1

1

GUÍA de LECTURA

O

NENO

DO

PIXAMA

A

RAIAS

Edición e Impresión: I.E.S. de Pastoriza

Rúa Lagarto, Esq. Furoca s/n 15140 Pastoriza – Arteixo A CORUÑA

Teléfono: 981 647517 Fax: 981 647519

http://bibliotecaiespas.webnode.es/

e-mail: ies.pastoriza@edu.xunta.es

ISBN: 978-84-692-2800-5 Depósito legal: C 3626-2009

2

2

AUTORES:

Club de Lectura “A Nora dos Libros”

(I.E.S. de Pastoriza – Arteixo – A Coruña) - Mª Élida Barrela Muinelo - Mercedes Dans López - Mª del Carmen Zapata Babío - Cristina Vázquez Grandío - Mª Cruz Gabiola Peleteiro - Marta Pumares Varela - Bibiana Santos Docal - Purificación Toba Quintáns E COA COLABORACIÓN DE:

- Bibian Yineth González Toro - Laura Núñez Alba - Andrea Pardo Sánchez - Alba Ponte Loureiro - Lorena Pombo - Ibra Lo

E coa subvención do CEFORE da Coruña.

3

3

◘ “Pode que Shmuel abrira a boca para responder, mais Bruno

nunca chegou a oír, porque xusto naquel momento, todos os que

desfilaban e que encheran o cuarto, emitiron berros ao ver como se

pechaba a porta de adiante e desde fóra oíase un ruído metálico.

Bruno levantou unha cella, porque non comprendía o sentido de

todo aquilo, mais supuxo que tiña que ver con que non entrara a

chuvia e que a xente non collese catarros.

Entón o cuarto escureceu e, a pesar de todo o caos que houbo

despois, dalgunha maneira Bruno conseguiu seguir agarrado á man

de Shmuel, e nada no mundo o convencería para soltala.”

(Páx. 187, Ed. Narrativa K, Tradución en Galego)

◘ “ Bruno arrugó la frente. Miró el cielo y entonces oyó otro

fragor, el ruído de un trueno, y de inmediato el cielo pareció

oscurecerse más, hasta volverse casi negro, y empezó a llover a

cántaros, aún más fuerte que por la mañana. Bruno cerró los ojos un

instante y sintió cómo lo mojaba la lluvia. Cuando volvió a abrirlos,

ya no estaba desfilando, sino más bien siendo arrastrado por toda

aquella gente. Lo único que notaba era el barro pegado por todo el

cuerpo y el pijama adhiriéndose a su piel por efecto de la lluvia.

Anheló estar en su casa, contemplando el espectáculo desde lejos, y no

arrastrado por aquella multitud.”

(Pág. 211, Ed. Salamandra, 15ª ed., Traducción en Castellano)

4

4

◘ “Un último pensamento pasóuselle pola cabeza ao seu irmán

mentres miraba na distancia para aqueles centos de persoas

facendo as súas cousas. O pensamento era que todos eles, os

rapaces pequenos, os rapaces maiores,os pais, os avós, os tíos, a

xente que vivía soa en calquera barrio e que non parecía ter

familia ningunha, todos vestían a mesma roupa: un pixama a

raias grises e na cabeza unha gorra a raias grises.

- Que estraño – murmurou antes de dar a volta.”

(Páx. 42, Ed. Narrativa K, 1ª ed., Tradución en Galego)

◘“(…) y, mientras contemplaba a aquellos cientos de personas

que trajinaban o deambulaban a lo lejos, reparó en que todos -

los niños pequeños, los niños no tan pequeños,

los padres, los abuelos, los tíos, los hombres que vivían en las

calles y que no parecían tener familia – llevaban la misma ropa:

un pijama gris de rayas y una gorra gris de rayas.

-Qué curioso – murmuró, y se apartó de la ventana.”

(Pág. 44, Ed. Salamandra, 15ª ed., Traducción Castellano)

5

5

6

6

Se comparamos as dúas contraportadas: observas algunha

diferenza entre elas? ................................................................................................................................

Cales?

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

7

7

1. Introdución á obra

Comentario da obra ...................................................................................................8-9

Biografía do autor ..................................................................................................10-15

2. Contidos e Valores

Declaración Universal dos Dereitos Humanos ......................................................16

Valores (a familia, a amizade) ...................................................................................16

3. Achegámonos ao libro

Actividades en relación co formato do libro ..................................................17-24

Actividades en relación coa vertente Temática –Humana ..........................25-47

Actividades en relación coa vertente Histórica ...........................................48-55

Actividades en relación coa vertente Literaria ............................................56-58

4. Actividades de comprensión-competencia lectora .....................59-66

5. Obradoiro de escritura .....................................................................67-69

6. Habilidades e destrezas xerais de competencia lectora ................70

7. Temas transversais..................................................................................70

8. Recursos e materiais para o estudo do libro

Estudo histórico ....................................................................................................71-92

Estudo literario ....................................................................................................93-110

Películas ........................................................................................................................111

Libros ....................................................................................................................112-113

Índice

8

8

Comentario da obra

The Boy in the Striped Pyjamas, título orixinal da obra, ten

unha versión en galego (O neno do pixama a raias) e outra en

castelán (El niño con el pijama de rayas):

Esta novela está ambientada nunha época moi dura como é a

Alemaña nazi, no campo de concentración mis coñecido durante a 2ª

guerra mundial: o campo de Auschwitz.

Reflicte, pois, unha época de represión e persecución racial

(limpeza étnica), especialmente contra os xudeus. Porén, o autor

soubo facer desta historia unha lectura amena rodeada de tenrura,

sen deixar de ser tremendamente triste e cruel. Unha lectura que

logra ―enganchar‖, á vez que che fai reflexionar sobre as crueldades

que se poden chegar a cometer, e o que é peor: xustificar polo simple

feito de ser diferentes (raza, cultura...) ou polas arelas de poder.

1. Introdución á obra

9

9

É un libro que, curiosamente, poden ler tanto nenos como

adultos porque, aínda que o tema é cruel, aparece envolto nun halo de

tenrura ou dozura (pois ofrécese desde a perspectiva dun neno de 9

anos) que é capaz de ―suavizar‖ esa crueldade sen perder nada do

seu dramatismo.

O autor acadou este ―milagre‖ partindo de catro estratexias:

1.- Elixiu a perspectiva dun neno (e alemán) de 9 anos (Bruno)

para contar a historia, o cal achega á novela unha dose de frescura e

inocencia, calidades que, en principio, estarían rifadas co tema

tratado na mesma.

2.- Esa inocencia provoca, en moitos casos, situacións

antagónicas entre a realidade e a interpretación que dela ofrece o

neno, o cal crea certo toque humorístico ao tempo que reforza a

intención crítica e a condena que se reclama do lector.

3.- En ningún momento o autor ofrece unha descrición ambiental

exhaustiva e precisa, senón que selecciona os datos e vainos

espallando ao longo da novela, para que o lector se vexa forzado a

reconstruír ese ambiente. De tal forma que se establece con este,

unha especie de diálogo, o cal esixe da súa parte certo saber ou

cultura en relación á época na que se localizan os feitos.

4.- E, por último, o estilo e a linguaxe utilizados son moi

adecuados, o que fai que a súa lectura sexa moi doada.

10

10

Biografía do autor

John Boyne naceu en Dublín, Irlanda, en 1971.

Estudou Literatura Inglesa no Trinity College, Dublín, e foi

estudante no curso de Mestría en Creación Literaria na Universidade

de East Anglia, onde posteriormente tamén el ensinaría escritura

creativa a alumnos irlandeses.

Empezou a publicar historias curtas aos vinte anos. A súa

primeira novela, The Thief of Time ( sobre un home que mira cara

atrás na súa vida, despois de ter vivido entre os grandes nomes da

historia), foi publicado en 2000. En 2005 publicou a súa terceira

novela Crippen (a historia de Harvey Hawley Crippen, protagonista

dunha persecución por parte de Scotland Yard en 1910, despois de

que o corpo descortizado da súa muller aparecese no soto da súa

casa de Camden. En 2006 publica The boy in the striped pyjamas

que, aínda que orixinariamente era para lectores mozos, rapidamente

atopou audiencia entre as persoas adultas e nenos. Foi traducido a

unha trintena de idiomas e mesmo ten unha adaptación

cinematográfica, producida por Miramax.

11

11

Incluímos a continuación unha entrevista que reproduce a opinión

persoal do autor sobre a súa propia obra:

ENTREVISTA a John BOYNE

El niño con el pijama de rayas, de John Boyne no sólo se ha traducido a una

treintena de idiomas sino que estos días ha dado comienzo el rodaje de su adaptación

cinematográfica, producida por Miramax. Esta novela, apta para todos los públicos, nace

con la vocación de explicar el Holocausto, mediante la amistad entre el hijo de un

comandante nazi y un niño judío, a través de la alambrada del campo de concentración

de Auschwitz.

Ángeles López. ¿Qué pretendía realmente cuando escribió El niño del pijama de rayas:

“revisar” literariamente el tema del holocausto?

John Boyne. Desde luego, no era mi intención hacer una “revisión literaria del

Holocausto”, ya que semejante idea hubiera sido muy extraviada. Mi único objetivo,

pasaba por componer una novela para los lectores más jóvenes, que comenzaban en el

colegio a aproximarse a aquel momento histórico. Confiaba en que la amistad entre

John Boyne

«La alambrada de Auschwitz es un espejo... Sólo el azar delimita quién

está a cada lado» Ángeles López

12

12

Bruno y Shmuel fuera una primera aproximación, un punto de arranque, que les llevase

más tarde, a averiguar lo que sucedió, realmente, durante le genocidio nazi. Aunque

tampoco descarté que fuera una novela accesible para los lectores adultos.

Ángeles López. Por cierto... ¿Cómo la definiría: literatura juvenil, ficción histórica,

fábula, parábola...?

John Boyne. Me gustaría pensar que es una alegoría, una fábula literaria que puede se

leída por todos los públicos.

Ángeles López. ¿No le dio miedo enfrentarse a un tema tan tratado en literatura?...

¿Queda, todavía “algún ángulo nuevo desde el que abordarlo”?

John Boyne. Los supervivientes siempre nos ruegan que no nos olvidemos de los

devastadores acontecimientos de aquellos días, por eso pienso que es vital que los

artistas continuemos explorándolo desde nuevos ángulos. Nunca podremos llegar a

entender totalmente qué ocurrió en el seno de una país para comportarse con

semejante vileza hacia la vida humana, por tanto, pienso que siempre será interesante

para los escritores tratar de buscar una y otra vez una explicación. Hay aún nuevos

prismas de exploración literaria y es lo que intento demostrar con esta novela: un campo

de concentración, observado desde los ojos inocentes del hijo de un comandante nazi.

Sólo enunciarlo me parece escalofriante, ¿no?

Ángeles López. Las cosas no nacen sin motivo. Mientras leía su libro, imaginé que

tenía a alguien muy próximo a quien deseaba contarle ese periodo de un modo sencillo

y contundente ¿es así?

John Boyne. En este caso, y como excepción, tiene usted razón. El libro se lo dedico a

mi sobrino Jaime, que tenía 11 años cuando escribí el libro. Le enseñé el proyecto

original, para averiguar qué había estudiado en la escuela acerca de ese periodo y

13

13

también para saber si eran creíbles los dos niños protagonistas –Bruno, el hijo de familia

nazi y el judío Shmuel-. No obstante, esto ha sido una excepción, ya que no acostumbro

a escribir novelas para una persona en particular o para un fin concreto. Simplemente

escribo el mejor libro que puedo escribir y confío en que pueda encontrar un buen

número de lectores por el camino...

Ángeles López. Agradece al final del libro, a un par de personas que le impidieran

perder “el tono” del texto... ¿Hubo momentos en la redacción, en los que se le diluía la

imparcialidad?

John Boyne. Cuando arranqué el proyecto tenía las cosas clarísimas, pero durante el

proceso de redacción, establecí una fuerte conexión entre los dos muchachos en mi

cabeza y, aunque sabía hacia donde me llevaría su historia, tenía que procurar no

perder el “enfoque” e impedir que se filtrasen mis “afectos”. Tampoco podía permitir que

Bruno pareciera un chaval con “fisuras”; no quería, bajo ningún concepto, que el lector

pudiera llegar a odiarle. De igual forma, necesitaba saber que no perdía el “pulso” en el

discurso narrativo, y que cada frase correspondiese a los pensamientos de un

muchacho de 9 años y no a un novelista de treinta y tantos. Todo esto era muy

complejo, pero mis editores estuvieron muy atentos, para que no me desviase de mis

propósitos...

Ángeles López. Mantener ese lenguaje casi naïf, para explicar una de las historias más

cruentas de la civilización... ¿fue lo más duro?...

John Boyne. Yo creo que sí, porque en ningún momento se me pasó por la cabeza

escribir un libro sobre mis propias percepciones o mi personal punto de vista. Perseguía

que el lector pudiera entender todo aquello que Bruno hacía o dejaba de hacer, pero que

nunca se llegaran a irritar con él por ser tan ingenuo. Era una delgada línea, que podía

haber dado al traste con mi proyecto.

14

14

Ángeles López. He leído a algunos críticos decir que su libro recuerda a la película de

Roberto Benigni y otros, que parece de la factoría Disney... ¿Usted qué piensa?

John Boyne. No estoy nada de acuerdo. La película de Benigni es una comedia,

mientras que El niño del pijama a rayas no lo es, en absoluto. Para los críticos es muy

fácil jugar a comparar. Tomar un ejemplo conocido y realizar la conexión para acabar

confundiendo al futuro lector. ¿No será que la crítica es muy perezosa a la hora de

evaluar cada texto? Lo mismo opino de aquellos que comparan mi novela con un cuento

de Disney, con todos mis respetos... Hasta donde yo puedo entenderlo, no hay nada ni

de lo uno, ni de lo otro.

Ángeles López. Shmuel y Bruno nacieron el mismo día y les han llevado a un extraño

lugar contra su voluntad... En el fondo, uno es la imagen especular del otro –como si la

alambrada fuera el espejo y sólo el azar delimitase quien está a cada lado-

John Boyne. Efectivamente, esa era mi idea. Que la alambrada fuera un espejo y sólo

que sólo el azar delimitara quien está a cada lado. Bruno ha caído en el lado seguro y

Shmuel, en el peligroso. Por fortuna, se trata de un libro y podemos leer los terribles

acontecimientos en lugar de vivirlos en primera persona, pero, al tiempo, “el espejo”

también está entre los protagonistas y el lector…

Ángeles López. Una cosa no me cuadra: con lo listo que es Bruno, ¿no indagaría más

en los motivos por los que Shmuel está allí? ¿Es realista imaginar que su padre no

alardearía de su “misión”, que el hijo de un alto mando nazi viviría en semejante

“oscuridad” respecto de su entorno?

John Boyne. Bruno ha crecido mirando a su padre dentro de un uniforme nazi, lo que

implica que nunca le ha cuestionado, ni le ha preguntado nada. Sólo ha acatado las

órdenes y restricciones que le imponía. Cuando descubre la alambrada y se hace amigo

del niño judío, empieza a entender, aunque sin palabras que las cosas no van bien. Que

15

15

el mundo en el que habita Shmuel al otro lado de la alambrada, tiene una conexión

directa con el poder que ejerce su padre. De hecho, cuando su hermana Gretal intenta

“educarle” y explicarle lo que ocurre, la corta porque no quiere saber. Le aterra conocer

la verdad, ya que comienza a intuir que su padre puede no tener el talante heroico que

él le atribuye... muy propio de un niño, por cierto.

Ángeles López. Si Bruno y Shmuel tuvieran un final distinto al que tienen en su

novela... ¿Seguirían siendo “los mejores amigos para toda la vida”?

John Boyne. No me cabe la menor duda... pero sólo hay un final en mi novela y, como

usted sabe, es bien distinto.

Ángeles López. Hay un momento que a mí me aterroriza: cuando Greta tira todas sus

muñecas y se obsesiona con los mapas... ¿Intenta significar que la niña, ha caído en el

“adoctrinamiento” nazi?

John Boyne. Efectivamente a través de la niña, intenté reflejar lo que la propaganda

nazi consiguió respecto a la mayor parte de los jóvenes alemanes de ese momento:

lavarles el cerebro para la causa genocida. Cuando Greta “pierde” el gusto por sus

muñecas, no sólo acaba de abandonar su inocencia, sino que el nazismo ha ganado

otra adepta.

Ángeles López. ¿Ha recibido la opinión de algún superviviente del genocidio nazi?

John Boyne. Durante la gira de presentación de mi libro en América, me encontré con

varios supervivientes de campos de concentración y fueron muy amables con respecto a

mi libro. Creo que mientras los artistas continuemos abundando en aquel periodo, las

víctimas estarán satisfechas, porque significará que como raza no queremos olvidar su

historia ni su dolor.

16

16

Contidos:

1. Procura información sobre a ―Declaración Universal dos Dereitos

Humanos‖ (data de redacción, causas ou motivos da súa elaboración,

artigos...).

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

2. Investiga que artigos son vulnerados no libro e recolle fragmentos que o

demostren.

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

Valores:

1. A familia: A familia é un piar de apoio, axuda e modelo fundamentais

para os nenos e adolescentes en momentos difíciles e decisivos. Recolle

fragmentos que ilustren está afirmación.

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

2. A amizade: É outro piar importante na vida dos nenos e adolescentes

despois da familia, actuando como un refuxio. Recolle fragmentos que

confirmen estas palabras.

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

2. Contidos e Valores

17

17

Actividades en relación co formato do libro

1. Que che suxire a portada? De que poderá tratar? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

2.Que podes dicir sobre a relación entre o formato da portada, na

versión en castelán e na versión en galego respectivamente, e o

título? Poderías recoller do libro algún fragmento que sexa

ilustrativo desa relación? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

3. Achegámonos ao libro

18

18

3. Mostraranse outros libros que teñan ilustracións na portada para

poder comparalos con este. Por que cres que hai ausencia de

ilustracións na portada deste libro? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

4.Fíxate no número de edicións: por que cres que aparece recalcado

nun lugar visible, mentres que noutros libros non aparece nin sequera

mencionado, como é o caso da tradución en galego? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

5. Investiga onde aparece no libro a información en relación á

edición (nome da editorial, nº de edición, ano, depósito legal, ISBN) e

como se pode buscar nunha biblioteca. ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

19

19

6. Imos comparar o texto da contraportada na versión en castelán e

na versión en galego.

Versión en Galego “A pedimento do autor, non podemos contarche o miolo deste libro. Porén, queremos avisarche de que lerás a historia dun neno de 9 anos, que se atopará cun aramado. No mundo hai milleiros de aramados coma este. Agardamos que ti nunca te atopes con ningún e que, se o fas, teñas forzas para liberarte del.”

Versión en Castelán “Estimado lector, estimada lectora: Aunque el uso habitual de un texto como éste es describir las características de la obra, por una vez nos tomaremos la libertad de hacer una excepción a la norma establecida. No sólo porque el libro que tienes en tus manos es muy difícil de definir, sino porque estamos convencidos de que explicar su contenido estropearía la experiencia de la lectura. Creemos que es importante empezar esta novela sin saber de qué se trata. No obstante, si decides embarcarte en la aventura, debes saber que acompañarás a Bruno, un niño de nueve años, cuando se muda con su familia a una casa junto a una cerca. Cercas como ésa existen en muchos sitios del mundo, sólo deseamos que no te encuentres nunca con una. Por último, cabe aclarar que este libro no es sólo para adultos; también lo pueden leer, y sería recomendable que lo hicieran, niños a partir de los trece años de edad.”

20

20

Responde agora estas cuestións:

A partir dos datos da contraportada: poderíanse localizar os feitos

narrados nunha determinada época? Cal sería? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

Que datos ofrecen esta información? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

En que datas se localiza a posguerra española? ...................................................................................................................................................

Que edición ofrece máis información sobre o argumento da obra?

Xustifica a túa resposta. ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

Cal das dúas edicións che parece que mantén mellor o segredo da

narración? Por que? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

21

21

7. Na edición en castelán ofrécese unha breve recensión cos

principais datos biográficos e bibliográficos de John Boyne, aos que

acompaña unha foto do autor realizada por MarK Watkin.

Na edición en galego: non hai información ningunha.

Traduce ao galego o texto que aparece na capa da edición en

castelán:

22

22

8. Agradecementos

Versión en Galego

Por todos os seus consellos e agudos comentarios e por non

permitiren que perdese o enfoque da historia, moitas grazas a David

Flickling, Bella Pearson e Linda Sargent. E por apoiarme nisto desde

o principio, grazas, coma sempre, ao meu axente Simon Trewin.

Grazas tamén á miña vella amiga Janette Jenkins polos moitos

ánimos despois de ler un primeiro rascuño.

Versión en Castelán

Mi gratitud para David Fickling, Bella Pearson y Linda Sargent

por sus consejos y sagaces comentarios, y por no dejarme perder

nunca el enfoque de la historia. Y gracias, como siempre, a mi agente

Simon Trewin por apoyarme desde el principio.

Gracias también a mi vieja amiga Janette Jenkins por animarme

tras leer el primer borrador.

A cantas persoas e por que mostra o seu agradecemento? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

23

23

9. Os capítulos

Presentan pequenas variacións na tradución como podemos observar

nesta táboa comparativa:

CAPÍTULO EDICIÓN EN GALEGO EDICIÓN EN CASTELÁN

1 Bruno fai unha

descuberta

El descubrimiento de Bruno

2 A nova casa La casa nueva

3 O caso perdido La tonta de remate

4 O que viron pola xanela Lo que vieron por la ventana

5 Zona-prohibida-en-

todo-momento-e-sen-

excepcións

Prohibido Entrar Bajo

Ningún Concepto y Sin

Excepciones

6 A criada á que se lle

pagaba de máis

La criada con un sueldo

excesivo

7 Como madre levou o

mérito por algo que non

fixera

El día que madre se

atribuyó el mérito de algo

que no había hecho

8 O porqué do enfado da

avoa

Por qué la abuela se marchó

furiosa

9 Bruno lembra canto lle

gustaba xogar a explorar

Bruno recuerda que le

gustaba jugar a los

exploradores

10

O punto que se

converteu nunha pinga

que se converteu nunha

mancha que se converteu

nunha figura que se

converteu nun neno

El punto que se convirtió en

una machita que se convirtió

en un borrón que se

convirtió en una figura que

se convirtió en un niño

24

24

11 O Fura El Furias

12 Shmuel pensa nunha

resposta á pregunta de

Bruno

Shmuel busca una respuesta

a la pregunta de Bruno

13 A botella de viño La botella de vino

14 Bruno di unha mentira

moi razoábel

Bruno cuenta una mentira

muy razonable

15 Algo que non debía ter

feito

Una cosa que no debería

haber hecho

16 O corte de pelo El corte de pelo

17 Madre sáese coa súa Madre se sale con la suya

18 Planeando a aventura

final

Cómo se ideó la aventura

final

19 O que pasou ao día

seguinte

Lo que pasó el día siguiente

20 O último capítulo El último capítulo

Analiza as diferenzas no título dos capítulos 3, 5, 8 e 18: ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

25

25

Actividades en relación coa vertente Temática-Humana

1. No capítulo 1 aínda están na casa de Berlín, descríbea e

caracterízaa: ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

2. Nos capítulos 2-9 xa se trasladaron á casa de Auchviz, fai

tamén unha descrición: ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

3. Establece as diferenzas entre as dúas casas (fíxate, sobre

todo,en tres elementos: o espazo, a escaleira e as fiestras): ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

26

26

4.Estás de acordo con que a cultura e o saber fan máis libres e

donos de si mesmos aos seres humanos? Razoa a túa resposta ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

Que opinas sobre estoutra afirmación: Os seres libres son máis

―incómodos‖ para quen ostenta o poder. ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

5.Se detemos a nosa mirada no exterior das casas, veremos que

hai unha contraposición. Enumera os trazos que os diferencian. ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

27

27

6. Coloca nesta táboa as semellanzas e diferenzas entre os dous

rapaces (data de nacemento, a súa orixe, a súa caracterización física

e psicolóxica...)

SEMELLANZAS DIFERENZAS

Data de Nacemento

A súa Orixe

Caracterización

Física e Psicolóxica

28

28

7. Imos centrar a nosa atención nun fragmento do capítulo 3 onde

están dialogando Gretel e Bruno:

Versión en Galego

― – (...) Escoiteille a Padre dicir que quen vivía aquí en Ouvichs, antes

ca nós, perdera o traballo moi axiña e non tivo tempo de arranxar a

casa.

- Ouvichs? – preguntou Bruno -. Que é un Ouvichs?

- Non é “un‖ Ouvichs, Bruno – dixo Gretel suspirando -. É tan só

Ouvichs.

- Ben, pois que é Ouvichs? – repetiu -. Soa a ouviches.

- É o nome da casa – explicou Gretel -. Ouvichs.

Bruno ficou pensando. Non vira ningún sinal fóra para dicir que se

chamaba así e tampouco había ningún cartel na porta principal. A súa

casa de Berlín nin sequera tiña un nome, tan só se chamaba número

catro.

- E que é o que significa? – preguntou exasperado -. Ouviches ou

que?

- Pois non sei, algo lle dirían ao que vivía antes ca nós aquí – dixo

Gretel .

Non faría ben o seu traballo e alguén lles dixo: ―Ouviches, vai

ser mellor que marches de aquí para que veña unha persoa que o

faga ben‖.

29

29

Versión en Castelán

― – (...) Le oí decir a Padre que quienes vivían aquí en Auchviz antes

que nosotros perdieron su empleo muy deprisa y no tuvieron tiempo

de arreglar la casa para nosotros.

- ¿Auchviz? – preguntó Bruno -. ¿Qué es un auchviz?

- ―Un‖ Auchviz no, Bruno – suspiró Gretel -. Sólo Auchviz.

- Bueno, pues ¿qué es Auchviz?

- Es el nombre de la casa. Auchviz.

Bruno reflexionó. Fuera no había visto ningún letrero con ese

nombre, ni nada escrito en la puerta principal.

Su casa de Berlín ni siquiera tenía nombre; se llamaba

sencillamente ―número cuatro‖.

- Pero ¿por qué ese nombre? – preguntó, exasperado.

- Auchviz era la familia que vivía antes que nosotros, supongo

- dijo Gretel -. El padre no debía de hacer bien su trabajo y

alguien dijo: ―Largaos, ya buscaremos a otro que sepa hacerlo

mejor‖ ―.

8. Imos analizar as diferenzas entre os dous textos:

Como pronuncia Bruno o nome do lugar onde se encontran?

●Texto en galego................................................................................................

●Texto en castelán............................................................................................

Con que palabra confunde Bruno ese topónimo na edición en galego? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

30

30

Conxuga o Pretérito de Indicativo do verbo OUVIR:

................................................

................................................

................................................

................................................

................................................

................................................

Que explicación dá Gretel ás preguntas do seu irmán en cada unha

das edicións?

● Ben, pois que é Ouvichs? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

● Bueno, pues ¿qué es Auchviz? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

31

31

Bruno non queda convencido e volve preguntar. Escribe a resposta de

Gretel:

● ― E que é o que significa? – preguntou exasperado -. Ouviches ou

que? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

● ― Pero ¿por qué ese nombre? – preguntó, exasperado.‖ ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

Que diferenza atopas entre estas dúas respostas? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

32

32

9. O neno xudeu que dá título á obra aparece no capítulo 10. Un

título moi poético que anuncia a súa importancia:

Versión en galego

―O punto que se converteu nunha pinga que se converteu nunha

mancha que se converteu nunha figura que se converteu nun neno‖

Versión en castelán

― El punto que se convirtió en una manchita que se convirtió en un

borrón que se convirtió en una figura que se convirtió en un niño‖

Reflexiona sobre o significado que estas palabras poden ter no

contexto global do libro e na traxectoria de Bruno desde que chega á

casa de Auchviz (Bruno ve, por primeira vez, a Shmuel, o neno xudeu

do campo de concentración) ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

33

33

10. Que afeccións lle inculcou a avoa a Bruno? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

Poden ter algunha importancia ao final da obra? Cal? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

No capítulo 19 os dous nenos (Bruno e Shmuel) son practicamente

iguais. O achegamento físico é practicamente total: pelo rapado, sen

zapatos, pixama de raias, cheos de barro...

Pode ter algún simbolismo esta transformación final de Bruno? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

34

34

11. Fíxate no personaxe da nai de Bruno e no da súa avoa (carácter,

formación...).

Recolle fragmentos que acheguen esta información: ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

Agora caracteriza a cada unha delas utilizando a seguinte táboa:

NAI AVOA

35

35

E logo compara o papel desempeñado por cada unha delas no libro coa

situación da muller na sociedade actual: ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

36

36

Nunha ocasión a avoa di:

Versión en galego

―Se vistes o traxe correcto sentiraste como a persoa que

pretendes ser‖

Versión en castelán

―Si llevas el atuendo adecuado te sientes como la persona que

finges ser‖ (Cap. 19)

Bruno lembrará estas palabras ao final da obra, cando se pon o

pixama de raias.

Fai unha pequena exposición na que comentes e expliques o que cres

que suxiren: ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

Cal das dúas versións cres que expresa mellor a intencionalidade das

palabras da avoa? Por que ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

37

37

Localiza algunhas escenas do libro que confirmen as palabras

anteriores: ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

Só a avoa se opón abertamente ao seu fillo (o pai de Bruno):

pregúntalle se sabe o que significa o seu uniforme e acúsao de

disfrazarse coma un monicreque, facendo cousas espantosas no nome

dese uniforme.

Pero: o pai de Bruno sempre foi así? Cando cambia e por que? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

Recolle exemplos do libro que sexan ilustrativos deste cambio: ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

12. Compara o traballo do pai de Bruno e o traballo dos pais dos

outros amigos de Bruno: ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

38

38

13. Practicamente todos os personaxes teñen un nome propio, agás o

pai e a nai de Bruno. Cando se refire a eles o narrador utiliza un

termo xenérico: Pai e Nai, respectivamente.

Que pode significar isto no contexto de libro? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

14. Cal é o final do pai de Bruno? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

Que significado pode ter no conxunto da obra? Poderíase dicir que

funciona coma se fose unha ―sentenza‖? Por que? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

39

39

15. Recolle fragmentos ou frases do texto que reproduzan dalgunha

maneira os pensamentos e teorías nazis: ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

Clasifica os personaxes da obra tendo en conta a súa actitude ante o

nazismo (adhesión ou oposición):

ADHESIÓN OPOSICIÓN

40

40

16. Analiza o pasado do pai do tenente Kotler: ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

A que personaxe da obra se asocian episodios expresamente e

especialmente violentos? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

Cal é a reacción dos outros personaxes do contorno do tenente? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

Que razóns encontras para a misteriosa desaparición do tenente?

Pode ter algún significado dentro da obra? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

41

41

17. Aínda que non abundan os episodios de violencia, trátase dunha

―violencia sen sangue‖, e o medo percorre todo o libro asociándose,

en ocasións, a sensacións táctiles. Cales? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

Recolle fragmentos que reproduzan esas sensacións ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

Ao final prodúcese un cambio meteorolóxico. Cal é? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

Que relación simbólica pode ter cos feitos que están sucedendo? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

42

42

18. As últimas palabras do narrador, cerrando o libro, parecen máis

un voluntarismo que unha realidade, pois lembran o final dun conto

ou dunha fábula:

Versión en galego

― E este é o final da historia de Bruno e a súa familia. Isto todo,

por suposto, pasou hai moito tempo (...) ‖

Versión en castelán

― Y así termina la historia de Bruno y su familia. Todo esto, por

supuesto, pasó hace mucho, mucho tiempo (...) ‖

Pero: Realmente pasou hai tanto tempo? ...................................................................................................................................................

Cando se sitúan os feitos que se narran? ...................................................................................................................................................

Que diferenzas encontras entre as dúas versións? Cres que esas

diferenzas poden ser relevantes para a intencionalidade da obra? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

43

43

Busca situacións similares que se dean hoxe en día. Non importa de

que tipo de aramado se trate: ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

44

44

E a máis interpretacións se prestan as palabras que seguen:

Versión en galego

― (...) e non podería pasar de novo algo semellante.

Non hoxe en día.‖

Versión en castelán

― (...) y nunca podría volver a pasar nada parecido.

Hoy en día no.‖

Imos comparar agora a afirmación da páxina anterior coas palabras

da contraportada:

Versión en galego

― No mundo hai milleiros de aramados coma este. Agardamos que

ti nunca te atopes con ningún e que, se o fas, teñas forzas para

liberarte del.‖

Versión en castelán

― Cercas como ésa existen en muchos sitios del mundo, sólo

deseamos que no te encuentres nunca con ninguna.‖

45

45

É unha afirmación inocente? É unha ironía? Ou o seu propósito é máis

ben facer reflexionar ao lector? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

46

46

Se comparamos as dúas contraportadas: observas algunha diferenza

entre elas? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

47

47

Se é así:

Cres que esas diferenzas son importantes e relevantes para o

significado que queren transmitir, e para o significado do libro en

conxunto? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

18. Cita aqueles elementos que ti creas que determinan que o

desenlace sexa o que é: ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

48

48

Actividades en relación coa vertente Histórica

Coñecementos previos

Sinala os coñecementos que teñas sobre os conceptos seguintes que

aparecen no libro implícita ou explicitamente

CAMPO DE CONCENTRACIÓN: ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

CAMPO DE EXTERMINIO: ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

GUETO: ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

AUSCHWITZ: ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

FÜRHER: ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

HITLER: ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

49

49

IIIº REICH: ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

II GUERRA MUNDIAL: ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

NAZISMO: ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

RACISMO: ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

ANTISEMITISMO: ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

50

50

Visionado de O pianista de Roman Polanski (2003)

O pianista é a historia real do pianista WladyslaW Szpilman (1912-

2000), que sobreviviu á Segunda Guerra Mundial e ao holocausto

xudeu.

Onde se sitúa a acción da película? E en que momento histórico?

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

Enumera as medidas antixudías que toman as novas autoridades:

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

Cando se pecha o gueto de Varsovia? Cantos xudeus había na

cidade?

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

Cales eran as condicións de vida no gueto?

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

51

51

Cando pecharon os alemáns o gueto pequeno? Que precisaban os

xudeus para librarse das deportacións?

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

Cando se produce a gran deportación?

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

Cal é o destino dos deportados?

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

Cando se produciu a sublevación do gueto de Varsovia? Cantos

xudeus quedaban dentro? Canto tempo resistiron?

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

Quen axudou a Wladyslaw despois de que escapase do gueto?

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

10.Cando se produciu a revolta de Polonia? Cando rematou a

guerra para este país? ..................................................................................

.............................................................................................................................

52

52

Visionado da película Europa, Europa

Europa, Europa, é un filme de 1999, unha coprodución de Francia,

Alemaña e Polonia, dirixida por Agnieszka Holland, baseada na

historia real de Salomón Perel, un rapaz alemán xudeu, fillo de pais

polacos, que viviu a 2ª guerra mundial só, no corazón do Reich, nas

xuventudes hitlerianas.

1. Cal é a procedencia de Soly e da súa familia? Onde viven?

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

2. Cal é o seu percorrido cara o leste? E por que? De que

acontecementos concretos van escapando?

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

53

53

3. Como era a vida no orfanato ruso? Que acontecementos políticos

soviéticos se reflicten na película? Había guerra entre Alemaña e

a Unión Soviética?

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

4. Que pasa cando Soly se atopa coas tropas alemás preto de

Grodno? Cal é, segundo o comandante da tropa, o verdadeiro

obxectivo desa guerra?

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

5. Como acaba sendo un heroe o noso protagonista?

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

6. Por que viaxa a Berlín? Con que nome?

...................................................................................................................................................

54

54

7. Cal era a obriga de todo membro das xuventudes Hitlerianas?

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

8. Como se recoñece a un xudeu segundo os profesores de Soly?

A que grupo racial pertencería el? Como son os arios?

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

9. Por que é tan perigoso o baño para o noso heroe? Que chega a

facer para evitar a revisión médica?

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

10.Quen lle salva a vida ao finalizar a guerra? Que foi da súa

familia?

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

55

55

As outras cercas:

―E este é o final da historia de Bruno e a súa familia. Isto todo,

por suposto, pasou hai moito tempo, e non podería pasar de novo

algo semellante. Non hoxe en día ‖

É realmente imposible que hoxe en día teñan lugar feitos como os

que se nos presentan no libro? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

Fai un traballo de investigación sobre outros ―aramados‖:

( ― No mundo hai milleiros de aramados coma este. Agardamos que

ti nunca te atopes con ningún e que, se o fas, teñas forzas para

librarte del‖ ),

Sobre outras violacións dos Dereitos Humanos en masa, sobre outros

muros da vergoña que separan aos seres humanos, poden servirche

de orientación os seguintes datos: prisións de Guantánamo, Abu-

graib, os Muros de Belfast e Chipre, a limpeza étnica na guerra de

Bosnia, Croacia, Kosovo ou Ruanda, o Muro entre Israel e Palestina

... e son só algúns exemplos.

56

56

Actividades en relación coa vertente Literaria

1. Como está organizado o libro? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

2. Tendo en conta o desenvolvemento dos feitos (argumento): como

dividirías (estrutura interna) ti o libro. Explica as razóns en que

te baseas para facer tal distribución. ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

3. En que capítulo aparece o neno co pixama de raias? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

4. Como afecta a súa aparición á estrutura do libro? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

57

57

5. Afecta o aramado á estrutura do libro? Por que? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

6. Canto dura a estancia de Bruno en ―Auchviz‖ desde o comezo

do libro (María facendo as maletas) ata a súa morte? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

7. Prodúcese algún salto atrás (flash-back)? Se é así, recolle

fragmentos que o demostren: ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

8. No capítulo 11: Por que cres que o narrador interrompe o

diálogo entre Bruno e Shmuel para situar aquí este capítulo? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

Onde o situarías ti cronoloxicamente? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

58

58

9. Coñeces o recurso da ―ironía‖? Explica en que consiste, e logo

recolle do libro exemplos que ilustren a túa explicación: ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

10. Practicamente todos os personaxes teñen un nome propio, agás

o pai e a nai de Bruno que teñen un nome xenérico (Pai/Nai e

Padre/Madre, respectivamente). Cres que isto pode ter algún

significado? ...................................................................................................................................................

Se é así: cal sería?

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

59

59

1. Relaciona cada personaxe coa súa descrición, escribindo ao

carón de seu nome o número que corresponda:

GRETEL Ọ PAVEL Ọ

MARÍA Ọ SHMUEL Ọ

KOTLER Ọ BRUNO Ọ

1. Criada da familia.

2. Irmá de Bruno.

3. Neno alemán de 9 anos.

4. Mozo oficial alemán.

5. Médico que traballaba de camareiro na casa de Bruno en

―Auchviz‖.

6. Neno polaco, amigo de Bruno en ―Auchviz‖.

7. Mestre de Bruno en ―Auchviz‖.

4. Actividades de comprensión-competencia

lectora

60

60

2. Despois de leres o libro saberás contestar se son verdadeiras

ou falsas (V/F) as seguintes expresións:

Bruno non sabía en que traballaba o seu pai Ọ

A casa de Berlín era moi pequena Ọ

Á avoa de Bruno gustáballe preparar obras de teatro Ọ

A casa de ―Auchviz‖ estaba preto dun aramado Ọ

Bruno e seu pai non gozaban escoitando como cantaba a avoa Ọ

Os avós de Bruno trasladáronse a vivir en ―Auchviz‖ Ọ

Gretel e Bruno colleron piollos cando vivían en ―Auchviz‖ Ọ

Bruno lía o libro A illa do tesouro Ọ

Shmuel nunha ocasión estivo na casa de Bruno como criado Ọ

Ao desaparecer Bruno, a súa familia volveu axiña a Berlín Ọ

61

61

3.Asocia cada expresión co personaxe co que a identificarías

― Para ser sincero consigo mesmo, e sempre tentaba selo‖

PERSONAXE:................................................................................................

― O meu mellor amigo para toda a vida‖

PERSONAXE:................................................................................................

― Zona-prohibida-en-todo-momento-e-sen-excepcións‖

PERSONAXE:................................................................................................

4.Que fixen eu para merecer estes pais?

Un dos piares para Bruno, ademais da amizade, é a súa familia. O

protagonista fai algunhas críticas sobre os seus pais, sobre todo,

sobre o seu pai.

Nesta actividade, abordaremos a relación de Bruno coa súa

familia. Para iso, deberás responder as seguintes preguntas:

Cres que a vida de Bruno, desde o punto de vista da atención

familiar (dos pais), é habitual nun adolescente da sociedade

actual? Por que? .................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

62

62

Séntese Bruno atendido polos seus pais? Demostra o que dis

con algún fragmento do libro: .................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

Como afronta el esa situación? .................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

Quen lle serve de apoio para aliviar os seus problemas? .................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

63

63

De calquera forma, de cada situación e de cada preso

sempre se pode aprender algo positivo. Que actitude

destacarías ti en Bruno e por que? .................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

5. ― Ti es o meu mellor amigo, Shmuel –dixo-. O meu mellor

amigo para toda a vida‖ (Capítulo 19).

Como todo adolescente, Bruno ten amigos da súa mesma idade

pero ten un amigo especial (Shmuel) co que, aínda que coincide

nalgunhas cousas, é moi distinto a el.

Para afondar sobre as razóns desta amizade, proporase aos

rapaces unha posta en común na que cada rapaz expoña as súas

razóns polas que cre que Bruno e Shmuel chegaron a converterense

en tan bos amigos .

64

64

Logo de abrir un pequeno debate, formularemos unha batería de

preguntas:

Que é para ti a amizade: apoio, diversión, compañía, axuda,

sentirse a gusto, compartir tempo, ideais, soños...? .................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

Correspóndese a vosa idea de amizade coa relación que

existe entre Bruno e Shmuel? .................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

Como é a amizade entre Bruno e Shmuel nun inicio? Teñen

que superar algún obstáculo? Contribúen esas dificultades a

fortalecer a súa relación? .................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

65

65

É posible unha amizade coma esta? Coñeces algún caso

parecido? Tes algún amigo que sexa tan distinto a ti? .................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

Algún dos vosos avós é un gran amigo para vós? Gustaríavos

que o fose? Por que? .................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

66

66

Chegados a este punto, aproveitaremos para estender o debate

a un asunto máis xeral: o papel que desempeñan, na sociedade actual

e nas nosas vidas en particular, as persoas maiores (da terceira

idade). Intentaremos introducir o tema formulando algunhas

preguntas:

Consideras que non se ten en conta todo o que os maiores

poden achegar, como coñecementos, experiencia, distintas

visións sobre a vida...?

Cres que na actualidade as persoas maiores están

marxinadas?

Se vós xa fósedes vellos: cales credes que serían os

aspectos positivos e negativos de vivir nunha residencia, sós

na casa ou cun familiar?

67

67

1. Que farías ti se…?

―O único no que Bruno tentaba non pensar era en que Padre e

Madre lle dixeran milleiros de veces que non podía ir naquela

dirección, e que tampouco podía achegarse ao aramado ou ao campo

e, sobre todo, que estaba prohibido explorar en Ouvichs.

Sen-excepcións.‖

Que farías ti se desexases facer algo e os teus pais cho

prohibisen? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

Que opinión tes sobre as prohibicións: non están xustificadas

nunca ou, dependendo dos casos, nalgunha ocasión si son

convenientes? ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

5. Obradoiro de Escritura

68

68

2. E despois, que?

O capítulo 2, que é o comezo do libro, remata deste xeito:

― Andaba devagar porque non quería levar unha decepción, aínda

que tan só era o cuarto dun rapaz, así que non tivo que andar moito

antes de chegar á xanela. Puxo a cara contra o vidro e viu o que había

fóra. Desta vez, cando os ollos se lle abriron como pratos e a boca lle

formou un O, as mans quedáronlle pegadas ao corpo porque houbo

algo que provocou que se sentise moi frío e inseguro‖.

Continúa ti este capítulo e búscalle un final: ...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

69

69

3. Queríache dicir…

Escríbelle unha carta a Bruno onde lle fales da opinión que tes

sobre el, onde o animes a seguir sendo como é ...

4. O meu relato

Convidámosche a ler outro libro titulado El tiempo y la promesa

(de Concha López Narváez).

Unha vez que o teñas lido, anímate a escribir o teu propio relato

no que contes outra historia que fale de Bruno e Shmuel mesturados

con Juan, Isaac e Fernando (personaxes de El tiempo y la promesa).

Un grupo de rapaces todos eles que, aínda que viviron en diferentes

épocas e en diferentes lugares, SUFRIRON experiencias similares.

A ver se es quen de conseguir fabricar un mundo, un lugar (aínda

que sexa literario) onde poidan vivir todos xuntos, saltando a

diferenza de tempos, un lugar atemporal...Que pode pasar?

70

70

6. Habilidades e destrezas xerais de competencia lectora

Ler en silencio parágrafos ou capítulos do texto (en castelán e

en galego) coa fluidez e entoación axeitadas, respectando as

pausas dos signos de puntuación (coma, punto, puntos

suspensivos, interrogación, exclamación...).

Identificar o argumento principal do texto.

Diferenciar os distintos intereses e motivacións dos

personaxes.

Entender e localizar a información histórica que se achega no

libro.

Obter conclusións ao remate da lectura.

7.Temas transversais

Comprobar a diferente visión que ten do mundo un rapaz e un

adulto.

Coñecer os Dereitos Humanos fundamentais.

Reflexionar sobre a importancia na vida das persoas (sobre

todo se son rapaces) de valores como a familia ou a amizade.

Debater sobre o papel que pode xogar a muller no conxunto da

sociedade e dentro da familia.

Debater sobre a situación das persoas maiores (terceira

idade) na sociedade actual.

71

71

eira idade) na sociedade actual.

Estudo histórico

OS CAMPOS DE CONCENTRACIÓN

Reciben o nome de campos de concentración ou internamento, os

recintos pechados de confinamento de prisioneiros en masa en

períodos de guerras e conflitos, que non ofrecen garantías xudiciais.

Aparecen rexistrados por primeira vez na Guerra Civil

norteamericana (1865), e mesmo na Guerra de Independencia de

Cuba en 1896. Neste segundo caso os campos foron chamados polas

autoridades españolas campos de reconcentración; logo virían os

campos das guerras coloniais como as dos boers en Sudáfrica, a I

Guerra Mundial ….

OS CAMPOS ESPAÑOIS

Durante a Guerra Civil española e durante a posguerra (de

1936 a 1947) xeneralízanse no noso país, na súa versión de campos

de traballo, nos que os prisioneiros debían realizar traballos nun

réxime de semiescravitude en grandes obras do estado, ou ben

traballando para empresas privadas adxudicatarias de obras

públicas. Un exemplo destacado é a construción do Val dos Caídos,

gran monumento funerario erixido en honra dos vencedores da

Guerra Civil, (os nacionais), e onde foron enterrados José Antonio

Primo de Rivera e, posteriormente, en 1975, Francisco Franco.

6. Recursos e materiais para o estudo do libro

libro

72

72

Como paradoxo diremos que o monumento foi erguido polos

prisioneiros ―roxos‖ vencidos e derrotados na contenda.

"Val dos Caídos"

Outros campos foron establecidos en Sevilla, León, Miranda do

Ebro, Mallorca, Formentera ou Gran Canaria. O campo de Castuera

en Badaxoz, en funcionamento entre abril de 1939 (ao finalizar a

guerra) e febreiro de 1940 é un exemplo de que os campos españois

foron ―un ensaio‖ dos campos de exterminio alemáns. Neste campo

foron confinados entre 5.000 e 9.000 presos, distribuídos en 70

barracóns.

73

73

Prisioneiros republicanos

na praza de touros de Santander

Mulleres republicanas rapadas en

Oropesa

Tamén foron construídos campos de concentración, e reclusos

para os españois que chegaban a Francia buscando asilo, ao finalizar

a guerra civil. Algúns destes campos atopábanse na praia,

dificultando a vida cotiá.

Porén, os seus moradores convertéronse na Segunda Guerra

Mundial en elementos fundamentais da resistencia francesa fronte á

ocupación nazi. Eles, os antigos prisioneiros, tiñan experiencia bélica

e tiveron que ensinar aos franceses a usar armas, montar bombas …

74

74

Recibimento francés

Os españois capturados polos alemáns nesta contenda (Segunda

Guerra Mundial) foron recluídos nos campos de traballo. O goberno

español declarounos ―apátridas‖ e foron tratados con gran dureza.

O campo que contou con máis españois foi o de MAUTHAUSEN

(consultar o mapa), que contaba con máis de 7.000 españois (dos que

sobreviviron uns 2.000), pero tamén tiñan presenza española os

campos de DACHAU (onde houbo polo menos un galego traballando

nos fornos crematorios) ou BUCHENWALD...

Un dos prisioneiros de MATHAUSEN foi o valenciano Vicente

Foix quen, pola súa profesión de fotógrafo, se encargou durante o

seu cativerio do arquivo fotográfico do campo. Xunto con outros, a

resistencia española do campo salvou os negativos que logo foron

testemuñas das barbaries nazis. Negativos que foron utilizados nos

xuízos de Nurenberg, aos que acudiu como testemuña de cargo

contra os mandos do exército alemán, culpables das atrocidades dos

campos. Grazas a eles foron condenados algúns dos verdugos.

75

75

OS CAMPOS NAZIS

Durante a II Guerra Mundial os campos de concentración adquiren

unha nova dimensión, ao engadírense aos campos de confinamento e

traballos (forzados), os campos de exterminio, que como o seu nome

indica foron deseñados para eliminar fisicamente aos inimigos

políticos e de raza, aqueles seres que sobraban, segundo o nazismo e

o fascismo, na sociedade. Neles foron confinados e exterminados

xudeus, xitanos, outras minorías étnicas, prisioneiros políticos non

aptos para o traballo, enfermos mentais e físicos, homosexuais,

opositores ao réxime fascista…

Localización dos campos de concentración nazi

76

76

AUSCHWITZ

O campo que aparece no noso relato é AUSCHWITZ, un macro

campo formado por tres menores, sendo o máis importante deles,

Auschwitz-Birkenau, o campo de exterminio posiblemente máis

coñecido no mundo.

Todo o complexo foi levantado polos nazis a 60 km. ao oeste de

Cracovia, Polonia, en maio de 1940, e permaneceu en activo ata

xaneiro de 1945, momento no que foi liberado polas tropas

soviéticas. Nel foron asasinados entre un millón e un millón e medio

de persoas: xudeus, xitanos, intelectuais polacos, soldados

soviéticos, opositores políticos …

Todos eles estiveron vixiados por uns 1.000 homes e unhas 200

mulleres das SS, en diferentes períodos, pasando polo campo uns

6.500 en total, dos que só 700 foron xulgados polos seus crimes.

Vista aérea dos campos de Auschwitz

77

77

Na entrada estaba inscrita en alemán a frase Arbeit macht frei, ―o traballo libera‖, grande paradoxo nun centro de reclusión e

morte.

“O traballo libera”

Entrada de Auschwitz (Vías do tren)

Os prisioneiros chegaban aquí en trens de mercadorías

procedentes de toda Europa despois de varios días de penosa viaxe,

e entraban directamente no campo onde eran seleccionados segundo

a súa condición física para pasar a cada un dos tres subcampos: os

fortes e novos, ao campo de traballo; os vellos e enfermos ao de

exterminio para seren suprimidos. Homes e mulleres eran separados,

e as familias dispersadas.

78

78

I.Xudeus Húngaros chegando ao campo. II. Á espera da selección

Prisioneiros traballando para a empresa alemá IG FARBEN

79

79

Existían asemade uns pavillóns onde habitaban os escollidos

polos médicos nesa primeira elección, para realizaren experimentos

médicos. Foi tristemente coñecido o doutor JOSEF MENGELE, que

realizaba macabros traballos sobre xenética cos prisioneiros,

utilizándoos como ―coellos de indias‖, amosando especial interese

polas deformidades ou anomalías físicas, tales como o ananismo, os

xemelgos... O cruel científico escapou a Brasil ao rematar a Segunda

Guerra Mundial, onde morreu tranquilamente en 1979.

Tras o proceso de selección todos debían deixar as súas

pertenzas para seren requisadas polos soldados e os presos de

confianza que se ocupaban da intendencia. Dábaselles a escusa de

que era unha medida para a súa propia seguridade. Nunca se lles

devolverían as maletas retidas, e todos os bens que os prisioneiros

levaban consigo (o único que lles quedaba de valor), acababa nas

arcas do réxime. Os verdugos procuraban ouro, alfaias e ata o cabelo

dos presos, que eran rapados coa escusa de evitar os piollos.

Maletas "requisadas" (saqueadas)

80

80

O seguinte paso era o da clasificación. Cada prisioneiro debería

levar un número identificador tatuado na cara interna do antebrazo.

Ese número substituía o nome, roubándolles a estes homes e

mulleres o único que lles quedaba a esas alturas do proceso: a

identidade.

Ao tempo entregábaselles o seu ―uniforme‖: o pixama de raias,

que os acompañaba sempre (verán e inverno, con frío e con calor...

sucio e descosido).

Número tatuado

Ficha de entrada con número e uniforme

81

81

O sistema de identificación era complexo e tremendamente

xerarquizado, cunha concepción racista do mundo na que cada quen

ten o seu sitio, e todos son diferentes e inferiores a outros.

O símbolo utilizado era un triángulo invertido, (no código de

circulación alemán significaba perigo):

amarelo ▼ para xudeus

vermello ▼ para prisioneiros políticos

verde ▼ para criminais comúns

azul ▼ para emigrantes

violeta ▼ para testemuñas de Xehová e Estudantes da Biblia

rosa ▼ para homes homosexuais

negro ▼ para mulleres asociais, mulleres homosexuais,

prostitutas, vagos, delincuentes, sen teito, inadaptados,

alcohólicos e adictos a drogas

marrón ▼ para xitanos

con varios delitos os triángulos superpoñíanse, no caso dos

xudeus levou á estrela de David

82

82

Moitos dos presos levaban outras marcas, como unha letra para

coñecer a orixe nacional dos confinados:

B para belgas (Belgier)

F para franceses (Franzosen)

I para italianos (Italiener)

P para polacos (Polen)

S para españois (Sicherheitsverwahrter —prisioneiro en detención

preventiva— ou Republikanische Spanier —republicano español—)

T para checos (Tschechen)

U para húngaros (Ungarn).

O catálogo era inmenso. Por exemplo:

→ unha barra sobre o triángulo, da mesma cor que este,

indicaba reincidencia;

→ un círculo negro ◉ debaixo do triángulo indicaba que o

prisioneiro pertencía aos batallóns de castigo;

→ un círculo como o anterior pero co núcleo vermello

utilizábase para os prisioneiros dos que se sospeitaba intento de

fuga;

→ un triángulo vermello ▲ indicaba a pertenza ás forzas

armadas;

→ un brazalete marrón marcaba aos prisioneiros especiais…

83

83

Todos os prisioneiros levaban algún símbolo, a maioría dous e

algúns ata seis.

Na liña xerarquizada do campo, na cúspide da escala dos

prisioneiros, estaban os prisioneiros relixiosos non xudeus ou

violetas, testemuñas de Xehová; a estes seguíanos os presos

políticos (triángulo vermello), en xeral respectados por todos; logo

situábanse os comúns (triángulos verdes), elixidos polos gardiáns

como Kapos, polo xeral crueis e tristemente famosos; a continuación

estaban os xudeus con triángulo amarelo, maltratados por todos,

gardas e outros prisioneiros e, finalmente, na última escala estaban

os triángulos rosas dos homosexuais e os negros, os asociais,

igualados no mal trato aos xitanos.

A vida no campo era moi dura. O espazo no que debían moverse

os prisioneiros era reducidísimo. Nos barracóns amontoábanse os

presos en liteiras estreitas, sucias e incómodas, sen sabas e en

ocasións sen mantas. A loita polo espazo antepóñase á solidariedade.

As latrinas colectivas e antihixiénicas atopábanse noutro pavillón.

Mexar de noite era unha auténtica tortura, mais esa ―viaxe‖ era

obrigada xa que a deficiente alimentación e os nulos coidados

médicos provocaban que a maioría dos presos tivesen diarreas e

outros efectos físicos non desexados.

A VIDA COTIÁ

84

84

As liteiras

As latrinas

As racións de comida entregadas aos prisioneiros consistían nun

anaco de pan (moitas veces en mal estado) e unha ración de ―sopa‖

augada. A verdura, a carne ou outras ―exquisiteces‖ eran un soño. As

patacas eran o manxar máis exquisito. Ao mes de permanencia no

campo as persoas estaban esqueléticas e irrecoñecibles. Dábanse

excepcións: os presos de confianza, os das cociñas, os que

establecían relacións (sempre desiguais) cos soldados. Todos estes

85

85

podían conseguir algún extra que alongase un pouco máis a súa vida.

Por suposto, había ―trapicheos‖, roubos...

Deste xeito, moitos nin chegaban ás cámaras de gas, morrían na

enfermería (en realidade, unha estancia para desafiuzados aos que

non se lles aplicaba ningún remedio).

Pero houbo moitos prisioneiros que non chegaban a ver os

pavillóns: da selección pasaban directamente ás cámaras de gas,

―enxeñosa‖ idea que lle aforrou ao estado alemán millóns de balas que

se necesitaban nos campos de batalla.

As cámaras de gas eran supostas salas de ducha nas que eran

introducidas ate 2.500 persoas (que debían espirse) por quenda. Dos

surtidores, no canto de auga saía un gas, o ―ciclón B‖, que asasinaba

por asfixia en dez ou vinte minutos segundo os casos.

Posteriormente, os corpos eran retirados por outros prisioneiros

supervisados por soldados (prisioneiros que vivían illados e que tiñan

o cometido de sacar dos corpos mortos os dentes de ouro, revisar

buratos e recunchos nos que os prisioneiros puidesen agochar

alfaias...). Tardaban unhas dúas horas en rematar o ―traballo‖.

86

86

Os corpos debían esperar a ser cremados en fornos que

funcionaban as 24 horas do día, que non abondaban para tantos

cadáveres e que desprendían un olor diferente e aterrador que

chegaba ata a vila de Auschwitz. Os comandos de prisioneiros

encargados deste traballo (os ―sonderkommandos‖) subleváronse en

outubro de 1944, facendo saltar polos aires o ―krema IV‖ (un dos 4

crematorios con cámara de Auschwitz-Birkenau). Eran uns 250 e

foron capturados e executados. Un mes máis tarde as SS destruíron

as tres cámaras restantes ante a inminencia da derrota, para

escaparen e borrar toda pegada das súas atrocidades.

Cámara de gas Fornos crematorios

OS GUETOS

HISTORIA DOS GUETOS

A palabra ―gueto‖ referíase ao sector dunha cidade onde só

habitaban xudeus. A palabra foi utilizada por primeira vez en

Venecia en 1516, como parte do termo ―Ghetto Nuovo‖ (―nova

fundición‖), nome do barrio xudeu pechado que anteriormente

87

87

albergara unha fundición. O feito de separar as vivendas dos xudeus

do resto da poboación orixinouse a comezos da Idade Media.

Baseábase nun exemplo de antisemitismo teolóxico e tentaba

restrinxir o contacto entre xudeus e cristiáns, aínda que, tanto

antes como agora, os xudeus tiñan unha tendencia natural a vivir en

proximidade debido a requisitos relixiosos, sociais e culturais, pero a

diferenza esencial era que non podían escoller o barrio senón que

eran obrigados a residir nos guetos.

Os primeiros guetos apareceron en Alemaña e Portugal no século

XIII. Tamén na Idade Media existiron guetos na Europa Central

(Praga, Mainz) . Na ―Época da Ilustración‖ e as transformacións

sociais que seguiron á Revolución Francesa acompañaron a abolición

gradual dos guetos, ata a súa reintrodución por parte dos nazis en

Europa. Os guetos nunca existiran previamente como tales en Polonia

ou Europa do Leste anteriormente a 1939. De todas maneiras ata

1861, en moitas das grandes cidades polacas, especialmente aquelas

que ata o final do século XVIII foron propiedade dos reis polacos,

existían distritos especiais xudeus chamados ―cidades xudías‖. Os

xudeus só podían vivir nestes distritos pero non podían residir

dentro dos muros das cidades, isto é, nas chamadas ―cidades

cristiás‖. Aos xudeus permitíaselles comerciar con cristiáns e

mesmo arrendar pequenas tendas no sector cristián. Esta situación

dábase en Cracovia e Varsovia, por exemplo.

88

88

O GUETO DE VARSOVIA

Os plans para illar á poboación xudía de Varsovia xurdiron

inmediatamente despois da ocupación alemá de Polonia en 1939; pero

o Consello Xudeu, o Judenrat, conseguiu retrasar o establecemento

do gueto por un ano convencendo aos militares de que os xudeus eran

un recurso laboral importante para a cidade. O gueto foi finalmente

establecido en Outubro de 1940. Naquel momento, a poboación do

gueto roldaba as 380.000 persoas (cerca do 30% do total de

habitantes de Varsovia), porén o seu tamaño ocupaba apenas o 2,4%

do territorio. Durante o ano e medio seguinte os xudeus da cidade e

dos pobos veciños foron trasladados forzosamente cara ao gueto.

Os nazis pecharían o acceso do gueto de Varsovia ao exterior en

novembro de 1940, cercándoo primeiro con arames de púa e logo

construíndo un muro de tres metros de altura e 18 quilómetros de

longo.

VIDA SOCIAL E CULTURAL DO GUETO

O principal problema dos guetos era a falta de comida. É de

salientar que as racións alimenticias para xudeus eran oficialmente

limitadas con apenas 184 calorías por día, mentres que aos polacos

lles correspondía 1800 e aos alemáns 2400. Ademais, estas racións

eran de moi baixa calidade e, en moitos casos, non comestible.

A gran densidade de poboación, as inadecuadas instalacións

sanitarias e hixiénicas (a maioría non tiñan servizos, auga

corrente nin sumidoiros), a falta case total de subministracións

médicas e a ausencia de combustible para a calefacción,

89

89

mesturábanse para producir condicións nas que as enfermidades

e as epidemias eran inevitables.

Nenos mendigando no gueto

Para o funcionamento e a orde do gueto, nuns casos, e o

sostemento e a axuda mutua das persoas que alí vivían, noutras

ocasións, existiron organizacións e institucións funcionando no gueto.

O Judenrat e movementos xuvenís, entre outros, intentaron

paliar as inhumanas condicións de vida. Os maiores problemas eran a

superpoboación nos fogares. En resposta a isto, o Judenrat tomou a

responsabilidade de levar a media de aloxamento a sete persoas por

dormitorio. Outras organizacións como CENTOS (financiada polo

Comité Conxunto Xudeu-Estadounidense de Distribución, American-Jewish Joint Distribution Committee) organizaron cantinas onde se

daban pratos de sopa gratuitamente e outras solucións para a

redistribución dos alimentos dispoñibles para os desposuídos.

Por un curto período, o Judenrat tivo tamén permiso para

organizar catro escolas de primaria para os nenos do gueto. Xunto a

isto existía un extenso sistema clandestino dirixido polas

organizacións xuvenís que cubría a educación secundaria. A miúdo,

este último sistema encubríase como ―cantinas de sopa‖.

90

90

O Judenrat era ademais responsable dos hospitais e orfanatos

que funcionaban no gueto e que desaparecen en 1942 cando os seus

responsables foron enviados ao campo de concentración de

Treblinka.

A vida cultural incluía unha prensa diaria (en ocasións

clandestina) en tres linguas: yídish, polaco e hebreo. A actividade

relixiosa incluíu por un tempo celebracións xudías abertas mentres

que, noutras ocasións, realizáronse reunións en domicilios

particulares cos rabinos. Ademais, existía unha igrexa para os

xudeus convertidos ao catolicismo.

Así mesmo, chegáronse a dar concertos de música clásica no gueto

e tamén houbo obras de teatro e exposicións de arte. En moitos

casos os artistas eran figuras prominentes da vida cultural polaca.

91

91

A REVOLTA DO GUETO DE VARSOVIA

Co paso do tempo, algúns grupos xuvenís empezaron a darse

conta de que os alemáns en realidade non lles ofrecían outra

alternativa á parte da de morrer nos campos de concentración, e

comezaron a crer na idea de que o que realmente se necesitaba era

acción.

Porén, o movemento non empezou a tomar corpo ata que os

alemáns comezaron cos exterminios en masa dos xudeus de Varsovia.

Pouco a pouco a situación dos xudeus no interior do gueto foi

empeorando: eran tratados coma bestas, cazábanse persoas polas

rúas que eran aniquiladas no momento, as deportacións eran cada vez

máis numerosas …

Por todo isto os membros dos grupos decatáronse de que era o

momento de pasar á acción. Foron adquirindo novos métodos para

conseguir armas a través dos sacos de comida (grazas a membros

que se atopaban no exterior do gueto), mediante a saída furtiva de

axentes dos grupos ao exterior pola rede de sumidoiros …; e pouco a

pouco foron creando máis grupos guerrilleiros e facéndose cada vez

máis fortes.

92

92

O primeiro encontro armado produciuse coas deportacións. Os

xudeus resistiron a duras penas o primeiro ataque alemán con armas

de pequeno calibre e aínda que entre moitos xudeus existía un

ambiente de alegría, outros sabían que non resistirían outro ataque

similar. Entre os alemáns adoptouse unha nova política: destrución

total. Un por un os edificios onde os xudeus se escondían foron

derribados e os xudeus que aínda seguían con vida foron aniquilados.

Soldados alemáns arrestando a xudeus durante o levantamento do Gueto de Varsovia (maio 1943)

93

93

Estudo literario

SINOPSE

Bruno, o protagonista, é un neno de nove anos que un día ve

alterada a súa vida infantil, que transcorría felizmente en Berlín,

para trasladarse coa súa familia ao campo de concentración de

Auschwitz (―Auchviz‖ no libro), en Polonia. O seu pai vai ser o

comandante en xefe dese campo. Bruno bota de menos a súa vida en

Berlín: a súa casa, os seus amigos, o seu entorno...

O seu gusto por explorar, por disfrazarse, e a necesidade de

buscar un amigo que cure a súa soidade, levarán a Bruno a ―meterse‖

no ―outro mundo‖ do aramado. Así atopará a Shmuel, “o neno do

pixama a raias”, xudeu e nado o mesmo día e o mesmo ano que

Bruno. Entre eles nace unha amizade e a partir de entón todos os

días Bruno vai ao seu encontro e lévalle comida.

Os diálogos entre eles deixan de manifesto a profunda

irracionalidade dun réxime totalitario como é o nazismo.

Un día pensan un plan: Bruno atravesará o aramado para axudar

a Shmuel a buscar ao seu pai (entón xa se deixa ver o que pode ser o

final tráxico). Co pelo rapado por culpa dos piollos, e un pixama de

raias, os dous amigos parecen habitantes do mesmo lado do

aramado: son arrastrados por unha masa de xente e empurrados a

unha cámara de gas e alí morren collidos da man.

94

94

ESTRUTURA

1. Estrutura externa

O libro está composto de 20 capítulos, de desigual extensión,

aínda que destaca o último pola súa brevidade.

Cada capítulo está numerado e leva o seu correspondente título.

O títulos son moi explícitos en relación ao seu contido.

2. Estrutura interna

Non se corresponde coa estrutura externa.

Pódense distinguir dúas partes e un epílogo.

1ª PARTE → Capítulos 1-9

Céntrase en Bruno, o protagonista, e no seu contorno social e

afectivo (a súa casa, a súa familia, os seus amigos, os seus

xogos, as súas diversións, os criados...)

2ª PARTE → Capítulos 10-19

Céntrase na amizade de Bruno e Shmuel, o neno xudeu do

pixama de raias que dá título ao libro e que aparece no capítulo

10. Un título moi tenro que anuncia a súa importancia.

95

95

Versión en galego

―O punto que se converteu nunha pinga que se converteu nunha

mancha que se converteu nunha figura que se converteu nun neno‖

Versión en castelán

―El punto que se convirtió en una manchita que se convirtió en un

borrón que se convirtió en una figura que se convirtió en un niño‖

EPÍLOGO → Capítulo 20

A historia rematou no capítulo anterior. Os dous nenos morren

e, brevemente, cóntasenos o que aconteceu despois.

Primeira Parte

Presenta unha contraposición:

A casa de Berlín e a súa influencia posterior en Bruno

(Capítulo 1)

A casa de Auschwitz (Capítulos 2-9)

96

96

A casa de Berlín é ampla, luminosa, de cinco pisos, onde o neno

pode practicar unha das súas diversións favoritas: explorar.

Destacan nela os seus cinco pisos, a balaustrada e a fiestra,

desde onde se percibe un entorno cálido e agradable. Vense outras

rúas, con grandes casas, persoas paseando, tendas, escaparates que

chaman a atención, postos de froitas e verduras, todo un mundo de

cheiros que producen un lixeiro ―mareo‖, o ―mareo da vida‖.

A casa de Auschwitz, en contraposición, é pequena e, sobre

todo, destaca a fiestra desde onde se percibe un exterior terrible e

sinistro. Arredor da casa nova non hai rúas, nin xente paseando, nin

cafés, nin postos de froitas, tan só se nota frío, como se aquel fose

o lugar máis solitario do planeta, o ―frío da morte‖. Ademais, desde a

fiestra percíbese un elemento moi importante no libro: o aramado.

Bruno sente un arrepío cando ve as súas púas tan afiadas e, máis

aló do aramado, unha masa de xente con pixama de raias, cabanas,

pequenos edificios e columnas de fume.

Ao final do capítulo 9 a soidade de Bruno é total, non ten con

quen falar nin con quen xogar. O seu rexeitamento a Auschwitz é

absoluto, ―odiaba aquel lugar‖.

Continúa lembrando o seu fogar en Berlín, os seus amigos Kart,

Daniel e Martin, e, sobre todo, á súa avoa. Así, necesitado de nenos

con quen xogar e saltándose a prohibición, SEN EXCEPCIÓNS, dos

seus pais, comeza a exploración do aramado, a súa gran aventura e o

comezo da segunda parte, máis dinámica que a primeira, xa que supón

a evolución de Bruno.

97

97

Segunda Parte

Comprendería os capítulos 10-19 e centraríase na amizade entre

os dous nenos, Bruno e Shmuel, o neno do pixama a raias.

Esta parte constrúese en base a gradacións, similitudes e

contrastes.

Gradativa en canto ao ánimo do protagonista, que vai

esquecendo pouco a pouco o seu entorno, o seu fogar de Berlín, os

seus amigos ―para toda a vida‖, e vai achegándose á casa de

Auchwitz.

Ao final Auchwitz será o seu fogar. A súa avoa morreu e para

ela será un dos seus últimos pensamentos. O resto dos recordos

fóronse borrando lentamente. Dos seus amigos nin sequera lembra o

aspecto ou os nomes. Shmuel xa é un amigo para sempre.

A amizade de Bruno e Shmuel establécese a través dunha serie

de semellanzas e contrastes. As similitudes entre os dous nenos son

moitas: naceron o mesmo día do mesmo ano (15 de abril de 1934, polo

tanto os dous teñen 9 anos), a familia de Shmuel ( o mesmo que a de

Bruno) está constituída polo pai, a nai e o seu irmán Joseph.

Da mesma maneira son moi agradables os seus recordos da

casiña de Polonia, onde o seu pai fabrica e arranxa reloxos: a súa nai,

unha mestra moi intelixente, ensináballe idiomas.

E, igualmente, pero de forma máis dramática, é arrincado do seu

fogar, internado no gueto, apartado da súa nai e, por último, levado

ao campo de exterminio de Auschwitz, que nunca será o seu fogar.

98

98

Porén, o contraste na situación actual dos nenos é total.

Bruno é alemán, o seu pai é o comandante alemán do campo de

concentración.Ten unha casa bastante confortable, comida, roupa,

unha familia...

Shmuel é xudeu, vive ao outro lado do aramado, non come. A súa

pel é gris. Viste pixama de raias e non calza zapatos, nin calcetíns, e

no brazo leva un brazalete cunha estrela.

A pesar de todo isto, ao final do libro Bruno, despois de ser

rapado por culpa dos piollos, de poñer o pixama de raias e a gorra

de tea gris, e de estar sucio de barro, xa pode pasar por un neno

xudeu.

―Se non fose polo feito de que Bruno non estaba nin tan delgado

nin tan pálido como os rapaces do seu lado, sería ben difícil de

diferenciar. Shmuel pensou que eran practicamente iguais ―

A segunda parte, o mesmo que a primeira, tamén se constrúe a

través dos diálogos entre os dous nenos, e pon de manifesto o

absurdo dunha situación degradante para o ser humano e

inimaxinable para un neno de 9 anos: a selección da raza, a

separación dos xudeus en guetos, a súa aniquilación en cámaras de

gas...

Pero unha situación na que, por riba de calquera cousa, está:

a amizade

99

99

Nesta parte prodúcense tamén outras gradacións:

No terror → moi marcado polos episodios de Pavel e Shmuel co

tenente Kotler e pola cámara de gas no final do capítulo 19.

No afastamento de Bruno do seu antigo fogar e no achegamento

á súa nova realidade → centrada no seu novo amigo Shmuel.

No achegamento ao desenlace final: a morte → a primeira vez

que Bruno ergue o aramado, o lector xa pode adiviñar o que vai

suceder. Primeiro pásalle alimentos, máis tarde quere facerse

perdoar polo incidente co tenente Kotler, cóllense das mans.

Máis tarde Shmuel convida a Bruno a traspasar o aramado para

buscar ao seu pai. E, por último, argallan a derradeira aventura,

na que se apuntan varios motivos que están presentes de forma

reiterativa ao longo do libro:

- o gusto por explorar,

- e o gusto polos disfraces.

Desobedecendo a orde, SEN EXCEPCIÓNS, de non explorar en

Auschwitz, sobre todo, preto do aramado.

No capítulo 19, final desta segunda parte, os dous nenos son

practicamente iguais. O achegamento físico é practicamente total:

pelo rapado, sen zapatos, pixama de raias, cheos de barro... Máis

tarde son arrastrados por unha masa de xente e introducidos nunha

cámara de gas. A caloriña do lugar (fronte á chuvia e á tormenta de

fóra) provoca a última reflexión inocente de Bruno:

100

100

―Bruno levantou unha cella, porque non comprendía o sentido de

todo aquilo, mais supuxo que tiña que ver con que non entrara a

chuvia e que a xente non collese catarros―.

E serán amigos para sempre:

―Entón o cuarto escureceu e, a pesar de todo o caos que houbo

despois, dalgunha maneira Bruno conseguiu seguir agarrado á man

de Shmuel, e nada no mundo o convencería para soltala ―.

Epílogo

O capítulo 20 é moi breve. Os nenos xa morreron no capítulo 19. A

súa historia xa rematou, e agora sabemos o que sucedeu coa familia

de Bruno:

● A súa nai e a súa irmá, despois de estaren esperando o regreso

de Bruno, volven á súa casa de Berlín, coa esperanza de encontralo

alí.

● O seu pai fica en Auschwitz un ano máis, recollendo a antipatía

dos seus soldados, e ten unha teoría sobre o que puido suceder.

Outros soldados veñen na súa procura e a el xa non lle importa o

que lle poida suceder. Estas palabras anuncian o tráxico final, un

final irónico para o ―importante‖ traballo deste home.

101

101

3. Os motivos que dan unidade ao libro.

Os motivos serven para introducir determinadas situacións ou

actitudes dos personaxes sobre os que máis adiante se volve, e

constitúen claves para a interpretación do libro. Mediante estes

motivos establécese unha serie de paralelismos que serven como

nexos entre as diferentes partes, dando unidade a todo o contido.

O tema principal sería o absurdo de calquera sistema que degrade

ao ser humano, tomando como exemplo o nazismo a través da

peripecia vital dun neno de 9 anos cando se muda coa súa familia a

unha casa preto dun aramado. Neste sentido son moi claras as

palabras da contraportada:

Versión en galego

―No mundo hai milleiros de aramados coma este. Agardamos que ti

nunca te atopes con ningún e que, se o fas, teñas forzas para

liberarte del―.

Versión en castelán

―Cercas como ésa existen en muchos sitios del mundo, sólo

deseamos que no te encuentres nunca con ninguna―.

102

102

Pero, xunto a este tema, están os motivos ou temas secundarios

que configuran o enramado do libro:

O medo → Está presente no libro desde o primeiro

momento. É unha ―violencia sen sangue‖. Non se amosa

ningún episodio de violencia física, agás a morte do can

provocada polos tiros do tenente Kotler. Porén, o medo

pendura por todo o libro. Bruno sénteo en forma de frío

cando, desde a fiestra ve o aramado e o campo de

exterminio. Ese frío sentirao varias veces ao longo do

libro: cando se achega ao tenente Kotle, cando mira o

aramado...

Sénteno tamén os criados, seres encollidos que só miran

para o chan e non falan, só bisban. -

Sénteno Pavel e Shmuel diante do tenente Kotler. O

narrador non nos conta o que sucedeu pero aparecen cheos

de cardeais. O aspecto de Shmuel, a súa pel pálida en

extremo, o seu aspecto famélico..., todo iso percíbeo Bruno

cando entra no campo de exterminio. O narrador

móstranos o que esperaba ver en contraste co que ve.

E, por último, sénteno os xudeus cando entran na

hermética e opresiva cámara de gas.

A casa, a familia e o fogar → Tan importantes para dous

nenos de 9 anos. A casa de Berlín é símbolo de felicidade,

pero todos han de renunciar a ela en beneficio do

―importante‖ traballo de ―Pai‖. ―Auchviz‖ convértese en

fogar cando coñece a Shmuel quen, pola súa parte, ten

morriña do seu fogar de Polonia. Arrincárono do carón da

súa nai, e o seu avó e o seu pai tamén desapareceron.

103

103

A amizade → Os amigos teñen moita importancia ao longo

do libro. Un amigo axuda a levar mellor a soidade. Bruno

vive do recordo dos seus amigos de Berlín ata o capítulo 9.

A partir de aí a amizade de Shmuel ocupará a súa vida,

Shmuel será un amigo secreto co que pode falar. A

amizade con Shmuel vaino arredando da casa de Berlín e

achegándoo a ―Auchviz‖.

As frases reiterativas

“ (...) estaba prohibido (...) Sen-excepcións”

Con esta frase remata o capítulo 9. Bruno lémbrase dela

antes de internarse dentro do aramado. A vida de Bruno

esta regulamentada por diversas normas que debe

respectar: non berrar, non baixar pola balaustrada, non

entrar no despacho de ―Pai‖ e non explorar.

- “por que hai tanta xente ao outro lado do aramado e

que hai alí?

Esta pregunta faina Bruno moitas veces e as respostas que

obtén non lle convencen porque non lles atopa ningún

sentido: son xudeus, non nos gustan os xudeus, trátase de

separalos de nós...

-“Se vistes o traxe correcto sentiraste como a persoa

que pretendes ser “

E xunto con esta frase o recordo da súa avoa e a súa

afección polos disfraces e o teatro. Bruno lembrará esta

frase ao final do libro, cando se pon o pixama de raias.

104

104

-Diversas frases que forman parte das teorías nazis, que

se van vendo ao longo do libro e que conforman o

pensamento dos habitantes deste lado do aramado: nós

somos superiores, non nos gustan os xudeus, eses non son

persoas, o que estamos a facer aquí é corrixir a historia e

contribuír ao rexurdimento nacional, o aramado está para

que os xudeus non veñan aquí... O que levará a Shmuel a

dicir: ―os soldados bos non existen‖

- ―O traballo importante de Pai” é a causa de todos os

males da familia. Xa no capítulo 1 a nai de Bruno dille que se

van marchar de Berlín por culpa ―do traballo importante de

Pai‖. Só a avoa se opón abertamente. Pregúntalle ao seu

fillo (o pai de Bruno) se sabe o que significa o seu uniforme

e acúsao de disfrazarse coma un monicreque e de facer

cousas espantosas no seu nome. A nai de Bruno, porén,

mantén unha actitude máis ambigua: gústalle o uniforme e o

traballo de Pai, aínda que se resiste a abandonar o seu

marabilloso fogar de Berlín. Trata de loitar contra a súa

soidade en ―Auchviz‖ buscando a compañía do tenente

Kotler, pero aínda así cae nun estado depresivo e mantén

continuas discusións con Pai ata que, finalmente, obtén

permiso para abandonar ―Auchviz‖ cos seus fillos.

● Outros elementos

- As casas (de Berlín e de ―Auchviz‖), base do fogar e da

familia. A casa de Berlín, a casa de ―Auchviz‖, a casa de

Shmuel en Polonia, a balaustrada e, sobre todo, as fiestras.

Desde elas pódese ver unha paisaxe agradable ou

terrorífica, segundo se estea nunha casa ou noutra. Desde

unha fiestra Bruno pode ver o aramado...

105

105

Desde a súa pequena fiestra no gueto de Polonia Shmuel

podía ver o muro que os separaba da súa casa, do seu fogar.

- O aramado, verdadeiro ―leitmotiv‖ do libro. En realidade,

convértese nun símbolo de opresión e horror. É alto,

enorme e cheo de púas. E máis aló del... a tortura e a

aniquilación nas cámaras de gas.

- O traballo: o traballo de Pai, moi ―importante‖, en

contraposición a todos os traballos dos pais dos seus

amigos (carniceiros, mestres, froiteiros...), do seu avó (que

tiña un restaurante), da súa avoa (unha artista que daba

concertos), do pai de Shmuel (que fabricaba e arranxaba

reloxos) ou da nai deste (que era mestra)...O traballo de

Pai esixe o sacrificio da súa familia. Por iso, Bruno non

alcanza a comprender ese traballo, pensa que ten que

haber unha equivocación.

- Os uniformes dos soldados, símbolos de poder, cheos de

adornos, perfectamente colocados e coas botas brillantes.

O uniforme revela a importancia do traballo.

- Os pixamas de raias que, pola contra, igualan a todos

aqueles que deben ser eliminados: os xudeus. Bruno

comprobará que, se te pos un pixama de raias, pasas a ser

un xudeu.

- Os brazaletes e as cruces: un símbolo de poder nazi,

xunto cos uniformes , pero hai outros brazaletes e cruces

que, en cambio, son símbolo daqueles que deben ser

recluídos en guetos ou eliminados.

106

106

O tempo

O desenvolvemento temporal do libro é lineal. A historia

desenvólvese aproximadamente ao longo dun ano, desde o momento

en que Bruno entra na casa de Berlín e atopa a María facendo as

maletas.

Agás algúns momentos nos que Bruno volve a súa mirada cara

atrás para lembrar a súa casa de Berlín, os seus avós ou o xoves

fatídico en que ―o Furias‖ foi cear á casa, o plano temporal do libro

é, como dixemos, lineal.

Porén, no capítulo 11 o narrador interrompe o diálogo entre

Bruno e Shmuel para volver atrás e contar con precisión o que

sucedeu ese xoves en que ―o Furias‖ foi á casa de Berlín e, a partir

de aí, todo comezou. A cea é anterior ao comezo temporal da obra, e

a historia de Bruno que se conta no libro é a súa consecuencia.

107

107

O estilo

En xeral, a lingua utilizada polos protagonistas correspóndese

coa súa idade: uns nenos de 9 anos.

1. Enumeracións nas diversas descricións das casas e do campo de

concentración. Moitas delas son gradacións (Shmuel é ― un

punto que se converteu nunha pinga que se converteu nunha

mancha que se converteu nunha figura que se converteu nun

neno‖).

Nas numerosas discusións entre os pais de Bruno as palabras

semellan cobrar vida e algunhas delas pasan por debaixo da

porta, chegan ata a escaleira e a balaustrada, soben polos pisos

e métense na habitación de Bruno.

2. Abundancia de antíteses ou contrastes: Bruno, para reflectir o

efecto que lle produce o campo de concentración, establece

unha enumeración antitética entre o que esperaba atopar

(―familias felices, con nenos xogando ao tenis ou ao fútbol,

brincando...‖) e o que atopou (―non había persoas adultas

sentadas nos soportais e os nenos non xogaban en grupos, non

había postos de froitas e verduras nin ningunha cafetaría‖).

Pero tamén hai outras antíteses.

3. A ironía: Preséntase como un recurso moi eficaz para poñer de

manifesto a crueldade do nazismo. ―Heil Hitler‖ para Bruno

significa ata logo, que teñas un bo día. A ironía é un recurso moi

utilizado nos diálogos,sobre todo nos que manteñen os nenos. A

maioría prodúcense polo contraste entre unha realidade

terrorífica e a inocente mirada dos nenos. A ironía percorre

todos os aspectos da vida (así, por exemplo, no ámbito familia,

Bruno pensa que a súa nai toma demasiado licor ―medicinal‖). O

libro presenta momentos de gran beleza, símiles, aliteracións...

108

108

Os dous nenos, despois de comprobar que naceran o mesmo día

do mesmo ano, dinse os seus nomes: ―Shmuel. Soa como o

vento‖, ―Bruno (...) Soa como alguén que refrega os brazos para

non ter frío‖....

Os personaxes

Ao final do capítulo 20 o narrador dinos que aquí remata a

historia de Bruno e da súa familia. Tendo en conta isto, agruparemos

os personaxes en:

Personaxes da familia de Bruno

Pai: Descoñecemos o seu aspecto físico. Os datos que se nos dan

no libro son escasos e a súa descrición prodúcese por

contraposición a outros personaxes. Máis alto e forte que ―o

Furias‖ e que Kotler. É un home moi importante, con porvir.

―O Furias‖ ten grandes proxectos para el. Coñecémolo polos seus

diálogos con Bruno, pola relación coa súa nai e coa súa muller, coa

que discute habitualmente. O traballo ―importante‖ que ten é ser

comandante do campo de exterminio de ―Auchviz‖. Representa a

autoridade, mesmo no ámbito familiar, impón as súas normas e

estas son as que rexen a vida familiar aínda que a el non lle

afecten. O seu tráxico final é unha ironía máis dentro do libro.

Este remata no momento en que uns soldados chegan e ordenan a

Pai que os acompañe, ―cousa que fixo sen protestar, e mesmo

estaba contento de facelo, xa que non lle importaba o que

fixeran con el‖.

Nai: Unha muller alta, loura, que goza das comodidades da súa

casa de Berlín. Apoia a carreira do seu home, está engaiolada co

109

109

uniforme do seu home e recibe, nerviosa, na súa casa ao ―Furias‖.

Arrepíalle a casa de ―Auchviz‖ e bota de menos a súa casa de

Berlín. A súa relación co tenente Kotler préstase a varias

interpretacións, e é un xeito de facerlle fronte á soidade. Pouco

a pouco irá caendo nun estado depresivo ata que consegue a

aprobación do seu home para volver cos seus fillos a Berlín.

Avó: Aparece moi pouco no libro. Séntese moi orgulloso da

carreira e do uniforme do seu fillo.

Gretel: ―A tonta de remate‖. É tres anos maior que Bruno

e non se entende con el. Gretel entretense coas súas monecas,

máis tarde coquetea co tenente Kotler e, ao final, ten como

afección mirar os mapas que previsiblemente reflicten os

avances alemáns.

A avoa Natalie: É a persoa coa que Bruno ten un lazo afectivo

máis forte. O seu amor pola arte, pola poesía, polo teatro hérdao

o seu neto Bruno. Á avoa gustáballe pensar que os seus netos

algún día serían artistas coma ela. En todas as festas de

aniversario e Nadal montaba unha pequena obra de teatro. Pero o

mellor de todo eran os disfraces. A afección da avoa polos

disfraces será, xunto coa afección por explorar, un elemento

esencial no desenlace do libro.

Os criados

Serven de contrapunto para poñer de manifesto o autoritarismo

nazi. Todos eles son seres encollidos que só miran para o chan.

Falan coma con medo. Son moi delgados e moi pálidos.

Destacan dous:

110

110

María, protexida en certo modo polo pai de Bruno e Pavel, un

vello médico xudeu que limpa hortalizas e serve a cea.

Os soldados

Entre todos os soldados que pasan pola casa de ―Auchviz‖

destaca Kotler, que personifica a maldade do sistema nazi. O

medo que causa ao seu redor é tal que os criados se encollen na

súa presenza. Chámalles ―noxentos‖ cando se dirixe a eles. A

Bruno, cada vez que o ve, provócalle tanto frío que sente

necesidade de poñer un xersei. Como a todos os nazis,

gustáballe ir elegantemente vestido (o uniforme era moi

importante). Era louro, coa raia a un lado e perfectamente

peiteado, excesivamente perfumado e a súa crueldade cara os

xudeus era inmensa. A súa soa presenza causaba terror.

No capítulo 15 o tenente Kotler demostra a súa crueldade con

Shmuel, e Bruno, aterrorizado tamén, nega coñecer ao seu

amigo.

O “Furias”

As alusións a Hitler son frecuentes ao longo do libro. E este

personaxe representa a máxima autoridade nazi. Aparece, sobre

todo, no capítulo 11. É baixo, máis baixo e menos forte que o pai

de Bruno e máis baixo que a fermosa loura que o acompaña

(Eva Brown). Ten o cabelo negro e moi curto. Ten un bigote

ridículo, tan diminuto que Bruno pensa que se afeitou mal.

Compórtase autoritariamente e a súa estupidez queda clara nun

breve diálogo que mantén con Bruno.

111

111

Películas recomendadas

Adios, muchachos (Au revoir, les enfants), Louis Malle 1987

Competencia desleal Ettore Scola 2001

Europa, Europa Agnieszka Holland 1999

Holocausto (serie de TV) Marvin J. Chomsky 1978

La lista de Schindler Steven Spielberg 1993

El pianista Roman Polanski 2003

Roma ciudad abierta Roberto Rossellini 1945

La Vida es bella Roberto Benigni 1997

Para a II Guerra Mundial

Enemigo a las puertas Jean Jacques Annaud 2000

Stalingrado Joseph Vilsmaier 1998

Para a Guerra Civil española e a represión franquista

Las bicicletas son para el verano Jaime Chavarri 1984

La hora de los valientes Antonio Mercero 1998

El lapiz del carpintero Antón Reixa 2002

Las largas vacaciones del 36 Jaime Camino 1976

Libertarias Vicente Aranda 1996

A lingua das volvoretas José Luis Cuerda 1998

Silencio roto Montxo Armendáriz 2000

Soldados de Salamina David Trueba 2002

Tierra y libertad Ken Loach 1996

Las trece rosas Emilio Martínez Lázaro 2007

112

112

Libros recomendados

Sobre os campos de concentración e exterminio

Si esto es un Hombre Primo Levi 1958 (ensaio)

Los hundidos y los salvados Primo Levi 1989 (ensaio)

Maus Art Spiegelman 2007 (banda deseñada)

La Tregua Primo Levi 1963 (ensaio)

Viviré con su nombre, morirá con el mío Jorge Semprún 2001

(novela biográfica)

Sobre as prisións franquistas e a Guerra Civil española

En las cárceles de Franco Clemente Sánchez 2006

Cautivos. Campos de concentración en la España franquista 1936-1947, J. Rodrigo 2005 (ensaio)

Los colores de la guerra Juan Carlos Arce 2002 (novela)

Los esclavos de Franco Rafael Torres 2000 (ensaio)

Los esclavos españoles de Hitler José Luis Rodríguez Jiménez

2002 (ensaio)

Esclavos por la patria Isaías Lafuente 2002 (ensaio)

Los girasoles ciegos Alberto Méndez 2004 (novela)

O lapis do carpinteiro Manuel Rivas 1998 (novela)

Martina, la rosa número 13 Ángeles López 2006 (ensaio

novelado)

Soldados de Salamina Javier Cercas 2001 (novela)

Las trece rosas Carlos López Fonseca 2004 (ensaio)

Las trece rosas Jesús Ferrero 2003 (novela)

La voz dormida Dulce Chacón 2002 (novela)

Outros

El tiempo y la promesa, Concha López Narváez, Ed- Bruño

El camino, Miguel Delibes

113

113

Algún día, cuando pueda llevarte a Varsovia, Lorenzo Silva

(novela)

La ladrona de libros, Markus Zusak, Ed. Lumes.

EL niño con el pijama de rayas, John Boyne, Ed. Salamandra (Con

ilustraciones de Gianni de Conno).