GUIDË

Qarku Tiranë

TIRA

NË

201

2

© Guida e Qarkut Tiranë: Këshilli i Qarkut Tiranë

Përgatiti: Elton NOTI Lorena TOTONI

Punimet Grafike: Albert HITOALIAJ

Fotografë: Albert CMETA Gentian ZAGORÇANI

Kontribuan nga arkivat e tyre: Prof.Dr. Perikli QIRIAZI etj

Itineraret turistike: HighAlbania Mountain Club

Printimi : Shtypshkronja " Mediaprint" Adresa: Rr. "Sabaudin Gabrani", ish-fabrika Misto Mame, Tiranë

Guida [shqip].pmd 5/19/2012, 10:02 PM2-3

KËSHILLI I QARKUT

Guida [shqip].pmd 5/19/2012, 10:02 PM4-5

Rrethi iTiranësBashkia Tiranë

Bashkia Kamëz

Bashkia Vorë

Komuna Baldushk

Komuna Bërxullë

Komuna Bërzhitë

Komuna Dajt

Komuna Farkë

Komuna Kashar

Komuna Krrabë

Komuna Ndroq

Komuna Paskuqan

Komuna Petrelë

Komuna Pezë

Komuna Prezë

Komuna Shëngjergj

Komuna Vaqarr

Komuna Zall-Bastar

Komuna Zall-Herr

Rrethi iKavajësBashkia Kavajë

Bashkia Rrogozhinë

Komuna Golem

Komuna Gosë

Komuna Helmës

Komuna Kryevidh

Komuna Lekaj

Komuna Luz i Vogël

Komuna Sinaballaj

Komuna Synej

Vizioni ynë është që të ofrojmë shërbime sa më të

përgjegjshme dhe efikase, duke kontribuar për ta

bërë Qarkun e Tiranës një vend të begatë për të

jetuar e punuar, në funksion të zhvillimit dhe

mirëqenies së komunitetit. Ne besojmë se vlerat e

mrekullueshme historike, kulturore, mjedisore

dhe turistike që ka ky rajon do ta shndërrojnë atë

në një destinacion me të vërtetë tërheqës dhe që

ofron oportunitete të shumta për të gjithë.

VIZIONI

VIZIONI

Guida [shqip].pmd 5/19/2012, 10:02 PM6-7

në Veri.Ndodhet

pikërisht meskodrave të Kavajës

në Lindje dhe atyre tëKryevidhit në Perëndim.

Pjesë e fushës së Kavajësështë edhe ajo e Spillesë.

Luginat kryesore të Qarkut Tiranëjanë ajo e Erzenit në lumin e Tiranës

dhe Lumit të Tërkuzës. Këto e kanëfillesën nga Malësia e Tiranës dhe pasi

çajnë tërthorazi vargmalin Krujë – Dajt, kuformohen edhe disa gryka dhe kanionedisa qindra metra të thella, përfundojnë nëfushën e Tiranës, ku lugina pothuajsezhduket dhe merr pamjen e fushës.Kodrat zënë një sipërfaqe të madhe,sidomos në periferi të fushave, kuformojnë grumbuj e madje blloqe të tërakodrinore me reliev të ulët. (50m-200m).Qyteti i Tiranës është i rrethuar pothuajse itëri nga vargjet kodrinore si ato të Ibë-Linëz-Vaqarr-Sharrë-Arbanë, Sauk-Lundëretj. Zona më e lartë kodrinore është ajo e

Krrabës që pjesërisht i takon rrethit tëElbasanit. Në zonën kodrinore të

Tiranës bën pjesë edhe ajo qëquhet Rrëza e Dajtit, e cila

shtrihet në rrëzënperëndimore

të malit të Dajtit, nga gryka e Skoranës nëJuglindje, aty ku del lumi Erzen. Fshatratkryesorë të kësaj rrethine janë: Gurra, Brari,Priska e Madhe, Lanabregasi, Linza, Tujani,Zall-Herri, Priska e Vogël, Selita e Vogël etj.Në rrethin e Kavajës, kodrat kryesore janëato të Kryevidhit në Perëndim.Malet zënë pothuajse të gjithë pjesënlindore të qarkut. Në pjesën lindore tëzonës fushore-kodrinore shtrihet nëdrejtimin Veri-Juglindje vargmali i Bjesh-Dajt-Mali i Priskës-Mali i Peshkasheshit.Një veçori tjetër e malit të Dajtit janë qafatdhe grykat lumore që çajnë tërthor malinnë qindra metra thellësi dhe disakilometra gjatësi, duke krijuar kanionemadhështore me bukuri mahnitëse. Këtumund të përmendim grykën e Skoranës ecila çahet nga Erzeni ,gryka e lumit tëTiranës midis Zall-Dajtit dhe fshatit Brar,gryka e lumit të Tërkuzës nga Zall-Bastarinë Zall-Herr etj. Mali me Gropa shtrihet nëLindje të Dajtit. Karakteristike për këtë maljanë përhapja shumë e madhe eproceseve dhe formave karstiketë relievit, veçanërisht gropave,hinkave,gërxheve etj.

PozitaGjeografikeQarku i Tiranës shtrihet në pjesënqendrore të Shqipërisë, duke zënë njëpjesë të Ultësirës Bregdetare dhe asaj tëKavajës, viset kodrinore përreth tyre dheMalësinë e Tiranës. Ai kufizohet ngaQarku i Durrësit në Veri-Perëndim,(përkatësisht rrethet Krujë e Durrës), meQarkun e Dibrës në Veri e Verilindje(përkatësisht rrethet Mat e Bulqizë), meQarkun Elbasan në Lindje e Juglindje, meQarkun e Fierit në Jug dhe me detinAdriatik në Perëndim (rrethi i Kavajës).Ky Qark shtrihet në një zonë gjeografikeshumë interesante dhe një natyrë kulehtësisht identifikohen diversiteti dhepotencialet e shumta turistike. Gjendetnë kryqëzimin e rrugëve të rëndësishmetokësore me rëndësi kombëtare dherajonale, në një fushë të gjerë pjellore, tërrethuar me kodra dhe male të veshurame pyje, me pasuri të shumta hidrike,klimë të përshtatshme për zhvilliminbujqësor dhe atë urban, me dalje në detdhe burime të shumta turistike.Relievi është i shumëllojshëm, si për sa ipërket lartësive, ashtu edhe formave tëtij. Shtrihet nga niveli i detit e deri nëlartësinë 1848 m (maja e Sënoit të Madh,i cili kufizohet me rrugën e Bulqizës). Pra

relieve i Qarkut Tiranë përbëhet nga tëgjitha format e tij si: bregdeti, fushat,luginat, kodrat dhe malet.Vija bregdetare përcaktohet nga prania eDetit Adriatik në zonën e Kavajës, me njështrirje prej 33 km dhe me një plazh tëmrekullueshëm, ku ndërthuren flora dhefauna e pasur mesdhetare. Ajo formohetnga rënia mjaft e pjerrët e kodrave tëKryevidhit në Perëndim të qytetit tëKavajës. Kjo është një rivierë e vogël, porme vlera të pasura turistike. Një pjesë e sajështë e ulët me plazhe të gjera ranore(plazhi i Spillesë) në bregun e djathtë tëgrykës së Shkumbinit, plazhi i Karpenit nëJug të Gjirit të Durrësit etj.Fushat kryesore janë ajo e Tiranës (pjesë eFushës së Arbrit) dhe ajo e Kavajës. Fushae Tiranës shtrihet në drejtim të veriut derinë Kamëz, në drejtim të Jugut deri nërrjedhën e lumit Erzen, në drejtim tëperëndimit deri në vijën Vorë – Yzberishdhe në drejtim të Lindjes, deri në vijënBabru-Zall Herr-Qinam, ku fillon e ngrihetmali i Dajtit. Lartësia e fushës varion 25 –30 m në Perëndim, në 100-150 m nëLindje, derisa njehsohet me kodratpërreth. Pikërisht në skajin Lindor tëfushës së Tiranës, gjendet edhe qyteti iTiranës.Fusha e Kavajës (ndryshe Myzeqeja eKavajës) shtrihet nga rrjedha e poshtme eShkumbinit në Jug e deri tek Mali i Robit

Mali i DajtitPlazhi i Spillesë

Bovilla

Guida [shqip].pmd 5/19/2012, 10:02 PM8-9

ndërtesave të ministrive në sheshin“Skënderbe”, më 1938 përfundoi ndërtimi iBankës Kombëtare të Shqipërisë, si dhe ungrit radiostacioni e filloi nga puna RadioTirana me emisione të kufizuara.Për sa i përket pushtimit fashist, në Tiranëushtritë italiane hynë më 8 prill 1939 dhevazhdoi deri më shtator të vitit 1943, kohëkur hynë trupat gjermane. Gjatë viteve tëluftës Tirana u shqua për qëndresat që ibëri pushtuesve, me qëllim rivendosjen epavarësisë së vendit.Në vitet 1939 – 1944 në Tiranë u ndërtuanshumë objekte publike, kryesisht mekapital shqiptar dhe Italian, të cilatsynonin përmirësimin e strukturësekonomike dhe urbanistike të qytetit, sihotel “Dajti”, Kryeministria, Pallati iBrigadave, kompleksi i sheshit të sotshëm“Nënë Tereza”, Materniteti, etj.Pas viteve 50, si rrjedhojë edhe e zhvillimitekonomiko-social, u kthye në një qytet, icili po thithte shumë banorë të ardhurnga qytete të tjera të vendit me shpresëpër të gjetur alternative më të mirapunësimi dhe jetese. Kjo tendencë vihetre edhe sot ku shumë qytetarë ngaqytetet e tjera të vendit migrojnë drejtTiranës, duke e bërë një qytet tëmbipopulluar. Gjithashtu, në Tiranë ështëpërqendruar edhe jeta politike e venditme institucionet përkatëse.

KavajaNë burimet historike tëshkruara, që i përkasin shekullitXV, ajo përmendet me emrinKavalje. Në shek XVII-XVIIIKavaja ishte qendër administra-tive e Durrësit, me rreth 400shtëpi dhe kishte marrëpothuajse pamjen e një qytetittë vërtetë. Më 1867 u bë njëqendër kazaje me një treg tënjohur për drithërat, medyqane, hane, mullinj, furra, sidhe punishte zejtarie, sidomostë poçerisë dhe bulmetit.Dëshmi e kësaj periudhe ështëxhamia “kubelie” që ështëndërtuar në qendër të qytetit.Populli i Kavajës mori pjesëgjerësisht në lëvizjen përpavarësi dhe çlirim kombëtar.Në nëntor të vitit 1912, banorëte Kavajës pritën dhe shoqëruanIsmail Qemalin në rrugën e tijpër në Vlorë dhe më 27.11.1912,ngritën Flamurin Kombëtar.Gjithashtu disa qindravullnetarë nga Kavaja luftuanpër mbrojtjen e Shkodrës (1912-1913) dhe të të gjitha territoreveshqiptare nga veriu në jug. Nëvitin 1947 Kavaja u lidh mehekurudhë dhe filloi të bëhetqendër industrialo-bujqësore. Undërtuan fabrika e qelqit, eletrës, uzina e gozhdëve dhebulonave, ndërmarrja eprodhimit të qilimave etj. Rrethii Kavajës u krijua në vitin 1990,duke u shkëputur nga rrethi iDurrësitGjatë viteve të fundit Kavaja, kamarrë një zhvillim tërëndësishëm social-ekonomik,duke u kthyer në një qendër tërëndësishme urbane dheindustriale. Kavaja dhe zonat ekëtij rrethi, sidomos atobregdetare po e rrisingjithmonë e më shumëinteresin e vizitorëve sidestinacion me potenciale tëshumta turistike.

TiranaRrethi i Tiranës, është një muze i hapur ihistorisë së vjetër dhe të re të Shqipërisë.Ai mbart një histori të lashtë, e cilapërbëhet kryesisht nga kultura ilire, ngakalatë e shumta që ndodhen në rrethinate saj dhe që kanë vlera te mëdhahistorike.Në vitin 1583 Tirana konstatohet se ështëshënuar në defterin osman si një fshat me8 shtëpi, nga të cilat 7 myslimanë dhe njëe krishterë. Por historia e Tiranës shënonnjë kthesë të madhe që në vitin 1614, kurSulejman Pashë Bargjini, një sanxhakbejnga fshati Bargjin (sot ndodhet në zonënpas Medresesë në kryeqytet), ndërtoi nëqendrën e sotshme të qytetit një xhami,një han, një hamam dhe një furrë (mekohë të zhdukura). Pikërisht në këtë pikëtë fushës kryqëzoheshin edhe rrugët ekarvanëve të tregtarëve, gjë që ndikoi nëkthimin e saj si qytet. Ajo filloi të bëhejnjë destinacion tërheqës për feudalët eviseve fqinje, siç ishin feudalët e Krujës-pinjollët e familjes Toptani. DalëngadalëTirana u bë një nga qytetet kryesore tëShqipërisë së mesme. Gjatë shekullit XIXajo njohu një zhvillim të dukshëmekonomik, shoqëror, kulturor dhe artistik.Qyteti mori formën e tij urbanistike që e

ruajti deri në fund të Luftës së I Botërore.Ngritja e objekteve kulturore povazhdonte me forma nga më tëndryshmet. Biblioteka e parë, edhe pseme libra turqisht e arabisht, daton në vitin1834, ndërsa postë-telegrafi, në 1862.Më 1912 edhe qytetarët e Tiranësformuan çeta patriotike në përgjigje tëkryengritjeve të përgjithshme kundërosmane. Tirana u përfaqësua me 2delegatë në kuvendin Kombëtar të Vlorës,që shpalli pavarësinë e Shqipërisë më 28nëntor 1912.Në vitin 1913, në fshatin Shëngjergj, u hapshkolla e parë shqipe në të gjithë Qarkune Tiranës.Organet e larta të shtetit shqiptar qëdolën më 1920 nga Kongresi i Lushnjes uvendosën më 11 shkurt 1920 në Tiranë, qëu caktua përkohësisht si kryeqytet iShqipërisë, ndërsa përfundimisht Tirana ushpall si kryeqytet me statusin eRepublikës shqiptare në Janar 1925.Gjatë periudhës 14-vjeçare të qeverisjes sëAhmet Zogut si President i Republikës(1925-1928) dhe si mbret i Shqipërisë(1928-1939), Tirana njohu një periudhëtjetër zhvillimi. Kështu, në vitin 1926 uhodhën bazat e para të një planirregullues të qytetit me boshtin kryesorBulevardin e Madh me drejtim Veri – Jug.Në vitin 1931 u ngrit ansambli i

Një v

ësht

rim

i shk

urtë

r hist

orik

Guida [shqip].pmd 5/19/2012, 10:02 PM10-11

KlimaI ndodhur në zonën qendrore tëShqipërisë, qarku i Tiranës ka një

klimë tipike mesdhetare, medimër të butë dhe verë të nxehtë.Në Tiranë dhe në pjesët e tjera të

qyteteve fushore në disa rastetemperaturat mund të zbresin

nën zero, por ky fakt ndodhzakonisht gjatë orëve të natës.

Është e rrallë që akulli dhe boratë zgjasin më tepër se një ditë.

Sidoqoftë temperaturat negativep.sh në Tiranë, nuk zgjasin më

shumë se 5-6 ditë në vit. Ndërsabora në Tiranë është një fenomen

i rrallë. Madje kur ajo bie gjatëstinës së dimrit, përbën ngjarje.

Karakteristikë për stinën e dimritjanë shirat, të cilët në mjaft rastejanë të dendura. Në shumicën e

vendit një pjesë e reshjeve ndodhedhe gjatë vjeshtës së vonë dhe

në prag të pranverës. Këto tëfundit me përjashtim të maleve

janë mjaft të rralla gjatë stinës sëverë. Një tipar i dallueshëm i

klimës së Qarkut Tiranë është seaty përfshihen pothuajse të

gjitha llojet e klimave tëShqipërisë, nga ajo mesdhetare

fushore, deri tek ajo mesdhetaremalore. Temperaturat mesatare

vjetore luhaten nga 5,8 0 C (Bixë),në 14,80 C (Kavajë) dhe 15,10 C

(Tiranë). Temperaturat maksimaleabsolute kanë arritur në 41,5

(Tiranë) dhe 39 (Kavajë), ndërsaato minimale absolute në -10,50 C

(Tiranë), në -34,70 C (Bixë). Bixakonsiderohet si një nga pikat më

të ftohta të vendit.Sasia mesatare vjetore e reshjeve

shkon nga 1914 mm (Bixë), 1273mm (Tiranë) dhe 1056 (Kavajë).

Qarku i Tiranës ka burime të shumtaujore, jo vetëm burime karstike dhelumenj, por edhe ujëmbledhës, liqeneartificialë dhe ujëra nëntokësore.Lumenjtë kryesorë janë Erzeni, Ishmi, sidhe disa përrenj si Lana, përroi i Darçitdhe ai i Leshniqes (ose i Kavajës), që ipërkasin rrethit Kavajë e derdhen tëveçuar në Jug të gjirit të Durrësit.Burimet kryesore karstike janë ato tëSelitës (215-1070 lit/sek), Shënmërisë(270-380 lit/sek), Pëllumbasit (250-800 lit/sek), Bovillës (110-850 lit/sek) etj.Duhet theksuar se fusha e Tiranës ështëshumë e pasur me ujëra nëntokësore,madje edhe në territorin e qarkut tëTiranës këto ujëra janë mjaft të cekët.Aktualisht ato konsiderohen si rezervatë rëndësishme për furnizimin epopullatës së kryeqytetit me ujë tëfreskët.

Hidrografia

Liqenet kryesore artificialë janë Bovilla,i cili është furnizuesi kryesor ikryeqytetit me ujë të pijshëm, liqeni iTiranës dhe disa ujëmbledhës të cilëtshfrytëzohen për ujitje, kryesisht përtokat bujqësore, siç është ai i Farkës. Liqeni artificial i Tiranës

Guida [shqip].pmd 5/19/2012, 10:02 PM12-13

kampingjeve etj). Kjo zonëturistike frekuentohetkryesisht nga shqiptarëtetnikë dhe vendasit gjatëstinës se verës.

Zona Golem - Karpenështë një zonë turistike epërshtatshme përzhvillimin e turizmit masiv.Produkti i tretë turistikështë turizmi i interesit tëveçantë, i cili përfaqësohetkryesisht nga turizmikulturor, ai i aventurës etj.Rrethi i Tiranës mbart njëhistori të lashtë, e cilapërbëhet kryesisht ngakultura ilire, nga kalatë eshumta që ndodhen nërrethinat e saj dhe që kanëvlera të mëdha historike.Mundësia për zhvillimin eturizmit të biznesit dhekonferencave paraqitetkryesisht në qytetin eTiranës, për shkak tepërqendrimit këtu tëshumë institucioneveqeveritare, joqeveritare,shoqatave ndërkombëtareetj, si dhe zinxhirëve tënjohur hotelierë siç janë:Sheraton, Rogner etj, tëcilët ofrojnë mundësinë ezhvillimit të kongreseve,konferencave, seminarevedhe shumë aktiviteteve tëtjera, sipas standardevendërkombëtare.Qarku i Tiranës mund tëkonsiderohet si një ngaqarqet me më shumë

interes nga pikëpamjaturistike, jo

vetëm përdiversitetin

e gjerë tenatyrës dhe

kulturës, por edhesepse Tirana disponon

të vetmin aeroport nëShqipëri dhe është jo mëshumë se 40 minuta largnga porti i Durrësit, portime i madh në Shqipëri. Kjobën që pothuajse të gjithëturistët që vizitojnëShqipërinë, kudo qoftëdestinacioni i tyre, tëmarrin një shije nga Tirana.

sipërfaqe prej 23.374 hadhe konsiderohet si njënga atraksionet më tënjohura turistike jo vetëmte Tiranës, por të mbarëShqipërisë, për ngashumëllojshmëria epemëve që ndodhen në të,për nga ajri i pastër dhegjelbërimi i shumtë dhe sinjë pikë strategjike nga kumund të shikoshkryeqytetin e Shqipërisë,Tiranën.Turizmi i diellit dhe iplazhit zhvillohet në zonatbregdetare te Golemit-Spillesë- Karpenit etj. Ështëpjesë e zonës bregdetaretë rajonit qendror Durrës-Vlorë. Ka një plazh ranormbi të cilin shtrihet pylli ipishave të cilat i japin njëpamje të bukur si nga anaestetike, ashtu edhe ngaajo funksionale (mundësiae ndërtimit të fshatraveturistike, vilave te banimit,

Potencialet turistike

të Qarkut

Tiranë

Turizmi i

diellit dhe i p

lazhit

përfaqësohet n

ga zonat

bregdeta

re te

Golemit-

Spillesë- K

arpenit

etj. Është

pjesë e zonës bre

gdetare

të

rajonit

qendror D

urrës-

Vlorë. K

a një plazh ranor

mbi të cilin

shtrihet p

ylli i

pishave të cila

t i ja

pin një

pamje të bukur s

i nga ana

estetik

e, ashtu

edhe

nga ajo funksionale

Burimet e shumta turistikeqë ndodhen në Qarkun eTiranës, duke paraqiturnjë produkt turistik tëdiversifikuardhe atraktiv, bën që kjopjesë e territorit tëShqipërisë, të jetë pjesë epothuajse të gjithëitinerareve turistikë qëorganizohen në Shqipëri.Rritja e interesit tëturistëve si të huaj, ashtuedhe vendas për të vizituarzonat turistiketë Qarkut tëTiranës,identifikonqartëpotencialinturistik qëofron kyterritor.Nëse flasimpër turizëm nëqarkun eTiranës,nënkuptohetmundësia ezhvillimit të 4produkteveturistikekryesore, tëcilatpërfaqësohennga turizmi idiellit dheplazhit, turizmimalor, turizmi ibiznesit dhekonferencave,si dhe turizmi iinteresit tëveçantë.Turizmi malorgjen një terrenpër t’uzhvilluar nësajë të Malit tëDajtit meparkunkombëtar tetij, i cili ka një

Plazhi i Gjeneralit

Kanionet e Brarit

Guida [shqip].pmd 5/19/2012, 10:02 PM14-15

Rrethi TiranëKështjella e Petrelës. Kjo kala gjendet nëterritorin administrativ të komunësPetrelë, 18 km larg qytetit të Tiranës.Kalaja ngrihet mbi një kodër shkëmborenë juglindje të fushës së Tiranës, sipërfshatit me të njëjtin emër. Ajo ka një trajtëtrekëndore me dy kulla vrojtuese.Ndërtimi i pare i përket periudhës sëantikitetit, ndërsa forma e sotme i datonshekullit të XV . Kalaja e Petrelëskonsiderohej si një pikë strategjike, pasiprej andej kryqëzohej rruga që vinte ngaKruja nëpër fushën e Tiranës dhe rrugaqë vinte nga Durrësi nëpërmjet rrjedhëssë Erzenit, me rrugën për në Elbasan,nëpërmjet Qafës së Krrabës. Kjo kalagjithashtu, bënte pjesë në sisteminsinjalizues dhe mbrojtës të kalasë sëKrujës. Këto komunikonin me njëra -tjetrën nëpërmjet zjarreve.Gjatë shekullit XV, kështjella u pushtuanga Turqit e më pas ajo u çlirua ngaGjergj Kastriot Skënderbeu. Në këtëperiudhë kështjella komandohej ngamotra e Skënderbeut, Mamica, e cila mefamiljen dhe truprojat e saj kujdesej përfunksionimin e kështjellës. Sot në kalanëe Petrelës ekzistojnë disa pika shërbimi si;restorante, bar – kafe, hotele etj dheshërben si një pikë turistike atraktive jovetëm për kryeqytetasit, por është edhepjesë e itinerareve turistike për turistët ehuaj që vizitojnë Tiranën. Është shpallurmonument kulture.Kalaja e Dorësit. Kjo kala është ndërtuarmbi një kodër të pjerrët me sipërfaqeshkëmbore në afërsi të Tiranës, në fshatinkodrinor Dors,komuna Pezë. Gati gjysmae saj (ana lindore dhe jugore) është errethuar me mur, kurse pjesa tjetër (anaveriore dhe perëndimore) e fortifikimitështë e mbrojtur nga shkëmbi natyral.Nëfakt mendohet se është një qytezë ilire,emri i së cilës ende nuk dihet.Nga muret rrethuese të kështjellësdallohen 4 faza, ku faza e parë i përketperiudhës së hekurit, ndërsa faza e funditi përket antikitetit të vonë.Duhet theksuar se Kalaja e Dorzit, gjatëperiudhës së antikitetit të vonë,kontrollonte rrugën që të nxirrte nga

zbulimet tek kalaja e Tiranësetj, janë vlerësuar si ndërtime tëshekullit 2-3 të erës sonë, çka do tëthotë se i përkasin mbarimit tëperiudhës romake.Ndërsa rrethi i Kavajës, është një pjesë erëndësishme e Ultësirës BregdetareShqiptare. Ajo ka qenë qendër e banuarqë para erës së re, çka dëshmohet ngazbulimet arkeologjike.Qarku i Tiranës ka 183 monumentekulture të shpallura, prej të cilave, 168ndodhen në rrethin e Tiranës dhe 15 nërrethin e Kavajës.

Trashëgimia kulturore eQarkut Tiranë është shumë e

larmishme. Nëse i referohemi rrethittë Tiranës, mjafton të përmendim

zbulimet arkeologjike, për të kuptuarvlerat kulturore të këtij rrethi. Copa enëshprej balte, eshtra njerëzish, vegla pune etj,të gjetura në shpellën e Pëllumbasit, nërrëzë të malit të Dajtit, vërtetojnë epokënprehistorike të këtij rajoni. Për periudhënkohore deri në mesjetë, zbulimet e tjera, sidëshmi të lashta të kësaj treve, që fillojnëprej mozaikëve të një dyshemeje e deritek ato të kohëve të sotshme, siç ishin

Trashëgimia

kulturoreQarku i Tiranës ka 183 monumente kulture të

shpallura, prej të cilave, 168 ndodhen në

rrethin e Tiranës dhe 15 në rrethin e Kavajës.

Kalaja e Petrelës

Guida [shqip].pmd 5/19/2012, 10:02 PM16-17

VI. Ështëshpallurmonumentkulture dhe bënpjesë në territorine komunës Dajt.Kalaja e Vilës.Ndodhet nëmalin me tënjëjtin emër. Mbimalin e Vilës,përveç mureverrethuese të njëqyteti antik“Kalaja ePersqopit”,ruhen edhegjurmët e njëfortifikimi tëvonë antik. Kyfortifikim datonjo më vonë seshekulli IV, pasi kyfakt dëshmohet edhenga mungesa e materialitarkeologjik pas kësaj periudhe në kalanëe Persqopit dhe sidomos e monedhave.Prej tyre, më të vonat i përkasin shek II-IVtë erës sonë. Fortifikimi duhet të ketëshërbyer si vendstrehim për banorët ezonave përreth Petrelës. Gjurmët e jetësnë këtë zonë, dëshmohen edhe nga njëujësjellës që e sillte ujin nga burimet eMalit të Vilës. Është shpallur monumentkulture dhe bën pjesë në territorin ekomunës Petrelë.Kështjella e Tujanit. Ajo ndodhet pranëfshatit Tujan, mbi një kodër me shpate tëpjerrëta që mbyllin luginën e lumit të

Tiranës. Prej andej mund të shihetmjaft mirë “Shkalla e Tujanit”,

ngushtica që ndan malin e Dajtitnga ai i Brarit, një nga

korridoret e rëndësishëm

rrugor, nëpërmjet të cilit kalonte rruga përnë Dibër. Në anën lindore, ku ndodhetedhe pika më e lartë, gjendet një brezshkëmbor, i cili krijon nga kjo anë njëmbrojtje natyrore.Fortifikimi ka formën e një drejtkëndëshi,i cili ndahet në 3 pjesë prej muresh. Nga

fragmentet e gjetura dhe teknika endërtimit të mureve, kalaja i takon

shek.IV-VI të e.s. Është shpallurmonument kulture dhe

ndodhet në fshatin Tujan, icili bën pjesë në territorin

e komunësPetrelë.Xhamia eTiranës. Ndodhetnë sheshin Skënderbejdhe njihet ndryshe edheme emrin e ndërtuesit të saj,si xhamia e Et’hem Beut. Sipasmbishkrimeve në ambientet ebrendshme, xhamia ka nisur tëndërtohet nga i ati, Molla Beu në vitin1794 dhe përfundoi në vitin 1823 me tëgjithë pikturat. Ky objekt i hershëm,paraqet një rast tipik të traditës shqiptarenë arkitekturën e xhamive. Ajo ështëgjithashtu një dëshmi e zhvillimitekonomiko – shoqëror që ekarakterizuan Tiranën gjatë shek XVIIIdhe pjesës së parë të shek XIX. Bukuritë esaj ndikuan në zhvillimet e mëtejshme të

edhe si një pikëkomunikimi mes

kalave të Durrësit,Krujës dhe Petrelës.

Kalaja ngrihej në një zonë tëpasur ekonomike, pasi zona

lindore e saj ku shtrihej fusha eTiranës, shquhej për zhvillimin e

produkteve bujqësore, ndërsa kodratqë shtriheshin në pjesën veriore dheperëndimore njiheshin për mbjelljen eullishtave, vreshtave dhe blegtorisë.Burimi më i vjetër historik që përmendetkjo kala është vepra e Marin Barletit“Historia e Skënderbeut”.Nga ndërtimet brenda kalasë, mund tëpërmendim një xhami mbi portë, një stereuji në oborrin e kalasë, si dhe kullën esahatit. Sot në Kalanë e Prezës janëngritur njësi shërbimi si restorant dhe bar– kafe, të cilat frekuentohen më së shumtinga turistë dhe qytetarë shqiptarë.Gjithashtu ajo është edhe shumë pranëaeroportit “Nënë Tereza” në Rinas, gjë qëpërbën një avantazh për këtë destinacion.Është shpallur monument kulture.Kalaja e Dajtit. Kalaja e Dajtit, gjendet nëpjesën perëndimore të malit të Dajtit menjë lartësi prej 1200m mbi nivelin e detitnga mund të vrojtohet një territor shumëi gjerë që përfshin fushën e Tiranës,vargjet kodrinore rreth saj e deri nëbregdet. Për shkak të relievit kodrinor kushtrihet kalaja, ajo konsiderohet si njëpikë shumë e favorshme për njëndërtim mbrojtës.Nga teknika e ndërtimit dhendarja e Akropolit, mendohetqë kjo kala të jetë e shek

Lugina ePezës në

Peqin, duke ushndërruar në një

pikë të rëndësishmetë mbrojtjes së Durrësit.

Gjithashtu, këto llojvendbanimesh të fortifikuara

shërbenin për mbrojtjen e tëgjithë banorëve të zonës, në rast

sulmi nga fise të tjera. Është shpallurmonument kulture.Kalaja e Prezës. Kjo kala ndodhet mbipjesën më të lartë të vargut kodrinor qëkufizon fushën e Tiranës në pjesënveriperëndimore. Ajo është një kështjellëe vogël, e cila ka nisur të rindërtohet nëshek e XIV mbi themelet e kalasë antikeqyteza e Parthinëve dhe ka përfunduarnë fillim të shek e XV, nga ana e familjesfeudale të zonës, Topiajve. Prej atykontrollohej edhe rruga strategjike, merëndësi ekonomike dhe ushtarake qëlidhte Durrësin me Krujën dhe meShkodrën. Njëkohësisht, ajo shërbente

Kalaja e Prezës

Guida [shqip].pmd 5/19/2012, 10:02 PM18-19

banesave në Lagjen Nr. 9 të kryeqytetit.Është një monument i rrallë qëpërfaqëson një etapë të hershme të kultitkristian. Dyshemetë janë shtruar memozaikë, ku mbizotërojnë motivetgjeometrike, zoomorfe, si dhe simbole tëkultit të krishterë. Gërmimet e paraevidentuan pjesë muresh, si dhefragmente tjegullash. Gjithashtu, ngagërmimet janë gjetur copëza të ndryshmeenësh qeramike, tjegulla e tulla të cilatspecialistët mendojnë se i përkasin shek. Ipas Krishtit. Siti arkeologjik emërtohetndryshe edhe me emrin “Mozaiku iTiranës”. Pjesa e gërmuar e monumentit urrethua dhe u vu në mbrojtje nga Institutii Monumenteve të Kulturës (IMK).

Pra, kisha mund të datohet si e gjysmës sëparë të shek. IV. Është shpallur monumentkulture.Kisha e Maxharës në Mullet. Kjo kishë errënuar pothuajse plotësisht ndodhetpranë fshatit Mullet. Rrënojat e saj njihennga vëndasit me emrin kisha e Maxharës.Teknika e mureve me tulla dhe fakti qëkjo kishë është ngritur në një vënd tëdukshëm përballë kalasë së Petrelës, gjëqë nuk do të lejonte ndërtimin e saj nëshekujt e parë të pushtimit turk, i kashtyrë specialistët të mendojnë se kisha eMaxharës është ndërtuar gjatë shekujveXIII-XIV kur pushtimi turk në Shqipëri nukishte konsoliduar ende.Ura e Tabakëve. Është një urë e ndërtuarprej guri mbi lumin e Lanës në gjysmën eparë të shekullit XVIII nga esnafi iTabakëve (lëkurëregjës). Ajo lidhteqendrën e qytetit me lagjen e Tabakëve, ecila ishte ngritur në krahun e majtë tëLanës, me Xhaminë e Tabakëve, e cilandodhet shumë pranë saj dhe më tej meMalësinë e Tiranës. Është shpallurmonument kulture.Kalaja e Tiranës. Ishte një stacion rrugor ivijës Egnatia i tipit Mansio-Mutatio. Ajopërbënte qendrën e një vendbanimi, tëemërtuar me një variacion emrash që nëshekujt e parë të erës sonë, si: Tirkan

(shekIV e.s),

Tergiana(1297) kur

në të ishtevendosur

kancelaria esundimtarit të saj Karli i Anzhu,dhe në formën e sotme Tyranna (1505)sipas Barletit. Ky toponim akoma nukështë saktësuar plotësisht.Por kalaja, dëshmia më e lashtë e këtijqyteti, ndodhet pikërisht në vendin kuderdheshin e kryqëzoheshin rrugët evjetra e të reja që e lidhnin kryeqytetindhe pastaj krejt Shqipërinë – veriun mejugun si dhe lindjen me perëndimin.Secila nga rrugët e vjetra, para se tëhynin në Tiranë dominoheshin nga njëkështjellë apo kala.

këtyre lloj monumentesh, siçishin më pas xhamia e Kavajësdhe ajo e Peqinit. Gjatë luftës përçlirimin e Tiranës, pjesa e sipërmee minares u shemb, por urindërtua shumë shpejt me tënjëjtin material. Sot, krahasbesimtarëve që e frekuentojnërregullisht, xhamia vizitohet dhefotografohet pothuajse nga tëgjithë turistët e huaj që vizitojnëTiranën. Është shpallur monu-ment kulture.Kulla e sahatit. Pas ndërtimit tëxhamisë, falë edhe kontributit tëqytetarëve, shumë pranë saj undërtua edhe kulla e sahatit, njëobjekt tashmë i njohur nëkryeqytet. Kulla, e cila kishte njëlartësi prej 30 m, thuajse tashmëdyshekullore, nuk mund të ishte erastësishme. Prania e saj shprehdukshëm nivelin ekonomik ekulturor të qytetit, rrënjët e të cilitvinin nga traditat e hershme të tij.Të dy këto objekte të bukura e tërralla për kohën, për të cilët upërdorën gurë të nxjerrë në afërsitë urës së Brarit, e të gdhendur memjaft mjeshtëri, u bënë simbol iqytetit. Për t’ju përshtatur teknikësbashkëkohore të mekanizmave tësahatit, në vitin 1928, kulla u ri-konstruktua në pjesën e sipërmetë saj, duke u lartësuar deri në35m. Është shpallur monumentkulture.Tyrbja e Kapllan Pashës. Ndodhetnë afërsi të qendrës së qytetit, atyku takohen rruga e Sahatit me atëtë Elbasanit. Dikur feudalët emëdhenj e kishin si zakon tëndërtonin një tyrbe. Një ndër toështë edhe tyrbja (varri monu-mental) i Kapllan Pashë Toptanit.Mbi bazamentin në formëtrekëndëshengrihet njëarkadë me kolonaguri, ndërsa muraturambi harkadë përfundonme një kornizë të rrafshët.Tyrbja është ndërtuar me gurëtë gdhendur, në fillim të shek XIX.Është shpallur monument kulture.

Tyrbja e Nuses. Gjendet nëfshatin Mullet, pranë kishës

së Maxharës. Për këtë monu-ment nuk është bërë ndonjë

studim i veçantë, por duke u nisurnga teknika e ndërtimit, mendimi i parë

është se daton në shek XIV. Por duke eparë në një tjetër këndvështrim, si dhenisur nga funksioni i ngjashëm me varretmonumentale të periudhës osmane,mendohet se ajo daton në fund të shekXV dhe fillim i shek XVI. Është shpallurmonument kulture.Kisha paleokristiane e Tiranës. Është njëndër monumentet më të vjetër në Tiranë,rrënojat e së cilës janë zbuluar paspunimeve që po kryheshin për ngritjen e

Tyrbja e Nuses

Mozaiku i Tiranës

Guida [shqip].pmd 5/19/2012, 10:02 PM20-21

Shpataraku në vitin 1768. Është shpallurmonument kulture.Kalaja e Turrrës. Ndodhet pranë liqejvetë Kepit të Lagjit, që gjendet midisDurrësit dhe grykës së lumit Shkumbin”.Tek Kepi i Lagjit (Kalaja e Turrës) janëgjetur objekte arkeologjike të dalakryesisht nga varre të shkatërruara gjatëpunimeve ushtarake. Nga kërkimet eekspeditave është vërtetuar se kodra e

Kalasë së Turrës kishte gjurmë qëtregonim për një banim të lashtë.

Aty u gjetën fragmente qeramiketë ndryshme nga materiale

ndërtimore, si tulla dhetjegulla, nga një numër

varresh të pasura meobjekte qeramike

të ndryshme, qëdatojnë për

analogji

Rrethi KavajëKështjella e Bashtovës. Kjo kështjellëndodhet në një terren fushor dhendodhet rreth 400 m në veri të lumitShkumbin. Ajo që të bie në sy në këtëkështjellë është se ajo ruhet në njëgjendje shumë të mirë.Për herë të parë si kështjellë Bashtovën endeshim në një hartë të përpiluar në vitin1521 nga Piri Reiz, si pjesë përbërëse e njëmanuali, i cili u shërbente detarëve përnevoja praktike. Lidhur me historikun ekësaj kështjelle ka disa thënie, por pohimii parë i përket udhëtarit turk Evlia Celebiu.Ai thotë se kështjella u themelua ngavenedikasit dhe u pushtua nga turqit nëkohën kur Sulltan Fatihu ju drejtuaSkënderisë Shqiptare (Shkodrës).Ndryshe nga fortifikimet e tjera veneciane,

të ndërtuara gjatë fundit të shekullit XIVdhe fillimit të shek XV, si kullat errumbullakëta në Durrës, kështjella eButrintit dhe fortifikimet në Shkodër, këtunuk është marrë parasysh estetika, porgjithçka i shërbente vetëm mbrojtjes. Ështëshpallur monument kulture.Kisha e Çetës. Ndodhet pranë fshatit të Zig-Xhafajt në veri të Kavajës. Kisha quhetndryshe e “Shën e Premtes” dhe i përketarkitekturës romaniko-gotike, fakt i cili fletpër ndikime rrymash të ndryshme. Koha endërtimit të saj, duke u nisur nga rrethanathistorike, mendohet të jetë gjysma e dytë eshekullit XIII, kur pas pushtimitAnzhuinët vendosën në Durrës,peshkopatën e tyre. Ky monumentkulti që mbrohet nga shteti kanjë rëndësi tjetër të veçantë,pasi pjesa e brendshme etij ka një ikonostas nëminiaturë, tëpikturuar ngapiktori i njohurmesjetarKonstantin

me fundin e shek. V para Krishtit. Nga kjoportë bregdetare, sot janë të ruajtura e tëdallueshme shumë mirë, katër blloqe tëmëdhenj, të vendosur me radhë pranënjeri tjetrit në drejtim horizontal. Ështëshpallur monument kulture.Xhamia Kubelie dhe Kulla e Sahatit. Kyobjekt i kultit mysliman së bashku meKullën e Sahatit gjenden në qendër tëqytetit të Kavajës. Është ndërtuar rrethviteve 1835-1839 dhe njihet meemrin xhamia “kubelie”. Nëbrendësi të objektit ndodhetsalla kryesore e lutjeve dheelementë të tjerëplotësues tipike për

xhamitë e asajperiudhe,

siç ishin pikturat murale, ngaminarja dhe hajatet etj. Kulla e sahatit tëqytetit të Kavajës njihet si kulla më e lartë

e sahatit në Shqipëri. Edhe ky objektdallohet për moshën e vjetër të tij

rreth 200 vjet më parë. Gjendetpranë xhamisë Kubelie. Ështëshpallur monument kulture.

Kalaja e Bashtovës

Kisha e Çetës

Guida [shqip].pmd 5/19/2012, 10:02 PM22-23

detit. Ë

shtë sh

pellë karst

ike rreth

800

m e gjatë. Ka dy hyrje

, njëra në

formën e një p

usi rre

th 100 m

të

thellë

, që p

ërfundon n

ë galerin

ë

kryesore d

he tjetra

në fo

rmën e n

jë

zgavre, rr

eth 30 m

mbi s

htratin

e

përroit

të Peshkut, d

egë e lumit

të

Matit. S

hpella ka vlera sh

kencore,

didaktike d

he turis

tike të

karakterit

vendor. Për t

a vizitu

ar ndiqet i

tinerari

Tiranë- B

izë-V

al – p

ërroi i

Peshkut.

Monumentete Natyrësnë Qarkun Tiranë

GJEO

MONUMENTE

Qarku i Tiranës ka 23 monumente natyre,

prej të cilave 13 gjenden në rrethin e Tiranës

dhe 10 në rrethin e Kavajës

Shpella e Zezë. Shpella e Zezë, ose siç quhet ndrysheshpella e Pëllumbasit (ndodhet pranë fshatitPëllumbas), 25 km në juglindje të Tiranës, pikërisht nëParkun Kombëtar të Dajtit, në grykën e Skoranës qëpërshkohet nga lumi Erzen. Nga eksplorimet e kryeranga Prof. Dr. Perikli Qiriazi, në bashkëpunim megrupin speleologjik të Faences (Itali) u evidentuanvlera të shumta shkencore dhe turistike me rëndësindërkombëtare. Një ndër zbulimet më interesanteishte fakti që aty u gjendën skelete të arinjve tëshpellave (Ursus speleaus), që kanë jetuar nga 10.000deri në 400.000 vjet më parë. Në të gjithë Evropënjanë vetëm pesë shpella të tilla. Ndryshe nga shpellate tjera të këtij lloji, Shpella e Zezë ka edhe mbetje tëkulturës humane, të cilat, sipas konfirmimit tëInstitutit të Arkeologjisë të ASh, u përkasin periudhësnga Paleoliti në Mesjetën e Hershme. Ajo është njëshpellë karstike, e mbushur me stalaktite dhestalagmite dhe përbën një objekt me vlera për tëstudiuar evolucionin e gjithë zonës, si dheqarkullimin e ujërave nëntokësore të saj. Për tëshkuar tek Shpella e Zezë ndiqet rruga Tiranë –Elbasan deri në Ibë. Më pas ndiqet ajo që të çon nëfshatin Pëllumbas. Prej këtij të fundit, për të arriturderi në shpellë, rruga është këmbësore.Shpella e Shutresë. Kjo shpellë ndodhet në afërsi tëfshatit Val (Martanesh), në skajin lindor të Malit meGropa, në një lartësi prej afro 900 m mbi nivelin e

RrethiTiranë

Shpella e Zezë

Guida [shqip].pmd 5/19/2012, 10:02 PM24-25

të çuditshme janë formuar nga procesikarstik, ose i tretjes në ujë të shkëmbinjvegëlqerorë, prej të cilëve është ndërtuar kymal. Peizazhi i larmishëm, mjaft i veçantëdhe shumë atraktiv, qetësia dhe ajrishumë i pastër, bimësia etj, tërheqinvizitorë të moshave e profesioneve tëndryshme. Rruga automobilistike Tiranë –Dajt – Bizë të çon tek ky monumentpërreth 2 orë.Bokërimat e Mënerit. Ndodhen në afërsitë fshatit Mëner, rreth 400 m mbi nivelin edetit. Është një peizazh i veçantë, kryesishti zhveshur, në të cilin mungon tërrësisht

mbulesa bimore dhe tokësore. Mund tëvizitohet duke ndjekur rrugën Kodër

Kamëz-Bovillë-Mëner.Bokërimat e Mustafa Kocajt.

Ndodhen në afërsi të fshatithomonim, në kodrat e

Krrabës, komunaBaldushk. Përbëjnë

një peizazh tëveçantë, të

formuarnga

erozioni i fuqishëm në shkëmbinjtë mepërmbajtje të madhe argjili. Ato janëpasojë e veprimit të faktorëve natyrorëdhe të ndërhyrjes pa kriter të njeriut nëmjedis. Mund të thuhet se ato kanë vlerasidomos edukuese mjedisore të karakteritvendor. Për të vizituar këtë monumentduhet ndjekur rruga automobilistikeTiranë – Baldushk – Mustafa Koçaj.

Biomonumente

Rrapi i Ndroqit. Ndodhet në qendër tëfshatit me të njëjtin emër. E veçanta e këtijrrapi është historia e tij, pasi vite më parëaty organizohej dita e pazarit, dhe kështuu quajt ndryshe edhe “Rrapi i Pazarit”.Mosha e këtij rrapi është shumë e vjetër,rreth 400-vjeçare, lartësia e tij 15-17m,diametri i trungut rreth 2.2 m. Ka vlerahistorike, shkencore dhe didaktike.Vizitohet duke ndjekur rrugën Tiranë-Ndroq-Durrës.Rrapi i Priskës. Ndodhet pranë fshatitPriskë e Madhe. Ai konsiderohet si drurimë i vjetër (mbi 500 vjeçar) dhe më i lartë(14,5 m) në të gjithë fshatin. Prej këtij rrapi

mund të vrojtosh të gjithë fshatin ePriskës, shpatin perëndimor të

Parkut Kombëtar të Dajtit,kryeqytetin, si dhe fushën ekodrat përreth tij. Bukuria e

peizazhit, që shpaloset nga lartësitëe këtij monumenti i jep atij vlera

turistike dhe historike të veçanta. Aimund të vizitohet duke ndjekur për rreth20 minuta rrugën automobilistike Tiranë-Linzë-Priskë e Madhe.Rrapi i Kranës. Ndodhet pranë fshatitPriskë e Madhe, në afërsi të Honit tëGjyshit dhe burimit me të njëjtin emër. Aika një moshë 300 vjeçare, një lartësi prej 18m. Ai ndodhet në rrugën e lashtë të Arbritqë lidhte pjesën perëndimore të vendit meDibrën. Thuhet se nën hijen e tijçlodheshin udhëtarët e lodhur. Në ujërat etij, janë ngritur ambientet e rritjes artificialetë troftës. Prej këtu mund të sodisëshgjithë fushën e Tiranës, kodrat përreth saj,kryeqytetin etj. Mund të vizitohet, dukendjekur rrugën automobilistike Tiranë -Linzë - Qafa e Priskës.

Shpella e Valit. Edhe kjo shpellë ndodhetnë afërsi të fshatit Val (Martanesh), rreth1000 m mbi nivelin e detit. Është shpellëkarstike e formuar në kryqëzimin ethyerjeve tektonike në gëlqerorët. Është egjatë 250 metra, e gjerë deri në 35 m dhee lartë 25 m. Hyrja e shpellës ndodhet nërrëzën e shpatit dhe në të humbet përroi iBizës. Shpella ka vlera shkencore,didaktike, ekologjike dhe kulturore tëkarakterit vendor. Për ta vizituar atë duhetndjekur rruga automobilistike Tiranë –Dajt – Mali me Gropa – Bizë - Val, ku tëjepet mundësia që të shikosh edhemonumentin tjetër të natyrës, peizazhinkarstik të Malit me Gropa.Taraca detare e Dajtit. Ndodhet nëlartësinë 1000 m mbi nivelin e detit, nëshpatin perëndimor të Parkut Kombëtartë Dajtit. Ajo përfaqëson një fragment tënivelit të tarracës detare të formuarmiliona vjet më parë , ngaveprimtaria e valëve të detit. Është egjatë rreth 2 km dhe e gjerë rreth 800m. Tarraca është një fushë melivadhe, përreth së cilës ka pyjeahu. Kjo tarracë ka vlerashkencore didaktike, ekologjikedhe turistike, të karakteritvendor.Për të vizituar këtëmonument merret rrugaautomobilistike 26 km Tiranë –Linxë – Dajt.Gryka e Skoranës. Ndodhetpërgjatë rrjedhjes së lumit tëErzenit, në afërsi të shpellës sëZezë dhe fshatit Pëllumbas. Ështënjë kanion i formuar nga veprimtariaerozive e lumit me të njëjtin emër nëshkëmbinjtë gëlqerorë që ndërtojnëmalin e Pashkasheshit në veriperëndimdhe Pashtreshit në juglindje. Në të njëjtënkohë gryka përbën edhe një ekosisteminteresant karstik. Kjo grykë ka vlerashkencore, didaktike, kulturore,ekologjike, estetike dhe turistike tëkarakterit vendor. Ajo mund të vizitohet,duke ndjekur rrugën automobilistikeTiranë – Ibë – Pëllumbas.Gryka e Murdharit. Ndodhet pranëzonës së Krrabës. Përshkohet nga përroii Murdharit , që është degë e lumitErzen. Gryka ka trajtën e një kanionimjaft interesant. Gjithashtu ajo shquhetpër shpatet e thepisura, me guva e

shpella karstike të vogla. Përbën njëekosistem karstik me vlera turistike tëkarakterit vendor. Tek ky monumentshkohet duke ndjekur rrugën Tiranë -Ibë - Kllojkë.Shkalla e Tujanit. Ndodhet në luginën elumit të Tiranës. Ka formën e një kanioniinteresant. Në shpatet e thepisura të tij kaguva e shpella karstike, që e bëjnë edhenjë ekosistem karstik. Përgjatë shkallës, qënë periudhën e antikitetit, ka kaluar rrugame rëndësi të madhe për të gjithëShqipërinë Qendrore, që lidhte Durrësin eTiranën me Dibrën e Madhe dhe më tejme brendësinë e Ballkanit. Ky monu-ment është i përshtatshëm përitineraret ditore turistike qëpërfshijnë rrethinat e Tiranës.Në shpatet e pjerrët kakushte për të mësuarngjitjet alpiniste,eksplorimin eshpellave etj. Përtë vizituarkëtëmonu-

mentduhetndjekurpër rreth 50minuta rrugaautomobilistike:Tiranë – Brar – ZallDajt.Karsti i Malit me Gropa. Kymonument shtrihet nëlartësitë e malit tepër interesant,emri i të cilit lidhet me gropat eshumta, sa të lenë përshtypjen ehojeve të bletëve. Këto gropa me pamje

Taraca detare e Dajtit

Guida [shqip].pmd 5/19/2012, 10:02 PM26-27

larta rreth 2-3 m. Disa kanë edhe pellgjeuji. Ka vlera speleologjike, biologjike eturistike. Ndodhet përgjatë rrugës Kavajë–Mëngaj.Karsti në gjipsin e Mëngajve. Edhe kymonument gjendet në afërsi të fshatitMëngaj. Aty ndodhen një sërë hinkashkarstike me diametër mesatar 10-30m dhethellësi 20-30m. Ka vleragjeomorfologjike, didaktike dhe turistike.Mund të vizitohet duke ndjekur rrugënKavajë-Mëngaj.Fosilet detare të thartorit. Ato gjenden nëafërsi të fshatit Thartor në faqen e pjerrëttë kodrës. Ato përbëhen nga guaskadetare Ostrea që kanë jetuar miliona vjetmë parë . Ato mbetën aty kur toka u ngritdhe deti u tërhoq më në perëndim. Përmënyrën e shfaqjes dhe pasurinë emadhe, këto fosile kanë vlerapaleontologjike, sepse hedhin dritë mbievolucionin e truallit të së gjithë zonës.Për të vizituar këtë monument duhet tëndiqet rruga Rrogozhinë - Memollaj –Thartor.Gurët në rrjesht. Ky monument ndodhetafër fshatit Çikallesh, të rrethit të Kavajës.Relievi është kodrinor, rreth 300 m mbinivelin e detit. Më tërheqëse e bëjnëpamjen shkëmbinjtë ranorë të ndarë nëblloqe kuadrat, të cilët duket sikur njeriu ika vënë “në rresht”, siç i quajnë banorëtvendas. Ato të japin imazhin e “mureve”gjigantë, që të kujtojnë mburojat ekështjellave apo qyteteve tona të lashta.“Gurët në rresht” kanë vlera të karakteritvendor shkencor, turistike dhe përpeizazhin. Ky monument mund tëvizitohet sipas itinerarit: Rruga nacionaleDurrës Kavajë – degëzimi Kryeluz –Gërmenj –Çikallesh.Shkëmbi i Kavajës. Ndodhet në afërsi tëfshatit Shkallnur, deri në 105 m mbinivelin e detit. Ka vlera shkencore(gjeologjike, gjeomorfologjike), didaktike,ekologjike dhe kulturore. Është njëshkëmb i zhveshur nga bimësia. Në vitin48 p. e. r aty u bë beteja e njohur e Cezaritdhe Pompeit, pas së cilës ky i fundit umbyll brenda mureve të Dyrrahut(Durrësit). Me këtë emër njihet edhe pjesae plazhit që shtrihet poshtë Shkëmbit tëKavajës. Ndodhet përgjatë, rrugësautomobilistike Durrës – Plepa – Shkëmbii Kavajës.

Plazhi i Carinës. Ndodhet në afërsi tëfshatit Bago, në gjirin e Carinës, midiskodrës së Karpenit në verilindje dhe atij tëLagjit në jugperëndim. Emri i tij lidhet mepushtimet sllave në vitet 650 – 1350.Carinë do të thotë doganë, ç’ka tregonpraninë e një skele detare të dikurshmenë këtë gji detar të mbrojtur. Është njëplazh interesant dhe i virgjër. Është i gjatë1 km, i gjerë 10 - 40 m. Ajri, uji dhe rëra epastër, peizazhi i bukur dhe qetësiaabsolute tërheqin shumë vizitorë. Për tavizituar këtë monument merret rrugaautomobilistike Kavajë - Bago - Bardhor -12 km e gjatë dhe pastaj vazhdohet rrugakëmbësore rreth 15 minuta.Faleza e Bardhorit. Ky Monument natyrendodhet në jugperëndim të fshatit me tënjëjtin emër, në Rivierën e Kavajës. Ajoështë 15 – 20 m e lartë dhe mbi 130 m egjatë. Formimi i saj lidhet me gërryerjen evalëve detare, që godasin me forcë brigjete larta. Këtu shfaqen edhe disa plazhe tëvegjël zallorë. Falezat vertikale dhe blloqetkonglomerat në rrëzë të tyre, i japinbregut të detit një pamje të egër, por mebukuri mahnitëse. Kësaj pamje i shtohetbukuria e ujit të kristaltë të detit,leshterikët mbi valët detare, ngjyra eblertë dhe aroma e këndshme e bimësisëmesdhetare e brigjeve etj. Për të vizituarkëtë monument ndiqet rruga Kavajë –Bardhor.Shpellat karstike në gjips. Një ndërgjeomonumentet më interesante tërrethit të Kavajës janë 7 shpellate zbuluara nga një grup

speleologëshitalianë. Shpellamë e madheështë ajo e“kriminelëve”(280 m gjatësi).Ato janë tëgjera disametra dhe të

RrethiKavajë

Gjeo

mon

umen

te

Plazhi i Carinës

Shpellat karstike në gjips

Gurët në rrjesht

Guida [shqip].pmd 5/19/2012, 10:02 PM28-29

KuzhinatradicionaleÇdokush që viziton zona tëndryshme të Qarkut tëTiranës, përveç kënaqësisëqë ofrojnë bukuritë natyroredhe vlerat historiko-kulturore, mund të shijojë

edhe kuzhinën e larmishme që kjozonë e Shqipërisë së Mesme ofron.Një shumëllojshmëri specialiteteshautentike shqiptare mund tëprovohen në tryezat e shtëpivetiranase dhe kavajase, të cilatnjihen për shijen e tyre. Një ndërspecialitetet më karakteristike tëzonës së Tiranës është “fërgesa eTiranës” ose siç quhet ndryshe “tavae dheut”, e cila përmban gjizë,speca, mish ose mëlçi, duke i sjellënjë shije mjaft të këndshme atyreqë e provojnë. Ajo mund tëpërgatitet edhe me produkte tëtjera siç janë vezët dhe domatet.Një specialitet tjetër i Tiranës është

edhe mishi me nerden (ose melëng). Po kështu, edhe

tasqebapi është një tjetërspecialitet, i cili

përgatitet me mishvici ose dashi, me

një salcëaromatike sëcilës i hidhet

edhe pak verë. Gjithashtu, njëndër gjellët karakteristike ështëedhe brijami me qumësht dhe oriz,byreku me qumësht etj. Vetë pozitagjeografike e Qarkut, me rrethin eKavajës që laget nga deti Adriatik,bën që peshkimi të jetë një ndëraktivitetet kryesorë i banorëve tëasaj zone. Në restorantet e shumtapërgjatë bregdetit, duke filluar ngamë luksozët e deri tek më tëthjeshtit, mund të shijohen një sërëprodhimesh deti, siç janë merluci,ngjala, barbuni, qefulli, levreku etj,të shoqëruara me sallata të stinësdhe verë ose raki vendi dhe meçmime tepër të arsyeshme.Natyrisht që rrethi i Kavajës nuknjihet vetëm për gatimet e peshkut,por edhe për disa specialitete tëtjera karakteristike siç janë: Byrekume qumësht, Kima me vezë, Gjeli idetit me përshesh etj. Specialitetete vendit konsumohen më sëshumti nga turistët e huaj, të cilëtzakonisht kërkojnë të provojnëkuzhinën tradicionale të vendeveqë vizitojnë.

Plazhi i Golemit, i dyti për nga madhësiapas atij të Durrësit, nis nga Shkëmbi iKavajës dhe përfundon tek derdhja epërroit të Leshniqes, me një gjatësi prejrreth 5 km. Ai shquhet për rërën e imët etë bardhë, e cila së bashku megjelbërimin e përhershëm të pishavedhe kaltërsine e detit, krijojnë njëmikroklimë mjaft interesante. Brezimbrojtës i pyllit me pisha dhe gjerësia esipërfaqes ranore, i rrit shumë vleratkëtij plazhi.Plazhi i Karpenit ndodhet në jug tëGolemit. Ai nis nga derdhja e përroit tëDraçit dhe arrin deri në skajin verior tëkodrave të Kryevidhit. Ka një gjatësi prejrreth 1,5 km. Duke qenë rreth 6 km ngarruga kryesore, është më pak ifrekuentuar sesa ai i Golemit, ndërkohëqë preferohet për qetësinë dhepastërtinë e tij.Plazhi i Gjeneralit ndodhet në zonën eBardhorit dhe ka një gjatësi prej rreth400m, gjerësi 50m dhe një sipërfaqe prej

rreth 20000m2. Është një plazh i virgjërme bukuri mahnitëse, i cili ndërthuretedhe me blloqet e shkëmbinjvekonglomerat. Qetësia dhe rëra e pastërkanë bërë që aty të shfaqet breshka edetit (Caretta caretta), gjë e cila e rritakoma më shumë interesin e vizitorëveqë e frekuentojnë këtë plazh.Plazhi i Spillesë. Është një plazh ranor, icili shtrihet nga gryka e Shkumbinit nëJug e deri tek kodra e Gurit të Lëmuar nëVeri. Ka një gjatësi rreth 10 km, gjerësi30-40m dhe sipërfaqe rreth 35 ha.Rëndësi të veçantë për Plazhin e Spillesëka grykëderdhja e Shkumbinit, e cilaështë shumë e pasur me bimëmesdhetare si marina, shelgu, vidhi, rrapi,mëlleza etj. Në këtë plazh ka disa njësishërbimesh si: hotele, bare, restorante etj.Kryesisht pushuesit që e frekuentojnëatë janë nga rrethi i Kavajës, por kohët efundit po vihet re edhe një fluks ngaTirana. Lidhet me rrugë të asfaltuar merrjetin kombëtar të rrugëve.

Breg

deti

pikto

resk

i rre

thit

të

Kava

jës

Plazhi i Gjeneralit

Guida [shqip].pmd 5/19/2012, 10:02 PM30-31

Tiranës së re ku është përqendruar pjesamë e madhe e tyre.

Ngjitje për tek Shpella e Mirë(mbrapa Malit të Brarit)Ecja fillon në fund të kanionit të lumit tëTiranës mbrapa grykës së lumit të Tiranës(pranë Malit të Brarit). Ecja vijon nëpër njështeg të vjetër që vendasit e kanëpërdorur për të shkuar tek shpella përpelegrinazh. Një ditë në vit, gjatë muajitGusht ata shkojnë tek shpella që nëmëngjes herët, në mënyrë që agimi tëzërë në hyrjen e shpellës. Shpella është egjatë rreth 60m dhe në disa pjesë mestalaktite dhe stalagmite. Pamja e gjithëpellgut ujëmbledhës të lumit të Tiranësduket e mrekullueshme nga hyrja eshpellës. Pas vizitës brenda në shpellë dhenjë pushimi të shkurtër fillon zbritja tekfillimi i kanionit. Kohëzgjatja e ecjes

llogaritet në 3-4 orë.

Ngjitje në Malin me Gropa (Maja e Mencekut të Shënmërisë, 1827 m)E gjithë ecja do të shkojë rreth 5 orë, dukemarrë parasysh që pothuajse i gjithëitinerari do të jetë në borë.Rekomandohet veshje shumë e trashë,mbrojtëse ndaj të ftohtit, si dhe ushqimdhe ujë i mjaftueshëm pasi distanca ështërelativisht e largët.

Ngjitje në malin e Brarit (1212 m)Ecja fillon nëpër një shteg shumë të vjetër,të cilin fshatarët që jetonin mbrapa malite përdornin për të ardhur në Tiranë.Vizitorët do të kenë mundësinë tëshikojnë një pjesë të këtij shtegu nëgjendje shumë të mirë, të shtruar me

Vizitë në Qytetin e TiranësZonat turistike të rrethit të Tiranësmund të përfshihen në itinerare turistikeditore, falë distancave jo shumë të largëtanga njëra tjetra. Itinerari në qytetin eTiranës mund të fillojë me një vizitë nëMuzeun Historik Kombëtar, i cili ndodhetnë sheshin “Skënderbej”, ose siç quhetndryshe “qendra e Tiranës”. Pikërisht nëkëtë shesh ndodhen Xhamia e EthemBeut, e cila është ndërtuar midis viteve1798 – 1812 dhe Kulla e Sahatit, e cilandodhet fare pranë saj . Që prej vitit 1996kulla e sahatit është e hapur për turistët.Ura e Tabakëve, e ndodhur në Bul. “Zhand’Ark “, shumë pranë ndërtesës sëParlamentit të Shqipërisë është një tjetërmonument kulture, i cili i përket gjysmëssë parë të shek XIX. Por nuk duhet lënëpa vizituar edhe monumenti më i vjetër iqytetit, “Mozaiku Tiranës”, i cili ndodhet

në pjesën perëndimore të qytetit, nërrugën “Naim Frashëri”. Në afërsi të sheshit“Skënderbej”, tek rruga e re pedonale eqytetit, ndodhen muret e kalasë sëTiranës. Shumë pranë kalasë, ndodhetTyrbja monumentale e Kapllan Pashës,njërit prej sundimtarëve të qytetit, e cilandodhet në Rrugën “28 Nëntori” pranë“Partizanit të panjohur”. Veç të tjerashqyteti i Tiranës ofron mundësi edhe përvizita në muze të tjerë siç janë: MuzeuArkeologjik, ai i Shkencave të Natyrës,Muzeun Privat Mezuraj, në të cilin ruhennjë sërë koleksionesh arkeologjike dhepikturash. Gjatë vizitës në këto objekte,turistët gjatë kohës së pushimit mund tëulen në kafenetë apo restorantet eshumta të qytetit, të përshtatshme për tëgjitha shijet e njerëzve, sidomos në zonëne Parkut Rinia, zonën e ish-bllokut dhe

Itiner

are

Turis

tike

Kanionet e Brarit

Guida [shqip].pmd 5/19/2012, 10:02 PM32-33

1 61 2 m

kalldrëm, që nuk është prishur ende, nënjë grykë nga ku pamja e Tiranës ështëshumë e bukur. E gjithë ecja zgjat rreth 3orë.

Ngjitje në Majën e Tujanit (1534 m)Ngjitja në këtë Mal fillon me ecjen ngastacioni i poshtëm i teleferikut dhe mëpas nëpër fshatin Shërmi (Shën Mhilli) emë tej, tek stacioni i sipërm i teleferikut.Aty do të jetë vendi i pushimit për ata qënuk do të duan të vazhdojnë më, ndërsapër të tjerët që mund të vazhdojnë, do tëshkohet deri në majën e Tujanit. Kthiminga maja, deri tek Qafa e Qershisë do tëbëhet nga kurrizorja e malit dhe më paszbritet poshtë drejt stacionit të teleferikut,ku vijon zbritja për në qytet. Për grupin eparë ecja do të zgjasë rreth 4 orë, ndërsapër grupin tjetër do të shkojë rreth 6 orë.

Ngjitje në Malin e Gamtit (1268m)Mali i Gamtit ndodhet në mes të malit tëKrujës dhe Malit të Brarit (maja e Priskës sëVogël). Fillimisht, shkohet me makinë deritek liqeni i Bovillës dhe prej andej fillonecja. E gjithë ecja do të shkojë rreth 5 orë(ngjitje – zbritje) me rreth 900 m.

Ngjitje dhe ecje përgjatëkurrizores së Malit të DajtitUdhëtimi fillon me makinë, e cila shkonderi tek Qafa e Priskës. Më pas fillon ecjame këmbë nga qafa e Priskës, deri tekqafa e Qershisë dhe përfundon poshtëtek tarraca e Dajtit.

Ngjitje në kalanë ilire të Persqopit(Mali i Vilës në Petrelë)Shtegu që do të përdoret gjatë ecjesndodhet pothuajse rreth Malit të Vilës kuvizitorët do të kenë rastin të shohin njëvarr ilir, si dhe një pjesë të mureverrethuese të kalasë që ndodhen në pjesënlindore të saj. Më pas vijon ngjitja nëmajën e Malit të Vilës nga ku mund tëshijohet një panoramë fantastike e tëgjithë zonës përreth. Në vijim zbritet tekdisa rrënoja të disa prej pallateve antike,si dhe më poshtë tek muri kryesor i kalasëIlire të Persqopit. Nga të gjithë muretantike në Shqipëri, ky është më i gjatë, më

i lartë dhe më i gjerë. (58 m i gjatë, 9 m ilartë, 6 m i gjerë). Pas një pushimi tëshkurtër vijon zbritja në Petrelë ku do tëbëhet edhe një vizitë tek kalaja e Petrelës.

Ngjitje në Malin e Dajtit (1612m)Pas udhëtimit të mrekullueshëm meteleferik deri tek tarraca e Dajtit, do tëfillojë ngjitja për në majën e Dajtit. Nëqafën e Qershisë bëhet një pushim ishkurtër, e më pas, vazhdohet për nëmajë. Pas një pushimi në majë zbritetposhtë tek tarracat piktoreske. Kthimi dotë kryhet përsëri me teleferik për rreth 15minuta.

D A J T

“Lillicum Albanicum” ose Zambaku Shqiptar

Guida [shqip].pmd 5/19/2012, 10:02 PM34-35

Vetëm pak km larg Kavajës , në një zonëturistike të gjirit të Durrësit, ndodhetplazhi i “Gjeneralit”. Ai ndodhet pikërishtnë fshatin Bardhor rreth 12 km nga qytetii Kavajës. Mendohet se emrin e ka marrënga një ushtarak i lartë fashist qëpushonte në këtë plazh, gjatë kohës sëpushtimit Italian. Pothuajse në hyrje tëplazhit ndodhet një minë detare mjaft tëmadhe, e cila mendohet të jetë e luftës sëII botërore dhe mund të shihet edhe ngaafër prej vizitorëve. Edhe këturekomandohet të merren me veteushqime dhe ujë. Pushuesit mund tëkalojnë kohën në plazhin e qetë dhe rërëtë imët, por edhe me një ndër plazhet mëtë pastër të Adriatikut.

Vajtje tek Plazhi i SpillesëNisja fillon nga Tirana nëpërmjet rrugësTiranë – Kavajë e më vijon rruga përSpille, e cila gjendet afro 20 kilometralarg qytetit të Kavajës. Plazhi i Spillesëgjendet afro 20 km larg nga Kavaja. Ështënjë plazh pothuajse i izoluar, largzhurmave, me pak njësi shërbimesh, dheshumë i përshtatshëm për pushuesitfamiljarë apo çifte që kërkojnë qetësi. Ujii detit tejet i pastër, rëra e trashë dhe eerrët, ndër rërat më kurative të bregdetittë Shqipërisë së Mesme - dhe qetësiapërbëjnë elementet kryesore që vizitorëtdo të shijojnë në Spille. Në këtë plazhmund të hahet peshk i freskët nërestorantet që janë ngritur buzë detit.

Vizitë në Kalanë e BashtovësNisja fillon nga Tirana drejt Kavajës. Ngasuperstrada Kavajë – Rrogozhinë, vijonrruga prej rreth 15 km drejt fshatit Ballajnë afërsi të të cilit ndodhet edhe KalajaMesjetare e Bashtovës. Ky monumentështë një ndër asetet më të çmuara tëtrashëgimisë kulturore të rrethit tëKavajës. Ai është një destinacion që

duhet vizituar si gjatë pushimeveverore në bregdetin e pastër të asaj

zone, por edhe gjatë stinëve tëtjera të vitit. Infrastrukturarrugore që të çon drejt VilBashtovës është e ri-

konstruktuar gjë që e bën më tëlehtë vizitueshmërinë e kalasë nga

turistët.

Vizitë në Kanionin e lumit tëErzenit dhe Grykën e SkoranësEcja fillon në fillim të kanionit, buzë kanalitvaditës që merr ujin nga liqeni i formuarnga diga e ndërtuar në grykën e Skoranës.Gjatë ecjes përgjatë kanalit, turistët do tëkenë mundësi të zbresin në një nga pjesëtmë të bukura të kanionit, si dhe në fund tëtij, ku është edhe gryka e Skoranës, në tëcilën mund të shihet një ujëvarë rreth 30-40 m e krijuar nga diga e liqenit.

Pushime verore në Plazhine Carinës

Itinerari, fillon nga Tirana drejt Kavajësnëpërmjet rrugës Nacionale Tiranë –Durrës – Kavajë. Nga Kavaja me makinëvijon udhëtimi drejt fshatit Bago e më tejdrejt zonës së Bardhorit. Prej Bardhoritudhëtimi sugjerohet të bëhet me ecjepasi nga kodra mund të shijohet njëpeizazh i mrekullueshëm i plazhit tëCarinës. Ecja zgjat rreth 20 minuta. Plazhi ibukur i Carinës është krejtësisht i virgjër.Sugjerohet të merren me vete ushqimedhe ujë pasi nuk ka njësi shërbimesh

Vajtje tek Plazhi i GjeneralitNisja fillon nga Tirana me automjet dukendjekur rrugën Tiranë – Durrës-Kavajë.

Plazhi i Spillesë Kanionet e Brarit

Kalaja e Përsqopës

Guida [shqip].pmd 5/19/2012, 10:02 PM36-37

Muzika popullore qytetare e qarkut tëTiranës. Ajo shfaq të njëjtat tiparestrukturore dhe organizimi ashtu si pjesamë e madhe e këngëve qytetare tëqyteteve të Shqipërisë qendrore dheveriore si të Shkodrës, Elbasanit etj.Këngët popullore qytetare të Tiranësklasifikohen si një zërëshe me shoqërimveglash muzikore. Orkestrinakarakteristike e muzikës populloreqytetare përbëhet nga vegla muzikore si:klarineta, çyri, violina, llauta, fizarmonika,darabuku, dajre etj. Këngët, vallet dhemeloditë instrumentale, pjesë e repertoritmuzikor popullor, janë pasuri shpirtërore

e pazëvendësueshme e tiranasve, tëpraktikuara dendur në gëzime dhe nëfesta familjare. Ato shquhen përfrymëmarrjen e gjerë poetike, për ndjesitëthellësisht njerëzore, përshumanshmërinë e gjendjeve shpirtëroree emocionale si dhe për një pasuri ebegati të madhe mjetesh shprehësemelodike, ritmike, harmonike, timbrike eornamentike.Ndër muzikantët e shquar të këngëspopullore të qytetit të Tiranëspërmendim: Bet Shyrben, Dullë Dërhemin,Hysen Zaltën, Muharrem Gurën, FitneteRexhën, etj si dhe ato më të rejat si:Artjola Toska, Merita Halili etj. Ndërsa ngakëngëtaret kavajase përmendimkëngëtaren Parashqevi Simaku.

Gjithashtu, muzika popullore e qytetit tëTiranës është pjesë e listës kombëtare të“Kryeveprave të trashëgimisë kulturoreshpirtërore”.

TrashëgimiaShpirtëroree QarkutTiranë

1. Festivali Folklorik, Krrabë. Kyaktivitet organizohet me pjesëmarrjen e9 grupeve folklorike nga: Himara,Gramshi, Librazhdi, Kosova, Maqedonia,Ndroqi, Kamza dhe individë e shoqatakulturore. Krahas festivalit organizohetdhe Panairi i Kulinarisë, dhekostumografisë. Periudha e organizimit tëaktivitetit: Mars.

2. Kënga Qytetare, Kavajë. Nëqytetin e Kavajës organizohen koncertenga Qendra Kulturore në prag tëorganizimit të Këngës qytetare ngaQendra Kombëtare për veprimtari

folklorike. Periudha e organizimit tëaktivitetit: Prill3. Festivali i Valleve, Lushnje. Grupime i mirë i valleve të qarkut Tiranë, do tëkonkurrojë në Festivalin e Valleve nëqytetin e Lushnjes. Periudha e organizimit tëaktivitetit: Maj4. Çelja e sezonit turistik, Golem. Nëkuadër të çeljes së sezonit veror turistik,

grupe të ndryshme të qarkut Tiranë do tëperformojnë me shfaqje të ndryshmeartistike në zonën turistike të Golemit.Periudha e organizimit të aktivitetit: Qershor5. Jehona folklorike, Ndroq.Qëllimi i tij është njohja dhe promovimi ivlerave të Monumenteve të kulturës dheNatyrës në këtë komunë. Periudha eorganizimit të aktivitetit: Qershor.6. Koncerte të ndryshme, Gosë.VilBashtovë. Në kalanë e Vil Bashtovësorganizohen koncerte të ndryshme ngaAnsambli i Këngëve dhe vallevepopullore, Teatri i Operas dhe Baletit etj.Periudha e organizimit të aktivitetit: Korrik7. Panairi i kulinarisë dheprodhimeve te zonës, Petrelë. Organizimi injë panairi Kulinarie dhe i prodhimeve tëzonës në komunën e Petrelës mepjesëmarrjen edhe të 5 komunave,përkatësisht: Berzhitë, Farkë, Krrabë, Dajtdhe Baldushk. Periudha e organizimit tëaktivitetit: Shtator.8. Dita e gjelave, Baldushk. Kyaktivitet është tradicional në komunën eBaldushkut. Komuniteti i kësaj komunedallohet për rritjen e tyre. Organizohetlufta midis gjelave në prani të shumëshikuesve jo vetëm nga komuniteti, poredhe të ardhurve nga Tirana. Fituesit ijepet një shpërblim simbolik. Periudha eorganizimit të aktivitetit: Dhjetor.

Aktivitetettradicionale të vititnë Qarkun e Tiranës

Artjola Toska

Merita Halili

Guida [shqip].pmd 5/19/2012, 10:02 PM38-39

Rrethi i TiranësEdhe në rrethin e Tiranës veshjetkarakterizoheshin nga një larmi llojesh,të ndara kryesisht sipas pozicionimitgjeografik në të cilin ndodhen fshatrate këtij rrethi.Tiranën mund ta ndajmë në 2 zona,pjesa e malësisë dhe pjesa kodrinore –fushore.Duke qenë se aktivitetet kryesore me tëcilat merreshin banorët e zonavemalore, kodrinore – fushore të rrethit tëTiranës, ishin bujqësia, blegtoria dhepemëtaria, punimi i shajakut ishteshumë i përhapur dhe zakonishtpërdorej për veshjet e dimrit. Në këtë rreth mbizotëronte veshja

Rrethi i KavajësVeshjet e grave në rrethin e Kavajës ishinkryesisht me çitjane me ngjyra tëmbyllura dhe shallvaret karakteristike tëShqipërisë së Mesme. Është erëndësishme të theksohet se veshjet nëqytete, si Durrësi dhe Kavaja dallonin ngaato të fshatrave. Zakonisht gjatëceremonive të ndryshme, tek gratë bintenë sy veshja karakteristike me dimimermeri, ashtu si në të gjithë qytetet eShqipërisë së Mesme. Një veshje tjetërqytetare ishte ajo me fund ose fustanmëndafshi, pjesa e sipërme e së cilës

Veshjetkarakteristikepopulloretë QarkutTiranë

tipike e Shqipërisë së Mesme mebrekushe, këmishë, jelek ose mitan dhexhokë leshi. Gjithashtu ata mbaninçorape leshi të zeza, të bardha ose mengjyra, sipas moshës, opingat i bëninvetë me lëkurë lope. Një ndër veçoritëunike të veshjes së burrave të rrethit tëTiranës ishin qeleshet e larta, të cilatkonsideroheshin si më të lartat nëShqipëri.Në disa zona të Tiranës, siç ishinBërzhita dhe Shëngjergji, në veshjet eburrave përdorej shajaku i bardhë izbukuruar me gajtan të zi. Një ndërelementët e tjerë interesantë tëveshjeve të qytetit të Tiranës, ishteedhe fustanella. Përgjithësisht, ajopërdorej në ceremoni martesore dhe josi veshje e zakonshme.

mbulohej me një sak të qëndisur rëndë,ose një jeleku, si ai që përdorej nëveshjen me dimi mermeri.Ndërsa veshja karakteristike e burraveishte ajo me xhokë e shallvare. StudiuesjaAndromaqi Gjergji është e mendimit se kytip është autokton dhe nuk ka huazime.Në stinën e ftohtë të vitit dy janë veshjetmë themelore : xhoka me gjysmë mëngëdhe shallvaret, prej zhguni leshi në ngjyrëtë zezë, ndërsa në kokë vihej një qeleshe.Madje ka të dhëna që aty nga fillimi ishek të kaluar në vend të shallvareveështë mbajtur fustanella, pra kombinimi iveshjes në këtë periudhë ka qenë mexhokë e fustanellë.

Guida [shqip].pmd 5/19/2012, 10:02 PM40-41

Il Gusto. Rr. “Donika Kastrioti”, pas kullave Binjake, Tel:042278075Serendipity Café-The Mexican. Rr. “Dëshmorët e 4shkurtit”, Nr.26, Tel:042259377Iluminatum. Rr. “Elbasanit”, Ura e Peshkatarit,Mullet, Tel: 069208822/0692088827Panorama. Adresa: Dajt, km .22 nga Tirana, Tel/Fax: 042363124Reka. Rr. “Elbasanit”, Bërzhitë, km.15, Tel:0682064700Ballkoni i Dajtit. Stacioni i sipërm i teleferikut, Dajt,Tel: 0674011021Carlsberg. Rr. “Dëshmorët e 4 shkurtit”, Tel:042259574/5, Fax: 042246852Era. Rr. “Ismail Qemali”, ish-blloku, Tel: 042243845Xibraku . Rr. “Elbasanit”, përballë rezidencëspresidenciale, Tel: 042354637Ashik. Tek varri i Ashikut, km.20, Ndroq, Tel:0682035745Berlini. Rr. Pjetër Bogdani”, Tel: 042260737Dreri. Rr. “Elbasanit”, pranë fakultetit Gjeologji -Miniera, Tel: 042374745Fiore. Rr. “Dervish Hima”, përballë ish-TV Klan, Tel:042236394Floga. Rr. “Budi”, Nr.6, pranë pallatit “ClassicConstruction, Tel: 0682063755Gloria. Rr. “Qemal Stafa”, pranë shkollës “Fan SNoli”, Vila Nr.40, Tel: 042247731/2222698Grand House “Pirro Mani”. Rr. “Ali Demi”, Vila 132,Tel: 042377567Green House. Rr. “Jul Variboba”, Nr.6, Tel: 042251015Gjeli. Rr. “Don Bosko”, Nr.7, Tel: 042256747Kaon Beerhouse. Rr. “Kavajës”, pranë ish-kombinatit “Misto Mame”, Tel: 042239158Lion Park. Rr. “Elbasanit”, pranë FakultetitEkonomik, Tel: 042375299Lulishte 1 Maji. Përballë parlamentit, tek Ura eTabakëve, Tel: 042230151Palma Nova. Rruga Nacionale Tiranë-Elbasan,komuna Farkë, Tel: 0695302636Petrela e Qetë. Rruga Tiranë – Elbasan, km.15,Petrelë, Tel: 0692426165Piazza. Rr. “Dedë Gjo Luli”, pas Muzeut Kombëtar, Tel:042230706Prince Park. Rr. “Elbasanit”, Pranë Pallatit të Brigadave,Tel: 0692083910Taiwan. Rr. “Dëshmorët e 4 shkurtit”, parku rinia, Tel:042251175/2251179Viking. Rr. “Asim Zeneli”, Nr.7, Tel: 042271298Vila Ambasador Chocolate. Rr. “Asim Zeneli, Tel/Fax:042250446Vila Logoreci. Rr. “Gjon Pali”, pas piramidës, Tel:042247190

Kavajë Lokal Peshku. Lagjia Nr.4 Peza. Ura e Draçit Kavaja. Lagjia Nr.3 Fiore. Lagjia Nr.1 Kashta. Lagjia Nr.1 Egnatia. Lagjia Nr.2 Klajdi. Mali i Robit

JETA E NATËS

Tirana është një qytet tërheqës veçanërisht për rininë

dhe turistët, pasi ofron shumë mundësi për argëtim.Natën qyteti shndërrohet në një metropol të ndriçuarnga dritat e shumta. Klubet kryesore, kazinot, baret,pub-et, diskot etj, janë alternativat që qytetarëtzgjedhin të argëtohen.

PUBE & CLUBE

Metropolitan Bar. Rr. “Dëshmorët e 4 Shkurtit”, ish-Blloku, Tel: 0692328884Folie. Rr. “Murat Toptani”, pranë kinema Millenium,Tel: 0682014554Biss Club. Rr. “Sami Frashëri”, pranë shkollës “11Janari”, Tel: 0693513250Davidoff Lounge Bar. Rr. “Dëshmorët e 4 shkurtit”,Tel: 069431184412 Clocks. Rr. “Dëshmorët e 4 shkurtit”, pas Bankëssë Shqipërisë, Tel: 042250215Austria. “Sheshi “Austria”, përballë Taiëan, Tel:042259769Buda Bar. Rr. “Ismail Qemali”, ish-blloku, Tel:0692075111Bulevard Club. Pallatet “shallvare”, kati inëndheshëm, Tel: 0692508300Capriçio. Rr. “Brigada VIII”, tek ish-blloku,042268190Caramel. Blv. “Dëshmorët e Kombit”, tek Tëin Toëer,Kati II, Tel: 0672022303Chandels. Rr. “Elbasanit”, pranë shkollës së gjuhëvetë huaja. Tel: 0682573342Charls’Bistro. Rr. “Pjetër Bogdani”, ish-blloku, Cel:0692022901Jazz Club Take 5. Përballë stadiumit “Dinamo”. Tel:0684069306Living Room. Rr. “George Ë.Bush”, përballëparlamentitLollipop. Rr. “Pjetër Bogdani”, Vila 32, ish-blloku, Tel:0682270835Malibu. Rr. “Budi”, tek sheshi “Demokracia”, Tel:0693569147Meduza. Rr. “Mustafa Matohiti”, pallati i birilave,pranë rr. “Elbasanit”. Tel: 0692020315Mumja. Tek kinema “Millenium 2”, Tel: 0692094985New Irish. Rr. “Pjetër Bogdani”, Tel: 0682744182Sharm Club. Pranë hotel “ Sheraton”, sheshi “Italia”,Tel: 042249026The Code. Rr. “Abdyl Frashëri”, pranë librituniversitar, Tel: 0682092475Tiffany Lounge Bar. Rr. “Dëshmorët e 4 shkurtit”, ish-blloku Tel: 0694033309Univers. Lagjia Nr. 3, KavajëBonita. Golem, Kavajë

NJËSI AKOMODUESE

Kavajë

Hotel “Alb”. Adresa: Plazh, Golem, Tel: +355 57 862281 , Fax: +355 57 862 108, E-mail:albgolem@yahoo.comHotel “Lux”. Adresa: “Përroi i Agait”, Golem, Tel/Fax:+355 57 922 212, E-mail:hotel_lux_golem@yahoo.comHotel “Grand Hotel Golem”. Adresa: Golem, Tel:+355 579 220 80, Fax: +355 579 220 81

TRANSPORTI

Tirana konsiderohet një qytet metropol, në të cilinvihen re shumë qartë ritmet e jetës sociale,ekonomike dhe shoqërore. Ajo lidhet me të gjithërajonet e vendit, duke qenë nyja kryesore etransportit rrugor, hekurudhor, ajror.Transporti ajror. Aeroporti Ndërkombëtar “NënëTereza” i Tiranës është i vetmi në Shqipëri dheluan një rol shumë të rëndësishëm për vendin. Aindodhet 17 km nga qyteti i Tiranës, 32 km ngaPorti i Durrësit, 67 km nga qyteti i Kavajës dheshkohet duke ndjekur superstradën Tiranë -Durrës. Aktualisht, nëpërmjet këtij aeroportifluturojnë 13 kompani ajrore, në 35 destinacione.Konsiderohet ndryshe edhe si porta e Shqipërisëme botën. Ekziston një linjë autobusi urban, i cilioperon 12 orë në ditë (06:00-18:00), i cili niset nëfillim të rrugës së Durrësit, pranë sheshit“Skënderbej” në qendër të Tiranës. Çmimi i biletësështë 250 lekë. Udhëtimi nga Tirana në aeroportme taxi zgjat rreth 20-25 minuta, në varësi tëtrafikut, dhe kushton rreth 2.000 lekë (17 euro)(vetëm vajtje/ardhje).Transporti detar. Transporti detar realizohetnëpërmjet portit të Durrësit, i cili ndodhet vetëm39 km larg Tiranës dhe rreth 18 km larg Kavajës.Itineraret kryesore të trageteve për udhëtarë dheautomjete janë kryesisht me Italinë dhe përfshijnëlinjat: Durrës-Bari -Ankona-Trieste, si dhe Durrës-Koper me Slloveninë.Transporti tokësor. Tirana dhe Kavaja lidhen metë gjitha pikat kufitare të Shqipërisë me vendetfqinj. Nga porti i Durrësit nëpërmjet rrugës Durrës-Vorë-Tiranë ose Durrës-Ndroq-Tiranë. Nga pikakufitare e Kakavijës nëpërmjet rrugës Kakavijë-Gjirokastër-Tepelenë-Fier-Rrogozhinë-Kavajë-Durrës-Tiranë, ndërsa nga pika kufitare eKapshticës nëpërmjet rrugës Kapshticë – Korçë –Pogradec – Librazhd – Elbasan – Rrogozhinë –Kavajë – Durrës – Tiranë. Me pikën kufitare të QafëThanës (Maqedoni) nëpërmjet rrugës Qafë Thanë– Librazhd – Elbasan – Rrogozhinë – Kavajë –Durrës - Tiranë dhe me pikat e Hanit të Hotit dheMurriqanit ( Mal i Zi) nëpërmjet rrugës Shkodër –Lezhë - Fushë Krujë - Tiranë.Transporti hekurudhor. Në Shqipëri ka 3 linja tëtransportit hekurudhor, të cilat nisen nga Tiranadhe lidhen me zonën Veriore, Jugore dhe atëLindore të Shqipërisë. Konkretisht: Me Durrësin,Vlorën, Elbasanin, Pogradecin dhe Shkodrën.Transporti i brendshëm. Transporti urban kryhetnëpërmjet linjave të autobusëve të vendosura nëdispozicion nga bashkia e qytetit. Çmimi i biletës

është 30 lekë. Ato kryejnë kryesisht itinerare të cilatlidhin qendrën e qytetit me zonat periferike dhelagjet e kryeqytetit.Ndërsa linjat interurbane përbëhen nga autobusëdhe mikrobusë që shkojnë pothuajse në të gjithërrethet e Shqipërisë dhe që nisen nga Tirana.Për ata që duan të udhëtojnë më shpejt drejtdestinacionit respektiv, rekomandohet udhëtimi memikrobus, ndonëse kostoja është pak më e lartë se eautobusit. Nga Tirana për në Kavajë mund tëudhëtohet si me linjë direkte me autobus osemikrobus, por edhe transit nëpërmjet linjave tëshumta që udhëtojnë kryesisht drejt qytetevejugore të vendit. Stacioni i autobusëve interurbanëndodhet në zonën e Ish-NSHRAKUT në Tiranë,ndërsa mikrobusët nisen në disa zona qëndrore tëqytetit si tek zona e 21-dhjetorit, zona e Zogut të Zi,stacioni i trenit, mbikalimi i Kamzës etj.Transporti ndërkombëtar tokësor. Nga qyteti iTiranës mund të udhëtosh drejt shume vendevefqinje dhe jo vetëm. Kështu linjat kryesorendërkombëtare të transportit me autobusë janë atome Kosovën, Maqedoninë, Turqinë, Greqinë,Bullgarinë, etj dhe ofrohen nga një numër i shumtëagjencish udhëtimi.Transporti me teleferik. Një kënaqësi të veçantë tëjep udhëtimi drejt Malit të Dajtit ose siç quhetndryshe "ballkonit të Tiranës", me teleferikun ekompanisë "Dajti Ekspres", një investim austriak, ipari i këtij lloji në Shqipëri dhe me standarde tepër tëlarta. Udhëtimi me teleferik, i cili zgjat rreth 15 minuta,konsiderohet si një mënyrë shumë atraktive për tëudhëtuar drejt Dajtit. Prej kabinave të teleferikutmund të shijohet peizazhi natyror i kodrave rrëzëDajtit. Sapo mbërrin në stacionin e sipërm, shpalosetnjë lëndinë e përshtatshme për piknik, ish-kampi ipionierëve, si dhe një sërë restorantesh dhe hoteleshpër akomodimin e turistëve. Çmimi i biletës është 700lekë për person (vajtje - ardhje). Ndërsa një biletëvetëm vajtje ose ardhje kushton 400 lekë.

RESTORANTE

Tiranë

Sofra e Ariut. Rr. “Elbasanit”, Nr. 54, Nj bashkiake Nr.1,Tel: 042372904Juvenilja. Rr. “Skerdilajd Llagani”, prapa stadiumitQemal Stafa, Tel:042266666Natyra e Qetë. Rruga Nacionale Tiranë – Elbasan, km.5, Tel: 048810211, Cel: 0682057876Bujtina e Kuqe. Rr. “Kavajës”, Pezë e Vogël, Tel:0692096517

Informacionetë Dobishme

Guida [shqip].pmd 5/19/2012, 10:02 PM42-43

+355 4 2272 077, Fax: +355 4 2249 099, E-mail:firenzehotel@albaniaonline.netHotel “California”. Adresa: Rr. “Kont Urani”, Tel:+355 4 2253 191 , Fax: +355 4 2253 192, E-mail:california@albmail.comHotel “Europa”. Adresa: Rr. “Myslym Shyri”, Tel:+355 4 2223 876, Fax: +355 4 2274741, E-mail: info@hotel-europa.al, Web: www.hotel-europa.alHotel “Lugano”.Adresa: Rr. “Mihal Duri”, Nr.7, Tel/Fax: +355 4 2222 023, E-mail:luganohotel@yahoo.com , Web: www.lugano-hotel.tkHotel “Vila Tafaj”. Adresa: Rr. “Mine Peza”, Tel: +3554 2227 581, Fax: +355 4 2235 956, E-mail:info@tafaj.com, Web: www.tafaj.comHotel “Kruja”. Adresa:Rr.”Mine Peza”,Tel: +355 42238106 , Fax: +355 4 2238108, E-mail:reservations@hotelkruja.com, Web:www.hotelkruja.comHotel”Nirvana”.Adresa:Rr.”Kavajës”,Tel:+35542235270,Fax: +35542235271, E-mail:hotelnirvanatirane@hotmail.comHotel”Diplomat Fashion”. Adresa:Blv.”BajramCurri”,Tel:+35542233151,Fax:+35542230457,E-mail:reservation@diplomatfashion.com, Web:www.diplomatfashion.com Hotel “Diplomat”. Adresa: Rruga “MuhametGjollesha”, Tel: +355 4 2233151, Fax: +355 42230457, E-mail: diplomat@iç-al.org, Web:www.hoteldiplomathy.comHotel “Grand”. Adresa: Rr. “Ismail Qemali”, Nr.11, Tel:+355 4 2253219, Fax: +355 4 2247996, E-mail:info@grandhoteltirana.com, web:www.grandhoteltirana.comHotel “Miniri”. Adresa:Sheshi “Skënderbej”, nëkrah të Pallatit të Kulturës, Tel/Fax: +355 4 2230930,E-mail: hotel-miniri@yahoo.com, web:www.miniri.comHotel “Arber”.Adresa: Rr. Bardhok Biba, Nr.59, Tel/Fax: +355 4 2273813, E-mail:reservation@hotelarber.com, Web:www.hotelarber.comHotel “Iliria”. Adresa: Rruga nacionale Tiranë –Elbasan, Tel: +355 4 2371 700, Fax: +355 4 2374920,E-mail: info@iliriahotel.com , Web:www.iliriahotel.com

Hotel “Elysee”. Rr. “Themistokli Germenji”, Tel: +3554 2222880, Fax: +355 4 2248692, E-mail:info@hotelelysee_ al.com , Web: www.hotelelysee_al.comHotel “Victoria”. Adresa:Tirane, Tel/Fax: +355 42361591, E-mail: info@hotelvictoria.al, Web:www.geocites.com/ hoetlvictori_/main.htmlHotel “Ferrari”.Adresa: Rr. “Don Bosko”, Tel/Fax:+355 4 2336402, E-mail: info@hotelferari.comHotel “Doro”. Adresa: Rr. “Muhamet Gjollesha”, Tel:+355 4 2232206, Fax: +355 4 2247070, E-mail:expressdoro@albmail.com, Web:www.dorohotel.comHotel “Palma”. Adresa:Rr. “Sami Frashëri” Nr. 2, Tel:+355 4 2235631, Fax: +355 4 2234560, E-mail:info@hotelpalma.com, Web: www.hotel-palma.comHotel “Chateu Linza”. Adresa: Qesareke, Linzë, Tel:+355 48201985/6/7, Fax: +355 48201985, E-mail:chlinza@interalb.net, Web:www.chateaulinzahotel.comHotel “Lubjana”. Adresa: Autostrada Tirane-Durrës, Km1, Kashar, Tel/Fax: +355 48 202607, E-mail: gjemishta@yahoo.comHotel “Eiffel”.Adresa: Autostrada Tiranë-Durrës,Km 7, Tel: +355 48 200 387, E-mail: info@hoteleiffel.it, Web: www.hoteleiffel.itHotel “Eklips”. Adresa:Rruga Nacionale Tiranë –Elbasan, Tel: +355 48 302264, Fax: +355 48 302266,E-mail: info@eklips.com, Web: www.eklipsb.comHotel “Artur Europark”, Mullet, Tel: +355 42374618, Fax: +355 4 2375264, E-mail:europarkartur@albaniaonline.net/Hotel “Dajti Park”. Adresa: Dajt km 8, Tel: +355 48302233 / 68 20 29 118, Fax: +355 48 302234, E-mail:info@dajtipark.com, Web: www.dajtipark.comHotel “King Park”. Adresa:Parku Kombëtar Dajt,Tel: +355 4 2272 385, Fax: +355 4 2251569, Web:www.kingparkalbania.comHotel “Paradise”.Adresa: Parku Kombetar Dajt, Tel:+355 4 2225 219, Fax: +355 4 2236 393, E-mail:paradise95_al@yahoo.comHotel “Panorama”.Adresa: Parku Kombëtar Dajt,Tel/Fax: +355 4 2363 124, E-mail:info@panoramadajt.com, Web:www.panoramadajt.comHotel “Nov Hotel”.Adresa: Rruga “Gjin BueShpata”, Tel: +355 4 2274902, Fax: +355 4 2258891,E-mail: info@novhoteltirana.com, web:www.novhoteltirana.comHotel “Continental”. Adresa:Autostrada Tirane -Durres, Vore, Tel: +355 47 600 220, Fax: +355 47 600238, E-mail: info@continentalvora.com, web:www.continentalvora.comHotel “Villa Verde”.Adresa: Rr “Kongresi iManastirit”, Tel/ Fax: +355 4 2363 001, E-mail:info@vilaverdetirana.com , Web:www.vilaverdetirana.comHotel “City Tirana”. Adresa: Rr “Ismail Qemali”, Nr8/1, Tel/ Fax: +355 4 2247 799, E-mail:reservations@hotelcitytirana.com, Web:www.hotelcitytirana.comHotel “Mai Tai”. Adresa:Rr. Nacionale Tiranë –Elbasan, Tel: +355 48 303 900, Fax: +355 48 303 901,E-mail: info@maitairesort.com, Web:www.maitairesort.com

Hotel “Ramses”. Adresa: Golem, Tel:00355682088390Hotel “Oliveri”. Adresa: Golem, Tel:00355682180315Hotel “Kosmira”. Plazhi i Golemit, Tel/Fax: +355 57922 162 / 68 21 31 560 , E-mail: kosmira@iç-al.orgHotel “Miraxhi”. Adresa: Plazhi i Golemit, Tel:0035557862247Hotel “Kleart”. Adresa: Plazhi i Golemit, Tel:0035557862135Hotel “Anë Deti”. Adresa: Plazhi i Golemit, Tel:00355682037195Hotel “Grint”.Adresa: Pishat e Buta, Golem, Tel:0035552224493, E-mail: hotelgrint@yahoo.comHotel “Hëna. Adresa: Golem, Tel: 0035557862288Hotel “Elesio”. Adresa: Mali i Robit, Golem, Tel:00355682076748, E-mail: info@hotelelesio.alHotel “Argjendi”. Adresa: Mali i Robit, Golem, Tel:0035542225361Hotel “Enera”. Adresa: Pishat e Buta, Golem, Tel:0035542225361Hotel “Klajdi”.Adresa: Mali i Robit, Golem, Tel:00355692036155, E-mail: reception@hotelklajdi.comHotel “Natyra-Al”. Adresa: Golem, Tel:00355672010634Hotel “Pameba”. Adresa: Golem, Tel:00355695578303, E-mail:pameba.pameba@yahoo.comHotel “Classic”. Adresa: Rr. Nacionale Tiranë-Kavajë,dalje, Tel: 0035542225361Hotel “Kastrati”.Adresa:Mali i Robit, Golem, Tel:0035542225361, E-mail: hotelkastrati@yahoo.comHotel”Family”.Adresa:Mali i Robit, Golem, Tel:0035557862249, E-mail: hotel.family@hotmail.comHotel “Mali i Robit”. Adresa: Mali i Robit, Golem, Tel:00355692139151Hotel”California”.Adresa:Mali i Robit, Golem, Tel:00355682017006, E-mail:reception.californiaresort@hotelcalifornia-al.comHotel”MakAlbania”.Adresa:Mali i Robit,Golem, Tel:00355692024734, E-mail:hossamnasr2002@gmail.comHotel “Natyra”.Adresa: Mali i Robit, Golem, Tel:00355692789900Hotel “Presidenti”. Adresa: Mali i Robit, Golem, Tel:00355682038325Hotel “Pisha e Buta”. Adresa: Golem, Tel/Fax: +355

579 22208Hotel “Skampa”. Adresa: Plazhi Golem, Tel: +355579 222 067, Fax: +355 579 222028Resort “Kla&Xhu”. Adresa: Mali i Robit, Golem, Tel:+355 4 2280701, Fax: +355 4 2280 750, E-mail:info@kla-xhu.com , Web: www.kla-xhu.comHotel “Belinda”. Adresa: Plazhi i Golemit, Tel: +35557 2863 119, Fax: +355 57 2863 197Fshati Turistik “Mali i Robit”. Adresa: Mali i Robit,Golem, Tel/Fax: +355 579 221 17, E-mail:reservations@malirobitresort.com/ , web:www.malirobitresort.comHotel “Oaz”. Adresa: Rruga kombëtare Durrës-Kavaje, Km. 11, Golem, Tel: +35552263000, Fax:+35552263001, E-mail: reservation@hotel-oaz.com,web: www.hotel-oaz.com

TIRANA

Hotel “Grand”. Adresa:Rr. “Ismail Qemali”, Nr.5, Tel:0035542253219, Fax: 042247996 E-mail;info@grandhoteltirana.com, Web:www.grandhoteltirana.comHotel “Rogner Europapark”. Adresa:Blv.“Deshmorët e Kombit”, Tel: 0035542235035, Fax+355 (4) 2235050, E-mail; info@tirana.rogner.com,Web: www.tirana.rogner.comHotel “Sheraton”. Adresa: “Sheshi Italia”, Tel:0035542274707, Fax: 042274711, E-mail;reservations.tirana@sheraton.com, Web:starwoodhotels.comHotel “Mondial”. Adresa:Rr. “Muhamet Gjollesha,1023”, Tel: 0035542232372, Fax: 042222265, E-mail;info@hotelmondial.com.alHotel “Tirana International”. Adresa: Sheshi“Skenderbej”, Tel: +35542234 185, Fax: +355 4 2234188, E-mail: hotel@hoteltirana.com.al, Web:www.hoteltirana.com.alHotel “Xheko Imperial”. Adresa:Rr. “Dëshmorët e 4Shkurtit, Tel: 355 042259 574, Fax: 355 042246 852,E-mail: contact@xhekoimperial.com, Web:www.xheko-imeperial.comHotel”Ambasador”.Adresa:Tirane,Tel/Fax:+35542258629, E-mail:therepeti@albaniaonline.netHotel “Firence”. Adresa:Blv.”Zogu I”, Nr 72, Tel:

Hotel “Rogner” Hotel “Sheraton” Hotel “Tirana”

Guida [shqip].pmd 5/19/2012, 10:02 PM44-45

Pinakoteka ishte institucioni i pare i arteve figurativene Shqipëri. Pas një pune të mirëfilltë dhepërpjekjesh të shumta në 11 janar 1954 u hapzyrtarisht për publikun Galeria e Arteve në Tiranë.Ajo është qendra më e madhe e promovimit të artitbashkëkohor shqiptar e të huaj, nëpërmjetekspozitave të përkohshme dhe veprimtarive tëtjera. Adresa: Blv. “Dëshmorët e Kombit”, Tel: 042226033,Orari : 09.00 – 13.00 dhe 17.00 – 20.00. I mbyllur tëhënave, E-mail: info@gka.al, www.gka.al

Stadiumi Qemal Stafa. Stadiumi Kombëtar “QemalStafa” dhe njëkohësisht stadiumi më i madh ifutbollit në Shqipëri, mban emrin e heroit shqiptar tëLuftës së II Botërore, Qemal Stafa. Fillimisht, ai u ideuanga arkitekti italian Gerardo Bozio. Ndërtimi i tij filloinë 1939 dhe u përurua në vitin 1946 me rastin eKupës Ballkanike. Stadiumi është përdorur përndeshjet e futbollit të kampionatit shqiptar dheekipit kombëtar, ngjarjet sportive, si dhe gjashtëspartakiadat shqiptare. Kapacitetit i këtij stadiumiështë rreth 17.000 vende. Mund të thuhet sestadiumi Qemal Stafa ka edhe vlera turistike, pasindeshjet e ndryshme ndërkombëtare që janëzhvilluar në këtë stadium, ndër vite, kanë ndikuar nënjohjen dhe promovimin e Shqipërisë ngasportdashësit e shteteve respektive.

Institucionetë rëndësishmekulturoredhesportive

Bibliografia

Qiriazi P. dhe Sala S. (2005), Projekti “Krijimi imonumentotekës të informatizuar të monumenteve tënatyrës në Shqipëri nëpërmjet GIS (Sistemit tëInformacionit Gjeografik)”, Shoqata Didaktike ShkencoreSpeleologjike Shqiptare, Botim elektronik (CD).Qiriazi P. dhe Sala S. (2006). “Qarku i Tiranës”,Monumentet e Natyrës së Shqipërisë, Ministria eMjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave, fq 123-127.Fjalor Enciklopedik Shqiptar. (2008), Vol.1, 2, 3,Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Tiranë .Qiriazi P, Sala S, Cara G. (2002). “Plazhi i Gjeneralit”, NyjaEkoturistike Pylli i Bedenit - Plazhi i Gjeneralit Vleratdhe Rreziqet, UNDP GEF-SGP, fq 74-76Fondacioni “Frymë Dashurie”, Universiteti i Athinës(2004), “Zona Tiranë-Krujë”, Shqipëria Turistike-Natyradhe Trashëgimia Kulturore.Karaiskaj Gj. dhe Baçe A. (1975), “Kalaja e Durrësit dhesistemi i fortifikimit përreth në antikitetin e vonë”,Monumentet IX, fq. 15-20.Meksi A., Baçe A., Riza E., Karaiskaj Gj., Thomo P. (1979),“Historia e Arkitekturës Shqiptare”, fq. 202Baçe A. dhe Karaiskaj Gj. (1973) , “Kështjella e Petrelës”,Monumentet V-VI.Karaiskaj Gj. (1973), “Kështjella e Bashtovës”,Monumentet V-VIAnamali S. dhe Meksi A., “Kisha Paleokristiane në Tiranë”,Raport i gërmimeve, Arkivi Q.K.AKosta S. (1976), “Restaurimi i Mozaikëve të Tiranës”,Monumentet XI, fq. 87Papajani L. (1974), “Kalaja e Prezës” Monumentet 7-8,Ministria e Arësimit dhe e Kulturës, Instituti iMonumenteve të kulturës, fq 167 - 177.Shkurti S., (2004) “Veshjet popullore ne rrethin e Durrësit”,Veshje Popullore Shqiptare, Vellimi. 3", Akademia eShkencave, Instituti i Kulturës Popullore, fq. 48Gjergji A. (2004) , “Veshjet popullore ne rrethin e Tiranes”,Veshje popullore shqiptare, Vellimi 3 , Akademia eShkencave, Instituti i Kultures Popullore, fq 80 – 83Demneri I. dhe Rreli Sh.(2009), “Tirana dhe Tiranasit kanëvlera të pamohueshme”, fq 5- 8Demneri I. , Rreli Sh., Tafaj A. (2009) “ Tirana-Personalitete- Intelektualë të Hershëm”, Shoqata TiranaHarizi E. (2004), “Si të gatuajmë”, TiranëTole V.(2010) “Sprovë për një fjalës të muzikës popullorehomofonike të Shqipërisë së Veriut”, TiranëLundra H. (1955), “Nga festivali folklorik për qarkun eTiranës”, Gaz. “Zëri i Popullit” Prifti V. (1958) “Festivali lokal dhe lëvizja artistike ediletante në Tiranë”, Gaz. “Puna” Filja H. (1986), “Vëzhgime rreth folklorit muzikor tëShqipërisë së mesme”, “Kultura Popullore”Basha M.(1986), “Këngë që janë bërë masive/ këngët eMuharrem R.Gurrës”, “Drita”Gura M. (2000), “Kur dy zemra dashurohen”, TiranëLoro S. (2000), “Kel Sata”, TiranëTirana 2011-Udhërrëfyesi praktik i kryeqytetit. ÇelësiSh.p.k

Faqe interneti www.bashkia.gov.al www.albaniantourism.com www.akt.gov.al

Muzetë

Muzeu Arkeologjik. Sheshi “Nënë Tereza”, Tel : 04240711, Orari : 10.30 - 14.00. I mbyllur të shtunavedhe të dielaveMuzeu i Shkencave të Natyrës . Rruga e”Kavajës”,Tel: 04 229028, orari 08.00-15.00, I mbyllur tështunave dhe të dielaveMuzeu i Pullës Shqiptare. Rruga “Reshit Collaku”,Tel: 04 229696, I mbyllur të shtunave dhe të dielaveMozaiku i Tiranës. Rruga “Naim Frashëri” ,Tel: 04266207/ 226005Muzeu Etnografik, Kavajë. Rruga “Zgurraj”, Telefon:0554 2710, Orari 09 – 14.00. I mbyllur të hënave

SHËRBIME PUBLIKETË NEVOJSHME

TIRANËUrgjenca Qendrore (QSUT). Tel: 042349456Shërbimi zjarrfikës. Tel:128/ 042223333Policia, Ndërhyrja e shpejtë. Tel; 129/042226801Policia rrugore. Tel: 126/042348756Radio taxi: 042244444/ 042377777Stacioni i trenit: 042251094Prefekti i Qarkut Tiranë. Adresa: Rr. “MuhametGjollesha”, kryqëzimi i 21 dhjetorit, Tel: 042240867/Fax: 042240866Këshilli i Qarkut Tiranë. Adresa: Sheshi “QemalAtaturk”, Tel: 042225141, Fax: 042223890, E-mail:qarkutiranë@yahoo.comZyra Rajonale e Shërbimit Turistik. Adresa: Rr.“Abdi Toptani” ,Nr.4, Tel: 04 2225361Drejtoria e Turizmit dhe Promovimit të Qytetit.Adresa: Rr. “Dedë Gjo Luli”, Nd. 2, H. 4, Kodi postar1016, Tel :+ 355 4 2 223 313, E-mail :infotourism@tirana.gov.al

KAVAJËUrgjenca Qëndrore: Tel:055242823Shërbimi Zjarrfikës: Tel:055242222Policia, Ndërhyrja e shpejtë: Tel:0552437234Policia Rrugore: Tel: 129,126Nën-Prefekti i Qarkut: Tel:055242201

Muzeu Historik Kombëtar. Muzeu HistorikKombëtar u përurua më 28 Tetor 1981. Ai ështëinstitucioni më i madh muzeor shqiptar. Nëmjediset e muzeut ndodhen 4750 objektemuzeore.Spikasin në këto mjedise pavijone si: Pavijoni iLashtësisë, Pavijoni i Mesjetës, ai i RilindjesKombëtare si edhe ai i Pavarësisë e i krijimit tëShtetit Shqiptar, Pavioni i Genocidit, Pavijoni iIkonografisë, Pavijoni i Antifashizmit dhe Pavijonii Etnokulturës shqiptare.Adresa: Sheshi “Skënderbej”,Tel: 355 4 223446/228389, Orari : 10.00 – 17.00 të dielave 10.00 –15.00, i mbyllur të hënaveTeatri Kombëtar. Këtu lindi bërthama e të paritteatër profesionist shqiptar me emërtesën “TeatriPopullor”, trashëgimtar direkt i të cilit është sot “TeatriKombëtar”.Ndër krijuesit e këtij institucioni janë të mirënjohuritAndon Pano, Besim Levonja, Lazër Filipi, ndërsaaktorët e parë që hipën në skenë janë Naim Frashëri,Lazër Filipi, Kadri Roshi, Prokop Mima etj.Ne repertorin e Teatrit Kombëtar janë mbi 280vepra të ndryshme mes autorëve vendas si BesimLevonja, Kolë Jakova, Dhimitër Xhuvani, MihalLuarasi dhe autorëve të huaj si Shekspir, Lorka,Breht, etj.Adresa: Rr “Seremedin Toptani”, Tel: 042223022,Biletaria: 042224753Teatri i Operas dhe Baletit (Pallati i Kulturës).Ndodhet në qendër të sheshit “Skënderbej”. Aikonsiderohet edhe si podiumi i talentit dhe artistitshqiptar. Orkestra, kori, baleti, solistët të gjithë sëbashku, formojnë Teatrin Kombëtar të Operës dheBaletit, institucionit më të rëndësishëm për jetënkulturore-artistike të Shqipërisë. Ky institucion kathithur ndër vite talente të njohura.Adresa: Sheshi “Skënderbej”, Salla e shfaqjeve dhe Hollii Muzikës së Dhomës, Tel: 042227471, Biletaria;042224753

Galeria Kombëtare e Arteve në Tiranë (GKA). GKAi ka fillimet e saj me përpjekjet e një grupi artistëshshqiptarë dhe të Komitetit të Arteve të vitit 1946.

Pamje nga Ministritë Galeria e Arteve Muzeu Historik

Universiteti i TiranësAkademia e ArteveMuzeu Arkeologjik, Tiranë

Guida [shqip].pmd 5/19/2012, 10:03 PM46-47

Guida e Qarkut Tiranë

Këshilli i Qarkut Tiranë

Këshilli i Qarkut TiranëAdresa: Sheshi “Qemal Ataturk”, Tiranë,

Tel: 042225141,Fax: 042223890,

E-mail: qarkutiranë@yahoo.com

Nostalgji për ata që e njohindhe motivim për ata që

nuk e njohin ende

Guida [shqip].pmd 5/19/2012, 10:03 PM48-49