Upload
donguyet
View
220
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Kanon pokutnygalobani
sinanulisani
Galobani sinanulisani
Jego Dostojność,
Najwyższy Król Dawid,
syn Jerzego, z woli Naszego Pana,
Król Królów Abchazów,
Kartwelów, Ranów, Kachetyjczyków i Ormian,
Szirwanszach i Szachinszach
całego Wschodu i Zachodu,
Miecz Mesjasza
DAWID IV Budowniczy
daviT
aRmaSenebeli
Autor Kanonu pokutnego – Galobani sinanulisani
Kanon pokutny
galobani
sinanulisani
Galobani sinanulisani
WARSZAWA 2011
Z języka starogruzińskiego przełożył Dawid Kolbaia
O
U
S
T
, Ty,
przed którym pochyla się każda głowa
i zgina wszelkie kolano,
i sławi Cię każdy język (por. Iz 45,24; Rz 14,11; Flp 2,10-11)
Ty, Słowo,
i na mnie, spowiadającego się, wejrzyj!
podobniłeś mnie do obrazu swego (por. Rdz 1,27),
stworzyłeś mnie w jedności ze światem
widzialnym i niewidzialnym,
oświeciłeś mnie rozumem
Tobie podobnych istot,
ja zaś
pozostałem niewdzięczny.
przeniewierzyłem się swemu człowieczeństwu,
porzuciłem podobieństwo Twoje
i wydałem na świat zło,
ku wszystkiemu co widzialne, zmysłowe,
zwróciłem niepohamowanie myśli swoje.
y,
Dziewico, wstawiająca się za grzesznikami,
Ty, co Słowo przyoblekłaś w ciało,
otaczając Je światem materialnym,
zabierz ze mnie brzemię bezduszności,
żebym skruszony
upadł na twarz przed Tobą!
,
romlisaca winaSe
qed-dadrekil ars yoveli ,
muÃli yoveli modrkebis da enaÁ yoveli
Sensa Ãmobs aRsarebasa (Sdr. esaia,45 ,24, rom. ,14 ,11; filip. ,2 ,10-11),meca, sityuao ,aRmsarebelsa momxeden!
xatsa TÂssa mamsgavse (dabad. ,1 ,27)
da sakrvelad grZnobadisa da gonierisa myofobisad damawese Senebr arsTa sityuÀbisa
Cem Sorisca SekrebiTa ,
xolo me umadlo geqmen.
bunebiTi raÁ Zalni
ara sjulTaebr viÃumien ,
msgavsebisagan davakldi da davhbade boroti ,
xolo
xilulTa-miersa
gemovnebasa vrcelad ganuxuen grZnobani.
qalwulo ,braleulTa Tavsmdebo, romelman sityuaÁ ganazrqe ÃorciTa da karviTa miwisaÁTa ,sizrqe usasoebisaÁ ganmZarcuÀ, raÁTa monanuli Segivrde Sen!
ugalobdiTsa I
Zlispiri: wamisyofiTa
54
R
Z
O
D
azem z koroną człowieczeństwa
nagrodziłeś mnie królewskim majestatem,
ja zaś niskim namiętnościom
oddałem się jak niewolnik,
albowiem „Kto przez kogo zwyciężony,
temu też oddany w niewolę” (por. 2 P 2,19)
abójczy Kainowy zamysł (por. Rdz 4,1-12)
pohańbienie synów Seta (por. Rdz 4,25-26; 6,5),
wielką rozpustę (por. Rdz 4,5),
ohydnych mieszkańców pięciu miast (por. Mdr 10,6; Rdz 19,)
wielokrotnie pomnożyłem,
upodobniłem się do potoku zła,
niepohamowanie zmierzam do upadku.
krucieństwo Egipcjan (por. Wj 1,13-22),
Kananejskie obyczaje (por. Wj 34,11; 2 Pwp 7,1-2),
i składanie ofiar,
i splatanie kołtunów,
czarowanie, wróżenie
– wszystko co przeczy Twej woli,
przyjąłem ja bluźnierczo,
przewyższając przykłady pohańbienia.
latego było zwiastowanie Dziewicy
i Słowa ucieleśnienie,
ażeby za matczynym wstawiennictwem
zyskali zbawienie grzesznicy
wśród których – ja jestem pierwszy,
i środkowy, i ostatni,
jak otchłań bezdenna
pochłaniająca potok ohydy!
.
,
bunebiTsa raÁ porfirsaTÂTmflobelobasa Tana mefobisaca Saravandni marwmunen, xolo me vnebaTa bilwTa monad mivhyide Tavi ,rameTu `romlisaganca vin Zleul arn, misdaca damonebul arn” (2 petre ,2 ,19).
kaenis mkvlelebri cnobaÁ (Sdr. dabad. ,4 ,1-12),seiTis ZeTa lirwebaÁ (Sdr. dabad. ,4 ,25-26; 6 ,5),gmirTa siRodiT mavalobaÁ (Sdr. dabad. ,6 ,4),xuT-qalaqelTa Seginebisa mwÂre (Sdr. sibrZn ,10 ,6 ,dabad. ,T. 19)
ufroÁs vamravalwile ,viTarca raÁ aRmarT-msrbolman mdinereman ukeTurebisaman.
megÂpturi gulmZimobaÁ (Sdr. gamosvl. ,1 ,13-22),qananelTa CuÀulebani (Sdr. gamosvl. ,34 ,11; 2 Sj. 7 ,1-2),msxuÀrplvaÁ nagebTaÁ, zmnaÁ da saxrvaÁ ,kowoli TmaTaÁ da sxuani, romelTaÁSen hbrZane ara-msgavsebaÁ ,uwarmdebesad movigen TÂT maT pirmSoTa saxeTasaca.
amisTÂs iyo qalwuli da Ãorc-qmnaÁ sityÂsaÁ, raÁTa dedobrivTa oxaTa mier cxovnden codvilni ,romelTa pirveli ,saSuali da dasasruli ,me var, viTarca ufskruli ,Sesakrebeli bilwebisa RuarTaÁ!
ganZlierdiTsa II
Zlispiri: RmerTo ,macxovaro Cueno
76
N
A
W
D
aśladowałem królów Izraela,
lecz tylko w jednym ich bezprawiu,
i jak mogłem, grzeszyłem,
ponad wysokością dymu kadzidlanego,
i z poganami się mieszając (por. Ps 105,35)
pokłoniłem – potędze nieba (por. 4, Krl 21,3; 2Krn 33,3)
syryjskie przepowiednie
z niebiańskiego koła ruchu,
o schodzeniu się, rozchodzeniu
gwiazd błąkających się i nieruchomych,
wiarę w los i przeznaczenie
już w dniu narodzin,
wszystko to zaprowadziłem u siebie, pospieszyłem się,
nie usłuchawszy boskich nakazów.
helleńskiej nieświadomości
Świętej Mądrości Bożej (por. 1 Kor 1,21),
w pokłonie Jej dziełu
zamiast samemu Bogu prawdziwemu,
wpadłem, oddając cześć bałwanom,
każdej namiętności swojej niepohamowanie.
latego stał się człowiekiem
Bóg nasz Najwyższy,
ażeby w ludzkiej postaci
doświadczyć naszych cierpień,
w Osobie Boskiej
zbawiać od win tych, którzy wierzą
w Matkę-Dziewicę, Bogurodzicę!
,
.
israÀlisa mefeTa
vhbaZevd, garna usjuloTa,
da ravden meZlo, vcsdebode
maRalTa zeda
kumevisa, da warmarTTa aRrevisa mier (Sdr. fsal. ,105 ,35),
da ZalTa cisaTa Tayuaniscemisa
(Sdr. 4 ,mefeTa ,21 ,3; 2 neStTa ,33 ,3).
zenaÁsa moZraobisa
asurastanuli zmnobaÁ ,
da cTomilTa varskulavTa
da ucTomelTa
krebaÁ da ganyraÁ ,
suÀ da bedi da Sobis dRe ,
viTar saRmrToTa usmenelman , viCquren.
ellinTa mier ver cnobaÁ
sibrZniT RmrTisaÁTa RmrTisaÁ (Sdr. 1 korinT. ,1 ,21)
da Semoqmedisagan
SeqmnilTa mimarT
cvalebaÁ TayvaniscemisaÁ srul-vyav , raJams
TiToeulisa vnebisa kerpsa vhmsaxure.
amisTÂs RmerT-mamakacebr
moqmed iqmna zeSTa RmerTTaÁ ,
raÁTa kacebr uwyodnis
vnebani CuÀnni
da RmrTeebr iÃsnides bralTagan, romelTa
RmrTismSobelad qadagon qalwuli dedaÁ!
mesmaasa III
Zlispiri: raJams esma
98
R
U
N
D
ozbiłem tablice przykazań,
i prawa człowiecze,
i prawo rozumu,
Twoje prawo potwierdzone,
podporządkowałem grzesznemu ciału.
podobniłem się do stwora
połączonego z różnych zwierząt,
mającego wiele oczu i różne oblicza
własnej postaci w różnych czasach inaczej widzianej,
odzwierciedlającej naturę każdego
zwierzęcia we mnie zamkniętego (por. Ap 13,2; 19,20)
ie przestraszyłem się rażenia gromem
mnie podobnym grożącego śmiercią,
nieustannie kłamliwie przysięgającym (por. Ap 14,14-16)
na Twoje cudowne imię.
latego przecież z krwi dziewiczej
zostało ciało Boga objawione
i jego nowa jedność – Boga i człowieka,
ażeby Matka wstawiła się za grzesznikami,
nieszczęsnymi, podobnymi do mnie!
.
Sjulni davTrgunen wignisa[n]i, da axali bunebiTurT ,da msjulisa Senisa mowame, Sjuli gonebisaÁ, codvisa da ÃorcTa Sjulsa davamone.
TiToeulTa mÃecTagan Sezavebulsa mÃecsa vemsgavse ,mraval-guarsa da mraval-xatsa da sxua Jam sxuÀbr xilulsa da mksenarsa bunebisaebr TiToeulisa (Sdr. gamocx. ,13 ,2; 19 ,20).
ara SevZrwundi manglisagan mfrinvalisa ,romeli Sursa sikudilisasa mihÃdis (Sdr. gamocx. ,14 ,14-16), romelni Cemebr mimdemad crud fucviden gansakrTomelsa saxelsa Sensa.
amisTÂs sisxlTa qalwulebrivTagan Ãorcni RmrTisani da axali SezavebaÁ , RmerTi da kaci ,da raÁTa ioxdes dedaÁ Cemebr ganwirviT usaso-qmnilTa!
RamiTgansa IV
Zlispiri: Senda aRvimsTob
1110
N
N
P
D
ienasycony, jak salomonowy robak (por. Prz 30,15)
dążyłem do podboju
krańców ziem cudzych,
podług swojej chciwości i żądzy
granicę, pierwotną, ustanowioną przez Boga,
uważałem za małą i znikomą (por. 2 Pwp 19,14; Prz 22,28).
aruszyłem zuchwale granice (por. Ps 73,17; 103,9)
i dodawałem dom do domu,
i przyłączałem pole do pola (por. Iz 5,8),
słabym odbierałem ich los,
i jedną pielęgnowałem myśl,
abym nie miał sąsiadów,
żebym tylko ja jeden
zasiedlał całą tę ziemię.
owstałem przeciwko wszystkim prawom,
grzesznymi złymi uczynkami
znieważyłem łoże swoje (por. Ps 35,5; Hbr 13,14),
dałem zły przykład swemu ludowi,
znieważyłem go, jak Izrael
zniesławił królów izraelskich.
latego pojawiła się Dziewica-Matka
i było nowe narodzenie Słowa,
żeby na nowo stworzyć
oblicze tych, którzy grzechem je zbezcześcili,
ażeby za matczynym wstawiennictwem
przetopić w ogniu skruchy
wszelki przedmiot grzechu!
,solomonisaÁsa
wurblisa (Sdr. igavn. ,30 ,15), msgavsad ver-maZRari
sxuaTa soflis kideTa veZieb dapyrobad
da RmrTisa sazRvarTa vabralob (Sdr. 2 SjulTa ,19 ,14; igavn. ,22 ,28),viTarca mcireTa da undoTa Cemisadmi uZRebebisa da gulisTqumisa.
borotad gardavhÃed sazRvarTa (Sdr. fsal. ,73 ,17; 103 ,9) da SevhrTe saxli saxlsa ,da agaraki agaraksa (esaia ,5 ,8), da uuZluresTa mivhxuÀWe nawili maTi ,
da viRuwid umezoblobasa ,
viTarmca martoÁ vmkÂdrobdi quÀyanasa zeda.
mbrZol veqmen yovelTa
wesTa sjulisa SenisaTa
da qorwilTa mier xeneSTa vhmZlavre
sawolsa Cemsa (Sdr. fsal. ,35 ,5; ebr. ,13 ,14),
da saxeTa mier borotTa
micemiTa vacodve eri Cemi ,viTarca mefeTa misTa – israeli.
amisTÂs qalwuli dedaÁ da SobaÁ axali sityÂsaÁ, raÁTa axali xatyofaÁmeored misces codviT ganmryunelTa misTa ,dedobrivTa raÁ oxaTa brZmediTa
daadnos yoveli nivTi SecodebisaÁ!
RaRadyavsa V
Zlispiri: danTqmuli RelvaTa
1312
Z
Z
N
T
nosiłem srebro jak pył (por. Ez 2,8; 1 Tm 6,10; Ps 17,43)
zbierałem złoto jak błoto uliczne,
i oddawałem cześć złotemu cielcowi chciwości,
jak kiedyś oddawali cześć Baalowi,
Asztarte i ohydnemu Kemoszowi (por. Sdz 2,13; 3,7; 10,6;
1 Krl 12,10; 3 Krl 11,5-7; Krl 21,3-7).
nienawidziłem słowo świątobliwe
i sędziów demaskatorskich,
a odnosiłem się z uznaniem
do wiarołomstwa pochlebców podstępnych,
z rozkoszą i zadowoleniem
wsłuchiwałem się w rady donosicieli,
i wydawałem wyroki niesprawiedliwe.
ie litowałem się nad łzami wdowimi,
nad sierocym płaczem, jękiem (por. Ps 9,35; Ps 145,9; Jk 1,27; 1 Tm 5,3),
nie otwierałem serca potrzebującym,
a tym samym – Tobie, Chryste,
który pożywiasz się ich skąpym pokarmem (por. Mt 25,40).
emu służyło narodzenie
Pana Boga przez ziemską niewiastę,
żeby Dziewica, jak Matka Boża,
odkupiła przewiny
ludzi na ziemi zamieszkałych,
opiekowała się grzesznikami.
,vecxli, viTarca miwaÁ da oqroÁ, viTar TiÃaÁ ubnisaÁ, viunjen (Sdr. ekl. ,2,8; 1 tim.,6 ,10; fsal. ,17 ,43),Tayuanis-vec angahrebisa mamonas ,viTar-igi ZuelTa maT _ baals da astartes da qamoss saZagelsa (Sdr. msaj. ,2 ,13; 3,7; 10,6;
1 mefeTa ,12 ,10; 3 mefeTa, 11 ,5-7; mefeTa ,21 ,3-7).
sityuaÁ wmidaÁ da bWeTa zeda mamxilebeli moviZulen, xolo mliqnelTa Zmaculi siverage viTne ,da SemasmenelTani davitkben zraxvani da cruni ganvscen msjavrni.
cremlni qurivTani da obolTa brgunvili tirili ar Seviwyale (Sdr. fsal. ,9 ,35; fsal. ,145,9; iakob. ,1,27; 1 tim. ,5 ,3),ara ganuxuÀn nawlevni moqeneTa ,ufroÁsRa, Sen, qristes ,romeli izrdebi mcirediTa zrdiTa maTiTa (Sdr. maTe ,25 ,40).
amisTÂs SobaÁ RmrTisaÁ adamianisagan dedakacisa ,raÁTa miwiT SobilTa kacTa cTomasa ,viTarca RmrTisa dedaÁ dahÃsnides qalwuli da ioxdes codvilTa!
kurTxeul arsa VI
Zlispiri: yrmaTa babilons
1514
Z
C
A
łamałem prawa Ewangelii
i Twoje przykazania,
wedle których należy nadstawić na cios
krzywdziciela także drugi policzek,
oddać swoje suknie ubogiemu (por. Mt 5,39; Łk 6,29)
a Ty, Władco mój,
zabraniałeś wszelkich przysiąg (por. Mt 5,34)
i sądziłeś cudzołóstwo,
nawet za myśli podporządkowane
cielesnemu pragnieniu (por. Mt 5,28).
hoć tak bardzo zniekształciłem swoje zmysły,
choć doszedłem do takiego zniewolenia,
nie odpadłem mimo wszystko
od wiary prawdziwej,
nie liczyłem na innego Boga (por. Ps 77,7)
i nie radowałem duszy swojej
innym wyznaniem,
gdyż tylko za tym podążałem,
czego nauczyłem się od świętych mężów.
teraz, zginając kolano,
sercem wzywam, jak drugi Manasses: (por. Krn 33,12)
Zmiłuj się nade mną, o Władco,
Zmiłuj się i nie sądź za grzechy (por. Ps 27,3),
nie wspominaj złych uczynków (por. Ps 78,8),
nie skazuj mnie na męki
albowiem Tyś Bogiem skruszonych,
wzniesionym ponad światem
przez anioły niebiańskie.
,
eseni vcoden, saxarebisa sjulTa
da mcnebaTa SenTa Sina
mcemelTa raÁ yurmilisa mipyrobasa
da glaxakTaTÂs ganSiSulebasa (Sdr. maTe ,5 ,39; luka ,6 ,29) ,
da raÁTurTiT ara ficsa
Sen, sjulis-mdebeli Cemi, hbrZanebdi (Sdr. maTe ,5 ,34) ,
da gulisTqumiT mimxedvelobasa
gansrulebulad mruSebad dasdebi (Sdr. maTe ,5 ,28).
daRaTu esreT ganvxrwen yovelni grZnobani
da yovlad xrwnileba viqmen ,
garna arave aRvixuen Ãelni ,
arca davde sasoebaÁ Cemi (Sdr. fsal. ,77 ,7),
RmrTisa mimarT ucxoÁsa, arca
ucxo-Tesli raÁme sarwmunoebaÁ
sawurTel vyav sulisa, gareSe missa ,
romeli maswaves RmrTismetyuelTa SenTa!
da aw, momdrekeli muÃlTa gulisaTaÁ
vÃmob, viTarca sxuaÁ manase (Sdr. 2 neStTa ,33 ,12),
milxine, Ä, meufeo, milxine
da nu warmwymed codvaTa Sina (Sdr. fsal. ,27 ,3) ,
da nu iÃseneb ZÂrTa CemTa (Sdr. fsal. ,78 ,8),
da nu damsji me quesknelTa Tana ,
rameTu Sen xar RmerTi monanulTaÁ ,
amaRlebuli zesknels caTa ZalTagan!
akurTxevdiTsa VII
Zlispiri: Seuwvelman mayualman
1716
O, zawsze Dziewico,
Ciebie, jako Bogurodzicę,
naprawdę wysławiamy
i wierzymy,
iż cześć, oddawana Twemu obliczu,
według świętego nauczania,
przechodzi do Ciebie
i za pośrednictwem tegoż oblicza
nawracasz grzeszników,
jak to poświadcza teatrum dwóch światów,
cuda Egiptu,
czcigodna Maryjo.
sakuTrad RmrTismSobelad gqadagebT, uxrwnelo
qalwulo, da gurwams , viTarmed
pativi xatisa SenisaÁ Sendamo
wiaRmovals, RmrTismetyvelTaebr ,
da codvilTa moqcevasa
aniSeb mis mier, viTarca cxad-hyofs
TeatroÁ igi mrCoblTa sofelTaÁ ,
sikeTe egÂptisaÁ, Rirsi mariam!
akurTxevdiTsa VII
1918
K
K
U
iedy nastanie czas
gwałtownych, wzburzonych żywiołów,
kiedy przeminie pora
królewskiego panowania,
kiedy zgaśnie królów majestat,
przeżyją się radości
i pochylą głowę kwiaty (por. 2 P 3,10),
inny podejmie berło,
za innym podąży wojsko (por. J 5,43),
wtedy zmiłuj się nade mną,
o, Sędzio mój!
iedy w dniu Sądu Ostatecznego (por. Ap 20,12)
księga się otworzy,
i ja, zginając kolano,
stanę przed Tobą dla osądzenia,
a Ty, Władco,
będziesz czynić Sąd swój najwyższy (por. Ap 19,1),
kiedy powstanie gniew aniołów Twoich
i sprawiedliwi rozkoszować się będą,
a grzesznicy – w ogień zostaną strąceni (por. 2 Tm 2,19; Mt 25,34; 25,41)
wtedy zmiłuj się nade mną,
o, Jezu mój!
fając, iż jak przyrzeczono, On będzie
ożywiać i łączyć
kość z kością, i staw ze stawem,
wierzę,
że prawicą swą
Bóg dokona przywrócenia (por. Ez 37,7-10; Rz 8,11)
całego mego grzesznego jestestwa,
po ukończeniu pokuty!
,
,
Jami raÁ wulilTa da ÃmelTa
aRmofSÂnvaTaÁ warmodges ,
zari mefobisaÁ warÃdes da didebaÁ daSrtes ,
Suebani uqm iqmnnen ,
yuavilovnebaÁ daWnes (Sdr. 2 petre ,3 ,10) ,
sxuaman miiRos skiptraÁ ,
sxuasa Seudgen spani (Sdr. ioane ,5 ,43),
maSin Semiwyale, msajulo Cemo!
gan-raÁ-eRos wigni dResa Sina sasjelisasa
(Sdr. gamocx. ,20,12)
da me qed-dadrekili warmogidge gankiTxvad ,
msajuli marTal sjide (Sdr. gamocx. ,19,1),
msaxurTa risxvaÁ qrodis ,
marTalni netarebden ,
codvilTa hguÀmdes cecxli (Sdr. 2 tim. ,2,19; maTe ,25 ,34; 25 ,41),
maSin Semiwyale, iesu Cemo!
vinaÁTgan aRsaarebiT grZnobad da Sekrebad iwyo
Zuali Zualsa Tana da nawevari nawevarsa ,
da ganÃmelTa mohbera
suli kualad-SobisaÁ (Sdr. ezek. ,37 ,7-10; rom. ,8 ,11),
mrwams, viTarmed aRvsebaÁ
srul-yos RmerTman Cem Soris
yovlisave sinanuliT aRdgomisaÁ!
adidebdiTsa VIII
Zlispiri: mtÂrTvelman gamouTqumelad
2120
P
S
roste, wypełnione,
w trzech obliczach niepodzielne,
w trzy słońca wcielone,rozświetl wzrok ducha mego,bym mógł światłość zobaczyćw światłości Boga (por. Ps 35,10),wtedy duchem Bóstwa zajaśniejeSyn wieków wieczne czasy!
łońce nie widziało dotąd Dziewicy Matki,jawiłaś się nią tylko Ty,a podobny mnie grzesznik
jeszcze nie pojmował świata Twego,
ja zaś w Twej opiece
pokładam nadzieję, że ujrzę światłości Syna Twego
i świat czasów przedwiecznych!
martio, srulo, sam-mzeo, erT-ciskrovnebao ,
ganminaTle mxedvelobiTi sulisaÁ, raÁTa
gixilo naTeli
naTliTa uflisaÁTa (Sdr. fsal. ,35,10),
suliTa RmrTisaÁTa Ze
gamogÂbrwyinvo maSin dausrulebelTa saukuneTa!
araÁ uxilavs mzesa qalwuli dedaÁ TÂnier Sensa ,
arca Cemoden braleulsa _ naTeli misi ,
garna me SeniTa
oxiTa, dedofalo ,
vesav xilvad naTelsa
Zisa Senisasa
da naTelsa zeSTa saukuneTasa!
adidebdiTsa VIII
Fresk z północnej ściany klasztoru w Gelati. Od prawej strony: Król Dawid IV, katolikos Ewdemon Czchetidze,
król Bagrat III, królowa Helena, ich syn – Jerzy II, książę Bagrat i księżniczka Rusudan.
(fotografia Mirian Kiladze)
22
Fragment rękopisu Kanonu
Wydania
„Kanon pokutny” Galobani sinanulisani
zachował się w piętnastu rękopisach. Trzy pochodzą
z XIII wieku i przechowywane są z numerem
katalogowym – Kekelidze A 85, A 290; Kut. 22,
pozostałe zaś prawdopodobnie z okresu późniejszego
[Kekelidze A 104, 518, 1290, S 149, 182,
1462, 4935, 4947; Kut. 94; RNB. N 28; RNB.
№ 5(25) kolekcje M. Sabinina]. „Kanon pokutny”
napisany jest na bazie siedmiu głosów i składa się
z dziewięciu pieśni (tradycyjne druga pieśń została
opuszczona). Każda część zawiera cztery strofy,
ostatnia dziewiąta – pięć. Tekst w tym wydaniu
został przygotowany na podstawie wydania krytycz-
nego Zuraba Czawczawadze, XII saukunis kartuli
himnografia. (Istoriul literaturuli analizi, wyd.
Merckuli, Tbilisi 1993, s. 3-159; Najnowsze:
Galobani sinanulisani [w] Nateli Kristesi. Sakartwelo,
t. I, wyd. Uniwersytet w Tbilisi, Tbilisi 2003,
s. 514-517. Wcześniejsze, znakomite wydanie
L. Grigolaszwili, Dawit Agmaszenebeli „Galobani
sinanulisani”, wyd. Uniwersytet w Tbilisi, Tbilisi
1975, s. 179-195).
Komentarze i leksykon
Podstawowy, bardzo bogaty komentarz wraz ze
wstępem: Iwane Dżawachiszwili, Kartuli enisa da
mcerlobis istoriis sakitchebi, Tbilisi 1956; Tedo
Żordania, Kronikebi, II, Tyflis, 1897; Szalwa
Nucubidze, Kartuli pilosopiis istoria, II, Tbilisi 1958;
Anton Bagrationi, Ckobilsitkwaoba, gamosacemad
moamzada, gamokwlewa, komentarebi daurto Iwane
Lolaszwilma, Tbilisi 1980; Zurab Czawczawadze,
Dawit Agmaszenebelis agsareba, „Ciskari”, nr 10,
Tbilisi 1984.
Fragment rękopisu Kanonu
2524
„Król królów, Dawid IV, syn Gruzji, Miecz Mesjasza”
Dawid IV Budowniczy [Bagrationi; gruz. daviT
aRmaSenebeli Dawid Agmaszenebeli], (1073 –1125),
od XIII w. święty kościoła gruzińskiego. Syn króla
Jerzego II (1072–1089), władca zjednoczonej Gruzji
(1089–1125). Zasłynął jako znawca astronomii i astro-
logii. Interesował się teologiczną literaturą chrześcijańską
oraz muzułmańską. Według arabskich historyków znał
dobrze ich język, prowadził spory z kadim gandżyjskim
o pochodzenie Koranu, wspierał poetów muzułmańskich.
Król Dawid IV w chwili gdy przyjął koronę w 1089 r. liczył
zaledwie szesnaście lat. Pamiętać należy, że w średniowieczu,
przed XII wiekiem, funkcjonowało na tym obszarze wiele
księstw i królestw, mniej lub bardziej zależnych od siebie. Ich
władcy toczyli między sobą wojny; bezustannie wchodzili
we wzajemne sojusze, szybko zresztą zrywane i zastępo-
wane nowymi. Podobnie skomplikowana była sytuacja
administracji kościelnej. Jednym z najważniejszych zadań
polityki wewnętrznej Dawida IV było wzmocnienie władzy
centralnej. Nowy król zamierzał zmusić do posłuszeń-
stwa książęta i duchownych, scentralizować państwową
administrację oraz zreformować armię. W 1103 r. zwołał
Sobór w Ruis-Urbnisi wydając dziewiętnaście ustaleń
prawnych i administracyjnych. Duchowni musieli uznać
autorytet króla w sprawach religijnych i podporządkować się
jego władzy.
Właśnie w tym czasie monastycyzm gruziński nabierał
uniwersalnego charakteru. Klasztory gruzińskie znajdowały
się we wszystkich świętych miejscach (Syria, Palestyna,
Atos, Konstantynopol). Pracowali i tworzyli w nich
gruzińscy tłumacze, pisarze, filozofowie i inni uczeni.
Trzeba podkreślić, że wpływy bizantyjskie nie doprowadziły
do osłabienia tradycji narodowej, lecz przeciwnie, twórczo
ją inspirowały. Dużą rolę w rozwoju filozofii gruzińskiej
i literatury chrześcijańskiej tego okresu odegrali uczeni
sprowadzeni z Grecji, m.in. z monasteru Petriconi (obecnie
Baczkowo w Bułgarii). Jednym z pierwszych przedsięwzięć
króla Dawida IV było założenie klasztoru w Gelati (1106 r.).
Historyk królewski napisał o tym miejscu, że to „druga
Jerozolima całego Wschodu, z uwagi na uczenie tego co
wartościowe, z uwagi na bogactwo wiedzy – drugie Ateny,
daleko przewyższające pierwsze w prawie Bożym, kanonie
wszystkich świetności Kościoła”. W tym okresie powstawały
w Gruzji także inne wielkie i dynamicznie rozwijające się
ośrodki oświaty i kultury, jak na przykład Ikalto czy Gremi.
Ich znaczenie dla duchowych dziejów państwa było bez-
cenne. Głównym przedmiotem nauczania w klasztorach
pozostawała teologia, księgi Nowego i Starego Testamentu,
teksty proroków i apostołów, przekład Psalmów Dawida
oraz zestawienia chronologiczne dotyczące wybitnych wład-
ców żydowskich, perskich, rzymskich i bizantyńskich. Poza
tym wykładano historię, filozofię, retorykę, gramatykę,
geometrię, matematykę, astronomię, muzykę i języki obce.
Klasztory były ostoją dla najbardziej znanych i postępo-
wych postaci, takich jak m.in. znany twórca literatury
starogruzińskiej Jan Petrici, czy wybitny duchowny kościoła
gruzińskiego Arsen Ikaltoeli.
Dawid IV zmarł 24 stycznia 1125 r., zostawiając tron
swemu synowi Dymitrowi I (1125-1156). „Tu jest mój
odpoczynek na wieki, tu zamieszkam, gdyż tego pragnąłem”.
Tak zaczynającą się inskrypcję, polecił umieścić przy
wejściu do klasztoru Gelati, gdzie został pochowany.
Na całym Wschodzie uważany był za symbol „Króla
Królów” i „Miecz Mesjasza”.
Wreszcie należy podkreślić zasługi króla Dawida IV dla
rozwoju gruzińskiej hymnografii. To właśnie jemu przy-
należy oryginalny poetycki utwór – „Kanon pokutny” znany
w Gruzji jako Galobani sinanulisani. Za sprawą tego dzieła,
dołącza on do najwybitniejszych autorów średniowiecznej
epoki m.in. św. Andrzeja z Krety (uważanego za jednego
z najlepszych mówców chrześcijańskich epoki bizantyjskiej)
czy Efrema Syryjczyka (autora wielu pism egzegetycznych,
ascetycznych i liturgicznych).
„Król królów, Dawid IV, syn Gruzji, Miecz Mesjasza”
2726
Płyta nagrobna
Warto w tym miejscu przywołać fragment „Kanonu
pokutnego”, gdy król Dawid IV stoi przed Bogiem i prosi
o wybaczenie. Przejmujący jest liryzm tego wyznania. „Kiedy
przeminie pora królewskiego panowania, kiedy zgaśnie
królów majestat, przeżyją się radości i pochylą głowę kwiaty”,
kiedy inny król podejmie berło, kiedy za innym podąży
wojsko, kiedy pozostanie sam wobec swego sędziego – Boga.
Wtedy, ten wybitny władca, który doprowadził kraj do potęgi
ekonomicznej i politycznej, rozszerzając wpływy na sąsiednie
kraje – Bizancjum, Iran, Mezopotamię i Azję Mniejszą,
wypowie najprostsze słowa: „zmiłuj się nade mną, o Sędzio
mój!”.
Współcześnie „Kanon pokutny” świętego Dawida IV
odczytywany jest w kościele gruzińskim po liturgii
26 stycznia, w dniu któremu patronuje.
Dawid Kolbaia
TU JEST MÓJ ODPOCZYNEK NA WIEKI, TU ZAMIESZKAM, GDYŻ TEGO PRAGNĄŁEM
Główna brama
klasztoru w Gelatiz nagrobną płytą
króla Dawida IV.(fotografia
Mirian Kiladze)
ese ars gansasuenebeli Cemi ukuniTiukunisamdeese mTnavs aqadavemkvidrome
„Król królów, Dawid IV, syn Gruzji, Miecz Mesjasza”
2928
Słowo od Wydawcy
PAMIĘCI
BUDOWNICZEGO GRUZJI
WYBITNEMU OPOZYCJONIŚCIE
ZAŁOŻYCIELOWI I LIDEROWI
STOWARZYSZENIA ILII CZAWCZAWADZE
ORGANIZATOROWI ŻYCIA BUDZĄCEGO SIĘ NARODU
TAKŻE PRZEZ WSKAZYWANIE WZORÓW
KRÓLA DAWIDA IV
GRZEGORZA PERADZE
CZY WSPÓŁCZESNEGO MU MERABA KOSTAWY
W PODZIWIE I UZNANIU
DLA JEGO NIEZWYKŁYCH TALENTÓW
I PRZENIKLIWOŚCI W PRZEWIDYWANIU
LOSÓW SWEGO KRAJU
NA DRODZE WOLNOŚCI
NIEPODLEGŁEJ
ZURABA
CZAWCZAWADZE
Józef Rudalski
Z okazji wizyty w Polsce
Nany Czawczawadze
wydano 200 numerowanych egzemplarzach
w układzie graficznym
Aleksandry Rudalskiej
i Tomasza Jeziorowskiego.
Egzemplarz N°
© for the Polish transaltion Dawid Kolbaia
Oficyna Olszynka, Warszawa marzec 2011
Wydawca pragnie wyrazić wdzięczność:
Mirianowi Kiladze za bezpłatne użyczenie fotografii,
Merabowi Gwazawie za źródłowe materiały,
prof. Eugeniuszowi Czaplejewiczowi za bezcenne wskazówki
oraz dr Dawidowi Kolbai za rozległą erudycję dotyczącą niuansów
kultury średniowiecznej Gruzji i za twórczą współpracę.