Upload
trunggauss
View
10
Download
3
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Bất đẳng thức, hàm lồi, hàm lõm, nguyên lý biên, Phan Đình Trung
Citation preview
HM LI, LM. HM BN LI, BN LM
V NGUYN L BINThc hin: Phan nh Trung
I. nh ngha:
1. Hm li, lm:Hm s f c gi l li trn on [;] R nu vi mi x, y [;] v vi mi a, b 0 thaa+ b = 1 th:
f(ax+ by) af(x) + bf(y)
Ngc li, f c gi l lm trn on [;] R nu vi mi x, y [;] v vi mi a, b 0 thaa+ b = 1 th:
f(ax+ by) af(x) + bf(y)
Ch : Ta tha nhn kt qu sau:Nu hm f kh vi hai ln trn [;] th f li trn [;] khi f 0, x [;]. Ngc li, f lm trn[;] khi f 0, x [;]
2. Hm bn li, bn lm:Hm s f c gi l bn li, bn lm trn [;] R nu tn ti hng s [;] duy nht sao chof li trn [; ] v lm trn [;] hoc ngc li.
II. Tnh cht:
1. Nu f l hm li trn [;] th ta c: min f = min{f(); f()}
2. Nu f lm trn [;] th ta c: max f = max{f(); f()}
3. Nu f l mt hm lm trn on [;] th khi vi mi x, y, z R tha mn ng thi x z y v x+ y z th
f(x) + f(y) f(z) f(x+ y z)
Chng minh: t t = x z, d thy 0 t x y t = k(x y), k [0; 1]. Ta c:
f(x) + f(y) f(z) f(x+ y z) = f(x) + f(y) f(x t) f(y + t)= f(x) + f(y) f (x k(x y)) f (y + k(x y))= f(x) + f(y) f ((1 k)x+ ky) f (kx+ (1 k)y) f(x) + f(y) (1 k)f(x) kf(y) kf(x) (1 k)f(y) = 0 (Q.E.D)
4. Nu f li trn trn on [;] th khi vi mi x, y, z R tha mn ng thi x z y v x+ y z th
f(x) + f(y) f(z) f(x+ y z)
5. Nu f lm trn [;] th vi dy s xn [;] than
i=1 xi + (n 1) th khi :
f(x1) + f(x2) + ...+ f(xn) (n 1)f(a) f(x1 + x2 + ...+ xn (n 1))
Chng minh: Ta chng minh bng qui np theo nVi n = 1, hin nhin ng.Gi s tnh cht 5 ng ti n. Ta xt khi n+ 1.Khng gim tnh tng qut, gi s xn+1 = max{x1;x2; ...;xn+1}. S dng gi thit qui np ta ch cnchng minh:
f(x1 + x2 + ...+ xn (n 1)) + f(xn+1) f() + f(x1 + x2 + ...+ xn+1 n)
1
Do xn+1 = max{x1, x2, ..., xn+1} v xi [;] nn:
f() + f(x1 + x2 + ...+ xn+1 n) f(x1 + x2 + ...+ xn+1 n+ xn+1) + f(xn+1)= f(x1 + x2 + ...+ xn (n 1)) + f(xn+1)
Nh vy, khng nh ng vi n+ 1. Ta c pcm.
6. Nu f li trn [;] th vi dy s xn [;] than
i=1 xi + (n 1) th khi :
f(x1) + f(x2) + ...+ f(xn) (n 1)f(a) f(x1 + x2 + ...+ xn (n 1))
7. (BDT tip tuyn) Nu f lm trn [;] th vi mi x, x0 [;] ta c :
f(x) f (x0)(x x0) + f(x0)
Nu f li trn [;] th vi mi x, x0 [;] ta c :
f(x) f (x0)(x x0) + f(x0)
c bit, khi f(x) = ax+ b, a 6= 0 th th f l mt on thng nn:
min{f(); f()} f(x) max{f(); f()}
nh l 1: Cho (xn) l dy cc s thc tha:i) (xn) l dy khng gim.ii) xn [;]iii) x1 + x2 + ...+ xn = k = constiv) f l hm trn [;] tha f li trn [; ] v lm trn[;].
t F = f(x1) + f(x2) + ...+ f(xn). Khi :+ minF x1 = x2 = ... = xk1 = a;xk+1 = ... = xn [;]+ maxF x1 = x2 = ... = xk1 [;];xk+1 = ... = xn = b
nh l 2: Cho (xn) l dy cc s thc tha:i) (xn) l dy khng gim.ii) xn [;]iii) x1 + x2 + ...+ xn = k = constiv) f l hm trn [;] tha f lm trn [; ] v li trn[;].
t F = f(x1) + f(x2) + ...+ f(xn). Khi :+ maxF x1 = x2 = ... = xk1 = a;xk+1 = ... = xn [;]+ minF x1 = x2 = ... = xk1 [;];xk+1 = ... = xn = b
nh l 3: Cho (xn) l dy cc s thc tha:i) (xn) l dy khng gim.ii) xn Riii) x1 + x2 + ...+ xn = k = constiv) f l hm trn [;] tha f li trn (; ] v lm trn[; +).
t F = f(x1) + f(x2) + ...+ f(xn). Khi :+ minF x1 x2 = x3 = ...xn+ maxF x1 = x2 = ... = xn1 xn
nh l 4: Cho (xn) l dy cc s thc tha:i) (xn) l dy khng gim.
2
ii) xn Riii) x1 + x2 + ...+ xn = k = constiv) f l hm trn [;] tha f lm trn (; ] v li trn[; +).
t F = f(x1) + f(x2) + ...+ f(xn). Khi :+ maxF x1 x2 = x3 = ...xn+ minF x1 = x2 = ... = xn1 xn
III. Cc v d:
V d 1: (IMO Shorlist 1993, Viet Nam) Cho a, b, c, d l cc s thc khng m tha a+b+c+d = 1.CMR:
abc+ abd+ acd+ bcd 127
+176
27abcd
Li gii:
Gi s a = min{a, b, c, d} a 14. BDT cn chng minh vit li di dng:
(bc+ cd+ bd 176
27bcd
)a+ bcd 1
27(1)
Xem VT ca (1) nh mt hm s theo a. Ta xt cc trng hp: Trng hp 1: bc+cd+bd17627
bcd = 0.
Khi :
V T(1) = bcd (b+ c+ d)3
27 (a+ b+ c+ d)
3
27=
1
27
Trng hp 2: bc+ cd+ bd 17627
bcd < 0. Khi :
V T(1) bcd 1
27
Trng hp 3: bc+ cd+ bd 17627
bcd > 0. Khi :
V T(1) bc+ cd+ bd
4 17
27bcd
S dng BDT Schur, ta c:
bc+ cd+ bd
4 17
27bcd 13
324(bc+ cd+ bd) +
17
576 13(b+ c+ d)
2
324.3+
17
576=
1
27
Php chng minh hon tt.
Lu : Ty theo bi ton ra cn la i lng thay i ph hp sao cho thun li trong viccng ph bi ton. i vi bi ton ny, ta c th c nh c, d th do a+ b+ c+ d = 1 nn a+ b cngc nh, lc ny kho st V T(1) theo ab ta cng thu dc pcm.
V d 2: (Vasile Cirtoaje) Cho a, b, c, d l cc s thc khng m a, b, c, d tha a2 + b2 + c2 + d2 = 1.CMR:
(1 a)(1 b)(1 c)(1 d) abcd
Li gii:
Gi s a = min{a, b, c, d} a 12. Ta vit BDT cn chng minh di dng:
[(1 b)(1 c)(1 d) + bcd]a (1 b)(1 c)(1 d) 0 (1)
3
Xem VT ca (1) nh mt hm theo a. Ta c hai trng hp:Trng hp 1: (1 b)(1 c)(1 d) + bcd = 0, hin nhin ng.Trng hp 2: (1 b)(1 c)(1 d) + bcd > 0. Khi :
[(1 b)(1 c)(1 d) + bcd]a (1 b)(1 c)(1 d) bcd (1 b)(1 c)(1 d)2
t
p = b+ c+ d
q = bc+ cd+ db
r = bcd
. Khi , ta cn CM:
2r + p q 12
0
Ch l lc ny p2 2q = 34nn ta cn CM:
4r 14 (p 1)2
Theo AM-GM: p 3 3r T y ch vic kho st hm g(r) = 4r9 3
r2+6
r 5
4, r 1
8l c pcm.
V d 3: (Crux Mathemmaticorum) Cho a, b, c l cc s khng m. CMR:1 +
48a
b+ c+
1 +
48b
c+ a+
1 +
48c
a+ b 15
Li gii:
t x =2a
b+ c; y =
2b
c+ a; z =
2c
a+ b. Khi , ta c:
xy + yz + zx+ xyz = 4
V ta cn CM: 1 + 24x+
1 + 24y +
1 + 24z 15 (1)
Khng gim tnh tng qut, gi s: x = max{x, y, z} x 1. Xem VT ca (1) nh mt hm f theo x.D thy f ng bin nn f t gi tr nh nht khi x = 1. Lc ny, ta c y+z+2yz = 4 y = 4 z
1 + 2zv ta cn tm GTNN ca
1 + 24y +1 + 24z =
1 + 24.
4 z1 + 2z
+1 + 24z
Thc hin kho st hm g(z) =
1 + 24.4 z1 + 2z
+1 + 24z vi z [0; 1] ta d dng thy g(z) 10
T suy ra: 1 + 24x+
1 + 24y +
1 + 24z 15 (Q.E.D)
V d 4: Cho cc s a, b, c khng m. CMR:(4a
b+ c+ 1
)(4b
c+ a+ 1
)(4c
a+ b+ 1
) 25
Li gii:
t x =2a
b+ c, y =
2b
c+ a, z =
2c
a+ b. Khi :
xy + yz + zx+ xyz = 4
V ta cn CM:(1 + 2x)(1 + 2y)(1 + 2z) 25
4
Nu ta xem VT ca BDT ny nh mt hm theo z th r rng y l mt hm bc nht v ng bin.Theo . GTNN ca hm ny t c khi z = 0. Lc ny xy = 4 v ta cn ch ra:
(1 + 2x)(1 + 2y) 25 x+ y 8
iu ny l hin nhin theo AM-GM. Bi ton c chng minh.
V d 5: (USA MO 2000) Cho a, b, c l cc s thc khng m. CMR:
a+ b+ c
3 3abc max{(
ab)2; (
bc)2; (
ca)2}
Li gii:Khng mt tnh tng qut, gi s a b c. Khi , ta cn CM:
a+ b+ c 3 3abc 3(
ca)2 0 (1)
Xem VT ca (1) l mt hm theo b. Ta tnh c
f (b) =3ca
33b5> 0
Do f l hm lm. Nh vy GTLN ca f t c khi b = a hoc b = c. Ta xt khi a = b. Khi ta cn CM:
a+ 2c+ 33ca2 6
ca
iu ny l ng theo AM-GM.
Nu m rng BDT trn ta tm c chn di ca i lng TBC-TBN l1
2min1i
Tng qut ha bi ton v d 6, ta thu c bi ton ca tp ch Crux Mathemmaticorum:Cho x1, x2, ..., xn (n 2) l cc s khng m c tng bng 1. CMR:
1 x11 + x1
+
1 x21 + x2
+ ...+
1 xn1 + xn
n 2 + 23
V d 7: (VMEO 2005) Cho a, b, c l cc s thc dng cho trc v x, y, z l cc s thc dng thamn ax+ by + cz = xyz. Tm GTNN ca:
P = x+ y + z
Li gii:B : Vi cc s thc dng a, b, c cho trc. Khi tn ti duy nht d > 0 sao cho:
1
a+ d+
1
b+ d+
1
c+ d=
2
d
Chng minh b : Vit biu thc trn li thnh:
a
a+ d+
b
b+ d+
c
c+ d= 1
Xem y l mt hm f theo d. D thy f lin tc v f nghch bin. Mt khc limd0 f(d) = 3 vlimd+ f(d) = 0 nn tn ti duy nht s d > 0 tha mn ng thc trn. B c chng minh.
Quay li bi ton. t x =
bc
am, y =
ca
bn, z =
ab
cp. Khi ta c:
m+ n+ p = mnp
iu ny gi cho ta chn A,B,C l ba gc ca mt tam gic nhn sao cho: m = tanA,n = tanB, p =tanC. By gi, ta cn tm GTNN ca:
P =
bc
atanA+
ca
btanB +
ca
btanC
Xt hm f(x) = tanx, x (0;
2
). Ta c : f(x) = 2 tanx.(tan2 x + 1) > 0, x
(0,
2
)nn f lm
trn(0;
2
). Ta chn d l s thc dng sao cho:
1
a+ d+
1
b+ d+
1
c+ d=
2
d
S tn ti ca d hon ton c khng nh theo b . p dng BDT tip tuyn, ta c:
f(A) f (arctan
a(b+ d)(c+ d)
bc(a+ d)
)[A arctan
a(b+ d)(c+ d)
bc(a+ d)
]+ f
(arctan
a(b+ d)(c+ d)
bc(a+ d)
)
tanA a(b+ d)(c+ d) + bc(a+ d)bc(a+ d)
[A arctan
a(b+ d)(c+ d)
bc(a+ d)
]+
a(b+ d)(c+ d)
bc(a+ d)
bc
atanA 2abc+ (ab+ bc+ ca)d+ ad
2
abc(a+ d)
[A arctan
a(b+ d)(c+ d)
bc(a+ d)
]+
(b+ d)(c+ d)
a+ d
Ch rng v1
a+ d+
1
b+ d+
1
c+ d=
2
d
nn ta c ngayd3 = 2abc+ (ab+ bc+ ca)d
6
Suy ra: bc
atanA d
2
abc
[A arctan
a(b+ d)(c+ d)
bc(a+ d)
]+
(b+ d)(c+ d)
a+ d
Tng t, ta cng c:ca
btanB d
2
abc
[B arctan
b(a+ d)(c+ d)
ac(b+ d)
]+
(a+ d)(c+ d)
b+ d
ab
ctanC d
2
abc
[C arctan
c(a+ d)(b+ d)
ab(c+ d)
]+
(a+ d)(b+ d)
c+ d
Ch rng:a(b+ d)(c+ d)
bc(a+ d)+
b(c+ d)(a+ d)
ca(b+ d)+
c(a+ d)(b+ d)
ab(c+ d)=
(a+ d)(b+ d)(c+ d)
abc
nn:
A+B + C arctan
a(b+ d)(c+ d)
bc(a+ d) arctan
b(c+ d)(a+ d)
ca(b+ d)+ arctan
c(a+ d)(b+ d)
ab(c+ d)= 0
Do :
P
(a+ d)(b+ d)
c+ d+
(b+ d)(c+ d)
a+ d+
(c+ d)(a+ d)
b+ d
Vy:
minP =
(b+ d)(c+ d)
a+ d+
(c+ d)(a+ d)
b+ d+
(a+ d)(b+ d)
c+ d
Kt thc bi vit, ti xin ngh mt s bi tp t luyn:1. Cho a, b, c, d [0; 1]. CMR:
(1 a)(1 b)(1 c)(1 d) + a+ b+ c+ d 1
2. (THTT 2002) Cho a, b, c l cc s thc c tng bnh phng bng 2. Tm GTLN ca
P = 3(a+ b+ c) 22abc
3. Cho a, b, c, d 0 tha a+ b+ c+ d = 4. CMR:
16 + 2abcd 3(ab+ ac+ ad+ bc+ bd+ cd)
4. (Viet Nam TST 2001, Trn Nam Dng) Cho a, b, c l cc s dng tha 21ab+2bc+8ca 12. TmGTNN ca:
P =1
a+
2
b+
3
c
5. (IMO 1984) Cho x, y, z 0 tha x+ y + z = 1. CMR:
0 xy + yz + zx 2xyz 727
6. Cho x, y, z > 0 tha x+ y + z = 1. Tm GTLN ca
F =x
x2 + 1+
y
y2 + 1+
z
z2 + 1
7. (VMEO 2004) Cho tam gic nhn ABC. Tm GTNN ca:
P = tanA+ 2 tanB + 5 tanC
7
8. Cho x, y, z, t 0 tha x+ y + z + t = 4. CMR:
(1 + x)(1 + 3y)(1 + 3z)(1 + 3t) 125 + 131xyzt
Ti liu tham kho:[1]. Bt ng thc- V Quc B Cn.[2]. K thut nh gi trn bin - Phm Quc Thng.[3]. Nguyn l bin - Cao nh Huy.[4]. www.diendantoanhoc.net
8