Haåi gan, thêån do têåp quaá sûác · KHOA HOÅC THÛÚÂNG THÛÁC 6 Suy gan, tiïíu ra maáu vò… têåp luyïån quaá sûác Theo ThS Nguyïîn Àûác Thùng, Phoá

SOÁ 1562017

do têåp quaá sûácHaåi gan, thêånHaåi gan, thêån

2

BAÃN TIN PHÖÍ BIÏËN KIÏËN THÛÁC

TIN TÛÁC - SÛÅ KIÏÅN

KHOA HOÅC THÛÚÂNG THÛÁC

GIA ÀÒNH - XAÄ HÖÅI

Tûúái nûúác tiïët kiïåm cho cêy tröìng .15

Chõu traách nhiïåm xuêët baãnTS Phan Tuâng Mêåu

Phoá Chuã tõch Liïn hiïåp caácHöåi Khoa hoåc & Kyä thuêåt

Viïåt Nam

Ban Biïn têåpNB. Àùång Vuä Caãnh Linh

NB. Lï HöìngNB. Trêìn Maånh Huâng

Trònh baâyNGOÅC ANH - DUY ANH

Baãn tin xuêët baãn àõnh kyâ 1 söë/thaáng. Moåi thöng tin

phaãn höìi vïì nöåi dung xin liïn hïå Ban Truyïìn thöng vaâ

Phöí biïën kiïën thûác: Àõa chó: 53 Nguyïîn Du, Haâ Nöåi

Àiïån thoaåi: (024) 3.9432206 Email:

[email protected]

SÛÁC KHOEÃ

Trong soá naøy

Giaãi àaáp thùæc mùæc vïìvêën àïì xaä höåi .29+30

Giaãi maä tiïëng vo ve cuãa loaâi muöîi .5

Rûúåu cauchûäa àau rùnghiïåu quaã

.22

Liïn hiïåp höåi Bònh Thuêån laâm viïåc vúái Liïn minhKhoaáng saãn .3

NÖNG - LÊM - NGÛ NGHIÏÅP

TIN TÛÁC - SÛÅ KIÏÅN

3

v Caác töí chûác KH&CN cöng lêåp seätûå chuã hoaân toaân. Àoá laâ nöåi dung thaãoluêån taåi buöíi laâm viïåc cuãa àoaân cöng taáccuãa Ban Chó àaåo Nhaâ nûúác vïì àöíi múái cúchïë hoaåt àöång àún võ sûå nghiïåp cöng lêåpvúái Böå KH&CN. Theo àoá, töí chûác KH&CNngoaâi cöng lêåp seä tûå chuã hoaân toaân vïì xaácàõnh nhiïåm vuå, quaãn lyá taâi saãn, taâi chñnh,quaãn lyá töí chûác böå maáy, quaãn lyá nhên lûåcvaâ thûåc hiïån caác nhiïåm vuå KH&CN. Seä coáquy àõnh cêëp phaát hoùåc taâi trúå kinh phñ tûângên saách nhaâ nûúác cho töí chûác KH&CNtheo hiïåu quaã hoaåt àöång vaâ hiïåu quaã àoánggoáp cuãa töí chûác KH&CN cöng lêåp…

HAÂ BÒNH

v Böå KH&CN xïëp thûá 3 vïì chó söë caãicaách haânh chñnh 2016. Nùm 2016, chó söëcaãi caách haânh chñnh (PAR INDEX) cuãa BöåKH&CN tùng 14 bêåc so vúái nùm 2015, àûángthûá 3 trong baãng xïëp haång caác böå, cú quanngang böå. Viïåc àaánh giaá PAR INDEX cuãacaác Böå, cú quan ngang Böå thûåc hiïån theo 7lônh vûåc, 31 tiïu chñ vaâ 89 tiïu chñ thaânhphêìn. Nhoám caác böå ngaânh àaåt kïët quaã chósöë caãi caách haânh chñnh trïn 80% bao göìm9 àún võ: Ngên haâng Nhaâ nûúác; Böå Taâichñnh; Böå KH&CN; Böå GTVT; Böå Thöng tinvaâ Truyïìn thöng; Böå Tû phaáp; Böå VH-TT&DL; Böå Ngoaåi giao; Böå KH&ÀT.

TÖ HÖÅI

Liïn hiïåp höåi Bònh Thuêån laâm viïåc vúái Liïn minh Khoaáng saãn

Saáng ngaây 30/6 taåi TP PhanThiïët (Bònh Thuêån) àaä diïîn ra buöíilaâm viïåc giûäa Liïn hiïåp caác HöåiKhoa hoåc & Kyä thuêåt tónh BònhThuêån (Liïn hiïåp höåi) vaâ Liïn minhKhoaáng saãn. Hai bïn têåp trungthaão luêån möåt söë nöåi dung chûúngtrònh, kïë hoaåch dûå kiïën phöëi húåptriïín khai thûåc hiïån trong thúâi giansùæp túái.

Theo àoá, muåc àñch chûúng trònhcuãa àúåt laâm viïåc naây nhùçm cungcêëp luêån cûá khoa hoåc vaâ thûåc tiïîn xaác àõnh tñnh khaã thi cuãa quy hoaåch khoaáng saãn titan;Àïì xuêët giaãi phaáp goáp phêìn giaãi quyïët nhûäng khoá khùn, thaách thûác giûäa viïåc triïín khaiquy hoaåch khai thaác titan taåi Bònh Thuêån trong möëi quan hïå vúái caác quy hoaåch phaát triïínkinh tïë - xaä höåi vaâ quy hoaåch quaãn lyá sûã duång caác daång taâi nguyïn trïn têìng caát àoã cuãatónh cuäng nhû caác vêën àïì an ninh nguöìn nûúác – möi trûúâng – xaä höåi. Àûa ra nhûäng goápyá vaâ khuyïën nghõ sûãa àöíi trong Quy hoaåch phên vuâng, thùm doâ, khai thaác vaâ chïë biïëntitan àang àûúåc xêy dûång, sûãa àöíi trong thúâi gian túái...

NGÖ VIÏËT NÙNG (Liïn hiïåp caác Höåi Khoa hoåc & Kyä thuêåt tónh Bònh Thuêån)


4

Khoa hoåc lyá thuá

Cöng ty Nomura úã Nhêåt Baãn chopheáp ngûúâi yïu êm nhaåc trïn khùæp thïëgiúái àûúåc "uöëng" baãn nhaåc yïu thñchnhúâ saáng chïë coá tïn Squeeze Music.Thiïët bõ naây pha chïë nûúác eáp traái cêytheo nhaåc àiïåu cuãa baâi haát àûúåc choån.

Theo àoá, hïå thöëng cuãa SqueezeMusic coá möåt maáy tñnh phên tñchsoáng êm baâi haát. 5 caãm xuác tûâbaâi haát àûúåc choån göìm haånhphuác, phêën khñch, laäng maån, àa

caãm vaâ buöìn rêìu seä laâ 5 võ ngoåt, chua,maånh, mùån vaâ àùæng tûúng ûáng.

Theo nguyïn tùæc naây, nhûäng baâi coá giaiàiïåu taåo caãm giaác haånh phuác seä taåo ra loaåiàöì uöëng coá võ ngoåt trong khi nhûäng ngûúâi

yïu nhaåc Jazz seä àûúåc thûúãng thûác àöìuöëng coá võ àùæng.

Khaách haâng toã ra thñch thuá vúái loaåi nûúáceáp êm nhaåc múái. "Töi thñch giai àiïåu naây vaâàaä nghe noá tûâ lêu röìi. Nhûng loaåi àöì uöëngnaây khiïën töi muöën nghe noá theo möåt caáchkhaác. Töi thêåt sûå thñch sûå kïët húåp múái laågiûäa êm nhaåc vaâ nûúác eáp", cö Aoi Toda,khaách thûã nûúác eáp êm nhaåc, chia seã.

Theo nhaâ thiïët kïë Akinori Goto, chiïëcmaáy hûáa heån mang àïën traãi nghiïåm thuá võ."Vñ duå, taåi möåt lïî höåi êm nhaåc, baån coá thïítraãi nghiïåm uöëng loaåi nûúác àûúåc pha chïëtheo möåt baâi haát trong khi àang nghe baâihaát àoá. Ngoaâi ra, chuáng töi coá thïí pha chïëcocktail àïí phuåc vuå úã bar nïëu moåi ngûúâimuöën thûã", Goto noái.

VUÄ PHONG (Theo VNE)

Thiïët bõ theo eáp nûúác traái cêy

àiïåu nhaåc


5

Tïë baâo bêët tûã coá khaã nùng saãn xuêëthöìng cêìu vö haån. Caác nhaâ nghiïn cûáuthuöåc Àaåi hoåc Bristol (Anh) àaä tòm ra caáchbiïën tïë baâo göëc cuãa ngûúâi trûúãng thaânhthaânh doâng tïë baâo göëc erythroid "bêët tûã"àêìu tiïn trïn thïë giúái. Theo àoá, erythroid laâthuêåt ngûä chuyïn ngaânh vïì quaá trònh taåo rahöìng cêìu. Hoå àùåt tïn noá laâ tïë baâo göëc BEL- A. Trong phûúng phaáp múái, caác tïë baâogöëc cuãa ngûúâi trûúãng thaânh àûúåc lêëy tronggiai àoaån phaát triïín súám, nghôa laâ coá khaãnùng phên chia vaâ taåo ra höìng cêìu maäimaäi maâ khöng chïët, boã qua àûúåc bûúácthay thïë tïë baâo göëc múái. Caác tïë baâo BEL -A naây àûúåc lûåa choån tûâ maáu hiïën tùång vúáimuåc tiïu duy nhêët laâ taåo ra tïë baâo höìngcêìu trûúãng thaânh. Theo kïë hoaåch, caác nhaâ

nghiïn cûáu seä thûã nghiïåm saãn phêím tûâBEL - A trïn bïånh nhên ngay sau àoá. Nïëuvûúåt qua àûúåc thûã nghiïåm lêm saâng,phûúng phaáp naây coá thïí taåo ra möåt cuöåccaách maång trong truyïìn maáu.

Thiïët bõ phiïndõch moåi ngön ngûägêìn nhû ngay lêåptûác. Cöng ty Logbar,Nhêåt Baãn àaä chïë taåothiïët bõ tïn "ili" coá khaãnùng dõch cêu noái cuãabaån gêìn nhû ngay lêåptûác sang rêët nhiïìungön ngûä khaác nhau,giuáp baån ài khùæp núitrïn thïë giúái dïî daânghún. Thiïët bõ "ili" hoaåtàöång maâ khöng cêìn dûäliïåu di àöång hoùåc wifi.Noá thu thêåp êm thanhvaâ phaát ra lúâi thoaåichuyïín àöíi sau 0,2giêy nïn gêìn nhûkhöng coá àöå trïî.

M.T (Töíng húåp)

Caác nhaâ khoa hoåc cho rùçng, muöîi coá phûúng phaáp bay àöåc nhêët vönhõ, khaác hùèn nhûäng loaâi cön truâng khaác. Chuáng àêåp cùåp caánh daâitheo chiïìu doåc vúái töëc àöå túái hún 800 lêìn/giêy, gêëp 4 lêìn caác loaâi cöntruâng coá kñch thûúác tûúng tûå, taåo ra tiïëng vo ve àùåc trûng cuãa loaâinaây. Vïì cú baãn, chuáng taái sûã duång nùng lûúång tûâ lêìn àêåp caánhtrûúác vaâ àêåp caánh úã khoaãng caách ngùæn àïí bay lú lûãng. Thïë nhûng,muöîi laåi vöî caánh lïn vaâ xuöëng cûåc nhanh vúái goác 400. Nhûäng cuáàêåp caánh ngùæn nhanh nhû vêåy khöng thïí taåo ra àuã sûác nêng tûâ xoaáylöëc meáp trûúác caánh. Bïn caånh àoá, tiïëng vöî caánh cuãa muöîi coá thïí liïnquan túái quy luêåt giao phöëi. Con àûåc vaâ con caái seä hoâa êm, àöìng böå tiïëngàêåp caánh trong quaá trònh tòm kiïëm baån tònh. Giúái nghiïn cûáu cho rùçng àêy laâloaâi cön truâng sùén saâng hy sinh khaã nùng bay àïí têåp trung vaâo viïåc phaát triïín noâi giöëng.

Giaãi maä tiïëng vo ve cuãa loaâi muöîi


6

Suy gan, tiïíu ra maáu vò…têåp luyïån quaá sûác

Theo ThS Nguyïîn Àûác Thùng, Phoáphuå traách Khoa Y hoåc Thïí duåc Thïí thao,trûúâng Àaåi hoåc Thïí duåc thïí thao BùæcNinh, trong caác yïëu töë giuáp cho conngûúâi coá thïí baão vïå mûác sûác khoeã cêìnthiïët vaâ khaã nùng hoaåt àöång cao thò thïíduåc thïí thao coá võ trñ quan troång nhêët vaâàöìng thúâi cuäng khöng cêìn phaãi töën nhiïìuchi phñ vïì vêåt chêët. Tuy nhiïn, viïåc vêånàöång hay noái caách khaác têåp luyïån quaásûác seä mang laåi nhûäng àiïìu nguy haåi chosûác khoeã hún laâ hiïåu quaã mang laåi, trongàoá coá nhûäng aãnh hûúãng maâ khöng phaãiai cuäng biïët.

Cuå thïí, khi têåp thïí duåc cú thïí seä coá sûåthay àöíi, chuyïín àöíi sinh hoáa àïí àaáp ûángyïu cêìu phuâ húåp vúái cú thïí. Nhûng khi têåpquaá sûác, sûå chuyïín hoáa naây khöng phuâhúåp seä dêîn àïën nhûäng cú quan trong cúthïí bõ suy giaãm. Hay khi têåp quaá sûác àöìngnghôa cú thïí phaãi huy àöång nùng lûúång àïíbuâ àùæp phêìn àaä mêët ài, nïëu khöng huyàöång kõp thò khöng nhûäng sûác bõ suy kiïåtmaâ baãn thên caác böå phêån cuäng bõ quaá taãi.Keâm theo àoá, cú thïí cuäng seä tûå taåo nïnphaãn ûáng baão vïå khi cú thïí khöng àaáp ûángàûúåc nhu cêìu bùçng caách tiïët ra caác chêëtnöåi möi àïí chöëng laåi sûå mêët cên bùçng àoá.Àêy laâ nhûäng chêët àöåc do quaá trònh trao àöíichêët gêy ra nhû axit lactic, sûå mêët cên bùçngàöå pH cuãa cú thïí... Hay coá thïí kïí àïën

Nhiïìu ngûúâi nghô rùçng àïí taåo àûúåc cú bùæp, khoeã cho cú thïí, giaãmcên... thò viïåc têåp luyïån nùång vaâ quaá sûác seä giuáp coá hiïåu quaãnhanh. Nhûng caác chuyïn gia y hoåc thïí thao cho hay, caách laâm naâycoá thïí gêy haåi caác nöåi taång nhû gan, thêån... Do àoá, cêìn chuá yá caácdêëu hiïåu quaá sûác cuãa cú thïí àïí dûâng laåi möåt caách an toaân.

n HIÏÌN DUNG

do têåp quaá sûácHaåi gan, thêån

nhûäng aãnh hûúãng maâ con ngûúâi khöngbiïët nhû suy gan, suy thêån.

“Nhiïìu ngûúâi khöng uöëng rûúåu vaâchùm chó têåp thïí duåc nhûng vêîn bõ suygan. Hoå khöng biïët rùçng, do hoå têåp quaásûác dêîn àïën bïånh nhû trïn. Búãi gan laâböå phêån chuyïín hoáa cuãa cú thïí, khi têåpquaá sûác sûå chuyïín hoáa naây seä tùng lïn.Keâm theo àoá, nùng lûúång hoaåt àöång

cuäng nhúâ gan, nhêët laâ sau khi lûúångàûúâng úã cú bõ tiïu hao hïët phaãi huyàöång àûúâng dûå trûä úã gan. Khi keáo daâitònh traång naây, gan phaãi laâm viïåc quaásûác trong khi nùng lûúång dûå trûä bõ tiïuhao dêîn àïën hoaåt àöång keám, suy gan.Tûúng tûå, thêån cuäng coá thïí bõ töínthûúng do tïë baâo thêån phaãi laâm viïåcquaá sûác àïí àaâo thaãi caác chêët àaáp ûángsûå vêån àöång. Thêåm chñ nhiïìu ngûúâiàaái ra maáu, chñnh laâ höìng cêìu cuãathêån. Àiïìu naây thïí hiïån sûå röëi loaån tïë

baâo thêån”, ThS Nguyïîn Àûác Thùngphên tñch.

Nhêån biïët cú thïí khi vêån àöång quaá sûácTheo võ chuyïn gia y hoåc thïí thao

Nguyïîn Àûác Thùng, cú thïí luön coá möåttraång thaái cûåc àiïím – töëi àa. Khi vûúåt quangûúäng naây, cú thïí seä coá sûå phaãn ûáng,baáo àaáp laåi. Do àoá, thöng qua caác dêëuhiïåu naây chuáng ta coá thïí biïët mònh nïndûâng àïí àaãm baão an toaân cho chñnh sûáckhoeã cuãa mònh.

Coá hai dêëu hiïåu bïn ngoaâi vaâ bïntrong cú thïí maâ ngûúâi têåp cêìn chuá yá. Àöëivúái bïn ngoaâi, khi quaá sûác neát mùåt seäthïí hiïån laâ cau coá, xuêët hiïån sûå khoákhùn, möì höi ra nhiïìu, löî chên löng giaännúã ra to (thïí hiïån sûå giaän maåch), sùæcmùåt xanh do khöng tuêìn hoaân kõp, súâmaåch thêëy nhanh...

Coân phña trong ngûúâi seä caãm thêëyàaánh tröëng ngûåc maånh, khöng thúãàûúåc hoùåc khoá thúã, thúã höín hïín, chêntay raä rúâi, khaát khö cöí hoång, hoa mùætchoáng mùåt...

“Sûác têåp laâ tuây tûâng ngûúâi, sûå reânluyïån cuãa baãn thên nhûng khi thêëy caácdêëu hiïåu trïn cêìn dûâng têåp, búãi cú thïí baáoàaä àïën cûåc àiïím. Luác naây cêìn ngöìi nghóvaâ uöëng nûúác theo kiïíu tûâng ñt möåt...”, ThSTrûúng Àûác Thùng nhêën maånh.


7

Viïåc têåp luyïån quaá sûác rêët nguyhiïím cho sûác khoeã, nhêët laâ àöëi vúáingûúâi trung vaâ cao tuöíi coá caác bïånh lyámaån tñnh. Trong àoá, ngûúâi bõ bïånh timmaåch, huyïët aáp rêët dïî bõ tai biïën xuêëthuyïët naäo. Búãi khi têåp quaá sûác thò hïåthöëng tuêìn hoaân phaãi búm maáu tùng,laâm tùng huyïët aáp. Trong khi thaânhmaåch yïëu, sûå àaân höìi keám laåi phaãi chõusûå tùng aáp lûåc dêîn àïën vúä thaânh maåch.

ThS Nguyïîn Àûác Thùng

Alaska ngaây nay laâ möåt bang cuãa nûúác Myä,nhûng laåi bõ ngùn caách búãi möåt quöëc gia khaáclaâ Canaàa. Nhûng Alaska vöën laâ möåt miïìn àêëtcuãa nûúác Nga àaä baán cho Myä. Vuå buön baánnaây diïîn ra nhû thïë naâo?

Sûå kiïån naây xaãy ra vaâo nùm 1867. Vaâo thúâiàiïím àoá, nûúác Nga àang gùåp khoá khùn caã vïìtaâi chñnh vaâ quên sûå. Alaska caách nûúác Ngaqua eo biïín Bïrinh, rêët khoá giûä, coá nguy cú rúivaâo tay àöëi thuã laâ nûúác Anh. Sa hoaângAlexander II quyïët àõnh baán miïìn àêët naây choMyä. Hai bïn thoãa thuêån Hoa Kyâ mua cuãa Ngamiïìn àêët naây vúái giaá 7,2 triïåu àöla. Nïëu tñnhdiïån tñch cuãa Alaska laâ 1.518.800km2 thò 1km2 giaá 4,74 àöla!

Alaska ngaây nay trúã thaânh möåt bang coá diïån tñch lúán nhêët cuãa Hoa Kyâ, bùçng 1/5diïån tñch cuãa caã 48 bang nùçm trong luåc àõa. Vaâ ngûúâi ta àaä phaát hiïån dûúái loâng àêëtAlaska coá trûä lûúång dêìu moã vö cuâng lúán, nhûng vúái lyá do baão töìn caác loaâi àöång vêåtvaâ thûåc vêåt àùåc hûäu, Myä vêîn haån chïë khai thaác dêìu moã úã àêy, nhûng thûåc chêët àêylaâ chiïën lûúåc "cuãa àïí daânh" cuãa hoå. DÔ NGUYÏN

8


Coá àuáng thïë khöng?

Chia seã kinh nghiïåm

Chõ Trêìn Bònh Ninh (Àöng Sún, ThanhHoaá) chia seã bñ quyïët loaåi boã vïët chaáyquêìn aáo do sú suêët trong khi laâ uãi. Quêìnaáo bùçng súåi hoaá hoåc bõ laâ vaâng chûa nhiïìulùæm, lêåp tûác lêëy khùn mùåt ûúát phuã lïn trïnàïí phuåc höìi laåi traång thaái ban àêìu. Nïëuquêìn aáo bùçng vaãi tú tùçm bõ laâ chaáy, haäylêëy ñt xuát hoaâ nûúác böi lïn vïët chaáy, àïí böåtkhö tûå nhiïn, vïët chaáy seä mêët ài sau khiböåt khö vaâ bong ra khoãi quêìn aáo. Khi laâvaâng quêìn aáo böng súåi, lêëy muöëi tinh rùæclïn ngay, sau àoá duâng tay voâ nheå, phúi ratrúâi nùæng möåt luác, duâng nûúác giùåt saåch, vïët chaáy seä giaãm búát ài, thêåm chñ coá thïí mêët hïët.Muâa àöng àïën, nïëu baån laâ aáo khoaác daây bõ chaáy, haäy duâng giêëy nhaám loaåi mõn vaâ töët àïíbaâo moân núi bõ chaáy, sau àoá duâng baân chaãi àaánh nheå, vïët chaáy seä mêët ài. KH

Phi vuå mua baán Alaska

Xoaá nhanh vïët chaáy vò laâ uãi


9

ÊËp uã ûúác mú nhiïìu nùm giuáp meå vaângûúâi nöng dên quï mònh àúä vêët vaã,anh Trêìn Àaåi Nghôa, úã thön ÀöngHoaâng, xaä Àöng Hoaâng (Tiïìn Haãi, ThaáiBònh) àaä chïë taåo thaânh cöng maáy cêëykhöng cêìn àöång cú. Àïën nay, chiïëc maáytrúã thaânh baån thên thiïët cuãa nhaâ nöng.

Anh Nghôa têm sûå: "Hoåc xong,töi vïì quï sûãa chûäa àiïån tûãkiïëm söëng, röìi lêåp gia àònh.Àöìng luáa quï nhaâ vêîn laâ núichuã yïëu nuöi söëng àaåi gia àònh

cuãa töi. Böë meå töi vêîn chûa hïët khöí. Vúå töivêîn phaãi coâng lûng xuöëng cêëy, àïm vïì àauï êím caã ngûúâi. Nhêët laâ nhûäng thaáng mangbêìu, viïåc cêëy haái cûá phaãi cuái gùçm mùåtxuöëng, thêåt vêët vaã. Àiïìu êëy cûá day dûát maäitrong töi maâ luác àoá chùèng biïët laâm thïë naâoàïí giuáp".

Vïì sau, gia àònh taåo àiïìu kiïån cho anhsang Haân Quöëc laâm viïåc. Sùén coá nghïì sûãachûäa àiïån tûã trong tay, laåi laâ ngûúâi thöngminh, úã cöng ty, nhiïìu loaåi maáy hoãng hoác,quaãn àöëc thûúâng tòm àïën Nghôa. Anh sûãachûäa àûúåc nhiïìu lêìn maâ khöng phaãi mêëttiïìn tòm thúå bïn ngoaâi nïn àûúåc thûúãngkhaá nhiïìu. Nùm 2002, anh ra caánh àöìng,thêëy baâ con nöng dên Haân Quöëc sao maânhaân haå quaá. Hoå coá maáy cêëy böën baánh toluâ luâ, chó möåt ngaây àaä laâm àûúåc haâng mêîuruöång nhû úã Viïåt Nam. Tûâ àoá anh naãy yátûúãng, chuåp aãnh maáy cêëy cuãa nûúác baån, vaâtòm hiïíu nguyïn lyá hoaåt àöång vaâ tòm thïmsaách vúã àïí nghiïn cûáu.

Nùm 2005 vïì nûúác, duâ daây cöng ài tòmhiïíu, nhûng anh khöng thïí thêëy àöång cúnaâo coá thïí phuâ húåp cho viïåc chïë taåo cuãamònh. Nùm 2011, anh Nghôa tiïëp tuåcnghiïn cûáu, cêìn mêîn tòm caách chïë taåomaáy. Traãi qua hún möåt thaáng cêìn mêîn,

cuöëi cuâng, anh àaä maây moâ lùæp raáp vaâ hoaânthiïån xong chiïëc maáy cêëy.

Maáy khöng duâng àöång cú maâ vêån haânhbùçng sûác keáo, nguyïn liïåu chuã yïëu bùçngtheáp höåp nïn khaá nheå, chó nùång 24kg. Vòthïë, ngûúâi keáo seä khöng töën nhiïìu sûác khidi chuyïín. Cöng suêët cuãa maáy nhanh bùçng7 - 8 ngûúâi cêëy, bùçng khoaãng 4 saâo/ngaây.Khoaãng caách haâng cêëy coá thïí tûå àiïìuchónh theo yá muöën. Vúái böën moã cêëy, möåtgiêy laâm àûúåc 4 khoám luáa, vaâ maáy coá hïåthöëng gaåt buân nïn khöng phaãi mêët thúâigian xoa vïët chên ngûúâi ài laåi.

Maáy cêëy anh Nghôa chïë taåo ra chó coágiaá tûâ 4 - 5 triïåu àöìng, phuâ húåp vúái àiïìukiïån canh taác vaâ khñ hêåu cuãa Viïåt Nam,khùæc phuåc àûúåc nhûúåc àiïím cuãa caác loaåimaáy àöång cú. Àùåc biïåt, phuâ húåp vúái nïìnruöång xêëu, ruöång cao vaâ miïìn nuái.

Dûå àõnh cuãa anh Nghôa laâ seä tiïëp tuåccaãi tiïën maáy cêëy, àïí tùng hiïåu quaã sûãduång, giuáp ngûúâi nöng dên nhaân hún maâgiaá caã khöng àöíi. Anh cuäng trùn trúã vaâ ûúácmong nhaâ nûúác coá nhûäng giuáp àúä, baão höå,tiïån lúåi trong àùng kyá baãn quyïìn taác giaãcho caác saáng taåo cuãa nhûäng ngûúâi nöngdên nhû anh. Àöìng thúâi, khñch lïå hoå phaáthuy nöåi lûåc, tiïëp tuåc taåo ra nhûäng saãn phêímhay, thiïët thûåc hún. MINH NGOÅC

Maáy cêëy khöng àöång cú

vAnh Nghôa (giûäa)mö taã nguyïn lyá hoaåt àöång cuãa maáy.


10

Múái hoåc hïët lúáp 7,nhûng öng Nguyïîn VùnSaânh (úã thön ThûúångDûúng, xaä Nam Trung,huyïån Nam Saách, TPHaãi Dûúng) àaä chïë taåothaânh cöng nhiïìu loaåimaáy moác, trong àoá nöíitiïëng nhêët laâ maáy boác,thaái haânh toãi “2 trong 1”.

Khi quï hûúng chûa coá àiïån, vúáinghïì reân, öng Saánh àaä chïë taåora chiïëc maáy thaái haânh bùçngàöång cú quay tay. Àïën nùm2000, àiïån vïì xaä Nam Trung,

öng laåi maây moâ caãi tiïën maáy thaái haânhchaåy bùçng àöång cú àiïån, àïí ngûúâi dênkhöng phaãi quay tay nûäa. Àúâi maáy thûá hai,öng aáp duång nguyïn lyá chuyïín àöång caánhtay àoân cuãa taâu hoãa, chaåy bùçng lûåc ly têmquay troân cho maáy. Öng kïí caái khoá nhêët laâlaâm sao khi cho vaâo maáy, haânh, toãi, bñàao... phaãi àûúåc thaái theo chiïìu doåc. Coánhû thïë, miïëng thaái múái coá baãn to, àïìu,àeåp, dïî daâng têím ûúáp, phúi sêëy.

Mêët caã thaáng trúâi öng vêîn chûa nghô raphûúng aán thiïët kïë. Chaán naãn, àaä coá luác,öng Saânh tñnh boã cuöåc. Tònh cúâ trong möåtbuöíi ài caây, sú suêët laâm rúi chiïëc bêåt lûãaxuöëng khe ruöång, caâng thoåc tay xuöëng kheàïí lêëy, noá laåi caâng rúi sêu hún theo chiïìudoåc, öng àaä tòm ra giaãi phaáp cho chiïëc maáycuãa mònh. Öng tòm ra caách lùæp lûúäi dao àïíkhi maáy chaåy, àöå rung cuãa maáy seä khiïënhaânh toãi, bñ àao quay theo chiïìu doåc.Khöng coá maáy moác gia cöng sùæt theáp, öngSaânh tranh thuã mûúån maáy khoan, cùæt cuãa

ngûúâi khaác nhûäng luác trûa,nûãa àïm àïí laâm. Mêët möåtthaáng roâng raä cùæt cùæt, haânhaân, öng cho ra àúâi maáychaåy bùçng àiïån. Maáy ra,cöng suêët àaåt 7 - 8taå/ngaây, bùçng 40 ngûúâi

ngöìi thaái thuã cöng.Àïën nùm 2002, bùçng têët

caã nhûäng kiïën thûác hoåc àûúåccöång vúái kinh nghiïåm tûâ viïåc chïë

taåo hai chiïëc maáy àêìu tiïn, öng Saânhàaä khùæc phuåc àûúåc sûå cöë toãi, haânh bõ dêåpnaát vúái loaåi maáy “2 trong 1” vûâa boác, vûâathaái haânh, toãi... Khöng nhûäng khöng dêåpnaát, toãi haânh thaânh phêím coân ra miïëngàïìu, voã ài möåt àùçng, ruöåt ài möåt neão.

Àïí chïë taåo möîi chiïëc maáy nhû thïë naây,öng Saânh chó mêët nhiïìu nhêët 2 ngaây, nïëunhanh, chûa àïën 1 ngaây, öng àaä laâm xong.Tñnh àïën nay, öng àaä cho ra àúâi gêìn 2.000chiïëc. Trong söë àoá, möåt nûãa àûúåc ngûúâi dênxaä Nam Trung mua vïì phuåc vuå laâm nghïì.Söë coân laåi coá mùåt trïn khùæp caác vuâng miïìn,thêåm chñ xuêët sang Trung Quöëc, Laâo...

Khi àûúåc hoãi taåi sao khöng àùng kyá àöåcquyïìn saáng chïë, öng Saânh cûúâi: “Túá laâ anhnöng dên nïn chaã cêìn nhûäng caái àoá. Chócöët laâm sao giaãm àûúåc sûå vêët vaã cuãa moåingûúâi, giuáp hoå nhaân hún. Maáy cuãa túá àêëy,nhûng ai muöën “nhaái” thò “nhaái”, túá chaãquan têm”. Ngoaâi maáy boác, thaái haânh toãi,öng Saânh coân chïë taåo nhiïìu loaåi maáy khaácnhû maáy boác voã laåc àïí laâm àêåu phöång,baánh keåo; maáy taách cuåm haânh toãi; maáy thaáibñ àao, su haâo... Têët caã nhûäng loaåi maáy naâyàïìu coá giaá reã, tûâ 500.000 - 1.500.000à/caáituây theo coá hay khöng coá mö-tú àiïån.

VÙN TOAÃN

Maáy boác thaái haânh toãi

v Saáng chïë “2 trong 1” cuãa öng Saânh.


11

SonoSite laâ doâng maáysiïu êm xaách tay cuãaFujifilm vûâa ra mùæt taåiViïåt Nam. Àêy laâ doângmaáy ra àúâi xuêët phaáttûâ nhu cêìu chiïëntrûúâng cuãa quên àöåiMyä, àoâi hoãi möåt hïåthöëng maáy siïu êm taåichöî vúái àöå bïìn cao,chõu àûúåc àiïìu kiïånkhùæc nghiïåt, àöìng thúâi chokïët quaã vúái àöå tin cêåy vaâchñnh xaác cao. Vúái thiïët kïë nhoãgoån, töëi ûu cho thao taác siïu êm taåi chöîgiuáp caác baác sô lêm saâng chêín àoaán nhanhcaác tònh traång bïånh lyá cuäng nhû giuáp thûåchiïån caác thuã thuêåt xêm lêën an toaân taåi caác

khoa phoâng khaác nhau úãbêët kyâ bïånh viïån hay caác

cú súã y tïë. Maáy siïu êmxaách tay SonoSite àaägiuáp giaãm 86% tyã lïåàêm kim thêët baåi,giaãm 94% tyã lïå biïënchûáng khi thûåc hiïåncaác thuã thuêåt xêm lêën

(àùåt àûúâng truyïìntrung ûúng, gêy tï vuâng

thêìn kinh...); àöìng thúâigiuáp giaãm thúâi gian nùçm

viïån, viïån phñ cuãa bïånh nhên tûâàoá giaãm ruãi ro tai biïën nghïì nghiïåp cuãa

baác sô cuäng nhû laâm tùng sûå haâi loâng cuãabïånh nhên.

HAÂ TRANG

TS Fuzhong Li (ViïånNghiïn cûáu Oregon, Myä) àaäàaánh giaá taác duång cuãa caácbaâi têåp Thaái Cûåc quyïìn trïnmöåt nhoám 256 ngûúâi trongàöå tuöíi tûâ 70 - 92, coân minhmêîn vaâ tûå ài laåi àûúåc. Caác cuåàûúåc chia thaânh 2 nhoám.Möåt nhoám têåp baâi Thaái Cûåcquyïìn giaãn hoáa 24 àöång taácphöí biïën taåi caác cêu laåc böådûúäng sinh trïn toaân thïë giúái.Nhoám thûá hai têåp caác baâi thïíduåc vûún thúã nheå nhaângdaânh cho ngûúâi giaâ. Thúâigian têåp cuãa caã hai nhoám àïìu laâ 50 phuát möåtbuöíi, 3 buöíi möîi tuêìn trong 6 thaáng.

Kïët quaã cho thêëy, 6 thaáng sau khichûúng trònh luyïån têåp trïn kïët thuác, trong

nhoám têåp Thaái Cûåc quyïìn,chó coá 28 trûúâng húåp bõtrûúåt, ngaä, trong khi úã nhoámtêåp thïí duåc thöng thûúâng,con söë naây laâ 74. Mûác àöålinh hoaåt khi thay àöíi tû thïë,sûác rûúán vaâ khaã nùng giûäthùng bùçng úã nhoám têåpThaái Cûåc quyïìn àûúåc caãithiïån àaáng kïí, trong khi úãnhoám àöëi chûáng hêìu nhûkhöng coá biïíu hiïån tiïën böånaâo. Kïët quaã naây tûúngàöìng vúái möåt nghiïn cûáuquy mö nhoã hún àûúåc thûåc

hiïån taåi Haân Quöëc, theo àoá, tyã lïå ngaä úãnhoám ngûúâi cao tuöíi têåp Thaái Cûåc quyïìn laâ31%, coân úã nhoám khöng têåp laâ 50%.

HÛÚNG TIÏN (Theo Science Daily)

Maáy siïu êm xaách tay

Thaái Cûåc quyïìn traánh ngaä cho ngûúâi cao tuöíi

Quy trònhlaâ giaãiphaáp kyät h u ê å tc u ã aT r u n g

têm Baão vïå Thûåc vêåtphña Nam vaâ Chi cuåcBaão vïå Thûåc vêåt TêyNinh, vúái sûå höî trúå cuãaTöí chûác FAO (nùm2013), àaä nhên nuöi vaâphoáng thñch thaânh cöngong kyá sinh (Anagyruslopeizi), giuáp nöng dêntröìng sùæn (Manihotesculenta Crantz) taåicaác tónh Têy Ninh, ÀöìngNai vaâ Baâ Rõa - Vuäng Taâu quaãn lyá rïåpsaáp böåt höìng(Phenacoccus manihoti)hiïåu quaã, baão vïå möitrûúâng bïìn vûäng.

Vêåt liïåu vaâ phûúng tiïånChêåu nhûåa coá àûúâng

kñnh 30cm, cao 40cm.Hom giöëng (sùæn), quaã bñ.Àêët, tro (muân), phên. Löìnglûúái coá kñch thûúác 1 x 1 x1m, kïå, vaãi lûúái. Tuã àõnhön, maáy àõnh võ. Duång cuåduâng àïí bùæt ong, chainhûåa àïí trûä ong, mêåt ong,böng goân...

Phûúng phaáp thûåc hiïånBûúác 1: Nhên nuöi rïåp

saáp böåt höìngTiïën haânh tröìng caác

hom sùæn vaâo trong chêåu coáchuêín bõ sùén àêët tröìng bïntrong, möîi chêåu tröìng 3hom sùæn. Khi cêy sùæn àûúåc2 thaáng tuöíi, thu thêåp caác öítrûáng cuãa rïåp saáp böåt höìngngoaâi àöìng àem thaã trïncaác laá sùæn. Söë lûúång tûâ 5 -8 öí/cêy, êëu truâng múái núã seädi chuyïín àïën chöìi non àïísinh söëng.

Trong trûúâng húåp cêysùæn heáo hoùåc chïët, êëutruâng múái núã seä àûúåcchuyïín sang cêy sùæn múái

bùçng caách àùåt caác laá sùænlïn cêy bõ heáo àïí bêîy caácêëu truâng di chuyïín sang,sau àoá àem caác laá coá êëutruâng àùåt lïn cêy sùæn múái.

Sau 21 - 25 ngaây seä coáàûúåc êëu truâng tûâ tuöíi 3 àïëntrûúãng thaânh.

Khi rïåp saáp böåt höìngtrïn cêy chuyïín sang tuöíi3, tiïën haânh nhên nuöi trïnquaã bñ. Caách nhên nuöi trïnquaã bñ nhû sau:

Choån caác quaã bñ coámaâu xanh àêåm (loaåi quaã coáda sêìn suâi seä rêët thñch húåpàïí nhên nuöi rïåp saáp böåthöìng). Rûãa saåch caác quaãbñ, àïí cho khö, sau àoá xïëp


12

quaãn lyá rïåp saáp böåt höìng haåi sùæn

v Cêy sùæn bõ rïåp saáp böåt höìng.

Duâng ong kyá sinh

caác quaã bñ lïn kïå, söë lûúångtûâ 18 - 20 quaã, kïå àûúåc àùåtbïn trong löìng lûúái coá kñchthûúác 0,8 x 0,9 x 0,7m, caáclöìng lûúái àûúåc kï lïn caocaách mùåt àêët khoaãng 0,5m.

Cùæt caác laá sùæn coá rïåpsaáp böåt höìng tuöíi 3 àùåt lïncaác quaã bñ, sau àoá duângmöåt miïëng vaãi töëi maâu chelaåi àïí rïåp saáp böåt höìng dichuyïín sang caác quaã bñ.Sau 3 - 5 ngaây, rïåp saáp böåthöìng seä di chuyïín hïët vaâsöíng öín àõnh trïn quaã bñ,chuáng seä sinh trûúãng phaáttriïín vaâ gia tùng quêìn thïí.

Bûúác 2: Nhên nuöi ongkyá sinh

Khi quan saát thêëy quêìnthïí rïåp saáp böåt höìng phuã75% bïì mùåt cuãa quaã bñ thòtiïën haânh cho kyá sinh, söëlûúång ong àûúåc thaã vaâolöìng laâ 8 cùåp ong/quaã bñ(tuây thuöåc vaâo söë lûúångquaã bñ coá trong löìng). Sau15 - 21 ngaây (tuây thuöåc vaâoàiïìu kiïån nhiïåt àöå möitrûúâng) seä thu àûúåc nguöìnong kyá sinh múái.

Chuêín bõ duång cuå chûáa ong kyá sinh:

Duâng chai nhûåa (coá thïísûã duång chai nûúác suöëi àaäqua sûã duång), phúi khö. Cùætmöåt löî coá kñch thûúáckhoaãng 4 x 4cm trïn thênchai, sau àoá cùæt möåt miïëngvaãi lûúái coá kñch thûúác lúánhún daán vaâo àïí taåo àöåthöng thoaáng.

Cùæt möåt miïëng giêëy xöëpcúä 3 x 3cm thêëm vaâo dungdõch mêåt ong àaä pha loaäng5%, daán vaâo trong thaânhcuãa chai nhûåa àïí böí sungthûác ùn cho ong.

Duâng duång cuå bùæt ongàïí thu ong cho vaâo caácchai nhûåa chûáa ong àaäàûúåc chuêín bõ sùén, möîichai nhûåa loaåi 500ml coá thïíchûáa àûúåc 500 cùåp ong.Nïëu chûa phoáng thñch ngaythò coá thïí trûä ong vaâo tuãàõnh ön úã nhiïåt àöå 15°Ctrong voâng 30 ngaây.

Bûúác 3: Phoáng thñchong kyá sinh

Choån ruöång sùæn bõnhiïîm rïåp saáp böåt höìng àïíphoáng thñch ong kyá sinh.

Tiïën haânh àiïìu tra,àaánh giaá hiïån traång ruöångsùæn bõ nhiïîm rïåp saáp böåthöìng àïí xaác àõnh mûác àöånhiïîm rïåp saáp böåt höìngtrûúác khi phoáng thñch.

Söë lûúång ong phoáng

thñch: tûâ 300 - 1.000 cùåpong kyá sinh/1ha, tuây theomûác àöå nhiïîm rïåp saáp böåthöìng trïn ruöång sùæn. Caáchphoáng thñch nhû sau:

Chia ruöång sùæn thaânhtûâng àiïím nhoã vaâ phoángthñch ong theo tûâng àiïímtrïn ruöång.

Phoáng thñch theo hûúánggioá àïí ong kyá sinh thuêån lúåiphên böë vaâ phaát taán.

Múã nùæp chai àûång ong,vöî nheå vaâo thaânh chai ongseä bay ra. Thaã 4 - 5 cùåpong/ngoån sùæn nhiïîm rïåp.

Lûu yá: Khöng phoángthñch ong khi trúâi àang mûa,saáp chuyïín mûa hoùåcnùæng gùæt. Phoáng thñch ongtöët nhêët vaâo saáng súám.Thöng baáo, vêån àöång nöngdên khöng phun thuöëc hoáahoåc, nhêët laâ nhoám thuöëc trûâsêu trong khu vûåc àaäphoáng thñch ong kyá sinh.

BBT


13


14

Viïåc sûã duång húåp lyá cêy truå söëngtrong canh taác höì tiïu laâ möåt trongnhûäng giaãi phaáp quan troång goáp phêìntaåo ra möåt hïå sinh thaái thñch húåp chocêy höì tiïu sinh trûúãng, phaát triïín.Àöìng thúâi, hïå thöëng cêy truå söëng coângiuáp baão vïå vûúân tiïu canh taác öín àõnhtrûúác nhûäng aãnh hûúãng cûåc àoan cuãabiïën àöíi khñ hêåu.

Taåi Viïåt Nam, viïåc sûã duång caácloaåi cêy truå söëng trong saãnxuêët höì tiïu cuãa nöng dên phuåthuöåc vaâo àùåc àiïím cuãa tûângvuâng vaâ nguöìn vêåt liïåu coá sùén

úã àõa phûúng. ÚÃ vuâng Àöng Nam Böå, hêìu hïët nöng

dên tröìng tiïu trïn cêy truå söëng nhû cêygoân, keo (chiïëm 92,0%); tröìng tiïu trïncaác loaåi truå chïët chiïëm 7,5%, coân laåi 0,5%söë höå tröìng höîn húåp truå söëng xen truå chïët.

Riïng vuâng Têy Nguyïn, viïåc tröìng cêytruå söëng cho cêy höì tiïu àaä ngaây caângàûúåc quan têm, phöí biïën nhiïìu vuâng nhûChû Kuin, Buön Höì (Àùk Lùk); Àùk Àoa,Mang Yang (Gia Lai). Loaåi cêy truå rêët phöíbiïën úã vuâng naây laâ cêy muöìng àen vaâ cêykeo dêåu. Àêy laâ nhûäng cêy thuöåc hoå àêåu,böå rïî ùn sêu, voã nhaám, taán laá nhoã, coá khaãnùng caãi taåo àêët…

Thûåc tïë cho thêëy, taåi Viïåt Nam, cêy tiïuleo baám truå söëng sinh trûúãng, phaát triïín töët,nùng suêët öín àõnh, tyã lïå cêy bõ bïånh vaânglaá, bïånh chïët nhanh, chïët chêåm coá chiïìuhûúáng thêëp hún.

Caác nghiïn cûáu cuäng àaä chûáng minhchu kyâ khai thaác cuãa höì tiïu tröìng trïn truåsöëng daâi hún so vúái tröìng trïn truå chïët tûâ20 - 50%; tuöíi thoå vûúân cêy àûúåc keáo daâi.

Ngoaâi ra, khi tröìng tiïu trïn truå söëng seägiaãm chi phñ àêìu tû trong thúâi kyâ tröìng múái.Cêy truå söëng coá taác duång àiïìu hoâa nhiïåtàöå, êím àöå vûúân tiïu, haån chïë taác haåi cuãanùæng noáng nïn caác vûúân tiïu tröìng trïn truåsöëng coá chu kyâ tûúái daâi hún hún tûâ 20 –30% so vúái tröìng trïn truå chïët. Do vêåy,giuáp giaãm giaá thaânh, haån chïë ruãi ro chongûúâi tröìng tiïu khi gùåp àiïìu kiïån khö haån.

Do àoá, àïí saãn xuêët höì tiïu bïìn vûäng,ûáng phoá vúái thúâi àiïìu kiïån tiïët khñ hêåu ngaâycaâng khùæc nghiïåt, viïåc canh taác lûåa choåntruå söëng cho cêy tiïu coá rêët nhiïìu taác duång.

Caác cêy truå söëng coá thïí nhên giöëngbùçng haåt hoùåc dêm caânh, chiïët. Nïëu sûãduång cêy gieo tûâ haåt, thöng thûúâng phaãigieo cêy truå söëng trûúác tröìng tiïu tûâ 1 - 2nùm. Coân tröìng bùçng caânh dêm, chiïët thòtiïu vaâ cêy truå àûúåc tröìng cuâng luác. Àöëi vúáicêy truå múái tröìng trong thúâi gian kiïën thiïët cúbaãn khöng nïn rong tóa cêy truå söëng nhiïìulaâm haån chïë àïën sinh trûúãng. Trong thúâi kyâkinh doanh cêìn rong tóa àõnh kyâ 2 - 3 lêìn tuâyloaåi cêy truå àïí àaãm baão nùng suêët tiïu.

TS ÀÙÅNG BAÁ ÀAÂN(Trung têm Khuyïën nöng Quöëc gia)

Lúåi ñch khi sûã duång cêy truå söëng cho cêy höì tiïu


15

Biïën àöíi khñ hêåu, nhêëtlaâ tònh traång haån haán,thiïëu nûúác gêy aãnh hûúãngxêëu àïën saãn xuêët nöngnghiïåp, nhêët laâ taåi caác tónhmiïìn Trung vaâ TêyNguyïn. Nïëu nhû khöngcoá nhûäng giaãi phaáp kõpthúâi, saãn lûúång cuäng nhûthu nhêåp cuãa baâ con nöngdên seä bõ giaãm suát. Tuynhiïn, nhúâ aáp duångnhûäng mö hònh tûúái nûúáctiïët kiïåm maâ ngûúâi dênnúi àêy àaä khùæc phuåcàûúåc tònh traång naây.

Àiïín hònh laâ möhònh cuãa öngLûu Àûác Ngoåc,chuã trang traåiThûúng Ngoåc,

thõ trêën nöng trûúâng ViïåtTrung, huyïån Böë Traåch,Quaãng Bònh. Öng Ngoåc laâmöåt trong nhûäng ngûúâi tiïnphong trong viïåc ûáng duångcöng nghïå tûúái tûúái nhoãgioåt cho cêy tiïu.

Cuå thïí, nùm 2014, öngNgoåc àaä àêìu tû 120 triïåuàöìng lùæp àùåt hïå thöëng tûúáinhoã gioåt theo cöng nghïåIsrael cho hún 2.000 göëctiïu trïn diïån tñch khoaãng 2ha. Theo öng Ngoåc àaánhgiaá, tuy chi phñ àêìu tû banàêìu cho hïå thöëng tûúái nhoãgioåt tûúng àöëi lúán, nhûngvúái thúâi gian khêëu hao trung

bònh cuãa hïå thöëng cêëpnûúác laâ 10 - 15 nùm, öëngmïìm, àêìu tûúái nhoã gioåt tûâ 4- 6 nùm, thò khêëu hao haângnùm khöng lúán (khoaãng 15- 17 triïåu àöìng/nùm). Sûãduång hïå thöëng tûúái nhoã gioåtgiuáp tiïët kiïåm àûúåc khoaãng50% lûúång nûúác tûúái, 40%lûúång phên hoáa hoåc NPK,giaãm 80 - 90% cöng tûúáinûúác vaâ boán phên, trongkhi nùng suêët höì tiïu tùnghún 40% so vúái tûúái traân.

Sau khi mö hònh tûúáinûúác nhoã gioåt cuãa öngNgoåc mang laåi thaânh cöng,nhiïìu höå dên àaä tòm hiïíu,hoåc têåp vaâ laâm theo. Hiïåntaåi, trïn àõa baân tónh QuaãngBònh àaä coá khoaãng 50 höådên lùæp àùåt hïå thöëng tûúáinûúác nhoã gioåt cho cêy höìtiïu, cêy ùn quaã. Trong àoáphaãi kïí àïën laâ trûúâng húåpcuãa gia àònh öng NguyïînVùn Diïåm úã tiïíu khu HûäuNghõ nhúâ aáp duång cöng

nghïå tûúái nhoã gioåt cho hún4ha höì tiïu tûâ 2 nùm nay,trong àoá coá hún 2ha, àaächo thu hoaåch vaâ 2ha àangbûúác vaâo thúâi kyâ thu hoaåch.Kïë àïën laâ anh NguyïînChñnh úã tiïíu khu Hûäu Nghõaáp duång lùæp àùåt cho toaânböå 4ha höì tiïu; chõ NguyïînThõ Hoaâi úã tiïíu khu QuyïëtTiïën lùæp àùåt tûúái cho hún1.200 göëc höì tiïu...

Theo àaánh giaá, duâ cöngnghïå tûúái tiïët kiïåm coá nhiïìuûu àiïím vûúåt tröåi so vúáiphûúng phaáp tûúái truyïìnthöëng nhûng viïåc aáp duångvaâo saãn xuêët nöng nghiïåpvêîn coân rêët haån chïë so vúáitiïìm nùng. Viïåc aáp duångcöng nghïå tûúái tiïët kiïåm cuãangûúâi dên cuäng múái chó dûânglaåi úã möåt söë àöëi tûúång cêytröìng cuå thïí nhû cêy höì tiïu,cêy ùn quaã, cêy rau maâu... vaâcuäng chó dûâng laåi úã nhûäng möhònh saãn xuêët quy mö lúán.

TUÊËN NGUYÏÅT

v Trònh diïîn hïå thöëng tûúái tiïët kiïåm.

Tûúái nûúác tiïët kiïåm cho cêy tröìng

Vitamin vaâ khoaáng chêët àoáng vai troâquan trong thaânh phêìn dinh dûúäng cuãacaác loaâi àöång vêåt thuãy saãn, nhêët laâ trongmö hònh nuöi thêm canh sûã duång thûácùn cöng nghiïåp. Viïåc böí sung caáckhoaáng vi lûúång hay nguyïn töë vi lûúångcho töm caá khöng nhûäng giuáp cho loaâithuãy saãn nuöi khoeã maånh maâ coân àoángvai troâ quan troång trong viïåc tùng cûúângkhaã nùng miïîn dõch cuãa loaâi nuöi.

Vai troâ cuãa vitamin CVitamin C rêët cêìn thiïët cho quaá trònh

töíng húåp collagen vaâ cartilage úã àöång vêåtcoá xûúng söëng. Bïn caånh àoá, vitamin Càûúåc xem nhû laâ chêët khaáng oxy hoáa, kñchthñch hïå miïîn dõch, höî trúå hêëp thu sùæt, giuápngùn ngûâa hiïån tûúång thiïëu maáu thûúânggùåp vaâ giaãm stress. Caá vaâ giaáp xaác khöng

coá khaã nùng töíng húåp vitamin C do thiïëuenzym L-gulono-lactone oxidase, maâthûúâng hêëp thu tûâ thûác ùn.

Thûác ùn thiïëu vitamin C laâ nguyïnnhên dêîn àïën caác triïåu chûáng bïånh lyá nhûbïånh veåo cöåt söëng úã caá vaâ bïånh chïët àenúã töm. Vúái töm giai àoaån êëu truâng cêìn vitamin C nhiïìu hún so vúái giai àoaåntrûúãng thaânh.

Biïíu hiïån töm, caá thiïëu Vitamin CKhi caá thiïëu vitamin C seä dêîn àïën viïåc

giaãm ùn, yïëu úát vaâ hoaåt àöång keám, nùånghún laâ bõ biïën daång cêëu truác, dõ têåt xûúngsöëng, ûúän lûng… hay xuêët hiïån hiïån tûúångxuêët huyïët göëc vêy vaâ da, mêët sùæc töë úã da,töín thûúng da vaâ haâm lûúång khoaáng giaãmúã caá rö phi.

ÚÃ töm, thûác ùn thiïëu Vitamin C laânguyïn nhên dêîn àïën bïånh chïët àen do


16

Sûã duång vitamin C Sûã duång vitamin C trong nuöi tröìng thuãy saãntrong nuöi tröìng thuãy saãn

maâu sùæc cú thïí chuyïín sang maâu àen töëivaâ laâm giaãm tyã lïå söëng cuãa êëu truâng töm,tùng thúâi gian biïën thaái.

Dêëu hiïåu bïånh lyá vaâ phên böë cuãa höåichûáng chïët àen úã töm suá khi thiïëu vitaminC göìm: Àêìu tiïn xuêët hiïån àöëm àen úãphêìn cú dûúái lúáp voã kitin cuãa phêìn buång,àêìu ngûåc vaâ caác khúáp nöëi giûäa caác àöët.Bïånh nùång vuâng àen xuêët hiïån lan trïnmang töm vaâ thaânh ruöåt. Töm boã ùn, chêåmlúán. Àaân töm mùæc bïånh coá theã bõ chïët 1 -5% hùçng ngaây. Töíng tyã lïå hao huåt rêët lúáncoá thïí lïn àïën 80 - 90%. Hiïån tûúång bïånhlyá giöëng bïånh ùn moân nhûng chó khaác úãphêìn voã kitin khöng bõ moân.

Nhu cêìu vaâ chïë àöå sûã duångHêìu hïët caác loaâi caá, töm àïìu coá caác

yïu cêìu vïì chïë àöå sûã duång vitaminC theo àõnh lûúång seä phuåthuöåc vaâo möåt söë yïëu töëgöìm: thoái quen, kñchthûúác vaâ töëc àöåtùng trûúãng cuãatöm, caá nuöi;hònh thûác nuöi;quaá trònh saãnxuêët khêíu phêìnthûác ùn; caácàùåc tñnh cuãamöi trûúâng nûúácvaâ tònh traång sinhlyá cuãa caá, töm; giaiàoaån phaát triïín.

Nhu cêìu vitamin Cthay àöíi tuây theo giaiàoaån phaát triïín. ÚÃ giai àoaån êëutruâng töm, caá cêìn àûúåc cung cêëp lûúångvitamin C nhiïìu hún giai àoaån trûúãngthaânh vaâ giai àoaån böë meå (úã giai àoaån êëutruâng töm caâng xanh cêìn böí sung 200mgvitamin C/kg thûác ùn, giai àoaån töm giöëngcêìn böí sung 100mg/kg thûác ùn).

Àöëi vúái caá nuöi, nhu cêìu vitamin C tuâytheo loaâi (caá cheáp böåt coá nhu cêìu vitaminC laâ 45mg/kg, trong khi caá cheäm böåt chó20mg/kg). Töm, caá bõ bïånh thò nhu cêìu böísung vitamin C cuäng seä cao hún so vúáitöm, caá khoeã maånh.

Àïí haån chïë sûå hao huåt vitamin C,ngûúâi ta phaãi baão vïå vêåt nuöi trûúác khi böísung vaâo thûác ùn úã caác daång khaác nhau.Ngûúâi nuöi coá thïí böí sung vitamin C vaâothûác ùn loaåi vi boåc do haâm lûúång vitamin Cúã daång naây khoaãng 80 - 90% vaâ coá thïí lûutrûä trong vaâi thaáng.

Thúâi àiïím vaâ liïìu lûúång böí sungTrong nuöi thuãy saãn, khi thúâi tiïët thay

àöíi hoùåc xung quanh vuâng nuöi coá dõchbïånh cuäng nïn böí sung thûúâng xuyïn

vitamin C vaâo thûác ùn cho vêåt nuöi.Liïìu lûúång sûã duång tuây thuöåcvaâo loaåi vitamin C, khoaãng

500 - 1.000mg/kg thûác ùn.Àöìng thúâi, nïn àõnh kyâ

böí sung khoaãng 3 - 5ngaây/thaáng; khi caá bõbïånh cêìn tùng thïmliïìu lûúång vaâ böísung 5 - 7 ngaây liïn tuåc.

Lûu yá: Nïn böísung vitamin C vúái

thuöëc böí, men tiïuhoáa nhùçm tùng sûác àïì

khaáng cho caá, töm trûúáckhi cho chuáng duâng khaáng

sinh àïí àiïìu trõ bïånh. Ngoaâira, khöng nïn sûã duång vitamin C

cuâng vúái caác loaåi khaáng sinh àiïìu trõ bïånhnhû ampicilin, amoxycilin... vò caác loaåikhaáng sinh naây khöng bïìn khi úã cuâng vitamin C.

TRUNG TÊM KHUYÏËN NÖNG QUÖËC GIA


17

Taåi möåt söë gia àònh úã An Giang àangtröìng nhaän Idol trïn vuâng àêët seát vaâpheân nhûng phaát triïín rêët chêåm. Vêåycêìn phaãi aáp duång biïån phaáp naâo àïí caãitaåo àêët khi àaä tröìng cêy.

Theo ThS Hoaâng Vùn Höìng,Trung têm Khuyïën nöng Quöëcgia, hêìu hïët àêët canh taác úãÀöìng bùçng söng Cûãu Long(ÀBSCL) àïìu thiïëu canxi, nhêët

laâ vuâng àêët seát vaâ pheân laâ vuâng àêët chuaàöå pH àêët rêët thêëp, vò vêåy cêìn boán vöi àïínêng àöå pH cuãa àêët lïn (coân goåi laâ caãi taåoàêët). Cêy ùn quaã noái chung vaâ cêy nhaännoái riïng trûúác khi tröìng cêy phaãi caãi taåoàêët (caãi taåo àöå pH cuãa àêët). Cuå thïí, caáchlaâm nhû sau.

Boán vöi: Vöi coá 3 loaåi àoá laâ böåt àaá vöi(CaCO3) àûúåc laâm ra bùçng caách nghiïìn

mõn àaá vöi. Loaåi naây taác duång chêåm,thûúâng tûâ 2 - 6 thaáng sau khi boán tuây theoàöå mõn cuãa böåt àaá. Hai laâ vöi nung (CaO)àûúåc taåo ra bùçng caách nung àaá vöi trongloâ nung nhû laâm gaåch úã nhiïåt àöå khoaãng900 - 1.0000C; loaåi naây taác duång maånh vaânhanh nhêët nhûng dïî gêy boãng khi gùåpnûúác. Baâ laâ vöi töi (Ca(OH)2) àûúåc taåo rabùçng caách tûúái lïn vöi nung möåt lûúångnûúác gêìn bùçng troång lûúång cuãa noá, luácàoá vöi taã ra thaânh böåt, sinh nhiïåt (khoaãng1500C) vaâ böëc húi sau àoá àïí nguöåi röìimúái boán. Daång vöi naây taác duång cuängkhaá nhanh.

Caách boán: Trûúác khi boán vöi cêìn duângcuöëc, cuöëc àêët xung quanh göëc cêy sau àoárùæc vöi böåt àïìu röìi duâng cuöëc àaão sau àoáphaãi tûúái möåt lûúång nûúác ngoåt dû thûâa àïírûãa mùån ra khoãi liïëp. Röìi múái boán Supelên, phên chuöìng hoai muåc.

TL


18

Caãi taåo àêët pheân khi àaä tröìng nhaän

SÛÁC KHOEÃ

19

Chõ Àoaân Thõ B.(Thanh Hoáa) bõ ngûáamùæt maäi maâ khöngkhoãi. Khi mùæt vûâangûáa raát vûâa àoã, chõmúái túái phoâng khaámchuyïn khoa mùæt àïíkhaám. Baác sô kïët luêån chõbõ viïm kïët maåc, viïm búâ mi vaâdùån chõ ngaây rûãa mùæt 3 - 4 lêìn bùçng nûúácmuöëi sinh lyá 0,9% vaâ nhoã oflovid ngaây 4lêìn, möîi lêìn 1 gioåt vaâo möîi bïn mùæt vaâ heånmöåt tuêìn sau àïën khaám laåi. Sau 3 ngaâyduâng thuöëc, chõ thêëy àúä nhûng sau àoá chõthûúâng quïn viïåc nhoã thuöëc mùæt cho àïìu,luác naâo nhúá thò chõ tra, khöng nhúá thò thöi,thêåm chñ coá ngaây chõ chó tra thuöëc möåt lêìn,

coá ngaây quïn khöng tra thuöëc lêìn naâo.Àïën tuêìn sau, chõ thêëy mùæt ngûáa ngaáyvaâ laåi tra thuöëc àïìu àùån... Cûá nhû vêåy,chõ duâng thuöëc keáo daâi àïën hún möåtthaáng maâ khöng taái khaám. Kïët quaã laâ,

mùæt cuãa chõ chùèng nhûäng khöng hïëtngûáa maâ mi mùæt coân bõ sûng àoã. Lúâi baân: Viïåc duâng thuöëc oflovid keáo

daâi àaä gêy sûng àoã mùæt. Àïí àiïìu trõ viïm búâmi vaâ viïm kïët maåc chó cêìn tra thuöëc àuángtheo hûúáng dêîn thò chó sau 1 - 2 tuêìn àiïìutrõ, mùæt seä khoãi hoaân toaân. Ngoaâi ra, cêìn giûävïå sinh mùæt bùçng caách duâng nûúác saåch; àira ngoaâi àûúâng phaãi àeo kñnh àïí traánh buåibêín... Viïåc duâng thuöëc khöng àuáng nhû vêåykhiïën cho viïåc àiïìu trõ gùåp nhiïìu khoá khùn,thêåm chñ coá thïí dêîn àïën giaãm thõ lûåc.

TAY HOAÅI TÛÃ VÒ MEÅ THÛÃ ÀÙÆP LAÁ

Chaáu Nguyïîn ThõH. (6 tuöíi úã Haâ Giang)bõ boãng nûúác söi úãcaánh tay luác meå àangluái huái nêëu cúm. Trongluác luöëng cuöëng, meåchaáu lêëy möåt loå múä trùnböi vaâo vïët boãng. Thêëy böimúä trùn khöng àúä, meå chaáu laåiàùæp thuöëc laá, ai baão caái gò meå chaáu cuängnghe theo. Sau nhiïìu thaáng chaáu vêînkhöng àúä, quêëy khoác, röìi phaát söët... Luácnaây vúå chöìng chõ múái àûa con ra ViïånBoãng úã Haâ Nöåi àïí chûäa trõ. Taåi àêy, baác sôcho biïët, baân tay cuãa chaáu H. àaä bõ nhiïîmkhuêín, bùæt àêìu bõ hoaåi tûã. Chaáu beá phaãi traãiqua vaâi lêìn phêîu thuêåt, cuâng vúái luyïån têåptraánh co cûáng khúáp ngoán tay thò may rabaân tay múái phuåc höìi àûúåc chûác nùng.

Lúâi baân: Àêy chó laâ möåttrong söë rêët nhiïìu trûúâng húåpbõ boãng, nhûng do sú cûáu vaâàiïìu trõ khöng àuáng caách nïncoá nhûäng biïën chûáng nùångnïì. Àïí traánh hêåu quaã àaángtiïëc, bïånh nhên tuyïåt àöëi

khöng nïn tûå yá duâng caác thuöëcàiïìu trõ khi chûa roä nguöìn göëc,

chûa xaác àõnh àûúåc vïët boãng nönghay sêu. Viïåc sú cûáu ban àêìu cuäng

goáp phêìn quan troång trong viïåc àiïìu trõboãng, do àoá, ngay sau khi bõ boãng, bïånhnhên nïn ngêm, rûãa caâng súám caâng töëtvaâo nûúác laånh saåch (khöng duâng nûúác àaá,àaá laånh) trong khoaãng 15 - 20 phuát. Sauàoá, nïn duâng bùng vaãi saåch àïí bùng eápnheå vuâng bõ boãng röìi àïën cú súã y tïë gêìnnhêët, khöng nïn böi bêët cûá thûá gò theo kinhnghiïåm lïn vïët boãng laâm nùång thïm töínthûúng hoùåc coá thïí bõ nhiïîm khuêín.

Cuâng ruát kinh nghiïåm Mùæt sûng àoã vò thuöëc nhoã mùæt

BS NGUYÏÎN VUÄ (Bïånh viïån Àaåi hoåc Y Haâ Nöåi)

Nhoå nöìi hay coân goåicoã mûåc, haån liïn thaão coátïn khoa hoåc laâ Ecliptaalba Hassk thuöåc hoå cuácAsteraceae. Theo y hoåccöí truyïìn, coã mûåc coá võngoåt, chua, tñnh lûúng(maát huyïët), chó huyïët(cêìm maáu) vaâo 2 kinh canvaâ thêån, taác duång böí thêånêm, thanh can nhiïåt, laâmàen rêu toác...

Coã mûåc moåcthùèng àûáng coáthïí cao túái80cm, thên coálöng cûáng. Laá

moåc àöëi coá löng 2 mùåt, daâi2 - 8cm, röång 5 - 15mm.Cuåm hoa hònh àêìu maâutrùæng úã keä laá hoùåc àêìucaânh, laá bùæc thon daâi 5 -6mm, cuäng coá löng. Quaã bïë3 caånh, hoùåc deåt, coá caánh,daâi 3mm, röång 1,5mm, àêìucuåt, moåc hoang khùæp núi úãnûúác ta. Goåi laâ coã mûåc vò khivoâ naát coá nûúác chaãy ra nhûmûåc àen.

Theo y hoåc cöí truyïìn,coã mûåc coá võ ngoåt, chua,tñnh lûúng (maát huyïët), chóhuyïët (cêìm maáu) vaâo 2 kinhcan vaâ thêån, taác duång böíthêån êm, thanh can nhiïåt,laâm àen rêu toác, chó huyïëtlyå, duâng chûäa can thêån êmkeám, xuêët huyïët nöåi taång(chaãy maáu daå daây, tiïíu tiïånra maáu, thöí huyïët do lao,rong kinh), kiïët lyå, viïm ganmaån, chêën thûúng sûng têëylúã loeát, mêín ngûáa…

Trong dên gian thûúângduâng coã mûåc giaä vùæt lêëynûúác àïí uöëng cêìm maáutrong rong kinh, trô ra maáu, bõthûúng chaãy maáu. Coân duângchûäa ho hen, ho lao, viïm cöíhoång. ngaây duâng 6 - 12gdûúác daång thuöëc sùæc haylaâm thaânh viïn maâ uöëng. Coángûúâi duâng chûäa nêëm ngoaâida, laâm thuöëc moåc toác (sùæcuöëng hoùåc ngêm vaâo dêìudûâa maâ böi), nhuöåm toác. Coãmûåc àûúåc duâng trong möåt söëbaâi thuöëc:

Thöí huyïët vaâ chaãy maáucam: Duâng coã mûåc caã caânh vaâlaá tûúi giaä lêëy nûúác àïí uöëng.

Tiïu ra maáu: Coã mûåcnûúáng trïn miïëng ngoái saåchcho khö, taán böåt. Möîi lêìnduâng 2 chó (8g) vúái nûúác cúm.

Tiïíu ra maáu: Coã mûåc,maä àïì 2 võ bùçng nhau, giaälêëy nûúác ngaây uöëng 3 cheánluác àoái. Hoùåc nêëu chaáo coãmûåc (100g) vúái 3 laát gûâng.

Trô ra maáu: Möåt nùæm coãmûåc àïí nguyïn rïî, giaänhuyïîn, cho vaâo 1 cheán rûúåunoáng, thaânh dõch àùåc vûâauöëng trong, vûâa àùæp baä ngoaâi(Baão thoå àûúâng phûúng).

Chaãy maáu daå daây -haânh taá traâng: Coã mûåc 50g,baåch cêåp 25g, àaåi taáo 4quaã, cam thaão 15g sùæcuöëng, ngaây 1 thang chialaâm 2 lêìn.

Vïët àûát cheám nhoã chaãymaáu: Möåt nùæm coã mûåcsaåch nhai hoùåc giaä nhuyïînàùæp lïn vïët thûúng.

Chûäa di möång tinh (dotêm thêån noáng): Coã mûåcsêëy khö, taán böåt. Uöëngngaây 8g vúái nûúác cúm,hoùåc sùæc coã mûåc àïí uöëngngaây 30g.

Rong kinh: Nïëu nheå, lêëycoã mûåc tûúi giaä vùæt lêëynûúác cöët uöëng hoùåc coã mûåckhö sùæc nûúác uöëng. Nïëuhuyïët ra nhiïìu, cêìn phöëihúåp thïm trùæc baá diïåp hoùåccêy huyïët duå…

Treã tûa lûúäi: Coã mûåctûúi 4g, laá heå tûúi 2g giaänhuyïîn, lêëy nûúác cöët hoâamêåt ong chêëm lïn lûúäi caách2 giúâ 1 lêìn.

Chûäa phuå nûä chaãy maáutûã cung: Coã mûåc 15g, laá trùæcbaá diïåp 15g. Sùæc uöëng ngaây1 thang, uöëng liïìn 7 ngaây.

LINH ÀAN

SÛÁC KHOEÃ

20

Nhoå nöìi

Muöën nêng cao chêëtlûúång àiïìu trõ, khöng chóhoaân chónh vïì kyä thuêåtcuãa möîi phûúng phaáp,thiïët bõ, maâ coân phaãi coákinh nghiïåm, kiïën thûác,chêín àoaán thêåt chñnh xaác,xêy dûång phaác àöì àiïìu trõcho möîi bïånh nhên möåtcaách húåp lyá nhêët.

Phûúng phaápàiïìu trõ taåi chöîlaâ phêîu thuêåtvaâ tia xaå, coákhaã nùng àiïìu

trõ triïåt àïí khi bïånh coân úãgiai àoaån súám, töín thûúngung thû chó khu truá úã taåi chöîhoùåc taåi vuâng. Nïëu ung thûàaä di cùn xa, chuáng ta coáthïí phaãi duâng phêîu thuêåthay tia xaå àïí àiïìu trõ taåmthúâi hoùåc giaãi quyïët caáctriïåu chûáng.

Phûúng phaáp àiïìu trõtoaân thên laâ àiïìu trõ hoáachêët (duâng thuöëc chöëngung thû), àiïìu trõ nöåi tiïët(duâng nöåi tiïët töë hoùåckhaáng nöåi tiïët töë), àiïìu trõmiïîn dõch (laâm tùng sûác àïìkhaáng cuãa cú thïí àïí diïåttïë baâo ung thû). Caácphûúng phaáp naây coá taácduång trïn phaåm vi toaân cúthïí, vò vêåy, àiïìu trõ hoáachêët chó thûúâng àûúåc aápduång àiïìu trõ cho nhûängung thû coá tñnh chêët toaânthên hoùåc àaä lan röång.

Àiïìu trõ phêîu thuêåt triïåtàïí laâ cùæt röång, lêëy toaân böåkhöëi ung thû vaâ möåt phêìntöí chûác laânh bao quanh u.Nïëu coá haåch vuâng khaãnùng di cùn, cêìn veát toaânböå haåch vuâng vúái muåc àñchkhöng coân àïí soát laåi tïë baâoung thû. U, haåch vaâ phêìn töíchûác laânh xung quanh àûúåc

lêëy goån thaânh möåt khöëi.Phêîu thuêåt triïåt àïí coá khaãnùng chûäa khoãi nhiïìu loaåiung thû khi coân úã giai àoaånsúám (ûúác lûúång khoaãng 1/3töíng söë ung thû), nhêët laâàöëi vúái caác bïånh ung thû:vuá, cöí tûã cung, khoangmiïång, da, giaáp traång, öëngtiïu hoáa...

Phêîu thuêåt taåm thúâichó àõnh trong möåt söëtrûúâng húåp khi ung thû àaälan röång, nhùçm muåc àñchtaåm thúâi, laâm giaãm nheå u,laâm saåch seä, múã thöngàûúâng thúã, àûúâng tiïuhoáa, tiïët niïåu, cêìm maáu,chöëng àau...

Àiïìu trõ tia xaå laâ duâng tiaphoáng xaå àïí tiïu diïåt caác tïëbaâo ung thû. Coá 3 phûúngphaáp àiïìu trõ bùçng tia xaå laâtia xaå tûâ ngoaâi vaâo (duângmaáy Cobalt, quang tuyïënX, maáy gia töëc) laâ phûúngphaáp aáp duång röång raäinhêët. Tia xaå trong duângöëng, kim Radium, maáyAfterloading, súåi Ytrium...àùåt vaâo caác höëc tûå nhiïncuãa cú thïí (tûã cung, êmàaåo, caác xoang...) hoùåcàûa vaâo caác mö, töí chûácmang ung thû. Tia xaåchuyïín hoáa, kïët húåp choånloåc, uöëng hoùåc tiïm caácchêët àöìng võ phoáng xaå(l131) hoùåc khaáng thïí àùåchiïåu coá gùæn àöìng võ phoángxaå àïí diïåt tïë baâo ung thûtrong quaá trònh chuyïín hoáavaâ kïët húåp coá choån loåc.

PV

SÛÁC KHOEÃ

21

Caác phûúng phaáp

àiïìu trõ ung thûCaác phûúng phaáp

àiïìu trõ ung thû

Rùng àau nhûác dûä döåi nhûng khöngmuöën duâng khaáng sinh thò rûúåu haåt caulaâ möåt võ thuöëc hûäu hiïåu. Tuy nhiïn,theo chuyïn gia Àöng y, rûúåu cau chóthêåt sûå coá taác duång nïëu ngêm vúái haåtcau baánh teã, rûúåu àaä khûã andehit vaângêm àuã thúâi gian.

n TUYÏËT VÊN

Giaãm àau nhûác nhanhBaâ Nguyïîn Thõ Loan (khu têåp thïí Höì

Quyânh, 88 Voä Thõ Saáu, Haâ Nöåi) nùm nayngoaâi 80 tuöíi nhûng rùng vêîn chùæc khoeã.Ai hoãi baâ cuäng khoe nhúâ ngêåm rûúåu haåtcau (dên gian goåi tùæt laâ rûúåu cau). Baâ Loancoân cho biïët, cö con dêu àúåt coá bêìu bõnhûác rùng, àau khöng nguã àûúåc, do kiïngkhaáng sinh nïn múái chõu ngêåm rûúåu cau.Chó ngêåm möåt ngaây rùng gêìn nhû hïëtnhûác. Ngêåm suác miïång thïm 2 lêìn möåtngaây tiïëp theo thò bïånh àúä hùèn. Chaáu gaáibaâ Loan bõ sêu rùng, baâ pha loaäng rûúåucau cho ngêåm 15 phuát nhûng beá khöngchõu. Baâ liïìn lêëy böng têím rûúåu cau àêåmàùåc boåc quanh rùng cho beá ngêåm chó hailêìn beá hïët àau. Rêët tin tûúãng vaâo rûúåu cau,baâ Loan thûúâng giúái thiïåu cho baån beâ,haâng xoám chûäa nhûác rùng.

Thêìy thuöëc ûu tuá – BS Lï Hûäu Tuêën,nguyïn Phoá Giaám àöëc phuå traách chuyïnmön, Bïånh viïån Y hoåc Cöí truyïìn T.Û chobiïët, rûúåu cau àuáng laâ phûúng thuöëc trõ àaurùng hiïåu quaã tûâ xûa àïën nay. Theo Àöngy, voã quaã cau coá võ ngoåt, húi the, tñnh êëm,taác duång thöng khñ haânh thuãy, chûäa thuãythuäng cûúác khñ, buång àêìy trûúáng. Haåt quaãcau coá võ cay, àùæng, chaát, tñnh êëm, taácduång tiïu tñch haânh thuãy saát truâng, trûâ giun

saán, kñch thñch tiïu hoáa, chûäa viïm ruöåt,tiïu chaãy, chöëc àêìu. Trong haåt cau coá dêìubeáo 10 - 15%, protid 5 - 10%, glucid 50 -60%, tanin 15%, alcaloid úã daång kïët húåpvúái tanin 0,3 - 0,5%; caác alcaloid chñnh laâarecolin, arecaidin (arecain) guvacolin,guvacin vaâ isoguvacin, arecolidin. Voã quaãcau cuäng chûáa nhûäng alcaloid nhû úã haåt(arecolin, guvacolin, guvacin...) nhûng vúáihaâm lûúång rêët thêëp. Arecolin, hoaåt chêëtchñnh trong haåt cau laâ chêët cûúâng àöëi giaocaãm, nhû muscarin. Noá laâm tùng sûå tiïëtdõch vaâ laâm co àöìng tûã. Vúái liïìu thêëp, noákñch thñch thêìn kinh; vúái liïìu cao, noá laâmliïåt thêìn kinh. Noá laâm tùng nhu àöång ruöåt,laâm tï baåi cú saán nhû kiïíu nicotin, nghôa laâûác chïë caác haåch thêìn kinh, khúáp thêìn kinhcú, laâm cho saán khöng baám vaâo thaânh ruöåtàûúåc. Theo khoa hoåc, quaã cau coá võ chaát,cay, tñnh êëm, coá tñnh diïåt khuêín, thanhtruâng. Rûúåu coá nöìng àöå cöìn cao, tñnh saátkhuêín. Khi kïët húåp vúái cau laâm gia tùngtñnh diïåt khuêín, ngûúâi bõ nhiïåt cuäng coá thïísûã duång àûúåc.

SÛÁC KHOEÃ

22

Rûúåu cau chûäa àau rùng hiïåu quaã

vRûúåu cau ngêm lêu, maâu caâng nêu àêåm caâng töët

SÛÁC KHOEÃ

23

Haåt cau baánh teã ngêm 6 thaáng múái coá taác duång

Cuäng theo Thêìy thuöëc ûu tuá – BS LïHûäu Tuêën, nhûäng ngûúâi bõ rùng lung lay,ngêåm rûúåu cau thûúâng xuyïn ngaây 2 lêìn(saáng, töëi) seä chùæc rùng, haån chïë sêu rùng.Vúái treã nhoã khöng chõu àûúåc võ cay chaátcuãa rûúåu thò coá thïí pha loaäng hoùåc duângböng gaåc têím rûúåu àùæp lïn chöî rùng lúåisûng àau. Àùåc biïåt, rûúåu cau laâ “cûáu caánh”cho phuå nûä coá thai àau nhûác rùng khöngduâng thuöëc khaáng sinh. Phuå nûä cho con buákiïng khaáng sinh maâ bõ àau rùng thò nïnngêåm rûúåu cau. Ngûúâi rùng khoeã thöngthûúâng, nïëu hùçng ngaây ngêåm rûúåu cau seägiuáp rùng, lúåi chùæc khoãe, khöng sêu, khöngbõ lung lay, tiïu viïm.

Tuy nhiïn, theo BS Nguyïîn Lïå Quyïn,nguyïn caán böå Khoa Y hoåc Cöí truyïìn,Bïånh viïån Àa khoa tónh Haâ Giang thò nhiïìungûúâi chûa biïët caách laâm rûúåu cau. Möåt söënúi rûúåu cau chïë biïën sùén duâng caã voã,

duâng cau non, rûúåu khöng an toaân. Rûúåucau àaåt chuêín chûäa rùng hiïåu quaã phaãiàûúåc laâm tûâ haåt cau baánh teã tûúi, ngêm vúáirûúåu trùæng cuãa nhaâ maáy àaä khûã andehit(chêët àöåc haåi). Cau tûúi (khöng non quaá,khöng giaâ quaá) böí laâm 4, boã voã lêëy haåt chovaâo bònh àûång sùén rûúåu àïí cau khöng bõthêm àen. Rûúåu ngêm nhiïìu haåt cau caânglêu nùm, caâng àùåc thò caâng töët. 1 lñt rûúåungêm töëi thiïíu 20 quaã cau.

Möåt söë núi ngêm caã voã cau cuäng àûúåc,nhûng haâm lûúång dinh dûúäng trong voã caurêët thêëp, seä töën diïån tñch cuãa bònh maâkhöng coá taác duång thïm. Rûúåu cau phaãingêm 6 thaáng trúã lïn ngêåm múái töët. Trûúáckhi ngêåm, àaánh rùng saåch, ngêåm rûúåu cautrong 15 phuát röìi nhöí ài. Sau àoá kiïng suácmiïång, khöng uöëng nûúác hoùåc ùn uöëngtrong 30 phuát àïí rûúåu ngêëm vaâo chênrùng. Möîi ngaây ngêåm rûúåu cau hai lêìn. Treãem nïn pha loaäng. Rûúåu cau khöng àöåc,thêåm chñ coân duâng têíy giun saán nïn lúä nuöëtcuäng khöng sao.

24

GOÄ CÛÃA NHAÂ TÛ VÊËN

Hoãi: Töi nùm nay 45 tuöíi, khi ài muaàöì trang àiïím thò ngûúâi khuyïn duâng kemBB (hay BB cream), ngûúâi laåi baão duângkem CC (CC cream). Vúái laân da khö, coánïëp nhùn vaâ maâu da húi nêu töi nïn duângloaåi naâo?

TRÊÌN LAM AÁNH (Haâ Nöåi)Chuyïn gia thêím myä Lan Anh, Trung

têm Spa Mai Anh, Haâ Nöåi traã lúâi: Kem BBlaâ viïët tùæt cuãa Blemish Balm, coá nghôa taåmdõch laâ kem che khuyïët àiïím. Kem naây coámöåt söë ûu àiïím nhû vûâa coá taác duång kemloát, kem nïìn nïn coá thïí thay thïë hai bûúáckhi trang àiïím. Kem thûúâng coá thïm thaânhphêìn chöëng nùæng, dûúäng da cuäng nhû phuãbïì mùåt. Ngoaâi ra, sûå ra àúâi cuãa kem naây coáthïí noái laâ giup caác chõ em ruát nhanh quaátrònh traång àiïím. Nhûng kem thûúâng chó coáhai maâu laâ saáng vaâ tûå nhiïn. Duâ vúái mûác tûånhiïn, khi böi kem vêîn thûúâng trùæng hún sovúái laân da nêu. Do àoá, trong trûúâng húåp

duâng kem BB, chõ em cên nhùæc vïì àöå saángcuãa saãn phêím.

Khaác vúái kem BB, CC Cream coá sûåhoaân haão hún khi höåi tuå ba yïëu töë cuãatrang àiïím laâ kem loát, kem nïìn vaâ kem chekhuyïët àiïím. Vò thïë, nïëu trïn bïì mùåt da coámuån hoùåc nïëp nhùn... kem seä giuáp che àiphêìn naâo, giuáp laân da saáng mõn. Chûä CClaâ chûä viïët tùæt cuãa Color Correct, ColorControl hay Complete Correction, vúái yánghôa laâ kem laâm hoaân chónh caác sùæc töë da(hay laâm àïìu maâu da). Kem naây thûúâng coáchûáa nhiïìu nûúác nïn loãng, dïî duâng, taåo àöåmoãng vaâ mïìm maåi cho da. Vúái ngûúâi trungtuöíi, kem CC seä giuáp da búát khö, ùn sêuvaâo da tûâ àoá taåo àöå tûå nhiïn hún. Nhêët laâkem coá nhiïìu maâu da àïí lûåa choån, vúáingûúâi da nêu coá thïí choån maâu phuâ húåp àïítraánh tònh traång mùåt trùæng bïåch so vúái cöívaâ ngûúâi.

VÊN ÀAÂI (ghi)

Tuöíi trung niïn nïn choån

kem BB hay CC?

25


Hoãi: Coá phaãi coá loaåi àiïìu hoâa chó cêìnsûã duång möåt daân noáng nhûng coá nhiïìu daânlaånh àïí lùæp nhiïìu phoâng phaãi khöng?

TRÊÌN QUANG HAÃI (Haâ Tônh)KS Nguyïîn Cöng Chiïën, Trung têm

Baão haânh Àiïån tûã - Àiïån laånh Baách Khoa,Haâ Nöi traã lúâi: Àiïìu hoâa bao göìm möåt daânnoáng cuâng 2 - 3, thêåm chñ 4 daân laånh àûúåcgoåi chung laâ àiïìu hoâa multi. Àiïìu hoâa hoaåtàöång theo nguyïn lyá, chó cêìn möåt cuåc noángnhûng àûúåc kïët nöëi vúái caác daân laånh vúáicaác àûúâng öëng khaác nhau nhùçm muåc àñchtiïët kiïåm diïån tñch lùæp àùåt cuäng nhû têånduång töëi àa daân noáng naây.

Ngoaâi ra, khi duâng möåt daân noáng chonhiïìu daân laånh seä giuáp tiïët kiïåm chi phñ

mua sùæm ban àêìu, tiïët kiïåm àiïån nùng... Vñduå möåt cùn höå chung cû chó coá möåt bancöng, nïëu lùæp cho 3 phoâng 3 maáy àiïìu hoâabònh thûúâng àöìng nghôa phaãi lùæm 3 daânnoáng. Vò thïë, khöng nhûäng töën diïån tñch maânhiïåt phaã ra tûâ 3 daân noáng seä rêët lúán.Trong khi, vúái loaåi maáy naây, khi bêåt maáylïn, chó àiïìu chónh daân laånh naâo thò phoângcoá thiïët bõ àoá múái laâm maát. Hoùåc coá thïícuâng luác bêåt caác daân laånh cuâng luác maâkhöng aãnh hûúãng nhiïìu àïën cöng suêëtmaáy. Do àoá, maáy mang laåi sûå tiïån lúåi chongûúâi duâng, tiïët kiïåm àûúåc diïån tñch lùæpdaân noáng (coá thïí úã ban cöng nhû vñ duå nïutrïn), laåi giaãm nhiïåt àöå xaã ra möi trûúâng.

V.ÀAÂI (ghi)

Maáy àiïìu hoâa möåt daân noáng nhiïìu daân laånh


Hoãi: Töi nghe noái àïí chai nhûåa àûångnûúác trong tuã laånh coá thïí bõ ung thû, àiïìunaây coá àuáng khöng?

LÏ NGOÅC HAÂ (Haâ Nöåi)TS Phaåm Huâng Thùæng, Viïån Haân lêm

KH&CN Viïåt Nam traã lúâi: Chai nhûåa cuängcoá rêët nhiïìu loaåi, nhiïìu húåp chêët khaác nhauàïí laâm nïn, nhû chai PE, PVC, hoaåt tñnh...Chûa coá nghiïn cûáu naâo cho rùçng àïí chainhûåa trong tuã laånh thò bõ ung thû. Àïí ngûúâitiïu duâng coá thïí nhêån biïët àûúåc mûác àöåàöåc haåi cuãa tûâng loaåi bao bò nhûåa caác nhaâsaãn xuêët àaä àûa ra caác kyá hiïåu trïn chai.Àïí taåo daáng cho bao bò nïn nhiïìu saãn

phêím coá thïm chêët hoáa deão plasticizer laâcaác hoáa chêët coá cêëu truác tûúng tûå taåothaânh nhoám goåi laâ caác “dêîn chêët phtalat”.Taác haåi cuãa caác dêîn chêët phtalat vaâo trongcú thïí gêy haåi nhiïìu mùåt nhûng haåi lúánnhêët laâ laâm xaáo tröån nöåi tiïët hay phaá vúä nöåitiïët (endocrine disruptors). Àùåc biïåt, beá gaáibõ nhiïîm phtalat seä dêåy thò súám trûúác tuöíi.Àaä coá nhiïìu cöng trònh nghiïn cûáu vïì vêënàïì naây vaâ cho thêëy, trong nûúác tiïíu beá gaáidêåy thò súám chûáa lûúång monomethyl phta-lat (MMP) cao hún nhiïìu so vúái beá gaái bònhthûúâng. Do àoá, vúái voã chai naây thò khöngnïn àïí duâng nûúác uöëng. T.H (ghi)

Coá nïn àïí chai nhûåa àûång nûúác trong tuã laånh?

26


27

Hoãi: Chaáu bõ trêìm caãm àaä 4 - 5 nùmnay, mïåt moãi, tinh thêìn thò buöìn baä, lo êuchaán naãn lùæm baác sô aå! Chaáu cuäng ài khaámúã Bïånh viïån Têm thêìn Àaâ Nùéng 2 nùm röìimaâ àïën giúâ vêîn vêåy nïn chaáu rêët bi quan,chaáu phaãi laâm sao?

LÏ THÕ THU H. (TP Àaâ Nùéng)

BSCKII Lï Quöëc Nam, phuå traáchPhoâng khaám Têm lyá y khoa – Têm thêìnkinh Quöëc Nam traã lúâi: Trêìm caãm laâ möåttrong caác röëi loaån têm thêìn thûúâng gùåpnhêët hiïån nay. Bïånh biïíu hiïån bùçng möåt söëtriïåu chûáng nhû buöìn baä keáo daâi, mêët hûángthuá vúái cuöåc söëng, luön caãm thêëy mïåt moãi,

mêët nguã, chaán ùn, giaãm têåp trung chuá yá,hay do dûå, bi quan vïì tûúng lai, àau nhûácnhiïìu núi trong cú thïí, nïëu nùång thò coá thïícoá yá nghô vïì caái chïët hay haânh vi tûå tûã.Bïånh naây nïëu àûúåc chêín àoaán àuáng vaâàiïìu trõ phuâ húåp thò kïët quaã rêët töët. Ngûúâibïånh coá thïí trúã laåi laâm viïåc hay hoåc haânhbònh thûúâng. Biïån phaáp àiïìu trõ bao göìmthuöëc chöëng trêìm caãm vaâ têm lyá liïåu phaáp.Hiïån nay, coá nhiïìu loaåi thuöëc chöëng trêìmcaãm àûúåc sûã duång àïí chûäa loaåi bïånh naây.Chaáu nïn trao àöíi laåi vúái baác sô àïí choånthuöëc cho phuâ húåp vaâ kïët húåp vúái têm lyáliïåu phaáp thò coá thïí kïët quaã seä töët hún.

PV (ghi)

Trêìm caãm Trêìm caãm phaãi laâm sao?


28

Hoãi: Töi 40 tuöíi. Khoaãng hún möåt nùmnay töi thûúâng xuyïn bõ chûáng mêët nguã, àikhaám baác sô cho uöëng thuöëc (möîi töëi uöëng3/4 viïn amitryptyline, 1/4 viïn revotril) bïånhcoá giaãm, nhûng thónh thoaãng laåi rêët khoá nguã,töi coá caãm giaác thêìn kinh cuãa töi coá vêën àïì.Töi muöën laâm têët caã caác xeát nghiïåm àïí tòmra nguyïn nhên gêy mêët nguã, vêåy töi phaãilaâm caác xeát nghiïåm gò, coá thïí chûäa khoãibïånh khöng? Töi thûåc sûå àang rêët lo lùængcho tònh traång bïånh cuãa mònh.

TRÛÚNG MINH T. (quêån 1, TPHCM)

BSCKII Lï Quöëc Nam, phuå traáchPhoâng khaám Têm lyá y khoa – Têm thêìnkinh Quöëc Nam traã lúâi: Giêëc nguã laâ tònhtraång nghó ngúi tûå nhiïn theo chu kyâ cuãa

thïí xaác vaâ têm thêìn. Trong tònh traång naâyngûúâi ta thûúâng nhùæm mùæt vaâ mêët yá thûácmöåt phêìn hay hoaân toaân, do àoá seä giaãmcaác vêån àöång vaâ phaãn ûáng àöëi vúái caác kñchthñch bïn ngoaâi. Mêët nguã cuäng laâ möåt triïåuchûáng thûúâng gùåp cuãa rêët nhiïìu loaåi bïånhtêm thêìn nhû trêìm caãm, röëi loaån lo êu,hûng caãm, têm thêìn phên liïåt, stress,nghiïån rûúåu. Anh cêìn àûúåc khaám àïí laâmcaác trùæc nghiïåm têm lyá cuäng nhû baác sô hoãibïånh tó mó àïí tòm ra göëc gêy mêët nguã, tûâ àoáàiïìu trõ bïånh göëc thò múái hïët bïånh. Caácbiïån phaáp àiïìu trõ bao göìm viïåc aáp duångcaác biïån phaáp thû giaän têm lyá vaâ vïå sinhgiêëc nguã cuäng nhû sûã duång thuöëc möåtcaách húåp lyá.

PV (ghi)

Xeát nghiïåm tòm nguyïn nhên

gêy mêët nguã?gêy mêët nguã?


Giaãi àaáp thùæc mùæc vïì vêën àïì xaä höåi

29

Haâng "àaåi haå giaá" coá àaãm baão chêët lûúång?Hoãi: Xin hoãi trûúâng húåp mua haâng àiïån

tûã àaåi haå giaá taåi caác siïu thõ thò coá àûúåcàaãm baão vïì chêët lûúång hay khöng? Vò theotòm hiïíu caác àúåt haâng àaåi haå giaá naâythûúâng laâ caác àúåt xaã haâng töìn, haâng àaä coáhoãng hoác hoùåc haâng trûng baây àaä bõ nhiïìungûúâi thûã...

UNG THANH TUÂNG (Viïåt Trò, Phuá Thoå)

Höåi Baão vïå Ngûúâi tiïu duâng ViïåtNam traã lúâi: Khöng thïí khùèng àõnh têët caãcaác mùåt haâng àiïån tûã àaåi haå giaá àïìu laâcaác mùåt haâng khöng àaãm baão chêëtlûúång, haâng töìn kho. Tuy nhiïn, cuäng coáthïí coá mùåt haâng keám chêët lûúång nhûkhaách haâng phaãn aánh. Vêën àïì àùåt ra úãàêy laâ khaách haâng cêìn kiïím tra kyä chêët

lûúång, nhaän haâng hoaá maâ nhaâ cung cêëpàûa ra àïí chûáng toã coá àaãm baão chêëtlûúång hay khöng.

Nïëu nhaän haâng àïì laâ haâng keám chêëtlûúång hoùåc quaá date, töìn kho, hoãng baánàaåi haå giaá thò khaách haâng cêìn cên nhùæc coánïn hay khöng vò àêy nhû möåt hònh thûác coáthûúng lûúång khi mua baán haâng. Vò thïë,trong trûúâng húåp naây nïëu mua phaãi haângkeám chêët lûúång khaách haâng seä gùåp nhiïìubêët lúåi nïëu muöën àöíi hoùåc kiïån nhaâ cungcêëp. Trûúâng húåp haâng baán àaåi haå giaá, chêëtlûúång keám nhûng khi baán nhaâ cung cêëp laåiàïì nhaän maác, thöng baáo, quaãng caáo laâhaâng múái, töët thò ngûúâi tiïu duâng coá quyïìnkhiïëu kiïån.

THU HIÏÌN (ghi)

v AÃnh minh hoåa.


30

Giaãi àaáp thùæc mùæc vïì vêën àïì xaä höåi

Diïån tñch àêët nhoã hún 15m2 coá àûúåc pheáp xêy dûång

v AÃnh minh hoåa.

Hoãi: Sau khi giaãi phoáng mùåt bùçng, diïåntñch nhaâ cuãa töi coân laåi 13m2, xin hoãi töi coáthïí xin cêëp pheáp xêy dûång àûúåc khöng?Nïëu nhaâ àang úã bõ hû hoãng vaâ êím thêëp, töimuöën caãi taåo sûãa chûäa laåi möåt phêìn ngöinhaâ nhû nêng têìng, nêng nïìn nhaâ lïn caohún. Xin hoãi viïåc naây coá phaãi àûúåc sûå cêëppheáp cuãa cú quan chûác nùng hay khöng?

TRÊÌN VÙN THAÂNH(Àöëng Àa, Haâ Nöåi)

Phoâng Quaãn lyá àö thõ UBND quêånTêy Höì, Haâ Nöåi traã lúâi: Theo quy àõnh taåikhoaãn 9 Àiïìu 6 QÀ 79/UBND TP Haâ Nöåi,lö àêët àûúåc pheáp xêy dûång cöng trònh phaãicoá kñch thûúác vaâ võ trñ phuâ húåp vúái quyhoaåch, khoaãng caách caách ly vïå sinh vaâ antoaân cho ngûúâi sûã duång, khöng bõ uángngêåp thûúâng xuyïn, khöng coá nguy cú bõ önhiïîm, chaáy nöí, xaãy ra tai naån giao thöngvaâ àûúåc xûã lyá cuå thïí nhû sau: Lö àêët coádiïån tñch nhoã hún 15m2, coá chiïìu röång mùåttiïìn hoùåc chiïìu sêu so vúái chó giúái xêy

dûång nhoã hún 3m, hoùåc nhûäng lö àêët coákñch thûúác hònh hoåc khöng àuã àiïìu kiïån àïíxêy dûång cöng trònh theo quy hoaåch, kiïëntruác (phêìn diïån tñch xêy dûång cöng trònh coánhiïìu goác caånh, tyã lïå chiïìu daâi, chiïìu röångkhöng húåp lyá...) thò khöng àûúåc pheáp xêydûång; Caác trûúâng húåp coân laåi àûúåc cêëpGiêëy pheáp xêy dûång nhûng phaãi tuên theoquy hoaåch xêy dûång àûúåc duyïåt, quy àõnhvïì kiïën truác, caãnh quan cuãa khu vûåc, quychuêín, tiïu chuêín xêy dûång vaâ caác quyàõnh cuãa Phaáp luêåt coá liïn quan.

Coân theo quy àõnh taåi muåc g, khoaãn 2,Àiïìu 3, QÀ 79/UBND TP Haâ Nöåi, caác cöngtrònh sûãa chûäa, caãi taåo, lùæp àùåt thiïët bõ bïntrong khöng laâm thay àöíi kiïën truác, kïët cêëuchõu lûåc vaâ an toaân cuãa cöng trònh thòkhöng phaãi xin pheáp xêy dûång. Theo àoá,nïëu baån chó àõnh nêng nïìn nhaâ thò khöngphaãi xin pheáp xêy dûång nhûng nêng têìngthò laåi cêìn phaãi àûúåc sûå cêëp pheáp cuãa cúquan chûác nùng. A.H (ghi)

Documents

Haåi gan, thêån do têåp quaá sûác · KHOA HOÅC THÛÚÂNG THÛÁC 6 Suy gan, tiïíu ra maáu vò… têåp luyïån quaá sûác Theo ThS Nguyïîn Àûác Thùng, Phoá