GSF - SANAT TARİHİ

8/8/2019 GSF - SANAT TARH

1/149

SANAT TARHSANAT TARH


2/149

LK SZLK SZ

lkel toplumlarn bizden farkllkel toplumlarn bizden farklolan taraflar zanaatsal dzeyleriolan taraflar zanaatsal dzeylerideil, dnce tarzlardr.deil, dnce tarzlardr.

nk sanatn tm tarihi, gittikenk sanatn tm tarihi, gittikegelien teknik yetkinlemeningelien teknik yetkinlemenintarihi deil, deien dncetarihi deil, deien dnce

tarznn ve kurallarnn tarihidir.tarznn ve kurallarnn tarihidir.


3/149

PALEOTK DNEMPALEOTK DNEM(ESK A-YONTMA TA DNEM- BUZUL AI)(ESK A-YONTMA TA DNEM- BUZUL AI)

Tarihncesi dnemde uygarlnn gelime srecinde,Tarihncesi dnemde uygarlnn gelime srecinde,belirlenmi en eski ve en uzun kltrel evre.belirlenmi en eski ve en uzun kltrel evre.

insanln ilk ortaya kndan, M yaklak 10.000 ylinsanln ilk ortaya kndan, M yaklak 10.000 ylncesine kadar sren arkeolojik a.ncesine kadar sren arkeolojik a.

nsanlar maaralarda ve kaya sna gibi yerlerde "byknsanlar maaralarda ve kaya sna gibi yerlerde "bykgruplar"/"kalabalk aileler" biiminde yaamaktadrlar.gruplar"/"kalabalk aileler" biiminde yaamaktadrlar.

ayta, akmakta, hayvan kemikleri ve aa gibi doalayta, akmakta, hayvan kemikleri ve aa gibi doalmaddelerden yaplan ilk aletler kullanlmaya balanmtr.maddelerden yaplan ilk aletler kullanlmaya balanmtr.

Beslenme ihtiyac, avclk ve toplayclk ile doadan hazrBeslenme ihtiyac, avclk ve toplayclk ile doadan hazrolarak karlanmaktadr. Henz retime geilmemitir. Ancakolarak karlanmaktadr. Henz retime geilmemitir. Ancakatein bulunmasndan sonra, snma, yrtc hayvanlardanatein bulunmasndan sonra, snma, yrtc hayvanlardankorunma ve i yenemeyen besinlerin piirilmesi gibi birkorunma ve i yenemeyen besinlerin piirilmesi gibi birgelime sreci balamtr.gelime sreci balamtr.


4/149

Dnemin Toplumsal KltrelDnemin Toplumsal KltrelYaam Biimi ve nan SistemiYaam Biimi ve nan Sistemi

Avclk ve toplayclk ile geindikleri iin, yerleik deiller.Avclk ve toplayclk ile geindikleri iin, yerleik deiller.Besin ve av bulabildiklere yerlere g ederek yayorlar.Besin ve av bulabildiklere yerlere g ederek yayorlar.

Tanr inanc ve dinler henz ortaya kmad iin, lmdenTanr inanc ve dinler henz ortaya kmad iin, lmdensonra hayat ve hatta lm kavram bile, onlarn dnyasndasonra hayat ve hatta lm kavram bile, onlarn dnyasnda

felsefi bir anlam tamyor.felsefi bir anlam tamyor.

Ama bir gereklik olarak lm ve tabii ki lm korkusu var.Ama bir gereklik olarak lm ve tabii ki lm korkusu var.

Karlarndaki en byk tehdit, doann kendisi (kt havaKarlarndaki en byk tehdit, doann kendisi (kt havakoullar, vahi hayvanlar, afetler, besin bulamama riski ve alkkoullar, vahi hayvanlar, afetler, besin bulamama riski ve alk

vb).vb).

Bu tehlikelerden kurtulmak iin Tanr ve lm kavramlarnnBu tehlikelerden kurtulmak iin Tanr ve lm kavramlarnnyerini, by inanc ile doldurmaya alyorlar.yerini, by inanc ile doldurmaya alyorlar.


5/149

DNEMN GEERL SANATANLAYII

Maara ve kaya snaklarnnMaara ve kaya snaklarnnduvarlarna izilen resimler:duvarlarna izilen resimler:


6/149


7/149

Maara resimleri ilk kez, ondokuzuncu yzylda spanyada veGney Fransadaki maaraduvarlarnda ve kayalardagrlmtr.


8/149


9/149

Lascaux maaras dndakiLascaux maaras dndaki

resimlerin ou, net olarakresimlerin ou, net olarakgrlemezler; genellikle birbirleriningrlemezler; genellikle birbirlerininstne dzensiz bir ekilde kaznmstne dzensiz bir ekilde kaznmya da boyanmlardr.ya da boyanmlardr.


10/149


11/149

Genellikle ok karanlk ve zorGenellikle ok karanlk ve zorulalabilen yerlerde bulunmulardr.ulalabilen yerlerde bulunmulardr.Bu nedenle, ssleme amac ileBu nedenle, ssleme amac ileizilmi olma ihtimalleri okizilmi olma ihtimalleri okdktr. (Bkz. Resim 6)dktr. (Bkz. Resim 6)


12/149


13/149

MAARA RESMLERNN TEMELMAARA RESMLERNN TEMELZELLKLERZELLKLER

Resimler o kadar gerekidir ki, bunlarn buzulResimler o kadar gerekidir ki, bunlarn buzula insanlar tarafndan yaplm olduunaa insanlar tarafndan yaplm olduunainanmak ok gtr.inanmak ok gtr.

Hatta Fransa ve spanya maaralarndakiHatta Fransa ve spanya maaralarndakihayvan figrlerin ulat naturalizminhayvan figrlerin ulat naturalizminyetkinliini, daha sonraki hibir uygarlkyetkinliini, daha sonraki hibir uygarlkaamamtr.aamamtr.

Blgede yaplan arkeolojik aratrmalar, buBlgede yaplan arkeolojik aratrmalar, bu

bizon, mamut ve ren geyii resimlerini, onlarbizon, mamut ve ren geyii resimlerini, onlaravlayan, bu yzden de onarl ok iyi tanyanavlayan, bu yzden de onarl ok iyi tanyankimselerin resmettiini veya kazdn ortayakimselerin resmettiini veya kazdn ortayakoymutur.koymutur.


14/149

LKEL NSAN, NEDEN MAARALKEL NSAN, NEDEN MAARARESM ZMTR?RESM ZMTR?

Zamann egemen anlay dorultusunda bu resimler bysel birZamann egemen anlay dorultusunda bu resimler bysel birmetod olarak kullanlmtr. nkmetod olarak kullanlmtr. nk lkel insan iin grnt(resim), sadece bir taklit deildir.lkel insan iin grnt(resim), sadece bir taklit deildir. Grnt(resim), taklit ettii eyin btn canl yeteneklerineGrnt(resim), taklit ettii eyin btn canl yeteneklerine

sahiptir.sahiptir.

Bu yzden resim, insanolunun doa zerindeki gcn ortayaBu yzden resim, insanolunun doa zerindeki gcn ortayakoyduu bir by almasdr. Bu durumda,koyduu bir by almasdr. Bu durumda,

lkel sanatnn yapt resim, by gcne sahiptir ve ilkel sanat dalkel sanatnn yapt resim, by gcne sahiptir ve ilkel sanat dabir bycdr!bir bycdr!

Resimlerde insan figrnn ok az yer almas ve kabaca izilmiResimlerde insan figrnn ok az yer almas ve kabaca izilmiolmas da, bu dnceyi dorulamaktadr; insan figr, ilkel byolmas da, bu dnceyi dorulamaktadr; insan figr, ilkel bysisteminin bir gesi deildir.sisteminin bir gesi deildir.


15/149

Bu izim srasnda byc sanatnn, bir dinBu izim srasnda byc sanatnn, bir dintreni okusuna kaplmas, bu cokuyla iddetlitreni okusuna kaplmas, bu cokuyla iddetlibir zihinsel younlama yaayarak ruhunubir zihinsel younlama yaayarak ruhunuboaltmas; sonra da kendisini bizon, mamut yaboaltmas; sonra da kendisini bizon, mamut ya

da karaca ile zdeletirecek doa st glerida karaca ile zdeletirecek doa st gleriarmas gerekiyordu.armas gerekiyordu.

Bu aba, hayvan ruhunun sanaty eleBu aba, hayvan ruhunun sanaty ele

geirmesine ve onun da, bu hayvanngeirmesine ve onun da, bu hayvanngrntsn maarann duvarlarnagrntsn maarann duvarlarnarestmetmesine kadar sryordu.restmetmesine kadar sryordu.


16/149

Resmi yapan kii;Resmi yapan kii; Resmini yapt eye ve onun btnResmini yapt eye ve onun btn

gcne sahip olacana,gcne sahip olacana,

Bylece sadece ta ve sopalarlaBylece sadece ta ve sopalarlasavaabildikleri hayvanlarn, resimlerdekisavaabildikleri hayvanlarn, resimlerdekigibi kendilerine boyun eeceine inanrd.gibi kendilerine boyun eeceine inanrd.

Hayvann bu boyun eii, beslenmeHayvann bu boyun eii, beslenmeihtiyacn avlanarak gideren ilkel insanihtiyacn avlanarak gideren ilkel insaniin, hayati bir nem tamaktadr.iin, hayati bir nem tamaktadr.


17/149

Resimlerin Naturalist zellii

Resimlerin aslna benzerlii okResimlerin aslna benzerlii oknemlidir. nk inana gre;nemlidir. nk inana gre; Resim aslna ne kadar ok benzerse; byResim aslna ne kadar ok benzerse; by

o kadar gl olacaktr.o kadar gl olacaktr. Bu anlamda resimlerdeki inanlmazBu anlamda resimlerdeki inanlmaznaturalizm, ilkel insann doa ilenaturalizm, ilkel insann doa ilezdeleme isteinin bir yansmasdr.zdeleme isteinin bir yansmasdr.

Bu naturalizm, gnlk av sahnelerindeBu naturalizm, gnlk av sahnelerinderenilen ve hayvanlarn yaamna ilikinrenilen ve hayvanlarn yaamna ilikinderinlemesine bir bilginin sonucudur.derinlemesine bir bilginin sonucudur.


18/149


19/149

NEOLTK DNEMNEOLTK DNEM(CLALI TA YEN TA DEVR)(CLALI TA YEN TA DEVR)

M..8000 - 5500M..8000 - 5500

Son buzul ann bitiiyle iklimde lman etkilerSon buzul ann bitiiyle iklimde lman etkilergrlmeye balamtr.grlmeye balamtr.

Bu deiime bal olarak bitki ve hayvan trleriBu deiime bal olarak bitki ve hayvan trlerioalm ve gnmzdekine benzer bir doal ortamoalm ve gnmzdekine benzer bir doal ortamolumutur.olumutur.

Bu deiim, insanlarn retime geebilmesiBu deiim, insanlarn retime geebilmesianlamna gelmektedir ki, bunun sonucunda insanlkanlamna gelmektedir ki, bunun sonucunda insanlktarihinin ilk byk devrimi olarak kabul edilentarihinin ilk byk devrimi olarak kabul edilen

neolitik devrim yaanmtr.neolitik devrim yaanmtr.

Doal yaamdaki bu fiziksel deiim, retim biiminiDoal yaamdaki bu fiziksel deiim, retim biiminide etkilemitir.de etkilemitir.


20/149

NEOLTK DNEMNNEOLTK DNEMNZELLKLERZELLKLER

Avclktan yerleik hayata geilmitir:Avclktan yerleik hayata geilmitir: Artk beslenmek iin av hayvanlarnn peinden g etmeye veyaArtk beslenmek iin av hayvanlarnn peinden g etmeye veya

tkenen bitkilerin yerine yenilerini aramaya gerek kalmam, aksinetkenen bitkilerin yerine yenilerini aramaya gerek kalmam, aksineekilen tohumlarn yetimesi, yavrulayan hayvanlarn bymesi iinekilen tohumlarn yetimesi, yavrulayan hayvanlarn bymesi iinuzun sre bir yerde yerleme ihtiyac domutur.uzun sre bir yerde yerleme ihtiyac domutur.

Bylece ilk ky toplumlar ortaya kmtr.Bylece ilk ky toplumlar ortaya kmtr. Gnete kuruyan kilin piirilmesiyle anak mlek yapm gelimitir.Gnete kuruyan kilin piirilmesiyle anak mlek yapm gelimitir. Hayvanclk ve tarma dayal bir iblm ortaya km, ortakHayvanclk ve tarma dayal bir iblm ortaya km, ortak

karlar ve grevler belirlenmitir.karlar ve grevler belirlenmitir. htiyalarn organize bir ekilde karlanabilecei bir retim biimihtiyalarn organize bir ekilde karlanabilecei bir retim biimi

ortaya kmtr.ortaya kmtr.

retim biimindeki bu deiim, toplumun kltrel yapsn daretim biimindeki bu deiim, toplumun kltrel yapsn daetkilemitir.etkilemitir.


21/149

NAN SSTEM : ANMZMNAN SSTEM : ANMZM

Doayla zdeleme dnemi sona ermi, doay kontrolDoayla zdeleme dnemi sona ermi, doay kontroletme dnemi balamtr: hayvanlar evcilletirilir, topraketme dnemi balamtr: hayvanlar evcilletirilir, topraksrlr vb. Bu etkinlikler hava koullarnn uygunluunasrlr vb. Bu etkinlikler hava koullarnn uygunluunabaldr.baldr.

Hava koullarnn iyi ve kt olarak deimesi, doaya balHava koullarnn iyi ve kt olarak deimesi, doaya balolan bu insanda, doadaki her eyin iyi ve kt glereolan bu insanda, doadaki her eyin iyi ve kt glere

sahip olduu inancna yol amtr.sahip olduu inancna yol amtr. Bylece dnya ve insan ikiye blnr ve bynn yerini,Bylece dnya ve insan ikiye blnr ve bynn yerini,

insann kendisini ktden uzaklatrp iyiye yaknlatrmayainsann kendisini ktden uzaklatrp iyiye yaknlatrmayaalt dini ayinler, ibadetler almaya balar.alt dini ayinler, ibadetler almaya balar.

Bu srete din fikrine bal olarak, ayn zamanda lmdenBu srete din fikrine bal olarak, ayn zamanda lmdensonraki yaam fikri ortaya kar ve sanat eserleri ounluklasonraki yaam fikri ortaya kar ve sanat eserleri ounlukla

dinsel amalarla retilmeye balanr.dinsel amalarla retilmeye balanr.


22/149

NAN SSTEM 2NAN SSTEM 2

Bu dnce ile birlikte paleotik dneminBu dnce ile birlikte paleotik dneminmonistikmonistik(tekcil: doayla zdeleilen ve(tekcil: doayla zdeleilen vebyye dayal)byye dayal) inan sisteminden, dualistinan sisteminden, dualist

(ikicil: iyi kt atmasna dayal)(ikicil: iyi kt atmasna dayal)animistanimist( btn varlklarn ve evrenin bir( btn varlklarn ve evrenin birruh tadna inanan doktrin)ruh tadna inanan doktrin) dnyadnyagr ve ona bal olarak dinler ortayagr ve ona bal olarak dinler ortaya

kar.kar.


23/149

SANAT ANLAYIISANAT ANLAYII

Dnce ve inan sistemindeki buDnce ve inan sistemindeki budeiim, sanata da yansr.deiim, sanata da yansr.

Sanat ikiye ayrlr; baz sanatsalSanat ikiye ayrlr; baz sanatsal

retimler sslemeye ynelik bir halretimler sslemeye ynelik bir halalrken, idol, tlsm ve gmler gibi bazalrken, idol, tlsm ve gmler gibi bazretimler de dini amalarla yaplr.retimler de dini amalarla yaplr.

lk guruptaki sanatsal retim kadnlarnlk guruptaki sanatsal retim kadnlarn

elinde olduu iin, bu alanda kadns birelinde olduu iin, bu alanda kadns birstil hakim olmutur.stil hakim olmutur.


24/149

NEOLTK DNEM SONRASINEOLTK DNEM SONRASI

Neolitik dnemin sona ermesi, toplumsal, siyasal, ekonomikNeolitik dnemin sona ermesi, toplumsal, siyasal, ekonomikve kltrel hayatta yeni deiikliklere yol amtr. Ancak buve kltrel hayatta yeni deiikliklere yol amtr. Ancak budeiim birden bire olmamtr.deiim birden bire olmamtr.

Neolitik dnemin hemen ardndan, ilk oryantal (merkezi)Neolitik dnemin hemen ardndan, ilk oryantal (merkezi)ehirsel kltrler kurulmaya balanmtr.ehirsel kltrler kurulmaya balanmtr.

Yeni kent hayatnn kurum ve geleneklerinde, hkmetlerinYeni kent hayatnn kurum ve geleneklerinde, hkmetlerinotokratik biimlerinde, gnlk yaam pratikleri iine szanotokratik biimlerinde, gnlk yaam pratikleri iine szandini trenlerde ve sanattaki sert biimsel eilimlerde,dini trenlerde ve sanattaki sert biimsel eilimlerde,Neolitik dnemin etkileri uzun sre devam etmitir.Neolitik dnemin etkileri uzun sre devam etmitir.

Bu etkilere ramen, neolitik dnem sonras kentselBu etkilere ramen, neolitik dnem sonras kentselkltrleri belirleyen temel unsurlar da vardr:kltrleri belirleyen temel unsurlar da vardr:


25/149

LK KENTSEL KLTRLERLK KENTSEL KLTRLERBELRLEYEN TEMEL UNSURLARBELRLEYEN TEMEL UNSURLAR

lkel insann ilkel bireysellikten, birliktelie, kolektif bir hayata geii.lkel insann ilkel bireysellikten, birliktelie, kolektif bir hayata geii. Tketimden retime gei (tarm ve hayvancln yaygnlamas)Tketimden retime gei (tarm ve hayvancln yaygnlamas) Nfusun bir araya gelmesi ve bir tr iblmnn yani ayrmann olumas:Nfusun bir araya gelmesi ve bir tr iblmnn yani ayrmann olumas:

Ekilebilir alanlarn art ile birlikte, art deerin (ihtiya fazlas rn) elde edilmesi veEkilebilir alanlarn art ile birlikte, art deerin (ihtiya fazlas rn) elde edilmesi vebu fazla rnlerin birilerinin elinde toplanmas.bu fazla rnlerin birilerinin elinde toplanmas.

Art deerin elde edilmesi ile birlikte iblmnn (tarm, ticaretin gelimesi)Art deerin elde edilmesi ile birlikte iblmnn (tarm, ticaretin gelimesi) Buna bal olarak ehir ve marketlerin gelimesiBuna bal olarak ehir ve marketlerin gelimesi

Ancak kentsel kltrleri tanmlayc en nemli zellik, topraa baml retiminAncak kentsel kltrleri tanmlayc en nemli zellik, topraa baml retiminartk ba eken en nemli i olmaktan kmas ve onun yerini ticaret ve elartk ba eken en nemli i olmaktan kmas ve onun yerini ticaret ve elsanatlarnn almasdr.Bu da yeni bir iblm getirmitir:sanatlarnn almasdr.Bu da yeni bir iblm getirmitir: Ticaretle uraanlar gibi, sanatla uraanlar da zamanla uzmanlatlar. (Tanr resmiTicaretle uraanlar gibi, sanatla uraanlar da zamanla uzmanlatlar. (Tanr resmi

izenler, mcevher ve tak yapanlar)izenler, mcevher ve tak yapanlar) Ticaretin geliip ehirleraras bir nitelik kazanmas ve dolaysyla karlkl etkileimleTicaretin geliip ehirleraras bir nitelik kazanmas ve dolaysyla karlkl etkileimle

birlikte, sanatta gelenekselci olmayan bir ruh ortaya kmaya balamtr. Bu ruh, Yenibirlikte, sanatta gelenekselci olmayan bir ruh ortaya kmaya balamtr. Bu ruh, YeniTa devri sanatnn geleneksel form ve geometrik etkisinden uzak, daha bireysel veTa devri sanatnn geleneksel form ve geometrik etkisinden uzak, daha bireysel vedinamik bir anlayn ortaya kmsna neden olmutur.dinamik bir anlayn ortaya kmsna neden olmutur.


26/149

SANATSAL RETMNSANATSAL RETMNORGANZASYONUORGANZASYONU

Bu dnemin ilk sanatlar tapnaklarda, ya daBu dnemin ilk sanatlar tapnaklarda, ya dasaraylarda gnll veya zorunlu olarak alansaraylarda gnll veya zorunlu olarak alaniiler olmutur.iiler olmutur.

Saray ve tapnaklar o dnemde sanat retimi iinSaray ve tapnaklar o dnemde sanat retimi iin

kullanlan atlyelerin en nemlileridir. Her eydenkullanlan atlyelerin en nemlileridir. Her eydennce burada gen sanatlar yetimektedir.nce burada gen sanatlar yetimektedir.Standartlam bir retimin yapld bu atlyelerdeStandartlam bir retimin yapld bu atlyelerdeizim ve modellerde tek tip rnekler gelimi,izim ve modellerde tek tip rnekler gelimi,birbirine benzer rnler ortaya konulmutur.birbirine benzer rnler ortaya konulmutur.

Bu tekdzeliin sebebi, o dnemin sanatlar iinBu tekdzeliin sebebi, o dnemin sanatlar iiniveren rolnde olan rahipler ya da prenslerdir.iveren rolnde olan rahipler ya da prenslerdir.


27/149

Sanatn ve Sanatnn NiteliiSanatn ve Sanatnn Nitelii

Tapnaklar, prenslerin mlkiyetindedir ve rahipler tarafndan daTapnaklar, prenslerin mlkiyetindedir ve rahipler tarafndan daynetilmektedir.ynetilmektedir.

Bu nedenle de, o dnemde resimler ya Tanr iin ya da prensi heybetliBu nedenle de, o dnemde resimler ya Tanr iin ya da prensi heybetligstererek nn devam ettirmek iin yaptrlmtr. Yani;gstererek nn devam ettirmek iin yaptrlmtr. Yani;

Siyasal sistem kurulmu, bu sistem ierisinde rahip ve prenslerSiyasal sistem kurulmu, bu sistem ierisinde rahip ve prenslerayrcalkl bir konuma sahip olmutur.ayrcalkl bir konuma sahip olmutur. Rahip, kraln tanr gibi alglanmasna izin verir; nk konumunun veRahip, kraln tanr gibi alglanmasna izin verir; nk konumunun ve

gcnn devam, kraln kendisine ynelik sempatisine baldr.gcnn devam, kraln kendisine ynelik sempatisine baldr. Kral ise, tanr ve rahip iin tapnak kurulmasna izin verir; nk bu yolla gKral ise, tanr ve rahip iin tapnak kurulmasna izin verir; nk bu yolla g

sahibi olan rahip, kral iin alarak, gcn onun lehine kullanr; bylecesahibi olan rahip, kral iin alarak, gcn onun lehine kullanr; bylecekraln da gc ve meruiyeti artar.kraln da gc ve meruiyeti artar.

Sonuta sanat retimi de bu sreten etkilenir; ve gc elindeSonuta sanat retimi de bu sreten etkilenir; ve gc elindebulunduranlarn bu glerini devam ettirmek iin yaptrlr.bulunduranlarn bu glerini devam ettirmek iin yaptrlr.

Dolaysyla o dnemin sanatsal retimi, tutucu amalara hizmet etmitir;Dolaysyla o dnemin sanatsal retimi, tutucu amalara hizmet etmitir;sanatn ya da sanatnn zgrlne izin verilmemitir. nk yenilik,sanatn ya da sanatnn zgrlne izin verilmemitir. nk yenilik,kurulu dzenin deiimine yol aabilir; bu yzden de tehlikelidir.kurulu dzenin deiimine yol aabilir; bu yzden de tehlikelidir.

Bu durumda, o dnemin sanat eserlerinin estetik gzellie ulamak adnaBu durumda, o dnemin sanat eserlerinin estetik gzellie ulamak adnadeil ilevlerinden tr nemli olduunu sylemek mmkndr. Sanatdeil ilevlerinden tr nemli olduunu sylemek mmkndr. Sanateserlerinin ya bir mabedin iinde ya da gml olarak bulunmas bueserlerinin ya bir mabedin iinde ya da gml olarak bulunmas budnceyi dorulamaktaddnceyi dorulamaktad


28/149

LK KENTSEL UYGARLIKLAR:LK KENTSEL UYGARLIKLAR:MISIR-MEZOPOTAMYA-GRTMISIR-MEZOPOTAMYA-GRT

MISIR UYGARLII:MISIR UYGARLII: Neolitik dnemde gelien lmden sonra yaamNeolitik dnemde gelien lmden sonra yaam

fikri, Msr uygarlnda sanatsal retimi ortayafikri, Msr uygarlnda sanatsal retimi ortayakaran temel dnce olmutur.karan temel dnce olmutur.

Sanatsal retim temel alanda gelimitir:Sanatsal retim temel alanda gelimitir: Mimari:Mimari: PiramitlerPiramitler Heykel:Heykel: Kral balarKral balar Resim:Resim: Mezar duvarlarndaki kabartma veMezar duvarlarndaki kabartma veresimlerresimler


29/149

MMAR: MISIRMMAR: MISIR PRAMTLERPRAMTLER

Msr tatan dalarn ve piramitlerin lkesidir.Msr tatan dalarn ve piramitlerin lkesidir. Msr Piramitleri, eski inanlara ve Msr kltrne ilikinMsr Piramitleri, eski inanlara ve Msr kltrne ilikin

bugnk bilgilerimize ulamamz salayan nemlibugnk bilgilerimize ulamamz salayan nemlieserlerdir.eserlerdir. Piramitler;Piramitler;

Bu dev ktlelerin dikilmesini mmkn klacakBu dev ktlelerin dikilmesini mmkn klacakyetkinlikte rgtlenmi bir lkenin varln veyetkinlikte rgtlenmi bir lkenin varln ve

Binlerce ii ve tutsa, madenlerden ta kararakBinlerce ii ve tutsa, madenlerden ta kararakve piramitler tamamlanncaya kadar yllarcave piramitler tamamlanncaya kadar yllarcaaltrarak, bugn bile anlalmas zor bu mimariyialtrarak, bugn bile anlalmas zor bu mimariyi

ortaya karacak g ve zenginlikteki krallarnortaya karacak g ve zenginlikteki krallarnvarln kantlamaktadr.varln kantlamaktadr.


30/149


31/149


32/149

PRAMTLERN YAPILMAPRAMTLERN YAPILMANEDENLERNEDENLER

Piramitler hem krallar hem de tebaa iin kutsaldr. nk,Piramitler hem krallar hem de tebaa iin kutsaldr. nk, 1- Kral, halk stnde egemenlik sren kutsal bir varlk1- Kral, halk stnde egemenlik sren kutsal bir varlk

saylmaktadr ve bu dnyadan ayrl zaman da, yanlarndasaylmaktadr ve bu dnyadan ayrl zaman da, yanlarndageldii tanrlarn arasna ykselecektir. Piramitlerin, kralgeldii tanrlarn arasna ykselecektir. Piramitlerin, kralldnde onun gkyzne ykseliini kolaylatracanaldnde onun gkyzne ykseliini kolaylatracanainanlmaktadr.inanlmaktadr.

2- Piramitler, kraln kutsal bedeninin korunmasn2- Piramitler, kraln kutsal bedeninin korunmasnsalayacaklardr:salayacaklardr:Msrllar, ruhun te dnyada yaamn srdrebilmesi iin,Msrllar, ruhun te dnyada yaamn srdrebilmesi iin,bedenin korunmas gerektiine inandklarndan, len kiininbedenin korunmas gerektiine inandklarndan, len kiininbedenini mumyalayarak, cesedin bozulmasn nlyorlard.bedenini mumyalayarak, cesedin bozulmasn nlyorlard.Piramit, kraln mumyas iin dikiliyor, ceset ise, byk taPiramit, kraln mumyas iin dikiliyor, ceset ise, byk ta

dann tam ortasna, yine tatan bir mezar iinedann tam ortasna, yine tatan bir mezar iineyerletiriliyordu. l odasnn duvarlarna ve tm evreye ,yerletiriliyordu. l odasnn duvarlarna ve tm evreye ,dnya tesi yolculuunda krala yardmc olacana inanlandnya tesi yolculuunda krala yardmc olacana inanlanbysel iaretler iziliyordu.bysel iaretler iziliyordu.


33/149

HEYKELHEYKEL Msr heykelleri de, piramitler gibi, o dneme ilikin inanlarMsr heykelleri de, piramitler gibi, o dneme ilikin inanlar

konusunda nemli bilgiler salamaktadr.konusunda nemli bilgiler salamaktadr. Heykel sanatn ortaya karan temel etmen de, yine, lmden sonraHeykel sanatn ortaya karan temel etmen de, yine, lmden sonra

hayat inan ve kraln sonsuza kadar yaamas amacdr.hayat inan ve kraln sonsuza kadar yaamas amacdr. Sonsuza kadar yaamn kesinlik kazanmas iin kraln dSonsuza kadar yaamn kesinlik kazanmas iin kraln d

grntsnn de korunmas gerekmektedir.grntsnn de korunmas gerekmektedir. Bu yzden heykelciler anmaz sert granitlere krallarn portresiniBu yzden heykelciler anmaz sert granitlere krallarn portresini

oyarlar. Bu oyma piramit, kraln ruhu o imge sayesinde sonsuzaoyarlar. Bu oyma piramit, kraln ruhu o imge sayesinde sonsuzakadar yaamn srdrsn diye, piramit iindeki mezara, kimseninkadar yaamn srdrsn diye, piramit iindeki mezara, kimseningremeyecei bir yere konulurdu.gremeyecei bir yere konulurdu.

Bu ii yapan sanatlara yaam koruyan kii anlamna gelenBu ii yapan sanatlara yaam koruyan kii anlamna gelenheykelci denilmitir.heykelci denilmitir.

Heykeller balangta sadece krallar iin yaplmtr. Ama zamanlaHeykeller balangta sadece krallar iin yaplmtr. Ama zamanlasaraydaki soyular da, kral piramidinin evresine dzenli sralarlasaraydaki soyular da, kral piramidinin evresine dzenli sralarla

dizilmi daha kk mezarlar yaptrmlar, daha sonralar ise birazdizilmi daha kk mezarlar yaptrmlar, daha sonralar ise biraznemli olan herkes lmden sonraki yaam garantileyecei oymanemli olan herkes lmden sonraki yaam garantileyecei oymaimgeler (heykeller) ve pahal mezarlar sipari etmilerdir.imgeler (heykeller) ve pahal mezarlar sipari etmilerdir.


34/149

HEYKEL SANATININHEYKEL SANATININZELLKLERZELLKLER

Heykeller, yapm amacna uygunHeykeller, yapm amacna uygunolarak son derece grkemlidir.olarak son derece grkemlidir.

Heykelin formu nemlidir: (bknz:Heykelin formu nemlidir: (bknz:Resim 7)Resim 7)


35/149


36/149

Resim 7Resim 7

ok da estetik grnmeyen bu heykeldeok da estetik grnmeyen bu heykeldeve genel olarak Msr heyekellerindeve genel olarak Msr heyekellerindeheykeltran amac, insan bann temelheykeltran amac, insan bann temelunsurlar zerinde younlamaktr.unsurlar zerinde younlamaktr.

kincil derecedeki tm ayrntlar gz ardkincil derecedeki tm ayrntlar gz ardedilmitir.edilmitir.

Bylece geometrik denilebilecekBylece geometrik denilebilecekkatlklarna ramen, geree benzerlikkatlklarna ramen, geree benzerlik

endiesi de duyulmadan, sadece btnnendiesi de duyulmadan, sadece btnntutarlln salamak amalanmtr.tutarlln salamak amalanmtr.


37/149

RESM SANATIRESM SANATI Msr resimlerinin tanmlayc zellikleri, mezarlarn duvarlarnMsr resimlerinin tanmlayc zellikleri, mezarlarn duvarlarn

ssleyen kabartma ve resimlerde grlmektedir.ssleyen kabartma ve resimlerde grlmektedir.

Resim sanat da, dierleri gibi, yaam korumak greviyleResim sanat da, dierleri gibi, yaam korumak greviyleyaplmlardr. Zaten, lnn ruhundan baka kimseninyaplmlardr. Zaten, lnn ruhundan baka kimseningrmemesi gereken bir sanatn ssleme amac ile yapldngrmemesi gereken bir sanatn ssleme amac ile yapldn

dnmek ok doru olmaz.dnmek ok doru olmaz.

Msrllar lmden sonra hayat fikrine o kadar inanmlardr ki;Msrllar lmden sonra hayat fikrine o kadar inanmlardr ki;gl biri ldnde, te dnyada kendine yakr hizmetigl biri ldnde, te dnyada kendine yakr hizmetitopluluuna sahip olsun diye tm uaklar ve tutsaklar datopluluuna sahip olsun diye tm uaklar ve tutsaklar daldrlr ve onunla birlikte gmlrd. Bu tr gelenekler, yaldrlr ve onunla birlikte gmlrd. Bu tr gelenekler, yaacmaszca ya da masrafl olduu iin zamanla terkedilmi veacmaszca ya da masrafl olduu iin zamanla terkedilmi veimdada sanat yetimitir: Yeryz byklerinin mezarlarndaimdada sanat yetimitir: Yeryz byklerinin mezarlarndabulunan resim ve aralara pek ok erken kltrlerde debulunan resim ve aralara pek ok erken kltrlerde derastlanmtr ve bu gelenek, lenin ruhuna te dnyadarastlanmtr ve bu gelenek, lenin ruhuna te dnyadayardmc olabilecek dostlar salama amacyla ilikilidir.yardmc olabilecek dostlar salama amacyla ilikilidir.


38/149

RESM SANATININ ZELLKLERRESM SANATININ ZELLKLER11

Msrda binlerce yl nceki yaama dair birMsrda binlerce yl nceki yaama dair birimge sunan ve kabartmalar, bizim gereklikimge sunan ve kabartmalar, bizim gereklikalglamamza gre olduka farkl bir formdaalglamamza gre olduka farkl bir formdayaplmlardr.yaplmlardr.

Onlar iin nemli olan gzellik deil,Onlar iin nemli olan gzellik deil,resimlerinin eksiksiz olmasdr. Sanatnnresimlerinin eksiksiz olmasdr. Sanatnngrevi her eyi en ak ve kalc bir biimdegrevi her eyi en ak ve kalc bir biimdekorumaktr. Bu nedenle sanat, doaykorumaktr. Bu nedenle sanat, doayrastgele seilmi herhangi bir grrastgele seilmi herhangi bir gr

asndan deil, belleinden izmi veasndan deil, belleinden izmi vesanatn, resimdeki her eyin kusursuz birsanatn, resimdeki her eyin kusursuz birbelirginlikle grnmesini isteyen katbelirginlikle grnmesini isteyen katkurallara uyarak yapmtr. (Bknz Resim 8)kurallara uyarak yapmtr. (Bknz Resim 8)


39/149


40/149

Resim 8Resim 8

Aalarn biimi ve zellikleri en doruAalarn biimi ve zellikleri en dorubiimde yandan grlr.biimde yandan grlr.

Glcn biimi en iyi ekilde sttenGlcn biimi en iyi ekilde sttengrlr.grlr.

stten bakldnda ne olduustten bakldnda ne olduuanlalamayaca iin, gldeki kular veanlalamayaca iin, gldeki kular vebalklar ise profilden izilmilerdir.balklar ise profilden izilmilerdir.

zetle resimdeki her ey, objenin enzetle resimdeki her ey, objenin enkarakteristik asndan gsterilmelidir.karakteristik asndan gsterilmelidir.

Resim 9, bu dncenin insan figrndekiResim 9, bu dncenin insan figrndekiuygulamasn gstermektedir.uygulamasn gstermektedir.


41/149


42/149

Resim 9Resim 9

Ba, yandan daha iyi grnd iin ressamlar baBa, yandan daha iyi grnd iin ressamlar bayandan iziyordu.yandan iziyordu.

Ama insan gzn, nden dnrz, nk profildenAma insan gzn, nden dnrz, nk profildenbaknca bir ksm grnmez. Bu yzden yandan izilmibaknca bir ksm grnmez. Bu yzden yandan izilmiinsan bana, kardan izilmi bir gz ekleniyordu.insan bana, kardan izilmi bir gz ekleniyordu.

Vcudun st blm, omuzlar ve gs en iyi karVcudun st blm, omuzlar ve gs en iyi karadan grnr; bylece kollarn bedene nasl balandadan grnr; bylece kollarn bedene nasl balandgsterilebiliyordu.gsterilebiliyordu.

Hareket halindeki kol ve bacaklar ise, en iyi yandanHareket halindeki kol ve bacaklar ise, en iyi yandangrnyordu.grnyordu.

Ayaklar kardan gstermekte zorlandklar iin,Ayaklar kardan gstermekte zorlandklar iin,

baparmaklarndan balayarak ayaklar yandan vebaparmaklarndan balayarak ayaklar yandan veyukarya doru iziyorlar, bu yzden de resimdeki kiininyukarya doru iziyorlar, bu yzden de resimdeki kiininiki sol aya varm gibi grnyordu.iki sol aya varm gibi grnyordu.


43/149


Msr sanat, sanatnn belirli bir anda grebileciMsr sanat, sanatnn belirli bir anda grebilecieye deil, belirli bir kiiye veya yere ait oldunueye deil, belirli bir kiiye veya yere ait oldunubildii eye dayanyordu.bildii eye dayanyordu.

lkel sanat grdn izerken, Msrl sanat,lkel sanat grdn izerken, Msrl sanat,bildiini iziyordu.bildiini iziyordu.

Msr sanatnn en nemli stnlklerinden birisi, herMsr sanatnn en nemli stnlklerinden birisi, herheykelin, resmin veya mimari biimin mekanda, sankiheykelin, resmin veya mimari biimin mekanda, sankitek bir yasaya uygun olarak yer almastek bir yasaya uygun olarak yer almaszorunluluudur ve tm Msr sanatn yneten buzorunluluudur ve tm Msr sanatn yneten buslup (kurallar btn) her yapta denge ve arbalslup (kurallar btn) her yapta denge ve arbalbir uyum kazandrmaktadr.bir uyum kazandrmaktadr.

Msr resimlerinin her ayrnts birbirine balayanMsr resimlerinin her ayrnts birbirine balayandzen o kadar gldr ki, en ufak bir deiiklik tmdzen o kadar gldr ki, en ufak bir deiiklik tmbirlii altst eder.birlii altst eder.


44/149


Msrl sanat sadece biim bilgisiniMsrl sanat sadece biim bilgisinikullanmyor, ayn zamanda bu biimin neyikullanmyor, ayn zamanda bu biimin neyitemsil ettiini de dikkate alyordu.temsil ettiini de dikkate alyordu.

Toplumda nemli yeri olan bir kiiToplumda nemli yeri olan bir kiiuaklarndan veya karsndan daha bykuaklarndan veya karsndan daha bykizilmek zorundayd. Bylece toplumdakiizilmek zorundayd. Bylece toplumdakihiyarerik yap da ortaya km oluyordu.hiyarerik yap da ortaya km oluyordu.


45/149


Msr sanat, sanatnn genlik andanMsr sanat, sanatnn genlik andanbalayarak renmesi gereken ok kat birbalayarak renmesi gereken ok kat biryasalar topluluundan olumaktadr:yasalar topluluundan olumaktadr: Oturan heykellerin elleri dizlerinin zerineOturan heykellerin elleri dizlerinin zerine

konulurdu.konulurdu. Erkeklerin tenleri, kadnlarnkinden daha koyu birErkeklerin tenleri, kadnlarnkinden daha koyu birrenkle boyanrd.renkle boyanrd.

Her Msr tanrsnn grnm, nceden sk skyaHer Msr tanrsnn grnm, nceden sk skyasaptanmt: Gk tanrs Horusu ya bir doan ya dasaptanmt: Gk tanrs Horusu ya bir doan ya da

bir doan bal olarak; lm tanrs Anubisi de yabir doan bal olarak; lm tanrs Anubisi de yabir akal ya da akal bal olarak gstermebir akal ya da akal bal olarak gstermezorunluluu vard.zorunluluu vard. (bknz: Resim 10)(bknz: Resim 10)


46/149


47/149


48/149

MISIR SANATINDA AYRIKSIMISIR SANATINDA AYRIKSIDNEM: YEN KRALLIK (1)DNEM: YEN KRALLIK (1)

Msr sanatndaki deiimlere ak tek dnem, MsrnMsr sanatndaki deiimlere ak tek dnem, Msrnistilasndan sonra kurulan ve yeni krallk olarak bilinenistilasndan sonra kurulan ve yeni krallk olarak bilinen18. slalenin kral IV.Amenofis dneminde gereklemitir.18. slalenin kral IV.Amenofis dneminde gereklemitir.

Resmi dini benimseyen Amenofis, eski gelenein kutsadResmi dini benimseyen Amenofis, eski gelenein kutsadpek ok alkanl kaldrm; o gne kadar yapld gibi, okpek ok alkanl kaldrm; o gne kadar yapld gibi, oksayda ve tuhaf ekilde betimlenen tanrlara saygsayda ve tuhaf ekilde betimlenen tanrlara sayg

gstermek istememitir.gstermek istememitir. Onun iin tek yce tanr, Atondur; dolaysyla ona tapm veOnun iin tek yce tanr, Atondur; dolaysyla ona tapm ve

Aton adndan esinlenerek kendisine, Ekhanton adnAton adndan esinlenerek kendisine, Ekhanton adnvermitir.vermitir.

Aton, sanat eserlerinde, dl veren elleriyle nlarnAton, sanat eserlerinde, dl veren elleriyle nlarngnderen gne biiminde imgeletirilmitir.gnderen gne biiminde imgeletirilmitir.


49/149

MISIR SANATINDA AYRIKSIMISIR SANATINDA AYRIKSIDNEM: YEN KRALLIK (2)DNEM: YEN KRALLIK (2)

Ekhantonun smarlad resimler,Ekhantonun smarlad resimler,yenilikleri nedeni ile, dier sanatyenilikleri nedeni ile, dier sanateserlerinden olduka farkldr:eserlerinden olduka farkldr:

Bu resimlerde nceki firavunlarn grkemliBu resimlerde nceki firavunlarn grkemlive kat zsaygnlkarndan eser kalmamtr.ve kat zsaygnlkarndan eser kalmamtr.

Onun yerine Ekhanton, kars Nefertiti ileOnun yerine Ekhanton, kars Nefertiti ilebirlikte, ocuklarn severken resmedilmitir.birlikte, ocuklarn severken resmedilmitir.

(Bknz: Resim 11)(Bknz: Resim 11)


50/149


51/149

Ekhnaton ResmiEkhnaton Resmi

Ekhantonun kimi portrelerde irkinEkhantonun kimi portrelerde irkinolduu grlmektedir.olduu grlmektedir.

Belki, sanatlarn kendisini tmBelki, sanatlarn kendisini tm

insansal zaaflaryla resmetmeleriniinsansal zaaflaryla resmetmeleriniistemitir, beli de bir peygamber gibiistemitir, beli de bir peygamber gibiolaanst neme sahip olduunaolaanst neme sahip olduunainand iin, onun imgelerinininand iin, onun imgelerinin

resmedilmesinde olabildiinceresmedilmesinde olabildiincegeree bal kalnmasn tercihgeree bal kalnmasn tercihetmitir. (Bknz: Resim 12)etmitir. (Bknz: Resim 12)


52/149

MISIR SANATINDAK YABANCI


53/149

MISIR SANATINDAK YABANCIMISIR SANATINDAK YABANCIETKLERETKLER

18. slale zamanndaki bu sanat yeniletirme akmnda,18. slale zamanndaki bu sanat yeniletirme akmnda,Msr sanatndan daha az kat kurallarla yaplan kimiMsr sanatndan daha az kat kurallarla yaplan kimiyabanc yaptlarn etkisi olmutur.yabanc yaptlarn etkisi olmutur.

O dnemde denizar bir adada, Giritde yaayan birO dnemde denizar bir adada, Giritde yaayan birtoplulukta, sanatlar hzl hareketi betimlemektentoplulukta, sanatlar hzl hareketi betimlemektenholanyordu.holanyordu.

XIX. Yzyln sonuna doru, Knossosta bulunan kralXIX. Yzyln sonuna doru, Knossosta bulunan kralsaraynn kalntlar gn na kartldnda,saraynn kalntlar gn na kartldnda,bylesine zgr bir formun M.. kinci binde ortayabylesine zgr bir formun M.. kinci binde ortayakm olmas inanlmaz bir ey olarak deerlendirildi.km olmas inanlmaz bir ey olarak deerlendirildi.Aslanlarla mcdale eden savaclarn canlandrldAslanlarla mcdale eden savaclarn canlandrldresimde, hem aslanlarn hem de savalarn hareketresimde, hem aslanlarn hem de savalarn harekethalindeki temsilleri hayranlk vericidir.halindeki temsilleri hayranlk vericidir. (bkz. Resim 13)(bkz. Resim 13)

Ayn sluptaki baka yaptlar, Yunanistan yarmadasndaAyn sluptaki baka yaptlar, Yunanistan yarmadasndada bulundu.da bulundu.


54/149

Resim 13Resim 13


55/149

TUTANKHAMON DNEMTUTANKHAMON DNEM

Ekhnatonun yerini TutankhamonEkhnatonun yerini Tutankhamonalmtr.almtr.

Kraln mezar, iindeki tm gmyleKraln mezar, iindeki tm gmylebirlikte 1922 ylnda bulunmutur.birlikte 1922 ylnda bulunmutur.

Mezardan kan yaptlardan bazlarMezardan kan yaptlardan bazlarhala Aton dininin balatt yenihala Aton dininin balatt yeni

slubun izlerini tamaktadr. (bkz:slubun izlerini tamaktadr. (bkz:Resim:14 )Resim:14 )


56/149


57/149

Resim 14Resim 14

Resimde zellikle kral tahtnn arkal, kralResimde zellikle kral tahtnn arkal, kralve kralieyi bir kar koca itenlii iindeve kralieyi bir kar koca itenlii iindegsteriyor.gsteriyor.

Kral, kat Msr tutuculuunu aknaKral, kat Msr tutuculuunu aknauratacak ekilde, Msr standartlarna greuratacak ekilde, Msr standartlarna gretembelce bir durula tahtnda oturuyor.tembelce bir durula tahtnda oturuyor.

Kars ondan daha kk deil artk.Kars ondan daha kk deil artk.

Altn bir kre biiminde betimlenen gneAltn bir kre biiminde betimlenen gnetanrs yukardan uzatt elleriyle onlartanrs yukardan uzatt elleriyle onlarkutsarken, kadn elini kocasnn omzunakutsarken, kadn elini kocasnn omzunakoyuyor.koyuyor.

MISIR SANATINDA GERYEMISIR SANATINDA GERYE


58/149

MISIR SANATINDA GERYEMISIR SANATINDA GERYEDNDN

Msr sanatnn bu alm uzun srmedi.Msr sanatnn bu alm uzun srmedi.Tutankhamon zamannda eski inanlar yenidenTutankhamon zamannda eski inanlar yenidengeerlik kazanmaya balad ve d dnyaya alangeerlik kazanmaya balad ve d dnyaya alanpencere de yeniden kapand.pencere de yeniden kapand.

Msr slubu, o adan nce bin yldan uzun birMsr slubu, o adan nce bin yldan uzun birsre varln nasl srdrmse, ondan sona dasre varln nasl srdrmse, ondan sona dabin yldan fazla srd ve herhalde Msrllar bubin yldan fazla srd ve herhalde Msrllar buslubun sonsuza kadar sreceine inanmlard.slubun sonsuza kadar sreceine inanmlard.

Mzelerde bulunan Msr yaptlarnn tapnak veMzelerde bulunan Msr yaptlarnn tapnak ve

saray gibi yaplarnn ou bu ge dneme aittir.saray gibi yaplarnn ou bu ge dneme aittir.Ge dnemde yeni konular ilendi, yeni yaplarGe dnemde yeni konular ilendi, yeni yaplardikildi ama, sanatn gelimesi iin temeldedikildi ama, sanatn gelimesi iin temeldeherhangi bir ey yaplamad.herhangi bir ey yaplamad.

MEZOPOTAMYA VE SMERMEZOPOTAMYA VE SMER


59/149

MEZOPOTAMYA VE SMERMEZOPOTAMYA VE SMERUYGARLIKLARIUYGARLIKLARI

MEZOPOTAMYA:MEZOPOTAMYA: Orta Asyada kurulmu en az Msr kadarOrta Asyada kurulmu en az Msr kadar

gl bir baka uygarlk dagl bir baka uygarlk da

Mezopotamyada gelimitir. Ancak,Mezopotamyada gelimitir. Ancak,Mezopotamya Sanat, Msr sanatndanMezopotamya Sanat, Msr sanatndandaha az bilinir. Bu durum, bu iki kltrndaha az bilinir. Bu durum, bu iki kltrninan sistemlerinden ve corafiinan sistemlerinden ve corafi

koullardan kaynaklanan farkllklar ilekoullardan kaynaklanan farkllklar ileaklanabilir:aklanabilir:

KLTREL VE CORAFKLTREL VE CORAF


60/149

KLTREL VE CORAFKLTREL VE CORAFFARKLILIKLARFARKLILIKLAR

1- Mezopotamyann kurulu olduu vadilerde ta yata1- Mezopotamyann kurulu olduu vadilerde ta yatayoktu. Tula, hava koullar ve zaman karsnda dayankszyoktu. Tula, hava koullar ve zaman karsnda dayankszbir malzeme olduu iin, zamanla yok olup gitmitir. Bubir malzeme olduu iin, zamanla yok olup gitmitir. Budnemde Mezopotamyada ta heykel yapm olduka azddnemde Mezopotamyada ta heykel yapm olduka azd

2- Olaslkla, Mezopotamyada, Msrdaki gibi, lmden2- Olaslkla, Mezopotamyada, Msrdaki gibi, lmdensonra hayat fikri yoktu. Bu dnce olmaynca, ruhunsonra hayat fikri yoktu. Bu dnce olmaynca, ruhun

varln srdrebilmesi iin, insan bedeninin ve dvarln srdrebilmesi iin, insan bedeninin ve dgrnmnn korunmasna da gerek kalmamtr. (ki bugrnmnn korunmasna da gerek kalmamtr. (ki budnce Msr sanatnn temelini oluturur)dnce Msr sanatnn temelini oluturur)

Smerlerin Ur bakentine egemen olduklar dnemlerdeSmerlerin Ur bakentine egemen olduklar dnemlerdeMsrllara benzer bir inann sonucu olarak, te dnyadaMsrllara benzer bir inann sonucu olarak, te dnyadahizmetten yoksun kalmasnlar diye, krallar tm uaklaryla,hizmetten yoksun kalmasnlar diye, krallar tm uaklaryla,kleleri ve tm varlklaryla birlikte gmlmlerdir. Bukleleri ve tm varlklaryla birlikte gmlmlerdir. Budneme ait mezar buluntular ve krallarn baz eyalardneme ait mezar buluntular ve krallarn baz eyalarBritish Museumda izlenebilmektedir. (Bknz: Resim 15)British Museumda izlenebilmektedir. (Bknz: Resim 15)


61/149

Resim 15Resim 15


62/149

RESM 15RESM 15

Harp paras zerindeki hayvanlar sadeceHarp paras zerindeki hayvanlar sadecegenel grnleri ile deil, Smerlileringenel grnleri ile deil, Smerlilerinsimetri ve zen duygusuna uygun olaraksimetri ve zen duygusuna uygun olarak

sralanlaryla da dikkat ekmektedir.sralanlaryla da dikkat ekmektedir. Bu masals hayvanlarn ne anlama geldiiBu masals hayvanlarn ne anlama geldii

bilinemiyor, ancak byk olaslkla obilinemiyor, ancak byk olaslkla odnemin mitolojisi ile yakndan ilgilidir.dnemin mitolojisi ile yakndan ilgilidir.

MEZOPOTAMYADAMEZOPOTAMYADA


63/149

MEZOPOTAMYADAMEZOPOTAMYA DASANATSANAT

Mezopotamyada sanatlar, yaamMezopotamyada sanatlar, yaamkourumakla grevli deillerdi ama bakakourumakla grevli deillerdi ama bakayntemlerle, rettikleri imgelerin, gleriniyntemlerle, rettikleri imgelerin, glerini

korumasna yardm etmeye almlardr:korumasna yardm etmeye almlardr: Mezopotamya krallar, en eski zamanlardanMezopotamya krallar, en eski zamanlardan

beri, sava zaferlerini yendikleri kabileleri veberi, sava zaferlerini yendikleri kabileleri vealdklar ganimetleri anlatmak iin antlaraldklar ganimetleri anlatmak iin antlaryaptrma gelenei gtmlerdir. (Bkz: Resimyaptrma gelenei gtmlerdir. (Bkz: Resim16)16)


64/149


65/149

RESM 16RESM 16

Sava kazanan ve yendii dmanlar ayann altnaSava kazanan ve yendii dmanlar ayann altnaalm bir kral ve kendisinden merhamet dileyenalm bir kral ve kendisinden merhamet dileyendmanlar betimleyen bir kabartma (rlyef).dmanlar betimleyen bir kabartma (rlyef).

Antn yaplmasnn temel nedeni, belki de sadeceAntn yaplmasnn temel nedeni, belki de sadecezaferin ansn canl tutmak deil, ilkel dnemdezaferin ansn canl tutmak deil, ilkel dnemde

olduu gibi resmi yaplan imgenin egemenlik altnaolduu gibi resmi yaplan imgenin egemenlik altnaalndna olan inant: Yani;alndna olan inant: Yani; Kraln aya, yenilen dmann boynu zerindeKraln aya, yenilen dmann boynu zerinde

durduka boyunduruk altna alnan kabilenin birdurduka boyunduruk altna alnan kabilenin birdaha ba kaldramayacana inanlyordu.daha ba kaldramayacana inanlyordu.

Zamanla bu antlar, kraln sava seferlerinin tam birZamanla bu antlar, kraln sava seferlerinin tam birresimsel yksne dnt. (Bkz: Resim 17)resimsel yksne dnt. (Bkz: Resim 17)


66/149


67/149

Resim 17Resim 17 M..IX.yzylda yaam olan Asurlu Kral II. Asurnazirpal ana ait birM..IX.yzylda yaam olan Asurlu Kral II. Asurnazirpal ana ait bir

ant.ant. Bir sava seferinin tm aamalarn kapsar:Bir sava seferinin tm aamalarn kapsar: Savata kullanlan makineler alyor;Savata kullanlan makineler alyor; Kaleyi koruyanlar aa dyor,Kaleyi koruyanlar aa dyor, Bir kulenin tepesinde bir kadn feryat ediyor.Bir kulenin tepesinde bir kadn feryat ediyor.

Sahnelerin resmedili biimi, Msr yntemini andrmaktadr ama MsrSahnelerin resmedili biimi, Msr yntemini andrmaktadr ama Msrsanatna gre, biraz daha az dzenli ve daha az kat bir sluptasanatna gre, biraz daha az dzenli ve daha az kat bir slupta

grnmektedir. Ancak en az Msr sanat kadar gerekidirler.grnmektedir. Ancak en az Msr sanat kadar gerekidirler. nemli bir ayrnt daha var:nemli bir ayrnt daha var:

Resme gre, savata lenlerin hibiri Asurlu deil. Belki onlar da ilkelResme gre, savata lenlerin hibiri Asurlu deil. Belki onlar da ilkeldnemde geerli olan inancn etkisi altndaydlar. Bu yzden yaral birdnemde geerli olan inancn etkisi altndaydlar. Bu yzden yaral birAsurlu resmetmek yerine, dmann yenilgiye urad sahneleriAsurlu resmetmek yerine, dmann yenilgiye urad sahnelerilmszletirmek istiyordu.lmszletirmek istiyordu.

Bylece yllarca srecek olan ykl anlatm gelenei balam oluyordu.Bylece yllarca srecek olan ykl anlatm gelenei balam oluyordu.

BYK UYANI: YUNANSTANBYK UYANI: YUNANSTAN


68/149

(M..VII. VE V. YZYILLAR(M..VII. VE V. YZYILLAR

ARASI)ARASI) GRT YUNANSTAN VE ANADOLUGRT YUNANSTAN VE ANADOLU

UYGARLIKLARIUYGARLIKLARI M. VII. ve V. Yzyllar arasnda limanM. VII. ve V. Yzyllar arasnda liman

kentleri olmalar nedeniyle ticaretinkentleri olmalar nedeniyle ticaretingelimi olduu Girit ve Yunanistandagelimi olduu Girit ve Yunanistandayama ve ticaret yoluyla zengin olanyama ve ticaret yoluyla zengin olankorsan krallarn egemen olduukorsan krallarn egemen olduu

toplumlar hkm srmektedir.toplumlar hkm srmektedir.


69/149

GRT SANATIGRT SANATI

Girit Adas, balangta bu blgenin en nemli merkeziydi.Girit Adas, balangta bu blgenin en nemli merkeziydi.

Girit Sanat, Yunan topraklarnda, zellikle Miken blgesinde taklitGirit Sanat, Yunan topraklarnda, zellikle Miken blgesinde taklitedilmise de, Girit blgesinde hangi halkn yaad bilinmiyor.edilmise de, Girit blgesinde hangi halkn yaad bilinmiyor.

Son yaplan aratrmalar bu blgede Yunancann ok eski bir trnnSon yaplan aratrmalar bu blgede Yunancann ok eski bir trnnkonuulduunu dorulamaktadr.konuulduunu dorulamaktadr.

M.. 1000 yllarnda Avrupadan gelen sava kabileler, YunanM.. 1000 yllarnda Avrupadan gelen sava kabileler, Yunanyarmadasna ve Kkasya kylarna inmi, yaplan savalarda blgeyarmadasna ve Kkasya kylarna inmi, yaplan savalarda blgehalk egemenlik altna alnm ve blgenin sanat da yok edilmitir.halk egemenlik altna alnm ve blgenin sanat da yok edilmitir.Yeni gelenler arasnda ise birtakm Yunan boylar da bulunmaktadr.Yeni gelenler arasnda ise birtakm Yunan boylar da bulunmaktadr.

Yok edilen bu sanatn gzelliine dair elimizde kalan bilgiler sadece,Yok edilen bu sanatn gzelliine dair elimizde kalan bilgiler sadece,arpmalar anlatan Homeros Destanlar ile snrldr.arpmalar anlatan Homeros Destanlar ile snrldr.

GALC KABLELERN SANATIGALC KABLELERN SANATI


70/149

GALC KABLELERN SANATIGALC KABLELERN SANATIRESMRESM

Yunanistandaki egemenliklerinin ilk yllarndaYunanistandaki egemenliklerinin ilk yllarndabu kabilelerin sanat olduka kaba ve ilkeldi.bu kabilelerin sanat olduka kaba ve ilkeldi.

Bu sanatta Girit slubuna zg dinamizmdenBu sanatta Girit slubuna zg dinamizmdensz etmek mmkn deildi.sz etmek mmkn deildi.

Bu kabilelerin, daha ok Msr sanatnn katBu kabilelerin, daha ok Msr sanatnn katslubunu daha ileri gtrdkleri sylenebilir.slubunu daha ileri gtrdkleri sylenebilir.

Kap kacak eyalar basit geometrik motiflerleKap kacak eyalar basit geometrik motiflerlesslenmiti ve tasvir edilecek her sahne, bu katsslenmiti ve tasvir edilecek her sahne, bu kat

dzenlemenin bir parasn oluturuyordu. (Bkz:dzenlemenin bir parasn oluturuyordu. (Bkz:Resim 18)Resim 18)


71/149

Resim 18Resim 18


72/149

Resim 18Resim 18

ine ya ve arap konulmak iin kullanlanine ya ve arap konulmak iin kullanlanvazo, bir cenaze alayn gstermektedir:vazo, bir cenaze alayn gstermektedir: l cenazenin tand teskerede yatyor.l cenazenin tand teskerede yatyor. nsan figrlerinin tm geometrik formdansan figrlerinin tm geometrik formda

yaplm.yaplm. Sada ve soldaki yas tutan kadnlar ise, ilkelSada ve soldaki yas tutan kadnlar ise, ilkeltoplumlarn ounda olduu gibi, trensel birtoplumlarn ounda olduu gibi, trensel birdavranla iki ellerini balarna gtrmler.davranla iki ellerini balarna gtrmler.

Bu yaln dzenlemeden baz izler, YunanllarnBu yaln dzenlemeden baz izler, Yunanllarn

o eski zamanlardan getirdikleri mimari slubao eski zamanlardan getirdikleri mimari slubaszmtr. (Bkz: Resim 19)szmtr. (Bkz: Resim 19)


73/149


74/149

Resim 19Resim 19

Tapnak adn Spartallar soyundan gelen Dor kabilesindenTapnak adn Spartallar soyundan gelen Dor kabilesindenalmtr.almtr. Temel zellii, yalnlk ve btnn uyumudur.Temel zellii, yalnlk ve btnn uyumudur. Stunlar ortada hafife genileyip, yukar doru giderekStunlar ortada hafife genileyip, yukar doru giderek

inceliyor ve bylece esnek bir grnm kazanyorlar.inceliyor ve bylece esnek bir grnm kazanyorlar. Bazlar geni ve grkemli olduu halde, Msr yaplar gibiBazlar geni ve grkemli olduu halde, Msr yaplar gibi

dev boyutlu deildirler; bunlarn insanlar tarafndan vedev boyutlu deildirler; bunlarn insanlar tarafndan veinsanlar iin yaplm olduu hissedilir. nk;insanlar iin yaplm olduu hissedilir. nk; Yunanllar arasnda tm ulusu zorla kendisi iin kle gibiYunanllar arasnda tm ulusu zorla kendisi iin kle gibi

altracak kutsal bir hkmdar yoktur. Yunan kabilelerialtracak kutsal bir hkmdar yoktur. Yunan kabilelerisaysz kent ve limanlara yerlemilerdir. Kk topluluklarsaysz kent ve limanlara yerlemilerdir. Kk topluluklararasnda byk dmanlklar, anlamazlklar olmuturarasnda byk dmanlklar, anlamazlklar olmutur

ama hibir kabile, dier tm kabileleri egemenlikleri altnaama hibir kabile, dier tm kabileleri egemenlikleri altnaalacak kadar g kazanmamtr.alacak kadar g kazanmamtr.


75/149

Resim 19 (2)

Muhtemelen bu tr tapnaklarnMuhtemelen bu tr tapnaklarnilkyaplanlar aatand ve tanrnnilkyaplanlar aatand ve tanrnnimgesini saklamak amacyla ilerindeimgesini saklamak amacyla ilerinde

duvarla evrili bir blmeleriduvarla evrili bir blmeleribulunuyordu.bulunuyordu.

Yunanllar, M..600 yllarna doru buYunanllar, M..600 yllarna doru bu

basit yaplar tatan yapmayabasit yaplar tatan yapmayabaladlar.baladlar.

B- ATNA KENTB- ATNA KENT


76/149

B- ATNA KENTB ATNA KENT(HEYKEL)(HEYKEL)

Yunanistann bu kent devletleri ierisinde Atika blgesindekiYunanistann bu kent devletleri ierisinde Atika blgesindekiAtina, tm sanat tarihinin en byk devriminin gerekletiiAtina, tm sanat tarihinin en byk devriminin gerekletiiyer olmas asndan nemlidir.yer olmas asndan nemlidir.

Zaman ve yeri net olarak bilinemeyen bu devrimin yaklakZaman ve yeri net olarak bilinemeyen bu devrimin yaklak

olarak M. VI. Yyda Yunanistanda ilk tatan tapnaklarnolarak M. VI. Yyda Yunanistanda ilk tatan tapnaklarnyaplmaya balanmasyla birlikte balad dnlmektedir.yaplmaya balanmasyla birlikte balad dnlmektedir.

Daha nceki dnemlerde Yunanl sanatlar, kendilerince birDaha nceki dnemlerde Yunanl sanatlar, kendilerince birmkemmeliyete ulamak iin aba gstermi ve atalarnnmkemmeliyete ulamak iin aba gstermi ve atalarnnsanatn mmkn olduunca taklit etmeye almlardr.sanatn mmkn olduunca taklit etmeye almlardr.

lk tatan heykelleri oymaya baladklarnda, Yunanllk tatan heykelleri oymaya baladklarnda, Yunanlsanatlar, ie Msrl ve Asurlu sanatlarn braktklarsanatlar, ie Msrl ve Asurlu sanatlarn braktklarnoktadan balamlard. (Bkz: Resim 20)noktadan balamlard. (Bkz: Resim 20)


77/149


78/149

Resim 20Resim 20

Bu ve benzeri heykeller, birok ynden Msr sanatnn etkisindedir.Bu ve benzeri heykeller, birok ynden Msr sanatnn etkisindedir. Ayaktaki bir adam figrnn kuruluu, vcudun farkl blmlerinin ve buAyaktaki bir adam figrnn kuruluu, vcudun farkl blmlerinin ve bu

blmeleri birletiren kaslarn ekillendirilmesi Msrllardan renilmitir.blmeleri birletiren kaslarn ekillendirilmesi Msrllardan renilmitir. Ancak farkl olan, sanatnn verili kurallarla yetinmeyip, yeni deneylereAncak farkl olan, sanatnn verili kurallarla yetinmeyip, yeni deneylere

girimi olmasdr.girimi olmasdr. Heykellerin dizkapaklarndaki farkllk, bu denemenin gstergesidir.Heykellerin dizkapaklarndaki farkllk, bu denemenin gstergesidir.

Sanat, dizkapaklarnn gerekte nasl grdn bulmak istemitir. Bu,Sanat, dizkapaklarnn gerekte nasl grdn bulmak istemitir. Bu,

sanatnn eski kat kurallar brakp, kendi gzleri ile bakmay denemesisanatnn eski kat kurallar brakp, kendi gzleri ile bakmay denemesianlamna gelmektedir.anlamna gelmektedir.

Bu aamadan sonra, insan vcudunu grselletirmek, nceden hazrlanmBu aamadan sonra, insan vcudunu grselletirmek, nceden hazrlanmbir forml renmeye almaktan daha fazla bir anlama brnmtr.bir forml renmeye almaktan daha fazla bir anlama brnmtr.Her Yunan heykelcisi, belirli bir vcudu nasl imgeletireceini kendisiHer Yunan heykelcisi, belirli bir vcudu nasl imgeletireceini kendisibulmak istemi; bunun iin de yeni teknikler bulma arayna girmilerdir.bulmak istemi; bunun iin de yeni teknikler bulma arayna girmilerdir.Bylece bulunan her yenilik, baka sanatlar tarafndan uygulanm veBylece bulunan her yenilik, baka sanatlar tarafndan uygulanm veyeni bulgularla gelimitir. Bir sanat bedeni oymay denerken, bir dieriyeni bulgularla gelimitir. Bir sanat bedeni oymay denerken, bir dieri

heykele canllk vermek iin, iki ayan birden yere salamca basmamasheykele canllk vermek iin, iki ayan birden yere salamca basmamasgerektiini bulmu, bir bakas az kelerini hafife yukar bkerek, antikgerektiini bulmu, bir bakas az kelerini hafife yukar bkerek, antikgl ifadesi ile heykele canllk kazandrmtr.gl ifadesi ile heykele canllk kazandrmtr.

Bu anlamda Msrllar sanatlarn bilgiye dayandrmlard, ama YunanllarBu anlamda Msrllar sanatlarn bilgiye dayandrmlard, ama Yunanllargzlerini kullanmaya baladlar.gzlerini kullanmaya baladlar.


79/149

(RESM)(RESM)

Ressamlar da ayn yntemi izlemilerdir.Ressamlar da ayn yntemi izlemilerdir. Yunan resim sanatyla ilgili bilgi edinmeninYunan resim sanatyla ilgili bilgi edinmenin

tek yolu anak mlek resimleridir.tek yolu anak mlek resimleridir. anak mlek yapm, Atinada nemli biranak mlek yapm, Atinada nemli bir

sanayi haline gelmi; ressamlar da tpksanayi haline gelmi; ressamlar da tpkheykelciler gibi, yaptklar resimleri en yeniheykelciler gibi, yaptklar resimleri en yenibulgularla zenginletirmeye almlardr.bulgularla zenginletirmeye almlardr.Dolaysyla bunlar da temelde Msr etkileriDolaysyla bunlar da temelde Msr etkileritamaktadr.tamaktadr.

zellikle M.. VI. Yyda resimlenmi enzellikle M.. VI. Yyda resimlenmi eneski vazolarda Msr slubunun izleri farkeski vazolarda Msr slubunun izleri farkedilmektedir. (Bkz: Resim21- Resim 22)edilmektedir. (Bkz: Resim21- Resim 22)


80/149


81/149

Resim 21Resim 21

Vazo zerindeki her iki figr de, Msr etkisinde kalarak,Vazo zerindeki her iki figr de, Msr etkisinde kalarak,hala tam profilden gsterilirken; gzleri de hala karhala tam profilden gsterilirken; gzleri de hala karadan resmedilmitir.adan resmedilmitir.

Ancak vcutlar artk Msr yntemiyle verilmemitir.Ancak vcutlar artk Msr yntemiyle verilmemitir. Kollar ve eller de ok ak ve kat bir Msr slubu ileKollar ve eller de ok ak ve kat bir Msr slubu ile

resmedilmemitir.resmedilmemitir. Sanat, kendisinin orada olduunu bildii her eyiSanat, kendisinin orada olduunu bildii her eyi

gstermek zorunda hissetmemi, grd kadarngstermek zorunda hissetmemi, grd kadarnizmitir.rnein, Akhilleusun, omuzu kapatt iin solizmitir.rnein, Akhilleusun, omuzu kapatt iin solelinin yalnzca bir parasnn grnmesi, sanatelinin yalnzca bir parasnn grnmesi, sanat

asndan sorun oluturmamtr.asndan sorun oluturmamtr.


82/149

R i 22


83/149

Resim 22Resim 22 Resimde, sava zrhn giymi gen bir sava ve yannda onaResimde, sava zrhn giymi gen bir sava ve yannda ona

yardm eden anne ve babas grlmektedir.yardm eden anne ve babas grlmektedir. Gencin ba ve anne ile baba, hala kat bir profil ile betimlenmitir.Gencin ba ve anne ile baba, hala kat bir profil ile betimlenmitir. Gencin vcudu da yine kar adan grntlenmitir.Gencin vcudu da yine kar adan grntlenmitir. Sa ayak, yine bilinen yntemle izilmitir.Sa ayak, yine bilinen yntemle izilmitir. Ancak sol ayak, ksaltml yaplm ve be parmak da, sra sraAncak sol ayak, ksaltml yaplm ve be parmak da, sra sra

dizilmi kcck emberlere dnm.dizilmi kcck emberlere dnm. Bu ufak ayrnt, artk eski sanatn ld anlamna gelmektedir.Bu ufak ayrnt, artk eski sanatn ld anlamna gelmektedir.

nk bu ayrnt, artk sanatnn resimdeki her eyi en iyink bu ayrnt, artk sanatnn resimdeki her eyi en iyifarkndalk ile vermeyi amalad ve dolaysyla, objeyi grdfarkndalk ile vermeyi amalad ve dolaysyla, objeyi grdadaki biimin nem kazand anlamna gelmektedir.adaki biimin nem kazand anlamna gelmektedir.

Delikanlnn yanndaki kalkan ise, yandan bir duvara dayanmDelikanlnn yanndaki kalkan ise, yandan bir duvara dayanmolarak gsteriliyor.olarak gsteriliyor.

iR i 21 22


84/149

Resim 21 ve 22Resim 21 ve 22

Farkllara ramen, bu iki resimde de, Msr sanatnnFarkllara ramen, bu iki resimde de, Msr sanatnnhemen bir tarafa braklmad grlmektedir:hemen bir tarafa braklmad grlmektedir: Yunanl sanatlarn hala figrlerinin d hatlarnn mmknYunanl sanatlarn hala figrlerinin d hatlarnn mmkn

olduu kadar grnr izmeye altklarn,olduu kadar grnr izmeye altklarn, Grnmleri bozmadan, resme girebilecek kadar insan vcuduGrnmleri bozmadan, resme girebilecek kadar insan vcudu

ile ilgili tm bildiklerini resme sokmaya altklarn,ile ilgili tm bildiklerini resme sokmaya altklarn, Hala sert d hatlar ve dengeli dzenlemeyi sevdikleriniHala sert d hatlar ve dengeli dzenlemeyi sevdiklerini

gryoruz.gryoruz. Yunanl sanatlar, doada gzlerine arpan eyleri, grdkleriYunanl sanatlar, doada gzlerine arpan eyleri, grdkleri

gibi kopyalamaktan ok uzaktlar. Eski kural, yzyllar boyuncagibi kopyalamaktan ok uzaktlar. Eski kural, yzyllar boyuncagelitirilmi insan imgesi, onlar iin hala balang noktasgelitirilmi insan imgesi, onlar iin hala balang noktas

oluturmaktayd. Ancak bunlarn tm detaylaryla kutsaloluturmaktayd. Ancak bunlarn tm detaylaryla kutsalolduklarn dnmyorlard artk.olduklarn dnmyorlard artk.

ATNADA KLTREL YAPIATNADA KLTREL YAPI


85/149

ATNA DA KLTREL YAPIATNA DA KLTREL YAPI

Yunan sanatnn byk devrimi olan ,doal biimlerin veYunan sanatnn byk devrimi olan ,doal biimlerin veperspektif ksaltmn bulgulanmas, insanlk tarihininperspektif ksaltmn bulgulanmas, insanlk tarihininilgin bir dneminde gerekletirilmitir:ilgin bir dneminde gerekletirilmitir:

Bu dnem, bugnk anlamda bilimin, felsefenin veBu dnem, bugnk anlamda bilimin, felsefenin veDionysos onuruna yaplan bayramlardan tiyatronunDionysos onuruna yaplan bayramlardan tiyatronun

doduu adr.doduu adr. Toplumsal ve kltrel ortamn etkisiyle, YunanToplumsal ve kltrel ortamn etkisiyle, Yunan

kentlerinde yaayan insanlar, tanrlarlar ilgili eskikentlerinde yaayan insanlar, tanrlarlar ilgili eskigelenek ve efsaneleri sorgulamaya ve cisimlerin doasgelenek ve efsaneleri sorgulamaya ve cisimlerin doaszerine dnmeye balamlardr.zerine dnmeye balamlardr.

Bununla birlikte sanatnn konumu ve sanatya verilenBununla birlikte sanatnn konumu ve sanatya verilennem ayn dorultuda ilerlememitir:nem ayn dorultuda ilerlememitir:

YUNAN SANATILARININYUNAN SANATILARININ


86/149

YUNAN SANATILARININYUNAN SANATILARININKONUMUKONUMU

Yunanistandaki byk deiimlere ramen, tpk MsrlYunanistandaki byk deiimlere ramen, tpk Msrlsanatlar gibi, Yunan sanatlar da kentin aydn insanlarsanatlar gibi, Yunan sanatlar da kentin aydn insanlararasnda yer almamlardr.arasnda yer almamlardr.

Karnlarn doyurmak iin almak zorunda olan ve elleri ileKarnlarn doyurmak iin almak zorunda olan ve elleri ilealan bu sanatlar, dkmanelerde ter ve kir iinde oturup,alan bu sanatlar, dkmanelerde ter ve kir iinde oturup,

sradan emekiler gibi almaktadrlar.sradan emekiler gibi almaktadrlar.

Kentlerinin ilerini yrten, vakitlerini meydanlarda sonuKentlerinin ilerini yrten, vakitlerini meydanlarda sonugelmez tartmalarla geiren zengin Yunanllar, hatta belki degelmez tartmalarla geiren zengin Yunanllar, hatta belki deairler ve filozoflar bile, heykelciler ve ressamlar alt tabakadanairler ve filozoflar bile, heykelciler ve ressamlar alt tabakadankimseler olarak grmektedirler.kimseler olarak grmektedirler.

Ama yine de Yunanl sanatlarn konumu ve kent yaamndaAma yine de Yunanl sanatlarn konumu ve kent yaamndayklendikleri grev, Msrl ya da Asurlu bir zanaatnnkine greyklendikleri grev, Msrl ya da Asurlu bir zanaatnnkine gre

ok daha stnd. nk Yunan kentlerinin ou, zellikle deok daha stnd. nk Yunan kentlerinin ou, zellikle deAtina, zengin kesimin bu sradan iileri aalad ancak yineAtina, zengin kesimin bu sradan iileri aalad ancak yinede belirli snrlar iinde ynetime katlmalarna izin verdikleride belirli snrlar iinde ynetime katlmalarna izin verdikleribir demokrasi ile ynetiliyordu.bir demokrasi ile ynetiliyordu.

ATNADA PERKLES DNEM 1ATNADA PERKLES DNEM 1


87/149


Yunan sanat, Atina demokrasinin en yksekYunan sanat, Atina demokrasinin en yksekdneminde geliiminin doruuna ulamtr.dneminde geliiminin doruuna ulamtr.

Bu gelimede, Perslilerin Atinaya yaptklarBu gelimede, Perslilerin Atinaya yaptklarsaldrnn etkisi olmutur.saldrnn etkisi olmutur.

stila, Atina Kral Perikles tarafndan geristila, Atina Kral Perikles tarafndan geripskrtlmtr.pskrtlmtr. Ardndan Atinada Perslilerin yakp ykt herArdndan Atinada Perslilerin yakp ykt her

ey yeniden ina edilmeye balanmtr.ey yeniden ina edilmeye balanmtr. M..480 ylnda Persliler tarafndan yklanM..480 ylnda Persliler tarafndan yklan

Akropolisteki tapnaklar, bu yeniden inaAkropolisteki tapnaklar, bu yeniden inasrecinin en nemli rneklerinden birinisrecinin en nemli rneklerinden birinioluturmaktadr. (Bkz: Resim 23 )oluturmaktadr. (Bkz: Resim 23 )


88/149

ATNADA PERKLES DNEMATNADA PERKLES DNEM


89/149

ATNA DA PERKLES DNEMATNA DA PERKLES DNEM22

Perikles, o dnemde var olan durumunPerikles, o dnemde var olan durumunaksine, sanatlara nem veren biraksine, sanatlara nem veren biryneticidir.yneticidir.

Tapnaklarn tasarmnda mimarTapnaklarn tasarmnda mimarktinosu, tanrlarn heykellerinin yapmktinosu, tanrlarn heykellerinin yapmve tapnaklarn sslenmesi konularndave tapnaklarn sslenmesi konularndada heykelci Fidias grevlendirmitir.da heykelci Fidias grevlendirmitir.

Bu iki isim, dnemin nde gelenBu iki isim, dnemin nde gelensanatlar olmutur.sanatlar olmutur.



90/149


Perikles dnemi sanat, felsefe ve bilimin gelitii ve toplumsalPerikles dnemi sanat, felsefe ve bilimin gelitii ve toplumsalyaam etkisi altna almaya balad bir dnem olduu iin,yaam etkisi altna almaya balad bir dnem olduu iin,Yunan halk bir yandan yaptklar heykellere tapar ve onlaraYunan halk bir yandan yaptklar heykellere tapar ve onlarakurbanlar adarken, te yandan da, bu heykellerin kendilerine yakurbanlar adarken, te yandan da, bu heykellerin kendilerine yada bakalarna zarar ya da yarar salayabilecek gte olupda bakalarna zarar ya da yarar salayabilecek gte olupolmadklarn, bunlarn gerekten de tanr olma niteliine sahipolmadklarn, bunlarn gerekten de tanr olma niteliine sahipolup olmadklarn sorgulamaya baladlar.olup olmadklarn sorgulamaya baladlar.

Nitekim antik dnyann hemen tm nl heykellerinin yokNitekim antik dnyann hemen tm nl heykellerinin yokolmasnn balca nedeni, Hristiyanln zaferinden sonra, kafirolmasnn balca nedeni, Hristiyanln zaferinden sonra, kafirtanrlarn heykellerinin paralanmasnn kutsal bir grevtanrlarn heykellerinin paralanmasnn kutsal bir grevsaylmasdr. Mzelerde yer alan heykellerin pek ou da,saylmasdr. Mzelerde yer alan heykellerin pek ou da,gezginler ve koleksiyoncular iin, bahelere ya da halkgezginler ve koleksiyoncular iin, bahelere ya da halkhamamlarna ss olsun diye Roma anda yaplm ikinci elhamamlarna ss olsun diye Roma anda yaplm ikinci elkopyalardr. Bunlar Yunan sanatnn nl bayaptlar hakknda azkopyalardr. Bunlar Yunan sanatnn nl bayaptlar hakknda az

da olsa fikir verdikleri iin nemlidirler.da olsa fikir verdikleri iin nemlidirler. Ancak, bu taklitler ayn zamanda Yunan sanatnn cansz ve snkAncak, bu taklitler ayn zamanda Yunan sanatnn cansz ve snkolduu eklindeki yaygn bir dnceye neden olmutur. (Bkz:olduu eklindeki yaygn bir dnceye neden olmutur. (Bkz:Resim 24 )Resim 24 )


91/149

R i 24Resim 24


92/149

Resim 24Resim 24

Bu heykelin grnmnde, onu tapnma ile ilgili eski boBu heykelin grnmnde, onu tapnma ile ilgili eski boinan nesnelerine balayan ilkel ve yabanl bir eyler olduuinan nesnelerine balayan ilkel ve yabanl bir eyler olduuhissine kaplmamz doaldr.hissine kaplmamz doaldr.

Ancak heykelin orjinalinin yapld dnemde, YunanllarAncak heykelin orjinalinin yapld dnemde, Yunanllarartk, Tanrlarn, heykellerde yaayan ruhlar olduuartk, Tanrlarn, heykellerde yaayan ruhlar olduueklindeki ilkel inanlara inanmyorlard.eklindeki ilkel inanlara inanmyorlard.

Heykelin Fidias tarafndan yaplm olan orjinali, 11 mHeykelin Fidias tarafndan yaplm olan orjinali, 11 muzunluunda, tmyle deerli malzemelerle kaplanm,uzunluunda, tmyle deerli malzemelerle kaplanm,zrh ve giysileri altndan, teni fildiinden yaplm birzrh ve giysileri altndan, teni fildiinden yaplm birheykeldir.heykeldir.

Bu haliyle heykel, Yunan halk iin, basit bir puttan okBu haliyle heykel, Yunan halk iin, basit bir puttan okdaha fazlasn ifade etmi, insanlara tanrlarn nitelii vedaha fazlasn ifade etmi, insanlara tanrlarn nitelii veanlam hakknda, o gne kadar var olann dnda yeni biranlam hakknda, o gne kadar var olann dnda yeni birbak as sunmu; farkl bir tanrsal anlay getirmitir:bak as sunmu; farkl bir tanrsal anlay getirmitir:

Fidiasn Athenas (tanra heykeli) yceletirilmi bir insansalFidiasn Athenas (tanra heykeli) yceletirilmi bir insansalvarlktr:varlktr:

Gcn, bylerden deil, gzelliinden alr.Gcn, bylerden deil, gzelliinden alr.

FDASIN YAPITLARIFDASIN YAPITLARI


93/149

FDASIN YAPITLARIFDASIN YAPITLARI

1- Athena Heykeli,1- Athena Heykeli,2- Olympiadaki Zeus Heykeli,2- Olympiadaki Zeus Heykeli, Bu heykeller yok olup gitmitir ama buBu heykeller yok olup gitmitir ama bu

heykellerin iinde olduklar tapnaklarlaheykellerin iinde olduklar tapnaklarla

birlikte, Fidias ann baz sslemeleribirlikte, Fidias ann baz sslemeleribugn hala varln srdrmektedir.bugn hala varln srdrmektedir. Sz konusu tapnaklar iinde en eskisiSz konusu tapnaklar iinde en eskisi

Olympia Tapnadr. M..470 - M..457Olympia Tapnadr. M..470 - M..457

yllar arasnda yaplm olan tapnaktakiyllar arasnda yaplm olan tapnaktakikare yzeylerden birinde Heraklesinkare yzeylerden birinde Heraklesinkahramanlklar anlatlmaktadr. (Bkz:kahramanlklar anlatlmaktadr. (Bkz:Resim 25 )Resim 25 )


94/149

Resim 25Resim 25


95/149

Resim 25Resim 25

Bat kzlar Hesperidlerin meyvelerini almaya gnderilenBat kzlar Hesperidlerin meyvelerini almaya gnderilenHeraklesin yks resmedilmitir:Heraklesin yks resmedilmitir:

Herakles, Bat kzlarnn bahesinde dnyay omuzlarnda tayanHerakles, Bat kzlarnn bahesinde dnyay omuzlarnda tayanAtlas ile karlar ve ondan, kendisi iin elmalar almasn ister.Atlas ile karlar ve ondan, kendisi iin elmalar almasn ister.Atlas bunu bir artla kabul eder: Herakles de bu sre iinde, onunAtlas bunu bir artla kabul eder: Herakles de bu sre iinde, onunomzundaki yk tamaldr.omzundaki yk tamaldr.

Bu kabartma Atlasn altn elmalarla, omzundaki korkun ykBu kabartma Atlasn altn elmalarla, omzundaki korkun yktayan Heraklesin yanna geliini gsteriyor. Heraklesin tmtayan Heraklesin yanna geliini gsteriyor. Heraklesin tmkahramanlklarndaki yardmcs Athena da, byk abasnda iinikahramanlklarndaki yardmcs Athena da, byk abasnda iinikolaylatrmak iin onun omzuna yastk koyuyor.kolaylatrmak iin onun omzuna yastk koyuyor.

zde son derece yaln bir ekilde resmedilen yk, ayn zamandazde son derece yaln bir ekilde resmedilen yk, ayn zamandaMsr sanatnda egemen olan kurallarn etkisini de halaMsr sanatnda egemen olan kurallarn etkisini de halatamaktadr. Ancak Yunan heykellerini bu kadar gl vetamaktadr. Ancak Yunan heykellerini bu kadar gl vegrkemli klan zelliklerden biri de, onlarn eski kurallaragrkemli klan zelliklerden biri de, onlarn eski kurallaragsterdikleri saygdan kaynaklanmaktadr. nk bu kurallar artkgsterdikleri saygdan kaynaklanmaktadr. nk bu kurallar artksanatnn zgrlne bir engel oluturmazlar:sanatnn zgrlne bir engel oluturmazlar:

Resim 25Resim 25


96/149

Resim 25Resim 25

Resimde, Athenann ba profilden resmedilmi amaResimde, Athenann ba profilden resmedilmi amavcudu, kar adan gsterilmitir.vcudu, kar adan gsterilmitir.

Vcudun yapsn gstermenin nemli olduuVcudun yapsn gstermenin nemli olduuyolundaki eski anlay, sanaty, kemiklerin veyolundaki eski anlay, sanaty, kemiklerin ve

kaslarn anatomisini incelemeye ve giysi kvrmlarnnkaslarn anatomisini incelemeye ve giysi kvrmlarnnaltnda bile inandrc bir insan figr kurmaya itmitir.altnda bile inandrc bir insan figr kurmaya itmitir. Msr slubunun katl gze arpsa da, formlarnMsr slubunun katl gze arpsa da, formlarn

kazand rahatlk ve estetik yumuaklk da yavakazand rahatlk ve estetik yumuaklk da yavayava belirginlemeye balamtr.yava belirginlemeye balamtr.

SANAT ESERLERNDESANAT ESERLERNDE


97/149

HAREKETN GSTERLMESHAREKETN GSTERLMES lk dnemlerde hareketin olmad velk dnemlerde hareketin olmad ve

ayrca yzlerde donuk ifadelerin ya da ilkelayrca yzlerde donuk ifadelerin ya da ilkelbir antik gln yer ald heykeller vebir antik gln yer ald heykeller veresimler izen Yunan sanatlar, zamanlaresimler izen Yunan sanatlar, zamanla

bir ayan nde olduu hareketli figrlerinbir ayan nde olduu hareketli figrlerinve yz ifadelerine arlk verilen eserlerinve yz ifadelerine arlk verilen eserlerinyapmna gemilerdir.yapmna gemilerdir.

Bu eserlerin en nemlileri de, OlympiaBu eserlerin en nemlileri de, Olympia

tapnaklarndadr.tapnaklarndadr.

Olympia TapnaOlympia Tapna


98/149

Olympia TapnaOlympia Tapna

Yunanllarn byk spor yarmalar, halkn inanlar ve dinsel trenleri ileYunanllarn byk spor yarmalar, halkn inanlar ve dinsel trenleri ileilgiliydi.ilgiliydi. Yarmalara katlanlar amatr ya da profesyonel sporcular deil,Yarmalara katlanlar amatr ya da profesyonel sporcular deil,

Yunanistann nde gelen ailelerinin bireyleriydi.Yunanistann nde gelen ailelerinin bireyleriydi. Yarmay kazanan, tanrlarn yenilmezlik balad bir adam olarakYarmay kazanan, tanrlarn yenilmezlik balad bir adam olarak

alglanr ve kedisine korkuyla kark bir sayg duyulurdu.alglanr ve kedisine korkuyla kark bir sayg duyulurdu. Oyunlarn amac, bu yenilmezliin kime balandn tespit etmekti.Oyunlarn amac, bu yenilmezliin kime balandn tespit etmekti. Kazananlar da, bu tanr bann belirtisini kutlamak ve belki de srekliKazananlar da, bu tanr bann belirtisini kutlamak ve belki de srekli

klmak iin, zamann en nl sanatlarna heykellerini yonttururlard.klmak iin, zamann en nl sanatlarna heykellerini yonttururlard. Bu yzden Olympia Tapna baarl atletlerin tanrlara adanm heykelleriBu yzden Olympia Tapna baarl atletlerin tanrlara adanm heykelleri

ile evriliydi.ile evriliydi. Bu geleneksel spor karlamalarnn en by Olpmya Oyunlardr.Bu geleneksel spor karlamalarnn en by Olpmya Oyunlardr. Olypmiada yaplan kazlarda, bu tr heykellere ait pek ok kaideOlypmiada yaplan kazlarda, bu tr heykellere ait pek ok kaide

kartlmtr, fakat heykellerin kendileri yok olmutur. Genelde bronzdankartlmtr, fakat heykellerin kendileri yok olmutur. Genelde bronzdanyaplan bu heykeller, olaslkla Ortaalarda maden ktl ba gsterinceyaplan bu heykeller, olaslkla Ortaalarda maden ktl ba gsterince

eritilmilerdir. Gnmze kalan ise sadece Delphoide bulunan ve bir arabaeritilmilerdir. Gnmze kalan ise sadece Delphoide bulunan ve bir arabasrcsn betimleyen heykeldir. (resim 26- resim 27)srcsn betimleyen heykeldir. (resim 26- resim 27)


99/149


100/149

Resim 27Resim 27


101/149

Resim 27Resim 27

Bu heykelin ba, o zamanlar yapld gibi,Bu heykelin ba, o zamanlar yapld gibi,renkli talarla belirlenmitir.renkli talarla belirlenmitir. Salara, gzlere ve dudaklara hafife altnSalara, gzlere ve dudaklara hafife altn

yaldz srlm , bylece tm yzeyaldz srlm , bylece tm yze

canllk ve scaklk ifadesi katlmtr.canllk ve scaklk ifadesi katlmtr. Eser, yalnl ve gzellii nedeniyleEser, yalnl ve gzellii nedeniyleolaanst inandrc bir insan imgesiolaanst inandrc bir insan imgesiolmas nedeniyle nemli bir eserdir.olmas nedeniyle nemli bir eserdir.

Bu noktada heykelin, geree benzerliktenBu noktada heykelin, geree benzerliktenok estetik nitelii ve inandrcl nok estetik nitelii ve inandrcl nplana kmaktadr.plana kmaktadr.

DSK ATICISI HEYKELDSK ATICISI HEYKEL


102/149

DSK ATICISI HEYKELDSK ATICISI HEYKEL

Klasik Yunan yazarlar tarafndan sz bileKlasik Yunan yazarlar tarafndan sz bileedilmeyen bu tr almalar arasnda enedilmeyen bu tr almalar arasnda ennls, Disk Atcs heykelidir.nls, Disk Atcs heykelidir.

Fidias ile ayn dnemde yaam olduuFidias ile ayn dnemde yaam olduu

dnlen Atinal heykelci Mirondnlen Atinal heykelci Mirontarafndan yaplmtr.tarafndan yaplmtr. Bu heykelin de asl, dier Yunan heykelleriBu heykelin de asl, dier Yunan heykelleri

gibi, bu gne kadar ulaamamtr.gibi, bu gne kadar ulaamamtr. Ancak heykelin nasl bir ey olduuAncak heykelin nasl bir ey olduu

konusunda bilgi verecek nitelikte ve yinekonusunda bilgi verecek nitelikte ve yineRomallar dneminde yaplm ok saydaRomallar dneminde yaplm ok saydakopyas bulunmutur. (resim 28 )kopyas bulunmutur. (resim 28 )


103/149

Resim 28Resim 28


104/149

Resim 28Resim 28

Heykelde atlet diski atmak zereyken, neHeykelde atlet diski atmak zereyken, neeilmi durumda gsterilmitir.eilmi durumda gsterilmitir. Atna g kazandrmak iin kollarn geriyeAtna g kazandrmak iin kollarn geriye

doru savurmu durumdadr.doru savurmu durumdadr. Sonraki harekette, tm vcudu ile birlikte dnpSonraki harekette, tm vcudu ile birlikte dnp

diski frlataca hissedilmektedir.diski frlataca hissedilmektedir. Heykelin bu hareketi, atletin amacna o kadarHeykelin bu hareketi, atletin amacna o kadar

uygun ve inandrc bir ekilde yaplm ki, bugnuygun ve inandrc bir ekilde yaplm ki, bugnbile atletler Yunan slubu disk atmay, onu rnekbile atletler Yunan slubu disk atmay, onu rnekalarak renmeye almlardr.alarak renmeye almlardr.

Ancak heykel, dikkatle incelendiinde, MironunAncak heykel, dikkatle incelendiinde, Mironunbu olaanst devinim etkisini, ok eski sanatsalbu olaanst devinim etkisini, ok eski sanatsalyntemlerin yeni bir uyarlamasn yaparak eldeyntemlerin yeni bir uyarlamasn yaparak eldeettii grlmektedir:ettii grlmektedir:

Resim 28Resim 28


105/149

Resim 28Resim 28 Heykelin d izgileri bu benzerliin en nemliHeykelin d izgileri bu benzerliin en nemli

unsurunu oluturmaktadr.unsurunu oluturmaktadr. Miron da, Msrl sanatlar gibi, gvdeyi kardan,Miron da, Msrl sanatlar gibi, gvdeyi kardan,kol ve bacaklar yandan yontmu ve yine onlarnkol ve bacaklar yandan yontmu ve yine onlarnyapt gibi, insan vcudunun blmlerini en iyiyapt gibi, insan vcudunun blmlerini en iyigrnd adan ortaya koymutur.grnd adan ortaya koymutur.

Ama gerekte eski ve ypranm olan bu kural,Ama gerekte eski ve ypranm olan bu kural,Mironun elinde bambaka bir eye dnmtr.Mironun elinde bambaka bir eye dnmtr.nk Miron, nce canl bir modele ayn duruunk Miron, nce canl bir modele ayn duruualdrm ve sonra vcudun hareketini heykelealdrm ve sonra vcudun hareketini heykeleinandrc bir ekilde uyarlamtr.inandrc bir ekilde uyarlamtr.

Disk atan bir sporcuya en uygun hareketin bu olupDisk atan bir sporcuya en uygun hareketin bu olup

olmad o kadar da nemli deildir; nemli olanolmad o kadar da nemli deildir; nemli olanann ressamlarnn mekana egemen olmalar gibi,ann ressamlarnn mekana egemen olmalar gibi,Mironun da devinime egemen olmay baarmMironun da devinime egemen olmay baarmolmasdr.olmasdr.

PARTHENON TAPINAIPARTHENON TAPINAI


106/149

BULUNTULARI -1BULUNTULARI -1

Gnmze ulaan tm zgn Yunan yaptlar ierisinde, hareketGnmze ulaan tm zgn Yunan yaptlar ierisinde, hareketifadesini en iyi biimde yanstanlar, Parthenon tapnandaki (resimifadesini en iyi biimde yanstanlar, Parthenon tapnandaki (resim23) heykellerdir.23) heykellerdir.

Olympia Tapnandan yirmi yl kadar sonra tamamlanm olanOlympia Tapnandan yirmi yl kadar sonra tamamlanm olanParthenon tapnan ssleyen heykelcilerin isimleri bilinmiyor. AncakParthenon tapnan ssleyen heykelcilerin isimleri bilinmiyor. Ancakkutsal blmedeki Athena hekyeli, Fidiasn olduuna gre, tekikutsal blmedeki Athena hekyeli, Fidiasn olduuna gre, teki

heykellerin de onun atlyesinden km olabilecei dnlebilir.heykellerin de onun atlyesinden km olabilecei dnlebilir.

Tapnan i duvarlarnn stnde uzanan friz zerindeki sslemeler,Tapnan i duvarlarnn stnde uzanan friz zerindeki sslemeler,tanra onuruna ylda bir kez yaplan dini trenleri gstermektedir.tanra onuruna ylda bir kez yaplan dini trenleri gstermektedir.

Bu sslemelerden birisi, tehlikeli bir ustalk gsterisi olan drtnalaBu sslemelerden birisi, tehlikeli bir ustalk gsterisi olan drtnalakoan atn ektii arabay, inip binerek sren srclerin resmidir.koan atn ektii arabay, inip binerek sren srclerin resmidir.

(Bkz: Resim 27).(Bkz: Resim 27).


107/149

Resim 29Resim 29


108/149

Resim 29Resim 29

Kabartma ok zarar grm olduu iin, ilk bakta bu parann konusunuKabartma ok zarar grm olduu iin, ilk bakta bu parann konusunufark etmek g olabilir. Nitekim, kabartmann bir blm koptuu gibi,fark etmek g olabilir. Nitekim, kabartmann bir blm koptuu gibi,ayn zamanda figrleri koyu renk arka plandan ayran ve parlak bir ekildeayn zamanda figrleri koyu renk arka plandan ayran ve parlak bir ekildeortaya karan tm renkler de yok olmutur. Oysa Yunanllar, tapnaklarnortaya karan tm renkler de yok olmutur. Oysa Yunanllar, tapnaklarnbile krmz ve mavi gibi ok kontrast renklerle boyamlard.bile krmz ve mavi gibi ok kontrast renklerle boyamlard.

Elde kalan bu ilk parada, gze arpan ncelikli ey, yan yana duran ikiElde kalan bu ilk parada, gze arpan ncelikli ey, yan yana duran ikitane attr.tane attr.

Bunlarn balar ve bacaklar, kemiklerin ve kaslarn yapsnBunlarn balar ve bacaklar, kemiklerin ve kaslarn yapsnvurgulamadaki ustal gstermek asndan nemlidir.vurgulamadaki ustal gstermek asndan nemlidir.

Kalkan tutan kol, miferin uuan tepelii ve rzgarda savrulan pelerinKalkan tutan kol, miferin uuan tepelii ve rzgarda savrulan pelerinolaanst bir rahatlk iinde ve estetik biimde resmedilmitir.olaanst bir rahatlk iinde ve estetik biimde resmedilmitir.

Bununla birlikte, sanat yine, gemiten tmyle kopmu deildir. MekanBununla birlikte, sanat yine, gemiten tmyle kopmu deildir. Mekanve hareketi gstermek ne kadar nemli olsa da, binann duvarlar boyuncave hareketi gstermek ne kadar nemli olsa da, binann duvarlar boyuncadolaan trensel alay kompozisyonuna yine de tam bir uyum gstermitir.dolaan trensel alay kompozisyonuna yine de tam bir uyum gstermitir.

Sanat Yunan sanatnn Msrllardan ald kompozisyon bilgisinden veSanat Yunan sanatnn Msrllardan ald kompozisyon bilgisinden veByk Uyan ncesinin geometrik dzenlemelerinden bir eyleriByk Uyan ncesinin geometrik dzenlemelerinden bir eylerikorumaya devam etmektedir.korumaya devam etmektedir.

SANAT ESERLERNDESANAT ESERLERNDE


109/149

PSKOLOJK AKTARIMPSKOLOJK AKTARIM

Bu an Yunanllar iin ok nemli birBu an Yunanllar iin ok nemli birbaka zellik de, insan gvdesinibaka zellik de, insan gvdesinibetimlerken, betimlenen figrlerinbetimlerken, betimlenen figrlerinpsikolojisinin de yanstlmasdr.psikolojisinin de yanstlmasdr.

Kendisi de heykel eitimi alan nlKendisi de heykel eitimi alan nldnr Sokrates de heykelcilerdendnr Sokrates de heykelcilerdenruhsal yap y aktarmalarn istemitir.ruhsal yap y aktarmalarn istemitir.

Vazo resimleyen zanaatlar da, yaptlarVazo resimleyen zanaatlar da, yaptlar

yok olup gitmi bu ustalarn bulularnayok olup gitmi bu ustalarn bulularnaayak uydurmulardr. (Resim 30)ayak uydurmulardr. (Resim 30)


110/149

Resim 30Resim 30


111/149

Resim 30Resim 30

Kahraman Odysseus on dokuz yllk birKahraman Odysseus on dokuz yllk biraradan sonra klk deitirip, denei,aradan sonra klk deitirip, denei,torbas ve anayla dilenci klnda evetorbas ve anayla dilenci klnda evedner ve yal dads ayan ykarken,dner ve yal dads ayan ykarken,bacandaki yara izinden onu tanr.bacandaki yara izinden onu tanr.

Dad ile kahraman arasndaki bakma, ikiDad ile kahraman arasndaki bakma, ikikahraman arasndaki duygu aktarmnkahraman arasndaki duygu aktarmnbaarl bir ekilde iletmektedir.baarl bir ekilde iletmektedir.

Ayn yetenei ortaya koyan ve bu yetenekAyn yetenei ortaya koyan ve bu yetenek

nedeniyle de byk bir sanat yapt niteliinedeniyle de byk bir sanat yapt niteliikazanan bir baka eser de, bir mezarkazanan bir baka eser de, bir mezartadr. (Resim 21)tadr. (Resim 21)


112/149

Resim 31Resim 31


113/149

Resim 31Resim 31 Kabartmada Hegesos, nndeki bir gen kzla resmediliyor. Gen kzKabartmada Hegesos, nndeki bir gen kzla resmediliyor. Gen kz

ona, iinden bir ziynet eyas semesi iin bir mcevher kutusuona, iinden bir ziynet eyas semesi iin bir mcevher kutusu

uzatyor.uzatyor. Bu resim, karsyla tahtnda oturan Msr Kral TutankhamonunBu resim, karsyla tahtnda oturan Msr Kral Tutankhamonun

betimlemesiyle benzer derecede sakin bir sahnedir. (bknz: Resim 14)betimlemesiyle benzer derecede sakin bir sahnedir. (bknz: Resim 14) Tutankhamonun resimnde de, d izgiler mkemmel bir ekildeTutankhamonun resimnde de, d izgiler mkemmel bir ekilde

belirgindir ama Msr sanatnn yeniliki bir dnemine ait olmasnabelirgindir ama Msr sanatnn yeniliki bir dnemine ait olmasnakarn, bu eser yine de olduka kat bir formda yaplmtr.karn, bu eser yine de olduka kat bir formda yaplmtr.

Oysa Yunan kabartmas, kompozisyonun duruluunu ve gzelliiniOysa Yunan kabartmas, kompozisyonun duruluunu ve gzelliini

korumakla birlikte, acemice snrlamalar da amtr artk. Bundankorumakla birlikte, acemice snrlamalar da amtr artk. Bundansonra pozisyon,sonra pozisyon, geometrik ve keli deil, zgr ve rahattr.geometrik ve keli deil, zgr ve rahattr. Yunan heykelindeki st blmn, kadnn kollarnn bkmyleYunan heykelindeki st blmn, kadnn kollarnn bkmyle

evrelenii , bu izgilerin iskemlenin eim izgileriyle oluturduuevrelenii , bu izgilerin iskemlenin eim izgileriyle oluturduukartlk, Hegesosun elini odak noktas haline getiren yntem vekartlk, Hegesosun elini odak noktas haline getiren yntem vekuman vcudunun kvrmlarndan ak son derece uyumlu birkuman vcudunun kvrmlarndan ak son derece uyumlu birsakinlikte gsterilmitir.sakinlikte gsterilmitir.

GZELLN SANATIGZELLN SANATIYUNANSTAN VE YUNAN DNYASIYUNANSTAN VE YUNAN DNYASI


114/149

YUNANSTAN VE YUNAN DNYASIYUNANSTAN VE YUNAN DNYASI( M. IV. VE M.S I. YY ARASI)- 1( M. IV. VE M.S I. YY ARASI)- 1

Yunan sanat yaklak olarak M. 520 420 yllarYunan sanat yaklak olarak M. 520 420 yllararasnda, yzyllk byk bir uyan yaamtr.arasnda, yzyllk byk bir uyan yaamtr. Bu dnemde hala zengin kesim tarafndan kkBu dnemde hala zengin kesim tarafndan kk

grlen ve zanaat saylan sanatlar, glerinin vegrlen ve zanaat saylan sanatlar, glerinin vebecerilerinin bilincine varmlardr.becerilerinin bilincine varmlardr.

Saylar gittike artan bir sr insan, sanatlarnSaylar gittike artan bir sr insan, sanatlarnalmalaryla, sadece bunlarn dinsel veya siyasialmalaryla, sadece bunlarn dinsel veya siyasiamalar iin deil, bu almalarn deeri iin deamalar iin deil, bu almalarn deeri iin deilgilenmeye balamlardr.ilgilenmeye balamlardr.

Farkl kentlerde nl ustalar karan eitli sanatFarkl kentlerde nl ustalar karan eitli sanatokullar ortaya kmaya balam, bunlarnokullar ortaya kmaya balam, bunlarn

yntemleri, sluplarn ve gelenekleri kyaslanmayayntemleri, sluplarn ve gelenekleri kyaslanmayabalanmtr.balanmtr. Bylece hem halkn hem sanatlarn giderekBylece hem halkn hem sanatlarn giderek

bilinlendikleri bir sre balamtr.bilinlendikleri bir sre balamtr.

GZELLN SANATIGZELLN SANATIYUNANSTAN VE YUNAN DNYASIYUNANSTAN VE YUNAN DNYASI


115/149

YUNANSTAN VE YUNAN DNYASIYUNANSTAN VE YUNAN DNYASI( M. IV. VE M.S I. YY ARASI)- 1( M. IV. VE M.S I. YY ARASI)- 1

nceki dnemin nl heykelcisinceki dnemin nl heykelcisiFidiasn heykellerini tmFidiasn heykellerini tmYunanistanda nl yapan ey,Yunanistanda nl yapan ey,

tanrlarn yeni bir anlaylatanrlarn yeni bir anlaylabetimlenmeleriydi.betimlenmeleriydi. Ancak bu yeni dnem tapnaklarnnAncak bu yeni dnem tapnaklarnn

byk heykelleri, nlerini kendibyk heykelleri, nlerini kendisanatsal gzelliklerine borludurlar.sanatsal gzelliklerine borludurlar.

MMAR iyon slubuMMAR iyon slubu


116/149

MMAR iyon slubuMMAR iyon slubu

Mimaride farkl sluplar yan yanaMimaride farkl sluplar yan yanakullanlmaya balanmtr.kullanlmaya balanmtr.

Parthenon Dor slubuyla kurulmu,Parthenon Dor slubuyla kurulmu,

ama Akropolisteki daha sonrakiama Akropolisteki daha sonrakiyaplarda yon denilen slubunyaplarda yon denilen slubunbiimleri kullanlmtr. Bu tapnaklarnbiimleri kullanlmtr. Bu tapnaklarndayand temel ilke , Dor slubundakidayand temel ilke , Dor slubundak

Documents

GSF - SANAT TARİHİ