Handboek Werkvoorbereiding en uitvoering

Handboek Werkvoorbereiding en uitvoering

3

1. Toetsing regelgeving 5

2. Bouwplanning 13

3. Productkeuze 17

4. Uittrekken hoeveelheden 25

5. Procedure elementensysteem 27

6. Dilataties en aansluitingen 37

7. Maatvoering 45

8. Levering 47

9. Veiligheid 49

10. Opperen 51

11. Verwerking 53

12. Controle, nazorg en vloeraansluitingen 61

13. Afwerking 67

Bijlage A: Stelmachines 69

Bijlage B: Checklist verwerking 72

Hoofdstuk 1

InhoudsopgaveCALDURAN®

Kalkzandsteen bv

Handboek Werkvoorbereiding en Uitvoering

Het Handboek Werkvoorbereiding en Uitvoering van Calduran Kalkzandsteen vervangt de afzonderlijke handboeken Projectvoorbereiding en Uitvoering. Deze uitgave is bedoeld voor calculatoren, werkvoorbereiders, uitvoerders en ver-werkers van kalkzandsteen. Zij vinden in dit nieuwe handboek alle praktische informatie bijeen.

In de volgorde van het bouwproces beschrijft het Handboek Werkvoorbereiding en Uitvoering richtlijnen voor het wer-ken met kalkzandsteen. Wanneer u deze voorschriften hanteert, bespaart u tijd en reduceert u de kans op fouten. De werkvoorbereiding en de uitvoering beschikken dankzij deze uitgave over dezelfde relevante informatie. Daardoor ver-loopt de communicatie beter, met minder faalkosten tot gevolg.

In het Handboek Werkvoorbereiding en Uitvoering staan handige tips en adviezen. In de bijlagen vindt u nuttige over-zichten en checklisten.

Eventuele adviezen en/of opmerkingen over het handboek zijn welkom. Deze kunt u doorgeven aan onze afdeling Bouwtechniek & Voorlichting. Medewerkers van deze afdeling beantwoorden ook al uw bouwtechnische vragen en ze geven ontwerpadviezen en constructieve adviezen. U kunt hen bereiken via telefoon 0341 464 004, telefax 0341 464 005 of via e-mail: [email protected]. Onze afdeling projectbegeleiding staat u ook graag te woord: 0592 395 113 / [email protected]. Veel informatie staat ook op internet, zie de websites: www.calduran.nl en www.bouwtechniekonline.nl.

OpbouwOnderstaand stroomschema volgt de methode van het bouwproces: van aanbesteding tot en met uitvoering. Het Handboek Werkvoorbereiding en Uitvoering is opgebouwd aan de hand van dit schema.

- Projectplanning; - Bespreken uitvoerings- - Evaluatie en optimaliseren; - Dilatatie-advies; en afwerkingsdetails; - Gebruikersrichtlijnen- Tekenservices; - Uitgekiend leveren; verstrekken.- Viewer; - Handboek; - Handboek; - Projectbegeleiders.- Projectgerichte prijs.

PROJECT VOORBEREIDING

UITVOERING NAZORG

Uitvoeringsgereedmaken en organiseren

van project

Optimaal realiserenen coördineren

werkzaamheden

Toetsen resultaten en opstellen beheerplan

4

Toetsing Regelgeving

ToepassingCalduran levert deze kalkzandsteenproducten alleen voor toepassing binnen in gebouwen.

BuitengevelsOngeïsoleerde, onafgewerkte buitengevels kunt u niet maken van kalkzandsteen. Dergelijke wanden worden blootgesteld aan weer en wind en moeten vorstbesten-dig zijn. Kies daarom voor weer- en vorstbestendige gevelstenen.Past u in de buitengevels wel kalkzandsteen toe, werk deze dan af met een waterdichte gevelbeplating van bijvoorbeeld hout, metaal of kunststof. De ruimte tussen de kalkzandsteen en de gevelafwerking moet goed kun-nen ventileren.Wanneer u bouwt tegen bestaande belendingen, kunt u het buitenblad maken van kalkzandsteen, mits dit droog blijft. U kunt ook het Renovatie element gebruiken. Voor meer informatie zie productblad op www.calduran.nl. Tegel- en stukadoorswerk op ongeïsoleerde kalk-zandsteen is niet mogelijk!

1.1.1 GeluidCalduran levert kalkzandsteenelementen in CS12 en / of CS20 in verschillende diktematen: 100, 120, 150, 175, 214, 240, (alleen CS20), 250 en 300 mm. De 175 en 250 mm zijn Hoogbouwelementen® in kwaliteit CS 36 en

CS 44. De 214 en 300 mm zijn in alle genoemde kwaliteiten verkrijgbaar.Elementen van 100, 120 en 150 mm zijn met name geschikt voor binnen-spouwbladen van gevels en voor anker-loze spouwmuren van woningen die niet zijn gesitueerd in een woongebouw. Daarbij moeten de ankerloze spouwmuren minimaal 120 mm dik zijn. Dikkere elementen gebruikt u voor dragende binnenwan-den, binnenspouwbladen en voor massieve woningschei-dende wanden in onder meer appartementen gebouwen en utiliteitsbouw. Deze wanden voldoen aan de eisen voor geluidsisolatie uit het Bouwbesluit (zie tabel 1).

De manier waarop u binnenspouwbladen aansluit aan bouwmuren, hangt mede af van de eisen voor geluids-isolatie. Soms moet u het binnenspouwblad akoestisch ontkoppeld aansluiten op de woningscheidende wanden. Dat geldt voor binnenspouwbladen dunner dan 150 mm in eengezinswoningen met massieve woningschei-dende wanden (van 250 mm (Hoogbouw) of 300 mm elementen). Dergelijke wanden kunnen niet dienen als stabiliteitswand. Dragende binnenspouwbladen en stabi-liteitswanden in appartementengebouwen moeten 175 mm (Hoogbouwelementen®) of 214 mm dik zijn.

Hoofdstuk 1


1.1 AdviseringAl tijdens de ontwerpfase kunt u een beroep doen op de kennis van onze afdeling Bouwtechniek & Voorlichting. Na afronding van het schetsontwerp is de grove indeling van een gebouw bekend. Op basis daarvan adviseren medewerkers van Bouwtechniek & Voorlichting u over de mogelijkheden van kalkzand-steen. Rekening houdend met de eisen uit het Bouwbesluit en met de specifieke constructieve mogelijk-heden van een gebouw laten ze u weten welke delen u kunt uitvoeren in kalkzandsteen.

Geluidsadvies

Constructieadvies Brandadvies Productinformatie Dilatatieadvies

Detailleringsadvies Verwerkings-voorschriften

LateiserviceVellingwand op Maat

Uitgekiend

Vellingwand op Maat

5

6 7

Tabel 1 Eisen geluidsisolatie Wandgewicht. Geluidsweringsklasse volgens NPR 5070

Woningbouw III niveau Bouwbesluit kg/m2

Dikte wand kalkzandsteen 1750 kg/m2


II niveau com-fortklassen kg/m2

Dikte wand kalkzandsteen 1750 kg.m2


AppartementenWoningscheiding:- massief- ankerloosDragende tussen- en eind-wanden en binnenspouw-bladen

525 kg2 x 350 kg

350 kg

300 mm2 x 214 mm

214 mm

250 mm2 x 175 mm

175 mm

650 kg

350 kg

2 x 214 mm

214 mm

300 mm2 x 175 mm

175 mm

EengezinswoningenWoningscheiding:- massief- ankerloos

525 kg2 x 200 kg

300 mm2 x 120 mm

250 mmn.v.t.

650 kg2 x 200 kg

n.v.t.2 x 120 mm

n.v.t.n.v.t.

Klasse III niveau Bouwbesluit:llu;k ≥ 0 db (luchtgeluid) lco ≥ + 5 db (contactgeluid)Klasse II comfortklasse: llu;k ≥ + 5 db (luchtgeluid) lco ≥ + 10 db (contactgeluid)

Ministerie van VROM oktober 2005 Praktijkboek Bouwbesluit 2003 Pagina 187

In tabel 3.6 is aangegeven welke grenswaarden gelden tussen gebruiksfuncties op verschillende percelen. Hetzelfde perceel Gaat het om ruimten die op hetzelfde perceel liggen, dan geldt in beginsel geen eis. Uitzonderingen vormen een woonfunctie, een celfunctie en een logiesfunctie. In tabel 3.6 staat voor welke op hetzelfde perceel gelegen gebruiksfuncties eisen gelden en welke grenswaarden daarop van toepassing zijn.

besloten ontvangruimte [ontvang]

besloten zendruimte [zend]

niet

-gem

eens

chap

pelijk

e V

G w

oonf

unct

ie

niet

-gem

eens

chap

pelijk

e ru

imte

woo

nfun

ctie

, ge

en V

G

gem

eens

chap

pelijk

VG

woo

nfun

ctie

gem

eens

chap

pelijk

e ru

imte

woo

nfun

ctie

, gee

n V

G e

n ge

en v

erke

ersr

uim

te

gem

eens

chap

pelijk

e ve

rkee

rsru

imte

woo

nfun

ctie

VG

bije

enko

mst

func

tie

VG

cel

func

tie

VG

gez

ondh

eids

zorg

func

tie

VG

indu

strie

func

tie m

.u.v

. lic

hte

indu

strie

func

tie

VG

kan

toor

func

tie

VG

logi

esfu

nctie

VG

ond

erw

ijsfu

nctie

VG

spo

rtfun

ctie

VG

spo

rtfun

ctie

lu;k

Ico

lu;k

Ico

lu;k

Ico

lu;k

Ico

lu;k

Ico

lu;k

Ico

lu;k

Ico

lu;k

Ico

lu;k

Ico

lu;k

Ico

lu;k

Ico

lu;k

Ico

lu;k

Ico

lu;k

Ico

Vanuit een ander perceel Woonfunctie 0 5 -5 0 0 5 -5 0 -5 0 0 5 0 5 0 5 0 5 0 5 0 5 0 5 0 5 0 5 Bijeenkomstfunctie voor geluidbelastende activiteiten 10 10 5 5 10 10 5 5 5 5 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10Industriefunctie voor geluidbelastende activiteiten 5 5 0 0 5 5 0 0 0 0 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 Andere gebruiksfunctie 0 0 -5 -5 0 0 -5 -5 -5 -5 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Vanuit hetzelfde perceel Niet-gemeenschappelijk VG van een woonfunctie 0 5 -5 0 0 5 -5 0 -5 0 - - - - - - - - - - - - - - - - - - Niet-gemeenschappelijke ruimte woonfunctie, geen VG 0 5 -5 0 0 5 -5 0 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Gemeenschappelijke ruimte van een woonfunctie 0 5 -5 0 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Bijeenkomstfunctie voor geluidbelastende activiteiten 10 10 5 5 10 10 5 5 5 5 - - - - - - - - - - - - - - - - - - Celfunctie1) 0 0 -5 -5 0 0 -5 -5 -5 -5 - - -5 -5 - - - - - - - - - - - - - - Industriefunctie voor geluidbelastende activiteiten 5 5 0 0 5 5 0 0 0 0 - - - - - - - - - - - - - - - - - - Logiesfunctie1) 0 0 -5 -5 0 0 -5 -5 -5 -5 - - - - - - - - - - -5 -5 - - - - - - Andere gebruiksfunctie2) 0 0 -5 -5 0 0 -5 -5 -5 -5 - - - - - - - - - - - - - - - - - -

VG = verblijfsgebied, VR = verblijfsruimte

1) Geldt t.o.v. een gebruiksfunctie van dezelfde soort niet als de zendruimte een gemeenschappelijke ruimte van die gebruiksfunctie is. 2) Geldt niet voor een nevenfunctie van een woonfunctie t.o.v. de woonfunctie waarvoor het een nevenfunctie is.

tabel 3.6 - Grenswaarden voor luchtgeluid (Ilu;k) en voor contactgeluid (Ico)

Verbouwing, vergroting of uitbreiding en niet-permanent bouwwerk Gaat het om een verbouwing of een uitbreiding dan is het niveau tot waar ten hoogste vrijstelling mag worden verleend een karakteristieke isolatie-index voor luchtgeluid en een isolatie-index voor contactgeluid die 10 dB lager ligt. Het vrijstellingsniveau is tevens het niveau dat ten minste moet worden aangehouden bij niet-permanente bouw. 3.2 Vochtwering Bij de vochtwering van een gebouw gaat het in Bouwbesluit 2003 om: wering van vocht van buiten - afdeling 3.6 (artikelen 3.22 t/m 3.25), en wering van vocht van binnen - afdeling 3.7 (artikelen 3.26 t/m 3.30).

3.2.1 Wering van vocht van buiten De voorschriften voor wering van vocht van buiten zijn gegeven om te voorkomen dat er in gebouwen vochtoverlast optreedt, waardoor de kwaliteit van het binnenmilieu wordt aangetast. Deze voorschriften zijn van toepassing op alle gebruiksfuncties van gebouwen met uitzondering van:

De eisen van het Bouwbesluit spreken over ILu;k. Dat is de luchtgeluidsisolatie tussen twee ruimten. Het is een praktijk-waarde. Om aan de eisen te voldoen moet op de laboratoriumwaarde een correctie toegepast worden (die o.a. afhangt van de dikte en de aansluitingen).

Tabel 3

Wanddikte in mm Ilu;k in dB

EH175/E214 - 5

EH250/E300 + 0

2 x E120 + 5***

EH300 + 5***

2 x E150 + 6

2 x E214/2 x EH175 + 9

2 x E214/2 x EH175 + 9

***De Ilu;k van een ankerloze spouw bestaande uit twee E120 wanden of van een massieve EH300 wand kan +5 dB bedragen, mits zeer goede aandacht is besteed aan de detailleringen.

Geluidsisolatie per wanddikteOok voor gebouwen met andere functies dan wonen, gelden bepaalde geluidseisen. In de tabel hieronder staat per dikte aangegeven welke waarden worden gehaald.

Geluidseisen Bouwbesluit voor woningen en appartementen:Voor luchtgeluid (Ilu;k): ≥ 0 dB.Voor contactgeluid (Ico): ≥ +5 dB.

Deze geluidsniveaus komen overeen met klasse III uit NEN 1070. Hieronder staan de wanddikten in klasse III voor verschillende woningtypen.

Figuur 1 Eengezinswoningen, meerlaagsebouw

Figuur 2 Appartementen

Tabel 4 Ilu;lab van kalkzandsteen wanden

Laboratorium waarden Te verwach-ten waarden in de prak-tijk

Wanddikte in mm

Ilu;lab in dB Rw in dB ILu;k in dB

67 -13 40 -18

100 -8 45 -13

120 -6 47 -11

150 -3 50 -8

EH 175 +1,5 54 -3

214 +1,5 53,6 -3

EH 214 +4 56 -2

240 +4 56 -2

EH 250 +6 58 0

300 +5,5 57,5 0

EH 300 +8 60 +4

1 Woningscheidende wand 120-60-120 mm met verdiepte fundering2 Stabiliteitswand min. 100 mm star aansluiten3 Gevelpenanten min. 100 mm star aansluiten4 Begane grondvloer min. 300 kg/m5 Dragende eindgevel min. 100 mm e.e.a

van vloeroverspanning6 Alle overige binnenwanden flexibel aansluiten

1 Woningscheidende wand 300 mm of EH 250mm2 Gevelpenanten min. 100 mm flexibel aansluiten

indien 150 mm of meer dan star aansluiten3 Begane grondvloer min. 250 kg/m akoestisch

ontkoppeld van bouwmuur op akoestisch oplegmateriaal4 Dragende eindgevel min. 100 e.e.a van vloeroverspanning5 Alle overige wanden flexibel aansluiten

Geluidsisolatie grondgebonden woningen

Ankerloos

1

2

3

4

5

Massief

1

2

3 4

x Verdiepingsvloeren min. 350 kg/m 2

2 2

x Stabiliteitspenanten 150 mmx Verdiepingsvloeren min. 400 kg/m 2

1 Massieve wand 300 mm / 250 mm2 Vloergewicht verdieping min. 800kg/m

bij onvoldoende massa zwevende dekvloer toepassen

3 Dragende tussenwanden / stabiliteitswanden 214 mm / 175 mm* star aangesloten4 Dragende eindgevels en binnenspouwbladen 214 mm / 175 mm* star aangesloten5 niet - dragende binnenspouwbladen min. 100 mm, akoestisch ontkoppeld

aan bouwmuur en bovenliggende vloer6 Niet - dragende scheidingswanden min. 67 mm, akoestisch ontkoppelen

Geluidsisolatie appartementen

x Beganegrondvloer min 250 kg/m akoestisch ontkoppeld aan bouwmuuren op akoestisch oplegmateriaal

4

5

4

6

2

3

4

2

= Hoogbouwelement

x Dakvloer min. 300 kg/m

2

2

*

*

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com







Ankerloos

1

2

3

4

5

Massief

1

2

3 4


2 2








4

5

4

6

2

3

4

2

= Hoogbouwelement


2

2

*

*


Tabel 2







Ankerloos

1

2

3

4

5

Massief

1

2

3 4


2 2








4

5

4

6

2

3

4

2

= Hoogbouwelement


2

2

*

*








Ankerloos

1

2

3

4

5

Massief

1

2

3 4


2 2








4

5

4

6

2

3

4

2

= Hoogbouwelement


2

2

*

*


8

beton of op metselwerk. Bovenstaande geldt specifiek voor penanten in de langsgevel die een stabiliserende functie hebben (zie figuur 5).Wanneer u de breedplaatvloer minimaal 50 mm op de bouwmuren oplegt, plaatst u de eerste rij onderslagen op 1800 mm uit de wand.


9

Leidingschachten:Leidingschachten ten behoeve van de doorvoer van binnenriolering moeten volgens het bouwbesluit minimaal 150kg/m2 wegen. Met 100 mm kalkzandsteen voldoet u ruimschoots aan deze eis.

BedrijfsverzamelgebouwenUnitscheidende wanden:Minimaal 300 mm massief (bij kantoorfuncties) of 150 mm (alleen opslag). Vloeren van minimaal 200 mm kanaalplaat, dikte hangt af van de overspanning.

Overige dragende wanden:214 mm massief.

Langsgevels:214 mm massief.

1.1.2 BrandwerendheidHet Bouwbesluit stelt (in paragraaf 2.13.1) eisen aan de brandwerendheid van con-structies, zodat mensen veilig in gebou-wen kunnen wonen, werken of verblijven.Kalkzandsteen is een onbrandbaar mate-riaal (klasse A1, NEN 6069). Het is dus bij uitstek geschikt voor constructies die dienen als brandscheiding. Tabel 5 vermeldt de brandwerendheid van kalkzandsteenwanden van circa 3 m hoog. Deze is bepaald op basis van onder-zoek bij het Brandveiligheidscentrum van TNO in Rijswijk volgens NEN 6069, NEN-EN 1364-1 en NEN-EN 1364-2. Hogere wanden zijn minder brandwerend. Onze afdeling Bouwtechniek & Voorlichting kan u adviseren over deze con-structies. Zie voor meer informatie: www.calduran.nl, onder ‘downloads’, ‘adviesblad brandwerende wanden’.

Brandwerendheid bedrijfsverzamelgebouwenVolgens het Bouwbesluit (artikelen 2.105 en 2.106) zijn bedrijfsverzamelgebouwen op hetzelfde perceel opdeelbaar in brandcompartimenten van 1000 m2. In elk compartiment kunnen zich meerdere bedrijfsunits bevinden met verschil-lende gebruikers. In gebouwen met verdiepingen mag de oppervlakte van beide bouwlagen opgeteld niet groter zijn dan 1000 m2. Wanneer in een gebouw de brandcomparti-menten en besloten ruimten op hetzelfde perceel liggen en de maximale hoogte van de vloer van een verblijfsgebied 5 m bedraagt, is de vereiste WBDBO (Weerstand tegen BrandDoorslag en BrandOverslag) van de compartiment-scheidende wand minimaal 30 minuten. Is dit niet het geval dan is dit 60 minuten.

Bij deze eis is het mogelijk dat bij brand alle units in hetzelf-de brandcompartiment verloren gaan. Om dat te voorkomen beveelt Calduran Kalkzandsteen aan om alle unitscheidende wanden uit te voeren met een WBDBO van tenminste 30 minuten. Verder raden we u aan om te kiezen voor een eenvoudige detaillering en voor betonnen verdiepingen dakvloeren. Met een draagconstructie van kalkzandsteen-wanden en kanaalplaatvloeren (i.p.v. een staalconstructie) is de eis van brandwerendheid eenvoudig te halen.

Tabel 5 Brandwerendheid kalkzandsteen wanden tot 3,0 m hoog, volgens NEN 6069 en NEN-EN 1364-1.

Wanddikte in mm

Dragende wand Niet-dragende wand

67 n.v.t. 45

100 90 90

120 120 120

150 200 240

214 360 480

1.1.3 Constructieve aansluitingenPlaatsing constructieve wanden:Constructieve wanden staan op een (in)direct gefundeerde en voldoende stijve ondergrond en plaatst u loodrecht boven elkaar, zodat doorlopende schijven ontstaan.

OndergrondConstructief gezien gaat de voorkeur uit naar het direct op de fundering plaatsen van wanden. Wanden geplaatst op vloeren steunt u over hun gehele oppervlak.Het plaatsen van constructieve wanden op rib-cassette-vloeren is alleen toegestaan als de betonnen vloerribben (eventueel voorzien van nokken) zonder zachte tussenlagen gelijkmatig op de fundering liggen. Bij PS-isolatievloeren moet u deze wanden altijd plaatsen op een aanstort van

uitvullen

plint vrijhoudenvan de vloer

materiaal met lagedynamische stijfheid

akoestischeontkoppeling



kim

aanstortenstucwerk inhoeken insnijden vloeren koud opleggen, ter

voorkoming van aanhechtingfolie aanbrengen

stucwerk tot 3 mmdragende bouwmuur

PDF

crea

ted

with

pdfF

acto

ry tr

ialv

ersi

onw

ww.

pdffa

ctor

y.co

m

Figuur 4

Figuur 3

uitvullen


materiaal met lagedynamische stijfheid




kim

aanstortenstucwerk inhoeken insnijden vloeren koud opleggen, ter

voorkoming van aanhechtingfolie aanbrengen

stucwerk tot 3 mmdragende bouwmuur

PDF

crea

ted

with

pdfF

acto

ry tr

ialv

ersi

onw

ww.

pdffa

ctor

y.co

m

Figuur 5

Geluidsadvies

Constructieadvies Brandadvies Productinformatie Dilatatieadvies

Detailleringsadvies Verwerkings-voorschriften

LateiserviceVellingwand op Maat

Uitgekiend

Vellingwand op Maat

9

10

B1

Penantbreedte A = (1.20 + 1.80)/4 = 0.75 m

Gevelfragment

A B2

1.20 m 1.80 m


1111

1.1.4 StabiliteitswandenAansluitingen van wanden met een constructieve functie (stabiliteitswanden) voert u bij gebouwen tot 11 m hoog in principe uit met een loodvoeg. Neem hierbij wel een lijmkoppelstrip (maximaal h.o.h. 650 mm) op in de lint-voegen. Bij een wand dikker dan 150 mm zijn minimaal twee lijmkoppelstrips nodig. Zie onderstaand figuur 6 en 7, en NEN 6790 (artikel 9.3.2.3). Deze uitgangpunten zijn gebaseerd op de Prestatietoets (gelijkwaardigheids-verklaring) Kalkzandsteenkern met loodvoeg van TNO Bouw, die u kunt opvragen bij de afdeling Bouwtechniek & Voorlichting.

Bij gebouwen die hoger zijn dan 11 m hoeft u de con-structie niet altijd in verband uit te voeren. Afhankelijk van de wandlengte gaat u wel of niet uit van de zoge-naamde meewerkende breedte (zie NEN 6790:2005, artikel 10.1.4.1). In toenemende mate geeft de construc-teur met een omcirkeling aan welke aansluiting u in ver-band uitvoert. De rest mag u uitvoeren als constructieve loodvoeg. De hoofdconstructeur dient op de construc-tietekening aan te geven welke wand de functie heeft van stabiliteitswand. Verwerkingstechnisch heeft het de voorkeur om een verbinding van een penant met een bouwmuur uit te voeren als loodvoeg. U kunt dit punt bespreken met de hoofdconstructeur. Liftschachten en uitwendige hoeken van kelders (en alle andere plekken die de constructeur aangeeft) moeten vertand uitge-voerd worden.

2 anker opnemen indienstabiliteitswand dikker is dan150 mm, h.o.h. 650 mm

dilatatie-stuc(stop)profiel

doorgaande lijmvoegca. 3 mm dik vol en zat verlijmd

hoekbeschermerstucwerk tot 3 mm

gaasband

3 mm

e

stucwerk tot 3 mmdilatatie-stuc(stop)profiel




3 mm

e

PDF

crea

ted

with

pdfF

acto

ry tr

ialv

ersi

onw

ww.

pdffa

ctor

y.co

m





gaasband

3 mm

e





3 mm

e

PDF

crea

ted

with

pdfF

acto

ry tr

ialv

ersi

onw

ww.

pdffa

ctor

y.co

m

WoningbouwStabiliteit van niet in een woongebouw gelegen woningen.Voor een rij eengezinswoningen hoeft u geen bereke-ning van de stabiliteit te maken, mits u voldoet aan de volgende uitgangspunten:De opgetelde breedte van de stabiliteitspenanten vol-doet aan de waarde in tabel 5 uit het KOMO attest voor dragende wanden van Calduran Kalkzandsteen. Hierbij gelden onder meer deze voorwaarden:- De woning is maximaal 10 m hoog;- De woning is maximaal 10 m diep;- De wanddikte van de bouwmuur bedraagt tenminste

120 mm massieve kalkzandsteen;- De permanente belasting van de vloeren is tenminste

gelijk aan 4,0 kN/m2;- In de topgevels zijn geen stabiliteitspenanten aanwezig,

hier zorgen dakplaten doorgaans voor de stabiliteit;- De woningen zijn via de vloeren doorgekoppeld tot

eenheden. Een vloer kan een horizontale trek of druk-kracht overbrengen van 17 kn/m2.

Alle uitgangspunten staan in het KOMO-attest Dragende wanden van Calduran Kalkzandsteen.

Tabel 6

Windgebied Bebouwd / Onbebouwd

Gesommeerde breedte

1 Onbebouwd 4,0 + 0,1 n

1 Bebouwd 2,6 + 0,1 n


2 Bebouwd 2,2 + 0,1 n


3 Bebouwd 1,9 + 0,1 n

1.1.5 Doorkoppelen van woningenIn verband met de dwarsstabiliteit van woningen dient u ankerloze spouwmuren door middel van de vloer door te koppelen. Hiervoor maakt u op het niveau van de verdie-pingsvloer bijvoorbeeld gebruik van twee staven (ø 16) of vier (ø 12). Vraag hiernaar bij de hoofdconstructeur.

1.1.6 Windbelasting op gevelsIn NPR 6791 (artikel 3.1) staat een vuistregel die voor woningen onder bepaalde restricties de minimale penantbreedte naast kozijnopeningen bepaalt zonder verdere berekening.

Deze vuistregel luidt: de minimale penantbreedte zonder nadere berekening is 1/4 x de som van de breedten van de aangrenzende kozijnopeningen.

Deze regel geldt voor woongebouwen en niet in een woongebouw gelegen woningen die voldoen aan de volgende voorwaarden:- Bouwwerkhoogte tot 10 m;- Voor- en achtergevels met openingen;- Gevels zijn gemetselde spouwmuren met een binnen-

blad van kalkzandsteen (dik 100 mm);- Binnenblad (maximaal 3 m hoog) gekoppeld aan of gesteund door verdiepingsvloeren.

Figuur 6 Figuur 7

Figuur 8

12

Bouwplanning

Hoofdstuk 2

Bouwplanning

Calduran Kalkzandsteen kan u op diverse manieren ondersteunen bij de ontwikkeling en voorbereiding van een project. In dit hoofdstuk leggen we de mogelijkheden uit.

2.1 Planning en bouwsnelheidPlanning en bouwsnelheid zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Belangrijk voor de planning zijn de intervallen. Deze geven aan wanneer u aan de volgende bewerking kunt beginnen en wanneer deze gereed moet zijn. Door een project in kleinere deelprojecten van veertig tot zestig woningen op te knippen, kunt u de bouwsnelheid een-voudig opvoeren of zelfs verdubbelen!

Belangrijk in de planning zijn vloeren, gevels en daken. Wanneer de gevels en het dak er staan, is een gebouw wind- en waterdicht en kan de binnenafbouw starten. Met een lijm/vloerenschema voor het casco berekent u vrij simpel het aantal benodigde dagen.

Dankzij de flexibiliteit van kalkzandsteen kunt u al na een korte voorbereidingstijd van zes tot acht werkweken starten met de bouw. Voor concurrerende bouw systemen geldt een veel langere periode van tien tot veertien werkweken. Door de kortere voorbereidingstijd biedt kalkzandsteen veel meer mogelijkheden voor specifieke koperskeuzes.

Om de bouwsnelheid te optimaliseren, analyseert u het bouwproject vooraf grondig.Hierbij let u op de volgende criteria:- Om wat voor project gaat het?- Hoeveel wanden en vloeren komen erin voor?- Welke productiemiddelen kunt u inzetten?

U optimaliseert het werkproces verder door middel van deze werkwijze:- Maak onderscheid naar bouwdelen, wanden, vloeren,

gevels en dak;- Maak onderscheid naar bouwlagen;- Herken seriematigheid, vaste vormen en onderdelen.

Onderscheid in planningsfase:- Onderbouw: fundering op staal, heiwerk, betonbalken

en begane grondvloer;- Bovenbouw (casco): dragende en stabiliserende wanden;- Gevel: binnenspouwblad, kozijnen, isolatie en metselwerk;- Dakconstructie (inclusief afwerking);- Afbouw.

Het is belangrijk om de productiecapaciteit van verschil-lende ploegen goed te inventariseren:- Een lijmploeg lijmt per dag drie bouwmuren; circa 70

tot 80 m2 massieve bouwmuur of 120 tot 140 m2 enkele wand bij dubbelzetten (exclusief kimmen stellen);

- Een lijmploeg lijmt per dag twee tot drie toppen (mas-sief of ankerloos);

- Een vloerenploeg maakt per dag twee breedplaatvloer-velden.

Deze productiecapaciteiten zijn afhankelijk van diverse factoren, zoals de bouwplaatsinrichting, de werkvoorraad en de logistiek.

De intervallen tussen verschillende bewerkingen en de doorlooptijd van de bewerkingen bepalen de uiteindelijke bouwtijd. Om in een vroeg stadium goede beslissingen te nemen is een lijm/vloerenschema onontbeerlijk.In de afbeelding komen verschillende aspecten naar voren, zoals de bouwrouting en de inzet van mensen en materieel. Op die manier gaat u efficiënt om met mensen en productiemiddelen. Daarnaast blijkt uit dit schema of er bijvoorbeeld voldoende hijskraancapaciteit aanwezig is of hoe u het beste beton kunt storten met de betonkubel.

13

1514 15

11 w

10 vl

12 w

10 vl

12 w

11 vl

13 w

11 vl

13 w

12 vl

14 w

12 vl

14 w

13 vl

15 w

6 w

3 vl

6 w

3 vl

7 w

4 vl

7 w

4 vl

7 w

5 vl

8 w

5 vl

8 w

6 vl

8 w

1 w 1 w 1 w 2 w 2 w 2 w 3 w 3 w

15 w

13 vl

16 w

14 vl

16 w

14 vl

17 w

15 vl

17 w

15 vl

18 w

16 vl

18 w

16 vl

19 w

9 w

6 vl

9 w

6 vl

9 w

7 vl

10 w

7 vl

10 w

8 vl

10 w

8 vl

11 w

9 vl

11 w

3 w 4 w 4 w 4 w 5 w 5 w 5 w 6 w

11 w

10 vl

12 w

10 vl

12 w

11 vl

13 w

11 vl

13 w

12 vl

14 w

12 vl

14 w

13 vl

15 w

6 w

3 vl

6 w

3 vl

7 w

4 vl

7 w

4 vl

7 w

5 vl

8 w

5 vl

8 w

6 vl

8 w

1 w 1 w 1 w 2 w 2 w 2 w 3 w 3 w

15 w

13 vl

16 w

14 vl

16 w

14 vl

17 w

15 vl

17 w

15 vl

18 w

16 vl

18 w

16 vl

19 w

9 w

6 vl

9 w

6 vl

9 w

7 vl

10 w

7 vl

10 w

8 vl

10 w

8 vl

11 w

9 vl

11 w

3 w 4 w 4 w 4 w 5 w 5 w 5 w 6 w

Blok 1

Blok 2

Uitgangspunten voor een lijm/vloerenschema:Een lijmploeg lijmt per dag drie wanden.Een vloerenploeg maakt per dag twee breedplaatvloervel-den;De maatvoering en het stelwerk van de profielen is vooraf gedaan. Dit heeft geen invloed op de bouwsnelheid;Na het lijmen van de wanden begint direct het plaatsen van de stempels. De volgende dag wordt de breedplaat-vloer (voorzien van wapening, installatie en bekisting) gelegd en afgestort.

Uit dit lijmstortschema blijkt dat de vloeren het tempo bepalen en dat het lijmwerk geen maatgevende bewer-king is.

Indien u het lijmwerk van de bouwmuren combineert met dat van de binnenspouwbladen, kunt u opvolgende bewerkingen eerder opstarten.

De bouwtijd bestaat uit twee variabelen: 1. De som van de intervallen: door een juiste opeenvol-

ging van werkzaamheden voorkomt u afstemverliezen; 2. De doorlooptijd is afhankelijk van de bouwsnelheid.

Die is te beïnvloeden door de totale bouw in kleinere bouwstromen te knippen en/of door inzet van extra productiemiddelen /ploegen.

2.2 Advisering binnenstedelijk gebiedBinnenstedelijk bouwen is het bouwen van de toekomst, maar kent ook beperkingen. Deze projecten vergen veel van alle betrokken partijen. Om binnenstedelijke projec-ten te laten slagen is een goede organisatie en planning belangrijk. Calduran Kalkzandsteen heeft hierin ruime ervaring en kan u hierbij ondersteunen.

Wij kunnen u onder meer van dienst zijn bij:- Logistieke planning (levering, opslag);- Productadvies (Hoogbouwelementen®);- Bouwtechnisch advies (constructie, geluid);- Projectplanning (fasering van projecten).

Calduran Kalkzandsteen kan uw projecten tijdens het hele bouwproces ondersteunen. Zo zijn wij samen met u in staat om het bouwproces, de kosten en de kwaliteit van het te realiseren bouwwerk verder te optimaliseren.

Lijm/breedplaatvloerschema

Figuur 9

171616

Hoofdstuk 3

Productkeuze

3.1 CE-markering en KOMO-keurProducten van Calduran Kalkzandsteen zijn sinds april 2006 voorzien van CE-markering. Ook andere bouwma-terialen, zoals baksteen, cellenbeton, betonsteen, moe-ten sindsdien beschikken over dit predicaat, waarmee de Europese Unie een vrij handelsverkeer beoogt tussen Europese lidstaten. Metselmortels, cement, isolatie en plaatmateriaal zijn al eerder voorzien van CE-markering.

CE staat voor Conformité Européen. Een product krijgt CE-markering nadat een conformiteitsonderzoek (op basis van de Annex ZA van de betreffende Europese norm) goed is doorlopen. Tegelijkertijd met het aanbren-gen van de CE-markering moeten producenten waarden declareren voor de diverse producteigenschappen. In de Annex ZA staat voor welke producteigenschappen dit geldt. Dit CE-productblad kunt u downloaden via inter-net: www.calduran.nl.

Calduran voldoet aan alle voorwaarden voor CE-markering en beschikt over een conformiteitsver-klaring. Kalkzandsteenproducten moeten hiervoor de Europese norm NEN EN 771-2 halen. Hierin staan uitslui-tend eisen voor toleranties en voor de minimale druk-sterkte (5 N/mm2). De overige producteisen variëren per land. Een product met CE-markering hoeft dus niet te voldoen aan de eisen uit het Bouwbesluit.

Wilt u kalkzandsteen die gegarandeerd voldoet aan de in Nederland geldende eisen? Kies dan voor producten met KOMO-keur. Calduran heeft sinds 2006 de beschikking over een KOMO-attest voor dragende wandconstructies. U kunt dit attest bij ons opvragen.

Voordelen KOMO:- Strengere en uitgebreidere bewaking van het productie-

proces;- Controle door een gecertificeerde instantie (IKOB-BKB)

die de interne kwaliteitsbewaking controleert en pro-ducten bemonstert en beproeft; (Volgens Europese richtlijnen hoeft veel minder gecontroleerd te worden.)

- De druksterkte van kalkzandsteen is afgestemd op de Nederlandse norm voor metselwerkconstructies;

- Er zijn eisen gesteld voor visuele eigenschappen, beschadigingen en breuk; (Europese eisen hebben alleen betrekking op veiligheid en gezondheid.)

- Producten voldoen aan het Bouwbesluit en het Bouwstoffenbesluit.

3.2 Elementen Elementen zijn geschikt voor dragende en niet-dragende wanden in de woningen utiliteitsbouw. Uit arbeids-technisch oogpunt bevelen we u elementen aan, want deze zijn mechanisch te verwerken. Of u daadwerkelijk elementen kunt gebruiken, hangt af van de aard en de omvang van het werk. Onze accountmanagers kunnen u bij deze keuze ondersteunen. Door de grote product-afmetingen, de aanwezige profilering en de dunne lijm-voegen verkrijgt u met elementen een zeer vlakke wand. Daardoor volstaat afwerking met een dunpleister.

Voor elk nieuw project kiest u samen met Calduran het meest geschikte kalkzandsteenproduct. In dit hoofdstuk zetten we de producten van Calduran Kalkzandsteen op een rij en komen keurmerken (CE, KOMO) ter sprake.

1918

Productkeuze

3.2.2 Calduran kimblokkenOm kalkzandsteenelementen op een vlakke ondergrond te plaatsen, stelt u op de ruwe vloer eerst met de hand een kimlaag in specie. Deze laag bestaat uit kimblokken van maximaal 14 kg. Kimblokken levert Calduran in de standaard hoogtematen 25, 40, 60, 80, 100 en 120 mm. De mortelvoeg onder de kimlaag is 15 tot 30 mm hoog. Hierdoor is de totale kim tussen de 40 en 150 mm hoog.De kimblokken zijn van CS 20 kwaliteit. Kimblokken onder wanden van CS 36 en CS 44 kwaliteit zijn gezaagd uit Hoogbouwlementen®. Daarnaast zijn er Calduran ISO-kim® isolatiekimblokken. Die hebben een zeer hoge drukvastheid (CS 20) en gelijktijdig een hoge warmteweerstand (warmtegeleidingcoëfficiënt van 0,33 W/mK).

3.2.3 Wandhoogte elementenMet standaardproducten van Calduran Kalkzandsteen maakt u iedere willekeurige wandhoogte zonder hori-zontale zaagsnede of dubbele kimlaag. Tabel 9 geeft dat aan met oplopende maten van 10 mm. Om praktische redenen kunt u hier echter van afwijken. De wandhoog-te is de afstand vanaf de ruwe vloer tot de onderkant van de verdiepingsvloer of de bovenliggende constructie.

De wanden bouwt u in de hoogte op uit:- Een mortelvoeg onder de kim van 15 tot 30 mm hoog (let op de juiste druksterkte);- Standaard kimblokken van 25, 40, 60, 80, 100 of 120

mm hoog of een ISO-kim® van 113, 125 of 150 mm hoog;

- Een veelvoud van standaardelementen van 648 en/of 538 mm hoog.

Voor de meest voorkomende wandhoogte in de woning-bouw (2700 mm) maakt u een economische wandop-bouw met vier lagen standaardelementen van 648 mm hoog, een standaard kimblok van 80 mm en een mortel-voeg van 20 mm.

In de utiliteitsbouw kiest u voor een wandhoogte van 3330 mm voor vijf lagen elementen van 648 mm hoog, een standaard kimblok van 60 mm en een mortelvoeg van 20 mm.Bij een wandopbouw met verschillende hoogtes neemt u als uitgangspunt de meest voorkomende wandhoogte. In de praktijk bevat maximaal 1/5 van de wanden een gezaagde paslaag. Met deze werkwijze bereikt u dat alle wanden een gelijke kimconstructie hebben. Dat voor-komt misverstanden.Om de hoeveelheid horizontaal zaagwerk verder terug te brengen, kunt u in overleg met projectvoorbereiders van Calduran besluiten dat er per bouwlaag wel varia-ties mogelijk zijn in de kimconstructie. Dit levert vooral voordelen op in combinatie met niet-dragende kalkzand-steenwanden en splitlevelsituaties. Overigens vereist deze aanpak tijdens de voorbereiding en bij de uitvoering extra aandacht en begeleiding.

Wanden die aan de bovenzijde schuin of gebogen ein-digen, voert u uit met een gezaagde bovenste laag. Indien de kanaalplaatvloer op afschot wordt gelegd met 1 cm/m dan kunt u het afschot- element gebruiken(zie voor meer informatie hiervoor het productblad afschot-element op www.calduran.nl). Een dakafschot tot 5 graden maakt u trapsgewijs met rechthoekige passtuk-ken. Grotere hellingshoeken stelt u samen uit schuin gezaagde passtukken. Afschot < 1° recht beëindigen.

EH 648 en EH 518 mm hoog

520650

650

650

650

650

650

650

650

650

650

520

650 520

520

520

520

520650 650

520

520

520

520

520

520

520

520

520

520

650

520

520

520

520

40-160 40-160 40-160 40-160 40-160 40-160 40-160

27602640

HoogLaag

Wandhoogte bereik in mm:27602640

28902770

30202900

31503030

32803160

32803160

34103290

E648 en E538 mm hoog

650

650

650

650

650

40-160

540650

650

650

650

650

650

650

650

650

650

650

650 650

650

650

650650 650

540

540

540

540

540

540

540

540

540

540

650

540

540

540

540

40-150 40-150 40-150 40-150 40-150 40-150 40-150

27502640

HoogLaag

Wandhoogte bereik in mm:28502740

29602850

30702960

31803070

32903180

34003290

Tabel 9 Wandopbouw schematisch met elementen

18

Tabel 7 elementen

Wanddiktein mm

Type Afmetingen (LxBxH) mm

Gewicht per stuk in kg

Druksterkte N/mm2

Aantal per m2 (incl. voeg)

Lijmmortelverbruik in kg/m2 excl. mors-verlies

67 E 67/538 997x67x538 67 12 1,85 0,9

E 67/648 997x67x648 80 12 1,54 0,9

100 E100/538 997x100x538 99 12/20 1,85 1,4

E100/648 997x100x648 119 12/20 1,54 1,3

120 E120/538 997x120x538 119 12/20 1,85 1,8

E120/648 997x120x648 143 12/20 1,54 1,6

150 E150/538 997x150x538 148 12/20 1,85 2,3

E150/648 997x150x648 179 12/20 1,54 2,0

214 E214/538 997x214x538 212 12/20 1,85 3,4

E214/648 997x214x648 255 12/20 1,54 3,0

240 E240/538 997x240x538 255 12/20 1,85 3,8

E240/648 997x240x648 238 12/20 1,54 3,4

300 E300/538 997x300x538 297 12/20 1,85 4,8

E300/648 997x300x648 358 12/20 1,54 4,2

Calduran levert elementen die u kunt verwerken met stelmachines. Daardoor zijn deze producten ook geschikt voor het bouwen in een stedelijke omgeving.

3.2.1 Hoogbouwelementen®

Voor meerlaagse bouw, zoals appartementencom-plexen, ontwikkelde Calduran Hoogbouwelementen®. Deze elementen hebben een volumieke massa van 2200 kg/m3 en een druksterkte van CS 36 of CS 44. Hoogbouwelementen® bieden uitkomst bij zwaar belaste wanden in de industriële gebouwen. Door de hoge druksterkte van deze elementen zijn gebouwen mogelijk tot circa vijftien bouwlagen (afhankelijk van het ontwerp).

In geluidsweringklasse III (niveau Bouwbesluit) volstaan voor woningscheidende wanden Hoogbouwelementen® van 250 mm (neem de overige aansluitingen in acht). Voor andere dragende tussenwanden en eindgevels is 175 mm voldoende. Voor geluidsweringsklasse II (niveau comfortklasse) voor woningscheidende wanden in appartementen volstaat 300 mm. (Bij inachtname van de aansluitingen en vloerconstructies). Bij hoge gebouwen zijn overigens niet meer de geluidseisen maatgevend, maar de constructieve eisen (druksterkte). Het freeswerk bij Hoogbouwelementen® is vergelijkbaar met beton.

Tabel 8 Hoogbouwelementen®

Wanddikte in mm



Druksterkte N/mm2


Lijmmortelverbruik in kg/m2 excl. morsverlies

175 EH175/538 997x175x538 206 36/44 1,85 2,7

EH175/648 997x175x648 248 36/44 1,54 2,4

214 EH214/538 997x214x538 252 36/44 1,85 3,4

EH214/648 997x214x648 304 36/44 1,54 3,0

250 EH250/538 997x250x538 294 36/44 1,85 4,0

EH250/648 997x250x648 355 36/44 1,54 3,5

300 EH300/538 997x300x538 354 36/44 1,85 4,7

2120

Productkeuze

20

Voor alle gezaagde bovenlagen die direct aansluiten op een constructiedeel (breedplaat- en kanaalplaatvloeren, muurplaten, balklagen etc.) houdt u in de maatvoering rekening met een circa 10 mm dikke noodzakelijke uitvlaklaag. Let daarbij op de juiste druksterkte. Met eventueel door de hoofdconstructeur voorgeschreven oplegmaterialen (folie, oplegstrips etc.) houdt u in de maatvoering geen rekening.

3.2.4 WandlengteElke willekeurige wandlengte is mogelijk. Let bij het bepalen van penantbreedtes op de lengtemaat van de elementen. Een penant van 900 of 1100 mm kunt u beter maatvoeren als 997 mm (onafgewerkte penant breedte), dan bestaat deze uit een vol element.Erg smalle penantjes tussen kozijnen kunt u efficiënter uitvoeren als blind paneel dat onderdeel uitmaakt van het kozijn. Voorkom dat penanten die aansluiten op bouwmuren smaller zijn dan 100 mm. Kleinere penanten blijken in de praktijk namelijk lastig te plaatsen en te verankeren. Penantjes die korter zijn dan 300 mm worden vertand met de bouwmuur uitgevoerd door een zaagbeperking met minimum verstek door een zaag-beperking met minimum verstek.

3.2.5 VerstekhoekenVerstekhoeken tot 45 graden zijn mogelijk. Passtukken met aan beide zijden een verstekhoek of passtukken met een verstekhoek en een schuine zijde behoren niet tot de mogelijkheden.

3.2.6 WanduitslagenBij het maken van de wanduitslagen houdt het Projectbureau van Calduran Kalkzandsteen automatisch rekening met de randvoorwaarden van de zaagmachines en het minimaal vereiste verband. Dat geldt ook voor het economisch verwerken van reststukken.

3.2.7 Maatvoering elementenwandenBij wanduitslagen houden we rekening met vastgestelde stelruimtes. Voor deze stelruimtes zie hoofdstuk 5.1.1

3.3 LijmblokkenKies voor lijmblokken wanneer u geen elementensy-steem gebruikt. Dragende wanden dienen minimaal 100 mm dik te zijn.

Uit praktisch oogpunt biedt lijmwerk voordelen:- De wand is eerder op sterkte en vormt een monoliet

geheel;- Gelijmde kalkzandsteenwanden hebben hogere reken-

waardes voor druksterkte dan metselwerk;- De dagproductie is hoger;

- De wand mag ineens opgetrokken worden tot verdie-pinghoogte;

- De prefab vloeren kunnen al gelegd worden op de dag na het lijmen;

- Kozijnen kunnen direct op het casco worden gemonteerd en hoeven niet vooraf gesteld te worden;

- Een gelijmde wand is vlakker dan een gemetselde wand en is af te werken met een dunne gipslaag;

- Tegels kunnen rechtstreeks (zonder een uitvlaklaag) op de onafgewerkte wand worden aangebracht;

- Er komt minder bouwvocht in het casco;- Er ontstaat minder afval.

Ook het metselwerk onder de beganegrondvloer kunt u uitvoeren in lijmwerk. De verwerkingstechniek van lijm-blokken is in principe gelijk aan die van de elementen en gebeurt met hetzelfde lijmgereedschap. De nauwkeurige profilering rondom de blokken zorgt voor een vlakke en luchtdichte verwerking. De pasblokken worden in het werk geknipt of gezaagd. U kunt kiezen uit handmatig of mechanisch te verlijmen blokken.

3.3.1 Handmatig te verlijmen lijmblokkenHandmatig te verwerken lijmblokken zijn zeer geschikt voor situaties waarbij het mechanisch werken met een elementenstelmachine niet mogelijk of niet praktisch is. Dit is vaak het geval bij invulwanden geplaatst in beton- of staalskeletten.Handmatig te verwerken lijmblokken bieden ook uit-komst bij dragende wanden in kleinschalige projecten met een krappe voorbereidingstijd waarop de logistiek niet is afgestemd. Calduran Kalkzandsteen levert de blokken in meerdere diktematen en in de kwaliteiten en afmetingen uit onderstaande tabel.

3.3.2 Mechanische verwerking onder staal- en betonconstructiesBij projecten waarbij boven mechanisch verlijmde kalkzandsteenwanden stalen liggers, betonvloeren en dakplaten komen, kunt u voor de bovenste lagen de vol-gende werkmethodes hanteren:1. In overleg met de leverancier van de staalconstructie

laat u de liggers en de dakplaten boven de toekom-stige wanden tijdelijk weg. U kunt de wanden dan tot de volledige hoogte mechanisch optrekken. Bij de maatvoering rondom de knooppunten moet u voldoende ruimte houden voor het maken van bout-verbindingen;

2. Indien u de liggers niet mag weglaten maar de dak-platen wel, kunt u tot maximaal 260 mm onder de lig-ger mechanisch lijmen. U maakt dan gebruik van een C-beugel. Deze beugel gaat om de stalen ligger heen. De vrije ruimte van circa 260 mm vult u handmatig

op met lijm- of vellingblokken en sluit u flexibel aan tegen de stalen ligger; Met de CP-beugel kunt u de bovenste laag kalkzand-steen mechanisch onder het staal plaatsen. Voor meer informatie: download het [productblad van www.calduran.nl.

3. In situaties waarbij dak- of verdiepingsvloeren al aanwezig zijn, kunt u zo hoog mogelijk mechanisch verlijmen. Bij de normale elementenstelmachines gaat dit tot 1000 mm onder de vloer. Bij gebruikmaking van de CK 150 (zie bijlage A) is dat minimaal 300 mm. Deze ruimte zet u handmatig met blokken dicht.

Onderzoek de mogelijkheden om enkele vloervelden boven de te lijmen wanden tijdelijk weg te laten. Dat is goed in te plannen bij het gefaseerd leggen van prefab vloeren.

3.3.4 Mechanisch te verwerken lijmblokkenMechanisch te verwerken lijmblokken past u toe bij een snelle levering of onvoldoende tijd voor elementen, voor enkele wanden, of op kleine bouwlocaties met een vrij bereik voor de stelmachine. Deze blokken kunt u eventueel ook plaatsen met een dubbelzetter. Calduran Kalkzandsteen levert de blokken in de kwaliteiten en afmetingen uit onderstaande tabel.

Tabel 10 lijmblokken

Wanddikte in mm Type Afmetingen (LxBxH) mm


Druksterkte N/mm2



Handmatig:

67 L 67/298 437x 67x298 14 12 7,6 1,7

100 L 100/198 437x100x198 14 12/20 11,4 3,5

120 L 120/198 297x120x198 12 12/20 16,7 4,9

150 L 150/148 297x150x148 11 12/20 22,2 7,6

214 L 214/098 297x214x 98 11 12/20 33,3 15,2

300 L 300/098 265x300x 98 13 20 37,3 22,4

Machinaal:

150 L 150/198 297x150x198 15 12/20 16,7 6,3

214 L 214/148 297x214x148 17 12/20 22,2 11,3

1 De afbouw CAO heeft een til gewicht tot 18 kgVoor lijmblokken zijn kimblokken met een druksterkte van CS20 leverbaar in de hoogten 25/40/60/80/100 en 120 bij alle wanddiktes met uitzondering van de 67mm.

Tabel 11 vellingblokken

Wanddikte in mm



Druksterkte N/mm2



Verlijmde stootvoeg

Handmatig: Ja Nee

67 V 67/298 437x 67x298 14 12 7,6 1,7 1,0

100 V 100/198 437x100x198 14 12/20 11,4 3,5 2,5

150 V 150/148 297x150x148 11 12/20 22,2 7,6 5,3

214 V 214/098 297x241x 98 11 12/20 33,3 15,2 11,9

Machinaal:

100 V 100/298 437x100x298 23 12/20 7,6 2,7 1,6

150 V 150/198 297x150x198 15 12/20 16,7 6,3 4,0

150 V 150/298 437x150x298 34 12/20 7,6 4,3 2,7

214 V 214/148 297x148x298 16 12/20 22,2 11,3 7,9

214 V 214/298 437x214x298 49 12/20 7,6 6,2 4,0

Voor vellingblokken zijn vellingkimblokken met een druksterkte van CS20 leverbaar in de hoogten 48 en 98 mm. Deze zijn leverbaar voor alle wanddiktes met uitzondering van de 67mm.

2322

Productkeuze

3.3.4 Wandhoogte lijmblokkenNet als bij de elementen kunt u ook wanden van lijm-blokken zonder geknipte paslaag aan de bovenzijde vlak beëindigen. De 25 tot 120 mm hoge geperste kimblok-ken hebben namelijk een profilering aan de onderzijde die past op de dol van de lijmblokken. Op de bovenste laag van de wand kunt u dan kimblokken lijmen. U reali-seert de juiste wandhoogte door een combinatie van een aantal lagen lijmblokken en kimblokken.

3.4 Vellingblokken voor tweezijdig schoonwerkSchoonwerkwanden van vellingblokken zien er fraai uit. De wanden danken hun specifieke speelse karakter aan de v-vormige naad op de lint- en stootvoegen. De toepassingen zijn legio, zoals in garages, bergingen en bedrijfsruimten. Maar ze vormen ook fraaie scheidings-wanden tussen kantoorruimten.

Calduran Kalkzandsteen levert vellingblokken in meerde-re diktematen. Dragende wanden zijn minimaal 100 mm dik. Voor het ontwerpen van optimale ingedeelde wan-

den, kunt u gebruikmaken van ons concept, Uitgekiend® en Lateiservice®. U kunt de services bestellen bij uw orderplaatsing. Let op: in de verschillende leveringen vellingblokken kunnen kleurverschillen zitten. Let er bij bestelling op dat de levering vanaf één fabriek komt.

Ook bij vellingblokken kunt u kiezen uit een handmatig of mechanisch te verwerken assortiment. Wanneer het werk er geschikt voor is, verdient mechanische verwer-king de voorkeur. Het is arbeidstechnisch gunstiger en u kunt er altijd met een gelijke lagenmaat mee werken. Vanwege de wettelijke tilnorm van maximaal 14 kg (in de bouw-cao, afbouw cao heeft een maximale tilnorm van 18 kg) heeft elke dikte blok een andere hoogtemaat. Mechanisch te verwerken vellingblokken plaatst u even-tueel met een meervoudige klemtang (vierzetter). Met een muurafwerking eventueel in kleur en met structuur komt dit nog beter tot zijn recht. Wij adviseren bij dit soort afwerkingen de stootvoegen te verlijmen.

3.4.1 WandhoogteBij vellingblokken voorkomt u (net als bij lijmblokken) onnodig knipwerk met een kimblok. Bij dikke afwerk-vloeren met plinten gebruikt u producten uit het nor-male kimassortiment. Blijft de kim in het zicht, kies dan voor een 50 of 100 mm hoge kim. Deze kimblokken kunt u ook gebruiken als bovenste paslaag of tussenlaag.

3.4.2 VellinglateienWanneer u lateien toepast, kies dan voor schoonwerk vellinglateien. Vebo heeft vellinglateien in haar assorti-ment die qua maatvoering zijn afgestemd op de velling-blokken. Houdt echter rekening met levertijden bij uw lateileverancier. U kunt uiteraard ook gebruik maken van Lateiservice van Calduran, zie voor meer informatie de brochure op www.calduran.nl.

3.5 Niet-dragende scheidingswandenVoor deze toepassing levert Calduran Kalkzandsteen de tweezijdig schoonwerk V 67 vellingblokken of de met een dunne gipslaag af te werken L 67 lijmblokken en afbouwblokken. Voor mechanische verwerking de Separatiewand 70mm®.

3.5.1 WandhoogteDe wanden kunt u tweezijdig gesteund optrekken tot 3 m hoog (bij L 67) of 2,70 m (bij V 67). Bij het verdelen van de lagen V 67 moet u namelijk rekening houden met een moduul van 300 mm, plus 2 x 20 mm extra ruimte aan de boven- en onderzijde. U stelt de eerste laag even-tueel als geknipte paslaag in 20 mm specie. Bij wanden rechtstreeks geplaatst op afwerkvloeren, komt de eerste laag in een dunne lijmmortelvoeg, dan kunt u beter een geknipte paslaag aan de bovenzijde houden. Om de wand niet te belasten met eventuele doorbuigende ver-diepingsvloeren laat u aan de bovenzijde 20 mm vrij. Vul deze naden met Calduran Flexschuim®.

3.6 MortelsCalduran Kalkzandsteen levert zomer- en winterlijm-mortel. Deze lijmmortels voldoen aan EN 998-2 en BRL 1905 en aan extra kwaliteitseisen. Deze eisen hebben betrekking op de karakteristieken van de steen en het initieel vochtgehalte. De lijmmortel heeft een druksterkte van minimaal 12,5 N/mm2. Daarmee is Calduran lijm-mortel geschikt voor zowel dragend als niet-dragend kalkzandsteen lijmwerk. Ook voor mestkelders in de agrarische bouw. Calduran lijmmortel is volgens het Bouwstoffenbesluit een categorie 1A-bouwstof.

De speciale winterlijmmortel van Calduran Kalkzandsteen is afgestemd op het werken bij lage temperaturen (tot -3 °C) en bij het optreden van nachtvorst. De verse lijm

mortel mag een korte periode bevriezen. De verharding stopt dan, maar gaat weer verder als de temperatuur boven nul komt. Dek vers gelijmd lijmwerk af. Wanneer de temperatuur zowel overdag als ’s nachts onder -3 °C blijft, mag u niet meer lijmen.

Kimfix® en Metselfix® zijn leverbaar in zakken van 25 kg en in minisilo’s van 1500 kg. Uit de bijbehorende silomenger komt kant en klaar verwerkbare specie. Download voor meer informatie het productblad op www.calduran.nl.

Kimfix®

Calduran Kimfix® is een mortel met een hoge druksterk-te van 25 N/mm2. Deze mortel is bedoeld voor het stel-len van kimmen onder dragende wanden met een hoge belasting, zoals bij Calduran Hoogbouwelementen®. De maximale dikte bedraagt 30 mm.

Metselfix®

Calduran Metselfix® is een soepele goed verwerkbare metselmortel (M10). Deze is ontwikkeld voor het vermetselen van droge en vochtige Calduran stenen en blokken.

Voor gerichte productinformatie verwijzen wij u naar de productbladen en het assortimentoverzicht op onze website: www.calduran.nl.

3.9 Beoordeling van kalkzandsteenwandenGebruik de tabel Oppervlaktebeoordelingscriteria metselwerk van Stabu (zie 12.3) om meer duidelijkheid te scheppen over de kwaliteit van het eindresultaat. Geef in alle communicatie duidelijk aan binnen welke oppervlaktegroep u werkt en beoordeelt.

25

Een soepel bouwproces begint met een goede voorbereiding. Deze voorbereidingstijd verdient u snel terug, doordat u minder tijd en geld kwijt bent aan faalkosten, stagnatie op de bouw en afstemverliezen. In dit hoofdstuk leest u welke voorbereidingen u treft voor een goed verloop van het bouwproces. Uiteraard ondersteunt Calduran u graag. Met de service Uitgekiend® neemt Calduran het rekenwerk en tekenwerk over en worden de lijmen vellingblokken per wanddeel geleverd.

Hoofdstuk 4

Uittrekken hoeveelheden

Uittrekken hoeveelheden

4.1 Stenen, blokken en elementenU treft de volgende voorbereidingen:1. Bepaal de benodigde hoeveelheden stenen en blokken

en bestel deze ruim op tijd (schriftelijk) bij de bouw-materialenhandel. Neem bij grote hoeveelheden of bij incourante producten contact op over levertijden, want sommige materialen produceren we alleen op aanvraag. Ga na welke druksterkte nodig is en zorg er bij lijmwerk voor dat ook de kimblokken, de kimmor-tel en de eventuele uitvlakmortel beschikken over de juiste druksterkte. Bestel eventueel Calduran Kimfix®;

2. Stenen en blokken van kalkzandsteen hebben een glad en sterk zuigend oppervlak. Gebruik daarom de speciale Calduran Metselfix®. Hiermee verkrijgt u een goede hechting, zelfs bij gebruik van droge stenen en blokken. Calduran levert Metselfix in zakken van 25 kg en in mini-silo’s van 1500 kg. Bij gebruik van andere mortels bevochtigt u de stenen goed voor tot een vochtgehalte van 5 tot 8 massaprocent. U ver-krijgt het mooiste resultaat door af te voegen met een lichtgrijze voeg;

3. Stuur de uiteindelijke afroep schriftelijk naar uw bouw-materialenhandel. Geef het duidelijk aan wanneer het juiste aflevertijdstip van groot belang is, bijvoorbeeld vanwege de inzet van kraanhulp of wegafzettingen;

4 . Bij de afroep van elementen kunt u rechtstreeks contact opnemen met de afdeling planning & logis-tiek van Calduran Kalkzandsteen op 0341 465 720. Bouwtekeningen voor elementen stuurt u op naar afdeling verkoop van Calduran Kalkzandsteen;

5. Kalkzandsteenproducten dienen te voldoen aan materiaalnormen, het Bouwbesluit en overige regelge-ving. Calduran Kalkzandsteen garandeert dit met het KOMO-certificaat. Op basis van geleverde producten kunt u het KOMO-certificaat opvragen bij onze afde-ling Verkoop Binnendienst (telefoon 0341 464 002, e-mail [email protected]);

6. Pas bij vellingwanden lateien toe met een vellingkant. Houdt bij deze lateien rekening met een levertijd bij de betonleverancier. U kunt Lateiservice bestellen bij Calduran;

7. De verwerker bepaalt voor een groot deel de kwaliteit van het lijmwerk. Zorg daarom voor goed gekwalifi-ceerde verwerkers op de bouw. Selecteer deze tijdig, dan kunt u met hen zaken bespreken (gewenste plan-ning, verwerking, opperen, materieelinzet, verankerin-gen en uitvoeringsdetails). Op basis van de richtlijnen Lijmwerkconstructies kalkzandsteen en cellenbeton (PBL 0358) en Vervaardiging van metsel- en lijm-werkconstructies (BRL 2826) kunnen gespecialiseerde aannemers zich laten certificeren. Een onafhankelijke certificerende instantie (IKOB-BKB) controleert of deze aannemers werken volgens deze richtlijnen. De Vereniging van Kalkzandsteen Lijmbedrijven (VKL) telt verscheidene gecertificeerde verwerkers.

4.2.1 Verpakt of onverpakt bestellenAf en toe levert Calduran Kalkzandsteen nog ‘happen’ onverpakt materiaal. Gezien de huidige werkwijze kiezen steeds meer afnemers voor verpakte producten. Ze verdienen de meerkosten hiervan meestal snel terug. Want verpakt materiaal heeft veel voordelen. We zetten ze op een rijtje:- Geen vervuiling;- Minder beschadigingen;- Minder afval;- Eenvoudig mechanisch te opperen;- Minder gevoelig voor diefstal;- Nettere bouwplaats;- Minder bouwvocht.

4.2.2 Bestel op tijd!Bestel ankers, doorwerkhoezen, lijmmortel, kimmortel, metsel silo’s, schoren en hulpmaterieel op tijd. De afde-ling planning & logistiek van Calduran Kalkzandsteen leveren deze producten voor de ruwbouw. Zie hiervoor bijlage A.

24

27

Procedure elementensysteem

Hoofdstuk 5

Procedure elementen-systeem

In dit hoofdstuk bespreken we de stappen die genomen worden als een werk wordt uitgevoerd in elemen-ten. Van het tekenwerk en de projectvoorbereiding tot de uitvoering.

5.1 ProjectbureauWanneer uw opdracht gaat naar Calduran Kalkzandsteen, is het belangrijk om deze opdracht zo snel mogelijk te verstrekken. De werkvoorbereider krijgt immers steeds meer te maken met prefab bouwde-len en is dus automatisch langer bezig met controleren en voor bereiden. Om te voorkomen dat alles gelijktijdig moet gebeuren, kan Calduran Kalkzandsteen het teken-werk opstarten op het door u gewenste tijdstip. Door alle beschikbare tijd in te zetten tijdens de werkvoorbereiding verloopt de uitvoering van het werk efficiënter en beter. Let op: voor Lateiservice® 2 weken extra voorbereidingstijd.

5.1.1 De projectvoorbereidingDe afdeling projectbureau werkt projecten uit tot wand-uitslagen. In de wanduitslagen zijn de maatvoering van de wanden en alle relevante gegevens vastgelegd voor de productie, levering en verwerking van passtukken, elementen en kimmen op de bouwplaats.

Figuur 10 Detaillering bovenzijde wand met dak Figuur 11 Figuur 12

Massief

40 mm maxbovenzijde wand

onderzijde panlat

Ankerloze spouwmuur

40 mm maxbovenzijde wand

onderzijde panlat

onderzijde dakbeschot

Dak berging

minimaal 10 mm

Onderzijde dakbeschot

isolatie isolatieisolatie

PDF

crea

ted

with

pdfF

acto

ry tr

ialv

ersi

onw

ww.

pdffa

ctor

y.co

m

26

29282828

Figuur 13 Afmetingingen latei in relatie tot kozijnafmetingen

Detail A zijaansluiting

Detail zijaansluiting Detail bovendorpel

Buitenwerk

LijmwerkBuiten- werk

Dagkant stucwerk

Isolatie

Lijmwerk

Isolatie

Dagkant stucwerk

10

10

Detail B bovendorpel

Detail zijaansluiting Detail bovendorpel

Buitenwerk

LijmwerkBuiten- werk

Dagkant stucwerk

Isolatie

Lijmwerk

Isolatie

Dagkant stucwerk

10

10

Om zaken duidelijk te krijgen en op elkaar af te stem-men, sturen we het voorbereidingschema op met:Eventueel ontbrekende (constructie) tekeningen;Beschikbare digitale informatie; Afstemming van de uitgangspunten van het tekenwerk; Bespreken en vast-leggen van (voorlopige) planning van de afleveringenLateiservice®; Afspraken over de planning van het teken-werk en de daarop volgende controle door de werkvoor-bereider; Afspraken over tijdstip en levering.

We bevelen u nadrukkelijk aan om het werk direct als geheel te laten uittekenen. Dat bespaart veel voorbereidingstijd en komt de kwaliteit ten goede. Wanneer de werkvoorbereider de routing van het project en de blokindeling tijdig afstemt met de project-voorbereider voorkomt hij in een later stadium discussie en verwarring. Bij verschillende kopersopties kunnen wij het project wel opdelen in meerdere tekenoprachten van Calduran.

Bij projecten met een hogere moeilijkheidsgraad (utiliteitsbouw of grotere woningbouwprojec-ten) is het verstandig om bovenstaande punten aan de orde te stellen tijdens een gesprek op het Projectbureau of bij u op kantoor.

Een van onze projectvoorbereiders maakt dan een afspraak om samen met u en de projecttekenaar het werk door te nemen. Wij ervaren dat deze voorbe-sprekingen sterk bijdragen aan het rendement van de samenwerking. Bij deze aanpak bieden we u tevens de gelegenheid om het productieproces te bezichtigen.

30 31

Tabel 12 stelruimte

Standaard stelruimte van het kalkzandsteen elementensysteem

Door Calduran Kalkzandsteen worden de volgende stelruimten, afmetingen en maattoleranties aangehouden, voor zover niet door de afnemer vastgelegd in de door hem beschikbaar gestelde tekeningen.

Dilatatievoegen- Koude dilatatievoegen (ter plaatse van dragende wanden) 0-1 mm;- Gevulde dilatatie voegen (ter plaatse van wanden op doorbuigende ondergrond) 10 mm.

Stelruimten rondom sparingen- Ten behoeve van kozijnen, lateien, consoles en bordessen 10 mm;- Sparingen met afwijkende niet rechthoekige vormen 15 mm.

Horizontale wandbeëindigingen (stelruimte)- Dragende wanden (NB folie toepassen bij in het werk gestorte of breedplaatvloer) 0 mm;- Dragende wanden met paslaag (uitvullen met stelspecie) 10 mm;(NB folie toepassen aan bovenzijde bij in het werk gestorte of breedplaatvloer)- Niet-dragende wanden (flexibele voegafdichting) 10 mm;- Borstweringen 10 mm.

Dakaansluitingen hellende daken- Wanden door laten lopen in de dakconstructie tot 40 mm onder de panlatten; - Bij niet onderbroken dakconstructies vrije speling vanaf onderzijde dakbeschot 20 mm.

Dakaansluiting platte daken- Dragende wanden (oplegging bij voorkeur PE-folie) 0 mm;- Niet-dragende wanden (vrijhouden onder dakbeschot, dan wel betondaken) 10 mm.

Verticale wandbeëindigingen (met loodvoeg)- Indien opgesloten tussen beton c.q. staalkolommen ed. (NB. Aansluitingen altijd flexibel houden) 2x10mm;- Wandlengten tussen 2 gevulde dilatatievoegen behoeven geen toleranties 0 mm;- Wanden welke aansluiten op het lijf van een kolom 20-30 mm.

Verticale wandbeëindigingen in verband gelijmd- Indien beide zijden van de wand in verband worden uitgevoerd, dan worden deze wanden “gemolenwiekt”Verticale wandbeëindigingen met verstek hoeken;- Een lijmvoeg van 2 op elkaar aansluitende verstekhoeken 2 x 3 mm.

Muurplaten- De stelruimte onder muurplaten 10 mm.

5.1.2 Het tekenwerkOp basis van de gemaakte afspraken werkt een project-tekenaar het project uit tot wanduitslagenboekjes. Via de gangbare werkwijze versturen we deze boekjes met de Viewer®. Nadat u het werk heeft gecontroleerd, gaat het met de viewer weer retour naar het Projectbureau. Hier verwerkt men uw opmerkingen in de wanduitsla-gen, waarna u het wederom ontvangt. Nadat u een definitief akkoord heeft gegeven, krijgt u de definitieve wanduitslagen, aangevuld met een uitgebreid pakket informatie voor uw uitvoerder per post.Mocht u in dit stadium nog wijzigingen willen doorvoe-ren, dan geeft u dit schriftelijk aan. Er volgt dan overleg over de consequenties voor de oorspronkelijke planning en over de kosten van dit ‘meerwerk’.

5.2 Kalkzandsteen in combinatie met staalcon-structies

Tabel 13 Lijst met controlepunten voorafgaand aan het starten van de uitvoering:

Aandachtspunt Omschrijving Ja Nee

1 Zijn er stalen liggers in de kalkzandsteenwanden?

2 Is de wijze van de staalopbouw bespreekbaar? Kunt u mechanisch werken?(Plaats eerst alleen de kolommen en monteer na de kalkzandsteen de liggers. Denk om de benodigde ruimte voor het montagegereedschap!)

3 Zo niet, is dan de C- of CP-beugel te gebruiken? (Hierbij is minimaal 260 mm (C) of 30 mm (CP) ruimte onder de ligger noodzakelijk, stroom de rest handmatig aan.)

4 Past u kanaalplaatvloeren toe als verdiepingsvloer?

5 Is het tijdstip en de volgorde van vloermontage bespreekbaar? (Dit om mechanische ver-werking mogelijk te maken.)

6 Zijn de details van de staalconstructie en die van de kalkzandsteen op elkaar afgestemd?

7 Zijn er windverbanden in de staalconstructie?

8 Loopt het volledige windverband (inclusief de boutverbindingen) buiten de lijn van de kalk-zandsteenwanden?

9 Staan de stalen kolommen in of naast de wand en kunt u eventueel noodzakelijke veran-kering aanbrengen?

10 Staan de kalkzandsteenwanden tussen een dubbele kolommenrij en is de onderlinge ver-ankering met smeltankers geregeld?

11 Zijn er aansluitingen haaks op de flens of op kokerkolommen?

12 Zo ja, zijn er voorzieningen op de kolommen aangebracht om de ankers te kunnen mon-teren?

13 Correspondeert de gekozen profielafmeting van de kolommen en eventuele liggers met de dikte van de kalkzandsteen?

14 Bij elementen en lijmblokken: is de peilmaat van de voetplaten en boutverbindingen onder het peil van de kimconstructie?

15 Is er in alle situaties voldoende ruimte voor een elementenstelmachine (mogelijkheden tot vooropperen)?

16 Zijn er wanden hoger dan 10 m?Zo ja, meldt dit dan in verband met de verwerking van steigers en de advisering van de stelmachine.

17 Is de routing van het werk afgestemd?

18 Is de afdeling Projectbegeleiding opgenomen in de planning?


3332


5.3 Projecten met Calduran elementenProjecten met kalkzandsteenelementen kennen een uit-gebreide voorbereiding. Op het moment dat dergelijke werken in uitvoering komen, werkt u met definitieve wanduitslagen. Hierop staat ook altijd de status aange-geven van het betreffende boekje. Het Projectbureau van Calduran Kalkzandsteen verstuurt deze definitieve versie met een uitvoerdersenvelop naar de werkvoorbereider.

5.3.1 Uitleg wanduitslagenboekjeHet boekje bestaat uit de volgende onderdelen:- Voorblad, met alle relevante projectgegevens en de sta-

tus (zie voorbeeld);- Verwerkingsadviezen, in de vorm van overzichtelijke

afbeeldingen;- Detailblad, met een uitleg over de te hanteren symbo-

len en standaarddetails;- Situatietekening van alle blokken;- Blokindeling coderingsoverzicht;- Wanduitslagen;- Hoeveelhedenlijst (overzicht).

Enkele onderdelen uit het wanduitslagenboekje:

Situatietekening en blokindelingEen totaaloverzicht van de bouwplaats met de blokinde-ling, maar zonder de wandmerken. Verder staat hierin welk project het betreft, inclusief het projectnummer, de datum en de naam van de tekenaar.

Coderingsoverzicht per blokDit overzicht vermeldt per blok:- Stramienen;- De bouw(kavel)nummers (indien aanwezig);- De entree van de woning (bij woningbouw);- Bloknaam;- Wanden met codering en zichtzijde.

WanduitslagenDeze hebben een vaste opbouw met standaardteksten.

HoeveelhedenlijstVoor een duidelijk overzicht van de hoeveelheden per werkonderdeel, ontvangt u bij de wanduitslagen ook een hoeveelhedenlijst. Deze informatie vereenvoudigt de afrekening met het lijmbedrijf.

HerleveringenMochten bepaalde omstandigheden aanleiding vor-men om een wand opnieuw te leveren, dan geeft u die wandcode schriftelijk door aan de afdeling planning & logistiek. Een herlevering bestaat uit alle passtukken van de betreffende wandcode of uit de volledige wand.

Toe te passen lateienCalduran heeft in samenwerking met Vebo Lateiservice® ontwikkeld. Neem hiervoor contact op met uw account-manager of download de folder op www.calduran.nl.

5.4 Doorwerksysteem in natte en koude jaargetijdenDe winters in Nederland zijn over het algemeen niet zo koud als die in Scandinavische landen. Toch kunnen ze leiden tot veel overlast en stagnatie. Vooral natte kwak-kelwinters in combinatie met neerslag en lichte vorst geven problemen. Om het u bij elementenprojecten gemakkelijk te maken, levert Calduran Kalkzandsteen op verzoek het Doorwerksysteem. Hierbij krijgt u tegen een geringe meerprijs de kalkzandsteenproducten droog aangeleverd. De kalkzandsteen is onder andere door middel van folie optimaal beschermd tegen winterse weersomstandigheden. De meerprijs van dit systeem is slechts een fractie van de kosten als gevolg van verletu-ren en gemiste inkomsten door vertraging. Neem voor het Doorwerksysteem tijdig contact op met het project-bureau of uw accountmanager.

Kenmerken van het Doorwerksysteem:- Het gemiddeld

vochtgehalte van de kalkzandsteenpro-ducten is maximaal 10 procent;

- Pallets met passtuk-ken zijn verpakt in folie;

- Ook de kimblokken staan op pallets en zijn verpakt in folie;

- Op verzoek geeft een projectbegeleider van Calduran Kalkzandsteen begeleiding op de bouwplaats;

- Geef bij het plaatsen van de order op of u gebruik wilt maken van het Doorwerksysteem.

Voor een goede verwerking van kalkzandsteen neemt u van begin november tot eind maart de volgende maatregelen:

1 De losplaatsDe producten lossen op een vlakke ondergrond op twee steigerdelen of baddingen en afdekken met een afdekzeil;

2 Calduran afdekzeil Voor het afdekken van kalkzandsteen op de losplaats ontwikkelde Calduran speciale afdekzeilen. De zeilen zijn 3 m breed en 8 m lang. In de langszijde hebben ze een zoom, waarin u een badding of steigerplank kunt schui-ven. Tevens zijn rondom (h.o.h. 1 m) ogen aangebracht. Daardoor kunt u de zeilen ook vastzetten met touwen;

3 De werkplekDe elementen of blokken die op de werkplek zijn geop-perd, dekt u af met de Calduran Doorwerkhoes. Deze hoes dekt een pakket elementen of blokken af van 1,2 m lang, 1,0 m breed en 1,3 m hoog. Sla de producten vrij van de ondergrond op. Plaats ze op minimaal twee baddingen of houten regels. Daardoor voorkomt u optrekking van vocht en vervuiling;

4 Afdekken van kimmenKimmen dekt u af met afdekprofielen of steigerplanken. Bij sneeuwval maakt u de kimmen dan snel en eenvou-dig sneeuwvrij;

5 Calduran winterlijmmortelDe speciale winterlijmmortel van Calduran Kalkzandsteen is afgestemd op het werken bij lage temperaturen (tot -3 °C) en bij het optreden van nachtvorst. Deze verse lijm-mortel mag een korte periode bevriezen. De verharding stopt dan, maar gaat weer verder als de temperatuur boven nul komt. Als zowel overdag als ’s nachts de tem-peratuur onder -3 C blijft, mag u niet meer lijmen. Dek vers gelijmd metselwerk af. Houd wel rekening met de langere verhardingstijd van de mortel.De gevoelstemperatuur bepaalt mede hoe snel lijm- of metselwerk afkoelt.

6 Strooigrip®

Strooi geen pekel of keukenzout in de nabijheid van kalkzandsteen. Dit kan schade veroorzaken aan het lijmen metselwerk. Indien gladheidbestrijding nodig is, gebruik dan Calduran Strooigrip®;

7 Algemene maatregelenNeem deze algemene regels in acht:Zorg ervoor dat er op vloeren geen plasvorming kan optreden door regenval. Zo voorkomt u een spekgladde werkvloer bij vorst en trekt er geen water op in de kim;Verwerk geen beijzelde kalkzandsteen;Zorg ervoor dat de hijsgaten van de lijmblokken en elementen schoon en ijsvrij zijn. Dit in verband met vol-doende grip van de elementenklem.Breng lijmmortel pas aan vlak voor het stellen van de blokken of de elementen.

5.5 Voorbespreking met Calduran projectbegeleider voor de bouwstart

Voordat de werkzaamheden met kalkzandsteen op de bouwplaats starten, kunt u een afspraak maken met een van de projectbegeleiders van Calduran (telefoon 0592 395 113, e-mail [email protected]). Deze gratis service geldt met name voor grote en/of ingewikkelde werken. Onze projectbegeleiders adviseren u over allerlei praktische onderwerpen.

3534

U verdient deze tijdsinvestering vooraf terug door een efficiënter verlopende bouw. Nodig de vertegenwoordiger van het lijmbedrijf ook uit voor dit gesprek. Het is nuttig om zijn ervaringen te betrekken bij de voorbereiding.

Wat doet de projectbegeleider?1. Hij geeft praktische begeleiding op het werk: - Voorbesprekingen voor start bouwwerkzaamheden; - Begeleiding tijdens de verwerking van kalkzand-

steen en ondersteuning van de uitvoerder.2. Hij informeert over: - Het assortiment en nieuwe producten; - De juiste werkvolgorde; - De wijze van aanvoer en opslag; - Het maken van een opperplan; - Het gebruik van elementenstelmachines en hulpmaterieel; - Verwerkingsadvies (lijm aanmaken, kim stellen, afschoren); - De verankering; - De veiligheid; - Het voorkomen van scheurvorming (toelichting voor

het aanbrengen van dilataties).3. Hij onderzoekt klachten en problemen op het werk.

5.6 Sparingen en sleuven voor installatietechnische infrastructuur

Nadat een casco van een gebouw is opgetrokken, komt de installateur in beeld. Op basis van installatie-tekeningen geeft u op de wanden aan waar leidingdoorvoeren, wand-contactdozen en leidingen moeten komen. Sleuven kunnen ook voor het leggen van de vloer worden voorbereid. Het voorkomt vaak schade aan de wanden als men deze sleuven voordat de vloeren worden gelegd aanbrengt.

Er komen steeds meer en grotere doorvoeren ten behoeve van leidingstraten en luchtbehandelingskanalen. Met de huidige zaag- en boorapparatuur maakt u relatief eenvoudig achteraf sparingen. Daar is niets op tegen, in veel gevallen raden we het u zelfs aan. Want met deze werkwijze maakt u nauwkeuriger sparingen, die beter van vorm zijn. Ronde leidingen voert u door door een rond gat, terwijl vooraf te maken sparingen altijd een rechthoekige vorm hebben. Achteraf aangebrachte sparingen werkt u ook eenvoudiger en netter (brandwe-rend) af. Om bovenstaande redenen geeft Calduran Kalkzandsteen deze sparingen niet aan op de wanduit-slagen.

Bij utiliteitsbouw met staalconstructies hangt men vaak leidingen onder de vloeren. Indien u scheidingswanden van kalkzandsteen mechanisch verlijmd, moet u de lei-dingen achteraf ophangen. Op die manier blijft er een vrije werkruimte voor de elementenstelmachines.Stem met de installateur af dat leidingen zo min mogelijk (maximaal 100 mm) boven de vloer uitsteken.

Om constructieve risico’s van wandverzwakkingen door sparingen en leidingsleuven te voorkomen, voert u tijdig overleg met de constructeur. Betrek de ontwerper van de installatietechniek vroegtijdig in het bouwteam. Zie voor meer informatie NEN 1010 paragraaf g27.2.5.

5.7 BouwfysicaCalduran ISO-kim® isolatiekimblokken hebben een zeer hoge drukvastheid (CS 20) en gelijktijdig een hoge warmteweerstand (warmtegeleidingcoëfficiënt van 0,33 W/mK). De blokken zijn ontwikkeld voor de onderste laag van kalkzandsteenwanden. Met ISO-kim® vermijdt u koudebruggen. De blokken zijn geschikt voor aanslui-tingen van alle dragende en niet-dragende wanden op bijvoorbeeld ongeïsoleerde constructie vloeren boven onverwarmde parkeerkelders van appartementen en kantoren. Zie voor formaten het assortimentsoverzicht op www.calduran.nl.

5.8 Doorlopende kozijnopeningenOptimale binnenspouwbladen realiseert u door de ope-ningen door te laten lopen tot aan de verdiepingsvloe-ren. Zo voorkomt u ook scheurvorming.

5.9 Calduran Viewer®

Met de Calduran Viewer® boekt u tijdwinst! De Viewer® bestaat uit gebruiksvriendelijke software die wanduit-slagen digitaal uitwisselt tussen de werkvoorbereiding en het Projectbureau van Calduran. U ontvangt de wanduitslagen per e-mail vanaf het Projectbureau. De werkvoorbereider opent met de Viewer® de bestanden. Op het beeldscherm krijgt hij vervolgens alle benodigde gegevens te zien (inclusief de plattegronden en de wanduitslagen).Zijn wijzigingen en opmerkingen worden in een notitie-scherm opgeslagen en retour gemaild in een opmerkin-genbestand. Het Projectbureau verwerkt de opmerkin-gen en e-mailt ze vervolgens voor een laatste controle door. Na de akkoordverklaring van de werkvoorbereiding zijn de tekeningen gereed voor productie.

Met de Calduran Viewer® kunt u kalkzandsteenwanden driedimensionaal bekijken. Deze manier van werken geeft u een beter inzicht in het project en verkleint de kans op foute wandaansluitingen. Dit komt de kwaliteit van het eindresultaat ten goede.

De Calduran Viewer® sluit aan bij digitale ontwikkelingen. De voordelen voor u zijn:- Tijdwinst gedurende het teken- en controleproces;- Beter inzicht in het project door driedimensionale

bezichtiging;- Meer controletijd, met als gevolg een hogere kwaliteit

van het eindresultaat;- Kortere voorbereidingstijd.

Neem voor technische of inhoudelijke vragen vra-gen over de Calduran Viewer® contact op met het Projectbureau van Calduran (telefoon 0592 430 438, e-mail [email protected]).Wilt u een demonstratie of meer weten over de moge-lijkheden van de Viewer voor uw bedrijf? U kunt contact opnemen met [email protected] of uw accountmanager.

37

Dilataties en aansluitingen

Hoofdstuk 6

Dilataties en aansluitingenDoor uittreding van vocht (drogingskrimp) zijn bouwmaterialen onderhevig aan vormveranderingen. Bij verhindering van deze vervormingen ontstaan trekspanningen in de bouwconstructie. Naast vervorming door krimp kunnen wanden ook vervormen op doorbuigende vloeren. Of er ontstaan druksterkte verschillen door verschillende belastingen bovenop de wand (bijvoorbeeld een terug liggende verdieping). Deze door-buigingen leiden tot trekspanningen, met scheuren als mogelijk gevolg. Om scheurvorming te voorkomen zijn flexibele aansluitingen en dilatatievoegen nodig. Deze geven de constructie de benodigde ruimte om te kunnen vervormen.

6.1 Wandaansluitingen van niet-dragende scheidingswanden

6.1.1 Aan plafondsHoud in verband met een eventuele belasting door doorbuiging van verdiepingsvloeren de wanden aan de bovenzijde circa 20 mm vrij. Bevestig de wanden met veerankers (h.o.h. 1,20 m) of laat ze vallen in een aan het plafond bevestigd U-profiel. Breng in de vrijgehou-den voeg een elastische (flexschuim), geluiddichte en/of brandwerende afdichting aan.

6.1.2 Op vloerenSeparatiewanden staan meestal op een niet-gefundeerde doorbuigende ondergrond. Laat wanden niet aan vloe-ren hechten, zodat ze niet mee vervormen met doorbui-gende vloeren en er geen horizontale scheuren ontstaan. Plaats hiertoe de wanden over het grootste gedeelte op folie en laat slechts de beide uiteinden over circa 400 mm lengte hechten. Houd cementdekvloeren met een strook PS vrij van de wand. Wandgedeeltes korter dan 2 m niet op folie plaatsen.

6.1.3 Op bouwmurenBouwmuren zijn dragend en gefundeerd, zodat ze niet kunnen vervormen. Niet-dragende scheidingswanden moeten wel kunnen vervormen met onderliggende vloe-ren. Houd daarom de aansluitingen tussen bouwmuur en niet-dragende scheidingswanden flexibel.

Wanddetails inclusief afwerking voor gelijmde kalkzandsteenwanden

veerankerh.o.h max 650 mm

minerale wol of flexschuimstucwerk insnijden

stucstop profiel

dragende wand

10mm

PDF

crea

ted

with

pdfF

acto

ry tr

ialv

ersi

onw

ww.

pdffa

ctor

y.co

m

Figuur 14

Wandaansluiting op bouwmuur

36

3938


Flexschuim®

10 · 20 mm betonnen vloer

stucstop + kitvoeg

veerankert.p.v. stootvoegh.o.h. ca. 1200mm

kimmortel plint

zwevendedekvloerkantstrook

5 mm

betonvloer

folie

Figuur 15

Figuur 17

Figuur 16

1 6 2

3

4

5

Overzicht

minerale wol of flexschuimstucwerk tot 3 mm

stucstopkitvoeg

10mm aangelast dilaterendwandanker, h.o.h. 650 mm

rugvullingkitvoeg

minerale wol of flexschuim

stucwerk tot 3 mm

10mm

rugvullingkitvoeg

houten klos

stucwerk tot 3 mm

minerale wol of flexschuim

10mm

rugvullingkitvoeg

stalen L-lijn 40.40.4minerale wol of flexschuim

stucwerk tot 3 mm

10mm

dilaterend wandanker,h.o.h. 650 mm

stucstopkitvoeg

stucwerk tot 3 mmander materiaal

stucwerk insnijden

10mmminerale wol of flexschuim

stucwerk tot 3 mmstucstop

stucstopkitvoeg

minerale wol of flexschuimveeranker, h.o.h. 650 mm

stucwerk insnijden





gaasband

3 mm

e





3 mm

e

PDF

crea

ted

with

pdfF

acto

ry tr

ialv

ersi

onw

ww.

pdffa

ctor

y.co

m

hoekbeschermerpleisterwerk tot 3 mm


minerale wol of flexschuimveeranker, h.o.h. 650 mm



veeranker, h.o.h. 1200 mm

flexschuim

stucstopkitvoeg

stucwerk tot 3 mm

stuc

wer

kin

snijd

en

flexschuim

stalen L-lijn 40.40.4 aanlassen

stucwerk tot 3 mm

vloer koud opleggen, tervoorkoming van aanhechtingfolie aanbrengen

stucwerk tot 3 mm

stucwerk inhoeken insnijden

uitvullen met specie of meteen speciaal rubberenoplegging

stucwerk tot 3 mm

stucwerk inhoeken insnijden

bij wand op doorbuigendeondergrond en langer dan2,00 m , kim op folie plaatsen

kimfolie

stucwerk tot 3 mm

1

bij wand op doorbuigendeondergrond en langer dan2,00 m , kim op folie plaatsen

kimfolie

stucwerk tot 3 mm

1

kimstucwerk tot 3 mm

stucwerk tot3 mm

stucwerk tot 3 mm

architraaf

stucwerk tot 3 mm

PDF

crea

ted

with

pdfF

acto

ry tr

ialv

ersi

onw

ww.

pdffa

ctor

y.co

m

6.1.4 Aansluitingen onderlingWanden met in- en uitwendige hoekaansluitingen en met aansluitingen op dwarswanden sluit u op elkaar aan met een loodvoegverbinding. Hierdoor vermijdt u onvoldoende verband in de wandvlakken. Verlijm de hoekverbinding als loodvoeg vol en zat en neem lijmkop-pelankers op (h.o.h. 648 / 538 mm). Staan de wanden ten opzichte van elkaar op verschillende vervormbare ondergronden, sluit ze dan om scheurvorming te voorko-men flexibel aan op elkaar met een vrije voeg van circa 10 mm. Neem in deze voeg veerankers op (h.o.h. 648 / 538 mm) en zet de voeg dicht met een elastische voeg-vulling (flexschuim). Zet de flexibele aansluiting door in de wandafwerking, bijvoorbeeld met stucstop-profielen.

6.1.5 Op kozijnstijlenStalen en houten kozijnen brengt u achteraf aan, als de wanden zijn geplaatst. De kozijnstijlen omvatten de wanden klemmend als nastelkozijn. Kozijnankers zijn in dit geval niet nodig. Voor de montage van metalen kozij-nen haaks op de kalkzandsteen wand bestaan metalen u-profielen in de kleur van het kozijn.

4140

6.2 Wandlengte en dilatatiesVanwege materiaalkrimp horen dilatatievoegen in bouw-muren (met een gemiddelde wandhoogte van 2,70 m) die langer zijn dan 6,75 m (tot 200 mm dik) of 7,85 m (vanaf 200 mm). Zie hiervoor de vuistregel in tabel 14 In bouwmuren met een ongelijkmatige afdracht van belasting zijn extra dilataties noodzakelijk. Dilataties in bouwmuren (dragende wanden) voert u uit als een zogenaamde koude dilatatie (0 tot 1 mm). Plaats de dila-tatievoeg indien mogelijk in het midden van wanden, op de stootvoegen van de even of oneven lagen. Bijkomend voordeel is dat u de gezaagde passtukken uit een stan-daard element tezamen in één handeling kunt plaatsen. Dit betekent een besparing op arbeid.Het Projectbureau van Calduran Kalkzandsteen geeft dilatatievoegen voor wanden in kalkzandsteenelemen-ten altijd aan op de wanduitslagen. Laat de hoofd-constructeur ook de wanduitslagen controleren op de constructieve uitgangspunten. Voor wanden in andere kalkzandsteenformaten verstrekt afdeling Bouwtechniek & Voorlichting na bestelling van de blokken gratis dilata-tieadviezen.

6.2.1 Invloed van ingesloten koude dilatatievoe-gen op de luchtgeluidsisolatieKoude dilatatievoegen voorkomen ongecontroleerde scheurvorming in dragende (woningscheidende) kalk-zandsteenwanden. De stootvoegen van hele elementen en blokken of gezaagde passtukken sluiten zonder lijm-mortel koud tegen elkaar aan. Dit gebeurt per laag als voeg over de volle wandhoogte. Deze geformeerde dilatatievoeg in de wand sluit u geheel af met een wape-ningsweefsel in een dunpleisterafwerking. U kunt ook een kunstof afwerkprofiel toepassen. Tegelwerk sluit u af met een kitvoeg. Dergelijke minimale ingesloten open stootvoegen hebben geen meetbare invloed op de geluidsisolatie.Om dit te staven onderzocht IMG-TNO in opdracht van Stichting Research Centrum Kalkzandsteenindustrie (RCK) de invloed van wanden van kalkzandsteenelemen-ten zonder en met open stootvoegen. Dit is gemeten in het laboratorium (rapportnummer B 541, juni 1983 IMG-TNO). De conclusies uit dit onderzoek zijn duidelijk: bij enkelvoudige wanden en bij ankerloze spouwmuren zorgen ingesloten open stootvoegen niet voor een ver-mindering van de luchtgeluidsisolatie over het gehele gemeten frequentiegebied van 100 tot 5000 Hz.

ConclusieKoude dilatatievoegen past u zonder bezwaar toe in enkelvoudige woningscheidende wanden en in ankerloze spouwmuren met recht tegenover elkaar gelegen voegen.

- Koude voegen past u toe in situaties waarbij alleen de geringe krimpspanning van de kalkzandsteen opgevan-gen moet worden. In de regel geldt dat voor dragende en niet-dragende wanden op een gefundeerde onder-grond;

- Gevulde dilatatievoegen zijn bewegingsvoegen die ver-vormingen toelaten in twee richtingen. Ze zijn noodza-kelijk om vervormingen van de omliggende constructie op te vangen. Deze voegen voorziet u van een elastische rugvulling. De blijvende breedtemaat is circa 10 mm.

In de volgende gevallen past u een gevulde dilatatie toe:- In wanden op een doorbuigende ondergrond, zoals

sommige binnenspouwbladen en niet-dragende schei-dingswanden;

- In wanden die een gebouw- of vloerdilatatie kruisen;- Bij aansluitingen van nieuwe wanden op bestaand werk;- Bij akoestisch ontkoppelde aansluitingen;- Bij aansluitingen van dragende wanden op niet-dragen-

de wanden;- Gevulde dilataties in brandwanden.

In het algemeen geldt voor dilatatievoegen:- In de wanduitslagen van elementenwanden staan dila-

taties al aangegeven;- Dilatatievoegen niet verlijmen;- Dilatatievoegen te lood uitvoeren;- Koude dilatatievoegen zijn benoemd in wanduitsla-

genboekjes, maar niet gemaatvoerd. De elementen of blokken staan koud tegen elkaar;

- De maatvoering in de wanduitslagenboekjes voor gevulde dilataties bedraagt 10 mm.

Latei

dilatatie langs trapgat dilatatie bijverschillendebovenbelasting

dilatatie langs kozijnopeningenpenanten zoveel mogelijk onafhankelijjk latenbewegen

latei op folieleggen

dilatatie langs latei(latei glijdend opleggen)

massieve wand met een ingeslotenopen voeg

ankerloze spouwmuur metingesloten open voegen.voegen recht tegen over elkaar

wapeningsweefsel in afwerking

PDF

crea

ted

with

pdfF

acto

ry tr

ialv

ersi

onw

ww.

pdffa

ctor

y.co

m

Figuur 19 Ingesloten voegen

Figuur 18

Massieve wand met een ingesloten open voeg.

Ankerloze spouwmuur met ingesloten open voegen.Voegen recht tegenover elkaar.

Tabel 14 Vuistregel dilataties


434342

In niet-dragende wanden van vellingblokken op niet-doorbuigende ondergronden voert u dilataties blind uit. Daar waar de dilatatie nodig is, neemt u in het patroon van de blokken een strook kunststoffolie ter breedte van 90 procent van de wanddikte mee. Deze folie voorkomt het ontstaan van hechting. Voor afwerking van dilataties zie hoofdstuk 13.3.

6.2.3 Plaats dilatatie bij dubbelzettenBij ankerloze spouwmuren kunt u met een dubbele ele-mentenklem twee gezaagde elementen ter plaatse van de dilatatie (dus vier passtukken) in één handeling plaat-sen. De dilatatievoeg dient dan in beide spouwbladen in één lijn te lopen.

6.2.4 Dilatatievoegen bij sparingenIn binnenspouwbladen in principe naast iedere kozijn-opening een dilatatievoeg houden en deze doorzetten bij eventuele lateien. De latei glijdend opleggen en de dilatatie op de kop van de latei doorzetten. Bij kozijn-openingen breder dan 1,6 maal de borstweringhoogte aan beide zijden dilateren. De uitvoering van de dilatatie hangt af van de ondergrond. Vervormt de wand door een doorbuigende ondergrond, voer dan de dilatatie uit met een gevulde voeg van 10 mm.

6.3 Aansluitingen van wanden op staalconstructiesHoud in staalconstructies altijd rekening met enige beweging. Om ongewenste spanningen in kalkzand-steenwanden te voorkomen, houdt u rondom een vrije ruimte aan van circa 10 mm.

6.4 Aansluiting van binnenspouwbladen op betoncasco’s

Vanwege een verschil in de werking van materialen, sluit u kalkzandsteen binnenspouwbladen altijd flexibel aan. Meer informatie over de plaatsing van dilatatievoegen bij sparingen vindt u onder paragraaf 6.2.4. Indien u gevul-de dilatatievoegen (10 mm bewegingsvoegen) toepast, kunnen gesegmenteerde borstweringen en penanten aan de onderzijde met specie aan de vloer hechten.Binnenspouwbladen vult u achteraf in met handmatig te verlijmen lijmblokken (zie voor kwaliteit en afmetingen tabel 9). Bij een goede uitvoering zijn de wanden vlak en luchtdicht en behoeven ze aan de spouwzijde geen extra afwerking.

6.5 LateiopleggingenLateien hebben aan beide zijden een vereiste opleg-lengte nodig van tenminste 200 mm bij wanden met een kozijnopening tot 2 m breed en van 250 mm bij bredere kozijnopeningen.Indien het kozijn aan een wandeinde is gesitueerd met een latei op de aansluitende dwarswand, verplaatst u bij onvoldoende opleglengte het kozijn. U kunt ook het kozijn laten doorlopen tot aan de verdiepingsvloer of het afsluiten met een bovenpaneel. U kunt ook een alter-natieve oplegging maken met bijvoorbeeld een stalen schoen bij betonwanden of stalen kolommen.

Lateien vormen een belangrijk onderdeel in de wandcon-structie. Prefab lateien kunt u in principe koud (zonder tussenlaag) opleggen. Als de oplegging een onvlakheid heeft van meer dan 1 mm, legt u de latei op in de lijmmortel. (Bij een dilatatie de folie aanbrengen onder de lijmmortellaag.)

bovenzijde uitvlakkenmet mortel

kanaalplaat

(raam deur sparing)

vullend betonlatei

oplegging200mm-250mm folie

koude opleggingdragende muur

PDF

crea

ted

with

pdfF

acto

ry tr

ialv

ersi

onw

ww.

pdffa

ctor

y.co

m

Figuur 20


45

Maatvoering

Hoofdstuk 7

Maatvoering

Voor alle kalkzandsteenproducten geldt dat een nauwkeurige maatvoering de uiteindelijke kwaliteit van het werk bepaalt. In dit hoofdstuk zetten we een aantal praktische tips op een rij. Voor meer informatie, zie ook hoofdstuk 5.1 over het Projectbureau.

1. Let op de toleranties van de maatvoering van pro-ducten, zoals bij de stelruimte rondom kozijnen. Controleer of de meest recente werktekening aanwe-zig is op de bouwplaats;

2. Bij lijmwerk kunt u kozijnen meestal het beste achteraf plaatsen. Houd rondom een stelruimte aan van 10 mm. Bij smalle muurdammen in combinatie met ver-diepingshoge kozijnen is het soms beter om de kozij-nen vooraf te stellen;

3. Maatvoering elementenwanden en stellen profielen: Elementenpasstukken met gezaagde zijden hebben een toegestane maatafwijking van + 2 mm tot - 4 mm. Voor standaardelementen geldt een maatafwij-king tot + of - 1 mm. Controleer bij het stellen van de profielen de maatvoering van de wanduitsla-gen altijd met de werktekeningen;

4. Stel de profielen bij schoonwerk op koppenmaat. Profielen mogen niet krommer zijn dan 1 mm/m. U plaatst deze met een nauwkeurigheid van ± 2 mm.

Voordat gestart wordt met de maatvoering van de gevel-constructie is het van belang dat het type gevelsteen, het metselverband en de kozijndetaillering is vastge-steld. De lengte van een strek is gelijk aan twee koppen plus een voeg.

Om zo nauwkeurig mogelijk de koppenmaat vast te stel-len kunt u een praktijkopstelling maken. Leg tien strek-ken naast elkaar. Leg daarop een laag van strak naast elkaar gelegde koppen. Het verschil tussen die twee is gelijk aan tien stootvoegen. Tel dit getal op bij de maat van tien koppen en deel dit door tien. Dat is de gezochte koppenmaat.

1475 1200 800 1200

Voorbeeld maatvoeringIn rood is de maatvoering van de wanduitslag aangegeven

1475

6300

6150

5 10 10 10 10 5

1460 1220 780 1220 1460

7575

44

47

Levering

Hoofdstuk 8

LeveringOm vervuiling en beschadigingen van kalkzandsteenproducten te voorkomen, geven wij u in dit hoofdstuk tips voor de aanvoer en opslag van materiaal.

8.1 Aanvoer en opslag materiaal Tips voor de aanvoer en opslag van materiaal:- De losplaats moet bereikbaar zijn via een verharde weg. Deze plek is schoon, vlak, droog en voldoende draagkrachtig. Beleg de plaats waar de elementen mimaal drie lagen elementen bovenop elkaar Materialen op pallets mogen maximaal twee lagen hoog worden gelost. Eindig trapsgewijs of plaats de pallets met passtukken op de kop van de stapel hele elementen. Daarmee voorkomt u dat elementen of blokken omvallen;- Dek pallets met lijmmortel goed af;- Tref alle mogelijke maatregelen om ongelukken en aansprakelijkheden te voorkomen. 8.2 Aandachtspunten levering kalkzandsteenVoorbereiding- Op het moment dat u met onze afdeling planning & logistiek een afspraak maakt over de levering, hoort u hoeveel vrachten deze omvat;- Voor aanvoer van de vracht richt u een losplaats in. Per vracht volstaat een vlakke ondergrond van 2,5 x 12 m. Voor het plaatsen van de elementen legt u twee rijen baddingen of dubbele steigerplanken neer (h.o.h. 70 cm);- De losplaats bevindt zich langs de verharde weg;- Afhankelijk van de bereikbaarheid van de losplaats houdt u rekening met extra transportkosten voor de inzet van een kleine vrachtwagen (+/- 12 m), met een laadvermogen van circa 10.000 BWF en een asdruk van 10 ton. Normaal rijdt er een grote vrachtauto met een laadvermogen van circa 14.000 BWF.- Bespreek eventuele twijfel over de bereikbaarheid van de losplaats tijdig met de afdeling planning & logistiek, dan beoordelen we de situatie vooraf.

Levering- Stem levering tussen 6.00 en

7.00 uur vroegtijdig af met afdeling planning & logistiek;

- Bij aankomst op de bouw meldt de chauffeur zich

met de vraag waar hij moet lossen. Het is uw verant-

woordelijkheid om deze plaats duidelijk aan te geven;- Vrachten lossen buiten reguliere werktijden is alleen mogelijk op afspraak;

- Om schade aan hoeken van elementen te voorkomen legt u panlatten tussen de lagen elementen. In dat geval is hulp bij het lossen noodzakelijk;- Na het lossen tekent de uitvoerder (of zijn plaatsver- vanger) de afleveringsbonnen;- Dek in natte perioden de geleverde materialen af;- Controleer of het geleverde overeenkomt met uw bestelling. Neem voor vragen of klachten over de geleverde producten contact op met de centrale afdeling planning & logistiek telefoon 0341 456 720.

Pallets- Via onze afdeling planning & logistiek geeft u aan of er pallets retour gaan. Geef dit uiterlijk 2 werkdagen voor de volgende levering van kalkzandsteen aan. Als de laatste levering al is geweest worden de pallets eenmalig, binnen 10 werkdagen, opgehaald;- Lege pallets verzamelt u op een centrale plek langs de verharde weg;- Plaats pallets op stapels van acht hoog. Staan ze naast elkaar in rijen, dan bedraagt de tussenruimte minimaal 30 cm;- Calduran Kalkzandsteen neemt uitsluitend statiegeld pallets terug met stempelopdruk van Calduran;- Voor de teruggenomen pallets ontvangt u een retourbon.

Hulpmaterieel- Neem contact op met onze afdeling planning & logistiek als het hulpmaterieel afgevoerd kan worden; meld het schriftelijk af;- Zet elementenstelmachines in de vervoersstand. Dat wil zeggen met de giek naar beneden en/of inge schoven (NK1000). Breng de zwenkzekering aan. Volg hierbij de gebruiksaanwijzing op de machines;- Vergeet vooral niet de bijbehorende elementen- tangen en universeel klemtangen;- Voor het teruggenomen materieel maakt de chauffeur een retourbon.

46

49

Opperen- Gebruik bij het opperen een opperklem met voldoende hijscapaciteit;- Gebruik het vangnet of de veiligheidsbeugels tijdens het hijsen naar een verdiepingsvloer;- Draai nooit met een hijslast boven mensen;- Controleer de maximale vloerbelasting. Onderstempel zo nodig de vloer;- Plaats elementen op houten baddingen.

Klemmen- Controleer klemmen voor gebruik op een goede werking;- Gebruik een elementenklem met puntjes;- Gebruik geschikte klemmen bij Hoogbouwelementen®;- Laat klemmen jaarlijks keuren.

Stelmachines- Controleer of het hijsgewicht van de stelmachine voldoende is voor de te hijsen elementen;- Controleer de hijskabel op beschadigingen;- Controleer het variabele contragewicht (indien aanwezig).- Verplichte keuring één keer per jaar.

Lijmen- Houd nooit handen of andere lichaamsdelen onder de hijslast;- Zorg voor een stevige trap of een (schragen)steiger bij het plaatsen van elementen boven de derde laag;- Verwerk geen elementen met ijsafzetting of bladeren in dookgaten.

Schoren- Schoor gelijmde wanden volgens het Calduran schooradvies;- Plaats bij stevige wind de schoren al na het lijmen van de derde laag elementen.- Schoren verkrijgbaar bij Calduran.

Veiligheid

Hoofdstuk 9

VeiligheidOm de veiligheid op de bouw te verhogen, zet Calduran Kalkzandsteen de belangrijkste veiligheidsregels voor de verwerking van kalkzandsteen op een rijtje. Bespreek deze regels tijdens uw Toolboxmeeting of voorbespreking. In dit hoofdstuk geven wij tips voor de aanvoer en opslag van materiaal.

Persoonlijke bescherming- Draag altijd veiligheidsschoenen en een helm;- Controleer voor aanvang van de werkzaamheden de werkplek op de vereiste veiligheidsmaatregelen;- Gebruik uw gezond verstand en denk na bij wat u doet. Denk hierbij ook aan omstanders.

Losplek- Elementen staan netjes rechtop en op een harde vlakke ondergrond;- Bij meerdere lagen elementen voldoende verspringing aanhouden;- Niet meer dan drie lagen elementen op elkaar plaatsen.

Werkvloer- Plaats elementen bij het opperen zoveel mogelijk langs de vloeroplegging;- Onderstempel (indien nodig) de vloeren.- Houd de werkvloer schoon;- Houd in de winter de vloer ijsvrij en strooi zo nodig Strooigrip®.

Trapgaten- Vloer- en trapgatsparingen dichtleggen;- Gebruik bij trappen een luik of plaats een beveiliging om het trapgat;- Rijd niet met stelmachines over de afdichting heen en zet er ook geen pakketten met kalkzandsteen op.

Randbeveiliging- Breng voor het opperen een deugdelijke randbeveiliging aan langs vloeren dakranden;- Plaats de randbeveiliging buiten de vloerrand, zodat deze bij het lijmen van de wanden kan blijven staan.

48

51

Opperen

Hoofdstuk 10

Opperen

Stem vooraf goed af waar u materialen het best kunt opperen. We raden u aan om een opperschema te maken.

Geopperde kalkzandsteenpakketten vormen een grote belasting op de vloeren. Let daarom op de maximaal toelaatbare vloerbelasting die de vloerenfabrikant of de constructeur opgeeft. In sommige gevallen moet u vloeren onderstempelen. Plaats de opperpakketten zo dicht mogelijk bij de vloeropleggingen. Met de opper-klem van 2m verlaagd u de opperkosten.

Richtlijnen voor het opperen van materialen:1. Elementen zo dicht mogelijk opperen naast de tegenoverliggende vloeroplegging;2. Plaats de stelmachine in het midden tussen de te stellen wand en de geopperde elementen (denk aan het gewicht dat op de machine vermeld staat); 3. De reikwijdte van de giek en het maximale hefgewicht zijn afhankelijk van het type stelmachine;4. De vrije werkruimte naast de wand bedraagt tenminste 1 m;5. Maak gebruik van de juiste (goedgekeurde) klemtangen;

6. Laat leidingen maximaal 100 mm boven vloeren uitsteken;7. Leg vloeren trapgatsparingen dicht. Maak deze afdekking zonodig sterk genoeg om de wieldruk van de stelmachine te kunnen houden;8. Op verdiepingen niet opperen voordat randbeveiliging is geplaatst;9. Zorg voor de aanwezigheid van krachtstroom.

U kunt via www.calduran.nl een schema downloaden. Hierin vindt u de verschillende kranen met hun mogelijk-heden overzichtelijk terug.

reikwijdte

rijrichting

AA

1000 vrije werkruimte

elementenstelmachine

geopperde elementen

Figuur 21 Opstelling materieel en benodigde ruimte voor verwerking

50

53

Verwerking

Hoofdstuk 11

Verwerking

Verlijmen

Verlijmen

Lijmkoppelstripper laag

PE folieDilatatievoeg

Dilatatievoeg

Blijvende lijmlaagdikteminimaal 2 mm(4 mm dik aanbrengen)

Kim volledig laten dragen.

Te korte vloerplaat verlengen.

Stootvoegen van de kim verlijmen

Aanmaken lijmmortel.

4 minuten mengtijd.

Bevochtigen droge kalkzand-

steen. Onderkant en zijkanten

voor plaatsing bevochtigen.

Aanbrengen lijm op stootvoeg

met Calduran lijmgereedschap.

Aansluiting stabilisatiewand

met bouwmuur.

Vol en zat verlijmen.

Verlijmen

Verlijmen



Dilatatievoeg


Verlijmen

Verlijmen



Dilatatievoeg


Verlijmen

Verlijmen



Dilatatievoeg


Verlijmen

Verlijmen



Dilatatievoeg


Lijm tegels direct op kalkzand-

steen. Eventueel dikteverschil

nooit uitvlakken met gips.

Verlijmen

Verlijmen



Dilatatievoeg


Verlijmen

Verlijmen



Dilatatievoeg


Verlijmen

Verlijmen



Dilatatievoeg


Verlijmen

Verlijmen



Dilatatievoeg


Verlijmen

Verlijmen



Dilatatievoeg


Dilatatievoeg niet verlijmen.

Laat in het werk gestort beton

nooit aan kalkzandsteen hech-

ten. Gebruik PE-folie. Tenzij de

constructeur anders voorschrijft.

Gebruik juiste Calduran lijm-

gereedschap. Prikspouw-anker

met gesloten kant boven, platte

gedeelte vol en zat in lijmnaad.

Maximaal 2 m vooruittrekken.

Lijmresten niet uitsmeren op

muur maar afsteken.

Beschadigingen bijwerken.

Figuur 22 Verwerking

52

55

11.1 LijmwerkHet overgrote deel van kalkzandsteen wordt tegenwoordig verlijmd. Het eindresultaat hangt af van de kwaliteit van de verwerking. Zo zorgt de kim voor een goede vlakke basis. Verder moet de lintvoeg 2 mm meten en beschikt de stoot-voeg over 3 mm lijmmortel. Hierboven treft u geïllustreerde verwerkingsadviezen aan.

11.2 Vervaardigen van de wandHet vervaardigen van de wand is onder te verdelen in fasen. Deze fasen nemen we uitgebreid met u door.

11.2.2 OndergrondDragende wanden moeten altijd staan op een gefundeerde en voldoende stijve ondergrond. Het plaatsen van dragende wanden op rib-cassettevloeren is alleen toegestaan als de betonnen ribben (al dan niet voorzien van nokken) zonder zachte tussenlagen gelijkmatig op de fundering liggen. Indien prefab betonvloeren op de funderingsbalk naast de bouwmuur liggen, past u een (geluidsisolerend) oplegvilt toe. Bij PS-isolatievloeren plaatst u dragende wanden op een aanstort van beton of op metselwerk. Dat geldt specifiek voor penanten met een stabiliserende functie in de langsge-vel. Vloerplaten legt u zoveel mogelijk aaneengesloten.Vul open ruimtes tussen vloerplaten die breder zijn dan 100 mm (passtroken) eventueel op met beton-mortel of met metselwerk. Dus niet met een indruk-baar isolatiemateriaal!

Prefab beganegrondvloeren moet u rondom, goed aangesloten op de onderliggende fundatie opleg-gen. Vul eventueel aanwezige ruimte tussen vloeren en fundatie constructief op met mortel. Dit geldt ook voor fundaties onder stabiliteitswanden die haaks staan op de bouwmuren.

11.2.3 KimBij het lijmen van kalkzandsteenwanden brengt u eerst een kimconstructie aan. Deze kim heeft een dubbele functie: u maakt een vlakke ondergrond en de bovenste laag van de wand komt met de juiste kim op de goede hoogte, zodat u de vloer direct kunt opleggen. Hieronder volgen richtlijnen voor het maken van de kim:

De kimvoeg wordt ontworpen met een dikte van 15 tot 30 mm. De onvlakheid van de vloer mag daarom niet meer zijn dan + of - 10 mm. Een te dikke kimvoeg beïnvloedt de draagkracht van de wand negatief. Neem daarom bij (zwaar) dragende wanden een dikker kimblok als de kimvoeg dik-ker wordt dan 30 mm. Dit hangt af van de belasting, de mortelkwaliteit en druksterkte van de wand. Stel de kim aan de draad en in de dwarsrichting waterpas met een kimwa-terpas.1. Ook onder wanden van lijmblokken is het efficiënt werken met kimblokken. Dat voorkomt horizontaal knippen;2. Gebruik voor kalkzandsteenwanden van CS 36 en CS 44 kwaliteit Calduran Kimfix®. Deze speciale kimmortel heeft een zeer hoge druksterkte (minimaal 25 N/mm2). De druk sterkte van de kimblokken moet minimaal hetzelfde zijn als die van de blokken of elementen. Kimblokken van CS 36 en CS 44 worden uit Hoogbouwelementen® gezaagd;3. Vul de kopse kant van de kimblokken of de stelstroken met lijm- of metselmortel;4. Breng de kim volledig dragend aan. Bij vloerranden is een maximale overkraging van 10 procent van de wand dikte toegestaan met een maximum van 15 mm;5. Om de kimspecie voldoende te laten verharden, brengt u de kim een dag voor het begin van het verlijmen aan. Hierbij is geen rekening gehouden met mogelijke vertra- gers bij prefab (natte) mortels. Om de mortel sneller te laten verharden en beter te laten hechten, mengt u deze met 10 procent lijmmortel;6. Bij vellingproducten kunt u de kim maken met vellingblokken van 98 mm hoog (m.u.v. V67). Om bij vellingproducten een mooi strak voegenpatroon te krijgen, stelt u de kim zeer vlak;7. Niet-dragende wanden langer dan 2 m plaatst u op folie om aanhechting met doorbuigende ruwe beton vloeren te voorkomen. Bij wanden die rusten op stalen balken heeft dit geen effect. Breng de folie rechtstreeks aan op de ruwe vloeren, onder de kimspecie tot circa 400 mm van beide uiteinden. De folie moet voldoende breed zijn om langs de wanden om te kunnen zetten, zodat ook de cementdekvloeren vrij blijven van de wanden;

8. Niet-dragende wanden en akoestisch ontkoppelde binnenspouwbladen eindigen aan de bovenzijde van de wand met een circa 10 mm lagere peilmaat dan overige wanden. Om gezaagde pasblokken aan de bovenzijde te voorkomen, vangt u dit maatverschil op in de kimlaag;9. Isolatiekimmen van cellenbeton hebben een lagere druksterkte. U mag deze uitsluitend toepassen na uitdrukkelijke goedkeuring van de (hoofd)constructeur. Calduran Kalkzandsteen levert speciale isolatiekimblokken (Calduran ISO-kim®). Deze kimblokken in CS 20 kwaliteit hebben een hoge thermische isolatie. Zie voor meer informatie het productblad op www.calduran.nl;10. Zet bij kimmen hoger dan 120 mm de dilatatie van de wanden door in de kim.

11.2.4 Aanmaken van de lijmmortelVoor een optimale verwerkbaarheid en kwaliteit is een goede lijmmortel van groot belang. Gebruik daarom altijd Calduran lijmmortel. Deze mortel is afgestemd op de pro-ducten van Calduran Kalkzandsteen. Maak niet meer lijm-mortel aan dan dat u binnen twee uur kunt verwerken. Als de lijm enige tijd heeft gestaan en is opgestijfd mag u geen water toevoegen om de plasticiteit te verbeteren.

Als u ‘s winters in verwarmde ruimtes werkt, kunt u ook zomerlijmmortel gebruiken. Voor Hoogbouwelementen® volstaat standaard Calduran lijmmortel.

11.2.5 Lijmen1. Extreem droge kalkzandsteen vooraf bevochtigen;2. Verlijm de voegen vol en zat. Gebruik daarom een lijmbak

en een lijmschep. Stel de bak in op 4 mm lijm en de schep op 3 mm laagdikte;

3. Zorg dat de overlap (het verband) minimaal 0,4 maal de hoogte van het blok of element bedraagt. Een lijmblok L 100/198 moet dus een overlap hebben van 0,4 x 200 mm = 80 mm en een element van 650 mm hoog 0,4 x 650 mm = 260 mm;

4. Door de snel bereikte aanvangssterkte kunt u lijmwerk (in tegenstelling tot metselwerk) in één keer verdiepingshoog optrekken.

Tabel 16 Gebruik Calduran zomer- en winterlijmmortel

Winterlijmmortel Zomerlijmmortel

Van november tot april, Van april tot november, verwerking

verwerking tot -3° C. bij droog weer en hoge temperaturen.

Verwerking

Tabel 15 Samenstelling kimspecie Wanden van kalkzandsteen Wanden van kalkzandsteen Wanden van kalkzandsteenCS12 + CS16 CS20 CS36, CS44

Calduran Metselfix® met een Calduran Metselfix® met een Calduran Kimfix® met een druksterkte druksterkte van 10 N/mm2 druksterkte van 10 N/mm2 van 25 N/mm2

54

5756

Verwerking

1. Gebruik een opperklem met een minimale hijscapaciteit van 1900 kg die geschikt is voor elementen van 1000 mm lang;

2. Gebruik de rode Calduran elementenklem en rode passtukkenklemmen met een verhoogde hijscapaci-teit;

3. Let bij gebruik van de elementenstelmachine op de hijscapaciteit;

4. De kimblokken moeten beschikken over dezelfde druksterkte als de Hoogbouwelementen®;

5. Gebruik als kimmortel Calduran Kimfix®. Deze mortel heeft een hogere druksterkte, van minimaal 25 N/mm2;

6. Als u de bovenzijde van de wand moet uitvlakken (bijvoorbeeld bij passtukken), gebruik hiervoor dan ook Calduran Kimfix®;

7. Hoogbouwelementen® verlijmt u met normale Calduran lijmmortel;

8. Vraag bij toepassing van Hoogbouwelementen® altijd projectbegeleiding aan (telefoon 0592 395 113, e-mail [email protected]).

11.2.12 Vellingwanden1. Gebruik speciale prikspouwankers voor vellingwan-

den, deze hebben een kortere inlijmstrip;2. Bij gebruik van lijmankers moet u voorkomen dat vel-

lingblokken scheef komen te staan.3. Vellingproducten kunt u verlijmen met normaal

Calduran lijmgereedschap;4. Bij de voorbereiding van het werken met mechani-

sche vellingblokken of bij de stootvoegloze verwerking van vellingblokken, kunt u Uitgekiend® overwegen. Wanneer een werk zich voor dit concept leent, dan zoekt Calduran tegen een geringe vergoeding de wandindeling uit en verzorgen we wanduitslagen. Neem voor meer informatie contact op met uw accountmanager.

11.2.13 Stootvoegloze verwerking van vellingblokkenAls u vellingblokken mechanisch verwerkt, verlijmt u uit praktische redenen de stootvoegen niet. Dit noemt men ook wel stootvoegloos. U dient de geprofileerde stootvoegen strak in elkaar te sluiten. De blokken moeten dus goed wor-den aangedreven. De brandproeven die zijn uitgevoerd op dergelijke wanden, tonen aan dat het brandtechnisch gezien niet noodzakelijk is om bij vellingblokken de stootvoegen te verlijmen. Bij stootvoegloze verwerking, kunt u de verwer-kingssnelheid opvoeren door te werken met een meervou-dige klemtang (vierzetter).

In de volgende situaties verlijmt u stootvoegen; 1. Bij beperking van de luchtdoorlatendheid, bijvoorbeeld bij binnenspouwbladen. Om de wanden luchtdicht uit te voeren, kunt u stootvoegen ook achteraf aan de spouwzijde dichtzetten zie Bouwbesluit voor meer informatie.2. Bij bijzondere dragende wandconstructies zoals stabiliteitswanden;3. Bij hogere prestatie-eisen ten aanzien van geluidsisolatie. Het een- of tweezijdig afdichten van stootvoegen (met tenminste 3 mm voegvulling) heeft een positief effect op de geluidsisolatie.

11.2.6 Constructieve loodvoegverbindingEen verbinding van een penant met een bouwmuur voert u bij voorkeur uit als gelijmde voeg (loodvoeg). Uit onderzoek van TNO Bouw blijkt dat dit verwerkingstechnisch de beste optie is. Een samenvatting van het onderzoek kunt u opvra-gen bij onze afdeling Bouwtechniek & Voorlichting. Hierin staan ook de voorwaarden waaraan deze aansluiting moet voldoen:- Verlijm de aansluiting vol en zat;- Neem in de verbinding om de 650 mm (max) een

koppelstrip op;- De rekenwaarde van de gemiddelde schuifsterkte mag over de hoogte van de verbinding niet meer bedragen dan 15kN/m;- Voer bij liftschachten, uitwendige hoeken van kelders of als de constructeur van dit project dat voorschrijft de verbindingen vertand uit.

11.2.7 Akoestisch ontkoppelde verbinding De verankering van binnenspouwbladen dunner dan 150 mm bij grondgebonden woningen, en minder dan EH175 bij appar-tementen, op massieve woningscheidende wanden, moet akoestisch ontkoppeld zijn. Houd dus 10 mm vrij en veranker met veerankers (h.o.h. max 650 mm) aan de woningscheiden-de wand. Vul de 10 mm brede naad met een elastische rug-vulling (flexschuim) en werk deze elastisch af. Let op! Dergelijk aangesloten wanden kunnen geen stabiliteitswand zijn.

11.2.8 VerankeringenAnkers in lijmvoegen mogen niet dikker zijn dan 1,5 mm. Let er hierbij op dat u de lijmmortel niet te dun verwerkt. De vereiste minimale lintvoegdikte is 2 mm. Spouwankers voert u uit in roestvast staalkwaliteit AISI. Lijm bij starre verbindin-gen tenminste één lijmkoppelstrip in (h.o.h. max 650 mm). Gebruik bij wanden dikker dan 150 mm twee ankers (h.o.h. max 650 mm).Bij flexibele wandverbindingen en akoestisch ontkoppelde wanden, lijmt u dilatatieankers in (h.o.h. max 650 mm) of u bevestigt deze met verende wandankers. Bevestig bij flexi-bele plafondaansluitingen de wanden (h.o.h. 1200 mm) met plafondveerankers of dook gat ankers aan het plafond.

11.2.9 Elementen1. Een stelploeg van twee personen plaatst elementen

met behulp van een stelmachine op de kimconstruc-tie. Dat gebeurt volgens de meegeleverde wanduit-slagen. Op het detailblad in het wanduitslagenboekje staan voorbeelden van horizontale en verticale aan-sluitingen. Dit blad verklaart ook de symbolen in de wandaanzichten. Plattegronden geven alle wanden weer. Let hierbij vooral op de aangegeven kijkrich-ting. Gebruik tijdens het plaatsen van elementen de meegeleverde kunststof doken. Eén dook per element in het dookgat tegenover de aansluitende stootvoeg;

2. Bij een wand met een te grote speling zet u het laat-ste element aan de maat. Zet de eventuele ruimte in de voorlaatste voeg vol met metselmortel. Houd bij beton- of staalconstructies over de volle hoogte van de aansluiting 10 mm ruimte.Bouwmuren beginnen en eindigen in principe altijd in de spouw van de voor- en achtergevels. Hierin vangt u eventuele toleranties in de lengte van de wand op. Wanneer er geen sprake is van een spouw, maar bij-voorbeeld van een geïsoleerd buitenpleister systeem, schenk dan extra aandacht aan de juiste maatvoering. Op die manier voorkomt u dat bouwmuren door gevelbladen steken.

11.2.10 Dubbel zetten1. Bij ankerloze spouwmuren realiseert u door het

gebruik van een dubbele klemtang een hogere verwerkingssnelheid. Met deze speciale tang waarbij u de spouwbreedte kunt instellen, plaatst u twee elementen tegelijk;

2. Bij het uittekenen van wanden die zich hiervoor lenen, is de dilatatie ter plaatse van stootvoegen aangebracht. Tussenliggende passtukken komen uit één element en plaatst u met dezelfde dubbele klemtang met vier stuks tegelijk. Deze passtukken staan ook bij elkaar op de pallet. Een bijkomend voordeel is dat u niet van klem hoeft te wisselen.

11.2.11 Hoogbouwelementen®

Hoogbouwelementen® hebben een volumieke massa van 2200 kg/m3 en een druksterkte van CS 36 of CS 44. U past deze toe in situaties met hogere constructieve en/of geluidsisolerende eisen.Voor de verwerking van Hoogbouwelementen® gelden extra aandachtspunten:

Dragende wand

Veeranker afm. 0,7 x 22 x 140 mmh.o.h. max. 650 mm

Stuclaag insnijdenGaasbandFlexschuim of schuimband

Figuur 23 Akoestisch ontkoppelde verbinding

Figuur 24

1 Vrij wanduiteinde 2 Wanduiteinde met staande voeg 3 Wanduiteinde vertand

minimaal 3 mm voegvulling t.b.v. geluidisolatie

Figuur 25 Afdichting van de stootvoegen

58

11.3 Metselwerk1. Bij schoonwerkwanden spant u de draad aan de uitein-

delijke zichtkant van het wandvlak. Schoon metselwerk is altijd eenzijdig schoonwerk;

2. Gebruik als metselmortel Calduran Metselfix®. Deze mortel voldoet aan NEN-EN 998-2 (Metselmortels) en NEN 6790 (Steenconstructies) en aan BRL1905 (Beoordelingsrichtlijn mortels voor metselwerk). De mor-tel heeft een sterkte van 10 N/mm2 (kwaliteit M 10). Bij gebruik van Calduran Metselfix® is voorbevochtigen van de stenen overbodig;

3. Stenen en metselblokken hebben, indien u geen Calduran Metselfix® gebruikt, een vochtgehalte nodig van 5 tot 8 massaprocenten. Bij droog weer en bij ver-pakte materialen de producten dan een dag van tevoren met leidingwater ruim bevochtigen. Indien u wilt contro-leren of de producten voldoende vochtig zijn, voert u de kruisproef uit. Daarbij neemt een metselsteen of -blok, spreidt mortel op die steen en plaatst er vervolgens een ander blok of steen kruislings op. Wanneer u na enkele minuten de stenen van elkaar haalt, dan moet op beide hechtvlakken ongeveer evenveel mortel zijn achtergeble-ven. Is dat niet het geval, dan zijn de stenen meestal te droog en dient u ze nat te maken;

4. Metselblokken plaatst u bij vuil werk koud tegen elkaar aan. Bij het aanbrengen van de mortel voor de volgende lintvoeg zet u de verticale voegen vol. Houd bij schoon-werk een stootvoeg van 10 mm;

5. Haal zo mogelijk voor het uitkrabben van de minimaal 15 mm diepe voegen de profielen weg.Bij (enkelzijdige) afwerking van de wand (bijvoorbeeld met een stuclaag) heeft de wand de originele geluidsiso-latiewaarde.

Verwerking

Tabel 17

Wandopbouw Uitvoering van de stootvoegen Ilu;lab RwV67 – zonder afdichting – met 1 of 2-zijdige afdichting -14 40

V100 – zonder afdichting -10 40 – met 1 of 2-zijdige afdichting -8 44

V150* – zonder afdichting -9* 44 – met 1 of 2-zijdige afdichting -8 50

V214 – zonder afdichting -7 44 – met 1 of 2-zijdige afdichting 0 52

Luchtgeluidsisolatie in dB van kalkzandsteenwanden van

vellingblokken zonder verlijming van de stootvoegen

* De waarden voor de V150 zijn geïnterpoleerd uit de waarden van de

V100 en de V214 blokken

59

6160

Controle, nazorg en vloeraansluitingen

Hoofdstuk 12


Dit hoofdstuk gaat over het schoren van de wand, de controle van de wand en de verschillende aansluitingen met vloeren.

12.1 Schoren van de wandVoor het schoren van gelijmde kalkzandsteenwanden heeft Calduran Kalkzandsteen uitgebreide richtlijnen opgesteld. Vraag naar dit adviesblad Calduran wandschoren. U kunt het adviesblad ook downloaden via onze website: www.calduran.nl. In dit handboek geven we een samen-vatting. U kunt de schoren bestellen bij de afdeling planning & logistiek.

In de uitvoeringsfase dient u wanden tijdelijk te schoren om ongevallen door wind of horizontale (stoot)belastingen (bij-voorbeeld bij het leggen van betonvloeren) te voorkomen. Gebruik hiervoor de Calduran wandschoor (verkrijgbaar via de expeditie) waarvan de koppen onder een beperkte hoek draaibaar zijn. Zodoende plaatst u de schoren niet te steil en loopt u niet het risico dat u tijdens het aandraaien van de bouten de lijmvoeg van het bovenste element kraakt.

Het aantal schoren is afhankelijk van de te verwachten wind-kracht en geldt voor eengezinswoningen tot 10 m hoog.Schooradvies rechthoekige wanden: Algemene richtlijn voor rechthoekige wandenVoor de meeste situaties houdt u een maximale schooraf-stand aan van 5,6 m en een eindafstand van 2 m. Wanden dikker dan 214 mm hoeft u niet te schoren.

Schoorafstand bij rechthoekige wanden bij stormwaarschuwingBij buitenwanden en binnenspouwbladen (die vaak 100 of 120 mm dik zijn) halveert u de schoorafstand. De exacte schoorafstand leest u in de tabel op de volgende bladzijde. Op www.calduran.nl bekijkt u de voorspelde windkracht.

Figuur 26. Schoren van rechthoekige wanden met meerdere schoren

6362


Tabel 18 Schoorafstanden van rechthoekige wanden met een hoogte tot 2,7 m:

Normaal tot windkracht 8 Bij windwaarschuwing tot windkracht 9

bebouwd onbebouwd bebouwd onbebouwd

Wand dikte (in mm)

hart afstand (in m)

eindaf stand (in m)

hart afstand (in m)

eind afstand (in m)

hart afstand (in m)

eind afstand (in m)

hart afstand (in m)

eind afstand (in m)

100 5,6 2 3,5 1,2 3,5 1,2 2 0,7

120 5,6 2 3,5 1,2 3,5 1,2 2,6 0,9

2 x 120 ankerloos

5,6 2 5,6 2 5,6 2 5,6 2

150/175 5,6 2 5,6 2 5,6 2 2,6 0,9

214 5,6 2 5,6 2 5,6 2 5,6 2

> 214 - - - - - - -

- 2 x 120 mm ankerloos: ankerloze spouwmuren met scho-ren aan beide wanden;

- Een bebouwd gebied is een locatie in de bebouwde kom. Onbebouwd gebied ligt bijvoorbeeld in een polder of aan de rand van een bebouwd gebied;

- Vanaf windkracht 9 dient u aanvullende voorzieningen te treffen.

Kijk voor actuele windsnelheden op www.calduran.nl.

Figuur 27. Wand met dilataties en raamopening

Algemene richtlijn voor topgevelsTopgevels tot 3 m hoog zet u vast met 1 schoor (zie figuur 28). Voor topgevels tot 4,5 m hoog gebruikt u 3 schoren (zie figuur 28). Topgevels tot 3 m en dikker dan 214 mm hoeft u niet te schoren. Bij topgevels van ankerloze spouw-muren plaatst u aan beide zijden schoren.

Algemene aanwijzingen voor het schoren van wanden- Bevestig de standaard wandschoren onder ongeveer

45 graden met een afwijking van maximaal 10 graden en op ongeveer 1,8 m hoogte. Dit is meestal de derde laag elementen;

- Gebruik ter bevestiging van de schoren geschikte ankers met een minimale karakteristieke bezwijkbelasting van 8 kN. Zie hiervoor de specifieke gegevens van de ankerfabrikant;

- Verwijder de schoren pas na het aanbrengen van alle defi-nitieve stabiliteitsvoorzieningen. Dit houdt in dat u dwars-wanden heeft aangebracht en dat vloeren zijn gelegd, gestort en voldoende zijn verhard (inclusief de voegvulling bij kanaalplaten);

- Als het tijdens het lijmen van de wanden al hard waait, schoor deze dan af (op de derde laag) voordat ze volledig op hoogte zijn;

- Houd er rekening mee dat bij afwezigheid van omliggende bebouwing de windkracht fors kan oplopen. Controleer bij een stormwaarschuwing alle wanden en plaats zonodig extra schoren.

Voorbeelden van schoren:

Figuur 28. Schoren van topgevels

12.2 Ankerloze spouwmurenBij ankerloze spouwmuren controleert u of de spouw vrij is van grote vervuiling. Dit om contactbruggen te voorkomen.

12.3 VlakheidcontroleOp basis van de afwerkstaat in het bestek controleert u de vlakheid van gemetselde of gelijmde kalkzandsteenwanden. Onderstaande tabel geeft de beoordelingscriteria per groep aan. Deze tabel komt overeen met de Stabu bestekteksten.

Tabel 19

Beoordelingsaspect Groep 1 Groep 2 Groep 3 Groep 4 Groep 5 Groep 6 Groep 7

Omschrijving groep Metselwerk met mor-tel, schoon metselwerk, waaraan hoge visuele eisen worden gesteld.

Metselwerk met mortel, naderhand afgewerkt metselwerk, waaraan hoge eisen worden gesteld in verband met latere afwer-kingen, zoals stukadoors-werk.

Metselwerk met mor-tel, schoon metselwerk, waaraan nor-male visuele eisen worden gesteld.

Metselwerk met mortel, vuil met-selwerk, waaraan geen visuele eisen worden gesteld.

Gelijmd met-selwerk van blokken/ele-menten dat naderhand wordt afge-werkt met een pleister-systeem tot max. 3 mm dikte.

Gelijmd met-selwerk van blokken/ele-menten dat naderhand wordt afge-werkt met een pleister-systeem v.a. 3 mm dikte.

Gelijmd metselwerk van velling-blokken, die niet worden afgewerkt (schoon werk).

Stootvoegen (ten opzichte van de voorgeschreven voeg-breedte)

toegestane afwijking ten hoogste ± 2 mm

geen eisen toegestane afwijking ten hoogste ± 3 mm

geen eisen geen eisen geen eisen geen eisen

Lintvoegen (ten opzichte van de voor-geschreven voegdikte)

toegestane afwijking ten hoogste ± 2 mm/m

geen eisen toegestane afwijking ten hoogste 3 mm/m


Lintvoegen (leng-terichting; gemeten over de bovenkant steen/blok/element)

over een lengte van 2 m is de afwij-king t.o.v. een rechte lijn 2 mm/m met een maximum van 8 mm

geen eisen over een lengte van 2 m is de afwij-king t.o.v. een rechte lijn 3 mm/m met een maximum van 8 mm


Vlakheid: maximaal toe-laatbare maat-afwijking bij een onderlinge afstand tussen de meetpun-ten van:

1 m 3 mm 3 mm 3 mm 4 mm 2 mm 4 mm 2 mm

4 m 8 mm 9 mm 9 mm 10 mm - - -

10 m

12 mm 12 mm 15 mm 15 mm - - -

15 m

13 mm 13 mm 20 mm 20 - - -

12.4 Schoon metselwerk en vellingwanden1. Controleer bij metselwerk of de voegen voldoende diep

(15 mm) zijn uitgekrabd;2. Verwijder aanwezige speciesluiers en mortelresten door

afsteken of borstelen. Hardnekkige vervuilingen verwijdert u met verdund azijnzuur. Pas een gebruiksoplossing toe van maximaal 5 procent en gebruik absoluut geen ander of onverdund gewoon zuur! Voordat u het metselwerk behandelt, bevochtigt u het eerst om een te grote opzuiging van het schoonmaakmiddel in de stenen en de voegen te beletten. Overige vervuilingen, zoals stof en roet, verwijdert u met een zeepoplossing in warm water;

3. Om inregenen te voorkomen dekt u schoon metselwerk en vellingwanden aan de bovenzijde af;

4. Een vochtwerend en vuilwerend middel op schoon metselwerk en vellingwanden voorkomt vervuiling.

12.5 Lijmbaarden en beschadigingenSteek alle lijmbaarden af met een spackmes voordat deze verhard zijn. Steek ook achter profielen en aan de spouw-zijde de lijmbaarden af, anders kan een luchtspleet tussen de muur de en isolatie ontstaan. Die zorgt voor verminderde thermische isolatiewaarden. Eventuele beschadigingen en oneffenheden zet u dicht met restmortel.

Grote beschadigingen van blokken of elementen en gaten zet u dicht met een metselmortel.Gebruik bij voorkeur een mortel met een watervasthoudend vermogen zoals Calduran Metselfix® of Kimfix®.

12.6 Bovenste laagIndien de bovenste laag van een wand (deels) bestaat uit gezaagde passtukken of lijmblokken met een profilering vlakt u deze bovenzijde uit met circa 10 mm mortel. Bij gebogen of schuine daken kunnen dikkere uitvlaklagen

6564


woningscheidende verdiepingsvloeren. Daarbij houdt u aan de bovenzijde 10 mm vrij en koppelt u ze met veerankers of dookgatanker (h.o.h. circa 1200 mm) aan de bovenliggende vloer. Verdeel deze ankers goed over het wandvlak. Let op! Dit kunnen geen stabiliteitswanden zijn. De naad nadien vul-len met een elastisch blijvend materiaal (zoals Flexschuim®) en elastisch afwerken.

12.8 DroogstokenTijdens de bouw komt er vocht in het gebouw. Het droog-proces moet zo geleidelijk mogelijk gaan. Anders treden te veel spanningen op, die aanleiding kunnen zijn tot scheur-vorming. Laat het drogen zoveel mogelijk gebeuren op de natuurlijke wijze (door ventilatie) en zet ramen en deuren op de ventilatiestand. Zorg ervoor dat in een natte ruimte altijd in twee tegenovergestelde zijden een ventilatie-opening aanwezig is, zodat de ruimte kan doorluchten. Hiermee ver-krijgt u een veel snellere droging.

12.9 Aanbrengen van leidingsleuven en sparingen voor inbouwdozenMarkeer wanden die volgens de constructeur niet mogen worden verzwakt door leidingen, wandcontactdozen en doorvoersparingen.In het verleden bracht men leidingsleuven aan met een sleu-venfrees met een hardmetalen freeswieltje. Vanwege stren-gere eisen aan de fysieke belasting van werknemers zaagt men tegenwoordig leidingsleuven. Met een zaagmachine met twee diamantzaagbladen maakt u twee zaagsneden, het tussenliggende deel hakt u uit. Het zagen dient vanwege arbo-richtlijnen stofvrij te gebeuren. Dit kan op de volgende manieren:- Droog zagen met stofafzuiging;- Nat zagen zonder afzuiging;- Nat zagen met afzuiging.Bij nat zagen met afzuiging wordt het water afgezogen. Deze afzuiging plaatst u centraal. U sluit de machine met een lange slang aan op een industriële waterzuiger. Er zijn verschillende machines in de handel. Het gewicht van de machine, het vermogen, de diameter, de standtijd en de kosten van de zaagbladen spelen mee in de keuze van de bewerker. Stel de watertoevoer zodanig af, dat geen over-vloedig water over de wand loopt.Kies bij Hoogbouwelementen® voor de natte methode met afzuiging. Hiermee haalt u de hoogste snelheid. Stem de keuze van het zaagblad en de gatenboor af op de hardheid van de Hoogbouwelementen®. Zorg er bij het aanbrengen van leidingen en elektradozen in geluidsisolerende (woning-scheidende) wanden voor dat geen doorgaande gaten

ontstaan. Als dit toch gebeurt, zet deze gaten dan weer dicht met een metselmortel. Breng om genoemde redenen bij wanden tot en met 214 mm dikte elektradozen versprin-gend ten opzichte van elkaar aan. Laat wandcontactdozen aan de kant van woning 1 minimaal 300 mm verspringen met die in woning 2.

noodzakelijk zijn.Dakhellingen tot 5 graden kunt u niet schuin zagen, deze voert u uit als een zogenaamde vallende tand. Laat de uit-vlaklaag voor het leggen van de vloerplaten eerst uitharden.

Let erop dat de kwaliteit van de uitvlakmortel gelijk is aan die van de kimmortel!

12.7 Vloeraansluitingen

12.7.1 Oplegging in het werk gestorte vloerenZorg ervoor dat in het werk gestorte (breedplaat)vloeren niet hechten aan de bovenzijde van de kalkzandsteenwan-den. Leg daarom een dunne kunststof folie op de wand (zie figuur 29). Bij onderstaande uitzonderingen laat u de folie achterwege: 1. Bij stabiliteitswanden korter dan 3 m;2. In gevallen waarbij de constructeur aangeeft dat de

betreffende wand meer dan de gebruikelijke dwarskracht op moet kunnen nemen. Boven het middelste gedeelte van de wand, over 1/3 van de wandlengte, mag u dan geen folie aanbrengen (op basis van 1/3, 1/3, 1/3 van de wandlengte).

12.7.2 Oplegging van prefabbetonvloerenPrefab betonvloeren legt u koud op. Gebruik geen opleg-vilt, dan kunnen verticale vervormingsverschillen ontstaan. Zonder oplegvilt verkrijgt u de meest optimale geluidsisola-tie. Bij vloeroverspanningen groter dan 7 m kan een druk-verdelend oplegmateriaal nodig zijn. Dit dient de vloerenle-verancier of constructeur dan uitdrukkelijk voor te schrijven. Bij meerlaagse appartementenbouw (hoger dan 11 m) met massieve bouwmuren van 250 of 300 mm dik is bij gebruik van kanaalplaatvloeren een oplegrubber nodig. Dit moet een

zeer harde rubberstrook zijn, waardoor de verticale vervor-ming beperkt blijft.Alle boven elkaar geplaatste wanden en vloeren gefundeerd beneden maaiveld stapelt u goed door. Dat wil zeggen dat u eventuele ruimte tussen vloeren en ondergelegen wanden constructief vult met mortel. Deze naden mag u nooit vullen met bouwschuim! Bij wanden met een stabiliserende functie behandelt u dergelijke naden uitsluitend op deze manier. Dit geldt niet voor akoestisch ontkoppelde wanden.

12.7.3 Akoestisch ontkoppelde binnenspouwbladenIn appartementengebouwen sluit u binnenspouwbladen dunner dan 214 mm(sg 1750 kg/m3), of 175mm(sg 2200 kg/m3) akoestisch ontkoppeld aan tegen de

PE-Folie

Figuur 29 Oplegging in het werk gestorte vloeren

6766

Afwerking

Hoofdstuk 13

AfwerkingIn dit hoofdstuk besteden we aandacht aan de afwerking van verschillende kalkzandsteenwanden. Ook de afwerking van dilatatievoegen komt aan bod.

Om voor alle betrokken partijen duidelijkheid te scheppen, bevelen we u aan om op de website van bedrijfschap afbouw (www.bedrijfschapafbouw.nl/) de tabel oppervlakte beoordelingscriteria stukadoorswerk binnen te bekijken.

13.1 Metselwerk13.1.1 Schoon metselwerk Schoon metselwerk van metselstenen of metselblokken voegt u met een prefab voegmortel van een zo licht moge-lijke kleur. Bij deze mortel is de kans op grote kleurverschil-len het geringst.Bij op de bouw samengestelde mortels kunt u het beste een volumeverhouding nemen van: 1C: 0,5K: 4Z tot 1C: 1K: 6Z, waarbij u eventueel kunt kiezen voor witte cement. Nog lichtere voegen maakt u met zilverzand in plaats van met normaal voegzand.

13.1.2 Vuil metselwerkWanden van zogenaamde vuilwerk stenen of blokken werkt u op een traditionele wijze af met een dikke raaplaag of met een mechanisch aan te brengen afwerkmortel op basis van gips. Tegels zet u in mortel of lijmt u op een egalisatie-laag op basis van cement.

13.2 LijmwerkAlle wanden die zijn opgetrokken in lijmwerk, dus ook met Hoogbouwelementen®, kunt u afwerken met een dunpleis-ter. De dikte van de dunpleister varieert van 0 tot 3 mm en hangt af van de kwaliteit van de verlijming. Raadpleeg voor-af de verwerkingsvoorschriften van de mortelproducent.Te natte wanden kunt u niet afwerken met een dunpleister. Zorg daarom altijd voor een deugdelijke bescherming tij-dens de ruwbouw, maak het casco zo snel mogelijk water-dicht en ventileer goed. Ruimtes gescheiden door gesloten wanden drogen sneller wanneer u in de kimlaag wat blok-ken weglaat.Tegelwerk brengt u rechtstreeks op een gelijmde wand aan. Indien een uitvlaklaag nodig is, gebruik dan een laag op basis van cement. Bij gipsgebonden uitvlaklagen bestaat een grote kans op loslaten van het tegelwerk.Wanden van vellingblokken hoeft u in principe niet af te werken. Wanneer u ze tijdens de ruwbouw goed beschermt tegen water en vervuiling is het eindresultaat representatief.

Overweeg om de wanden zo snel mogelijk te voorzien van een transparante, vuil- en vochtwerende overschilderbare coating.Wanneer u de wanden toch wilt afwerken, dan kan dat met muurverf (gespoten of aangebracht met de roller en kwast), Sigmulto of met gespoten structuurlagen (zoals spackwerk).In deze situaties bereikt u een beter resultaat wanneer de stootvoegen zijn verlijmd of achteraf worden gevuld. Wanneer u plaatselijk tegelwerk aanbrengt, vult u de vel-lingnaden uit met een cementgebonden mortel.

13.3 Afwerking van dilatatievoegenVooraf aangebrachte dilatatievoegen kunt u niet zonder meer met (dun)pleisterlagen afwerken. Wanneer de wan-den in de drogingsfase krimpen of andere vormveranderin-gen ondergaan, leidt dat onvermijdelijk tot zichtbare naden. Behalve een esthetisch probleem, kan dat ook geluidslekken opleveren. Werk daarom volgens onderstaande aanbevelingen.

6968

Bijlage A

Bijlage A: Stelmachines

Bij het kiezen van het type stelmachine (voor het mechanisch verlijmen van kalkzandsteenblokken en elementen) gelden deze criteria als leidraad:Het hefgewicht;De afmeting van de wand (hoogte/lengte);De opstelling naast de wand.

Bij de uiteindelijke keuze spelen ook andere aspecten mee, zoals de hef- en aftopsnelheden, het bedieningsgemak, het onderhoud en een eventuele persoonlijke voorkeur. Die laten we hier buiten beschouwing.

De blokken- en elementenstelmachines van Calduran Kalkzandsteen onderscheiden zich door een maximum hef-capaciteit (van 150, 225, 300 of 400 kg) in relatie tot een maximum vlucht en hijshoogte. Met de uitschuifbare giek neemt de vlucht of de hijshoogte toe en het maximum hef-gewicht af.

Tabel 19 geeft een overzicht van de hefgewichtsklassen waarin de verschillende blokken en elementen vallen.

Tabel 20 vermeldt per type stelmachine de aan het hef-gewicht gerelateerde bereik van de vlucht, wandhoogte en wandlengte. Per hefgewicht geven we de minimum en maximum vlucht en de tussenliggende vluchtbereiken per m oplopend. Bij een stelmachine met de rijrichting parallel aan de wand is het lengtebereik van de wand vanuit een stil-staande positie berekend. Als u deze machine verrijdt, is dat bereik in principe onbeperkt.

Welk type stelmachine?Om het type stelmachine te selecteren, doorloopt u drie stappen:Stel de gewichtsklasse vast (zie tabel 19) van de te hijsen blokken of elementen. Het zwaarste product is maatgevend;Vergelijk het wandhoogtebereik van de stelmachines in de benodigde hefgewichtsklasse (zie tabel 20). In de lagere gewichtsklassen zijn meerdere stelmachines inzetbaar;Vergelijk met de gevonden waarden uit stap 2 het wand-lengtebereik (zie tabel 20). Indien u de stelmachine parallel aan de wand opstelt, kiest u in principe voor de lichtste machine.

13.3.1 Afwerking van koude dilatatievoegenIn gevallen waarbij u kiest voor de zogenaamde ‘blinde’ afwerking, kunt u koude (bouwfysische) dilataties weg-werken achter de gangbare wandafwerking. Deze wapent u ter plaatse van de dilatatie aan het oppervlak met een minimaal 150 mm breed dilatatieband van glasvliesweefsel (zie figuur 30). Bij beschadigingen en bredere dilataties vult u eerst het oppervlak uit. Bij openstaande dilataties zet u de voeg dicht vanaf het oppervlak, over een diepte van 1,5 maal de voegbreedte.Afhankelijk van de eindafwerking, kan de dilatatie zich na verloop van tijd enigszins aftekenen. Bij een onderhouds-beurt verhelpt u dat met een goed vullende muurverf.Wanneer u kiest voor een zichtbare afwerking, dan werkt u de koude dilataties af met twee stucstopprofielen, die u op de wand aanbrengt met circa 3 mm tussenruimte (zie figuur 31). De tussenliggende naad werkt u vervolgens af met een overschilderbare, elastisch blijvende kit. Voor dunpleisters bestaan speciale stucstopprofielen. Er zijn inmiddels kunststof profielen ontwikkeld, die u een economisch alternatief bieden (Ceves Vergeer, Strikolith etc.).

13.3.2 Afwerking van gevulde dilatatievoegenEr zijn speciale enkelvoudige profielen voor de afwerking van constructief noodzakelijke bewegingsvoegen, oftewel gevulde dilatatievoegen. Ceves Vergeer en Strikolith hebben dergelijke profielen in hun assortiment. De afwerking kan ook bestaan uit twee stucstopprofielen met een tussenlig-gende kitvoeg van 3 mm (zie figuur 32).Er zijn ook kunststof profielen zonder de genoemde kitvoeg.

Tabel 20

Hefgewichts-klassen

Gewicht klasse (kg)

Elementen 538 mm hoog

Eigen gewicht (kg)

Elementen 648 mm hoog

Eigen gewicht (kg)

Lijm/velling-blokken 298 mm hoog

Eigen gewicht kg

150 E100/538 E120/538 E150/538

94 112 141

E100/648 E120/648

113 135

L/V 100/298 L/V 150/298 L/V 214/298

22 33 47

225 2 x E100/538 2 x E120/538 E214/538 EH175/538

188 224 210 206

2 x E100/648

E150x648

225

170 4xL/V214x298 188

300 300 2 x E150/538 E300/538 EH250/538

282 282 296

2x E120x648 E214x648 EH175x648

270 242 249

400 400 EH300/538 354 2xE150x548 E300x648 EH250x628

340 339

Kitvoeg min. 3 mm breed

0 tot1 mm

2 x stucstopprofiel

Figuur 31 Afwerking koude dilatatie met stucstopprofiel

0 tot 1 mm

min. 150 mm

Spanningverdelende laag opnemen in dunpleister

Figuur 30 Afwerking koude dilatatie

Elastische rugvulling of flexschuim

10 mm

Kitvoeg min. 3 mm breed

2 x stucstopprofiel

Figuur 32 Afwerking gevulde dilatatievoeg

7170

max. wandlengte bereik

vlucht giek


vlucht giek

voorgeopperd materiaal

rijrichtingstelmachine

werkruimteca. 1 m

voorgeopperd materiaal voorgeopperd materiaal

Rijrichting Stelmachine haaks op de Wand Rijrichting Stelmachine parallel op de Wand


vlucht giek


vlucht giek

voorgeopperd materiaal

rijrichtingstelmachine

werkruimteca. 1 m

voorgeopperd materiaal voorgeopperd materiaal

Tabel 20 Overzicht hijsbereik blokken/elementenstelmachines

Type Hefgewicht Vlucht Max. hoogte Wandlengtebereik bij

Blokken/elementenstelma-

chines

(kg) (m) Onderhaak

(m)

Wandhoogte

(m)

Rijrichting

(m)

Rijrichting

Parallel op wand

Zonder verrijden

(m)

CK-150 Nieuw model

Max. hefgewicht Min. vlucht 0,90

150 kg 150 1,10 3,80 3,50 - -

Wielbasis l x b = Max. 150 1,50 3,10 2,80 - 1,30

1,50 m x 1,50 m Max. 100 1,80 2,70 2,40 - 2,40

Radius ballast = 0,70 m

Transportbreedte = 0,75 m

NK-375 B

Met uitbreiding Min. vlucht 1,70 6,22 5,92 2,20 -

Max. hefgewicht 400 2,50 5,90 5,60 4,25 3,00

400 kg 400 3,50 5,35 5,05 6,50 5,75

Wielbasis l x b = Max. 400 3,60 4,90 4,60 6,70 6,00

2,25 x 1,98 m Max. 300 3,75 4,80 4,50 7,05 6,35

Radius ballast = 1,65 m 225 4,50 4,00 3,70 8,60 8,05

Hoogte onder as = 130 m Max. 225 5,35 3,12 2,82 10,40 9,90

Max. 150 5,65 3,00 2,70 11,00 10,55

NK-1000

Met uitbreiding Min. vlucht 2,70 9,80 9,50 4,60 3,60

Max. hefgewicht 400 3,50 9,30 9,00 6,40 5,75

400 kg Max. 400 3,90 9,20 8,90 7,30 6,70

Wielbasis l x b = Max. 300 5,00 8,40 8,10 9,60 9,15

2,47 x 2,13 m Max. 225 6,00 7,35 7,05 11,70 11,30

Radius ballast = 1,40 m

Hoogte onder as = 240 mm

BY- 400.P/UG Uitgesch.giek

Uitsch.bare giek 2,60 7,60 7,30 4,40 3,30

Max. hefgewicht 225 3,50 7,20 6,90 6,40 5,75

400 kg 225 4,50 6,70 6,40 8,55 8,05

Wielbasis l x b = 225 5,50 5,80 5,50 10,65 10,25

2,48 x 1,90 m 225 6,15 5,10 4,80 12,00 11,60

Radius ballast Max. 225

1,50 m Ingesch.giek 1,30 5,80 5,50 - -

Hoogte onder as 2,50 5,40 5,10 4,15 3,00

=300 mm 400 3,50 4,80 4,50 6,40 5,75

400 4,24 4,50 4,20 8,00 7,45

400 4,50 4,00 3,70 8,55 8,05

Max. 400 5,50 3,40 3,10 10,65 10,25

300 5,60 2,50 2,20 10,85 10,45

7372

5 Lijmwerk

5.1 De kim- Zuiver vlak, waterpas en op hoogte - Peilmaten controleren - Kwaliteit kimspecie - In speciebed van 20/30 mm dikte - Stootvoegen met lijmmortel vullen - Dilataties in hoge kim doorzetten - Folie toepassen bij doorbuigende ondergronden - Volledig dragend (niet overbouwen)

5.2 Het aanmaken van de lijmmortel- Zie instructie op verpakking - Periode van verwerking (zomer/winterlijm) - Vol en zat opbrengen lijmmortel met juiste gereedschap - Stootvoegen met Calduran lijmschep (dikte 3 mm) - Lintvoegen met Calduran lijmbak (dikte afstellen op 4 mm)

5.3 Het lijmen- Verband (0,4 x hoogte) - Wandtoleranties en opbouwvolgorde - Geen stootvoegen met dol tegen vlakke zijde - Werksteiger (geen keukentrapje) - Zuiver vlak aan de draad - Juiste klemmen, controleer veiligheidskeuring - Niet hijsen boven mensen - Producten voorbevochtigen bij sterk drogend weer - Verankeringen: spouwankers; lijmkoppelstrippen en kozijnankers controleren op aantallen en type, juiste plaatsing en volledig in de lijmmortel - Dilataties - Lateioplegging

5.4 Specifieke onderwerpen elementenwanden en vellingproducten- Plaatsing in de wand conform wanduitslagen - Gebruik centreerdoken - Dubbelzetten - Verband minimaal 0,4 x hoogte blok/element - Bij Hoogbouwelement®: druksterkte kim en kimmortel - Stootvoegloze verwerking bij vellingblokken

6 Metselwerk- Schoonwerk eenzijdig - Mortelkwaliteit - Voegen min. 15 mm uitkrabben

7 Controle en nazorg gerede wand- Afschoren verse wanden (eindwanden) en doorkoppeling - Maatvoering controleren - Zijn lijmbaarden afgestoken, ook aan spouwzijde - Kleine beschadigingen uitgevuld met rest lijmmortel - Ankerloze spouwmuur vrij van grote vervuilingen of brokstukken - Schoonwerk afdekken - Folie bij i.h.w. gestorte vloeren - Vlakheidcontrole wand

1 Voorbereiding akkooord- Controle en aandachtspunten - Definitieve wanduitslagen - Aansluitdetails - Toleranties in wandlengten en wandopeningen - Leveringsschema - Hulpmaterieel, gereedschappen en ankers - Opperschema - Veiligheidsvoorzieningen - Voorzieningen natte en koude jaargetijden - Verwerkingsrichtlijnen - Materiaal bestelt - Dilatatieadvies - Technische installaties - Bouwbespreking Calduran aangevraagd

2 Aanvoer en opslag materiaal- Controle levering: hoeveelheid, soort en kwaliteit - Controle levering: materieel Opslag: - Op vlakke, draagkrachtige en droge ondergrond - Hoogte maximaal 2 lagen elementen - Beschermen tegen vervuiling en weersinvloeden - Goed bereikbaar voor vrachtauto, verreiker, e.d. - Afdekken aangebroken pallets lijmmortel

3 Maatvoering en stelwerk- Gegeven maatvoering in wanduitslagboekjes aanhouden - Wanden moeten volledig op vloer staan (niet overbouwen) - Voldoende oplegging bovenliggende vloeren - Schoren niet belemmerend voor stelmachine

4 Vooropperen materiaal en opstelling materieel- Opperschema - Zo dicht mogelijk naast bouwmuren - Denk aan maximale vloerbelasting (eventueel overleg met vloerenleverancier of constructeur) - Pakketten in de winter afdekken met doorwerkhoes - Sparingen in vloer dichtzetten - Rand en vloerbeveiliging - Geen uitstekende leidingen door vloer of max. 100 mm - Veiligheids- en bedieningsvoorschriften stelmachine aanwezig - Staat van onderhoud (zie veiligheidssticker op machine) - Controleer op technische gegevens fabrikant stelmachine - Krachtstroom

Bijlage B

Checklist verwerking

CK

.HBU

09.

01

Hoofdkantoor

Einsteinstraat 5

3846 BH Harderwijk

Postbus 97

3840 AB Harderwijk

Telefoon 0341 464 000

Telefax 0341 464 001

[email protected]

www.calduran.nl

Afdeling Planning & Logistiek

Telefoon 0341 465 720

Telefax 0341 465 728

[email protected]

Projectbureau

Telefoon 0592 430 438

Telefax 0592 430 441

[email protected]

Projectbegeleiding

Telefoon 0592 395 113

Telefax 0592 430 441

[email protected]

Bouwtechniek & Voorlichting

Telefoon 0341 464 004

Telefax 0341 464 005

[email protected]

Projectbureau & Projectbegeleiding

P.R. Roelfsema Rznweg 24

9423 RA Hoogersmilde

Postbus 10

9422 ZG Smilde

Documents

Handboek Werkvoorbereiding en uitvoering