. Ai pershkruan

problemet me rregullimin e industrise se fast food-it. Nderkohe qe rregullat tentojne te mbrojnepublikun nga konsumimi I produkteve ushqimore te pasigurta, duket qarte se sistemi rregullator

eshte teper ekstrem. Nje rregull per trashesine e nje turshie eshte tipi I ekstremit qe nxiti diskutimet

politike mbi heqjen e rregullave dhe zvogeloi rolet rregulluese te qeverive federale, shteterore dhelokale.

LEXIMI 10.1

RREGULLAT DEMTOJNE: FAST FOOD-i JUAJ TIPIK

A do ta basonit se ka 41.000 rregulla qe rregullojne nje fast food tipik?

Rasti i rregullave qe demtojne mund te pershkruhet fare mire nga dhjetera mijera rregulla qe

drejtoje prodhimin, shperndarjen dhe shitjen e ushqimeve qe perdoren ne nje fast food tipik.Lexuesi mund te habitet kur meson se Big Mac i gjithe fast food-eve amerikane drejtohej nga rreth

41.000 rregulla, perfundim ky i nje studimi te Colorado State University ne 1980. Keto rregulla

rezultonin nga me shume se 200 ligje te qeverive kombetare, shteterore dhe lokale. Ato trajtonin te

gjitha aspektet e produkteve te fast food-it dhe ishin nxjerre nga shume agjensi federale dheshteterore per te zbatuar me shume se 200 ligjet, dhe nga rreth 11.000 eshtje gjyqesore te te gjitha

niveleve te qeverisjes qe perbenin preedence ne rregullat per hamburger-et.

Keto shkonin qe nga departamenti i bujqesise te SH.B.A i cili rregullonte praktikat e kullotjes sebagetive qe perdoreshin per mishin e hamburger-it, tek agjensite shteterore dhe federale te

kontrollit te cilat mbikqyrinin thertoret dhe metodat e perdorura per perpunimin e mishit per shitje

ne supermarkete, restorante, fast food-e, tek FDA qe rregullon perpunimin dhe shperndarjen eprodukteve ushqimore nga shitesit me shumice dhe furnizuesit e zinxhirit te fast food-eve, e deri

tek qeverite lokale qe kontrollojne higjenen e restoranteve.

11


12/25

Qeveria rregullon persticidet e perdorura ne te mbjellat e grurit. Gjeja e gjalle kontrollohetper tu siguruar qe nuk ka semundje te tilla si tuberkulozi, bakteriet e te cilit mund te kalojne tek

njerezit. Ne 1980 keto rregulla e rrisnin mesatarisht 10 cent/pound koston e mishit qe perdorej ne

nje hamburger. Rregullat qeveritare qe ndikojne ne hamburgerin e nje fast food-i tipik caktojne

edhe buken e cila sherbehet (me rregulla se sa miligram hekur dhe riboflavin duhet te kete), numrine farave te susamit, kufijte per sasine e pesticideve qe mund te kete mishi (psh jo me shume se 5

pjese per 1 milion pjese yndyre te DDT), trashesine e hamburger-it, perberesit e perdorur per

majonezen, sasine e yndyres se mishit, a jane perdorur apo jo hormone per rritjen e bagetise,trashesine e copes se turshise ne sandwich, rreth 6 kontolle te mishit nga agjensite federale para dhe

pas therjes, heqjes se kockave, grirjes, paketimit, sa e pjekur duhet te jete domatja, permbajtja e

qumeshtit dhe yndyres ne copen e djathit te perdorur, sa kohe eshte konservuar djathi dhe ne cilentemperature minimale.

GRUPET E KLIENTELES DHE AGJENSITE E

INFLUENCUARA

Perse politika administrative, rregullatore, apo e do lloji tjeter ndryshon ne pergjigje tegrupeve te interesave. Figura 10.1 jep nje pamje tradicionale te politikes si rezultat i konfliktit te

grupit. Ne kete kendveshtrim politika shihet te arrije ekuilibrin midis fraksioneve konkurruese te

grupeve te interesave. Aktoret kryesore lobet per kundershtimin e grupeve fraksioniste,mbeshtetesit e tyre legjislative, burokratet, e te tjere si keta shihen te luajne ne menyre te pavarur

nderkohe qe kerkojne te maksimizojne perfitimet e tyre relative.

Vlera e Shtuar

Influenca e ponderuar e Influenca e ponderuar

grupit te koalic. B e grupit te koalic. A

Pozicione politike

Alternative Politika ne Politika ne

kohen 2 kohen 1(Pika 1) (Pika 2)

Ata marrin pjese ne marredhenie konkurruese dhe fraksioniste ne ate qe shihet si loja me

shume zero: humbjet apo perfitimet e nje fraksioni apo grupi jane te lidhura ne menyre te

drejtperdrejte me humbjet apo perfitimet e nje fraksioni tjeter konkurrues apo nje koalicioni tjeter.Ne debatet politike grupet luftojne per shperblime apo fitime qe jane fikse. Politika eshte rezultat i

12


13/25

peshes se fraksioneve pro apo kunder propozimeve politike. Politika publike eshte ekuilibri qe

arrihet ne betejen midis grupeve.

Nje politike ndryshon gjate levizjes nga pika 1 ne piken 2 kur nje fraksion konkurrues shfaq

peshen apo presionin e tij ne procesin politik. Ne disa raste ky eshte rezultat i grupeve te reja qe

bashkohen duke shtuar fuqite dhe burimet e tyre ne koalicionin e grupeve qe mbeshtet njeren ane teceshtjes. Kjo gjithashtu mund te thote se grupet aktuale te interesave jane duke u rritur dhe kane me

shume burime qe ata mund dhe deshirojne ti vene ne sherbim te konkurrences. Sic tregon dhe

shembulli, ndersa pesha politike rritet ne krahun e grupit te koalicionit B, politika leviz ne drejtimte ketij grupi deri ne momentin qe arrihet nje pike e re ekuilibri. Per shembull, politika rregullatore

per kompanite prodhuese te energjise elektrike ndryshoi ne 1970 dhe 1980, kur grupe te reja per

mbrojtjen e mjedisit u bashkuan me konsumatoret per te balancuar influencen e madhe qe kishinprodhuesit e energjise. Qe prej zgjedhjeve presidenciale te vitit 2000, duket sikur balanca po leviz

perseri drejt prodhuesve te energjise.

Burimet qe grupet mund te shtojne ne konkurrencen e politikes publike perfshijne parate,anetaresim (si votuesit ashtu edhe punonjesit e fushatave), lidhje te brendshme, akses ne media apo

kontakte me hartuesit kryesore te politikave, njohuri per procesin e politikave, njohuri per temen e

draft propozimit te politikes, lidershipin organizativ, e keshtu me rradhe. Ndersa keto burime rritenper nje koalicion, apo pakesohen per nje tjeter, pesha dhe pika e ekuilibrit ne konkurrence

ndryshon.

Kjo pikepamje tradicionale ofron ne nje fare mase nje pamje statike te procesit nje

fotografi e nje procesi i vili vazhdon. Figura 10.2 jep nje prezatim grafik disi me dinamik te

influences se grupit. Ne kete kendveshtrim, politika publike shihet se zgjidh konfliktet e grupevenepermjet bashkepunimit qe arrihet nga nje vendim konstruktiv dhe jo nga nje zgjidhje e thjeshte

humbje-fitim, apo duke ndare diferencat ndermjet fraksioneve opozitare. Ky skenar I

bashkepunimit per arritjen e zgjidhjes per nje konflikt politik supozon se dy kushte jane plotesuar:

1. Fraksionet pjesemarrese ne debatet politike jane te nder varura, qe do te thote se cdo

fraksion mund te ndikoje kendveshtrimin e fraksioneve te tjera per ndryshimet ne politike;

dhe

2. Fraksionet e perfshira duhet te kene motive mikse.

Kushti i fundit ndryshon natyren e konfliktit pasi grupet mund te kene konflikte qe mund temos perputhen me konceptin e nocionit te shumes zero. Ato mund te jene ne gjendje te shohin

interesat e tyre konkurruese si plotesuese dhe njekohesisht si konkurruese.

Kjo perspektive e sheh politiken jo vetem si nje pike te thjeshte balancimi midis grupevefraksioniste opozitare, por si nje vektor te nje politike dinamike qe eshte shuma e te gjithe

kontributeve apo influencave te fraksioneve te perfshira. Imagjinoni politiken si nje top bilardoje qe

goditet ne te njejten kohe nga disa te tjere. Ai do te levize ne drejtimin qe ka shuma e forcave te tegjithe tapave godites. Figura 13.2 emeron fraksionet e grupeve te ndryshme te interesit te perfshira

ne ndryshimin e politikes se emigraionit ne SH.B.A dhe ate qe rezultoi me pas: Immigration

Reform and Constron Act ne 1986 (IRCA). Ky ligj zgjeroi pushtetin rregullator te INS ne disamenyra: ne lidhje me emigrantet qe perpiqeshin te hynin ne vend duke rritur burimet e alokuara ne

13


14/25

Border Patrol dhe nepermjet sanksioneve per punonjesit qe benin te mundur qe INS te rregullonte

bizneset qe punesonin punonjes pa dokumenta.

Ne kete pikepamje me dinamike, politika shihet si vazhdimesi pergjate rruges se saj te

meparshme deri ne momentin qe veprohet per ti dhene nje drejtim te ri. Ne kete rast politika e re

eshte me shtrenguese, por ajo leviz me pak ne kete drejtim (vektori qe paraqet IRCA) sesa do tekishte levizur nese konkurrenca do te ishte fituar nga ata qe kerkonin regulla akoma me

shtrenguese. Forcat qe promovuan pikepamjek e legalizimit e mbajne vektorin prane nje politike

per emigracion me te hapur. Kjo pikepamje me dinamike thekson si peshen ashtu edhe presionin qeeshte prezent ne procesin e politikes. Koha per te influencuar mune te jete shume kritike per

rezultatin perfundimtar. Te zgjidhesh konfliktet politike nepermjet bashkepunimit do te thote te

hartosh propozime te pranueshme qe permiresojne situaten a te dyja paleve apo te gjithafraksioneve. Ne kete kendveshtrim, te gjithe fraksionet mendojne se kane fituar apo humbur me pak

ne konflikt, sesa do te kishin fituar apo humbur nese nuk do te kishin bashkepunuar per te marre

vendimin. Secili grup mendon se disa nga vlerat e tij jane perfshire ne politike.

TE PAORGANIZUARIT DESHTOJNE

Te dy modelet paraqesin politiken ne pergjithese dhe politiken e hartimit te rregullave

administrative ne vecanti ne pergjigje te influences se grupeve te organizuara te interesit. Grupet

e organizuara dobet, apo te pa organizuara nuk mund te perballen me ato grupe qe jane organizuarne menyre efektive dhe kane pushtet politik te strukturuar. Grupet e klienteles influencojne

procesin e hartimit te politikave ne favor te tyre. Nese publiku i gjere pozicionohet ne njeren ane te

nje politike por nuk eshte i organizuar, atehere nuk mund ti beje balle influences se grupeve teinteresit gjate hartimit dhe implementimit te politikes. Qytetaret e pa organizuar deshtojne ne

krahasim me grupet e organizuara qe mbrojne pozicionet e tyre duke deshiruar te shpenzojne kohe,

energji dhe burime per te promovuar pikepamjet e tyre politike.

STRATEGJITE E MBESHTETJES / PERKRAHJES

Agjensite e klienteles kane nevoje per mbeshtetjen dhe bashkepunimin e grupeve te tyre te

klienteles duke i kerkuar keto ne menyre aktive. Ato zhvillojne mbeshtetjen apo perkrahjen nemenyra te ndryshme. Anetaret e grupeve te klienteles zgjidhen dhe emerohen ne pozicione pune ne

agjensi (staf, komitete keshilluese, etj). Ne menyre tipike presidenti emeron nje drejtues biznensi ne

postin e sekretarit per tregtine, liderin e nje unioni pune si sekretar te punes, nje mesues si sekretar

te edukimit, dhe nje mjek si drejtor te National Institute of Health. Qeveritaret emerojnesipermarresit ne agjessite e promovimit te biznesit, fermeret ne agjensite agrikulturore shteterore,

drejtues se transporteve ne departamentin e transporteve. Kryetaret e bashkive mund te emerojne

lideret e unioneve te tregtise ne bordet lokale, etj.

POZICIONET KESHILLUESE DHE TASK-FORCE

14


15/25

Anetaret e grupeve te klienteles qe punojne ne komitetet keshilluese te nje agjensie

ndihmojne ne hartimin e rregullave dhe rregulloreve te saj. Ne nivel lokal, per shembull, prinderitndihmojne ne mbarevajtjen e shkollave duke marre pjese ne grupe keshillimore. Ne nivel federal,

Departament of Health and Human Services (HHS) dhe Housing and Urban Development (HUD)

kontaktojne me organizata jo fitim prurese te cilat bejne pjese ne ne grupet e klienteles.

Agjensite perdorin pushtetin e kontratave per te zhvilluar mbeshtetje, duke perdorur

kontrata dhe grante per te nxitur perkrahjen e klienteles ne arenen politike dhe legjislative per

shembull per rritjen e stafit te nje agjensie, per pergjegjesite e programit, etj. Agjensia gjithashtumerr feedback te vlefshem dhe te dhena nga grupet e klienteles.

Komitetet keshilluese dhe task force jane menyra efektive te kerkimit dhe marrjes seinformacionit nga grupet e klienteles. Ata sherbejne si nje aparat qe tregon drejtimin e eres,

nepermjet te cilit agjensia dallon tendencat ideologjike dhe emocionale midis koalicioneve te

grupeve te interesit. Ato sherbejne gjithashtu si barometra per te identifikuar ide apo pikepamje te

reja te cilat agjensia mendon ti perdore, si dhe per te testuar reagimin e gupeve te zgjedhura teklienteles. Task force mund te sherbeje gjithashtu si burim rekrutimi per anetaret e rinj si dhe per

nivelet e larta drejtuese te agjensise, apo per te shmangur kritikat apo ankesat nga nje agjensi. Ne

raste te rralla, komitetet keshilluese dhe task force mund te perdoren gjate implementimit tepolitikes. Grupe te tilla fitojne pushtet brenda agjensise. Per shembull INS, gjate implementimit te

IRCA, perdori agjensi te ndryshme jo fitim prurese per emigrimin, qe ajo i quajti entitete te

kualifikuara. Ato ndihmonin te huajt pa dokumenta per fillimin e procesit te legalizimit. Ato u beneburime te brendshme te ndryshimeve ne politiken e INS, ndonjehere duke sfiduar edhe

interpretimet e rregullat e zyrave qendrore e rajonale te INS qe ishin krijuar per implementimin e

ligjit.

HUD perdor grupet qeramerrese per te ndihmuar ne administrimin e projekteve shteterore te

banimit. Keto grupe kane blere te drejten per te aprovuar marrjen ne pune te punonjesve. Ne disa

qytete, keto grupe kane fituar te drejten te kryejne te gjithe procesin. Bureau of Indian Affairs(BIA) i ka dhene ne menyre graduale me shume pergjegjesi keshilleve etnike per te zbatuar

programe te tilla si pranimet ne shkolla apo klinikat shendetesore. Task force e administrates se

Clinton-it per reformat e kujdesit per shendetin perfshinte disa qindra njerez nga te gjitha fazat eindustrise se kujdesit per shendetin, pavaresisht faktit se keto grupe nuk mund te arrinin ne

konsensus.

Megjithese perpjekje te tilla shpesh nxisin perkrahje midis grupeve te klienteles, ato nuk

frenojne te gjitha kerkesat. Agjensite duhet te zhvillojne nje sistem efektiv te ankesve per te trajtuar

pakenaqesite e klienteve. Nje sistem i tille u siguron klienteve te pakenaqur nje menyre per te thene

kritikat dhe objeksionet e tyre dhe ndoshta te gjejne edhe zgjidhje. Kur ankesat jane integruar nemenyre efektive ne programin e nje agjensie ato perbejne nje burim te vlefshem informacioni. Ato

mund te evidentojne zona me probleme te cilat kane nevoje per riorganizim, personel qe ka nevoje

per me shume trainim, pengesa ne procedurat e agjensive, dhe procese te kontrollit te brendshem qeduhen modifikuar per vleresimin e operacioneve ekzistuese apo per implementimin e operacioneve

te ardhshme. Agjensite perdorin zyrtare per mbrojtjen e te drejtave te qytetareve per te manaxhuar

ankesat e klienteles. Departamenti i Tregtise ka nje zyrtar per bizneset per te asistuar dhe keshilluarpunonjesit dhe drejtuesit e bizneseve ne marredheniet me departamentin.

15


16/25

SEANCAT PUBLIKE

Gjykimet publike perbejne nje strategji tjeter per zhvillimin e perkrahjes se klienteles.

Shume agjensi i perfshijne ato si pjese integrale te procedurave te tyre. Gjykimet publike

zhvillohen para se rregullat te ndryshojne ne menyre qe te zhvillojne mbeshtetjen e klienteles apo te

shperndajne antagonizmin. Gjykimet publike ndihmojne ne pastrimin e ajrit. Ato gjithashtuperbejne nje mundesi te shkelqyer per te krijuar lobby te opinionit publik dhe per te ushtruar

presion mbi agjensine. Ghykimet publike u sigurojne kohe te barabarte si grupeve qe jane pro, edhe

atyre qe jane kunder ndryshimeve te propozuara.

Gjykimet publike nuk jane pa kosto. Ato mund te vonojne veprimin, te konsumojne kohe te

vlefshme dhe rritin shpenzimet e programit. Oponentet e zhurmshem mund te perdorin gjykimetpublike per te ndaluar nje veprim. Trajtimi ne media tenton te theksoje konflikt the negativitet, nese

ekzistojne, ndonjehere edhe duke ekzagjeruar shkallen e kundershtimin ndaj nje rregulli te

propozuar apo nje ndryshimi ne politike. Mediat mbulojne vecanerisht gjykimet publike ne te gjithenivelet e qeverisjes, dhe grupet e interesit te klienteles i perdorin ato per te siguruar perfitimet qe

presin.

Agjensite rregullatore perpiqen te arrijne nje balance midis kerkesave te publikut te gjere qeshpesh shprehen nepermjet gjykimeve publike dhe interesave te grupeve te klienteles se industrise.

Per me teper, politika e agjensive rregullatore mund te rezultoje ne asistence financiare te

kryqezuar, ku rregullat e tregut krijojne kushte te tilla qe nje grup konsumatoresh (per shembulltelefonuesit ne distanca te largeta) paguajne tarifa te cilat perdoren per te financuar nje grup tjeter

konsumatoresh (perdoruesit e linjave lokale telefonike). Konflikte te tilla brenda nje industrie

perbejne probleme shume te veshtira per nje agjensi. Cilin grup konkurrues te klienteles do tekenaqe ajo? Ne disa raste, keto situata kontribuojne ne levizjen per heqjen e rregullave duke lejuar

vete tregun te zgjidhe konfliktin.

Gjykimet publike u japin grupeve te klienteles mundesine per te perdorur teknikat e lobby-

eve masive. Grupet e organizuara te interesit mbledhin anetaret e tyre dhe i cojne ata ne gjykimet

publike ne menyre qe te influencojne opinionin publik ne favor te interesave te tyre. Lobby masiv

mund te influencoje median dhe opinionin e gjere publik mbi nje ceshtje te caktuar. Edhe ne rastetkur nuk fitojne mbi burokratet dhe legjislativet, ato mund te perdoren nga lidershipi i grupit si nje

menyre e drejtperdrejte dhe efektive per ti dhene anetareve nje ndjenje pjesemarrjeje ne hartimin e

politkes qe do te ndikoje ne menyre te direkte jeten e tyre te perditshme. Ato ndihmojne per ti bereanetaret te ndjehen pjese e grupi efektiv shume te rendesishem dhe gjithashtu pjese integrale e

procesit te hartimit te politikes. Ndonjehere agjensite perdorin raste te tilla per te fituar mbeshtetjen

publike per ndryshimet legjislative, per financimin e programeve te tyre, apo per te mbrojtur

programe te rendesishme te agjensive gjate periudhave te shkurtimeve te theksuara te buxhetit.

MANAXHIMI I RI PUBLIK

Dy tendenca ne levizjen reformatore per rregulloret administrative po rritin rolin dhe

pushtetin e grupeve te klienteles. Manaxhimi i ri publik eshte nje drejtim i pergjithshem persa iperket rregulloreve qe kompleton kontrastin me modelin e manaxhimit tradicional. Ai eshte shume

i orientuar nga tregu, mbron vete-rregullimin, dhe beson se qeveria duhet te behet partnere me ata

16


17/25

per te cilet ajo nxjerr rregulla. Qeverite shteterore mbeshteten vecanerisht ne bashkepunimin

vullnetar te industrise per te arritur pakesimin e mbeturinave te rrezikshme, dhe pjesa me e madhe ekompanive pjesemarrese jane te interesuara te pakesojne nivelin e ketyre mbeturinave. Ata te cilet e

mbeshtesin kete pikepamje argumentojne se eshte nje menyre kosto efektive per te levizur ne

drejtim te rregullave. Ajo u jep me shume pushtet grupeve te interesit pergjate gjithe procesit te

hartimit te rregullave. Nje studim qeveritar mbi rregullat per sigurine e ndertimeve zbuloi se celesiper ndryshimin e ketyre rregullave ishin nivelet e ulta te opozites dhe kodet e ndertimit te grupeve

te interesit.

Manaxhimi i ri publik dhe buxhetimi per rregullat theksojne kosto eficiencen ne procesin e

rregullimit si nje vlere shume te rendesishme. Nje analist veren se nje karakteristike interesante e

buxhetimit per rregullat eshte se fokusohet vetem ne kosto dhe jo ne perfitimet nga rregullat. Kybuxhetim perfshin vleresimin e kostove te secilit rregull te propozuar dhe vleresimin nese

rregullorja e re eshte e vlefshme ne kendveshtrimin e kostove shtese. Pelqehet nga grupet e

klienteles duke qene ne linjen e perpjekjeve per heqjen e rregullave. Ai veshtireson ndarjen midis

fondeve publike dhe private. Megjithese ky buxhetim eshte shume i perhapur tek ata qeinfluencohen nga rregullat, kritiket argumentojne se ai ne vetvete eshte anti rregullator dhe perdoret

per te pakesuar rregullat pozivive per sigurine e punonjesve, mjedisit, ligjet per mbojtjen e

konsumatoreve, si dhe rregullore te tjera te zhvilluara ne vitet 1970.

Ne praktike, perdorimi i buxheteve perjashton kostot indirekte. Nese perdoret gjeresisht,

agjensite federale duhet te miratonin programe qe kane kosto te madhe indirekte mbi shoqerine porperfitime te pakta direkte. Meqenese nuk ka nje menyre te sakte per te matur nivelin optimal te

shpenzimeve te rregulloreve, masa e buxhetit mund te vendoset shume e ulet apo shume e larte.

Megjithese buxheti njeh koston e rregullave, ai nuk kerkon qe qeveria te paguaje keto kostonepermjet rritjes se taksave. Perfshirja e ketij buxheti ne nje vit fiskal, do te bente qe hartuesit e

rregulave te gjendeshin te papergatitur ndaj risqeve te papritura ne lidhje me shendetin apo

sigurine, qe rezultojne nga pakesimet e rregullave te justifikuara nga buxheti deri ne vitin tjeter

fiskal.

17


18/25

CFARE E BEN EFEKTIV NJE GRUP KLIENTELE?

Per te qene mbeshtetes efektive te agjensive administrative, grupet e interesit te klienteles

duhet te kene disa karakteristika specifike. Shume karakteristika mund te jene te dobishme. Ne

vazhdim do te diskutojme per faktoret e ndikimit te grupeve te interesit.

Se pari, nese te gjithe faktoret e tjere mbahen konstante, numri i anetareve te nje grupi eshte

nje faktor kritik ne percaktimin e fuqise se grupit. Anetaret mund te transformohen ne votues apopunonjes gjate nje fushate elektorale. Anetaret kontribuojne me pagesa apo kontribute te tjera te

kesaj forme qe mund te perdoren per financimin e nje PAC, i cili mbeshtet grupin e interesit. Sa me

i madh numri i anetareve, aq me shume burime financiare mund te mbledhe nje grup duke i

perdorur ato per te krijuar lobby, levizjet propovuese, fushata te marredhenieve publike, per teinfluencuar opinionin e publikut te gjere.

Nje faktor i dyte ne percaktimin e fuqise se grupeve te klienteles eshte shkalla eshperndarjes.Nje agjensi me nje baze te gjere klientele qe eshte e perqendruar vetem ne nje apo dy

shtete, do te mbeshtetet me pak se nje agjensi me te njejtat permasa te grupit, por me njeshperndarje ne shume zona gjeografike. Ne nivel shteteror, nje shperndarje ne te gjithe shtetin eshteme efektive sesa perqendrimi ne nje qytet te caktuar.

Faktori i trete i rendesishem eshte shkalla e organizimitte grupit. Grupet kohezive dhe te

mire organizuara si NRA dhe AARP mund te bejne lobby ne menyre shume me efektive se grupet eorganizuara keq. Grupet e paorganizuara apo te organizuara jo mire mbeten jashte procesit te

politikes. Ato nuk mund te influencojne politiken ne te mire te tyre. Organizatat e perfshijne

efektivitetin e lidershipit te grupeve te klienteles ne termat e aplikimit te presionit te organizates.

Faktori i katert dhe i fundit eshte niveli i entuziazmit apo intensiteti qe anetaret e grupeve te

klienteles ndjejne per ceshtjen. Shkalla e perkushtimit qe nje grup klientele tregon gjate perkrahjesse nje agjensie, eshte e lidhur ne menyre te drejtperdrejte me shkallen e varesise nga kjo agjensi.

Grupet entuziaste te klienteses, kane deshire me te madhe per te punuar apo per te sakrifikuar me

shume burime per te mbeshtetur nje agjensi, sesa nje grup tjeter i cili nuk eshte shume entuziast per

ceshtjen.

DREJTIMET AKTUALE DHE PERSPEKTIVE TE

RREGULLAVE

Tendencat e manaxhimit te ri publik dhe buxhetimit theksojne vete rregullimin,

privatizimin, dhe partneritetin midis bizneseve dhe qeverise. Ato jane levizje te percaktuara ne

qeverisje dhe administrate publike ne pergjithesi, dhe ne hartimin e rregullave ne vecanti. Atotheksojne vlera te tilla si eficienca, trajtimi i perfitimeve nga politika qeverisese, trajtimi i

programeve te agjensive si konsumatore, dhe me gjeresisht perfshijne orientimet e tregut dhe

konkurrences ne politiken qeveritare. Pikepamja e trajtimit te manaxhimit te agjensive publike sibiznes, ka dhene rezultate ne disa politika. Disa programe dhe sherbime qeveritare te tjera jane me

pak te adaptueshme me kete pikepamje. Administatat e arsimit te larte (universitetetet) po perpiqen

18


19/25

te transformojne manaxhimin e universiteteve ne baze te modelit te korporates. Ne kete rast ka nje

konflikt vlerash midis administratoreve qe perkrahin modelin e biznesit dhe stafit te fakultetit tecilet theksojne vlera te tjera, duke krijuar keshtu tensione serioze. Nje kritik i ketyre pikepamkeve

thekson se Pervec eficiences, permiresimit te cilesise ne procesin e prodhimit dhe perfitimeve te

tjera qe rezultojne nga aplikimi i teknikave manaxheriale ne administraten e universitetit, mund te

shfaqen edhe kosto te medha.

Keto kosto perfshijne konfliktin midis niveleve. Fakulteti vlereson centralizimin e

pjesemarrjes se fakultetit ne qeverisjen e universiteteve, por nje stil i ri manaxhimi theksoncentralizimin e administrates thekson se centralizimi i administrates eshte nje kosto direkte e

pjesemarrjes. Kritiket verejne se vendim marrja eshte me pak e hapur.

Heqja e rregullave dhe vete rregullimi gjithashtu demtojne marredheniet e agjensise me

median e cila po behet gjithnje e me shume skeptike. Per shembull, nje politike me fleksibel ne

lidhje ndotjen e mjedisit mund te beje qe gazetaret te komentojne se nje agjensi ka deshtuar ne

kapjen dhe denimin e kompanive qe ndotin ujin.

Grupet e mire organizuara te klienteles marrin politika ne favor te tyre. Gruper e

organizuara keq mbeten jashte loje. Rezultatet e tendencave te diskutuara me lart ilustrohen ne dygrafiket ne figuren 13.3. Ata tregojne shperndarjen shperndarjen e rritjes se te ardhurave familjare

ne SH.B.A (20% rritje) per dy periudha: 1950-1978 dhe 1979-1995. Gjate periudhes se pare, kur

rregullat sociale dhe financuese u rriten ndjeshem, rritja ne te ardhura kenaqi te pesta nivelet epopullsise. Niveli me i varfer i popullsise siguroi perqindjen me te madhe te rritjes ne te ardhurat

familjare nga 1950 ne 1978. Me lindjen e levizjes per heqjen e rregullave dhe shfaqjen e

manaxhimit te ri publik rreth viteve 1980, shperndarja e te ardhurave familjare ndryshoi ne menyrete ndjeshme. Te ardhurat ne dy nivelet e ulta te popullsisi (keto nivele perbenin 40% te popullisise)

u ulen me respektivisht 9% dhe 3%, ndersa ne nivelin e larte u rriten me 26%. Grafiket tregojne

qarte se gjate dy dekadave te fundit, te pasurit u bene akoma me te pasur dhe te varferit akoma me

te varfer.

Pikepamja e partneritetit midis sektorit publik dhe atij privat, mund te perfshijne ne

programe novacione te cilat ndihmojne segmentet e varfera te shoqerise. Leximi 13.2 pershkruannje rrjet te kujdesit per shendetin te ngritur ne North Carolina qe ofron sherbime per te pasiguruarit

dhe ben te mundur qe ata te kene elementet baze te kujdesit shendetesor.

19


20/25

LEXIMI 10.2

INSTITUCIONET E KUJDESIT PER SHENDETIN KRIJOJNE

RRJET PER TE PASIGURUARIT

Partneritetet publike private eshte nje fraze qe fraze qe shqiptohel lehtesisht dhe qe nenkupton

nje strategji per zgjidhjen e problemeve te rendesishme publike. Por zbatimi i ketij partneriteti ne praktike

eshte nje proces i veshtire.

Shembulli me i mire i funksionimit te partneritetit publik privat eshte ne Buncombe County ne

North Carolina, ku qeveria, mjeket, farmacistet, spitalet, kishat dhe nje numer i konsiderueshem

organizatash jo fitim prurese jane bashkuar per te zgjidhur nje nga problemet e vazhdueshme dhe me

shqetesusese per qeverine dhe shoqerine sot: sigurimin e nje kujdesi cilesor shendetesor per ata te ciletnuk paguajne sigurime shendetesore.

Iniciuar me ndihmen e nje granti nga Robert Wood Johnson Foundation dhe ne bashkepunim meBuncombe County Medical Society, projekti Buncombe County Acsess siguroi sherbime shendetesore per

rreth 13.000 nga 15.000 qytetare te cilet nuk plotesojne kriteret per Medicare apo Medicaid dhe nuk

mbulohen nga ndonje forme tjeter sigurimi. Gjate zhvillimit te metejshem te kesaj iniciative dhe gjate

krijimit te rrjetit te mbeshtetjes per kujdesin shendetesor, qeveria lokale ka hartuar nje plan parandalues:

ne vend qe te vazhdoje te shpenzoje 600.000 USD ne vit ne kujdesin e drejtperdrejte shendetesor per te

paqsiguruarit duke mbuluar vetem gjysmen e popullsise, vendosi te investonte gjysmen e fondeve te

kujdesit te te varferve per krijimin e nje rrjeti doktoresh e spitalesh per te siguruar kujdes shendetesor

falas, se bashku me nje rrjet farmacish qe shesin ilace pa fitim. (Nderkohe po nenshkruhet nje marreveshje

edhe me dentistet).

Projekti ka patur sukses pasi 80% e doktoreve te zones jane perfshire ne projekt, gje qe rrit

kontributet ne natyre me 3.5 milion USD, duke ndikuar ne arritjen e qellimeve te projektit per mbulimin e100% te popullsise se synuar duke mos pasur rritje kostoje per qeverine.

Alan McKenzie thote se kane qene dy faktore kritike ne pjesemarrjen e gjere te mjekeve. I pari,

dhe me kryesori ishte fakti qe programi u krijua nga mjeket nepermjet shoqerise mjekesore. Asgje nuk

ishte e detyrueshme nga jashte. Se dyti, qeveria lokale merr persiper koston e administrimit te programit.

Rezultati perfundimtar i perpjekjeve te skuadres eshte se kujdesi shendetesor eshte jo vetem me i perhapur

ne te gjithe rajonin, por eshte edhe me cilesor. Ne vend qe te trajtohen ne dhomen e emergjences, pacientet

dergohen tek nje specialist perpara se rasti te behet akut, duke u bere te mundur nje trajtim me efektiv.

Ndersa Projekti Access eshte tashme duke matur masen e impaktit te tij ne shendetin dhe

mireqenien e klienteve te tij, ka fakte qe nga programi po perfitojne edhe te tjere. Per shembull, gjate

sigurimit te kujdesit te vecante, Qendra Shendetesore ne Buncombe klinika me e populluar ne te gjitherajonin ka qene ne gjendje te pakesoje ndjeshem numrin e vizitave te perseritura. Ajo ka rritur me 50%

numrin e pacienteve ne sherbimin paresor shendetesor nga 6.000 vitin e kaluar ne 9.000 kete vit. Kjo gje

ka qene e mjafrueshme per te bindur rajone te tjera ne North Carolina te ndihmonin Projektin Access.

20


21/25

PERKRAHJA E GRUPEVE NGA ANA E QEVERISE

Nen kendveshtrimin e tendencave te reja, politikat qeveritare bejne me shume sesa thjesht

pakesimin e rregullave. Qeveria gjithashtu mbeshtet grupet ne shume menyra pozitive. Agjensite e

klienteles u sigurojne grupeve te tyre te interesit benefite qe ne realitet jane paguar nga taksapaguesit. Garancite e kredive, kredite qeveritare me kosto te ulet, grantet dhe kontrata me grupe

specifike, favorizojne grupet e interesit te perfshira ne procesin e politikes me shpenzime te atyreqe mbeten jashte, pasi ata jane te paorganizuar apo te organizuar ne menyre jo te mire.

MBESHTETJA PER ZHVILLIMIN EKONOMIK

Qeverite ndihmojne grupet e biznesit vecanerisht ne drejtim te zhvillimit ekonimik. Nje

shembull tipik eshte ulja e taksve ne disa zona per te bere te mundur dislokimin e bizneseve.

Krijimi i te ashtuquajturve inkubatore biznesi, ku qeveria investon ne infrastrukture apo ne krijimine lehtesirave per te terhequr bizneset ne parqet industriale, eshte nje tjeter pikepamje, sidomos ne

nivel lokal ku konkurrenca per terheqjen e bizneseve dhe taksave te rezultuara prej tyre eshte e

madhe. Qeverite shteterore dhe lokale jane duke konkuruar mes tyre per te qene sa me afer mebizneset, duke u perpjekur te jene mbeshtetesit kryesore financiare te tyre, te krijojne nje mjedis

rregullator favorizues, nxitje ekonomike, apo te ulin kostot e te berit biznes, duke hequr apo duke

mbajtur nje qendrim bashkepunues ne lidhje me rregullat. Ato mbeshtesin zhvillimin e forcespuntore; asistojne ne zhvillimet teknologjike dhe novacionet, shpesh duke mbuluar kosto te kerkim

zhvillimit; mbeshtesin bizneset ne marrjen e financimeve me kushte te favorshme; permiresojne

infrastrukturen; dhe zhvillojne lehtesira per bizneset. Qeverite ne nivel kombetar asistojne bizneset

duke gjetur dhe duke zgjeruar tregjet nderkombetare. Qeverite ne te gjitha nivelet sigurojne thedhena dhe informacion pa pagese, te cilat jane shpesh kritike per bizneset. Politika rregullatore

qeveritare eshte shpesh e rendesishme ne nivelimin e fushes se lojes ne te cilen konkurrojne

bizneset ne tregun privat, sidomos persa i perket teknologjive te reja.

Ky kapitull mbyllet me Leximin 10.1, Shteti dhe Kuzhina, i cili ilustron veshtiresine qe

ka nje agjensi ne kete rast FDA ne plotesimin e kerkeses publike per sigurine e produkteveushqimore, duke balancuar nevojat e grupeve lokale te klienteles si shoqata e restoranteve.

Marredheniet nderqeveritare dhe konflikti midis agjensive federale dhe shteterore e bejne akoma

me te komplikuar kete pjese te politikave rregullatore. Agjensite e shumta shteterore dhe lokale ipergjigjen me shume shoqatave te mire organizuara te restoranteve. Leximi jep nje shembull te

influences se koalicioneve ne industrine e sherbimit ushqimor, si Food Safety Training and

Education Alliance. Si gjithmone kosto dhe grupi apo personat qe do te paguajne per rregullat (ne

kete rast inspektimi) mbeten nje ceshtje kritike.

21


22/25

LEXIMI 10.1

SHTETI DHE KUZHINA / Micheal Lipsky

Nese deshironi nje hamburger jo te zakonshem ne nje restorant ne Minnesota, ju duhet te

flisni me ze te larte. Kamarieri nuk do tju pyese se sa te pjekur e deshironi mishin; nese nuk thoniasgje, automatikisht mishin juaj do te piqet ne nivel mesatar. Dicka e tille nuk eshte nje tendence

mode,eshte nje ligj. Restorantet lejohen te sherbejne ushqim special vetem ne rastet kur nje gje etille kerkohet ne menyre specifike.

Rregulli Mos pyet, vetem gatuaj ne Minnesota, mund te duket i cuditshem, por eshte

rezultat i nje kompromisi te koheve te fundit i arritur gjate rishikimit te kodit shtetoror te ushqimit,i cili drejton manaxhimin dhe shitjen me pakice te te gjitha produkeve ushqimore. Versioni i pare i

ketij kodi kerkonte qe klientet te njoftoheshin ne menyre te shkruar per rrezikun e ngrenies se

ushqimeve te gatuara pak, duke perfshire hartimin e kontratave per bakterin E. coli, i cili shkaktonsemundje te renda. Shoqata e Restoranteve ne Minnesota mendonte se ishte nje metode

shkaterruese. Ne nuk deshirojme nje menu qe te thone nese hani ketu do te vdisni, thote TomDay,nje nga anetaret e shoqates.

Keshtu qe hartuesit e ligjit bene disa ndryshime. Cdo lloj mishi i gatuar ne nje temperature

me te ulet se 145 grade Fahrenheit mund te sherbehet vetem me kerkese te konsumatorit, i cilimbart riskun perkates.

Vetem disa shtete kane bere kompromis per rishikimin e ligjeve per sigurine e ushqimeve

kur shperthyen semundje te renda qe shkaktohen nga ushqimet e gatuara pak apo te infektuara. Disaargumentojne mbi nevojen per te bere dicka te tille. Me shume se 80 milion amerikane semuren

cdo vit nga disa baktere qe gjenden ne ushqime, ndersa 9.000 vdesin, pjesa me e madhe e te cileve

kane sistem te dobet imunitar apo jane te moshuar. Amerikanet hane ne restorant mesatarisht katerhere ne jave.

Shtetet po punojne mbi kodet e tyre dhe kane drafte qe i ndihmojne ne keto rishikime:modeli i ligjit per sigurine i draftuar nga US Food and Drug Administration ne 1993 dhe i rishikuar

tre here. i hartuar qe te mund te jete i perdorshem nga te gjitha shtetet dhe agjensite rregullatore te

tyre, kodi eshte hartuar mbi te dhena voluminoze eksperimentale dhe detaje qe shkojne me tej se

qindra faqe rregullash. Kodi i FDA nuk eshte i detyrueshem shperndarja me pakice e produkteveushqimore rregullohet ne nivel shteteror, jo federal por ka presion te madh per ta pershtatur

modelin, thote Jeanne Eggleston nga Departamenti i Shendetit ne Minnesota. Deri sot, 17 shtete

kane ndjekur guiden e FDA. Minnesota ka shpenzuar 3.2 milion USD per rishikimin e paketes

ligjore qe hyri ne fuqi ne 1998.

Por ndersa amerikanet kane te njejtin mendim per rendesine e sigurise se ushqimeve,procesi i rishkrimit te kodeve shoqerohet me shume veshtiresi politike. Si Minnesota, shume shtete

te tjera e kane me te veshtire te arrijne konsensus ne praktike sesa ne teori. Ata jane duke pakesuar

dhe eleminuar disa nga masat me te diskutueshme, duke u larguar keshtu nga pyetjet ne lidhje meefektivitetin e tyre ne luften kunder disa semundjeve. Nje studim i kryer nga Center for Science in

the Public Interest ne vitin 1996 ne 45 agjensi shteterore dhe lokale, nuk gjeti asgje ne lidhje me 12

22


23/25

standartet kryesore te FDA-se per ushqimin. Veprimtaria ne perputhje me kodet eshte rritur, thote

Caroline Smith DeWaal, drejtoresha e qendres per sigurine e ushqimieve, por ajo thote gjithashtuse ka ende shume hapesire te lejuar nga kodi. Ajo e konsideron kodin e FDA nje grup standartesh

minimale, por pak shtete bien dakort me kete.

Mishi i gatuar ne menyre jo te zakonshme eshte vetem nje nga keto ceshtje. Nje tjeterceshtje delikate eshte si duhen mbrojtur konsumatoret nga semundjet qe shperndahen kryesisht

nepermjet prekjes, si hepatiti A. Modeli i kodit te FDA-se thote se punonjesit e restoranteve duhet

te perdorin doreza sa here qe prekin ushqimet qe jane gati per tu servirur, dhe duhet te lajne duartper te pakten 20 sekonda.

Texas-i u tregua shume i ashper kur filloi rishikimin e kodeve per ushqimin para disavitesh. Kodi kerkonte qe punonjesit te perdornin doreza dhe te lanin duart dy here kur preknin

ushqimin. Texas Restaurant Assiciation penguan te dyja keto masa. Kur kodi i ri hyri ne fuqi, ai

kerkonte larjen vetem nje here te duarve dhe perdorimin e mjeteve sterilizuase, pa percaktuar

dorezat.

Me pas shohim problemin e certifikimit. FDA thote se te pakten nje punonjes ne cdo njesi

te shitjes me pakice duhet te certifikohet, qe do te thote te kaloje nje test te organizuar nga njeprogram i akredituar mbi kodin e ushqimeve. Minnesota e hoqi kete mase nga kodi i ri i sigurise, jo

per shkak te opozites se ashper, por nga frika se nje debat i gjate do te pengonte implementimin e

pjeses tjeter te kodit. Tani, zyrtaret e shendetit jane duke debatuar me hartuesit e ligjeve ne lidhjeme planet per te vazhduar procesin e certifikimit ne menyre te pavarur.

FDA priste rishikime te modelit te kodit, keshtu qe ajo vendosi edhe material shtese,ndoshta te panevojshem. Nje shembull eshte temperatura e ruajtjes se ushqimeve te ngrohta.

Rekomandimi federal eshte 140 grade Fahrenheit, ndersa Elizabeth Harden, nje punonjese e

sigurimit te ushqimeve ne FDA, thekson se ushqimi i ngrohte eshte i sigurt nese ruhet ne 130 grade.

Gjithcka varet nga faktoret e sigurise qe dikush deshiron te kete thote ajo.

Disa shtete kane zgjedhur me shume mjete sigurie sesa ka kerkuar FDA. Per shembull,

Rhode Island, i cili ne 1993 ishte shteti i pare qe miratoi kodin e plote te FDA-se, nuk mori nekonsiderate ndonje kufi te temperatures apo masen e njoftimit qe mund ti behet konsumatorit per

semundjet qe rrjedhin nga mishi i gatuar apo i pjekur pak dhe detyrimet ligjore qe mund te lindin

ne kete rast. Keshtu ne kundershtim me shume shtete te tjera, Rhode Island ndaloi shitjen ehamburgerit te gatuar pak, per femijet ne moshe me te vogel se 12 vjec ne cfaredo lloj rrethane.

Dhe ndersa disa pjese te kodit te FDA-se jane bere me pak strikte gjate viteve te fundit, Rhode

Island nuk hoqi dore. Ai kerkon akoma larjen dy here te duarve, keshillimin e konsumatoreve,

certifikimin e plote te manaxhereve, ndersa ndalimi i hamburgerit te vecante per femijet pritet tevazhdoje edhe ne vitet qe vijne.

Efektiviteti i pikepamjes shume strikte te Rhode Island eshte bere nje subjekt debati.Nivelet shteterore te helmimeve nga ushqimet kane rene ne Rhode Island, nderkohe qe ne te gjithe

vendin salmonella dhe campylobacter, dy infeksione te zakonshme, ne nivel kombetar kane rene

me perkatesisht 14% dhe 8%, nga 1996 ne 1998 por eshte e veshtire te krijosh nje lidhje midisketyre shifrave dhe detajeve te nje kodi specifik te ushqimeve.

23


24/25

Eshte e qarte se kodet e reja kane modifikuar perkohesisht lidhjen midis rregullatoreve dhe

industrise ushqimore gjithmone per me mire. Ne te kaluaren, shume restorante jane ankuar seinspektoret kane qene shpesh impulsive. Tashme, detajimi i metejshem i kodeve ndihmon qe te

kuptohen me mire kerkesat e shtetit. Fokusi i inspektimit gjithashtu ka ndryshuar; ceshtje te tilla si

kushtet strukturore te nje restoranti kane kaluar ne plan te dyte ne krahasim me ceshtje te lidhura ne

menyre te drejtperdrejte me shendetin. Theksi vendoset ne procesin e gatimit te ushqimit dhe tenjerezve qe bejne kete pune.

Por megjithese inspektimi eshte permiresuar, mbetet pika e dobet e te gjithe sistemit tesigurise se ushqimit. Ne fakt, pjesa me e madhe e kodeve qe jane hartuar para 1993 kane qene

shume strikte. Ato do te kishin pasur efekt nese do te ndiqeshin dhe respektoheshin nga shitesit me

pakice. Me imponimin e vazhdueshem te rregullave, filloi te rritej dhe veprimtaria jo ne perputhjeme to, duke krijuar kontradikta midis rregullatoreve dhe industrise. Ne Denver restaurant, gjate

inspektimit te zakonshem ne 1997 dhe 1998, inspektoret gjeten qindra thyerje te rregullave, deri ne

faktin qe punonjesit lepijne gishtat apo perdorin dyshemene si vend pune. Inspektoret e vizituan

kete restorant disa here, duke kercenuar deri ne mbylljen e aktivitetit. Ata rralle here i mbajnepremtimet, por kete here ishin te detyruar te vepronin: Denver Post kohet e fundit beri publik emrat

e atyre te cilet nuk ishin ndeshkuar, dhe qyteti vendosi te rishikonte politikat e inspektimit.

Ligjet e reja, sado srtike te jene, nuk shoqerohen gjithmone me fonde te mjaftueshme per

inspektimin. Iowa eshte nje shembull shume i mire.

Kodi i ri shteteror per ushqimet, qe eshte miratuar ne Janar te ketij viti, vendos rregulla

shume strikte per sigurine dhe kerkon qe ne pjesen me te madhe te restoranteve te kete inspektime

dy ose tre here ne vit, ne vend te nje inspektimi vjetor qe kerkohet nga kodi formal. Gjate njeperpjekjeje per rritjen e fondeve te nevojshme per keto inspektime, u aprovua rritja e tarifes per

marrjen e licences se restoranteve ne 20 vitet ne vazhdim.

Por nuk u arrit suksesi qe pritej. Per te perballuar rritjen e punes, inspektoret ne PolkCountry, qe perfshin edhe Des Moines, duhet te hiqte dore nga inspektimi i 1,200 njesive

ushqimore ne pese komuna. Plotesimi i kerkeses do te kerkonte edhe dy inspektore te tjere, por nuk

kishte fonde te mjaftueshme per te punesuar punonjes te tjere.

Shteti mori ne dore inspektimin e dy prej komunave qe Polk nuk mundi ti perballonte, dhe

komuna te tjera fituan kontrata pjesen tjeter. Shteti ngarkoi nje inspektor per te mbuluar territorinshtese.

Por perseri kishte probleme. Megjithe pakesimin e njesise gjeografike te ciles duhej ti

sherbente, Polk County nuk mund te perballoje inspektimet e parashikuara dhe nuk nuk mund tusiguroje shitesve me pakice trainimin e nevojshem ne lidhje me kodin e ri. Zyrtaret e komunes

shperndane libra kodesh ne rreth 1,500 njesi, por nuk kishin kohe te jepnin instruksione per secilen

nga kerkesat e kodit te ri. Kjo do te thote qe kur inspektoret te bejne punen e tyre, me siguri qe dote gjejne shkelje.

24


25/25

P E R M B L E D H J E

Grupet e organizuara te interesit, te quajtura grupe te klienteles, operojne si nje burim i

jashtem i vlerave dhe konflikteve te vlerave per agjensite administrative. Agjensi te ndryshme

marrin feedback nga grupet e klienteles per politika te ndryshme rregullatore.

Proceset rregullatore kalojne ne disa faza kur agjensia zhvillon parametrat e nje rregullorje

te caktuar ne secilen faze, grupet e klienteles luajne rolin e tyre. Disa agjensi mund te bien pre egrupeve te klienteles qe ato duhet te manaxhojne apo te kontrollojne nepermjet rregulloreve.

Grupet e interesit ushtrojne dy tipe influencash ne politiken publike, influenca te cilat mundte konceptohen si modele:

(1) Politika tradicionale si ekuiliber dhe(2) Nje vektor me dinamik.

Secili model ne menyre grafike tregon si grupet e interesit influencojne politikat publike ne

interes te tyre. Secili nga modelet tregon se gjate hartimit te politikes vecanerisht ne procesin ehartimit te rregullave ne nivel qeveritar grupet e organizuara me mire jane me te favorizuarat.

Grupet e pa organizuara mbeten jashte lojes, ndersa grupet e organizuara shperblehen. Kjo politike

rezulton ne faktin se te pasurit behen akoma me te pasur, ndersa te varferit akoma me te varfer.

Agjensite zhvillojne mbeshtetjen e grupeve te klienteles ne menyren si ato manaxhojne

ankesat dhe si strukturojne gjykimet publike. Ne anen tjeter, grupet e klienteles perdorin teknikatme efektive per te mbeshtetur agjensite e tyre.

Tendencat aktuale ne politiken rregullatore tentojne te mbeshtesin grupet e klienteles, pornderveprimet komplekse te agjensive federale, shteterore dhe organeve gjyqesore lokale e bejne

procesin rregullator akoma me te komplikuar. Administratoret qeveritare pranojne se partneriteti

qeveri biznes mbart nje kosto ne konfliktin e vlerave.

Documents

Grupet e Interesit Si Burime Vlerash