BASKANYAYINLARI

Yazan:HansSpeidel

Çeviren:SamihTiryakioğlu

-

İSTANBUL-1982

-

DüzenlemeEkibi:

medetres

omer27

mursa

Sam_PP2

TaramaveSonDüzenleme:

Alladierre

03.06.2014 tarihinde hazırlanmıştır.

ÖNSÖZCihan tarihinin “İkinci Dünya Savaşı” diye adlandırılan o büyük dönemecini iyiceanlatabilmekiçindahabirçokyıllarıngeçmesinibeklemekgerekecektir.Böylebüyükolaylarhakkında hemen bir yargıya varmak mümkün olamaz. İnsan, harekete geçirilen muazzamyığınlarkarşısındaşaşırıpkalırvebakışı,ayrıntılarıkavrayamaz.

Ancak böyle bir olayın sonuçlanmasından sonradır ki insan bunun mahiyetini kavramayaçalışır. Cereyan ettiği sahneyi dolaşarak olup bitenleri, sıralanıp zincirlenişlerine göre,yenidendüzenler.Böylecedebirtarihsentezininkaynaklarınıyaratmışolur.

Elinizdekikitapdabuniteliktebirkaynaktır.Savaşınkesinnoktalarındanbirini,belkideenönemlisini gözlerinizin önünde canlandırmaktadır. İngilizlerle Amerikalıların Fransa’dakarayaçıkışlarınıvebuçıkıştanyarmahareketinedekolupbitençarpışmalarıanlatmaktadır.Kitabın yazarı, hiç kuşkusuz, Almanya üzerine söz söylemeye en yetkili kişilerden biridir.Yalnız hiyerarşide kendisine olayları toplu hâlde görme imkânını sağlayan bir düzeydebulunuşundan değil; fakat her şey den önce kafaca olayı kavrayıp anlatacak yetenekteoluşundandolayıdaöyledir.

Kaderonubugörevinbaşınagetirdiğizaman,arkasındaçalışmavesorumlulukbakımındançokdolgunbirmeslekhayatıvardı.DahadelikanlılıkçağındaBirinciDünyaSavaşı’nınharpalanlarıyla bozgununu görmüştü. Hayatında kıta hizmetleri, tarihsel incelemeler vediplomatikgörevlerbirbiriniizlemişti.Yabancıülkelerdeuzunyıllargeçirmişti.İlerleyişlerdeolduğu gibi gerileyişlerde de, saldırılarda da, kuşatma savaşlarında da komutanlık etmişti.Yabancı orduları ve onların askerlerinden çoğunu, kendi yurdunun politik yapısını - gözlegörülen ve görülmeyen yönleriyle - biliyordu. Bütün bunlar, edinilen bilgilerin ve eldekiimkânların değişikliği içinde verilen bir emrin, açıklık ve aydınlık yaratması gerekendurumlardaonu,kararverebilecekbirhâlegetirmişti.Fakato,stratejikdüşünceleribiryanabırakarak sorunun tümü karşısında yerini almak, kendisini uğraştıran işin anlamının neolduğunukendinesormakdurumundaydı.

Almanyaiçinuğursuzolanogünlerbirsürüefsanelerin,yalan-yanlışşeylerindoğmasınayolağmıştır.Onun için,ogünleribütünayrıntıları ilebilenbir insanınanlatmasıkarşısındanedenlisevinsekazdır.

Olaylar, bu yüzden, daha dokunaklı bir hâl almaktadır. Okuyucu bundan, önemli bir tariholayınınincelenmesininsağlayabileceğiyarardanapayrıolan,başkabiryarardasağlayacaktırki,odaşudur:

Tarihi okuyunca edinilen yenilik ve hayret izlenimi, onun kendi gelişiminden ilerigelmektedir.Fakataslında-bütünbudeğişikliklerboyunca–sözkonusuolan,zamanınancakdekorlareklediğibirtekrarlanıştır.

Dünyanın tiyatro sahnesinde oyunlar, Sınırlı bir toplulukça oynanır. Değişik dönemlerinkılıkları içinde ve bunların düşünce çeşitleri altında dedelerinden kalma savaşlarınısürdürenler,hepaynıçehrelerdir.

Olayların merkezinde bulunan önderin durumu böyledir. Aslında bu durum yeni değildir.OndanönceRomadiktatörüSylla’yı,OtuzYılSavaşı'nınyiğitgeneraliWallenstein’ı,İngilteretarihindeönemli rolüolanYork’u tanımıştık.Tarihboyuncagirişilenbüyük işlerdekaderinçarklarıaksaksızdönmeyince;insan,işleriyönettiğinoktadanbununfarkınavarır.Askerliğin,politika sanatının, görevin, şerefin, ahlâkın ve ülkenin çatışma hâline girdikleri noktadabirtakım kavgalar çıkar ve bunlar olup biterken, devletin bütün yükü bir tek adamınomuzlarınayüklenir.

Bu kitapta derinliği ancak açıklılığı ile ölçülebilen ve basımlardan daha mutlu olanıküçümsemeeğilimindeki-birçatışmanınbütünvahimliği,bütünkudurukluğuvemuhakkakki bütün umutsuz yönü de ortaya çıkmaktadır. Ayrıca şu da görülmektedir ki, kudreti elegeçirmekiçinyapılanbusavaştasonvekesinkararlar,insanoğlununyüreğindevebüyükbiryalnızlık içindeverilmektedir. İsteryenen, isteryenilen taraftanolalım;bu,bizibiryakınlıkhissiduymayaitmektedir.Hattaiçimizikaplayanheyecanınbizi,zaferdençokyenilgidedahaderindenetkilemesidemümkündür.

ErnstJÜNGER

GİRİŞTarihboyuncainsanlarişitilmemişacılarakatlandıktansonra,yapılanbirişinetkenleriniherzaman araştırmışlar; bunun nedenlerini belirlemeye, şeflerin sorumluluk ve yanlışlarınıölçmeyeçalışmışlardır.FakatGoethe'cianlamdaişgörenlerinbüyüklükleriveacıklıyanları,yakındanbakılıncabelliolmaz.ÇinfilozofuLao-Tseu,binyılıaşkınbirzamanönce:“Kuvvetligörüşüelankimse,uzağıgörebilenkimsedir.İnsanbireylemesisleriçindekatılır,” diyeyazıyordu.

Gözlemci,ancakzamanınakışınakapılarakolaydanuzaklaştığızamandırki,tarihselolaylarıve bunların zincirlenişlerini yavaş yavaş yorumlayıp değerlendirebilecek; sonunda daherhangi bir işi yapanların karakteri, sorumluluğu ve kaderi üzerinde tarafsız bir yargıyavarabilecektir. İnsanlığın kökleşmiş yanlışlarından biri de, olaylar henüz yeterinceincelenmemiş ve aralarındaki bağımlılığı örten esrar perdesi henüz kaldırılamamışken,tarihsel yargılar vermeye kalkışmalarıdır. Gerçeği her yandan görebilmek ve hele, bir işinbağlantılarıyla etkenlerini kaynağına dek izlemek mümkün olamadıkça, tarihçi, bir değeryargısıvermektenkaçınmalıdır.

Elimin altındaki belgeler sınırlı olduğundan, 1944 yazının o çok önemli olaylarını elimdengeldiği kadar büyük halk yığınlarınca anlaşılır hâle sokmak için, bunları tecrübeme vehâfızamadayanarak bulup çıkarmak zorunda kaldım.Aradan geçen kısa zamanınmüsaadeettiğisınıriçindekalarak,olaylarınakışınıvebunlardanAlmantarafındaroloynamışolanlarıgerçekgörünüşleriylebelirtmeyeçalıştım.BunuyaparkendebüyükAlmantarihçisiRanke'ninşu düşüncesinden ilham aldım: “Modern tarihin artık - kaynaktan gelme bilgilere sahipolanlardışında,hattaoçağdayaşamışyazarlarınanlattıklarınaveonlarınbuolaylardançıkarttıkları sonuçlara dayanılarak değil de - görgü tanıklarının anlattıklarına ve engüvenilirbelgeleredayanılarakyazılacağıânıngeldiğinigörmekteyim.”

Onuniçinben,bugüngerçekbirertemeledayananolaylarlayargılardangayrisiniilerisürmekistemiyorum.Yetkilikişilergününbirindetarihselyargılaravaracaklardır.PonciusPilatus'un,umutsuzlukla: “Gerçek denen şeynedir?”deyişindeki değeri kabul ediyorum. Beni buradahareketegetiren,olaylarınkendilerindendoğanzorunluktur:Bizimiçincanlarınıfedaetmişolanbütünsoyluinsanlarhesabınahareketediyorum.

İnsanlığındüşünceleri,sözleriveeylemleri,ölçülemezderinliklerdenfışkırırlar;insanaklınınkavrayıp anlayamayacağı esrarlı güçler biçimine bürünürler. Fakat her zaman akıllarınınüstünlükleriyle övünenler, kaderin hükmü yerine gelince bazı kimselerin kendi arzularıylahareketegeçmekistediklerinivegeçebildiklerini;beriyandanisedahakudretligüçlerinçoğuzaman isteklerimizi engellediklerini, eylemlerimizi felceuğratıp irademizi hiçe saydıklarınıgörebileceklerdir;dileğimizdebudur.

Butürlügözlemlerdirki,bozgundabileTanrıkudretiylebağlantıkurmamızıvegeleceğimizesarsılmazbirinançbeslememizisağlayacaklardır.

1944BaharındaDurum

BirinciBölümPOLİTİKDURUM

1943yılıylabirlikteAlmanya,savaşınenyük-,seknoktasınaerişmişoldu.Bunoktayıaştıktansonra da siyasî ve askerî yönetiminde gittikçe artan bir dağınıklığa uğramaya başladı.Müttefik Devletler ise tersine, savaşın güdümünde olduğu kadar siyasî amaçlarınınbelirlenmesindedegittikçedahabüyükbirmerkezleşmeyivebirliğigerçekleştirdiler.

23 Ocak 1943’te Kazablanka’da toplanan konferansta Roosevelt ile Churchill, Almanya’dankayıtsızşartsızteslimolmasınıistemeyikararlaştırmışlardı.Almanlar’ınpeşpeşeuğradıklarısiyasî ve askerî başarısızlıklar ise Müttefiklere zafer hamlesini ve duygusunu aşıladı.Başarısızlıklar şunlardı: Şubat’-ta Stalingrad’ın düşüşü; Mayıs’ta Alman -İtalyan ordusununteslim oluşu; yazın Sicilya’nın kaybedilişi veMussolini’nin devrilişi; Eylül’deMüttefikler ’inİtalya toprağına çıkışları ve İtalyanlar ’ın teslimoluşları; havavedenizaltı savaşının sonu...BütünbunlarAnglosaksonDevletleri’ninSovyetRusya’ylaolanbağlarınıdahadasıkılaştırdı.

Gerçi Roosevelt, Churchill ve Çankayşek (Tchang Kai-Chek), 1 Kasım 1944’te Kahire’detoplanankonferanstaBalkanlar’dagirişilecekharekâtüzerindeanlaşmayavarmışlardı;bununamacıhemAlmanya’nınezilmesi,hemdeOrtaAvrupa’nınKızılOrdu’yakapatılmasıolacaktıama 1 Aralık 1943’te Tahran’da toplanan konferansta da Roosevelt ile Churchill, Stalin’inisteklerinikabuletmişlerdi.Üçdevletadamı,ikincicepheninBalkanlar’dadeğilde,Fransa’nınistilâsıyla açılması üzerinde anlaştılar. Bu sayede de Almanya’nın içinde girişilecek kesinharekâtı hazırlayıcı şartlar gerçekleşmiş olacaktı. O sıradaAmerika hükümeti, Balkanlar’dagirişilecekharekâtınsiyasîöneminimikavramadı,yoksaİngilizniyetlerikarşısındaSovyetler’induyduklarıkuşkularıgörerekfikirmideğiştirdi?Bununüzerindebugündahikesinbirşeysöylemeye imkân yoktur. Muhakkak olan şu ki, Müttefikler ‘in Balkanlar’da harekâtagirişmektenvazgeçmeleri, savaşın sonucuüzerinde esaslı bir etki yapmıştır. Savaş sonrasıdönemindeki politik güçler tablosunun meydana gelişini karara bağlayan, bu vazgeçişolmuştur.AnglosaksonlarınyardımısâyesindedeStalin,“Habsburghanedanınınmirasçısı”durumunagelmiştir.

Daha az önemli olmayan bir başka anlaşma da, Fransa’yı istilâ amacıyla, GeneralEisenhower’ın24Aralık1943’teMüttefikkara,denizvehavakuvvetlerininBaşkomutanlığınaatanmasısonucunudoğurdu.

İngiltere’desınırlıbirstratejikkurmayheyetidaha1942’debirçıkarmahareketininplânlarınıhazırlamıştı.ÖteyandanTahranKonferansımınsonucu,Almansiyasîyöneticilerinevaktindeaçıklanmış,fakatHitlerbunuyeterinceciddîyealmamıştı.1944baharındadurumşöyleydi:

İtalya, savaş cephesinden çekilmişti Oysa Hitler İtalya’nın bu çekilişini 1 Nisan 1944'te“KuvvetlerinmerkezileştirilmesiveAlmanmevzileriningüçlendirilmesi”diyeniteliyordu.

İspanya’nın, tarafsızlığınıkorumakiçin10Şubat1944’tegiriştiği taahhüt,pratikbirönemiolmadan,öylecekaldı.

Macaristan,NaipAmiralHorthy’ninyönetimindeydi.Lizbon’dakibüyükelçisininaracılığıylabirmütareke, hatta ayrı bir barış yapmak içinMüttefiklerce temas kurmuştu. Hitler bunuöğreninceKabine’yiMacaristan’ınBerlin’dekieskibüyükelçisiStojay’ınkurmasınıHorthy’yezorla kabul ettirdi. Fakat bu rejimi de - yeterince esnek bulmadığından -Ekim 1944’teSalassy’yedevirtti;Hothy’yidetutukladı.

Balkanlar’daBulgaristan,KralBoris’intahttanuzaklaştırılmasıylahükümettenyoksunkaldı.

Romanya’da, Rus kuvvetlerinin üstünlüğü sayesinde iki Alman Güney Ordular GrubuçökertilipBesarabya’yadoğrupüskürtülünce,ülkeninDoğukesimisavaşalanıhâlinegelmişti.

Türkiyeaskerîvesiyasîdurumudeğerlendirmekiçin1943yılıHaziran’ındaHitler’in“GenelKarargâh”’ınaveDoğu’dakiharekâtalanınayüksekaskerîotoritelerdenkurulubirkomisyongöndermişti; ayrıca, 1944 yılı baharında Müttefik Devletler’e açıktan açığa eğilimgösteriyordu. Buna göre, Yakın Doğu mevziinin kanatları artık emniyet altındagörünmüyordu.

Japonya’danHitler,ancakdolaylıbiryardımbekliyorduamaonunMançurya’yakarşıenerjikbirhareketegirişeceğiniumuyordu.JaponkuvvetlerininAvrupaharekâtalanındaSovyetlerekarşıhertürlümüdahalesinireddetti.

Fakat Hitler’in bütün umutlarının esası, Batı devletlerinin Sovyetlerle olan ittifakınınbozulmasıve“manenbitkinleşen”İngiltere’ninyıkılmasıydı.

İkinciBölümASKERÎDURUM

Askerî durum da siyasî durum kadar karanlıktı. 1939’da Polonya’da, 1940’da Fransa’datamamen askerî bir komuta altında gerçekleştirilen, ana vasfı da hedeflerle yönetimin belirliliğiolanşanlıseferler,artıkgeridekalmıştı.

Batı’da, Alman ordusunun nicelik ve nitelik bakımından yetersiz olan bir bölümü AtlasOkyanusu’nunyeni“duvar”ınınardındaMüttefikler‘inistilâsınıbekliyordu.

Afrika’yla Akdeniz kaybedilmişti. Düşman, metotlu bir ilerleyişle, Orta İtalya’daki Almancephesinigittikçekuzeyedoğrupüskürtüyordu.

Doğu’da, Hitler, bir taarruz ekseni seçmeksizin üç ordular grubuyla üç hedefe doğruilerleyerek sefere başlamıştı. Bu hedefler, Stalino ve Harkof endüstri bölgeleriyle Ukrayna,Moskova ve Leningrad’dı. Saldırı, cephenin ne ortasında, ne kuzeyinde hedefine varabildi.Sonundadadurduruldu.

1942’deHitleryetersizkuvvetlerleAşağıDonüzerinevedahaötedeKafkasya’yakadarbiryanharekâta girişilmesini, Poti-Bakû hattının ele geçirilmesini ve Yukarı Don’un aşılarakStalingrad’adoğru,Volga’yakadarilerlenmesiniemretti.FakatKlausewitz’indoktrinineaykırıolarak,düşmanıyenmekgerekirken,bualansadeceişgaledildi.Düşmanustalıklaçekilmeninyolunubulmuştu.OrduGenelkurmayBaşkanıGeneralHalder,1942yılıEylülündegörevindenuzaklaştırıldı.

1942’dekistratejikplânlarınınbaşarısızlığauğrayışındansonraHitler,StalingradiçinyapılansavaşsırasındaordusununDonNehriboyuncatehlikedeolanyanlarınıkendimüttefiklerininordularıyla korudu. Bunlar, teçhizat ve taarruz gücü bakımından epeyce zayıf, olan 1’inciRomen, 8’inci İtalyan, 2’nci Macar Ordularıydı. Fakat bu kuvvetlerin kuruluş tarzları veDoğu’dakiçetinkışdolayısıyla,bugörevyerinegetirilemedi.Stalingrad’ınkaderikaçınılmazhâlde değildi. Bunun sebebi, Hitler’in politikaya ve propagandaya yönelmiş dar kafası veinatçılığıdır. 6’ncı Ordu Başkomutanı, düşmanla teması kesmeye vaktinde karar veremedi.Oysatakviyeiçingetirilentümenlerindesteğiyledahabaşlangıçtahareketegeçilebilirdi.

1943yılınınMartayındaHitler,HarkoflaBiyel-gorodüzerineyaptığıbaşarılıkarşısaldırıdansonra “Kale” adıyla anılan yaz taarruzunun yapılmasını istedi. Biyelgorod ve Orelbölgelerinden başlayacak olan bu taarruzun amacı, Kursk çıkıntısını kesmek, “düşmanıüzerineçekmek”veondanbeklenensaldırıyıdahabaşlangıçtaboğmaktı.

Bu, Mart 1943’te yapılan ve başarılı son dönüş taarruzu olan Harkof harekâtıyla sıkı birbağlantıkurularakyapılsaydı,iyibirsonuçalınabilirdi.Fakat“Kale”harekâtınınbaşarısızlığışu askerî olaya yol açtı: Rus karşı saldırısı başladı, yalnız toparlanma ve ikmal işleri içinyapılankısaduraklamalarlakesilerek,1945felâketinedekgittikçeşiddetlendi.

Hitler, Ruslar ’ın bu harekâtını Sovyetler Birliği için “yıpranma savaşı” diye niteledi.Rusya’nınodönemdekitoplampotansiyelininüstünlüğünübelirtmeyeihtiyaçyoktur.

“Ordunungözügerideolur,cephedetutunmaz,”bahanesiyleDinyeperNehriüzerindekihat,Hitler’in emri uyarınca tahkimedilmemişti. BöyleceHitler, ilk hattaki savaşçılarabeslediğihınçlıkuşkuyuortayadökmüşoluyordu.GenelkurmayınardıkesilmeyentekliflerinerağmenHitler,uzunvadelihiçbirplânhazırlamadı- İhtiyarîbir gerilemehâlinde tutunulacakhatlaryapılmasınıhiçbirzamankabuletmedi.Bunlarıneksikliği,zaten1941-1942Ruskışısırasındaduyulmuştu.Hitler’inpsikolojisiniortayakoyanaynınedenler,buhatlarınBatıCephesi’ndedeniçinkurulmadığınıizaheder.

Ocak 1944’te, Çerkassiy yakınlarında iki Alman kolordusunun kuşatılacağı haberi alınınca,Yüksek Komutanlık hemen bu kolorduların geri çekilmesini istedi. Buna karşılık Hitler,mevzilerdesıkıdurulmasınıemretti.SonradaÇjerkassiy-Korsunbölgesindenhareketegeçti;niyeti, “Rus cephesininbozulması için” Kiyef’e saldırmaktı. Gerçi “ÇerkassiyKazanı” ’ndaöldürücü bir felâket olmadı ama bunun sebebi, mahallî komutanlığın, düşmanla temasınkesilmesini-sorumluluğukendiüzerinealarak-emretmesiydi.OysabuemirverilenekadarHitler’le Alman Orduları Başkomutanlığı günlerce çekişmişler, fakat bir kararavaramamışlardı. Böylece, sözü geçen iki kolordunun 54.000 mevcudundan 35.000’ikurtarılabildi.

1944 yılı baharında Kırım’daki 17’nci Ordu can çekişiyordu; aslında, yarımadadan vaktiyleçekilseydi kurtarılabilirdi. 1 Ocak 1944’te Hitler, zaten çok daralmış olan Sivastopolköprübaşınıhâlâelinde tutabileceğine inanıyordu.Türkiyeüzerindeyapacağımanevî tepkidolayısıyla,butedbiriçokgereklisayıyordu.Paramparçaolan6’ncıOrdu,çetinricatsavaşlarıbahasına, Odesa üzerinden Romanya sınırına çekildi. Piyade Generali Otto Woehlerkomutasındaki8’inciOrduise,BugveDinyesterarasındabirlikleriniardardasıralayarakhâlâçarpışıyordu:Bu,“YaralıArslan” ’ın kaçışına güzel bir örnekti. Çoküstünolandüşman, buordununkuzeykanadınıaşarakböylecetecritetmişolacağı1’inciZırhlıOrdu’yukuşatmayakalkıştı.

Savunmaamacıyla,Pruthattının,zamanıgelinceBesarabya’danayrılıpKarpatdağlarıeksenalınarak düzenlenmesi de bir orta çözüm yolu olarak Hitler’e teklif edildi. Kesin stratejikkararlariçinbu,onagenişbirserbestlikverecekti.Fakatteklifreddedildi.

OzamanadekBaşkomutanolarakAGrubu’nuveGüneyOrdularınıyönetmişolanMareşalVonKleistileVonManstein’inyerlerine31Mart’taGeneralSchörner’leMareşalModelatandılar.

MerkezveKuzeyordularınınönünde -mahallî çarpışmalardışında - aldatıcıbirdurgunlukhüküm sürmekteydi. O sırada Führer’in Genel Karargâhına, Sovyetler ‘in Merkez OrdularGrubucephesindebüyükölçüdebirsaldırıyagirişecekleriyolundabilgilergeldi.

1-Ocak’ta, Hitler, Doğu’nun stratejik noktalarını, yâni Rus sırtlarını, dolayısıyla de OrtaAvrupa'nınyiyecekvehammaddebakımındanbüyükbirbölümünüeldençıkarmaimkânınıgörüyor,dahadoğrusugörmekistemiyordu.

Tam General Jodl ve General Warlimont’un, “OKW (Alman Orduları Başkomutanlığısözlerinin ilk harfleri) harekât sahneleri” diye adlandırılan Norveç, Finlandiya, Batı,Akdeniz,BalkanlarhakkındakiraporlarınıvermeyebaşladıklarısıradaOrduKurmayBaşkanıGeneral Zeitzler’in çalışma arkadaşlarıyla birlikte Obersalzberg’deki brifing salonunu terk

ettiği gün, yüksek askerî çevrelerde hüküm süren gerilim, olaylara dışarıdan bakan birgözlemciiçindahiaçık-seçikhâlegeldi.

Buikilik,Hitler’inkafasındandoğmabirşeydi:AlmanOrdularıBaşkomutanlığıbünyesindekiStratejik Kurmay Heyeti’nin Başkanı olan General Jodl. Hitler’in doğrudan doğruya emrialtındaydı ve bütün cephelerdeki harekâtı o yönetiyordu. Oysa yalnız Doğu Cephesi, OrduKurmay Başkanı General Zeitzler’le emrindeki servislere bırakılmıştı. -Bu, bir çeşit “ÜstünDoğu”idiveBirinciDünyaSavaşı’ndaHindenburg’laLudendorfunsâhipolduklarıotoritedenbiraz daha eksiğine sâhipti. Başkomutanlıktaki bu ikilik yalnız gündelik sürtüşmelerdoğurmaklakalmıyor,harekâtıngenelyönetimibakımındandabüyükzararlarayolaçıyordu.Bu hâl, Sovyetler ‘in 20 Haziran 1944’ten itibaren Alman Merkez Ordular Grubu’na karşıbaşlattıklarıyaz taarruzusırasındaözellikleortayaçıktı.MareşalGöring’leAmiralDönitz’inçoğu zaman çelişen görüşleriyle istekleri ise, Komutanlık ’ın durumunu daha da içindençıkılmazhâlesokuyordu.

Denizlerdeki savaşdurumu, 1943 yılı baharından beri gittikçe artan bir ölçüde, denizaltısavaşınınyetersizliğiniortayakoymuştu.Busavaş,özellikle tamiri imkânsız,ağırkayıplarayolaçtı.

Lufhvaffe (Alman Hava Kuvvetleri), İngiltere’ye karşı olan savaşta uğradığı kayıpları hâlâgidermişdeğildi.

Buyüzden,1944yılıbaharındaaskerîdurumpekumutvericisayılmazdı.FakatBatı,GüneyveDoğucepheleriayaktaydıvehenüzaskerîbirfelâketolupbitmişdeğildi.

ÜçüncüBölümALMANORDUSUNUNİÇDURUMU

Askerî ve siyasî durumun sarsılması karşısında Alman ordusunun içyapısı da derindeğişikliklereuğramıştı.

2Ağustos1934’teHitler,Başkomutanlığıkendiüzerinealmışvebugörevini,ozamangeneralolanVonBlomberg’e20Ağustos1934’teyolladığımektupta,şöyleaçıklamıştı:

“2AğustostarihlikanununonaylanışındansonrabugünsizevesizinaracılığınızlaAlmanordusuna, Führer ve Başkomutan olarak bana karşı içtiğiniz bağlılık andı dolayısıylateşekkürlerimibildirmek istiyorum.Subaylarveaskerleryenidevletekarşınasıl benimkişiliğimde taahhüde girişmişlerse, ben de Alman ordusunun ayakta durmasını vedokunulmazlığının korunmasını kendime her zaman için yüce bir görev bileceğim.Böylece müteveffa Meraşal Hindenburg’un vasiyetini yerine getirmiş; ulusun bağrınaordununperçinlenmesi ve yalnızonun silâh taşıması yolundaki kendiazmimede sâdıkkalmışolacağım.

AdolfHitlerFührerveReichŞansölyesi.”

Reich’ınDevletBaşkanıolanMareşalVonHindenburg’unönündedeiçtiğibuandıHitler,toputopu4Şubat1938’ekadartuttu:Ozamanadekorduyapolitikayısokmaktankaçınmış;aynızamanda“iktidarıelealış”’ınıizleyenilkyıllarboyuncaaskerîsorunlarüzerindeherhangibiryargıyürütmeyehiçyanaşmamıştı.

S.A.’ların (Nazi Hücum Birlikleri anlamına gelen Sturm Abteilung sözlerinin kısaltılmışı)iktidarı ele geçirme teşebbüsleri, 30Haziran1934olayları sonucundabaşarısızlığa uğradı.Fakat1937’deS.S.’lerin(BirçeşitaskerîpolisolanNaziKorumaBirliklerianlamındaSchutz-Staffel sözlerinin kısaltılmışı) şefi olan Heinrich Himmler, S.S. birliklerinin silahlanmasısayesindeorduylaWaffen-S.S.’ler(silâhlıS.S.’ler)arasındaikilikyaratmaya;aynızamandada.S.S.’lerin komutanlık için ileri sürdükleri siyasî ve askerî istekleri ortayadökmeyebaşladı.Böylece Hitler, silâh taşımaya yetkili tek ‘merci’ olan orduya verdiği sözü inkâr etmişoluyordu.

WaffenS.S.’lereverilenbuimtiyaz,İmparatorlukMuhafızKıtası’nınimtiyazlarınıandırıyorduve bu topluluk, aynı zamanda, gelecekteki’ barış zamanının ordusu gibi örgütlendirildi. Budevlet içindeki devletin, ordu içindeki ordununmevcudu, savaşın sonunda 700.000 kişiyeyükseldi.

Ordudatarihselgeleneğinüstüntutuluşu,GeneralVonFritsch’ilekelemeteşebbüsüylebirlikteveHitler’inOrduBaşkomutanlığınıelealışısırasındasonaerdi.Buiseaskerîşeflerinkendiistekleriylebirkenaraçekilmelerigibiçoktehlikelibirsonuçyarattı.

Zatenbuaskerîşeflerde, toplumhayatınınbütünöbürkişilerigibi içindeyaşadıklarıçağınadamıydılar. İleride başlarına neler geleceğini henüz göremiyorlardı. Ordunun gelenekselyiğitlik ve fazileti, ustalık ve utanmazlıkla her geçen gündaha çok kötüye kullanıldı. Yalnız

General Beck, birkaç kez - özellikle 1938’de - mevkiini ve hayatını da tehlikeye koyarak,herşeyigözealmışbirDevletBaşkanı’nınuğursuzentrikalarınakarşıdurmayaçalıştı.GerekMünih’tedışpolitikaalanındaeldeedilen,gerekseMüttefikler’cekazanılanbaşarı,Beck’invehalefiHalder’inelindensilâhlarıdüşürdü.

Savaşın başlamasıyla birlikte, fakat özellikle 1941’-den itibaren, Hitler, orduyu “politik birörgüt” hâline sokmaya çalıştı. Bu ordunun gücü, en çok içine partizanca akımlarınişlemeyişinden ve yurda çıkar gütmeksizin hizmet edişinden ileri gelmişti. Ne var ki bazıbüyük askerî şefler, hele Polonya,Norveç, Fransa veBalkanlar seferlerinin tecrübelerindensonra,Hitler’inprestijini tanımakzorundakaldılar.O zamanda “bütün çağların enbüyükbaşbuğu“’natapmaruhuyerleşmeyebaşladı.Hitler’inGöbbelshalkyığınlarınınpsikolojisiyleustaca oynamasını bildiler ve “devrimci militarizm” ’e yöneldiler. Öyle ki, Napoleon’varîbirtakımkuruntularlakendilerindengeçenbirkısımsubaylar,birer“memur”hâlinegeldiler.Oysa eskiden orduda Washington’un: “Subay olarak yalnız iyi aile çocuklarını alınız!”yolundakianlayışıhepüstüngelmişti.

Bununlabirlikteherrütbedensubaylarınçoğunluğuveözelliklekurmaysubaylarının tümü,orduya politikanın bulaşmasına içtenlikle karşıydılar. Onlara göre politika, komutanlarlaaskerleri birleştiren güvenilir bağları eninde sonunda koparacaktı. Bunlar, askerîkomutanlığın Hitler tarafından yapılmasına da karşıydılar. Belirtilenlere, Hitler’in kendidespotluğunu, astığı astık, kestiği kestik olma içgüdüsünü de ekleyelim. Onun bu yönleri,yalnızkomiserlereveKomutanlık’agönderdiğiemirlerledeğil,askerîadliyemekanizmasınınişleyişinde de, kaçınılmaz olarak, kendisini belli ediyordu. 1943-1944 kışı herkese yeni birsürpriz yaptı: Bu da orduya Nasyonal Sosyalist komuta subaylarının (N.S.F.O. = Nazional-Sozialistische Führungs-Offizieren’in) sokulması oldu. Çoğu zaman bunlar Kızıl Ordu’nunkomiserlerinebenzeyen,üniformalıpolitik şeflerdi.DemekkiHitler, LazareCarnot gibi biradamındeğilde,Doğu’nunörneğineuymuştu:Bilindiğigibi,LazareCarnot,FransızDevrimOrdusu’nukurduğu,yânielisilâhtutanbütünerkekleriorduyaaldığızaman,Komutanlık ‘ınhertürlüpolitikayakarışmasınıönlemekistemişti.

Hitler,NasyonalSosyalistkomiserliklerkuruporduyuhiziplerin çıkmazlarına sürükleyerek,bağlılık ve inancı yok ederek, her türlü otoriteyi baltalayarak ordunun içyapısını da, dışitibarını da hiçe indirmişti. “Güvenilmeyen” subayların görevlerine son verildi. BüyükFriedrich zamanından bu yana askerî alanda bile sorumlu kişilerin özgürlüğünü sağlayanilkeden vazgeçildi. Son olarak da Heinrich Himmler gibi bir adamın, bir ordular grubununbaşkomutanı olduğu görüldü. Askerî bilgiyle yetenek, fakat özellikle Tanrı ve Alman ulusuönündekimânevîsorumlulukbilinci,yokolmayabaşladı.

Yücebir hümanizm içindekendi kişiliklerini ifade etmeye çalışan askerî şeflerdinlenilmezoldu.SafyürekliLudvvigBeck’inçevresindebulunankaraktersâhibikişileruzaklaştırıldı.Herrütbeden askerî şefler, zamanımızda olduğu gibi eskiden de - başka ordularda görüldüğüüzere-üçeayrılıyordu:

1—Körükörüneboyuneğen,hersöyleneneinanıpkanan,işinkolayınadakaçanaskerler,

2—Yükselmetutkusuveoportünistliklekıvrananpartizanaskerler,

3—Yurtsevgisiniahlâkhâlindeuygulayanbilinçliaskerler.

Buüçgrubunahlâkîveentellektüeldavranışımdahasonrasosyolojikvepsikolojikaçılardaninceleyeceğiz.Üçüncügruplailgiliolarak,şimdilikbirkaçsözekleyelim:

Savaştan önce, özellikle Genelkurmay’da önemli bir subay grubu, Adolf Hitler’in iç ve dışpolitikasınıkınamıştı.Bunlar(Sözgelişi,GeneralVonSchleicher’leVonBredosv’un30Haziran1934’teöldürülüşlerinisusarakkabullenmekgibi)hareketsizbirtutumiçindekalarakbirkaçgünahişlediktensonra,1938’deişemüdahaleyekalkışmışlardı.

GeneralVonFritsch’leBeck’in yok edilişlerinden sonramuhalefet için gerekli her şey, yânibilinçlibirirade,güçveimkânlareksikti.1937-1938yıllarısonunadekhalklaAlmanordusu,dış politika alanındaHitler’in ileri sürdüğü, barış yoluyla gerçekleşebilir isteklerle anlaşmahâlindeydiler. Hitler’in Münih’te kazandığı tartışma götürmez başarıdan sonra, 6 Aralık1938’deFransailebirdostlukpaktıimzalandı.İçeridevedışarıdaahlâksızlıklaikiyüzlülüğünilerleyişininveHitler’insözündedurmayacağının,savaşistediğininpekazkimsefarkındaydı.

Savaş sırasında mesele askerî şefler için çok daha güç hâle geldi. Büyük çoğunlukla,cephelerdekiaskerleriyisavaştılar.Almanaskerinden,aynızamandakendisinedüşmanolanuygaruluslardaherzamanuyandırdığısaygıyıesirgemekobjektifbakımdanhaksızlık,politikbakımdandabeceriksizlikolur.Tarihinyargısı,yenilenbirdüşmanınoândakilanetlemeleriniherzamaniçinaşmıştır.OnaltıncıveOnyedinciyüzyıllardakidinsavaşlarısırasındadövüşentaraflarınaskerleriniyargılatmakhiçbirzamankimseninaklındangeçmemiştir.Napoleon,ozamanınMüttefiklerincesaldırganveosıfatlaçağınınnefretinikazanmışsayılmasınarağmenonun -dolayısıyla Fransa’nın - mareşallarıyla subaylarının hiç kimse suçlamamıştır.İspanya’nın Hollanda Genel Valisi olan Alb Dükası’nın 1568’de yaptırdığı yığın hâlindeidamlarlaKuzeyeyâletlerininAmerikaAyrılıkSavaşı’ndansonrakitutumu,bukuralındışındakalan olaylardır. Özü bakımından monarşik bir devlet biçimi öngörülerek kurulmuş olansubaylar topluluğu, Devlet Başkanı’nı eleştirmek üzere yetiştirilmediği gibi, bir hükümetdarbesinin gerekli olabileceği düşüncesine de hazırlanmamıştı. Orduya kendisini Tanrıkarşısındasorumlusayanbirhükümdarkomutaettiğisürece,budurum,otoplulukiçinbirgüçkaynağıoluyor,fakatbirtanrıtanımazordununkaderinielinealdığıgünbubirzaafhâlinegeliyordu.

Hitler öncesi döneminin Alman ordusundaki subaylar topluluğu, bilinçli olarak politikadışındatutulmuştu.Bututum,politikyapınınicaplarıbakımındanolduğukadar,hükümettekiinsanların güvenlikleri yönünden de zorunluydu. Ne var ki politikadan bu uzak kalış, çoğuzaman, parti politikasıyla gerçek politika arasında belirli bir ayrılığın kurulmasıylasonuçlanmadı.Buyüzdende,çokgerekliolantecrübelerdenyararlanılmadı;bunlardangeçerlibiryargıçıkarmaişiihmâledildi.

Büyük şefler, savaş sırasında, Tanrı’ya boyun eğişle insanlara karşı bilinçle boyun eğişarasında bir ayırım yapmayı, kuşkusuz her zaman başaramamışlardır. Fakat bu karışıklıkyalnız Almanya ile sınırlı kalmamıştır. ”Boyun eğmekten kaçınma” ve bir hükümetdarbesininhazırlanışı,yalnızbüyükşefler içinçoközelbirgörüşderinliğivegenişliği,aynızamandadametafizikbirmedenîcesaretgerektiriyordu,

Kazablanka Konferansında kendilerinden kayıtsız şartsız teslim olmaları istenmeseydi, bu kararıvermek, bu adamların en iyileri için kolaylaştırılmış olacaktı: İşte bu kayıtsız şartsız teslim olma,askerler için psikolojik bakımdan aşılması çok güç bir engeldi.

İstilâdanÖnceBatı'dakiDurumÜzerindeDüşünceler

DördüncüBölümDÜŞMANSAFINDAGörevine yeni atanmış olan ‘B’ Ordular Grubu Kurmay Başkanı sıfatıyla bana, Obersalz-berg'de.BatılıMüttefiklerinnihayetBüyükbiristilâyakalkışıpkalkışmayacaklarısoruldu.‘B’OrdularGrubuBaşkomutanıMareşalRommeliekurmayı, savaşın sonucubakımındankesinbir taarruzla bitecek bir istilâ hareketini yakında beklemek gerektiğini her zaman ifadeetmişlerdi:

İngiltere’de,herbiribirtümengücünde,75kadarbirlikkonaklamaktaydı.OrdularGrubumundüşüncesine göre, bunların 65’i özellikle muvazzaf ordunun subaylarıyla askerlerindenkuruluyduvebirkaçyıllıkbirtalimdensonrabirçıkarmahareketinehemensokulabilirdi.Sözkonusu olan, 40-45 İngiliz tümeniyle 20-25 Amerikan tümeniydi. Hepsi de geniş ölçüdemotorize yahut makinelerle güçlendirilmiş “Zırhlı” tümenlerdi. Bunların içinde ayrıcahavadan taşınan 7 tümen daha vardı. Amerikalı Orgeneral Dvvight D. Eisenhower’inbaşkomutanlığı altındaki bu kuvvetler: General Courtney H. Hodges ve General S. Pattonkomutasındaki1’incive3’üncüOrdu’larınkatıldığıGeneralOmarN.Bradley’in12’nciOrdularGrubumdan;GeneralH.D.G.CrerarveGeneralMilesCDempseykomutasındaki1’inciKanadaOrdusu’yla,2’nciİngilizOrdusu’nunkatıldığıMareşalSirBernardL.Montgomery’nin21"inciİngilizOrdularGrubu’ndanmeydanagelmekteydi.

Bir istilâ hareketine girişilebileceği konusunda hâlâ kuşkular varsa da, 1944 yılıMart’ındagelen bilgiler üzerine bunların dağılması gerekirdi. Çünkü yüksek vasıflı İngiliz-Amerikantümenleri (1’incive7’nci İngilizZırhlıTümenleri,havadantaşınan1’inci İngilizTümeni,51'inci İngiliz PiyadeTümeni; 1’inci ve 9’uncuAmerikanPiyadeTümenleri), bir özel çıkarmabirliği ve gerekli tonajda deniz araçları Akdeniz’den ve Güney İtalya’dan İngiltere’yeaktarılmıştı.

Aslında bu, savaşın ağırlık merkezini Akdeniz bölgesinden Britanya adalarına geçirmekdemekti.İtalyaikinciderecedebirharekâtalanıhâlinegeliyordu.

Müttefik tümenlerin silâh ve teçhizatı mükemmeldi. En yeni tekniğin son buluşlarınınhiçbirinden yoksun değildiler: Sunî limanlar, çıkarma birliklerini uzun süreden beriörgütlenmişdaimî limanlarabağımlı olmaktankurtarıyordu.Açılıp yayılabilen çelikpistler,çayırlıklarıkısazamaniçindekullanılabilirhavaalanlarıhâlinesokuyordu.BirboruhattıyetermiktardayakıtıManşDenizi’ninöbürkıyısınagönderiyor;budaikmâlsorununuçokgüzelbirbiçimdeçözümlüyordu.Prefabrikeçelikköprümalzemesi,ırmaklarlaötekiengelleriçabucakvegüvenlikleaşmaimkânınısağlıyordu.

Birleşik Devletleri’n ve İngiltere İmparatorluğunun savaş donanmaları, Britanyatakımadalarının limanlarıyla körfezlerinde toplanmıştı. Gemilerin tonajı, aynı ânda 20

tümenin taşınabilmesini sağlıyordu. Yükleme limanlarının yakınlığı ve hava savunmasınınbaşarısıdolayısıyla,hızlıbirgidiş-gelişhareketiyapılabilirdi.

Müttefikhavaordusu17.000taneilkhatuçağınavebunlarvâsıtasıylaaynıândagerilereveAlmanya’ya karşı stratejik bir hava savaşı yapma, büyük ölçüde bir çıkarma hareketiyleişbirliğindebulunmaimkânlarınasâhipti.

Müttefikler, ayrıca daha barış döneminde kurulmuş, iyi işleyen, Fransa’da ”MukavemetHareketi”nindekuvvetlendiripyardımdabulunduğubircasusşebekesinesâhiptiler.1943-1944 kışından beri faaliyetini arttırmış olan Mukavemet Hareketi, doğrusunu söylemekgerekirse,Fransa'da,LoireNehri’-ninkuzeyindeufakbir roloynadı.1944yılıbaharınadekbüyükölçüdesabotajhareketlerinehiçbirzamanrastlanmadı.

Özellikle1944Nisan’ınınsonuylaMayıs’ınınbaşındaşiddetlenenhavasaldırısındansonrabiristilâ hareketinin yakın olduğunu gösteren bütün belirtiler, Alman ‘B’ Ordular GrubuKurmayıncadikkatlekaydedilerekharitalarüzerindeizlenildi.

Hava akınları, bombardıman saldırıları, düşman deniz birliklerinin baskın hâlindekitaarruzları, mayın döşeme ve tarama işleri, mukavemet hareketlerinin sabotaj eylemleri...Bütün bu belirtiler, Somme Nehri’yle Saint-Malo-Orleans hattı arasındaki bölgedegörülüyordu.

Bununlabirliktedüşmanın gerçekkudreti üzerindedoğrubir yargıya varmakgüçtü; çünküOrdular Grubu, gerekli bilgileri daha önce “değerlendirilmiş” olarak aşağıda adları yazılıbirçok makamlardan almaktaydı: Batı Cephesi Başkomutanlığı, Ordu Başkomutanlığı, BatıYabancı Ordular Kesimi, Alman Orduları Komuta Şubesi Başkomutanlığı “Abwehr” adlıcasusluk şubesi de, Alman Ordusu Başkomutanlığına düşman hakkında bilgi vermeklegörevliydi. Fakat bizim Ordular Grubu’nun bu casusluk şubesiyle doğrudan doğruyaişbirliğinde bulunması, Batı Cephesi Başkomutanlığının bir emriyle kesin olarakyasaklanmıştı. Bu yüzden, Ordular Grubu. Fransa'dakiMukavemet Hareketi ve bir çıkarmahâlinde bununMüttefik kuvvetlerle yapacağı işbirliği üzerinde hiçbir bilgiye sâhip değildi.Çünkü bu bilgileri ancak dolaylı olarak alabiliyordu. Ordular Grubu Başkomutanlığındacasuslukşubesininuzmanlaşmışhiçbirsubayıyoktu.

Askerîistihbaratkadarsiyasîbilgilerdedolambaçlıyollardangeliyordu.MareşalRommel’in,harekâtın İtalya’daki veDoğu’daki gelişmesinden resmenhaberi yoktu.Ancak ”iyi dostlar”sâyesindedir ki haberleri günü gününe alabiliyordu. Zaten telefonlarla öteki ulaşımaraçlarınındabüyükbirdikkatlekullanılmasıgerekiyordu.

Bubilgiyokluğudahasonra,ikincibirçıkarmaihtimâlibelirince,kendinidahaçokhissettirdi.Çeşitlisilâhlarıntekniğialanındada(gerek“V”silâhları’ndabeklenenilerlemeler,gerekatomsilâhınıngeliştirilmesi,gerekseDonanma’nınkullandığıyardımcısavaşaraçlarıyadatepkiliavcıuçaklarıüzerinde)Başkomutanlık,Ordu’yagereklibilgiyivermiyordu.

Kara,denizvehavaistilâkuvvetlerininİngiltere’deNisansonundahazırolduklarıbelliolunca,başlıcailgi,istilânınnezamanyapılacağınoktasıüzerindetoplandı.İngilizkentleriarasındakiyolculukkısıtlamaları,HomeGuard’ın(AnavatanMuhafızları)görevbaşınaçağırılması,İngilizekonomisinde bu yüzden yükselen şikâyetler, her şeyden önemlisi de hava saldırılarının

sertleşmesi, savaşın neredeyse başlayacağını göstermekteydi ve bu da hava durumunabağlıydı. Alman Orduları Başkomutanlığı, savaş donanmasının tezine dayanarak 18 Mayıstarihini, istilânın “muhakkak” başlayacağı günolarak tespit etti. Fakat bukesin ânolaysızgeçince.DonanmaBatıGrubu;istilâhareketiniAğustosavındabekleroldu.

MareşalRommel’egelince;o, istilânınhergünbaşlamasınıbekliyor,birliklerinideonagörehazırlıyordu. Bu yüzden, hem politik ve stratejik hazırlıkların, hem de ordunun savunmagücününarttırılmasıyararınaolarak,hergününgeçişini sevinçlekarşılıyordu.Bir saldırıdabulunarakdüşmankuvvetlerinintoplandıklarıyeriöğrenmekveoradakidüzenibozmakiçinbirkaçkeztekliftebulundu.Butasarılar,düşmanlimanlarınakarşıdenizaltısaldırılarıyla,yenimıknatıslı mayınlar döşemekle (Hitler, bunların yapımını yasaklamıştı), birliklerin vemalzemeninyığıldığı toplanmabölgelerineyapılacakhavaakınlarıylavenihayet“V1” ’lerinkullanılışıylagerçekleşecekti(ama“V1”’lerinyapımıdaboyunageriyeatılıyordu).

Mareşal Rommel’in Nisan 1944’teki düşüncesine göre, çıkarma bölgeleri Somme, Breşle,Arques ve Seine nehirlerinin haliçleriyle Abbeville ve LeHavrc limanları, Calvados kıyıları,Cherbourg limanıyla birlikte Cotentin yarımadası olabilirdi. Mareşal, büyük bir limanınçabucak ele geçirilmesini, istilâ orduları için hayatî önemde sayıyordu ama, bir “sunîliman”’ınneölçüdeönemiolacağınıbilemezdi.NitekimbunlardanbirtanesiHaziranayındayapılanbirbaskınsonucuCalvadoskıyısındahizmetesokulmuştu.

Muhakkakolanşuki,Müttefikler‘inhavaüstünlüğükabuledilmekteydi.

Bununla birlikte Donanma, Seine Körfezi’ne ve Calvados Körfezi kıyılarına bir çıkarmayapılabileceğini kabule yanaşmıyordu. Özellikle Calvados kıyıları çok kayalık olduğundan,buralaradüşmankuvvetlerininçıkarılmasıakılalmayacakbirşeysayılmaktaydı.BuyüzdendeNormandiya’nınbukesimindepekfazlatahkimatyapılmamıştı.

Düşman hakkında edinilen bilgiler Normandiya’nın çıkarma bölgesi olarak öneminidoğrulayınca,MareşalRommel,Mayısbaşlangıcında3’üncüHavaSavunmaKolordusu’nunbirarayatoplanıpkendiemrineverilmesiniistedi:OrtaveKuzeyFransa’nınheryanmadağılmışbulunanbukolordu,dörthavasavunmaalayıveyirmidörtmodernuçaksavarbataryasıylaOrne ve Vire nehirleri arasında uçaklarla zırhlı birliklere karşı önemli bir ateş gücü teşkiledecekti.NevarkiGörıng:“Olmaz!”Dedi.

Hitler, düşmanınManşCephesi’nde (Griz-Nez burnunda) bir çıkarma yapmasını beklerken.MareşalRommel-Mayısbaşındadüşmanhakkındaedindiğiizlenimleredayanarak-bunapekihtimâl vermiyordu.Mareşal’e göre, hareketüslerinin yakınlığına rağmen, düşmangelipdekafasınıenkuvvetlinoktayaçarpmayacaktı.ElverişlilimanşartlarınarağmenBretagne’dadabir istilâya teşebbüs edilebileceğine - çıkarmadan sonra düşmanın harekât imkânlarınındaralmasıdolayısıyla-Mareşalpekinanmamaktaydı.

AlmanOrdularıBaşkomutanlığının,düşmanınoldukçaönemlikuvvetlerleBelçikakıyılarınaveEscaut Nehri halicine çıkarma yapacağı yolundaki varsayımını ise Mareşal, sakıntıylakarşıladı.ÇıkarmagemilerininbüyükçoğunluğununBatı’daveGallerBölgesi’ndetoplanışının,düşmana yorulan bu niyetleri yalancı çıkardığı düşüncesindeydi. Nitekim düşmanın havafaaliyetininortayaserdiğitablodabugörüştarzınaaykırıydı.

Mareşal Rommel’e göre stratejik bakımdan birbirine bağlı bölgelerde, aynı ânda yahut ardardabirçokkademeli çıkarmayapılabilirdi. Şaşırtmahareketleri yapılabileceğinidehesabakatmak gerekiyordu. Mareşal’in nazarında Somme Nehri’yle Saint-Malo Körfezi arasındakikıyışeridi,özellikletehlikedegörünmekteydi.

Düşmanın, Gironde’un iki yakasına ve Akdeniz kıyısına (kendisinin komuta ettiği bölgenindışındakalanyerlere)çıkarmayapmayıtasarladığıhaberverildi.BununlabirlikteBordeauxbölgesineherhangibirçıkarmayapılacağıdüşüncesiinanılmazgörülereküzerindedurulmadı.O sırada, Akdeniz kıyısına yapılacak bir istilâ hareketi ve bütün Normandiya cephesininağırlıkmerkezineyerdeğiştirtmekiçinRhöneNehri'ninikikıyısındaçıkarmayıizleyecekbirharekât ihtimâli üzerinde de durulduysa da, stratejik incelemeler sırasında, bunun ikinciplândagözönündebulundurulabileceğisonucunavarıldı.Mareşal, Müttefikler’in daha sonra yapacakları harekâtın şöyle olacağını tahmin ediyordu: SeineNehri’nin kuzeyinde ya da güneyinde olsun, çıkarma hareketi başarıyla yapılırsa (Bretagne da çemberiçine alındıktan sonra), düşman, ilk hedef olarak geniş çevresiyle birlikte Büyük Paris Bölgesi’nialacaktı. Oradan da, bütün kuvvetlerini topladıktan sonra, Almanya üzerine yürüyecekti. Parishavzasının zaptı, Rommel’e - politik, stratejik ve psikolojik nedenlerle - kesin sonuç verecek niteliktegörünüyordu.

BatıdakiAlmanKomutanlığıveAlmanKuvvetleri

BeşinciBölümHİTLER’İNDİREKTİFLERİ

Batı’dakisavaşiçinHitler’indirektiflerişunlardı:

Atlantik Duvarı’nda başlıca çarpışma hattı olması öngörülen ve ne bahasına olursa olsuneldençıkarılmayacakolankıyıboyunca,kesinbirsavaş,yânibirsavunmasavaşıverilecektir.Düşmanın istilâ teşebbüsleri, çıkarmadanönceveçıkarmasırasındakırılmalı;karayaçıkankuvvetlerotomatikbirkarşıtaarruz’lahemenorada,yerindeyokedilmelidir.

Batıcephesindehertürlüstratejiserbestliğiyasaklanmıştı.Herkarıştoprak,savunulacaktı.Düşmanın, çıkarmanın başarı kazanmasından sonra Fransa’nın içerilerindeki muhtemelharekâtınıöngörenstratejikincelemelerdebulunmakyasaktı.

Bu hâle göre Hitler, her türlü kişisel inisiyatifi yasaklamış oluyordu. Oysa öteki savaşalanlarındaki tecrübeler, strateji serbestliğinden, ancak kendi zararımıza olarakvazgeçilebileceğinigöstermişti.Ýngiliz Silahlı Kuvvetleri Başkomutanlığı, Avrupa kıt’asındaki yenilgiden ve Dunkerque’in 1940Haziranında boşaltılmasından sonra, Almanlar ‘ın Britanya adalarına yapacakları çıkarmalarıpüskürtmeyi hedef alan daha geniş plânlar hazırlamıştı. Bu plânlar, Winston Churchill’in stratejikdirektiflerinden doğmuştu.

KOMUTANLIĞINİŞLEYİŞTARZI

Komutanlığın,Batı’dabenimsenmişolan işleyiş tarzı,nestratejininebedîkanunlarına,neoânın ve aklın icaplarına uygun düşmekteydi. Hitler, “kuvvetlerin ayrılması” ’nın savunan“ihtilâlci” ilkelerini, savaşın güdümüne de uygulayabileceğine inanmaktaydı. Çeşitli güçlerarasındaki çatışmaları kendi yararına kullanabileceğini hayâl ediyordu. Bu ise komutadayalnız karışık bir durum yaratmakla kalmıyor, tam anlamıyla hercümerç yaratıyordu. BatıOrdularıBaşkomutanıMareşalVonRundstedt’in emrinde,MareşalRommelkomutasındaki”B”OrdularGrubuvardı.Bugrubunsorumluolduğukesim,Hollanda’danLoireNehriağzınadek uzanan bölgeydi. Yine Von Rundstedt’in emrindeki “G” Ordular Grubu’na GeneralBlaskowitz komuta ediyordu. Bu grubun sorumlu olduğu kesim de Loire Nehri ağzındanİspanyasınırınakadarolanbölgeyleAkdenizveAlpDağlarıydı.

Donanmanın Batı Grubu Komutanı olan Amiral Krancke, doğrudan doğruya DonanmaBaşkomutanımdanemiralıyordu-MareşalSperrlekomutasındaki3'üncüHavaDonanmasıiseGöring’in ermindeydi. Bu şartlar altında deniz ve hava harekâtını ne Batı OrdularıBaşkomutanı, nede “B”OrdularGrubuKomutamdüzenleyebilir yada yönetebilirdi. Bu ikibaşkomutan,öbürikiordununniyetlerindenancakkısmenveçoğuzamanpekgeçhaberdarediliyorlardı. Gerçi tekliflerde bulunabilirlerdi ama bunların kabul edileceğinden eminolamazlardı.

Mareşal Rommel, ayrıca Danimarka’dan tâ Gakonya Körfezi’ne, Pirene Dağları’na ve Alpsınırlarına dek, Akdeniz’e kadar olan bütün Batı Cephesi savunmasının örgütlenmesine degöz-kulakolmasıyolundaHitler’denözeldirektifleralmıştı.Mareşal, ayrıcabütünsavunmatedbirlerini de birleştirecekti; fakat komuta etme yetkisi yoktu. Yalnız doğrudan doğruyaHitler’e ya da Alman Orduları Başkomutanlığına rapor vermesine izin vardı; ayrıca BatıBaşkomutanımadabilgiverecekti.

Fransa Askerî Komutanı piyade generali Kari Heinrich Von Stülpnagel, Belçika ve KuzeyFransa Askerî Komutam piyade generali Alexander Von Falkenhausen ve Hollanda AskerîKomutanıhavageneraliChristiansen, askerîbakımdanBatıBaşkomutanınınermindeydileramaülkeninyönetiminevestratejikbakımdankullanılmasınailişkinsorunlariçin,bunlardadoğrudan doğruya Alman Orduları Başkomutanlığıma bağlıydılar. İşgal altındaki topraklarıidare yetkisi, 1942 baharından buyana yüksek rütbeli S.S. memurları ve polis şefleri, aynızamanda da Güvenlik Servisi tarafından kullanılmaktaydı. Bunlar, Himmler’den emiralıyorlardı; fakat askerî şeflerin verilen emirlerden haberleri olmuyordu. Nitekim BatıBaşkomutanı, sürgünlere ya da idamlara ilişkin bütün sorunlarda, genellikle hep emrivakikarşısındabırakılıyorduki,bunlar,buçokönemlikonularınyalnızikitanesidir.

S.S.MerinvePolisÖrgütü’nünenyüksekşefi,ayrıca-GüvenlikServisi’ninajanlarıaracılığıyla-ordumensuplarınıdagözetliyordu.

Fransa’daki politik durum, parti yetkilileriyle S.S. yetkilileri arasındaki anlaşmazlıklardanötürüelverişsizdi.Paris’teki,Abetz tarafındanyönetilenAlmanyaBüyükelçiliği,başlıbaşına

bir ihtilâf konusuydu; çünkü Fransa ile Almanya arasında barış hâli hüküm sürmüyordu-İşgalden doğan hukukî durum, bu konudaki birtakım hükümlerin ilga edilmiş olmasınarağmen,devamediyordu.Abetz,Ribbentrop’tandirektifalıyorveVichyHükûmeti’yleişbirliğiyapıyordu.FakatHitler’leHimmler,herakıllarınaestiğizamanonuortadabırakıveriyorlardı.Yaşlı Mareşal Petain, bütün politikmakamlarca aldatıldığı kanısındaydı ve bunu da birkaçkereAlmanaskerlerineifâdeetmektengerikalmadı.

“TodtÖrgütü” , kendi hesabına, “Führer’inbuyrukları” diye adlandırılannesnelereuygunolarak çalışıyordu ama aynı zamanda Silâhlanma ve Mühimmat Bakanlığı’nın ve AlmanOrdularıBaşkomutanlığımındirektiflerinedeuyuyordu.BubakımdandaBatıBaşkomutanlığıancaktekliflerdebulunabiliyor, fakatemirveremiyordu.Bukargaşalığınaçık-seçikbirdelilide kıyılarda yapılan tahkimatla Manş Adaları tahkimatındaki ayrılıklarda, tutarsızlıklardakendinigösterdi.

“B” Ordular Grubu, 2.000 kilometre kadar tutan savunma bölgesi hakkında ve tahkimatkonusunda hiçbir emir verecek durumda değildi. Böyle bir ıs için resmî makamlarındolambaçlı yollarına, çıkmazlarına dalması gerekiyordu.Öte yandan, yaptığı bütünuyarılarsonuçsuz kalıyordu. “Todt Örgütü” , aşırı derecede örgütlenmiş, aşırı derecede teçhizedilmişti.Çoğuzaman,dazorlayıcıaskerî isteklerihesabakatmaksızın,yalnız“inşaataşkı”uğrundainşaatyapıyordu.BuörgütünbağlıolduğuBakanlığınbaşındakiSpeer,bütünbunlaraçokgeççarebulabildi.

Fransa’dan geri çekiliş de ayrı bir mesele oldu: En yüksek S.S. makamları ve havakomutanlıkları - askerî durumu hesaba katmaksızın - çoğu zaman birliklerini geri çekip,Almanya’ya daha yakın olduğu bahanesiyle, destekleme bölgelerindeki mevzilereyerleştirdiler.O zaman gerçekbir kaçışın başladığı görüldü veKomutanlık, her fedakârlığabaşvurarak, kendi bölgesinde bu hâli önlemeye çalıştı. Bu içler acısı kargaşalık, BatıBaşkomutanlığı’ncasonândaverilendirektiflerinuygulanmasınasıksıkengeloldu.

MareşalRommel,Akdenizbölgesindekitecrübelerinden,Müttefikler’inBirinciveİkinciDünyaSavaşlarındaki harekâtının sonuçlarından yararlandı: Gerçekten, Amerikan BaşkomutanıGeneralEisenhower’e, istilâgözönündetutularak,bütünAmerikanve İngilizkara,denizvehavaordularınınyönetimigöreviverilmişti.RommeldekendikomutabölgesindekesinbirsavunmagöreviyapılacağınıbelirtereküçorduylaTodtÖrgütü’nünkendiemrineverilmesiniyazılıvesözlüolarakistedi.

Bu teklif birkaç kez tekrarlandıysa da, Hitler tarafından kaba bir tarzda reddedildi. Hitler,komuta işinin böyle kararsız, belirsiz olmasına önem veriyor; tek kişinin, hele Rommel’inelinde çok fazla yetki olmasını istemiyordu. Ulusal dâva, Başkomutanlık’ın kuşkusuna fedâedildi.

İşte bu “böl ve hükmet” ilkesi yüzünden, Batı Cephesi, birliğini yitirdi ve anarşinin içineyuvarlandı.

MAREŞALROMMELVE“B”ORDULARGRUBUKURMAYI

“B”Ordular Grubu’nun komuta mevkii, cephenin yakınında, kutsal sayılan ile de Francebölgesininbatı sınırıüzerinde,Paris'in60kilometreaşağısında,SeineNehri’ninMantes ileVernonarasındakibüyükgüneykıvrımındabulunanLaRoche-Guyonşatosundakurulmuştu.De La Rochefoucauld (Roşfuko okunur) ailesinin mülkü olan bu şato, Normandiyaprenslerinin oturdukları cinsten muhteşem bir konuttu ve kuruluşu 1.000 yıllarına kadarçıkıyordu. Arka cephesi kayalıklara bakmaktaydı. Tâ uzaktan görünen burcuyla hisarınyıkıntıları, tepenin doruğunu hoş bir tarzda süslemekteydi. Şatoda, yalnız küçük savaşkurmayı konaklıyordu. Çünkü Mareşal, şatoyu boşalttırmamış; Düklerin ailesinin buradaoturmasına izin vermişti. Rochefoucauld düklerinin en ünlüsü veÖzdeyişler’in yazarı olanmareşalinportresi,Muhafızlar Salonu’nda asılıydı. Hayırsever ve politikacı bir kişi olaraktanınanDükdelaRochefoucauld-Liancourtdabuşatodadünyayagelmişti.

Mareşal Rommel, gül ağaçlarının bulunduğu bir sete açılan gösterişsiz bir bölmedeoturmaktaydı.Çokgüzelgörünüşlüolançalışmaodasıhoşbirstildedöşenmişti;harikulâdeGobelins duvar halılarıyla süslüydü ve her hâliyle eski Fransız kültürünü yansıtıyordu.Rönesans stilindeki yazı masasının üstünde XIV. Louis’nin ünlü bakanı Louvois, Nantcsfermânını ilgâ eden belgeyi imzalamıştı, istilâ hareketi başlayıp düşman hava akınlarışiddetlenince, Rommel, dükle anlaştı ve bütün bu sanat hazinelerinin kayaların altındakiküçükkilisedesaklanmasıiçinemirverdi.Böylecebunlarınsağlamkalmasısağlanmışoldu.

Ordular Grubu’nun kurmayında, ancak küçük bir çatışma kurmayı vardı ve şu şahıslardankuruluydu:

Harekât Şubesi Başkam General Dr. Hans Speidel; Haberalma Şubesi Başkanı Albay VonTempelhoff; kurmay heyetine bağlı diğer servisler yöneticisi Albay Staubvvasser; AlbayFreyberg.Ayrıca,çeşitli sınıflarınkomutanlarıdayeralmaktaydı:AlbayLautmann(Topçu);General Dr- Meise (İstihkâm); General Gehrke (Muhabere);-Visamiral Fried-rich Ruge(Donanma), Hava Kuvvetleri genelkurmayından bir subay, birkaç emir subayı ve savaşjurnalinitutmaklagörevlisubaydabunlararasındaydı.

Karargâhın hiçbir yürütme gücü olmayan şubesi, daha istilâ başlamadan önce lâğvedildi;görevleri de Fransa’daki Başkomutanlık’a bağlı olan bir generale devredildi. NasyonalSosyalistdenetimsubayınagelince;emirlereaykırıolarak,OrdularGrubukurmayındaböylebirsubaybulunmamaktaydı.DahasonraGestapo’nunyaptığısorgularsırasındaGenelkurmayBaşkanı bu yüzden tekdir edildi.MareşalModel, 1944 yılının Ağustos ayında komutayı elealdığı zaman, görüp duyduklarını doğrudan doğruya Himmler’e ve Bormann’a rapor etmeyetkisibulunanbupolitikgözetlemeorganınıhemenişbaşınagetirdi.

Kurmay heyetinin iç işleri,mükemmel bir karşılıklı anlaşma ve kişisel sevgi havası içindeyürüyordu. Heyet üyeleri arasında çok güzel bir âhenk ve kusursuz bir entellektüel dengevardı. Hepsi de büyük bir inisiyatiften yararlanmaktaydı. Mareşal, istilâdan önceki durgunhaftalarda, vaktini hummalı bir çalışma içinde geçirdi. Yanma fazla kalabalık bir maiyet

almaksızınhemenhergünbirlikleridolaşırdı.Yanındahemenherzamanbirtekemirsubayı(YüzbaşıLang),sıksıkdaVisamiralRugebulunmaktaydı.Yüksekkültürlü,yiğitbirinsanolanVisamiral’e,Mareşalözelbirgüvenbesliyordu.Rom-mel,sabahkahvaltısınıKurmayBaşkanıolanbenimlebirlikte eder; enönemli sorunları gözdengeçirdikten sonra saat5.00 ilâ6.00arasındayolaçıkardı.

Cephedekibirliklerdenherhangibirinde,öğleüzeriyaptığıkısabirdinlenmedışında,akşamakadar yollarda kalırdı. Dönüşünde başlayan brifingler de akşam yemeğine kadar sürerdi.Mareşaldeemrindekilerinyediğiyemekleriyemekteydi.Sofraya;enyakınişarkadaşlarıyla;çoğuzamanon-onikisubaylabirlikte-oturuyordu.Bunlarahergündâvetlilerdeekleniyordu-Mareşal az yeyip az içiyor, hiç sigarakullanmıyordu. Sofradabütünkonulardan söz ederdi.SonradaçoğuzamanyanınabeniveAmiral’i alarakşatonunromantikparkındabirgezintiyapardı.BüyüksedirağaçlarınınaltındadurarakSeineVadisi’ninhuzurvericimanzarasınınve Batı göğünün tadını çıkarmaktan hoşlanıyordu. Sonraki brifinglerden çıkınca da gidiperkendenyatıyordu.

Mareşal, cepheyi ziyaret ettikçe, durumu ve tasarılarını subaylarla askerlere anlatırdı.Överkende, azarlarkendeortalamabir ölçüyükaçırmamaktaonungibisi yoktu.Askerlerinyerlihalkakarşıdavranışlarınaözelbirönemveriyordu.Savaşzamanındaolduğugibibarışzamanındadasaygıgösterilmesigerekeninsanlıkkurallarıüzerindebirkaçkezönemledurdu;uluslararasıhukukatamsaygıgösterilmesiniemretti.ZamanımızdaçoğuzamangörülmeyenveHitler’inzihniyetidolayısıyladebirzaafsayılanyiğitçe,mertçebirzihniyetisıksıkaçığavurdu.

1944BaharındaAlmanKuvvetlerininDağılışı

KARAORDUSU

“B” Ordular Grubu Başkomutanı sıfatıyla 1944 yılının Nisan ayında Mareşal Rommel’inemrindesekizgenelkomutanlıklaikiordu,,24piyadetümenive5havatümenivardı.Bunlarşöyledağılmışlardı:Birgenelkomutanlık(88’inci), ikipiyadetümeni(347’ncive709’uncu),birhavatümeniyle(16'ncı)HollandaBaşkomutanlığı.

Başkomutan,havageneraliChristiansen’di.Askerlerona“Krischan”adınıtakmışlardı.BirinciDünya Savaşı’nda bir yardımcı kruvazörün kaptanıyken yararlık göstererek Liyakat Nişanıalmış; sonra deniz havacısı olmuştu. 1933’ten sonra muvazzaf orduda generalliğeyükseltilerek Hava Kuvvetleri’nde önemli görevlere atandı. Açık sözlü bir denizci, iyi birarkadaştıamatecrübesi,kültürüveentellektüelmeziyetleribirordukomutanınayaraşacakyükseklikte değildi. Kara stratejisinden de hiçbir şey anlamıyordu. Bu yüzden, rütbesininbaşkomutanlığa yükseltilmesi, daha da yersizdi. Mareşal Göring askerî icapları hesabakatmaksızın, bu kilit noktasına çok güvendiği bir kimseyi getirmişti. Kurmay Başkanı da,süvari olan ve Genelkurmay’dan gelen General Von Wühlisch’ti. Christiansen’inyetersizliklerine karşı tedbir almaya çalıştı. Zâten Christiansen de onu, bütün yapıpettiklerindeçokserbestbırakıyordu.

15’inci Ordu’nun (89’uncu, 82’nci, 67’nci, 81 ’inci olmak üzere) dört genel komutanlığı, altıpiyade tümeni (70’inci - bu tümen,midelerindenhasta askerlerden kuruluydu amabu hâl,onların yiğitçe çarpışmalarına engel olmadı -, 47’nci,49’uncu,344’üncü, 348’inci, 711’inciTümen’ler), cephede iki hava tümeni (17’nci ve 18’inci Tümen’ler), cephe gerisinde sekizpiyadetümeni(64’üncü,712’nci,182’nci-yedek-, 326’ncı,331’inci,85’inci,89’uncu,346’ncıTümen’ler),birdehavatümeni(19’uncu)vardı.

15’inciOrdu’nunBaşkomutanıolanGeneralVonSalmuth,barışdönemindeolduğugibisavaşsırasında da büyük bir taktik ve stratejik tecrübe edinmişti: 1940 Batı Seferi sırasındaMareşalVonBock’unGenelkurmayBaşkanlığı’nıyapmış;1941’dede,Doğuseferinde30’uncuKolordu’yu Kırım’a kadar götürmüştü. 1942-1943 çetin kışı sırasında, Kursk yakınlarında2’nciOrdu’yakomutaetmişti.“Dayanışmasın”’ndanhaksız yere şüphe edildiği içinburadakomutanlıktan alınmıştı. Nasyonal Sosyalist rejime düşmandı ve felâketin yakın olduğunuanlıyordu.

7’nciOrdu’nun(84’üncü,74’üncü,70’inciolmaküzere)üçgenelkomutanlığı,sonradanikinciparaşütçükolordusu,7piyadetümeni(716’ncı,352’nci,243’üncü-butümenlerinmevcudutamdeğildi -,319’uncu -Manşadalarında -,266’ncı,343’üncü,265’inci) cephedeydi.Cephegerisinde (84’üncü ve 359’uncu olmak üzere) iki tümen, 91’inci havadan taşınan tümen,sonradandaikiparaşütçütümenivardı.

BaşkomutanGeneralDollmann,topçuydu.KurmaylıkvekomutanlıktekniğiniçokiyibiliyorduamasavaştecrübesiolarakancakRenNehri’ninyukarıbölgesinigeçmişolmasıvardı.Ancak,1940BatıSeferi’nde,kuvvetdengesibakımından,bugeçişinartıkkesinbiryanıkalmamıştı.General’insağlıkdurumuçokbozuktu.

Hitler’ci yöntemler, insan ve asker olarak General’in vicdanını çok incitmişti. 29 Haziran1944’tegörevibaşındaatardamartıkanmasındanöldü.BirkaçgünöncedeHitler,Dollmann’ıazletmeyekararvermiş,fakatMareşalRommelbunukabuletmemişti.

Zırhlı birliklere gelince; Ordular Grubu kesiminde bir de “Batı Zırhlı Birlikleri GenelKomutanlığı”vardıvebu,1’inciS.S.ZırhlıKolordusuyla(1’inciS.S.,12’nciS.S.,2’nci,21’inci,116’ncıolmaküzere)beşzırhlıtümenikapsıyordu.

Fransa’da, Loire Nehri’nin güneyinde 63’üncü Zırhlı Kolordu ile 9’uncu ve 11’inci ZırhlıTümen’ler; ayrıca 2’nci ve 17’nci S.S. tümenleri konaklamaktaydı. Bunların bir bölümü yaistirahatte,yadatoparlanmahâlindeydi.

BatıZırhlıBirlikleriBaşkomutanıolanGeneralGeyrVonSchvveppenburg,Paris’teydi.Elindebireğitimkurmayıvardıkibu,dahasonraları,harekâtınseyri icabı,bir“komutakurmayı”hâlinegelecekti.Bukurmay,bütüneğitimveörgütlenmesorunlarıkonusunda,ZırhlıBirliklerGenelMüfettişiGeneralGuderian’abağlıydı.HarekâtbakımındandailkinBatıBaşkomutanlığıemrineverildi.

GeneralGeyrVonSchweppenburg,eşineseyrekrastlanırbirkimseydi:Askerîalandaolduğukadarpolitikalandadaseçkinbiryerivardıveteorisyenolarakdamodernsavaşkonusundaçokderinbilgileredinmişti.AskerîataşeolarakLondra’dabulunduğusırada,hiççekinmeden,büyük bir patavatsızlıkla Almanya’nın gittikçe yalnız kaldığım söylemekten kaçınmamıştı.YaptığıuyarılardakendisininLondra’dangeriçağırılmasınayolaçmıştı.

Yaklaşık olarak 4.000 kilometre uzunluğundaki Atlantik Cephesi’nin tümü boyunca altmışkadar“bölge”piyadetümeniyeralmışbulunmaktaydı.Bunlarınmevcutlarıeskisınıflardandı.Savaştaustalaşmışkurmayheyetleriçokzayıftı.Eğitimleri,herrütbedenveçoğuzamanepeyyaşlıüstlercesağlanmıştı;fakatbueğitim,yapacaklarıgöreveuygunolmadığıgibiyeterlidedeğildi. Teçhizatları da çok yetersizdi. Çok az sayıda süvari kuvvetlerine de sahip olan butümenler, tamamen “âtıl” kalmışlardı. Kendi ikmal ve iaşelerini zar-zor sağlayabiliyorlardı.Çarpışmabirhareketsavaşıhâlinialırsa,bunlar,karşılarınaçıkmasımuhtemelmotorizeveçevik bir düşmanla hiç de boy ölçüşebilecek hâlde değildiler. Mareşal Rommel, buyetersizlikleri birkaç kere Alman Orduları Başkomutanlığına bildirmiş; hatta modern birsavaş hâlinde bu tümenlerin işe yaramayacağını Hitler’in karşısında da açıklamaktançekinmemişti. Fakat onun bu uyarılarını dinleyen olmamıştı. Hitler ise, “askerin, içindebulunduğu tahkimâtın gerisinde kendini öldürtmesi”’nden ibaret olan taktiği övmüştü.Demekki,askerinhareketliolmasınabirgerekyoktu.

Henüz zırhlı birliklerin hepsi tamamen elden geçirilmemiş, eğitimleri tamamlanmamıştı.Şefleri ve malzemeleri noksandı. Bununla beraber, zırhlı birliklerin savaş değeri, “bölge”piyade tümenlerinin-kinden üstündü. Fakat bu değer yine de 1940-1941 yıllarındaki zırhlıtümenlerindeğerinin%30’unuaşmıyordu.Eğitimleri,herşeydenönce-kendilerindenbirçok

kez istenen – “hava silâhı ile işbirliği” bakımından eksikti: Düşman tarafında ise durum,bununtamtersiydi.

Ancak, Alman Hava Kuvvetleri Komutanlığı bu İsteklere karşı pek anlayış göstermiyordu.Komuta birliği yokluğundan ötürü, Ordu ile Hava Kuvvetleri arasında; özellikletelekomünikasyonalanındadaşeflerlebirliklerarasındakombinetâlimlerdüzenlenememişti.

DONANMA

Bütün savaş boyunca donanma, acıklı bir çıkmaza düşmüş; bu yüzden üzüntü duymuştu:İstiyor,fakatyapamıyordu.Budurumda,donanma,gerekgücüvegereksestratejiksebeplerdolayısıyla,‘yardımcısilahtanbaşkabirşeyolamazdı.Harekâtalanıgenişledikçe,donanmadaHitler’inAvrupakıt’asıylasınırlanmışolandirektifleriniaşanyeniyenigörevleryüklendi.

Her türlü politikadan bile isteye uzak kalmış olan Büyükamiral Dr. Raeder, görevindenalınınca,Hitler’inçevresindeyetkidengesibakımındanbirboşlukoldu.Gerçektendesavaşdonanması,Başkomutanlık’ınpolitikgörüşleriniizlememekte;bukonudaordudandahaçokdirenmekteydi.BudaRaeder’in yerineDönitz’inBüyükamiralliğe atanmasıylaortaya çıktı.Zaten bu atama Amiral Raeder’in isteklerine ve öğütlerine aykırı olarak yapılmıştı.Donanmanındeğeribazıbakımlardangözlerdebüyütülmüşse,bununbaşlıcanedeni,MareşalVon Blomberg’in ayrılışından beri Alman Orduları Başkomutanlığında artık gerçek birkoordinasyonunveordununüçsınıfının(kara,hava,deniz)görevleriniaçıkçatanımlayacakhiçbirotoriteninbulunmayışıydı.Stratejisorunlarınınincelenmesisırasında,birlikyokluğu,kendini tehlikeli bir tarzda hissettirdi. Hava Kuvvetleri gibi, Donanma da kendi bildiğiniokuduvebirleştirilmişbirstratejiningerektirdiğianlayışıherzamangöstermedi.SonradanNasyonalSosyalistPartisi’neyaklaştıysada,ayrıcalıklarındanhiçbirinieldençıkarmayarazıolmadı.

Batı Donanma Grubu Komutanı Amiral Krancke (kendisinin Kurmay Başkanı, AmiralHoffman’dı), herhalde Büyükamiral Dönitz’ten aldığı direktifler uyarınca, bağımsızlığıbakımından çok kıskanç davrandı. Felâket gelip çatınca, bir türlü büyük çapta yardımdabulunmakararıveremedi.Paris’tekonaklamaktaolan5.000kadarmevcutludenizbirlikleri,tehlikeyedüşmüşbulunansavaşcephesinegönderilebilirlerveoradayararlıolabilirlerdi.Nevar ki, Donanma Grubu, 20 Temmuz 1944 akşamı bunları, Fransa Askeri Komutanı’ncatutuklanmışolanGüvenlikServisielemanlarınkurtarmakiçinkullanmayıteklifetti.Gerçekteise,hepsideorduyakarşıkullanılıyorlardı.

Batı’da, donanmanın elinde birkaç destroyer, 10-15 kadar torpidobot, birkaç tane hızlıhücumbot filotillâsı, belirli sayıda mayın tarama, devriye, sarnıç ve onarım gemileribulunuyordu. Avrupa istilâ edildiği takdirde, 40 denizaltı gemisi Atlantik kıyısından yolaçıkacaktı. Bunlardan ancak altı tanesi denize açılabildi; fakatdüşmanın ezici deniz vehavaüstünlüğüdolayısıylahiçbirbaşarıkazanılmadı.

Denizaltı silâhının verimi, uğradığı kayıpları karşılayamıyordu. Uzun süreden beri açıkdenizdeherhangibirdenizyadahavakeşifşebekesibulunmamaktaydı.

Olaylarınsırasınıbirazönealarakşunudasöyleyelim:Aralarında4torpidobotdabulunan38deniz üstü gemisi, 14 Haziran 1944 akşamı, düşmanın bir hava akını sırasında Le Havrelimanındaki rıhtımlarla denizaltı sığınaklarında tahrip edildi. Bütün torpidobotlarlahücumbotlar,böylecesavaşdışıbırakıldı.Düşmanhavafiloları,saldırılarınıalçaktanuçaraksürdürdüveonlarınbuyokediciçalışmalarınakarşıkoymakiçinhiçbirşeyyapılmadı.

Büyükamiral Dönitz’in Obersalzberg’de verdiği bilgilere bakılırsa, 29 Haziran’da Batı’dakiAlmandonanmasınınelindehenüz1torpidobot,12hücumbotveşnorkelli8denizaltıvardı.Öte yandan.DenizKuvvetleri’nin nemevcutlarına, ne de gerçek görevlerine artık uymayanbüyük sayıdaki deniz komutanlıkları da, ulaşımdaki kargaşalık dolayısıyla, hercümercibüsbütün vahimleştirmekten başka bir işe yaramıyorlardı. Bunun bir örneğini de kıyıtopçusunun“atışyönetimi”vermektedir.Donanma,düşmansuüzerindeolduğusürece,topçusavaşının komutası üzerinde hak iddia ediyordu. Çıkarma başlar başlamaz da, Ordu, atışyönetiminin tümünü üzerine alacaktı. Daha hazırlık döneminde bu düzenlemeler (atışmevzilerinin ve gözetleme yerlerinin seçimi, ikmâl ve mühimmat sorunları bakımından),deniztopçusuilekaratopçusuarasındataktikilkelerdeanlaşmazlıklarçıkmasınayolaçtı.

“B” Ordular Grubu, bu düzenlemeleri değiştirmeyi birkaç kere denemişti. Fakat Hitler,Rommel’inheristeğinigeriçevirdi.DonanmaBatıGrubuKomutanlığı,düşmangemilerindekitoplarınkarasınırlarıiçindekalanmenzilibakımındandabirtakımkuruntularakapılmış;bumenzilin dik ve sarp kıyılarda 15, düzlük kıyılarda ise 20 kilometreyi aşkın olmayacağınısanmıştı.Gerçekteisemenzil,35-40kilometrearasındaydı.Caenbölgesindesavaşmışolanlar,bunupekiyibilirler.

HAVAKUVVETLERİ

Hava Kuvvetleri’nin eyleme geçme imkânları, Batı’da olduğu kadar Almanya’nın içinde degerçekten önemli bir sorun hâline gelmişti. Fakat Hava Kuvvetleri Başkomutanlığından,görevleri, mevcutları ve imkânlarının neler olduğu konusunda doğru-dürüst bilgiler eldeedebilmek hiçbir zaman mümkün olamamıştı. Mareşal Göring, her çeşit açıklamadankaçınıyor; cevap vermek zorunda kalınca da bilmece gibi cevaplar veriyordu- Zaten kesinkararlaralmanıngerekliolduğuoaylarda,kişiselbilgiedinmegereğinihiçbirzamanduymadı;Komutanlık yetkilerini, kendi özel konutu olan Karinhall’den ya da Doğu Prusya’dankullanmakla yetindi. Kendisinden hiçbir zaman objektif açıklamalar elde edilemedi. Bununasılnedenide,Göring’inbile, kendihavaordusunundurumuhakkındayeterlibilgiye sahipgörünmemesiydi!

Başkomutanı Mareşal Sperrle, Kurmay Başkam da General Koller (daha sonra GeneralPlocher) olan 3’üncü Hava Donanması, doğrudan doğruya Mareşal Göring’in emrindeydi.Alman Orduları Başkomutanlığınım ancak sınırlı bir yönetim yetkisi vardı. 3’üncü HavaOrdusu Başkomutanı Mareşal Sperrle, şahsiyet sâhibi bir insandı. Fakat bu zararlıörgütlenişin farkına vardıkça kızmaya, alay etmeye başladı. Özellikle Rommel’in politikgörüşlerini paylaştığı için, elinden geldiğince her yerde iyi bir arkadaş olarak herkesleişbirliğinde bulunmaya çalıştı. Hitler onun görevine 18 Ağustos’ta son verdi ve MareşalSperrle,Göring’inyerine“şamaroğlanı”rolüoynadı.Onunsorumluluğualtındaki3’üncüHavaDonanması’nca verilen bilgilere bakılırsa, Haziran ayının başında bütün Batı Cephesi’ndeAlmanHavaKuvvetleri’ninelindeki500kadaruçaktan,ancak90bombardımanve70avuçağımüdahaleye hazırdı. Düşmanın üstünlüğü yüzünden bunlar hiçbir rol oynayamadılar. GerçiHitler,1Nisan1944’te“B”OrdularGrubuKurmayBaşkanısıfatıylabanailkpartiolarak1.000tanetepkiliavcıuçağıvereceğinivaadetmiştiamabunlarınyüzünügörenolmadı.

Düşmana gelince; 6 Haziran’da yaptığı çıkarma hareketini 25.000 kadar hava çıkışıyla dadestekledi.

İngiltere ile Amerika’nın hava orduları 1944 baharından beri havalara hâkimdiler veAlmanlar’ın her türlü uçak faaliyetini felce uğratıyorlardı. Bizim uçaklarımız, memnunlukverici bir keşif yapamadıkları, Britanya adalarının fotoğraflarını getiremedikleri gibi, herşeyden önce de düşman limanlarında konaklayan ya daAtlasOkyanusu üzerinde seyredenkuvvetler hakkında bilgi edinemiyorlardı. Oysa bütün bunlar cepheye çok yakındı. Düşmanuçaklarının aralıksız saldırılarını püskürtecek, hiç olmazsamahallî bir yığınakla - geçici deolsa - bir aydınlatma yapabilecek hava kuvvetlerinden artık yoksun bulunuyorduk. Kalifiyemürettebatınkullandığısonmodeldüşmanavcıbombardımanuçaklarıgündüzişgörmemizigittikçe daha çok engelliyorlar, bize ağır kayıplar verdiriyorlardı. Bombardıman birlikleri,demir ve kara yollarının kavşaklarını, köprü vb. gibi bütün bayındırlık araçlarını yakıpyıkıyorlardı; öyle ki, istilâ başlayınca ikmal ve iaşe işleri gerçekten umutsuzluk verici birsafhayavardı.

Brüksel-Paris-Orleans hattının batısındaki demiryollarının tahrip edilmesi, Mayıs ayınınortasındanbaşlayarak,demiryoluiledüzenliikmalişiyapmayıimkânsızlaştırdı.Kamyonda,yakıt da bulunmadığından, bu işler için karayollarının kullanılması yasaklanmıştı. Daha1942’de Afrika seferinde başlayan, aynı yıl Doğu Cephesi’ni kasıp kavuran felâketlerinkaynağında hep bu takviye yetersizliği bulunmaktaydı. Nitekim sonradan, Batı’daki savaşsırasında da durum aynı oldu. Seine Nehri’nin Paris’in altındaki bütün geçitleriyle LoireNehri’nin Orleans’ın altındaki bütün köprüleri 6 Haziran 1944’-ten önce hava saldırılarıylatahrip edildi. Yapılan bütün uyarılara rağmen, sualtı geçitleri kurulmamıştı. Gerektiği ândaköprükurmayayarayacakmalzemedeyeterlideğildi.

Düşmanınstratejikhavakuvvetleri,Almanya’yaveişgalaltındakitopraklarayaptığısaldırılarıdurmadanarttırdı.

Şunu da belirtmek yerinde olur; düşmanın ezici üstünlüğüne rağmen, kalan birkaç Almanhavacısı,çoğuzamandönüşumuduolmaksızınuçuşaçıkıyorlarvehavaalanlarınınMüttefikbombardımanlarıylaaltüstoluşununkendilerinesağladığıimkânlaroranındahavalanmaktangeridurmuyorlardı.

MareşalRommel,dahaistilâdanöncebunailişkinsözlüveyazılıraporlarıHitler’eiletmekten;kara,denizvehavasavaşlarınınöneminibelirtmektenvebunlarınesaslıunsuruolarakbizimhava silâhımızın yetersizliğini açıklamaktan geri durmadı. Bunu yaparken de Afrika’dakiharekâttanve ikmâl-iaşe işlerindenedinilmiştecrübeleredayanıyordu.Hitler’-inkarşısındaşöylekonuşuyordu:

— “Savaşın beşinci yılında, Başkomutanlık gittikçe daha iyi anlamalıdır ki, ordu ileişbirliğiyapacakhavasilâhıyalnızçarpışmalarüzerindedeğil,savaşıntümüüzerindedekesinbiretkiyapacaktır.”

Fakatbütünyalvarmaları,bütünuyarmalarısonuçvermedi.Hitler,yenisilâhlarınvebinlercetepkiliavcıuçağınınsavaşasürüleceğiyolundavaadlerdebulunarakonubaşındansavıyordu.

MareşalRommel,onunbu“mucizeli”silâhlarayaptığıimalarlayetinmiyordu.Birkaçkere,bubuluşlarındurumuvesavaşanezamansürülebileceğihakkındabakanSpeer’denbilgiistedi.Bununüzerine,kendisineatombombasıylailgilibilimselaraştırmalarlabubombanınteknikyapımıarasındauzuncabirsürebulunduğuaçıklandı.HernekadarProf.Dr.OttoHahnteknikmetodları ortaya koymuşsa da, Almanya, henüz Birleşik Amerika’nın elinde bulundurduğugüçlüpotansiyelesahipolmuşdeğildi.

1943baharındaAlmanlar’ınyaptıklarıilkdeneylersırasında,Norveç’tekiağırsutesisiİngilizveNorveçkomandolarıtarafındanyakılıpyıkıldı.1943Ekim’indeonarılanbutesis,birsüresonra bir hava akını sonucunda kesin olarak yok edildi. Bu konuda Prof. Dr. Werner VonKeisenberg-Göttingen,sonradanşunlarısöylemişti:

—“OzamanAlmanya’daatombombalarıyapımınaniçingirişilmediği,hattâİngiltereveAmerika’dabilebizesıksıksoruldu.Busoruyaverilebilecekenkestirmecevapşudur:Buişlem,artıksavaşsırasındabaşarıkazanamazdıdaondan.”

Hava üstünlüğünden mahrum bulunuşumuzu bu husus da ortaya koyabilir. Amerikanuçaklarının Ağustos 1945’te ilk atom bombasını atışları sırasında edinilen tecrübelerdenanlaşıldığına göre, bombayı hedefine dek güvenle götürebilmek için, çok büyük havakuvvetlerineihtiyaçvardı.

Rommel,AlmanHavaKuvvetleripersonelininörgütleniştarzınıdabirkaçkereyazılıvesözlüolarakeleştirdi.Sözgelişi,HavaKuvvetleri’ninBatı’daölçüsüzdenilecekderecedebüyükbirhaber alma şebekesi vardı ve bu, 50.000’den fazla insan kullanılmasını gerektiriyordu.Batı’daki geri hizmetlerinde çalışan askerlerin toplamı, 300.000’i aşkındı. Bu ise, havaordularındaâdetolduğuüzere,uçucupersonelinonkatıdeğil,yüzkatıydı.Busayıları,ancakpsikolojik bir nedenle, yâni Göring’in ve Himmler’in şatafat ihtiyaçlarıyla izâh etmekmümkündür:Bu,bütünbüyükdevrimcişeflerdegörülenkarakteristikbireğilimdir.

Her türlü mantıkî nedene ve Ordular Grubu’nun isteklerine aykırı olarak, Alman HavaKuvvetleri’nin emrinde 3’üncü Uçaksavar Kolordusu da vardı ye bu kolordu, doğrudandoğruyayaParis’teki3’üncüHavaDonanması’ndan,yadaDoğuPrusya’dakiGöring’denemiralıyordu,istilânınbaşlangıcındabubirlikkötüdağıtılmıştı;buyüzden,gereğikadarçabukyerdeğiştiremedi.Ateşgücününyoğunbiçimdekullanılması,istilânınilkgünlerindeçokönemliolabilecekti;nevarkibumükemmelsilâh,çarpışmalarınhayatînoktalarında“ateşyönetimive hava savunması” birliğini hiçbir zaman gerçekleştiremedi. 3’üncü UçaksavarKolordusu’nun komutanı olan General, Ordular Grubu’nun haberi olmaksızın NormandiyasavaşısırasındaGöring’inyanınaçağırıldıvegünlerceoradakaldı.

“Hava” ’dadaAfrikaveİtalya’dakilerebenzersahnelercereyanetti;amabunlardahabüyükölçüdeydi. Düşman; cephede, işgal altındaki topraklarda ve Almanya’da havalara hâkimbulunuyordu;Almanpilotlarıgökyüzündensilinmişlerdi.

Plânlarınhazırlanmasında,örgütlenmevekomutaişlerindeyapılanyanlışlıklar,henüzkesinçarpışmalarbaşlamadanönce,havasilâhınıkemirmişgibiydi.Bir stratejikhavasavaşı içinalınan bütün tedbirler başarısızlığa uğramıştı. 1940’da İngiliz seferi kuvvetlerinin küllîkısmının Dunkerque’ten boşaltılışından sonra İngiltere üzerindeki hava savaşı; İngiltere’yekarşı kullanılanhavadonanmasının yok edilmesi; Atlantik savaşı; Almanya’ya yapılanhavaakınlarınakarşısavunma;Stalingrad’ın,Çerkassiy’in,Kırım'ınveAfrika’nınikmalişlerinihavayoluyla yapılması... Bütün bunlar, bu hikâyenin içler acısı bölümleridir. Yiğit havacılarımız,komutanlarınınkurbanıoldular.

İngiliz-Amerikan hava ordusu ise, tersine, hemBatı’da, hemdeAlmanya’da, kesin sonucunalınmasınıetkilibiçimdeçabuklaştırdı.

ATLANTİKDUVARI

Atlantik Duvarı, bir hat hâlinde uzanan ve gücü değişik olan bir kıyı tahkimatıydı. AlmanOrdularıBaşkomutanlığınınbirçıkarmayapılacağınıtahminettiğinoktalardaveManşkıyılarıboyunca,herşeydenöncedeGriz-NezBurnumda,SeineNehri’nindenizedöküldüğünoktada,Cotentin Yarımadasının kuzey çıkıntısında, Anglo-Norman adalarında, Brest ve Lorient’da,“Duvar”’ıntahkimatıepeyilerlemişti.Bunakarşılık,MareşalRommel,“B”OrdularGrubu’nunbaşkomutanlığınıelealdığısırada,Calvadoskıyısı,özellikleBayeuxönündekisırtlar,hemenhemenboşbırakılmıştı.

1941’de Hitler, başlıca mukavemet hattının kıyıya kaydırılmasını emretmişti. Kıyılarınuzunluğu dolayısıyla, ancak bir tahkimli noktalar sistemi kurulması öngörülebilirdi. Sekizyılda gerçekleştirilebilecek bir plân uyarınca, Manş kıyısıyla Saint-Malo önündeki adalargrubu, Jersey, Guernesy ve Sercq adaları “çok güçlü” kaleler hâline getirilecekti. Hitler’inisteği buydu. Böylece de Lindemann bataryalarıyla (406mm.’lik 3 top bataryası) Gris-NezBurnu,280mm.'lik4toplaBüyükElektör,380mm.’lik4toplaTodt,303mm.’lik3bataryaileFriedrich-August “taarruz bataryaları” kuruldu. Bunlar, bütün Manş örgütünüdestekleyeceklerdi.

1944baharında,KüçükAnglo-Normanadalarıgrubuna,320mm.liktoplarlasekizağırbataryayerleştirilmişti. Oysa aynı dönemde Dieppe’den Saint-Nazaire’e kadar bütün cephede, yâni1.000 kilometreyi aşkın birmesafe üzerinde, ancak 37 topla aynı sayıda batarya vardı. Butopları donatmak için, bir zırhlı alayla ve bir uçaksavar alayıyla takviye edilmiş bir tümenayrıldı. Anglo-Norman adalarının ancak “uçak gemisi” olarak önemli olmasına rağmen,burada, havaalanı inşa edilmedi. Rommel bu ”ada tahkimatı”’nın çok aleyhindeydi ve buyararsızgarnizonunoradangeriçekilmesiniistedi-

Tahkimatsisteminintümündeyöneticibirfikirde,malzemedeyoktu.Öteyandan,tahkimat,komuta işlerindeki kargaşalığın kaçınılmaz olarak yarattığı idari güçlüklerden de zarargörmüştü.

1944’te, tahkimat olarak, kıyılarda ancak radar postaları ve komuta mevkileriyle bataryamevzilerine sahip dayanak noktaları vardı. Sığınaklar da, - malzeme yokluğundan dolayı -betonlanmamış sahra tahkimatından ibaretti. Münferit dayanak noktaları, bâzanbirbirlerindenbirkaç kilometreuzaktaydı.Orne veVire ırmakları arasındaki kıyılar kayalıkolduğundan, Donanma yetkilileri, buralarda hiçbir çıkarma tehlikesi olmadığı kanısınavarmışlardı.50kilometrekadargenişlikteolanbukesimebirbuçuktümenyerleştirilmişti.

Rommel, 1943-1944 kışında yaptığı ilk denetlemeden sonra, Atlantik Duvarı’nın gücüüzerindebüyükhayâlkırıklığınauğradığınısöyledi.ÖzellikleNormandiyakıyısıboyunca—birliklerin çalışmaları sayesinde — kaybedilmiş zamanı kazanmaya çalıştı; düşmançıkarmasınıengelleyebilecekyeniaraçlarhazırladı.

Kıyılarınsavunmasıylailgilibütüntedbirler,yâniplânlarınvetahkimatınyapılması,hertürlütaktik ve stratejik eğitimden yoksun, savaşın genel durumuüzerinde hiçbir umumî görüşesahip bulunmayan, Ordu ile işbirliği yapacak hiçbir tecrübesi de olmayan bir mühendiseverilmişti.

Kıyılarınsavunulmasıveözelliklebataryalarınyerleştirilmesikonusunda-Ordu,DonanmaveTodt Örgütü arasındaki görüş ayrılıkları dolayısıyla - 1941-1943 arasında derli-toplu birtahkimat plânı hazırlamak mümkün olamamıştı. Rommel bu sorunların yepyeni görüşaçılarından incelenmesini emretti. Bu konuya yalnız yakın bir kişisel ilgi göstermeklekalmıyor,iştenanlayanlarıkaygılandıranolağanüstüteknikbilgilerdeilerisürüyordu.Verdiğiemirlerekendieliyleyaptığıresimlerdeekliydi.Bunlardaorijinalbuluşlar,tekliflerdevardı.

Düşmanın çıkarma hareketini daha da güçleştirmek için, Rommel, kıyının önünde engelleryaptırdı, bir çeşit sunî mercan adaları vücuda getirtti. Sığ yerlerden kıyıya giden yollarmayınlanacaktı.Limanlarıkullanılmazhâlegetirmekiçingereklihazırlıklaryapıldı.

Denizsuyunun,kabarıncakıyıdaulaştığıçizgibaşlıcasavunmahattıolduvebuhat,bütünkıyıboyunca,mayınlanmışdayanaknoktalarındanmeydanagelmebirşerithâlinesokuldu.Fakattopçununateşgücü,-her18yada20kilometredeancakbirbataryavardı-herşeydenönceatıştanzimcihazlarınınyokluğudolayısıyla,büyükölçüdekuvvetlendirilemedi.

FakatMareşalbumeselededeçarelerarayıpbulduve21’inciZırhlıTümen’in,“Denizekadaretkilidışlarlasalvolaryapantoplarkullanmak”yolundakiteklifinionayladı.Nevarki,buişbüyükgecikmeylebaşarılabildi.

Yoğunlaşmış hava saldırılarının gittikçe artan tehlikesini önlemek üzere, birliklerinsığınaklarıtahkimedilerekdağıtıldı.Havadanindirmelerekarşıbiryercephesikuruldu;bu,arazi durumuna göre, kıyı tahkimat kuşağını 3-5 kilometre derinlik üzerinde kapatıyordu.Amaç, denizden saldıran bir düşman hava yoluyla geriye indirilmiş başka bir düşmanlabağlantıkurmasınıönlemekti.

Mareşal Rommel, Paraşütçülerle planörlere karşı bir savunma tedbiri olmak üzere ağaçlarıkestiriparalarınatelgerdirerekvesıksıkmayındöşeterekengelleryaptırdı.Fakatçokzamanve malzeme gerektiren bu işler, ancak hava saldırılarına özellikle açık bulunan bölgelerdeyapılabildi.

Rommel,uçuşapekelverişliolmayanhavalardabile,havadantaşımayoluylayapılanharekâtkonusunu da iyice incelemişti. Birlikleri de buna göre eğitti. Donanmadan, denize mayındökmesiniistedi;fakatSeineNehrikörfezinimayınlayacakyerde,ilkinGironde’umayınladı.

Denizdeki mayınlama, bir saldırıdan hemen önce gerilmesi gereken “yıldırım barajları”hâlinde yapılıyordu. İstilânın başlangıcında, Normandiva kıyısında bunlardan yoktu, öteyandan,mayınların, taarruzda kullanılması için, uçaklardan atılması gerekiyordu; ne var kiAlmanOrdularıBaşkomutanlığıbunadaizinvermemişti.

Yapılacakişlerokadarönemliydiki,halkınyardımındandayararlanmakgerekiyordu.MareşalRommel şu prensibi koydu: Hiçbir Fransız vatandaşı zorla çalıştırılamazdı ama kendiistekleriyleçalışacaklaraparavermekgerekti.FransızişçilerinedeherbakımdanAlmanlar’a

yapılanmuamelenineşiyapılacaktı.Havadanindirmeyekarşıengelleryapılmasısözkonusuolunca, halka, bu işe yardım etmenin kendi yararına olduğunu bildirdi: Böyle engellerinbulunduğuyerlerehavadanindirmeyapılmasıhâlinde,oralardaçarpışmaolmasıihtimâlininazalacağınıbelirtiyordu.

Su baskınları yaptırma imkânı, arazinin niteliğine bağlıydı. Ancak Le Havre’ın karacephesinde, Live Irmağı vadisiyle Cotentın Yarımadası’nın doğru kıyısında tatlı suyunmuhafazası için hazırlıklar yapılabilirdi ve bu da yapıldı. Herhalde deniz suyunun vereceğizararlardan kaçınmak gerekti: Birinci Dünya Savaşı'nda edinilen tecrübelere göre, buproblem,onyıldanfazlasürecekçalışmalaryapılmasınıgerektiriyordu.

AtlantikDuvarıiçinpropaganda,Dieppe’eyapılanhavakeşifakınıpüskürtülerekbuhareket”büyük bir savunma başarısı” diye gösterildikten sonra, 1942'de başladı. Gerçektendüşmanınkara,denizvehavakuvvetleriDieppe’ekomandolarlaikikoldanbüyükölçüdebirindirme denemesi yapmışlardı. Bunun amacı hem kuvvetler hakkında fikir edinmek, hemAlman kuvvetlerini yerlerinde tutmak, hem de kombine bir çıkarma hareketi için bilgitoplamaktı.Esirlerinüzerlerindeelegeçirilenemirlerbuİngilizbaskınınınzaman,mekânveaskermevcudu bakımından sınırlarını açıkça ortaya koymuştu- Fakat ne yazık ki batıdakikomutamakamları,doğudakiharekâtıunutturmakiçindikkatibatıyaçevirmeyeçalışanaşırıbirpropagandanınetkisialtındakaldılar.

Göbbels. yaz sonunda, tahkimatın yetersizliğini gizleyip düşmanı aldatmak için, “BatıDuvarı”’ndaedinilentecrübeleredayanarak,Almanya’daveyabancıülkelerdebukonudabirpropagandadalgasıbaşlattı.Onuniçinherçaregeçerliydi.AtlantikDuvarı’nınheryandaaynısavunmagücünesâhipolduğunaAlmanhalkınıinandırmakiçin,Griz-NezBurnu’ndakisaldırıbataryalarınınsunîbirörneğiniherkesegösterdi.

Vakitkazanmakvepolitikhedeflereulaşmakamacınıgüdenbusavaşta - ileridebukonuyayine döneceğiz -, Mareşal Rommel, bu yeni savunma araçlarından, kıyıdaki engellerden,havadanindirmelerekarşı tedbirlerdensözedilmesine,hattâbunlarınhalkyığınlarınaaşırıbir biçim ve ölçüde gösterilmesine göz yumdu. Rommel, yine aynı nedenle ve olayların dabaskısıyla, kendi görüşlerinin filmlerde, gazetelerde ortaya serilmesine razı oldu. FakatGöbbels’in gazete muhabirlerine Müttefik Hava Kuvvetlerinin üstünlüğünden sözetmemelerini emrettiğini duyunca, düşmanın böyle küçük görülmesine itiraz eti vekamuoyunuyanlışyolasaptırdığı içinGöbbels’etakazaetti:Böylebirşeyin,Almanhalkınınkomutayaolangüveninisarsmaktanbaşkafaydasıolmazdı.

Düşmanıaldatmayayarayacaktedbirlerdekomutanlıkvebirliklerceuygulandı.Sözgelişi,adı var kendi yok birliklerin geldiklerine ilişkin haberler yayılması; yeni kurmayların ve“haberci”diyeadlandırılanpersonelinçalışmayabaşlaması;Fransızdemiryollarımakamlarıdadâhil,bütünmakamlarca-buçeşitçalışmanınalışılmışvekaçınılmazbiçimineuyularak-yenibirliklerindemiryollarındataşınmasıiçinkâğıtüzerindetaşımaplânlarıyapılması;sonolarak da gece-gündüz kamyon konvoylarının harekete geçirilmesi ve birtakım uydurmatesislerinkurulmasıgibi...

Fakat Rommel, bu tedbirlerin büyük ölçüde fayda sağlayacağını düşünerek hayâlekapılmıyordu. Bununla birlikte, zaman kazanmayı sağlayacak bütün tedbirler onun işine

yarıyordu. Fakat Almanya Propaganda Bakanı’nın başıboş bir tarzda uyguladığı fanteziyekaçanyöntemlerlebupropagandanınetkilerive tepkileriüzerindebilgisâhibiolma imkânıyoktu.

Rommel, sonraları Hitler’den birkaç kere kendisinin de katılmış olduğu, “Atlantik Duvarı”üzerindekigerçeğeaykırıpropagandanınkesilmesiniistedi.

İSTİLÂDANÖNCEKİSTRATEJİKDÜŞÜNCELER

1 Nisan 1944’te Batı’ya hareketinden önce, Rommel’in yeni Kurmay Başkanı olarak,Obersalzberg'den komuta makamı için stratejik direktifler istedim. Fakat Hitler’le AlmanOrdularıBaşkomutanlığı,“gereksiz”diyebunureddettiler.OnlaragöreBatıBaşkomutanıile“B”OrdularGrubu,kıyılardasertbirsavunmagöreviniyerinegetirmekiçinemiralmışlardı.Stratejik inisiyatiflere girişmek, hiçbir suretle söz konusu olamazdı. Herhangi bir yereçıkarmayapılırsa,bir“kıyıçarpışması”sonundadüşmanıdenizepüskürtmektenbaşkaçareyoktu. İtalya’daki SalernoveNettunu tecrübelerindenhiç söz edilmedi.Oysa İtalya’nınbatıkıyısındaki bu iki noktada, üstün İngiliz birlikleri, hava ve deniz kuvvetlerinin korumasıaltında karaya çıkmayı pekâlâ da başarmışlardı. Alman yedek zırhlı Kıta’ları, çok uzaktaoluşlarındanvedüşmanınhavaüstünlüğündenötürümüdahaleyeimkânbulamamışlardı.

İddiayagöre,bir istilâ tehlikesihâlindevezamanıgelince,8-10tümenlikbaşkagüçlüzırhlıbirlikleri, ayrıca yeni tepkili uçaklarla deniz birlikleri, özellikle denizaltılar da gönderilmesiöngörülmüştü.Ayrıcayeni“V”silâhıdasavaşasokularakkesinsonuçalınacaktı.

Hitler’in,kıyılarınhernebahasınaolursaolsunböylesonunakadarsavunulmasıkonusundakikararlarının sebebi “prestij” kazanma arzusunun ağır basmasıydı. Tıpkı Stalingrad’da, DonNehri cephelerinde, Kırım’da, Sicilya’da ve İtalya’da olduğu gibi... Fakat Büyük Friedrich’indediğigibi:“Herşeyisavunmakisteyen,hiçbirşeyisavunamaz.”Çünkü“savunmahatlarıeldekibirliklerdençokdaha fazlayerkaplar...Dargörüşlü insanlarherşeyi savunmakisterler,akıllıinsanlarsagözleriniancakbaşlıcahedefedikerler.”

Hareket serbestîsinin vereceği kudret, kıyıların hatlar kurularak katı bir tarzdasavunulmasınafedaediliyordu.BudaMüttefikleriçinbüyükbirçıkarmatehlikesinişimdidenazaltıyordu. Şunu da ekleyelim ki, İngilizlerle Amerikalılar denizde de üstündüler ve bunakarşılık elimizde güçlübirAlman filosu yoktu.Almanhavacılığı, savaşdışı edilmişti. Budaistilâ birliklerinden önemli bir tehlikeyi uzaklaştırmış bulunuyordu. “Atlantik Duvarı”,derinliği ve önemli yedekleri olmayan basit bir şeritten ibaretti. Müttefik çıkarmabirlikleriyse, sayı ve teçhizat, özellikle hareket kabiliyeti bakımından, savunmaya göre çoküstündüler.

Tarihtekibüyükçıkarmalardanalınandersler,hiçbirortaknoktadabirleşmiyordu.1798’dekiMısırSeferisırasındaNapoleon’unkarşısınaüstünbirdüşmandonanmasıçıkmış,Abukir’deonundonanmasını yoketmişti. 1854’tegüçlübirRusdonanması vardı ama tuhafdeğilmi,Müttefiklerin Kırım’a gelişleri sırasında bu donanma savaşa sokulmadı. Yine bunun gibi,Rusların elinde 1904’te büyük bir donanma vardı; fakat Japonlar, Kore Körfezi’ne çıkarmayaparakbudonanmayıetkisizbıraktılarve-dahasonraPearlHarbour’dayaptıklarıgibi-PortArthur’e baskın yaptılar. Almanların 1944’teki durumuna, yalnız Güney Devletleri’nin,AmerikanİçSavaşısırasındakidurumubenziyordu:Gerçekten,Kuzeyeyaletlerininüstünbirdonanmalarıvardı,Güneyeyaletlerininelindeyse,bununkarşısınaçıkartabilecekleriönemlihiçbirşeyyoktu.

İtalya’daki son tecrübeleri göz önünde bulunduran Mareşal Rommel, bir çıkarma hareketisırasında-özelliklehavavedenizgüçleriarasındakioranderinbirdeğişikliğeuğramazsa-,düşmanın ilk üç günlük klâsik bunalımı çabuk ve emin bir tarzda yeneceğini biliyordu. BirMüttefik çıkarmasının başarı kazanmasından sonra, Hitler’in kıyıda katı bir savunmayapılmasıyolundakiemrindenayrılmaksızın,düşmanınmuhtemelstratejikniyetlerinenasılkarşı konulabileceğini düşünüyordu. Hitler’in sözlerine inanıyor ve Paris bölgesinde zırhlıkuvvetlerleyapılacakharekâtbakımındanyeterliihtiyatlarbulunduğunukabulleniyordu.

Mareşal,şuihtimallerigözönündebulundurmaktaydı:

•DüşmanınSeineveLoirenehirleriarasınaçıkarmayapmasıhâlindekarşısaldırı;Seinehattıüzerine çekilerek burada tutunmak, karaya çıkan düşmanı yok etmek için Seine Nehri’ningüneyinde,doğudanvegüneydenbaşlatılanbirsaldırıyagirişmek;

•DüşmanınSommeveSeinenehirleriarasınaçıkarmayapmasıhâlindekarşısaldırı;Amiens-VernonhattıylaOiseNehriüzerindemukavemetmevzilerikurulması;nehirlerarasındakarşı-saldırıkibudatabiîcephedenbirtaarruzayolaçacaktı;

• Düşmanın Somme Nehri’nin kuzeyine çıkarma yapması hâlinde (ki stratejik, taktiknedenlerle ve arazinin durumu dolayısıyla bu ihtimâl pek yoktu) karşı-saldırı; güneydenkuzeyedoğrugelişecekbirtaarruz.

Düşman, Loire Nehri’nin güneyine ve Akdeniz kıyısına çıkarma yaparsa, Fransa’nıngüneyindenvazgeçilerekLoireNehriüzerindekihatsavunulacaktı.Stratejikharekâtyapmakamacıyla, LoireNehri’nin dirseğiyle JuraDağları arasınamümkünolduğu kadar çok sayıdazırhlıbirlikveiki-üçordulukbirkuvvetyıkılacaktı.

DüşmanaynıândaSeineNehri’ningüneyiyleAkdenizkıyılarınaçıkarmayapmayıbaşarırsa,Fransa’nın güneyi bırakılacaktı; o zaman “Seine Nehri -Vonne Nehri - Burgonya Kanalı”hattını savunmak ve “Troyes— Dijon— Langres— Saint-Dizier” bölgesine bir harekâtgrubuyığmakgerekecekti.

Buçeşitlidurumlar,muhtelifdeğişikliklerdegözönündetutularakincelendi.Herseferindedezırhlı birliklerin yeterli hava kuvvetleriyle bağlantı hâlinde oldukları farz ediliyordu.AyrıcabütünihtimâllergözönündetutulduvegenelolarakFransa’nın,Belçika’nın,Hollanda’nınnasılboşaltılacağı;MeuseNehri’nin,dahasonrada“BatıDuvarı”’nın(SiegfriedHattı’nın)gerisinegerek savaşarak, gerek bir mütarekeden sonra nasıl çekilinebileceği (stratejik ihtimâller,teknik zorunluklar, asker mevcudu için gerekli süreler ve ihtiyaçlar bakımından) gözdengeçirildi.

EğerHitler, istilânınbaşarıkazanmasındansonrastratejikkararlaralsaydı;yâniFransa’nıngüneyiniboşaltmak,SeineNehriüzerindetutunmak,birkarşı-saldın içinstratejik ihtiyatlarteşkiletmekihtimâlinivaktindekararlaştırabilseydi,1944yazınınfelâketliolaylarıbukadarçabuk baş göstermeyecekti. Rommel bu konudaki düşüncelerini 17 ve 29Haziran 1944’te,bizzatanlattı.Fakatkonuşmalarının teksonucu,2Temmuz1944’teverdiği -Hitler’in1943kışındaStalingradiçinverdiğiemrihatırlatan-şukesinemiroldu:

—“Düşmanınheryarınateşebbüsü,yerindegösterilecekinatlıbirdirenişleönlenecektir.Hertürlücephekısaltılmasıyasaktır,harekâttahiçbirözgürlükyoktur.”

Çarpışmanınenbuhranlıdöneminde.Mareşal, -Hitler’in isteğineaykırıolarak -”stratejidehareketli olma” yolundaki kararım uygulamak istiyordu. Şüphesiz, bu karar geç kalmışsayılırdı; Avranches’taki kesin yarma hareketinden önce uygulanabilseydi, geç kalmışsayılmayacaktı.Yüksekbirmakam,Rommel’inbukurtarıcıkararıalmasınaizinvermedi.

STRATEJİKİHTİYATLARSORUNU

Demekoluyorki,BatıCephesi’ndekistrateji,kıyılarınnebahasınaolursaolsunsavunulmasıyolundakibukesinemredayanıyordu.İlkinyararlanılabilenseyyarihtiyatlar,ZırhlıKuvvetlerGenelKomutanlığıilealtızırhlıtümendenibaretkaldı.

EskikafalıbiraskerolanMareşalVonRundstedt,Doğu’dakiveAkdeniz’dekisontecrübeleriİliç hesaba katmıyor, İngiliz-Amerikan savaş yöntemlerinden ders almıyordu. Bir düşmançıkarmasındansonramüdahaledebulunmakiçinParis’ingüneyvedoğukesimlerindeküçükihtiyat grupları toplanmasını teklif etti. Böylece kendi hareket serbestîsini koruyacağını veAlmanKomutanlığıilebirliklerinineskiüstünlüğünüistediğigibikullanabileceğinisanıyordu.AlmanDeniz veHavaKuvvetleri, düşmanınkilere eşit olsalardı, ya dahiç değilse ona karşıkoyabilecek durumda bulunsalardı, bu plân uygulanabilirdi. Fakat iki tarafın kuvvetlerininoranı,kıyıtahkimatınınzayıflığıveyetersizliği,böylebirhareketihazırlayıpuygulamakiçinzamana ihtiyaç göstermekteydi. Oysa zaman kazanmak için yapılacak bu savaş, kıyılarınböylesine zayıf bir şekilde işgâliyle başarı kazanamazdı. Zira böyle bir hareketin ortadayanağı,vaktindenönceyıkılırdı.

Rommel,durumuveİtalya’dakiensontecrübelerihesabakatarakhemenelaltındabulunanaltı zırhlı tümeni istilânınmuhtemel başlama noktalarına getirmek istiyordu. Düşüncesinegöre, bu ihtiyatlar olmazsa, herhangi bir çıkarmadan sonraki mevziî büyük yarmahareketlerini püskürtmek imkânsız olacaktı. Hava kuvvetlerinin durumu ve ateş hattınaparalelyoleksikliğidolayısıyla,biryadaikizırhlıtümen,yangınısöndürmeyeyetişmeyecekti.Rommel, bu stratejik görev için, en azından beş zırhlı tümenin çok gerekli olduğukanısındaydı.Bunlar,plâj-dayapılabilecekkarşısaldırılara,havadantaşmanönemlidüşmanbirliklerininyokedilmesine,ötekicephelereyanlardankaydırılmaya(hemdeSeinekesimininötesinde!) ve gerileme savaşları gibi bütün değişikliklere hazırlıklı olmalıydılar. Kendikonaklama yerlerinde, bölgenin derinliğine düzenlenmesine ve uçaklara karşı engellerkurulmasınadayardımdabulunacaklardı.

Bütün bu görevler, tamamen motorize edilmiş, ezici deniz ve hava üstünlüğüne sâhipdüşmana karşı, elde deniz ve hava kuvveti olmadan, çok hareketli bir savunma savaşıyapılabildiğioranda,beş-altıtümenleancakbaşarılabilirdi.

Nisan 1944’ten beri başlamış bulunan düşman hava saldırısı ve yarattığı yankılar, şunukesinliklegösteriyordu:Yığınaklarçokgeride-sözgelişi,kentindolaylarıylabirlikte“BüyükParis” diye adlandırılan bölgede - yapılırsa, ihtiyatlar her zaman çok geç kalacaklardı. Birbrifingsırasında,Mareşalşunlarısöyledi:

—“Çıkarmanın birinci bölümünde kuvvetlerimiz düşmanla temasa geçemezlerse,düşmanın büyük hava üstünlüğü dolayısıyla hiçbir zaman müdahaledebulunamayacaklardır... Görevimizi yaparken denizi Müttefikler’e kapatmazsak ya daonları kırk sekiz saat içinde denize atamazsak, yapacakları istilâ başarılı olacaktır.

Stratejik ihtiyatların yokluğu ve donanmamızla hava kuvvetlerimizin topyekûnbaşarısızlığıkarşısında,savaşıkaybedeceğiz.”

SalernoveNettunoharekâtınınsonuçlarıapaçıktı.Üstelikbusavaşıntecrübelerigöstermiştiki, ancakel altındaolanve zaten çarpışmabölgesindebulunan tümenler, gerçektenhemenateşhattınasokulabilmektedir.O.K.W. İhtiyatları(*)diyeadlandırılan ihtiyatlarsözkonusuolduğunda,bunlarısavaşasokmakararıçoğuzamanpekgeçgeliyordu.Genelliklebukararınöyle sallapati bir hâli vardı ki, birlikler, Başkomutanlığın ivedi ve “önsezili” emirlerikarşısında,aralarındabirbağolmadan,ansızınsavaşasokuluyorlardı:Aslıaranırsa,bunlar,fedaedilmekteydiler.Politikdüşüncelerdolayısıyla,Mareşal, herhangibir ihtimâli önlemekiçin,elininaltındagüvenilirzırhlıbirliklerbulunmasınıgereklisayıyordu.

(*).O.K.W.:OberkommandodesWehrmachts(AlmanOrdularıBaşkomutanlığı)sözlerininbaşharfleri(Çeviren).

Savaşı stratejik biçimi altında düzenlemek ve kıyı boyunca da bunun taktiğinihazırlayabilmek,Rommeliçinbüyükbirkişiselfedakârlıktı.Afrika’da,modernzırhlıbirliklerinstratejikkomutasıkonusundaşaşırtıcıörneklervermemişmiydi?FakatordularınınkanatlarıSeine Nehri’nin kuzeyinde ya da güneyinde, tehlikeli noktalarda çökerse, bir hareketinimkânsızlaşacağınıbiliyordu.

Yeterli stratejik ihtiyatı yâni 6-8 kadar zırhlı tümenle 5-7 tümen motorlu piyade hazırbulundurmayıbirkaçkereteklifetti.Bunlar,ParisbölgesindeveonundoğusundayeralanBatıZırhlıKuvvetleriGrubu’nunkomutasıaltınaverileceklerdi.Hitlerde,bunuyapacağınadair,1Nisan1944’te,OrdularGrubuKurmayBaşkanıolarakbanasözvermişti.Yapılanincelemeleruyarınca bu kuvvetler, bir düşman çıkarmasının başarı kazanmasından sonra, düşmanamanevra harekâtıyla karşı çıkarılacak Ordular Grubu’nu meydana getirecek; bu da onunhareketserbestîsinikorumuşolacaktı.

Ayrıca Rommel, Fransa’nın içerilerinin araştırılarak buralarda önceden uygun dayanmanoktalarıkurulmasınıdateklifetti.Stratejikdüşüncelerinintümübakımından,kendizihnindeilkintasarladığı,SeineveYonnenehirleriarasındakihat’tı.

MareşalVonRundstedt, Rommel’in düşünceleriyle tekliflerini teker teker ve özenle gözdengeçirdikten sonra bunları onaylamıştı. Cephe yakınlarında, hemen el altında bulunan zırhlıkıt’alar,SeineNehri’ninkuzeyiylegüneyindeki,en fazla tehlikedegörünenkıyıkesimlerininarkasınagetirileceklerdi.

General Geyr Von Schvveppenburg’la, Mareşal Von Rundstedt’in birlikte buldukları çözümtarzınıbenimsemişolanZırhlıKuvvetlerGenelMüfettişiGeneralGuderian,1944Mayıs’ındaOrdularGrubu’nunkomutamevkileriniziyaretetti.Rommel’inaçıklamalarınıdinlediktenveBatı’daki stratejik durum hakkında bilgi aldıktan sonra, hemen el altında bulunan zırhlıtümenlerin yerlerine yerleştirilip kullanılması tasarısına karşı hiçbir kesin itirazdabulunmadı.OdaHitler’ebaşvurmakveharekâttayeterliolabilecekbirzırhlıkuvvetgrubununhemengönderilmesiniistemekniyetindeydi.FakatAlmanOrdularıBaşkomutanlığınınverdiğibütünsözlerboşaçıktı.Batı’ya,hiçbirgeziciihtiyatyadazırhlıkuvvetgönderilmedi.

Hitler’inverdiğibusözler,aslındabüyükbirdüşüncesizliğiortayakoymaktadır;çünküHitler,DoğuCephesi’ndeköklübiroperasyonyapılmasınakararveremedikçe,bucephedenbaşkacakuvvet çekme imkânı yoktu! Führer’in Genel Karargâh’ı harekâtı, stratejik değil de, taktikgörüşleregöreyürütüyordu.

Olayların gelişimi Rommel’i haklı çıkardı. Düşmanın hava üstünlüğü ve hasım havakuvvetlerininçokesnekbirtarzdakullanılmasıdolayısıyla,vaktindeFransa’nınmerkezindenkıyıyadekzırhlıbirliklergetirmekvebunlarıdüzenlihâldesavaşasokmakmümkünolamadı.Zirabukuvvetler,NormandivaCephesi’negelişlerindençoköncedağılmışlardı.

Fakat Rommel, yaptığı teklif uyarınca, cephe yakınında ve elinin altında daha çok zırhlıbirlikleresâhipbulunsaydı,çıkarmanınüçbuhranlıgünüboyuncabunlarınsavaşasokulmasımuhakkakkibambaşkabirdurumyaratacaktı.

PolitikDüşüncelerveHazırlıklar

AltıncıBölüm

Ayıplanmakpahasınadaolsagöreviniyapmak,bunu

başarabilenkimseninengerçekdeğerlerindenbiridir.

LACORDAIRE

15Nisan1944akşamı,MareşalRommelilkdefayeniKurmayBaşkanıolarakbenim,Führer’inGenel Karargâhında edindiğim izlenimlere ve doğudaki duruma ilişkin açıklamamıdinlediktensonra,kendistratejikvepolitikilkelerinianlattı.

Kırım kaybedilmiş, Romanya’nın doğu bölgesinde cephe geriye alınmıştı, ödünç Verme -Kiralama Kanunu’nun sonucu olarak, İngilizlerle Amerikalıların yaptıkları yardımlarsâyesinde, Rus potansiyelinde önemli artışlar olmuştu. Bu da Rusların önümüzdeki yazmevsimindekesinharekâtagirişeceklerinigösterirnitelikteydi.Hitler,13Ocak1940günlüve1sayılıemriyle,Başkomutanlaradahi,geneldurumüzerindeherhangibirbilgivermeyeceğinibelirtmişti- Ordular Grubu, ancak, tarafsız kaynaklar, özellikle "İsviçre basını ve yabancıradyolar sâyesinde, Müttefikler’in politik konferansları ve bunların muhtemel yankılarıüzerindebirfikiredinebildi.Rommel’intaktiktecrübeleri,kendikomutasındaki“HayâletlerTümeni” (7’nci Zırhlı Tümeni’nin Batı’daki akınlarına ve Kuzey Afrika’da yaptığı seferedayanıyordu. 1940 yılının Mayıs ve Haziran aylarında, - o sırada Tümen Komutanı olan -Rommel,Dinant’daMeuseNehri’nigeçmiş;Fransız-BelçikatahkimlicephesiniyarmışvehemManş,hemdeAkdenizkıyısına ilkolarakgelmişti.194t’deKuzeyAfrika’daazsayıdaAlmankuvvetleriyledurumudüzeltmiş,sonradabaşarılıbirsaldırıyageçmişti.DoğuCephesi’ndekitecrübelerinitoparlayamamıştıamabunlarınsenteziniyapıpkullanmakiçinçalışıyordu.

Askerî ve politik düşünceleri, 1942 yazının olayları çerçevesinde toplanmıştı. Afrika’dakiküçükAlman-İtalyanordusu,osıradaTobruk’uelegeçirmiştiveİskenderiye-Kahire’dentoputopu100kilometreuzaktaydı.SüveyşKanalı’naveNilNehri’nedoğrubiryarmahareketinegirişmeye; ondan sonra da İngiliz İmparatorluğunun can damarlarından birini kesmeyehazırlanıyordu.

OsıradaMareşal,azalangücükendinikorkunçbiçimdebelliedenbusaldırınınbeslenmesiniistemişti.“Takviye” içinyapılacakulaştırma işleriningüvenliğininde,yeterliölçüde İtalyanhavavedenizkuvvetlerininsavaşasokularaksağlanmasıdileğindebulunmuştu.Bukuvvetlergelmedi. İtalyan deniz ve hava kuvvetleri pasif kaldılar ve böylece, farkında olmaksızın,Müttefikler’inekmeğineyağsürdüler.Hitler:”BenAlmangenerallerimdençokMussolini’ye

güveniyorum,” dediği zaman, Rommel, onu, bu konuda kendisine aktarılanlarlayetinmemeye,kişiselbirizlenimedinmeyeçağırdı.

Fakat1941’denberihepolduğugibi,Hitlercepheyegitmedi.Montgomery’ninçoküstünolanİngiliz Zırhlı Ordusu, iyi korunan bir ikmal merkezinden kalkarak karşı saldırıya geçti. Ozaman için ezici sayılacak bir hava kuvveti de onu destekliyordu. Bu hava kuvveti, İngilizdonanmasıyla işbirliği yaparak,her türlü ikmal ve iaşeyidurdurdu. SorumluluğununbilinciiçindeolanRommel,ElAlemeyn’dengeriçekilmekisteyince,Hitleronaşudokunaklı(!)radyomesajınıgönderdi:

—“Kahire’yetaarruzedin;yazafer,yaölüm!”

FakatRommelhiçbirdokunaklıdavranıştabulunmayarak,kendisineemanetedilenKıta’larıkurtarmakiçingeriçekilmeemriverdi.Mareşal,“Dünyanınfethiniamaçlayangörevler” ’inkendisineverildiğinisıksıkgörmüştü;oysagönderileceğisöylenenaraçlarelineulaşmamıştı.Afrika seferinden başlıca iki tecrübe edinmişti: Bir “DünyaDevleti” olan İngiltere’ye karşıderinbirsaygı;bunakarşılıkİtalyanmüttefiklerinekarşıdaküçümsemeduyuyordu.İngilterevedominyonlarınınaskerleri,Mareşal’egörekomuta,davranışverandımanbakımındançokdeğerliydiler-Bunlarınsavaşgereçleri,nitelikvenicelikyönündenAlmanlarınkindenüstündü.Mareşal,BirleşikDevletleri’nsilahlıkuvvetlerinedederinsaygıbesliyordu.

İtalyan“müttefik” ’egelince;Rommel,zamanında,hemdeyazılıvesözlüolarak,birkaçdefailgilileri bu “müttefik” hakkında uyarmıştı. Yaptığı itirazlar. Almanya’yı nihayet Balkanlarserüveninesürüklemişolanİtalya’nınyalnızdışveaskerîpolitikasınakarşıdeğil;budevletinpolitik, askerî, entellektüel ve ekonomik yapısı üzerinde edindiği belirli bilgilere dedayanıyordu.

Bu yargıları yüzünden Mareşal, Adolf Hitler ve Alman Orduları Başkomutanlığı ile ihtilâfadüşüyordu. Hitler ve Başkomutanlık da, tersine, İngiliz “düşmanı” küçümseyip gülünçdüşürmekiçinemirlerveriyorlar,İtalyan“müttefiki”isegöklereçıkarıyorlardı.Hitler,1942-1943 kışından başlayarak, Afrika cephesinden vazgeçip Kıta’larını Doğu’ya göndermeyi;dolayısıylade ikinciderecedekiharekâtalanlarımbırakaraksavaşınağırlıkmerkezini“ananokta”'yıkaydırmayıönerdiğizaman,buihtilâfdahadaarttı.

Fransameselesinegelince;Mareşal,dahaAfrika’daykenbunuda zorunluolarakelealmıştı.AlmanOrdularıBaşkomutanlığınınveDışişleriBakanlığının1940-1941kışındave1941yılıiçerisinde Amiral Darlan ve General Huntziger’le yaptıkları görüşmelerin amacı, Almanordusunun Afrika’da kalan birliklerini korumaktı. Bu görüşmeler hiçbir sonuç vermediyse,bunungünahı,Fransa’yakarşıyerinegetirilmesiimkânsızşartlarilerisürenHitler’inölçüsüztalepleriydi. Almanya, anlayışlı bir politika gütseydi,Mussolini’nin isteklerine rağmendaha1940’taFransailedeuyuşarakFas,CezayirveTunus’ubirAvrupa-Afrikagüvenliksisteminesokabilirdi. Fakat El Alemeyn’den birkaç gün sonra Amerikan kuvvetleri Fransız KuzeyAfrikası’na ayakbastılar. Fransa’nındirenişi durdu; çok geçmedendebununAfrikaOrdusuüzerindekitepkileribaşladı.

Fransa’da kalışı Erwin Rommel’e ülkeyi ve insanları inceleme fırsatı verdi. Fransa’nınmanzaralarınıseviyordu.ÇokbüyükacılarakatlanmışolanFransızhalkına ta içtenyakınlık

duymaktaydı.Kendigörüşünce,dörtuzunyılboyuncamütarekeşartlarıiçerisindeyaşamakve böyleceMareşal Petain’in hükümetini - içeride de dışarıda da - sistemli olarak gözdendüşürmek,dayanılırşeydeğildi.

Mareşal,Fransa’nınbirgöreviolduğunainanıyor;buyüzdende,savaşbittiktensonrabirbarışyapılmasını ve Fransızlara artık düşman muamelesi edilmemesini gerekli buluyordu. 17Haziran günü öğleden sonra Margival’de yapılan brifingde, Fransa’ya karşı güdülen resmîpolitikaya itirazlarım bildirerek, Hitler’i Güvenlik Servisi’nin baskısına ve SauckelProgramı'nınyöntemlerinekarşıuyardı.

15Nisan1944’te,MareşalRommel’in askerî durumkonusundaki görüşü şöyleydi: Batı’danistilâyagirişeceklerimuhakkaktıveeldekikuvvetlerlebunuönlemekmümkünolamayacağabenziyordu. Doğuda, yıl ortalarında Kızıl Ordu’nun genel saldırıya geçmesini beklemekgerekti.İtalya’daMüttefikler’inbaşlattıklarıtaarruz,ağır,fakatsüreklibiçimde,kuzeyedoğruilerliyorveAlmankuvvetlerinikemiriyordu.BuaraziyivestratejikdurumuiyibilenRommel,Orta ve Güney İtalya’yı bırakarak Piza’dan Floransa’ya ve Ravenna’ya giden bir gerilememevziinde tutunmayı teklif ettiysede,AlmanOrdularıBaşkomutanlığı: ”Olmaz!”Dedi; onubulunduğu kesimde bıraktı. Bu yüzden de İtalya kıyılarını küçük birlikler savundu ve bukıyılar,düşmanyönünden,eideedilmesikolaybirerhedefhâlinegeldi.

Politik durum, askerî durumdan daha da umutsuzdu. Almanya yalnızdı: İtalya, düşmanıolmuştu; Mussolini’nin Kuzey İtalya’daki kukla diktatörlüğünün, ülkenin kalan bölümündehiçbir etkisi yoktu. Finlandiya’dan, Romanya'dan, Bulgaristan’dan hükümetin ve halkıntutumu üzerine karışık ve kararsız bilgiler geliyordu. Hiçbir zaman, “ötekini ortadankaldırmak için” bir tek düşmanla anlaşma teşebbüsüne girişilmedi. Almanya’nın dışpolitikasıda,savaşınsevkveidaresikadar,düşüncevedinamizmdenyoksundu.

Mareşal Rommel’in önünde yapılan ilk konuşmalarda; Leipzig eski Belediye Başkanı Dr.Gördeler tarafından ileri sürülüp, Rommel’e Freudenstadt’ta Stuttgart Belediye Başkanı Dr.Strölinaracılığıylailetilenbirtakımdüşüncelersözkonusuoldu:

1943yılısonundaGördeler,Strölin’denMareşal’letemasageçmesiniricaetmişti.AlmanyaveAvrupakurtarılmak isteniyorsa,Hitler’iverejiminiortadankaldırmakgerektiğineMareşal’iinandırmak zorunluydu. Rommeli uzun zamandır enerjik ve kavrayışlı bir adam olaraktanıyanStuttgartBelediyeBaşkanı,1944Şubat’ındaMareşal’leyaptığıilkgörüşmedenberibuolay üzerinde ayak diremişti. İkisi de ”Rejimin kanuni olarak değişmesi ve savaşın sonbulması”üzerindetartışmışlardı.Tablonunaskerîtarafı,GeneralBeck’tenveTopçuGeneraliWagner’dengelenbilgilerletamamlanmışoldu.

Hepsi aynı fikirdeydiler: Kaçınılmaz bir felâketin her türlü görüşme ve pazarlığıimkânsızlaştırmasından önce elden gelenler yapılmalı; savaşı bitirmenin yolları ve çarelerihemen bulunmalıydı. Rommel, çok iyi bilinen mizacıyla, Hitler’in askerî bakımdan olduğukadar politik bakımdanda canavarlığını, her türlüAvrupa anlayışına ve gerçek insancıllığakarşıbeslediğiküçümseyişiaçıkçabelirtti.

Bununüzerinebirseriönemligörüşmecereyanetti.

BelçikaveKuzeyFransaBaşkomutanıolanpiyadegeneraliVonFalkenhausen-BirinciDünyaSavaşı’ndaLiyakatNişanıalmıştıentellektüelveinsancılbakımdanbütünBatıCephesi’ninvebütünordununengözdekişilerindenbiriydi.DresdenPiyadeOkuluKomutamikenMareşalRommel de onun emrinde çalışmıştı ve bu bilge insana büyük saygısı vardı. VonFalkenhausen,BirinciDünyaSavaşı’ndanönce, Japonya’daaskerîataşelikyapmıştı;1934’teMareşal Çan Kay Şek’in askerî danışmanı olmuş, bu sıfatla General Von Seekt ve GeneralWetzell’inyerinegeçmişti.

Anglo-Sakson’ları da, Uzakdoğu halklarını da tanıyordu. Anlatılamaz güçlükler bahasınaHitler’inBelçikaveKuzeyFransa’yla ilgilidirektiflerinekarşıdurmayavebuülkelerişereflibir insanolarakyönetmeyekalkışmıştı.Fakat15Temmuz1944’teonunyerineNaziPartisi“gauleiter”’lerinden (bölge şeflerinden) Grohe atanmış; 20 Temmuz 1944’ten sonra daGeneraltutuklanmıştı.VonFalkenhausen,girişilecekbirhükümetdarbesininbaşarıyaulaşmazamanının geçtiğini düşünüyordu. Fakat savaşı bitirmek ve vatanı uzun sürecek sefalettenkurtarmakiçin,herşeyerağmenbuhükümetdarbesinidenemekgerekiyordu.

Fransa’daki Başkomutan, piyade generali Kari Heinrich Von Stülpnagel de Brüksel’dekimeslektaşınıngörüşlerinipaylaşıyordu.Durumundeğişmesiiçin,gereklihazırlıkları-teorideolduğu kadar uygulamada da - çoktan en ileri noktaya vardırmıştı. Kari Heinrich VonStülpnagelyiğit,mertbirinsandı.

Strateji uzmanı ve teknisyen olarak büyük yeteneklere sâhipti. Genelkurmay eski BaşkamGeneralBeck,onu,OrduiçHizmetYönetmeliğiniyazmakiçin,yanınayardımcıolarakalmıştı.Politikbakımdanölçülüoluşuyla,bugörevdeVonStülpnagelçokişeyaramıştı;büyükaskerîyetenekleri, şaşmaz mantığı ve ince denge duygusuyla tamamlanıyordu. Ayrıca felsefekültürüne, diplomatik yeteneklere de sâhipti ve bunları Genelkurmay’da, Yabancı OrdularŞubesiŞefliğiveMütarekeKomisyonuBaşkanlığıgörevlerindeortayakoymuştu.Kelimenintam anlamıyla bir Alman ve bir Avrupalıydı. Yüksek ahlâkî duyguları yüzünden Hitler’cisistemin ahlâksızlığı karşısında sürekli bir azap duyuyordu. Rommel’le birlikte VonFalkenhausen’in komutanı olduğu Dresden Okulu’nda öğretmenlik ettiği dönemden beriKomutan’laçokdostkalmıştı.

Benimyaptığımhazırlıkkonuşmalarındansonra,15Mayıs1944’te,Saint-GermainyakınındaMareil-Marly’dekibirköşkteRommel’leVonStülpnageluzunsüregörüştüler;Batı’dasavaşason vermek veNasyonal Sosyalist rejimi yıkmak için alınacak tedbirler üzerinde durdular.Politikveaskerîdurumugözdengeçirdiktensonrateorikvepratikhazırlıklarıayrıntılarıylatespit ettiler. İki şef, siyasî ve askerî bakımdanduydukları kaygıları Batı BaşkomutanıVonRundstedt’e de ısrarla anlattılar; o, kendilerini iyi karşıladı. OrduKomutanı topçu generaliEdwardWagner, Batı’daki gerekli tedbirleri Ordu Başkomutanının hazırlıklarıyla koordineetmekgöreviniüzerinealmıştı.MayısayındaOrdularGrubuKomutanı’nınblokhavs’ınagitti.Mareşal Rommel, suikast tasarılarına karşı çıktı; Hitler’i bir kurban hâline sokmakistemiyordu.Onunplânışöyleydi:GüvenilirzırhlıbirliklersâyesindeHitler’itutuklatacak,birAlman mahkemesi önünde yargılatacaktı. Mitler, orada ulusuna ve insanlığa karşı işlediğicinayetlerindenötürühükümgiyecekti.Onuhalkseçmişti;yargılamakdaonadüşerdi.

Rommel’in kurmayının sakin havası içinde, Gestaponun pençesinden uzakta serbestçekonuşabilmekveherândahaumutsuzhâlegelenbirdurumdankurtulmak için,hemenhergün Almanya’dan önemli kişiler geliyordu. Bakan Dr. Dorpmüller’le Hamburg gaileiter’iKauffmanndabunlararasındaydı.

Halkın her tabakasından ve bütün meslek mensuplarından mektuplar yağıyordu. Bumektuplardadabugörüştarzıdoğrulanıyor;Rommel’e,insanveaskerolarakduyulanbüyükgüvenaçığavuruluyordu.

O sırada Fransa Başkomutanının kurmayına yüzbaşı olan Ernst Jünger, Mayıs ayınınbaşlarında, hazırladığı barış muhtırasını getirdi. Bunun bazı noktalarını daha 1941-1942kışında tespit etmişti. Rommel onun düşüncelerinden, özellikle bir Hıristiyan hümanizmizihniyetiylehareketedecek”AvrupaBirleşikDevletleri” ’yleilgiligörüşündençoketkilendi.Mareşal, elverişli zamangeldiğinde,bu tarihsel ve insancılbelgeyi genişölçüdeyayınlatmakararındaydı.OkarışıkdönemdeJünger’inçağrısı,âdetaefsanevîbirgüçleherkesietkilediveonuyayınlayacakbazıorganlardabulundu.

Stuttgart Belediye Başkam Dr. Strölin, 14 Nisan’da Gördeler’in isteğini Mareşal’e ileterekBaron Konstantin Von Neurath’la buluşması için ricada bulunmuştu. Eski Dışişleri Bakanıolan Von Neurath, büyük bir diplomatik tecrübeye sâhipti ve toplantıda onun butecrübesindenyararlanılacaktı.

Rommel, VonNeurath’ı, - hiç değilse aristokratik zihniyeti dolayısıyla -Nasyonal Sosyalistrejimedüşman, eski kuşaktanbir diplomat olarak görüyordu.VonNeurathda, Schwaben’liolduğundan,Mareşal’lehemşeriydi.VonNeurath’ınoğluepeyzamanRommel’inAfrika’dakikurmayındagörevyapmıştı. FakatRommel’inVonNeurathveStrölin’lebuluşmak içinyolaçıkması, Gestapo’nun gözünden kaçmayacaktı. Onun için Rommel, bu iki kişiyle konuşmakgörevinibanaverdi.

Konuşma,27Mayıs1944günüFreudenstadt’dayapıldıve“Batı” ile“Anayurt”arasındabirgörüşalışverişiniteliğindeoldu.Ben,Müttefikistilâsındanöncekiaskerîdurumuaçıklamaklasöze başladım. Yurdu felâketten kurtarmak içinAlmanya’da ne gibi bir plân hazırlanmaktaolduğunuMareşaladınasordum.VonNeurath,kendisininveGeneralVonFristch’ingörevinesonverildiğigünden,yâni14Şubat1938’denbuyanadiplomatiksahadaolupbitenlerinbirtablosunuçizdi.Hitler’eyaptığıuyarılarınhepboşaçıktığınıanlattı.Dr.Strölin,özellikleenönemli sorunu, Adolf Hitler’in kişiliğini söz konusu etti ve yabancı ülkelerin - ne bahasınaolursa olsun - onunla müzakere masasına oturmak istemeyeceği düşüncesini ileri sürdü.AncakHitler’in ortadan kaldırılması, yeni bir yapıcı politikayımümkün kılabilecekti. Fakatistilâdanönce,çabukhareketetmekgerekiyordu.Gerçektende,cepheninayaktadurması,hertürlüplânınönşartıydı.Onundüşüncesinegöre, işleringenelyönetiminiüzerinealabilecektek insan,Mareşal Rommel’di: O, yalnız dürüst bir kimse ve büyük bir asker olarak halkınsevgisinikazanmaklakalmıyordu;yiğitbiraskervasfıvedavranışlarıylayabancıülkelerdedesaygıkazanmışbulunuyordu.

Bunun üzerine Von Neurath’la Dr. Strölin, ya Alman Orduları Başkomutanı ya da DevletBaşkanı Vekili sıfatıyla Almanya’yı kurtarmaya hazır olması yolundaki çağrıyı Mareşal’eiletmemiistediler.

GeneralBeck’leDr.Gördelerdekuşkusuz,buihtilâldebüyükroloynayabilecekönemlikişilerdiamabugüçbaşlangıçiçinhalkaveorduyaMareşalgibiitibarsahibibirkimselâzımdı.

Ayrıca, Batılı Müttefiklerce bir konuşmaya girişme imkânları olup olmadığı da gözdengeçirildi; Vatikan, Madrid’deki İngiltere Büyükelçisi Sir Samuel Hoare ve İsviçre üzerindeduruldu. Roma’nın,Madrid’in ve Lizbon’un aracılığıyla daha önce de yoklamalar yapılmıştıamaogünedekistenilensonuçeldeedilememişti.

Strölinongünsonradiplomatikdurumvebudurumunyarattığı imkânlarüzerinde-henüzbunlarçoksınırlıgörünüyordu-VonNeurath’ınyazdığıbirraporugetirdi.

Hitler’inişbaşındanuzaklaştırılmasıkonusuuzunuzun,derinlemesinetartışıldı.Dahaöncedegörüldüğügibi,MareşalonuntutuklanıpbirAlmanmahkemesinceyargılanmasını istemişti.BugörüşeaykırıolarakStrölin,Hitler’inortadankaldırılmasınıçokgereklisayanGördeler’leBeck’indüşünceleriniayrıntılıolarakanlattı.

OnlaragöreHitler’inhayattakalışı,gizlibiriçsavaştehlikesiolacaktı.

Ülkeiçindeyadacephedeyapılacakpropaganda,anaçizgileribakımındantasarlandı.

İkincibirkonuşmaçeşitlidirenmenoktalarıarasındakibağıgüçlendirdiveRommel’insavaşblokhavs’ınaulaşanbirbilgizincirimeydanagetirildi.

Mareşal,bukonuşmalarınmetinlerinionayladı.Hazırlıktedbirlerininalındığınıvekendisinin- hiçbir kişisel yükselme tutkusu beslemeden - bu işe baş koymaya hazır olduğunu VonNeurath'laStrölin’ebildirdi.

Amerikalı’ların Rommel’le temas kurmak için yaptıkları bir teşebbüsten onun hiç haberiolmadıvebu,ancakölümündensonraaçıklandı.10Mayıs1944’teuçağıylaViyanaüzerindedüşürülenAmerikalıAlbaySmart,sorgusunda,savaşıbitirmeküzere ‘kendisince’girişilecekbir teşebbüs için Mareşalde bağlantı kurmak istediğini bildirmişti. Oberursel-TaunusSubaylarEsirKampımdayazılmışolansorgututanağınınbirernüshalarıHermannGöring’e,Göbbels’e ve Alman Havacılık Bakanlığı’na gönderildi. Rcmmel’in bundan haberi olmadı:Dışişleri’nin gizlilik yöntemlerine ve orduların üç komutanlığı arasındaki koordinasyoneksikliğinebudabaşkabirörnektir.

★Böylece,istilâdanöncekihaftalardaherkesindüşüncesiAlmanya’yıkurtarmasorunuüzerinetoplanmışbulunuyordu.Kaderbakımındanönemlibirdöneminsaatlerihızlaakıpgidiyordu.KapsamıAlmanhalkınınkendiufkunudahiçokaşanbeşerî,siyasî,askerîkararlaralmaksözkonusuydu.Askerîşeflerinvicdanında,bunalımınbugibidüşüncelereyolaçmaktaolduğunuancak böyle kararlan almak için savaşmak zorunda olan bir kimse takdir edebilir. Tarihboyunca bir Homburg Prensi’nin, bir Louis Ferdinand’ın, bir York Dükü’nün halletmekzorunda oldukları sorunlar, Hitler zamanındaki askerî şeflerin zihinlerini kurcalayanlarınyüksekliğine ancak erişebiliyordu. Mareşal Rommel, bu bakımdan Napoleon gibidüşünmekteydi:Tarihinkesindönemeçlerindebüyükbirşeftenbeklenen,askerideğil,politikdüşünüştür.

Rommel,1914savaşınınhazırlayıcısıolanAlmanmareşaliSchlieffen’indediğigibi:“Emirlerekörükörüneboyuneğenodarkafalı, rahatınadüşküngeneral”’lerden değildi. Hitler’in,tıpkı Robespierre gibi: “Ancak önündeki düşmana ve arkandaki, onu asacak ipebakacaksın!”Diyeemirverebileceğibir“uzman”dadeğildi.Buna,birdeinsancıllığıaskerlikdurumundan,“İnsanoğlu”’nu“İlkel”denüstüntutanVonMoltke’ninahlâkgörüşünüekleyin.Rommel,şatonunparkındayaptığısohbetlersırasında,Hitler’inKavgamadlıkitabındageçenvediktatörünzamanlatambirçelişkihâlinedüştüğüşusözleriniacıbiralaycılıklaanmaktanhoşlanıyordu:

— “Zorbalıkla işbaşına gelmiş bir hükümetinmarifetleri yüzünden bir ulusmahvolmayolunagirerse,yurttaşlarınherbiriiçin,başkaldırmakyalnızhakdeğil,birgörevdir...Ozaman insanın hakkı, devletin hakkından üstündür... Diplomasinin görevi, bir ulusunyalnızuçurumakahramancayuvarlanışınadeğil,böylebirdurumdazarargörmeyişinedegöz kulak olmaktır. Bu amaca giden yollar zaten çizilmiş bulunmaktadır; bunlarınunutulmasını‘cinayetvevicdanınayaklaraltınaalınması’diyenitelemekgerekir.»

Rommel, daima bir şef yönünden itaatin sınırlarının, ulusun kaderine karşı sorumlulukduygusundavetaminsanvicdanınınbaşkaldırmayıemrettiğinoktadabulunmasıgerektiğinisöylerdi.

Herhalde,Tanrı’yaitaatsizliğiinsanlarahalsizliktenayıranşeyibiliyordu.«Birşef,ulusununyararına uygun olarak, bütün öteki çareler tükenmişse, olağanüstü sorumluluklaryüklenmekzorundadır,»derdi.Yazılıvesözlübirraporverdiğisırada,Hitler’egeriyedönüşfırsatıvermekveonubugörüşeeğiltmeküzerebirteşebbüstedahabulundu.Fakatbuçağrı,öncekilergibicevapsızkaldı.OzamanMareşal,âdetâkendiniyeminindenkurtulmuşsayemi.Şimdi, harekete geçmek, onun için bir görev olmuştu. Hattâ bu görev, ilk bakışta yurdunaleyhindegibigörünsede...

Zâtenonundüşüncesinegöre,böylebireylemveböylebirmetafiziksorumlulukiçinaskerlesubaydeğil;ancak«YüksekAskerîŞef»hareketegeçebilirdi.Çünkü,askeryadasubay,kendibaşlarına böyle bir görüş yüksekliğine ulaşamazlardı. Rommel, «kişisel bir karar»’ınsorumluluğunu yüklendi ve Hitler’in istediği «basit emir kulu»’nun, sorumluluğunu kabuletmedi.Yurdununvedünyanın,başkakanlıfedakârlıklarakatlanmasınıönlemek;ülkesini,engüzel kentlerinin kaybolmasından ve yaptığı verimli seferlerin sonuçsuz kalmasındankorumak istiyordu. Böylesi bir durumda savaş, hiçbir zaman Alman toprağınakaydırılmamalıydı.Böylebirkarar,amansızdüşmanınilerisüreceğienağırşartlaraltındabiledeğiştirilemeyecekti.Talleyrandbirgünşöyledemişti:

— «Bir ulusun önderi elinde beyaz bayrak olduğu hâlde dahi düşmanlarınca kabuledilmezken,buulusbarışıyapabilecekbiradambulursamutludur.»

Rommel, bu «inisyatif dolu» tutumun kendi kişiliğini fedâ etmesini gerektirebileceğini vebelkidebirbaşka«arkadanvurmaefsânesi»’neyolaçabileceğiniçok iyibiliyordu.Fakato,kişiselfedakârlıktanhiçbirzamançekinmişdeğildiki!

Rommel,.VonFalkenhausenveVonStülpnagel,aralarındakikonuşmalarladüşünceleriniBatıCephesiBaşkomutanıMareşalVonRundstedt’eaçıkçabildirdiler.

Rommel’in Von Rundstedt’le ve onun Kurmay Başkanı’yla (Piyade Generali Blumentritt)ilişkileri,karşılıklıgüvenedayanıyordu.

Rommel,eskiokuluntecrübeliaskeriveSchlieffen’inönemliöğrencisiVonRundstedt’esaygıbesliyordu.Stratejininvegenelpolitikanın tümüüzerindekiyargılarındaanlaşmayavarmışbulunmaktaydılar. Von Rundstedt, askerlik mekanizmasını çok iyi bilen seçkin bir stratejiuzmanıydı. Fakat hayatının son yıllarında - herhalde yaşlılığı dolayısiyle -hiçbir yaratıcıatılımda bulunmamış; ayrıca ulusuna karşı açık-seçik sorumluluk duygusu beslememişti.Onda, her an artan bir gevşeklik ve olacağa alaylı bir boyun eğiş görüldü. Tabiî Hitler’iküçümsüyor; başbaşa yaptığı konuşmalardan sonra o da, Hindenburg gibi, Hitler için«Çingene Onbaşı» diyordu da başka bir şey demiyordu. Fakat «uyarmalar»’ı ve ağırbaşlıraporları,sağduyununsonsözüsayıyordu.

Çeşitli isteklerinHitler’in önünde sayılıp döküldüğübir görüşme sırasında, VonRundstedt,Rommel’e:«Sizgeçsiniz,halksizitanıyor,seviyor.Hareketegeçmeksizedüşer!»Demişti.

Böylece,VonRundstedt,tamişiçoksıkıtutmakgerektiğiânda,yalnızbaşbuğolarakdeğil,kişiolarak da ortadan siliniverdi. Kısacası, gittikçe artan hareketsizliği yüzünden cephede,tanınmadankaldı.OysaRommel,çokbelirginşeflikmizacısâyesindeaskerlerikişiselolaraketkiliyor,bütünbenliğinibuişeveriyordu.Gerçekbirmücahitti.

Mareşal Von Rundstedt, Rommel’e: «Artık hiç komutanlık etmeyeceğim ben!» Dedi. Buyüzden de, -20 Temmuz’dan sonra ordudaki arkadaşlarını görevden uzaklaştırarak onlarınHalk Mahkemesi’nce mahkûm edilmelerinin ön-şartını hazırlayan sözde Şeref Divanı’nagirmek;5Eylül1944’teyenibirbaşkomutanlığıüzerinealmakvenihayet,katledilenRommeliçinUlm’da17Ekim’dedüzenlenen cenaze töreninde (kaderona,MarcusAntonius gibi birkere daha konuşma fırsatı vermişti) Hitler’in temsilcisi olarak hazır bulunmak gibi- dahasonrakidavranışlarınıizahetmekgüçtür.

Bütüngörüşmelerinsonucu,herşeydenönce,GeneralVonStülpnagel’inişbirliğiylehazırlananbir seferberlik takvimi hâline sokuldu. Batı’da, bir mütareke için gereken şartlar, GeneralEisenhower ve General Montgomery ile - Hitler’in katkısı olmaksızın - hazırlanacaktı.Rommel, görüşmelerin şu kimselerce yapılmasını öngörmüştü: Generaller Von Stülpnagel,GeyrVonSchweppenburg,HansSpeidel,

GerdVonSchwerin;VisamiralFriedrichRuge;YedekYarbayDr.CaesarVonHofacker.

Mareşal,birmütakereiçindeşuşartlarıngerçekleşmesiniöngörmüştü:

•İşgalaltındakiBatıtopraklarınınboşaltılması,«AtlantikDuvarı»’nınardındabulunanBatıordusunun geri çekilmesi, işgal altındaki topraklar yönetimininMüttefikler’e devredilmesi.Almanya üzerine hava bombardımanlarıyla yapılan savaşın hemen durdurulması.Kayıtsız şartsız teslimideğildemütarekeyi;kargaşalıkladeğildedüzenle sonuçlanacakbirbarışaulaşmakiçinyapılacakgörüşmelerizleyecekti.MareşalRommel,Müttefiklerinböylebirfırsatıkaçırmayacaklarınıummaktaydı.

• Batı’daki bütün verici radyo istasyonlarıyla Alman ulusuna çağrıda bulunulacak; gerçeksiyasî ve askerî durumla bunun nedenleri üzerinde açık-seçik izahat verilecek; devletin

başında bulunan Hitler’in işlediği cinayetler de anlatılacaktı. Ayrıca, Ordu’ya da felâketiönlemekamacınıgüdenbütüntedbirleringerekliliğikonusundabilgiverilecekti.

• Almanya’da Adolf Hitler bir Almanmahkemesince yargılanmak üzere tutuklanacak, bu işOrdu Başkomutanlığı’nın direnme kuvvetlerince ya da göreve çağrılacak zırhlı birliklercebaşarılacaktı.Rommel,Hitler’ibir süikastleortadankaldırmayıpAlmanyargıçlaramahkûmettirmekyolundakidüşüncesindeayakdiriyordu.Diktatörlük,NasyonalSosyalistliktedhişleyıkılacaktı. Almanya’da iktidar, General Beck’in, Belediye Başkanı Dr. Gördeler’in, HessenEyâleti eski İçişleri Bakanı ve sendika idârecisi Leuschner’in yönetiminde, halkın vekorporasyonlarınbütüntabakalarıncageçiciolarakelealınacaktı.

MareşalRommel’inAlmanya’nınyönetiminielealmakgibibirşeydeşahsengözüyoktuama,OrduBaşkomutanlığınıüzerinealmayahazırbulunuyordu.

• Hiçbir askerî diktatörlük kurulmayacaktı. İçeride barış hüküm sürecek, tek bir cephekurulacaktı! «Avrupa Birleşik Devletleri» çerçevesinde verimli bir barış hazırlanacaktı.Bütüniyiniyetliinsanlar,işbirliğiyapacaklardı.

•Doğu’dayaklaşıkolarakTuna’nındenizedöküldüğünoktadan,Karpatlar’dan,Lemberg’den,Vistül’den, Memel’den geçen kısaltılmış bir cepheye ulaşılması sâyesinde savaş devamedecekti.Letonya’dakiKurland’laötekitahkimedilmişbölgelerhemenboşaltılacaktı.

• Hazırlıklar, Avrupa’nın istilâsından önce harekete geçebilmeyi mümkün kılacak tarzdailerletilecekti. Fakatyapılmasımuhtemelolangörüşmelerinön-şartı, sağlamcaoluşmuşbirbatıcephesininvarlığıydı.Herkesinzihniniençokkurcalayandaiştebuydu.

İstilâ

YedinciBölüm6-9HAZİRAN1944

Hitler, Batı’yı ziyareti uzun zaman önce tasarlamıştı ama, boyuna geriye bırakıyordu. Buyüzden,Mareşal Rommel, «ne olur ne olmaz» diyerek, ona bir rapor vermek ve neredeysebaşlayacakolanistilâdanönce,durumhakkındaaskerîvesiyasîgörüşlerinianlatmak;bunlarauygunsiyasîtedbirlerialmasınıdatalepetmekistedi.

Mareşal Von Rundstedt’le anlaştıktan ve Hitler’in yâveri Geperal Schmundt’la daha öncetelefonla konuştuktan sonra, 5 Haziran sabahı otomobille Obersalzberg’e gitmek için yolaçıktı. Zira, düşmanın hava üstünlüğü dolayısiyle yüksek rütbeli kişilerin uçaktanyararlanmaları kesinlikle yasaklanmıştı. Mareşal, Führer’e raporunu 6 Haziran’da vermekistiyordu;5-6HazirangecesinideUlmyakınındakiHerrlingen’de,ailesininyanındageçirmekniyetindeydi.

5 Haziran günü sâkin geçti. Gerçi Batı Cephesi Başkomutanı, daha birçok ajanların dagönderdikleri istihbaratta da belirtildiği gibi, istilânın 6 ilâ 15 Haziran arasındabaşlayabileceğini bildiriyordu; radyo ile zaptedilen şifreli mesajlar da birkaç tane güngösteriyorduama,harekâtındahageçolacağıdüşünülmekteydi.

Bağımsız FransızMukavemet Güçleri olan F.F.I.’ler, Fransa’nın içinde, özellikle Bretagne’dabroşürler, bildiriler dağıtarak kendilerini belli eliyorlardı. Bu, fiilî bir direnme hareketininbaşlangıcında yapılmış bir çağrı sayılabilirdi. Ordular Grubu, ihtiyatlı davranmış, dahaHaziran’ınilkgünlerindenbaşlayarakcephedekibütünbirliklerialarmageçirmişti.

15’inci Ordu, 5 Haziran gecesi saat 22’de yeniden, ipucu olabilecek bir mesaj yakaladı:Bundan,istilânınbaşlayacağısonucunuçıkarmakmümkündü.

15’inci Ordu tabii birliklerini hemen alârma geçirmiş, komşu ordulara da haber salmıştı.Düşmanın ele geçirilen mesajından haberdar edilen Batı Cephesi Başkomutanı, cephenintümünü alârma geçirmeyi uygun bulmadı. Hava ve deniz keşif kuvvetleri, düşmanın havaüstünlüğü yüzünden, daha önceki günlerde iş görememişler; donanmanın devriyeleri,«denizinçokfırtınalıoluşu»dolayısiyleyolaçıkmamışlardı.

6Haziran günü şafaktanbaşlayarak «B»OrdularGrubuKurmayBaşkanı olarakbana, Caenbölgesine ve Cotentin Yarımadası’nın güneydoğu bölümüne düşmanın paraşütçülerindirdiğine ilişkin bilgiler geldi. Havadan indirilen önemli birliklerinmi, yoksa Fransa’dakiMukavemetHareketi’nidesteklemeyiamaçlayangüçlüirtibatkomandalarınınmısözkonusuolduğu ilk ânda iyice anlaşılamadı. Paraşütle yapılanbu indirmeler, özellikle Seine veOrnenehirleriüzerindegenişbirbölgeyeyayıldı.Buaradaheryana,telefonlasavaşhazırlıklarının

yapılması bildirildi. Sabahın saat 3.00’ü ile 4.00’ü arasında, paraşütle yapılan indirmelereilişkin bilgiler yığılmaya başladı. Bunun yanısıra kıyı tahkimatınada bombalar yağıyordu.Güçlüdüşmanhavabirlikleriningeldiklerihaberverilmekteydi.

Yedekte tutulan zırhlı tümenler yola çıkmaya hazırlandılar. 1’inci S.S Bağımsız ZırhlıKolordusu’nungenelyedekleridehemCalvadoskıyılarınıtutanveCotentinkıyılarınakomutaetmekteolantopçugeneraliErichMarcks’ınkolordusuile,hemdesavaşatutuşantümenlerlebağlantıkurmakiçindoğrudandoğruyaemiraldılar.21’inciZırhlıTümen’e,Caen’ıngüneyindeöncedenkeşifyapılmışolankendihazırlıkbölgesindeilerlemesiiçinemirverildi.DurumdaOrdularBaşkomutanlığı’ylaBatıBaşkomutanlığı’naraporedildi.

Saat 5.30’da Müttefik donanmasının yüzlerce topu, gök gürültüsünü andıran sesleriyleCalvadoskıyılarınıdövmeyebaşladı.Hemenuzunzamandırhazırlanansavunmatedbirlerininuygulanmasına geçildi. Normandiya harekâtı için hazırlanmış olan emirler her yanagönderildi.

«B» Ordular Grubu Kurmay Başkanı sıfatıyla 1 Haziran günü saat 6.00 ile 6.30 arasında,Herrlingen’de bulunan kendi başkomutanıma durum ve alınan ilk tedbirler hakkında bilgiverdim.MareşalRommelbunlarıonayladı.Berchtesgaden’deHitler’lebuluşmakiçinyapacağıyolculuktan hemen vazgeçti, ve 6 Haziran günü saat 16.00 ile 17.00 arasında La Roche-Guyon’dakikomutapostasınadöndü.

Rommel’in, gelecek bilgiler ve hemen her yana gönderilen keşif organları yoluyla durumhakkında belirli bir fikir edinmedikçe, daha ilk saatlerde stratejik direktifler vermesisözkonusu olamazdı. Fakat Alman Orduları Başkomutanlığı ile Batı CephesiBaşkomutanlığından boyuna gelen telefonlar, bu yüksekmakamlardakilerin sinirli bir havaiçindeolduklarınıaçığavuruyordu.KurmayBaşkanıolarakbirkaçkezGeneral Jodl’adurumhakkında bilgi verdim. Jodl, benden, Alman Orduları Başkomutanlığı emrinde olan zırhlıtümenlerin,OrdularGrubuemrineverilmesiniistedi.Saat6.00’danitibarenbirliklerinkarayaçıkarıldıklarına ilişkin haberler yığılmaya başladı. Bir tek Alman uçağı dahi Normandiyabölgesineulaşamadığından,bütünbuhaberlerkaraordusundangelmekteydi.Müttefikhavakuvvetleri6Haziran’danitibarenoândayararlanılabilirdurumdaolan70bombardımanve90 avcı uçağının havalanma teşebbüslerini imkânsızlaştırmış; havaalanlarını allak bullaketmişti. 6 Haziran günü öğleden sonra, Orne ve Vire ırmakları arasındaki noktanın büyükölçüdebirçıkarmanınmerkeziolduğunugösterenbelirtilergörülmeyebaşlandı.SeineNehriile Orne Irmağı arasında ve Cotentin’in güneydoğu dirseğinde olup bitenlerden henüztamamen haberdar değildik; bu sonuncu noktaya sayıları bilinmeyen paraşütçü birlikleriindirildiğibildirilmişti.

Rommel,herân,birdüşmançıkarmasınınbaşlamasınıbeklemekteydi.Düşmanınkuvvetlenipilerlemesiniönlemekiçin, ilkağızdakarayaçıkarılankuvvetleriyoketmekistiyordu.BununiçindedahaMayısayında,Caen’ıngüneyindekibölgede,kilitnoktasındabulunan21’inciZırhlıTümen’e, «otomatik bir karşı saldırıda bulunmak için», düşmanın çıkarma sırasındakizaafındanyararlanmasıkonusundakesinemirlervermişti.

Sabahleyin benimle yaptığı telefon konuşmasında, Mareşal, 21'inci Zırhlı Tümen’i vebölgesindekibütünyedekbirlikleri tekkomutaaltındasaldırıyageçirtmekgerekeceğinibir

kere daha önemle belirtmişti. Fakat Hitler, kendisine tekrar tekrar yapılan tavsiyelererağmen,başkayedekkuvvetlervermeyeyanaşmadı.Bununüzerinede21’inciZırhlıTümen,84’üncüKolordu’nunbaşındaki topçugeneraliMarcks’ınkomutasında,6Hazirangünüsaat10.00’dakarşısaldırıyageçti.

Hızla ileriye atılan tanklar kıyıya kadar ulaştılar ve dayanak noktalarında hâlâ direnmekteolan716’ncıTümen’inçeşitlibirlikleriylebağlantıkurdular.Düşman,saldırıyageçmişbulunanzırhlıbirliklerbölgesineveCaen’indoğukesimineuçaklardanaskerindirince,saldırıyımevziîolarakdurdurmakvegeridekidüşmankuvvetlerinekarşıharekâtagirişmekkararıverildi.Buisedüşmana,sonuçlarıbizimiçinvahimolabilecekbirhizmettebulunmakdemekti;çünkü,ilkağızdaeldeedilenbaşarıdanyararlanılmamıştı.21’inciZırhlıTümen’insaldırısı,düşmanınhiçhoşuna gitmemişti: Paraşütle indirilen birliklerin Alman zırhlı kuvvetleriyle savaşagirişmeleri bunu gösteriyordu. Mareşal Rommel’e gelince; 1’inci S.S. Zırhlı Kolordusu’nunHitlerJugendadlı12’nciS.S.Tümeni’yleLehrZırhlıTümeni’ninCaen’laFalaisearasınaalarmhâlindeyerleştirilmeleriniMayısayıboyuncaboşyere isteyipdurmuştu.6Hazirangünübuisteğini Hitler’e bir daha tekrarlamak istiyordu. Düşman çıkarmasının tehlikeli ânında, buzırhlıkolordununötekiüçzırhlıtümenlebirliktehemensavaşasokulmasıyla,mevziîdeolsa,azçokbaşarıkazanılacaktı.

Denizdekivehavadakimutlaküstünlüğüsayesindedüşman,6HaziranakşamıOrneIrmağıileRyes’ninkuzeyindekibölgedederinliği10kilometreyeulaşan25kilometregenişliğindebirköprübaşıylaayrıcaCotentinYarımadasınıngüneydoğudirseğindedederinliği4kilometreyeulaşan15kilometregenişliğindeikincibirköprübaşıkurmuştu.

General Dempsey komutasındaki 2’nci İngiliz Ordusu yukarıda sözünü ettiğimiz, Calvadoskıyısındaki ilkbölgeyeparaşütlebir tümen;ayrıcada4-5zırhlıyadapiyade tümenineeşitkuvvet indirmişti. Cotentin Yarımadası’nın güneydoğusuna da, General Hodgeskomutasındaki1’inciAmerikanOrdusuparaşütle2tümen;ayrıcada3-4zırhlıyadapiyadetümeniindirmişti.Almankuvvetleri ise(716’ncıve352’ncitümenler)sığınaklarınmeydanagetirdiğihatileçıkışmevzilerindedcsonâna^kadaryiğitçesavaştılar.

Bukuvvetler,havadan,denizden,sonolarakdakaradangelengörülmemişbirateşkasırgasıaltında, bu umutsuz durumda dayandılar. Birleşik İngiliz ve Amerikan donanmalarınınyağdırdığı ağır ve en ağır çaptakimermilerdenmeydana gelme ateşten bir kubbe, bölgeyigüney sınırından, Fransa’nın içinedoğrukafes gibi sarmıştı. 6Haziran çıkarması sırasındaMüttefikuçaklarıyaklaşıkolarak25.000uçuşyaptılar.Müttefikkuvvetlerinkaradan,denizdenve havadan açtıkları, Hitler’in de kendisine verilen yazılı ya da sözlü raporlara rağmenkorkunçluğunukabuletmekistemediğibuateşinmaddîvemanevîetkisinianlatabilmekiçin,bunun altında insanın kendisinin yaşamış olması gerekir. Hitler’in ilk tepkisi de kolayazarlamalardanvekötüniyetlimüdahalelerdenibâretkaldı:«Şamaroğlanları»aradı,birçokşefingörevlerindenatılmalarınıistedi;fakatRommelbunakarşıçıktı.

Nihayet 6Haziran günü, saat 15.00’e doğru, 1’inci S.S. Zırhlı Kolordusu,Mareşal’in emrineverildi.Fakatdüşmanınhavaüstünlüğüdolayısiylebubirliğegüpegündüzharekâtyaptırmaksözkonusuolamazdı.O akşamMüttefik taarruzununağırlıkmerkeziOrneveVire ırmaklarıarasında yeralmışa benziyordu. Düşmanın Paris üzerine bir yarma hareketine girişmek

niyetinde olduğu yolundaki varsayım, gittikçe daha akla yakın bir hâl alıyordu. 7 Haziransabahı, 1’inci S.S. Zırhlı Kolordusu’nun genel yedekleri, Caen kesimini savunma işini kendiüzerine aldı. 21 ’inci Zırhlı Tümen’in, 12’nci S.S. Zırhlı Tümeni ve Lehr Zırhlı Tümeni’ylekuvvetlerinibirleştirdiğihâldebaşaramadığıyarmaişiniyapmagörevini,buyedekleralmıştı.Dolayısiylede,Caen-Bayeuxbölgesindekarayaçıkmışolandüşmanı,tuttuğuköprübaşındansöküp denize atmak söz konusuydu. Düşmana nerelerden, ne zaman yaklaşılacağı dikkatlehesaplanmıştı ama, Haziran gecelerinin kısalığı, birliklerin ve bunların ikmâl iaşelerininzamanında yola çıkarılması imkânını vermedi. Düşmanın, ulaşım yollarına, özelliklekavşaklarabombalarlayaptığısüreklisaldırılarhertürlühareketeengeloluyordu.

Bu yüzden de 1’inci S.S. Kolordusu ancak 9 Haziran’da saldırıya geçebildi: Artık istilânınüçüncügünüydüvetehlikelinoktasıdageridekalmıştı.

Alçaktan atılan bombalar ve düşman savaş gemilerinin sürekli ateşi, 1’inci S.S. ZırhlıKolordusu’nunCaen’ıngüneyindekibölgedetoplanmasınaengelolmuştu.Almanlar;askervemalzeme, özellikle de telsiz cihazları bakımındanbüyük kayıplara uğradılar. Komuta işi buyüzden daha güç hâle geldi. Alman hava kuvvetleri tümüyle ortadan silindiği için,Komutanlık’ın düşmanın durumu hakkında edindiği bilgiler gittikçe azalıyordu. Karşısaldırımız,karadadaüstünolanvecevapvermeyehazırbulunanbirdüşmanlakarşılaştı;yeryerkazanılanbirkaçbaşarıdansonraartıkilerleyemezolduk.

O sırada 2’nci İngiliz Ordusu’nun, Calvados kıyısındaki köprübaşında 10 kadarmotorlu vezırhlıtümeni;1’inciAmerikanOrdusu’nundaCotentinYarımadası’nda8-9motorluvezırhlıtümeni vardı. Müttefikler, Bayeux’nün kuzeyinde ve doğusunda da toprak ele geçirerekNormandiya kıyısındaki çeşitli çıkarma bölgelerini birbirine bağlamışlardı. Müttefikler’inkuvvetleri, Alman ihtiyatlarının gelişlerine oranla, daha büyük bir hızla artıyordu. Havadesteği olmadığından, bu yedek birlikler - zaten çoğu zaman allak bullak olmuş bulunan -ulaşımyollarınındışındayerdeğiştirmekzorundaydılar.Müttefikçıkarmakuvvetlerinindenizvehavadaki«kardeşordularıyla»işbirliği,korkunçbirdakiklikleoluşuyordu:ilküçgün,bunuaçıkçagöstermişti.

Durumaniduraklamalarhâlindegeliştiğinden,«B»OrdularGrubu,6-8HaziranarasındaBatıCephesiBaşkomutanlığınaveAlmanOrdularıBaşkomutanlığımaısrarlaaşağıdakitekliflerdebulundu:

• 15’inci Ordu'nun hemen el altında bulunan kuvvetleri, 7 Haziran öğleden sonra SeineNehri'ninötesine,güneyedoğrugönderilmeliydiler.OysaAlmanOrdularıBaşkomutanlığı,«B»OrdularGrubuBaşkomutanınınkendibölgesiiçindebirtektümenedahiyerdeğiştirtmesinikesinlikleyasaklamıştı.

•ManşCephesidaha«seyrek»birbiçimdeişgaledilecek;15’inciOrdubölgesindederinliğinesavaşa girmiş bulunan sekiz tümen geriye çağrılarak gece yürüyüşleriyle istilâ cephesinegönderilecekti. Demiryolu şebekesi harap olmuş ve kamyon kollarıyla taşımaimkânsızlaşmıştı;buyüzdengeceyürüyüşüyapmazorunluluğuvardı.Böylece,savaşagirmişolanzırhlıtümenlerenöbetdeğiştirmekvemanevrayeteneğinitekrarkazandırmakmümkünolabilecekti.

İlkinbutekliflerkabuledilmedi.İzin,çekingenbirtarzda,sanki«damlalıklaverilircesine»,çoksonra geldi ve tabiî geç kaldı. Teklife«Olmaz!» Demlisinin nedeni şuydu: Hitler ve AlmanOrduları Başkomutanlığı, Manş kıyısında ikinci bir çıkarma yapılmasını bekliyorlardı. Buikinciçıkarmasorunu,istilânınilkaltıhaftasıboyuncadaönemlibirroloynayacaktı.

Zatenyüksekmakamlarcaölçülüptartılanbilgilerintambeşhaftaboyunca,hergünBritanyaAdaları’nda30-50tümenlikbiryığmakyapıldığınıortayakoymasınarağmen,Rommel’in,bustratejik, taktik ve politik düşünceler dolayısiyle, ikinci bir çıkarma yapılacağını pek aklıalmıyordu.

Durumuntümünüdeğerlendirirken,tabiî,bukuvvetidehesabakatmakgerekti.Rommel,dahaöncekiyargılarınauygunolarak,muhtemelsavaşalanınıSommeveSeinenehirleriarasındakibölge olarak tesbit etti. Fakat Haziran’ın ortasından itibaren «B» Ordular Grubu, PattonordusununSeineNehri’ninkuzeyineveözellikleManşCephesi’ninenkuvvetlibiçimdetahkimedilmişnoktasınaçıkarılmasınıpekdeaklayakınbulmamayabaşladı.Gerçidüşman,OrneveVireırmaklarıarasındaveCotentinkıyılarıboyuncayeterliköprübaşlarınasâhiptiveüstelikbunlar, kendi aralarında birbirlerine bağlanmak üzereydi. Fakat Alman OrdularıBaşkomutanlığı, 15’inci Ordu'nun çağrılmasına ilişkin isteğe bir kere daha karşı çıktı veRommel’ehiçbirhareketserbestîsivermedi.GeneralJodldabukararıbirhatâolarakniteledi.

Alman Orduları Başkomutanlığı, 15’inci Ordu’nun kullanılmayan kuvvetlerinin ManşCephesi’nden Normandiya’ya kaydırılmasına, ancak Temmuz ayının ikinci yarısında izinverdi.Fakatşunoktayıdaşimdidengözönünealalım:MademkidahasonralarıBatı’daharekâtserbestîsitanınmayacaktı,öyleysebukuvvetleriScineNehrihattınınsavunmasınıhazırlamakiçinkullanmakacabadahayararlıolmazmıydı?

Mareşal Rommel ayrıca Bretague ve Anglo Norman Adaları’ndaki tümenlerin de çekilipNormandiya Cephesi’ne getirilmelerini istedi. Onun fikrince, Bretagne’da sâdece kıyılarıngüvenliğinin sağlanmasıyla yetinilebilirdi. Burası, - mevcut denizaltıların sayıları verandımanları bakımından - denizaltı üssü olarak önemini yitirmiş olduğundan, artıkyarımadanınstratejik'önemikalmamıştı.Nitekim,olaylardaMareşal’ehakverdi.

Anglo-Norman adalarında bir zırhlı tümen, bir uçaksavar tugayı ve başka birkaç birlikledesteklenen319’uncuTümenbulunuyordu;yâniyaklaşıkolarak35.000kadaraskervardıvebunlar1945yılınınMayısayındasavaşmadanteslimolmakzorundakaldılar.Askerler,ohiçşaşmayan içgüdüleriyle, daha 1944’te bu tümene, kaçınılmaz kaderi dolayısiyle, «KanadaTümeni»adımtakmışlardı;çünkü,esirdüşmeyemahkûmgörünüyordu.Rommel’inteklifibirkere daha yazılı olarak reddedildi ve Flitler, 17 Haziran’da bunun gibi başka tekliflerdebulunulmasınıyasakladı.

Bir başka istek de, «aynı ânda bütün cepheleri tutmak mümkün olamayacağından»,AkdenizCephesi’ndekibirlikleriazaltmakveFransa’nıngüneyindekonaklayan58’inciZırhlıKolordu’yu, toparlanıp düzenlenmeleri zâten tamamlanmamış olan dört zırhlı tümenlebirlikte (9’uncu ve 11’inci Zırhlı Tümen’lerle, 2’nci ve 17’nci S.S. tümenleri) kuzeyegöndermekti.FakatHitler’leAlmanOrdularıBaşkomutanlığı,kafalarıAkdeniz’deyapılacakbirdüşmançıkarmasınatakılmışolduğundan,buteklifidereddettiler.Buzırhlıtümenler,ancak

Temmuz ve Ağustos aylarında, Seine’in güneyindeki bölgeye gönderildi. Fakat stratejikbakımdanbuyerdefenaseçilmişti.

Şunuiyiceanlamakgerekiyorduki,Akdeniz,zayıfkuvvetleriveaçıkkıyılarıyladüşmanınciddîbir saldırısına karşı koyacak hâlde değildi. Orada da bir istilâ hareketi olursa, daha büyükölçüde bir stratejik plân uygulamak gerekecekti. Şöyle ki; Fransa’nın bütün Güney Bölgesiboşaltılacak ve kuvvetler Seine -Yonne hattının ardına çekilecek; bütün yedek kuvvetlermümkünolduğuölçüde.Doğukanadınınardınayerleştirilecekti.ButekliflerneBatıCephesiBaşkomutanlığı’nca,nedeAlmanOrdularıBaşkomutanlığı’ncakabuledildi.Rommelterslendiveherhangibirstratejikplânyapmasıbirkeredahayasaklandı.

Böylece, istilânın birinci bölümüMüttefiklerin, askerî ve siyasî olduğu kadar psikolojik veâşikâr bir başarısıyla, sona ermiş bulunuyordu. Müttefikler tehlikeli olabilecek ilk günleriordularının, donanmalarının ve hava kuvvetlerinin güvenli işbirliği ve sâhip oldukları yeniteknik araçların büyük etkinliği sâyesinde belirli bir güçlüğe ve tepkiye uğramaksızınatlatmışlar;durumlarısağlamlaşmıştı.

İşin savunma yönüne gelince; Müttefikler’e karşı ileri sürülecek güçlü bir Alman havaordusuyla eksiksiz deniz kuvvetleri sâyesinde bunların denize dökülebilecekleri ya dakurdukları köprübaşlarında epeyce uzun bir süre tutulabilecekleri açık seçik belli olmuştu.Karşısaldırıiçinilerisürülenbirliklerintaktikbakımdanbaşarısızlığauğrayışlarınınsebebi,mahallî komutanlığın hatâsı ya da belki kıt’aların hazırlıklarındaki eksikler değil; yalnız veyalnız düşman hava ve deniz kuvvetlerinin etkinlikleriydi. Bu kuvvetler, daha ilk günlerde,Almanlar’ıyakıtvemühimmatbakımındanağırkayıplarauğratmışlardı.

Müttefikler,artıkharekâtıistediklerigibiyönetmekteserbesttiler.

9Haziran-24Temmuz1944

SekizinciBölümASKERÎOLAYLAR

Budönemboyunca,Almanlar, düşmanı tuttuğuköprübaşlarındandenizedökme çabalarınagiriştiler.

ZırhlıBirliklergeneraliGeyrVonSchweppenburg’unemrialtındaParis’tekonaklamaktaolanBatı Zırhlı Birlikler Grubu kurmayı, Ordular Grubu’nun isteği üzerine, 7 Haziran’da dâvetedildi. Fakat Orne Irmağının doğusuyla Tilly’ye kadar olan kesimin komutasını ancak 8Haziranakşamıelealabildi.15’incive7’nciOrdu’ların içkanatlarındakibirliklerle1’inciS.SKolordusu,bubölgedeonunemrineverildi.Savaşla ilgiliolarakkendilerineverilendirektif,«Eldeki bütün zırhlı birlikleri kullanarak düşmanı denize püskürtmek’ti». 1’inci' S.S.ZırhlıKolordusu’nunuğradığıbaşarısızlıktansonraGeneralVonGeyrbirazduraladıve10-11Hazirangecesiiçinsaldırıyahazırlandı.

Ordular Grubu Başkomutanının önünde, Zırhlı Birlikler Grubu komuta mevkiine gerekliemirler verilmişti ki; tam o sırada Lehr Zırhlı Tümeni, düşmanın batıdan gelen bir yarmahareketiyaptığımraporetti.Bu,harekâtsırasındakaçınılmazolan,«aşırı»bilgilerdenbiriydi.Fakatyinedesavunmatedbirlerialınmasınıgerektirdi.Nitekim,raporungelişindenazsonraBatı Zırhlı Grubu’nun savaş kurmayı ağır hava bombardımanları sonucunda hemenhementümüyle yok edildi. Ateş hattında çalışmaya başlayan yeni radyo vericilerinin yerlerinidüşman, herhalde yayınları yakalayarak bulmuştu. Zırhlı Birlikler Grubu, Kurmay BaşkanıGeneralVonDawens’i,HarekâtŞubesiBaşkanı’nıvedahabirkaçsubayıkaybetti.Ayrıca,ZırhlıBirlikler Haberalma Şubesi de savaş dışı edildi. Yalnız hafif yaralanan Başkomutan, birkaçaskerlebirliktekaçabildi.Yenibirkurmayheyetiylebirlikteancak26Haziran’datekrarsavaşagirebildiysede,çabucakkuruluverenbuheyetin«derme-çatmaolmak»gibibirkusuruvardı.

Bu yüzden de, hemen sonraki günlerde esaslı bir karşı saldırıya geçilemedi; çünkü, İngilizzırhlı birliklerinin her gün daha güçlü hâle gelen baskısı dolayısiyle, Alman zırhlı birliklerisavunmaya çekilmek zorunda kaldılar. Hitler’le Başkomutanlık, hep komuta işlerinekarışıyorlar ve çoğu zaman olduğu gibi «düşmanın bütün harekâtını aynı ândadurdurmak» istiyorlardı. Führer’in karargâhından verilen birsürü sinirli direktif çığ gibiüzerimize çökmeye başladı. Hitler, aynı zamanda, düşmanın Caen üzerinden güneye doğruyapacağı saldırının durdurulmasını; Bayeux’den başlayıp güneye doğru gelişecek birhareketin önlenmesini; Cherbourg limanının ne bahasına olursa olsun elde tutulmasını;Cotentin Yarımadası’ndaki düşman kuşatmasının kaldırılmasının sağlanmasını; Bretagneüzerine düşmanın bir hareket yapmasına meydan verilmemesini de istiyordu. NihayetFührer’denbiremirdahageldi:BundadaOrneveVireırmaklarıarasındakiköprübaşlarının

bölge bölge «yok edilmesini», hattâ ayrıntılara da girerek özellikle Orne Irmağı’nındoğusunda,birhavantoputugayınınsavaşasokulmasınıistiyordu.

Fakat bütün bu görevlerin, elde yeterli yedek kuvvetler bulunmaksızın; deniz ve havakuvvetleriolmadanyapılmasıistenilmekteydi!

Orne-Vire ırmakları arasında bunlar olup biterken ve çarpışmalar Caen-Bayeux arasındakibölgede merkezileşmiş gibi görünürken, Amerikalılar Cotentin Yarımadası’nıngüneydoğusundakiköprübaşlarınıgenişletmeyekalkıştılar.Amerikalılar’ınköprübaşınakarşıilkin 243’üncü, 91’inci, 77’nci Tümen’lerle, 3’üncü Paraşütçü Tümeni’nden, 17’nci S-S.HumbaracıZırhlıTümeni’ndenve30’uncuTugay’danalmanbirliklersavaşasürüldü.

Fakat orada da -topçu generali Marcks’ın tecrübeli komutasına rağmen ve Caen’da dasözkonusu olan aynı sebepler yüzünden - hiçbir belirli karasaldın yapılamadı. Yedekkuvvetlerinayrıayrımüfrezelerhâlindegelmeleri,bunoktadadaazçoksaldırıgücünesâhipbir taarruz grubunun kurulmasına engel olmuştu. İhtiyatların damla damla ateş hattınasürüldüğübusavaşaörnekolarak,şubilgileriverelim:

Savaşbölgesinde,7Haziran’da zâtenparçalanmışolan12’nci S.S. ZırhlıTümeni’nin;8ve9Haziran’da Lehr Zırhlı Tümeni’nin; yine 8 ve 9 Haziran’da 346’ncı Piyade Tümeni’nin; 11Haziran’da 77’nci Piyade Tümeni’nin; 13Haziran’da 2’nci Zırhlı Tümen’in; aynı gün 3’üncüParaşütçüTümeni’nin;nihayet18Haziran’dada1’inci S.S. ZırhlıTümeni’nin sürüldüklerinigörüyoruz.Topçuhücumbirliklerininvehavantugaylarıgibiözelbirliklerinsavaşasürülmesibakımından da durum aynı, hattâ demiryollarının gittikçe artan ölçüde tahrip edilmesidolayısiyledahadakötüoldu.

Normandiya’nın kuzeyi ile güneyindeki kıyı kesimlerini daha başlangıçta boşaltarak,düşmanın hava üstünlüğünden ileri gelen tehlikelere karşı konulabilirdi. Bu çözümyolununkabul edilmeyişinin nedeni, Alman Orduları Başkomutanlığının düşman hakkında vardığıyargıdır;zira,neredeyseikincibirçıkarmanınyapılacağısanılmaktaydı.

CotentinYarımadası’ndakiAmerikankuvvetlerinekarşıgirişilenkarşısaldırı,yeryeryapılanhücumlarhâlindeeriyipgitti.Zâtençoğuzamanbirlikler,dahagelirgelmez,savaşsırasındabaşgösterenbunalımlarıönlemekiçinbaşkayerlereyollanıyordu.

Gerçi 9 ve 10 Haziran günleri hava durumu yüzünden düşman uçaklarının faaliyeti birazyavaşlamıştıamaAlmanlarbuduraklamadanyararlanmasınıbilemediler.

AmerikanKomutanlığınınCotentinYarımadası’nı tecritederek ilkinCherbourg limanınıelegeçirmekniyetindeolduğu,gittikçekesinolarakanlaşılıyordu.Hitlerde,verdiğidirektiflerde,Cherbourg’uneldetutulmasının«savaşüzerindekesinetkisiolacağını»bildirmişti.Fakatkale olarak Cherbourg, kara cephesindemodern savunma tesislerine sâhip değildi. Üstelikorada savunma içinyeterli kuvvetlerdeyoktu.AlmanOrdularıBaşkomutanlığınınbir emriuyarınca, Cherbourg’u savunmaları öngörülen kuvvetler (709’uncu, 91’inci, 247’nci, 71’inciTümen’ler), yarımadanın doğru kıyısında çıkarma yapan düşmanın kurduğu köprübaşınınönündemıhlanıpkalmışlardı.Kendilerine,düşmanamümkünolduğukadaruzunsürekarşıkoymaları; sonra da savaşarak Cherbourg üzerine geri çekilmeleri için emir verilmişti.Rommel’inüstüsteyaptığı itirazlararağmen,buemirgerialınmadı.Hareketyetenekleriaz,

ikmâlveiaşeleriyetersizolanAlmanpiyadetümenleri,buçiftegöreviyerinegetirirkengeriçekildiler ve o sırada düşman zırhlı birliklerinin saldırısına uğradılar; bunların büyükçoğunluğudadüşmanhavakuvvetlerinceyokedildi.

Zâten,bugenişliktebirkaravedenizsavunmakesimini;yeterlikuvvet,karadavehavadadahiçbirdestekolmayıncaelde tutma imkânıyoktu.OrdularGrubu,84’üncuKolordu ile7’nciOrdu’nun tekliflerini kabul etti. Bunlar, Cotentin Yarımadasında bulunan kuvvetlerin, yokolmaktan kurtulacak biçimde savaşa sokulmasını istiyorlardı. Bunun için de güneye doğruçekilmelerigerekmekteydi.FakatbütünbutekliflerCherborughayâletinefedâedildivekabulolunmâdı.Kulaklardahepaynıemirçınlıyordu:

—«Dayanın,biradımbilegerilemeyin!»

Alman Orduları Başkomutanlığının bu birbirini tutmaz emirleri, Amerikalılar’ın Saint-Sauveur’deyaptıklarıyarmahareketiylesonuçlandıvebudadört tümeninkaybınayolaçtı.İşteozamanMareşalRommelhenüzkuşatılmamışbütünbirliklerigüneyedoğrusürmeveCotentinYarımadasi’na giden yolları kesme işini kendi üzerine aldı. 77’nci Tümen’inAlbayBachererkomutasındakibirsavaşgrubu,CotentinCephesi’ndekibirboşluğudoldurmakiçingüneyedoğrucür’etlibiryarmahareketiyapmayıbaşardı.FakatCherbourgşehriyle limanı,25 Haziran günü düştü; son Alman mukavemet yuvalan da ayın 30’unda savaşı kesmekzorundakaldı.

Bununla birlikte Cherbourg savaş limanının ele geçirilmesi, ikmâl ve iaşe bakımındanMüttefikkuvvetlere,AlmanKomutanlığınınilkinsandığıkadaryararlıolmadı.SunîlimanlarınbulunuşuveCalvadoskıyısıaçığındakullanılmasıdahaönemlibir roloynadı.BunakarşılikCherbourg’un düşüşü, daha büyük kapsamlı mânevî bir başarı oldu. Beri yandan düşman,üstünlüğüne rağmen, hedeflerine öngördüğü süre içinde ulaşamamıştı. Bir savaş esirininüzerinde bulunan Amerikan harekât haritasında, Müttefik ordularının istilâ süreleriylehedefleri yazılıydı. Bunda, Cherbourg’un 6 Haziran’da, Avranches Domfront hattının da 10Haziran’daişgaledilmesiöngörülmüştü.Harekât,AmerikanBaşkomutanlığınınhesabınagörebirazdahayavaşolupbitmiş;dahafazlabirlikleredeihtiyaçgöstermişti.

Cherbourg’un düşüşünden sonra Ordular Grubu, 1’inci Amerikan Ordusu’nun niyetlerininşöyle olacağını tahmin etti: Ordunun saldırı güçleri serbest kalınca, harekâtı Saint-Lö —Carentanüzerindeyoğunlaştıracaklar;Coutaııces—Saint-Löhattınıelegeçirecekler;bunudagüneye doğru bir yarma saldırısı yapmak ve Montgomery’nin Normandiya’daki çıkarmabölgesiylesağlambirbağlantıkurmakiçinbirhareketüssüolarakkullanacaklardı.2’nciİngilizOrdusu, Bayeux kesiminde Alman savunma cephesi üzerinde geniş ve tehlikeli bir gediğingünlerceaçıkkaldığınfarketmemişti.Oândanbaşlayarak,güneyevegüneydoğuyayapılacakyarmahareketi,kesinbirönemtaşıyabilecekveSeineNehrigüneyindekiAlmancephesininçöküşüne yol açabilecekti. Fakat İngiliz ordusu, Caen Cephesi’ni «olağan bir saldırı» ileyıkacaktarzda,doğuyayöneldi.GeneralVonLüttwitzkomutasındaki2’nciZırhlıTümen’leveGeneralBeierleinkomutasındakiLehrZırhlıTümeni’ylebirliktesavaşagirişmişolanGeneralFunk komutasındaki 47’nci Zırhlı Kolordu, Bayeux’nün güneyindeki gediği, eldeki bütünyedeklerisürerek,kapamayıbaşardı.

Fakatdüşmanınkara,havavedenizkuvvetleribakımındanüstünoluşu,Almankuvvetlerininçok büyük kayıplara uğramasına yol açtı: Hitler en ufak esnek taktiğin uygulanmasınıyasaklamıştı.Birkarıştoprağındahigerilemeksizinsavunulmasını;taktikdeğeriolmayanveçok sayıda asker yiyen, Caen yakınındaki, Orne Irmağı’nm ötesine atılan köprübaşınıntutulmasınıemretmişti.

Butaktik«yamavurma»çabası,düşmanıninisiyatifitamanlamıylaelegeçirmesineyolaçtı.Bu,herbakımdançokkötübirkarardı.

DokuzuncuBölüm

17HAZiRAN’DAHİTLER’LEMARGiVAL’DEYAPILANBRİFİNG

Durum böyleyken, Hitler, Mareşal Von Rundstedt ve Rommel’in ardı arkası kesilmeyenisteklerini kabul ederek, durumu yerinde görüp öğrenmek için nihayet Batı’ya gelmeye vegerekirseoradayenistratejikkararlaralmayarâzıoldu.

16Haziranakşamıdaşaşırtıcıbirhaberaldık:ikimareşallebunlarınkurmaybaşkanları,17Haziran günü saat 9.00’da, Soissons kuzeyindekiMargival yakınındabulunan«W II» savaşpostasınagiderekdurumhakkındaFührer’ebilgivereceklerdi.Yâni,17Haziransabahısaat3.00’teCotentinCephesi’ndeyirmibirsaatlikbirdenetlemeyapmışolanMareşalRommel’in,cephe gerisine doğru 200 kilometre yol alması gerekiyordu. Vakit azlığı, bu buluşma içinhiçbirözeltedbiralınmasınaimkânvermedi.

Hitler’in«WII»karargâhıdaha1940yılında,tarihîbirtopraküzerindekurulmuştu:Oradanazileride,cepheninBirinciDünyaSavaşısırasındadoğudanvebatıdankuzeyedoğrubirgirintiyaptığınoktada,Laffauxkavşağınadikilenhaçyükseliyordu.BirinciDünyaHarbi’ndeuğrundaçok çetin savaşlar verilen Chemin des Dames, bu noktadan başlayarak Aisne Irmağı ileOise’danAisne’egidenkanalarasında,batıyadoğruuzanır.Karargâh,Soissons’unkuzeydoğudoğrultusunda,8kilometreuzaklıktakiderinbirçukurluğuniçindebulunuyordu.

Laon’a giden demiryolu buradan geçmekteydi. Karargâhın hemen yakınında bir tünel debulunduğundan, Führer’in özel treni buraya sığınabilirdi. «Komuta postası», geniş ve iyigizlenmiş beton sığınaklardan meydana gelmişti. Ufak bir tepenin üzerinde de güzel biryemek salonu vardı. Buradan bakılınca, Soissons Katedrali’ne doğru hoş bir manzaragörünüyordu.Führer’intopraklaaynıdüzeydeolansığınağındagenişbirçalışmavebiryatakodasıylabanyo,yaverleriçinodalar,ayrıcaçalışmavedinlenmeiçinözelolarakdüzenlenmiş,hava hücumlarına karşı korunmuş başka odalar da vardı. Bu karargâh, 1940’ta İngiltere’yekarşıgirişilecekseferiçin«savaşpostası»olarakyapılmıştıama,17Haziran1944’ekadarhiçkullanılmamıştı. Führer’in yanından ayrılmayan S.S. Komando Birliği, görüşme sırasındabütünkapılarısımsıkıtuttuveburanıngüvenliğinisağladı.

Hitler, General Jodl vemaiyeti de yanında olduğuhâlde, 17Haziran sabahı erkendenhazırbulundu.Zırhlıbirotomobildeydi.Berchtesgaden’denMetz’ehavayoluyla,oradanburayadakara yoluyla gelmişti. Benzi solgundu, uykusuzluktan yorgun görünüyordu. Sinirliydi;durmadan gözlüğüyle, renk renk kurşunkalemleriyle oynuyordu. Yalnız o oturuyordu; birtabureninüzerinde ikibüklümdü.Sankieskigünlerdeki telkingücünüyitirmişti.Mareşallerayaktaduruyorlardı.Hitler,kısavesoğukbirkaçsözlehâlhatırsorduktansonra,dahayüksekve sert bir sesle,Müttefik çıkarmasından ötürü duyduğu hoşnutsuzluğu belirtti vemahallîkomutanlıkların suçlarını araştırdı. «Cherbourg Kalesi»’nin, ne bahasına olursa olsun,tutulmasınıemretti.

MareşalVonRundstedt,kısabirgiriştensonra,istilâcephesininbaşkomutanısıfatıyla,sözüRommeleverdi.

Mareşal,savunmanınanasorununutanıbiraçıksözlülükleortayakoydu:Düşmanınkaradaki,denizdekivehavadakikudretliüstünlüğü ilesavaşmanın imkânsızlığınıdaha6Haziran’danönce haber vermiş, ondan sonra da durmadan bunu belirtmişti. Hava ve denizdeki keşifhareketlerimiz tam bir başarısızlığa uğramış olduğundan, düşman, havadan ve denizdenyaptığı güçlü bir bombardımanla kendini koruyarak zayıf bir tarzda örgütlenildikten sonraişgal edilmiş olan Calvados ve Cotentin Yarımadası kıyıları boyunca havadan indirme vedenizden çıkarma yapmayı başarmıştı. Alman Orduları Başkomutanlığı’nın değer veripinandığıbilgilerintersine,kıyıboyuncasavaşatutuşantümenler,«derinbiruykudayken»baskına uğramış değillerdi; üstünkörü tahkim edilmiş bazı dayanak noktalarında sonnefeslerine kadar çarpışmışlardı. Gerek Komutanlık, gerekse askerler, eşit olmayan birçarpışmada insanüstü fedakârlıklar göstermişlerdi. Cotentin’deki taktik durum hakkındayargıyürüterekve iki taraftanherbirininkuvvetlerinikıyaslayarak,Rommel,hemenhemenbir gün farkla, Cherbourg’un düşeceğini önceden görmüştü ve duruma uygun bir taktikkullanılmasınıistemekteydi.

Sonrada«Hitlertipi»kaleler,yâniözelolarakyapılıvermişsahratahkimlerinesâhipdayanaknoktalarıylaşehirlersorunuelealındı.Rommel,bunlarınetkiliolacağınıkabuletmedi;askervemalzemefedâedilmesinekarşıçıktı.Fakatboşunaçabaharcamıştı:istilâsırasındaveonuizleyen harekât boyunca, Ymuiden, Walcheren Adası, Dunkerque, Calais, Gris Nez Burnu,Boulogne,Dieppe,Saint-Nazaire,LaPallice,RoyanveGronde’undenizebakannoktası«Kale»ilân edildi. İkiyüzbin kadar askerle değerli malzeme buralarda hareketsiz hâle getirildi.Düşman, bu kalelere hiç aldırmadı. Buralarda, bir defa olsun önemli kuvvetler bırakmadı.Bâzıları 1945Mayıs’ındaki kayıtsız şartsız teslimden sonra olmak üzere, «kaleler» düştü;askerlerdeesiroldu.DemekkiHitler,Stalingrad,Tunus,Kırım,Tarnopolv.b.yerlerdeneldeedilentecrübelerdenhiçdersalmamıştı.

Daha sonra Rommel, düşmanın niyetlerinin ne olabileceğini kendi görüşüne göre anlattı:Caen,BayeuxveCotentinYarımadasıbölgelerindenbaşlayarak,Parisdoğrultusunda,güneyedoğru saldırarak gidecek, Bretagne’yı tecrit etmek için de Avrapches üzerinden ikinciderecedeharekâttabulunacaktı.

İngiliz ve Amerikan istilâ kuvvetlerinin başkomutanlığını yapmakta olan GeneralEisenhower’in 21’inci Ordular Grubu, hareket yeteneği çok büyük olan 22-25 kadar zırhlıtümenle11-13İngilizve10-12Amerikantümeninikarayaçıkarmışbulunuyordu.Haftadaikiüç tümenlik bir akım da aralıksız sürüp gidiyordu. Üç silâhlı kuvvet arasındaki oransızlıkdolayısiyle, artık başarılı bir savunmaya güvenilemezdi. Özellikle, ne Seine hattında, ne decephegerisindehiçbirdayanaknoktasıkurulmamışolduğundan,bütünBatıbölgesi,sonuçlarıönceden kestirilemeyecek bir tehlike içerisindeydi. Düşman komutanlığı ilk bakışta pekâlâyavaş ve hantal görünebilirdi ama, kullandığı yöntemlerdeki inatçılığı ve her alandakiüstünlüğüdolayısiyle,başarısıçokdahagarantileniyordu.

Rommel, artık Seine Nehri’nin kuzeyine ikinci bir büyük çıkarma daha yapılacağınainanmıyordu.KendisineBatı’daki harekâtta tambir serbesti verilmesini, birinci sınıf zırhlı

birliklerle hava ve deniz kuvvetleri gönderilmesini bir kere daha istedi. Ona göre, taktikbakımdanaceleolarakalınmasıgerekenbirtedbirvardı:Silâhlıkuvvetleredirektifverilirken,1’inciAmerikanOrdusu’nunCotentin’inbatıkesimindeyarmahareketinebaşlamaktaolduğuve bu yüzden Cean Cephesi’nin Orne Irmağı gerisine çekileceği gözönünde tutulmalıydı.MareşalVonRundstedtdeRommel’idestekledi.

Fakatkonulanbu teşhisevehergünazalankuvvetlere rağmenHitler,gerçeğigörmüyordu.Acaipbirhayâsızlıklaveyanlışsezgilerininetkisiylebitmeztükenmezlâfebeliklerinegirişti,birçeşitkendikendinetelkinle,16Haziran’danberiİngiltere’yekarşıkullanılmayabaşlanan«V»silâhının«bütünsavaşiçinyaratacağıkesinetki»üzerindekehânetlerdebulundu.BrifingioradakeserekBasınServisiŞefi’nintemsilcilerine;«V»’lerinilkolaraksavaşasokulduklarınıaçıklayanbirbildiriyazdırdı. İkimareşalindekatılmasıylabuncabüyükumutlarlabaşlayangörüşme,Hitler’in tekbaşınayaptığı ipsiz sapsızkonuşmalarlayarıdakaldı.Bununüzerinemareşaller,«V»silâhınınköprübaşlarındakisavaşlardakullanılmasınıteklifettiler.

«V» silâhına komuta eden topçu generali Heinemann çağırıldı. Bu mermilerinhesaplanamayacak derecedeki yayılış alanlarını (15-18 kilometre) ve Alman birliklerininkendileri için yaratacağı tehlikeleri kabul etmek zorunda kaldı. Tekniğin o günkü şartlarıiçindebuyenisilâhıAvrupa’dakiistilâordularınakarşı,doğruolarakyöneltmekimkânsızdı.İstilâ kuvvetlerine gönderilen bütün personelle malzeme, İngiltere’nin güneyindekilimanlardan yola çıkarılıyordu.Hitler,«V»’lerin bu limanlara karşı kullanılmasını istemedi;zirabunlarıLondra’yakarşıkullanıpİngiltere’yibarışazorlamakamacındaydı.

MareşallerAlmanhavasilâhınınyetersizliğiüzerindebirkeredahadurunca,Hitler«AlmanHavaKomutanlığı ile teknisyenleri» tarafındanaldatıldığınısöyledi.Onagöre,aynıândaendeğişiktipleryapılmış,fakathiçbirpratiksonucaulaşılamamıştı.

Hitler, Rommel’in, düşman silâhlarının etkinliği hakkında yaptığı açıklamaları,inanmazmışçasınadinliyordu.SonundaMareşal,kırıcıbirtavırla,onundikkatinişunoktayaçekti: Şimdiye dek Hitler’in çehresinden, Ordular Başkomutanlığından, hava ya da denizordularındanhiçbirönemlikişigelipdedurumvedüşmanınsilâhlarıüzerindekişiselolarakbilgi edinmek zahmetine katlanmamıştı. Komuta işi masa başında yürütülüyordu. Ortada,«cephenin kendisi üzerinde», yâni «yerinde» yürütülen yargı diye bir şey yoktu. Rommel:«Bizdengüvenbeslememiziistiyorsunuz,amabizegüvenbeslenmiyor!»Diyeekledi.ButakazakarşısındaHitler,rengiattıysada,birşeysöylemedi.

Bu sırada General Jodl, Kara Ordusu’nun, Donanma’nın ve Hava Kuvvetleri’nin hangibirliklerini,nezamanişbaşınaçağırmakgerektiğinisordu.Hitleryine,cephedeveAlmanya’dadüşmanın hava üstünlüğünü kırmak için yığın hâlinde «tepkili avcı uçaklarının» savaşasürüleceğindensözetmeyebaşladı;durmadan«V»silâhınındahabüyükölçüdekullanıldığınıileri sürdü. Doğu’da ve Batı’da durumu kuvvetlenmiş sayıyordu. «V»’lerle tepkili avcıuçaklarınınsavaşasürülmesiüzerineİngiltere’ninçokgeçmedenyıkılacağıyolundabirarabalâfetti.

Tamoândadüşmanhavafilolarınınyaklaştığıhaberverildiğinden,görüşmeninsonbölümüHitler’inbetonsığınağındacereyanetti.Hitler, ikimareşalvekurmaybaşkanlarıylaGeneralSchmundt,budaracıkyerdetoplandılar.Rommel, fırsattanyararlanarakAlmanya’nınaskerî

ve siyasî durumunu bütün çıplaklığıyla ortaya döktü. İstilâ cephesinin yıkılacağını,Almanya’ya karşı bir yarma hareketinin kaçınılmaz hâle geleceğini, İtalyan Cephesi’ninçökeceğini şimdiden haber veriyordu. Roma, zâten 4Haziran’dan beri kaybedilmişti. DoğuÇephesi’ninsağlamlığınagüvenemediğinidesöyledi.DiplomatikbakımdanAlmanya’nıntambir yalnızlık içinde bulunduğunu belirtti; yapılan propagandanın tersine olarak, Almanya,ancak öldürücü bir güçsüzlüğe doğru gidebilirdi. Sözlerini, savaşa son verilmesi içinyalvararakbitirdi.Hitlerbirkaçkerelâkırdıyıçevirmeyeçalıştıktansonra,Rommel’insözünükeserek: «Hele siz savaşın sonucu ileuğraşmayında,kendi istilâ cephenizegözkulakolun,»dedi.

GeneralJodl,6Haziran1946’da,NürnbergMahkemesindeşöyledemişti:

«AralarındaRommelileVonRundstedt’indebulunduğubirçokgeneraller,Almanya’nıntehlikeli durumda olduğunu Hitler’e anlatmak için çabalayıp durdular. Fakat Hitleronlarıhiçbirzamandinlemedi,»

İki mareşal, Fransa’ya mutlaka başka türlü davranmak zorunluluğuyla herşeyden önceSauckel’in yaptığı kirli işlereveGizli Polis’indiktatörlüğüne sonvermekgerektiği üzerindedurdular;bufikirlerindeayakdirediler.

Rommel’le Hitler arasındaki uçurum daha da derinleşmişti. Führer’in kuşkusu, hattâ hıncıdahadabüyümüşgörünüyordu.

Görüşme saat 9.00’dan 16.00’ya kadar sürmüştü. Buna ancak hafif bir yemekle ara verildi.Yemekte Hitler, bir tabak dolusu pirinç ve sebzeyi silip süpürdü; daha önce zehirli olupolmadığınıanlamakiçintadınabaktırmıştı.Önündebirbiriardıncaalmaktaolduğusırasırahaplarlailâçlardiziliydi.SandalyesininarkasındaikiS.S.beklemekteydi.

Hitler’in başyâveri General Schmundt, Başkomutanlık’la cephe arasında temas yokluğuhakkında, Rommel’in tekrar tekrar verdiği bilgilerin derin etkisi altında kalmıştı. Yolaçıkmadanönce«B»OrdularGrubuKurmayBaşkanıolarakbeni,19HaziraniçinHitler’inLaRocheGuyonyadabaşkabirnoktayönündeyapacağıbirgeziyidüzenlemeklevebugeziye-kişiselbirerraporvermeküzere-cephedekideğişikbirliklerinkomutanlarınıdaçağırmaklagörevlendirdi.Gereklitedbirlerhemenalındı.Soissons’danLaRoche-Guyon’ayapılandönüşyolculuğu sırasında, Fransa Askerî Komutanı piyade generali Von Stülpnagel’e, Hitler’leyapılan görüşmeler hakkında bilgi verildi. Fakat ben, 18Haziran sabahı Führer’in cephedeyapacağıgezininprogramınıtesbitetmekiçinpiyadegeneraliBlumentritt’iSaintGermaindetelefonla arayınca şu inanılmaz haberi öğrendim: Hitler, 17-18 Haziran gecesiBerchtesgaden’edönmüştübile!Bupalaspandırasgidişinnedeni,17Haziran’da,mareşallerinyolaçıkışlarındanazsonrabir«V»füzesininFührer’inkomutapostasınadüşmüşolmasıydı.Gerçektende,'jiroskopikyöneltmesistemlerindekibirbozuklukyüzünden,kıyıdakiüslerdenfırlatılanbirçok«V»füzeleridoğuyönünütutmuştuama,pekdebüyükhasarayolaçmamıştı.Führer’in beton komuta postasının yakınma düşen füze de pek büyük etki yapmamış,kimseninölümünesebepolmamıştı.

Aslıaranırsa«harikulâde»birmermiolduğusöylenenbu«V-l»’inetkinliği,harcanançabalaraoranla gülünçtü. Nitekim bu, Britanya adalarından gelen bilgilerle ve savaş esirlerinin

sözleriylededoğrulandı.

Hitler’le yapılan görüşmeye gelince; bunun askerî, siyasî ve beşerî sonuçları içler acısıolmuştu.YedekkuvvetlerveherşeydenöncehavakuvvetlerigönderilmesihakkındaFührer’inverdiği sözler, kendisinin yaptığı güven dolu vaadlere rağmen, hiçbir zaman tutulmadı. 17Haziran’daRusordularınınmerkezgrubusaldırıyageçtiveburadakicephe,Smolensk-Minskotomobil yolunun iki yanında da çöktü. Rus kuvvetleri, bu saldırıdan sonra Almanya’nınsınırlarınadoğruserbestçeilerlediler.AlmanOrdularıBaşkomutanlığı’nınelialtındakibütünyedek kuvvetler, açılan gediği kapamak için Doğu’ya gönderildi. Zaten Alman OrdularıBaşkomutanlığı’ndandabukonudabelirlibilgileralmakmümkünolamadı.

Haziransonunda,2’nciİngilizOrdusu,Normandiya’dakikuvvetlerini,Caenüzerine,yoğunbirsaldırı için yığar görünüyordu. Böylece Paris doğrultusunda bir yarma hareketi yapacak,stratejiközgürlüğüeldeetmişolacaktı.Almankuvvetlerininkayıplarıhergünartıyordu.(Bu,herşeydenönce,düşmangemilerininağırtopatışlarınınuçaklardaneldeedilenbilgileregöredüzenlenmesinden ileri geliyordu; Müttefik donanmasında 300’ii aşkın gemi vardı. Ayrıca,aralıksızolarakyapılanhavaakınlarıdabundaetkiliolmaktaydı.)17Haziran’daHitler’eOrneIrmağı’ndanCaen’adekuzananköprübaşınınboşaltılmasıteklifedilmiş,fakato,böylebirşeyiyasaklamıştı.EnseçmeAlmankuvvetlerioradaamansızca fedâedildi.Caen’dabaşgösterenbunalımı önlemek ve geniş ölçüde tasfiye etmek üzere, Macaristan’da bulunan GeneralBittrichemrindeki2’nciS.S.ZırhlıKolordusu,Fransa’yagetirildi.

Fakat, demiryollarının harap olması yüzünden, bu kolordunun bir bölümünü Paris’indoğusunda trenden indirmek zorunluğu ortaya çıktı; Kolordu, gideceği yere yol boyuncamolalarvererekulaşmakzorundakaldıveyenidensavaşasürülmüşolanBatıZırhlıBirliklerGrubu’nunemrineverildi.Bugrup,birarayagetirilen1’incive3’üncüS.S.ZırhlıKolordularıyla47’nci Zırhlı Kolordu sâyesinde, Caen yakınında savaşmakta olan düşmanın yanlarıylagerilerine sarkacaktı.Hedefi, İngilizler’indenizleolanbağlantısınıkesiponları yoketmekti.Fakat durumun hızla gelişmesi ve düşman silâhlarının etkinliği, bu saldırının esaslı birbaşarıyavaracaktarzdahazırlanmasınaimkânvermedi.1’inciS.S.ZırhlıKolordusu’yla47’nciZırhlıKolordu’nunyerinepiyadetümenlerininkonulmasıişibaşarılamadı;zirahavaakınlarıyüzündenpiyadetümenlerivaktindecepheyeulaşamadılar,öteyandan-personel,teçhizatvekomutabakımından-oluşumtarzları,bunlarınçokhareketlivebaştanaşağızırhlanmışbirdüşmana karşı durmalarına imkân sağlayamadı. Bütün kara, deniz ve hava kuvvetlerininateşiyle desteklenen bu düşman, üstelik harekâtının ağırlık merkezini şimşek hızıyladeğiştirebiliyordu.

9’uncuve10’uncuS.S.ZırhlıBirliklerindenmeydanagelen2’nciS.S.Kolordusu’nunsaldırısı,sonunda, ancak başka tümenlerin zayıf bir desteğiyle başlayabildi. 29-30 Haziran’da, busaldırı,düşmanınzırhlıbirliklerinin,ağırtopçusunun,gemitoplarınınvehavakuvvetlerininbir noktaya toplanan ateşiyle olduğu yere mıhlanıp kaldı. Gerçi bu harekât hedefineulaşmamıştıama,hiçdeğilsedurumumevziîolarakistikrarakavuşturmuştu.OsıradaHitler,butümenlereinisiyatif,tecrübevekudretgösteremedikleriiçintakazadabulundu.Haksızdı;zirabubirlikler,ellerindengeleniyapmışlardı.

Savaşayenisürülenbirliklerdekorkunçbirtempoylayıpranmayabaşladılar.

OsıradaKomutanlık,zırhlı tümenlerinyerinepiyadetümenlerinigeçirerekzırhlı tümenlerimümkün olduğu kadar stratejik nitelikte harekâta sokabilme amacını gütmüştü. Budeğiştirme işi, şüphesiz, her karış toprağın adım adım savunulmasını isteyen Hitler’inkoyduğuyasağa,verdiğidirektiflereaykırıydı. İleri sürülenbu tedbir tekliflerininhiçbirideyerine getirilmedi: Yıllardır ihmâl edilen bu tümenler, değerlerinden çok kaybetmişlerdi;durumdadurmadankötüyegitmişti.

Cherbourg’un 1’inci Amerikan Ordusu’nca ele geçirilişinden sonra, istilâ cephesinin ağırlıkmerkezi Saint-Lo — Carentan kesimine kaydı. Amerikan tümenleri, ileride yapacaklarıharekâtadahaelverişlibirüskurmak için ilkinCoutances—Saint-Lohattınıelegeçirmeyidenediler.CaencephesindeolduğugibiSaint-LobölgesindedebiryıpratmasavaşıolduveAlmanKaraKuvvetleri;kardeşordularındesteğinigörmeden,nöbetdeğiştirmedenvedurupdinlenmedenbuyıpratmasavaşınakatlanmakzorundakaldılar.

1-24Temmuzarasında,Müttefiklerin21’inciOrdularGrubu,Caen’daolduğugibiSaint-Lo’dadazorkullanarakbiryarmahareketinegirişti.

8Temmuz’dada2’nciİngilizOrdusu,üçpiyadetümenivedörtbeşzırhlıtugaylakuzeydenvedoğudanCaenüzerinebirkuşatmasaldırısınabaşladı.Dahaönce,7-8Temmuzgecesi,karavedeniz topçusunun bomba dalgalarıyla Orne Irmağı’nın iki kıyısındaki bütün bölgeyi altüstetmişti. Yedekte bulunanAlman zırhlı kuvvetlerinin büyük bölümü savaş dışı oldu. Bunlar,bombaların açtığı huni biçimindeki çukurlara çocuk oyuncakları gibi yuvarlanıvermişlerdi.İngilizler, ikigünsürenbirsavaşbahasınaCaen’ıelegeçirmeyibaşardılar; fakatsonAlmanyedeklerinin savaşa sürülmesi ve savunucuların yiğitçe fedakârlık göstermesi, onları OrneIrmağı’nın öbür kıyısındaki yarma hareketinde başarısızlığa uğrattı. İngilizler, Caen’dakiçabalarındansonra.kuvvetlerinitoparlayıphazırlamaişinebirkaçgünharcadılar.Radyolarınsusmasıvesunîsisler,yerdehertürlükeşifyapılmasınaengeloluyordu.Buamaçlahavalananbirkaç uçak da sis duvarını aşamıyordu. Alman Komutanlığının elinde - ikinci defadır ki -duruma teşhis koymak için yeterli bilgiler yoktu. Yer yer yapılan saldırıların, sankimahallîmevzilerigüçlendirmektenbaşkaamacıyoktu.

18 Temmuz günü, düşmanın, Orne Irmağı’nm doğusunda merkezileşen büyük saldırısıbaşladı. Bıı saldırı, bütün topçu kuvvetlerinin birkaç saat süren yaylım ateşi ve 2.200 ağırbombardıman uçağının desteklediği bini aşkın savaş uçağının bombardımanıylahazırlanmıştı.İngilizler,savaşabeşpiyadetümeni,üçzırhlıtümenveikidezırhlıtugayyâni,çoksıkışıkbiralana,biniaşkıntanksürdüler.Dörtgündevamedenkorkunçbirçarpışmadansonra,derinliğine7kilometrekadar ilerledilersedebaşarmayıumduklarıyarmahareketinitamamlayamadılar. Uğradıkları ağır kayıplara, ve büyük yorgunluklarına rağmen, Almantanksavarbirlikleriylepiyadeleri,busaldırıyıdaönlediler.

20Temmuz1944’tcCaenkesimindekisavunmasavaşıenyükseknoktasınaulaştıvenihayetbirsavunmabaşarısıyladasonuçlandı.

Bunlar olup biterken, 7’nci Alman Ordusu’nun sayıca az olan kuvvetleri CotentinYarımadasında ve Saint-Lo yakınında, 1’inci Amerikan Ordusu’na karşı savaşıyorlardı.Müttefiklerin ezme taktiği, bütün savaş araçlarının yığın hâlinde çarpışmaya sokulmasısayesinde,oradadazayıfAlmankuvvetlerininyıpranmasınayolaçtı.3-7Temmuzarasında,

dörtAmerikan tümeniGorges’dakibataklık çayırlarlabatı kıyısı arasındagüneyedoğrubiryarma hareketine girişti. Bunlar, derinliğine beş kilometre kadar toprak kazandılar ama,sonundadurduruldular.Cotcntin’inbatıkesimindekiçarpışma,ilkinmevziînitelikteydi.BunakarşılıkAmerikalılar,kuvvetleriniSaint-LobölgesiyleVircveTauteırmaklarıarasınayığdılar.Düşman 18-19Temmuz gecesi, Saint-Lö’daki kuvvetlerin döküntülerini kuşatmayı başardı.Savaşıyönetmekteolan84’üncüKolorduKomutaPostasıdaSaint-Lo’daydı.Komutanı,Rusyaseferinde bacağından sakatlanmış olan topçu generali Erich Marcks, ilk hattın gerisindevurulupöldü.

Düşman, Saint-Lo’yu ele geçirdikten sonra, faaliyetinin ağırlık merkezini Vire Irmağı’nınbatısındaki kesime aktardı. 24 Temmuz’da da, akılların zor alacağı bir topçu hazırlığındansonra,VireIrmağıiledenizarasındakicepheninyıkılmasınayolaçacakolanbüyüksaldırısınabaşladı:Yarmahareketiufuktabelirmişti.Yolaçıkarılabilenazsayıdakiyedekler,gidecekleriyereçokgeçulaştılarveufakbirliklerhâlindesavaşasürülebildiler.

Yarmahareketi,düşmançıkarmacephesinindoğukesimindebingüçlükleönlenebilmiştiama,24 Temmıız'da Saint-Lö’nun batışında başarıyla sonuçlanmıştı. 1’inci Amerikan Ordusu,Fransa’nın içlerine doğru stratejik manevralar yapma imkânının belirmekte olduğunugörüyordu.

MüttefikordulargruplarınınAvrupakıt’asında-hepsizırhlıvemotorlu-kırkkadartümenlerivardıveistilâdalgasıbirtürlüdurmakbilmiyordu.

AlmanKomutanlığı, 2’nci İngilizOrdusu’nun, ilkinhareketüssüolarakFalaisebölgesini elegeçirmek için, Orne Irmağı’nın batısında, olanca gayretiyle yarma saldırısını sürdüreceğinidüşünüyordu 1 'inci Amerikan Ordusu’na gelince; yarma harekelini Domfront-AvrancheshattınınötesinedekgenişletiptamamladıktansonraFransa’nıntâiçerilerineilerleyeceğive2’nciİngilizordusununsolkanattakibirliklerininde1’inciAmerikanOrdusu’ylabirleşeceklerisanılıyordu.

Artık Hitler’in emri uyarınca Normandiya Cephesi'ni saldırı yoluyla temizleme işinindüşünülmemesigerekiyordu.Zira,böylesinebaşarılıbiristilâhareketinidurdurabilmekbilebaşlıbaşınabirmeseleydi.

12Temmuz’da,«B»OrdularGrubuBaşkomutanlığı,düşmanın,Almankuvvetleriniyıpratmakolanamacınaoândanitibarenhemenhemenulaştığınıraporetmişti.

Budurumkarşısında15TemmuzgünüMareşalRommel’ingönderdiğiültimatomkonusunadahasonrayinedöneceğiz.

SİYASİOLAYLAR

İşe 24 Temmuz’a kadar olan taktik ve stratejik 8 durumu açıklamakla başladık. Bu durum,siyasî olaylar ve o dönem boyunca komutanlıklarda yapılması kararlaştırılan değişikliklerüzerindevereceğimizyargılarınesasıolacaktır.

Margivaldeki brifingi izleyen günler boyunca, Ordular Grubu Başkomutanıyla KurmayBaşkanı,«Führer’leyapılanbrifing»‘dekonuşulanlarıvebundançıkacaksonuçları,emirlerialtındaki orduların şeflerine (birkaç kolordu ve tümen komutanıyla kurmay başkanlarına)bildirdiler.MareşalRommel,askerîolaylarıngidişininBatı’daAlmanOrdusu’nubağımsızbirharekete girişmek zorunda bırakabileceğini, politik eğilimlerine göre az ya da çok belirliolarak, bu şeflerin herbirine açıkladı. General Von Salmuth, General Dollmann ve ZırhlıKuvvetlerKomutanıGeneralGeyrVonschweppenburg,Mareşal'insiyasîveaskerîgörüşünüpaylaştıklarını bildirdiler ve Ordular Grubu Başkomutanına olan güvenlerini ifade ettiler.Mareşal’in direktiflerini, Führer’in vereceği emirlerle çelişki hâlinde olsa bile, yerinegetirmeyehazırolduklarınısöylediler.

Siyasîveaskerîolaylarlabrifinglerinbirarayagelmeleribakımından26Hazirangünü,özelönemtaşıyanbirgünolarakortayaçıkmaktadır.

Doğu'da Kızılordu’nun, Smolensk-Minsk otomobil yolu boyunca, Almanya’nın sınırlarıdoğrultusundaMerkezOrdularGrubuCephesi’nekarşıgiriştiğiyarmahareketi,sonaermeküzereydi. Tam o sırada, Normandiya Cephesi’nde düşman, Tilly yakınlarında üstün zırhlıkuvvetlerle saldırıya geçerek 5 kilometre genişlik ve 5 kilometre derinlikte bir yarmahareketinibaşardı;budaCaenyakınındakidurumutehlikeyedüşürenbirhâldemekti.

Başkomutanlık’ın batıdaki yeni temsilcisi topçu generali Wagner’in emri üzerine AlbayFinckh,MareşalRommel’inkomutapostasınageldi;Hitler’iişbaşındanuzaklaştırmaamacınıgüden hazırlıklar ve yurdu kurtarmak için tasarlanan ihtilâl konusunda bilgi verdi. DahaöncekisuikastlardauğranılanbaşarısızlığıhatırlattıveBerchtesgaden’degirişilecekolanyenibirsuikastteşebbüsününhazırlıklarındansözetti.Rommeldekendigörüşünübirkeredahaaçıkladı: Daha önce de belirtilen nedenler dolayısıyla, Hitler’den bir suikastla kurtulmanınyerinde olmayacağını düşünüyor; onun, tutuklanarak bir Alman mahkemesindeyargılanmasının daha yararlı olacağını söylüyordu. Albay Finckh’i karargâhta vememleketiçinde alınacak bütün tedbirlerin çok gerekli olan koordinasyonunu hazırlamaklagörevlendirdi;sonuçtandaenkısazamandakendisinebilgivermesiniistedi.

Mareşal, zaten bumeselenin aynı ânda pek çok yerde tartışıldığı görüşündeydi.Mareşal’infikrince,nezamanbirdarbeyapılabileceğinikesinolaraktespitetmekçokgerekliydi.Böylecebütüntedbirlerinincedeninceyehazırlanması,dolayısıyladeteşebbüsünbaşarıyaerişmesisağlanacaktı. -Kendisi de talepleri bir ültimatom hâlinde Hitler'e bildirmeyi, bu amaçla daonunyanmagitmeyitasarlıyordu.

Cephede herkes söylenmeye, sızlanmaya başlamıştı. 116’ncı Zırhlı Tümen’in komutanıGeneralSchwerin,askerîvesiyasîduruma ilişkinbirmuhtıragönderdi.Başındabulunduğubirlikler adına savaşın sona erdirilmesini ve Nasyonal Sosyalist rejimin değiştirilmesiniistiyordu.Belirttiğinegöre,komutaettiğizırhlıtümen,memleket içindekidüşmanlarakarşıgirişilecek bir eylem yönünden çok güvenilir ve söz dinler durumdaydı. General Vonlüttwitz’inkomutasındaki2’nciZırhlıTümeniçindedurumaynıydı.

TekrartekraryaptıklarıkonuşmalardansonraiyiceanlaşmışolduklarınıgörenMareşalVonRundstedt’leMareşalRommel,durumunyalnızBatı’dadeğil,bütüncephelerdefelâkethâlinialdığını farkediyorlardı.Hitler’den tekrarve ısrarlakendilerinikabuletmesini istediler.28Haziran’da iki mareşal, rapor vermek üzere Berchtcsgaden’e gitmeleri gerektiğini belirtenöyleacelebiremiraldılarki,Bavyera’dangeçmekiçinbütüngeceyiotomobillerindegeçirmekzorundakaldılar;zirahavadanyolculukyapmalarıyasaklanmıştı.29Hazirangünü,öğleyin

Berchtcsgaden’e ulaştılar. Ne var ki, Fiililerin kendilerini kabul etmesi için akşama kadarbeklemekzorundakaldılar.

Konuşma, geniş bir dinleyici çemberinin ortasında cereyan etti. İki başkomutan, geneldurumu göz önüne alarak savaşa son vermesi için Hitler’e yalvardılarsa da, Führer, buisteklere hiçbir cevap vermedi. Yeni harika silâhların yakında kullanılmaya başlanacağınısöyleyerek bir kez daha atıp tutmaya başladı. Yedi Yıl Savaşı’nda Rus çariçesinin ölümüPrusya Kralı Büyük Friedrich için ne olmuşsa, bu silâhlar da bu savaş için öyle olacaktı.Hitler’einanmakgerekirse,bunlarsonvekesinzaferisağlayacaktı.Mareşallerinbirkaçistektebulunmalarınarağmen,Hitleronlarlabaşbaşakonuşmayarazıolmadığıgibi,onlarıyemeğede çağırmadı; her ikisini kabaca başından savdı. Rommel, durumu Mareşal Keitel’e şöyleanlattı:

—«Durum,hızlakötüyegitmektedir.Hitler’inbugünsözünüettiği topyekûnbirzaferkazanmak fikri saçmadır, hayâldir. Bunun tersini, topyekûn bir bozgunu beklemekgerekir. Onun için her çareye başvurarak, elde ettiğimiz bütün üstünlüklerden vebeslediğimizbütünhülyalardanvazgeçerekBatı’dasavaşahemensonverelimveDoğuCcphesi’nitutalım.Artıkbizimiçinenönemlimesele,Almanya’yıhercümerçtenvehavasavaşıylatopyekûnyakılıpyıkılmaktankurtarmaktır.»

Keitel,Hitler’emeseleyibuaçıdananlatacağınıvaadetti;sonundada,olacağaboyuneğmişbirhâlde;

—«Bendeartıkyapacakhiçbirşeykalmadığınıbiliyorum!»Diyebağırdı.

Busözlerözellikleilginçgörünmektedir;çünkü20Temmuz’dansonraeskiarkadaşlarıhükümgiyipordudankovulduklarızaman,Keiteldurumubambaşkatarzdaanlatmışabenzemektedir.

İki mareşal de yürekleri kaygıyla dolu, fakat elleri boş olarak kendi komuta postalarınadöndüler.

Bu arada 7’nci Ordu, komutanını kaybetmişti. Gecc-glindüz durmadan didinen GeneralDollmann,29Haziransabahıbirdamartıkanmasısonucuöldü.GerçiHitleronungörevinesonvermiştiama,buhaberGeneral’eulaşamadı.Rommel,onunyerine,hemen,görevehazırve

durumüzerindede bilgi sahibi olan, ordunun en gözde kişilerindenbirinin, topçu generaliErich Marcks’ın atanmasını teklif etti. Fakat Hitler, siyasî nedenlerle teklifi kabul etmedi.Gerçekten de, GeneralMarcks eskidenGeneral Von Schleicher’inÖzel KalemMiidürlüğü’nüyapmıştıveHitlerdeondançokkuşkulanıyordu.Bilindiğigibi,Marcks,üçhaftasonracephedevurularaköldü.

Rommel’lebaşkaherhangibirtemastabulunulmaksızın,2’nciS.S.ZırhlıKolordusuKomutanıve S.S. Grup Şefi General Hausser, Dollman’ın yerine atandı. Hausser, tam Caen önündekidüşmancephesiniyarmak içinyapılacaksaldırıyıyönetmesigerektiğisırada,komutaettiğizırhlıkolordununbaşındanhemenayrılmakzorundakaldı.

Hausser, Ordu’dan ve Genelkurmay’dan yetişmeydi ama, erkenden S.S.’lerden yanaoluvermişti.Çokateşliveyiğitbiraskerdi;yalnız,politikbakımdantamanlamıylaikiyüzlüydü.Birçokgeneraldenvebatıkdakizırhlıbirliklerinbaşkomutanındandadahagençti.Bugöreveatanmasısoğukkarşılandı.

Hitler’le yaptığı konuşmadan dönüşünden iki gün sonra, Von Rundstedt, «sağlıknedenleriyle»BatıCephesiBaşkomutanlığıgörevindenalındı.Hitlerbutedbirimareşallerinenkıdemlisinebildirmeyenecesaretedebilmiş,nedeböylebirölçülülükgöstermişti.İkinciYaver’i Yarbay Borgman’ı bir mektup ve Demirhaç Nişanı’yla Saint-Germain’e, Mareşal’inkarargâhınagönderdi.Rundstedt,4Temmuz’daLaRoche-Guyon’daRommel’evedaetti.Birkomuta görevinde kalıp da felâketi yaşamak zorunda olmayacağı için, duyduğu sevinciRommel’dengizlemedi.5Temmuz’dadaBatıCephesiZırhlıKuvvetleriBaşkomutanıGeneralGeyr Von Schweppenburg, hiçbir neden gösterilmeksizin görevinden uzaklaştırıldı; yerineZırhlıKuvvetlerGeneraliHeinzEberbachatandı.BatıZırhlıBirliklerGrubu’nada«5’inciZırhlıOrdu»adıverildi.

General Von Geyr, 2’nci S.S. Zırhlı Kolordusu’nun yaptığı karşı-saldırının başarısızlıklasonuçlanmasından sorumlu tutuldu. Hitler, kendisine telefon ederek gittikçe artanbozgunculuğu yüzünden ona takazada bulundu. Gerçekten de, Von G-eyr, başarısızlıklasonuçlananbusaldırıdansonragörüşünüaçıkçasöylemiş;Caen’ınveOrneIrmağıbatısındakibölgeninboşaltılmasınıteklifedipkomutadahareketözgürlüğüistemişti.Bukonudakiraporuşöylesonbulmaktaydı:

—«İnisiyatifintümünüdüşmanabırakankatısavunmayasımsıkıbağlıstratejikdurumdüzeltmeleriyle; hiç olmazsa bu inisiyatifi bize verecek olaıı esnek savaş arasındaseçimyapmakgerekir.»ZırhlıGrupKomutanı’nınfikrince,buesnektaktikyalnızenuygunmanevradeğil,aynızamandaenenerjikkarardı.

Mareşal Rommel, bu raporu Genel Karargâh’a gönderdi; ayrıca kendisi de bu düşüncelerinhepsine katıldığını bildirdi ve bir kere daha harekât serbestliği istedi. Emrinde çalışmaktaolanVonGeyr’ın görevinden atıldığını duyunca onu temize çıkarmaya kalkıştı, fakatKeitelonunbuisteğinikabacareddetti.

Von Geyr’ın yerine geçen Zırhlı Kuvvetler Generali Eberbach iyi bir askerdi ve bu silâhıkullanmasını çok iyi biliyordu. Karakteri, davranışı ve siyasî düşünceleri, onu çok değerlişahsiyetesahipbirşefhâlinesokuyordu.

Batı CephesiBaşkomutanı’na gelince;Komutanlık da, askerler de bu göreveOrdularGrubuKomutanı Mareşal Rommel’in getirileceğini sanıyorlardı. Zira Rommel, bu cepheyi çok iyibiliyordu.FakatonunyerineMareşalGüntherVonKlugeatandı...

Hitler’inRommel’ekarşıduymaktaolduğukuşku,güngeçtikçeartmıştı!

Günther Von Kluge topçuluktan yetişmeydi. Kurmaylığın bütün basamaklarından geçmişti.1940'takiBatıSeferi’nde4’üncüOrdu’yubaşkomutanolarakyönetmiş,şan-şerefkazanmıştı.BusefersırasındaRommeldeünlü«HayaletlerTümeni» iletâdenizeulaşanilerihareketibaşarmıştı. Doğu Ccphcsi’ndekiMerkez Ordular Grubu Başkomutanı olarak Von Kluge, çokustavebecerikliolduğunugöstermiş,büyükbirinatlasavaşmıştı.Tarafsız,enerjik,hızlı,yiğit,kendine acımayan, fakat gösterişten hoşlanan bir adamdı. Askerler, ona «Akıllı Hans»diyorlardı.Gecc-gündüz,kimseningözününyaşınabakmadan,emrindekiherkestenlıerşeyiistiyordu. Soğuk bakışlı, sert çizgili yüzünde açıklamaya cesaret edemediği heyecanlargizliydi.Konuşmalarındatabiattançokhoşlandığınıbelliediyor;askerîsorunlaravemoderntarihebüyükilgigösteriyordu.Hitler’emuhaliftiama;-belkideFührer’inkendisineçokdeğervermesi, kendi eliyle hediyeler sunması yüzünden ve aklının değil, duygularının etkisiyle -yinedekendinionabağlıhissediyordu.

Minsk’tenSmolensk’egidenotomobilyoluüzerindearabası1943-1944kışındadevrilmiş,oda bu kazada aldığı yaralardan henüz kurtulmuştu. Soğuk ve enerjik bir insan izlenimiuyandırıyordu. Berchtesgaden’de onbeş günü aşkın bir süre kalmıştı.Hiter onu orada yenigörevine hazırlamış; Batı’daki olayların, Komutanlık’ın ve birliklerin yanlışlarından,yetersizliklerindenilerigeldiğineonuinandırmıştı.VonKluge,5TemmuzgünüöğledensonraOrdular Grubu komuta postasına geldi. La Roche-Guyon şatosunun muhafızlar salonundaherkesibuzgibibirtavırlaselâmladıktansonra,aşağı-yukarışunlarısöyledi:

— «Mareşal Von Rundstedt’in görevinden alınması, Hitler’in Batı CephesiBaşkomutanlığı’ndanmemnunolmadığınıaçıkçagöstermektedir.RommeldeFührer’intam güvenini kazanmış değildir, Genel Karargâh’ta şöyle bir izlenim var: Rommel,Afrika’dadaolduğugibi,düşmansilâhlarınınüstünlüğündençoketkileniyorveaşırıbirkaramsarlığa kapılıyor. Öte yandan Rommel, her gün aşırı bireyciliğinin kanıtlarınıortaya döküyor. Hitler’in emirlerini dürüstlükle yerine getirmiyor.» Von Kluge,sözlerinişöylebağladı:«Siz,MareşalRommel;bugündenteziyok,verilenemirlerihiçsesçıkarmadanyerinegetireceksiniz.Bendenilköğüt,buolsunsize!»

Bu takaza, ikimareşalarasındasertbir tartışmayayolaçtı.Rommel, geneldurumubirkezdaha ısrarla ortaya serdi; bundan sonuç çıkarmak zorunda bulunulduğunu belirtti. SesiniyükselterekHitler’inveAlmanOrdularıBaşkomutanlığı’nınhaksızsaldırılarınakarşıkendinisavundu.

Bu ateşli tartışma sırasında Von Kluge, o âna dek olup bitenlere tanık olan KurmayBaşkanı'ndan,yânibenden,dışarıyaçıkmamıricaetmişti.

Rommel,BatıCephesi’ninyeniBaşkomutanındanyazılıvesözlüolarak,sözlerinigerialmasınıvebunuAlmanOrdularıBaşkomutanlığınadabildirmesini istedi.Hattabunun için onabirmehil de verdi. Askerî durum, komuta ve birlikler hakkında, ancak bölge komutanlarıyla

konuştuktanvemeselelerüzerindekişiselbilgiedindiktensonrayargıyavarmasını tavsiyeetti.

Von Kluge’nin genel durum üzerinde bilgi edinmek istemediği görüşmeden sonra, ortayaderingörüşayrılıklarıçıkmıştı.Rommelincinmişti.Edindiğigizlibilgileredayanarak,yıllardırAlmanya’daki mukavemet kuvvetleriyle temas hâlinde olan Von Kluge’nin, yurdunkurtuluşunadahaçokbağlıolduğunudüşünmüştüvebundahaksızdadeğildi.OysaMareşalVonKlugeşuandacepheiçinyerindehiçbirbilgiedinmeden,Hitler’insözcüsüolarakortayaçıkıvermişti.Ahlamadan,dinlemeden,körükörüne,Berchtesgaden’inağzıylakonuşmuştu.

OsıradaVonKluge,dahaöncehazırlananbirgeziprogramıgereğince6Temmuz’daOrdularGrubu’ndanayrılıpikigünlüğünecepheyegitti.Oradarastlayabildiğibütünşeflerveaskerlerlekonuştuktansonradüşüncelerinideğiştirdi.Olaylarınsözgötürmezaçıklığını,bütünşeflerinhepbirağızdanilerisürdükleridüşüncelerive-Hitler’insözleriylebiraniçinbaşıdöndüktensonra-artıkmantığınkudretinikabuletmekzorundaydı.

Yaptığıbütüneleştirilerigerialdı;«Hitler’IeKeitelbenialdattılar,»diyerekRommel’denözür diledi. «Bütün bilgilere, raporlara, telefon konuşmalarına ve tekmil haberlererağmen Hitler’in durumu olduğu gibi görmek istemediğini; düşleriyle isteklerininortasındayaşadığını;bunlarkofçıkıncadaşamaroğlanları aradığını» sözlerine ekledi.VonKluge’ninDoğuCephesi’ndeedindiğiizlenimlerinkısaözetiböyleydi.

9 Temmuz 1944 günü Yedek Yarbay Dr. Von Hofacker, La Roche-Guyon’a geldi. KendisiniFransa’dakiBaşkomutanVonStülpnagelgöndermişti.

(Sırasıgelmişkenşunuhatırlatalım:Fransa’dakiBaşkomutan,OrgeneralKariHeinrichVonStülpnagel,1943-1944’te,ParisveçevresiniiçinealanveAlmanOrdularıBaşkomutanlığınca«Büyük Paris» diye adlandırılan bölgenin komutanlığını yapmıştı. Daha sonra görüleceğigibi,Hitler’eyapılansuikastaonundaadıkarıştığından,canınakıymayakalkıştı,gözleriköroldu;sonraGestapotarafındanöldürüldü.

Kendisini, kuzeni Otto Von Stülpnagel’e karıştırmamak gerekir. O da 1940-1942 arasında«Büyük Paris» bölgesinin komutanlığını yapmış; öldürmeler, tutuklamalar ve yakıpyıkmalardan dolayı Paris Askerî Mahkemesi'nde hakkında kovuşturma açılmıştı. 1946 yılıŞubat’ında,sorgususırasında,Cherche-MidiCezaevi’ndekihücresindekendiniasarakcanınakıydı.

Dr.VonHofacker,aynıadıtaşıyangeneralinoğluydu.Babası,BirinciDünyaSavaşısırasındaönemli bir komutanlıkta bulunmuş ve Rommel onun emri altında savaşırken İtalya’dakiMonte-Matajur’uhücumlazaptederekLiyakatNişanıalmıştı.VonHofacker’inyanındaVonStülpnagel’in yakın dostu olan Dr. Max Horst da vardı. Hofacker, Genelkurmay’da görevlibulunan Albay Klaus Von Stauffenburg’un kuzeniydi. O da geleceğini General Beck adınabildirmişbulunmaktaydı. Fakat20Temmuz suikasti, tasarısını gerçekleştirmesinemeydanvermedi.

CaesarVonHofackermükemmelbirpolitikacıveateşlibirkimseydi;aynızamandaazgörülürbirinandırmagücünesahipti.BarışdönemindeBerlin’de,çelikendüstrisindeçokyüksekbirgörev yapmıştı. Yıllar yılı da Kari Heinrich Von Stülpnagel’in en yakın çalışma arkadaşı

olmuştu.BeckveStauffenberghesabınaistilâcephesindekidurumhakkındakesinbirizlenimedinmekiçingelmişbulunuyordu.

Beri yandan çabuk ve kesin bir harekete girişmek zorunluluğu üzerine, gerek kendidüşüncelerini, gerekse Fransa Başkomutanınınkileri belirten, özenle hazırlanmış birmuhtırayı da yanında getirmekteydi. Bunda, sonuç olarak, bütünmukavemet güçleri adınaMareşalRommel’eateşlibirçağrıdabulunuluyor;Batı’dasavaşıkendiliğindenvepekçabukbitirmesiiçinyalvarılıyordu.Aslındabu,birayaklanmaçağrısıydıveBerlin’dekimukavemetkuvvetlerinindüşüncelerindenesinlenmekteydi.BunagöreMüttefikler,Hitler’leonunGöring,Himmler ve Ribbentrop gibi «ortak»’larından biriyle hiçbir zaman pazarlığagirişmeyeceklerdi ve bu şeflerin, sistemle birlikte yok olmaları gerekmekteydi. PazarlığınilkelerinitespitederkenRommel’inyaptığıgibi,onlardadüşmanhavabombardımanlarınınhemen durdurulması fikri üzerinde ayak diriyorlardı. Oysa bunun ülkenin iç bölgelerindemoralveekonomikbakımdanferahlıkyaratmakgibibiretkisiolacaktı.VoııHofackcr, istilâcephesinin tam olarak ne kadar zaman tutunabileceğini soruyordu. Berlinli’lerin kararları,özelliklebunaverilecekcevababağlıolacaktı.Rommeldeaynıaçıklıklacevapverdi:

—«Ençokonbeşgünyadaüçhafta.Sonradadüşmanınbiryarınahareketiyapmasınıbeklemekgerek;çünküonakarşıkoymakiçinelimizdeartıkhiçbirşeyyok.»

VonHofacker,BatıCephesiBaşkomutanıylakonuştuktansonraBerlin’egiderekoradaGeneralBeck’leötekimukavemetşeflerinebilgiverecekvenihayetbütündevrimtedbirlerininaynıândauygulanmasınısağlayacaktı.15Temmuz’dansonradayineRommel’inyanınagelmesigerekiyordu.

2’nci Zırhlı Tümen, «mahallî bir mütareke için görüşmeler yapmak üzere yetkilitemsilcilerin cephe hattından geçmelerinin teknik bakımdan mümkün olupolmayacağı»’nı General Von Lüttwitz’in aracılığına başvurarak öğrenmek istemişti.Gerçekten de. Müttefik Komutanlığı, Cherbourg’un zaptı sırasında ele geçirdiği Sağlık veHaberalmaservislerikadınpersonelininağıryaralılarladeğiştirilmesi için radyoyla tekliftebulunmuştu.Budeğiştirmeişi,kendisininbelirteceğibiryerdeyapılacaktı.İkisaatliğineateşkesildivebu insancıleylem,kararlaştırıldığışekildeuygulandı.Fakatolay,Hitler’deöfkevekuşkuuyandırmıştı.

12Temmuz’da,MareşalVonKlugeyineLaRoche-Guyon’ageldi.Stratejikvetaktikolaylarlabunlardandoğansorunlarüzerindeyapılanbrifing,ikibaşkomutanarasındakesinvetambiranlaşma olduğunu ortaya koydu. Von Kluge, elindeki kuvvetlerin azalması ve hiçbir yedekkuvvetidebulunmamasıdolayısıyla,cepheninnekadarzamandayanabileceğinibirkezdahakesin olarak öğrenmek istedi. Rommel şöyle bir teklifte bulundu: Bu soruyu bütün ordukomutanlarıylakomutagöreviyapangenerallerinçoğunasoracaktı.SoruşturmanınsonucunuHitler’eraporedecek,bunagerçekbirültimatomudaekleyecekti.Eğer-beklenmesigerektiğigibi-Hitleryine«Olmaz!»Derse,uygulayacağıplânıdaanlattıveYarbayHofacker’ingöreviyleilgilibilgilerverdi.Yarbay,Berlin’edönünce,durumhakkındaRommel’iaydınlatacaktı.ZatenGenelkurmay temsilcisi de hemen birkaç gün içerisinde Doğu’daki ve Führer’inkarargâhındakidurumhakkında,kişiselolarakkendisinebilgiverecekti.

VonKluge ilkin çekingen davrandıysa da, Rommel’in yargılarının hepsini doğru bulduğunuifade etmekten kaçınmadı. Vereceği karar, cephedeki makamlara iletilen sorularagönderilecek cevaplarabağlı olacaktı.Rommel,GeneralVonStülpnage’ledurum,kendisininniyetleriveVonKluge’yleyaptığıkonuşmalarhakkındabilgiyollamaişiylebenigörevlendirdi.Her şeyden önce, hatta Von Kluge işbirliğinde bulunmak kararını vermese dahi, MareşalRommel’inhareketegeçmeyehazırolduğunubelirtecektim.Görevimi13Temmuzakşamıgeçvakit

Paris’te yerine getirdim. Von Stülpnagel Berlin’deki mukavemet hareketinin Sosyalistşeflerinin tutuklandıkları haberini almıştı. Bu haber, harekete geçişimizi çabuklaştırmakzorundakalmamızayolaçabilirdi.VonStülpnagel,Hofacker’indönüşünübeklemeyiteklifetti.Kendikesimindekihazırlıklarınsonaerdiğinisöyledi.

Rommel,13,14ve15Temmuzgünlericepheyegitti.Oradaherrütbedenşeflerle,buaradaözellikle S.S. Grup Şefi olan Sepp Dietrich’le ve Hausser'le görüştü. Bunların raporları çokkaramsardı. Büyük bir açık sözlülük de gösterdiler. Demek ki Rommel, Batı’da hareketegeçecekolursa,S.S.’leringüçlükçıkarmalarındankorkmayacaktı,ileride5’inciZırhlıOrdu’nunkomutanlığına atanacak olan S.S. Grup Şefi Sepp Dietrich, o sırada 1’incı S.S. ZırhlıKolordusu’nun komutanıydı. Ordular Grubu’nun komuta postasına yaptığı bir ziyaretsırasında, hem Rommel’e, hem de bana, Başkomutanlık’a karşı hoşnutsuzluk duyduğunubildirmiş ve cephenin çözülmesi hâlinde kişisel tedbirler almak için izin istemişti. SavaşasürülenyiğitS.S.birlikleri,şeflerine iyicebağlıydılarvekabuletmekgerekirki,bunlar,GizliPolisservislerininkullandığıyöntemlerdenaçıkçaayrılmaktaydılar.

Zaten Başkomutan, gerekirse, bu örgütü Paris’te ve Fransa’da başından kolaycadefedebileceğineinanıyordu.

Rommel,cephedendöndüğündeçokdüşünceliveheyecanlıydı.İlkhattakisavaşçılarlayaptığıkonuşmalardan edindiği izlenimlere göre; kendisine rapor gönderen başkomutanlarlagenerallertamimiylehaklıydılar.Mareşal’eheryerde,askerîşeflerinsonandaatakbirtedbiralmaya karar verip vermeyecekleri ve böyle bir karar verilirse durumun değişipdeğişmeyeceği sorulmuştu. Mareşal, gerekli gördükçe açıklamalarda bulunmuş vehiyerarşininherbasamağındakibirliklerlekomutanlıklarınkendiyönetiminetambirgüvenbeslediklerikanısınavararak,buavutucuinançlageridönmüştü.

Fakat Rommel, artık Hitler nezdinde her türlü izah imkânlarım tüketmişti. Vaat edilenyardımın gelmesini beklerken Führer’in terslemeleriyle, hainlikleriyle karşılaşmıştı. YukarıBavyeraileDoğuPrusya’da,herkesişlerihâlâhafifealıyordu.Rommel,Hitler’ibirkeredahauyardı ama, bu sefer her zamanki gibi görüşme talebinde bulunmadı; açık ve sert birültimatomgönderdi.15Temmuz’damakineyleyazılmışüçsayfalıkbirmuhtırahazırladıvebunuBatıBaşkomutanınınaracılığıylayolaçıkardı.Şöyleyazmıştı:

«Normandiya Cephesi’nde durum, hep kötüye gitmekte, vahimbir bunalım doğurmaeğilimini göstermektedir. Çarpışmaların çetinliği, düşmanın - özellikle topçu ve zırhlıkuvvetler bakımından - çok kuvvetli malzemeyi savaşa sürmesi, düşman havasilâhlarınınetkinliğivesavaşbölgesinetamamenhâkimoluşudolayısıylauğradığımızkayıplar o kadar yüksektir ki, tümenlerin savaş gücü bu yüzden hızla azalmaktadır.

İçeridentakviyelerâdetadamladamlagelmektevetaşımagüçlükleriyüzündenbunlar,cepheye ancak birkaç haftada ulaşabilmektedir. Aralarında 28 generalle 354 birlikkomutanınındabulunduğu2.360subaylabirlikte,uğradığımızkayıplar97.000kişiyi,yânigündeortalama2.500-3.000kişiyibulmuştur.Bunakarşılık, ancak6.000kişilikbirtakviyealdık.Savaşasürdüğümüzbirliklerinmalzemebakımındankayıplarıdaçokyüksektir vebugünedekancak çokdüşükbir oranda - sözgelişi, 225 tankakarşı 17tankla-kapatılabilmiştir.

Cepheye gönderilen yeni tümenlerin savaş eğitimi eksiktir. Bunların topçuyla,tanksavarlarla ve tanklarla yakından savaşacak silâhları azdır. Bu yüzden de butümenler, düşmanın, birkaç saat süren topçu yaylım ateşinden ve güçlü bavabombardımanlarındansonrayaptığıbüyükölçüdekisaldırılarıpüskürtecekdurumdadeğillerdir.Düşmanınmalzemebakımındangüçlüoluşudolayısıyla,enyiğitbirliklerindahi ellerinden doğranıp biçilmekten başka bir şey gelmediğini çarpışmaların seyrigöstermiştir.

Takviye gönderilmesi işine gelince; demiryolu şebekesinin tahrip edilmiş olması vedüşmanhavakuvvetlerininakınlarıdolayısıyla, cephenin130kilometregerisinedekkarayollarınıngüvenliktenyoksunoluşu,takviyeişiniokadarzayıflatmıştırki,cepheyeancakçokgereklielemanlargönderilebilmektedir.Herşeydenönce,heryerdetopçuvehavan cephanesi bakımından çok tutumlu davranmak zorundayız. NormandiyaCephesi’ne, artık bu ada lâyık yeni kuvvetler gönderilememektedir. Düşmancephesineysetersine,gece-gündüzyenibirliklervebüyükmiktardamalzeme,selgibiakmaktadır.Havakuvvetlerimiz,düşmantakviyebirlikleriniİliçdurduramamaktadır.Düşmanınbaskısıdurmadanartmaktavesertleşmektedir.Buşartlaraltındadüşmanınyakında - yâni onbeş güne ya da üç haftaya kadar- özellikle 7’nci Ordu kesimindezayıflayancephemiziyarmasınıveFransız topraklarının içerilerinedoğruderinliğinegirmesinibeklemekgerekiyor.Bununsonucununnekadar feciolacağınıhesaplamakiseimkânsızolacaktır.

Askerlerimiz her yerde yiğitçe çarpışmaktadır aıııa, eşit şartlar altında cereyanetmeyenbusavaş,sonunayaklaşmaktadır.»

Mareşal,muhtırasına,kendieliyleyazdığışusatırlarlasonvermekteydi:

«Bu durumdan gerekli sonuçları hemen çıkarmanızı sizden rica etmek zorundayım.OrdularGrubuBaşkomutanısıfatıyla,bunuaçıkçasöylemeyigörevbiliyorum.

Rommel,Feldmareşal.»

«Siyasî sonuçlar» denilmemişti; «sonuçlar» sözünün içinde hepsi vardı. «Siyasî» sözü,Hitler'inüzerindekışkırtıcıbiretkiyapacaktı.Onuakıllıcadüşünmeyeitecekyerde,yararsızöfkepatlamalarınavedelicebirkızgınlıkiçindenaklınaesendirektiflerivermesineyolaçacak,bütün bunlar da askerin zararına olacaktı. Von Kluge de muhtırada ve Rommel’inültimatomundailerisürülendüşüncelerekatıldı.(Buraporun,üzerindeMareşal’innotlarıda

bulunan asıl nüshasını, «B» Ordular Grubu Kurmay Başkanı sıfatıyla, daha sonra, -tutuklanmamsırasındayoketmekzorunluğuortayaçıktı.)

Rommel,uyarılarınısondefaolarakduyurmuştu.Ültimatomyolaçıkarılıncaşöylebağırdı:

—«Şimdidenonasonfırsatıverdim.Bundandasonuççıkarmayayanaşmazsa,hareketegeçeriz.»

EngüzelAlmankentlerivesevgiliyurt,hemenhemensağlamdı.Topraklarınbüyükbölümüyıkıcıfırtınadanmasunkalmıştı.Henüzsorumsuzcayaptırılanfaydasızfedakarlıklardan,herulustan binlerce ve binlerce insanın ölümünden, Alman toprağı üzerinde yapılacak olanölesiyesavaşınkorkunçluğundankaçınmaimkânıvardı.

ErwinRommel,yalnızbaşınaeylemegeçmekaramınnihaîsonuçlarınınneolacağınıçokiyibiliyordu.Artıkbeklemesigerekenbarışşartlarınınacımasızsertliğiyleilgilihiçbirhayâledekapılmıyordu. Ama Müttefiklerin siyasî sağduyusuna, psikolojik ihtiyatına ve yapıcıöngörüsüneyinedebirdereceyekadarumutbağlamışbulunuyordu.Fakatonlarınneacımahislerine,nededuyacaklarıheyecanagüveniyordu.Bununlabirlikte,yinedebüyükdevletlerinsoğukkanlılıklarınaveakıllıklarınagüvenivardı.

15 Temmuz gece yarısına doğru, Rommel’in Visamiral Ruge’a ve bana açıkça ifade ettiğidüşünceler, işte bunlardı. O acıklı haftalar boyunca taşıdığı güven duygusu, şimdi iyiceartmıştı.Bunudaherhalde,bakışlarınıgöktekiebedîyıldızlarakadaryükselterekbuluyordu.

Fakatogünlerboyuncabuçeşitdüşüncelerinbirarayagetirdiğibütünkişiler,insanoğlununkaderini esrarlı ellerinde tutan o akıl ermez kudretin, kendi bildiği yoldan şaşmadığınıgöreceklerdi.Zirakurtuluşsaatibirtürlüçalmıyordu.

Caenbölgesindekidurum,herânyenibunalımlarasebepoluyordu.Düşmanınyaptığıderinyarma hareketleriyle açtığı gedikler, ancak çok büyük zahmetle ve yiğitçe fedakârlıklarbahasınakapatılabil-di.Müttefikler,Parisçevresindekigenişbölgeyeneredeysekesinolarakgirmeküzereydiler.

17 Temmuz günü, Rommel, komutayı kendisi vermek, bizzat emirler verip teşviklerdebulunarak bitkin iradeleri canlandırmak için en ateşli çarpışmaların yapıldığı kesimlerdenbirine gitti. Birkaç seçkin şefe, Hitler’e bir ültimatom gönderdiğini açıkladı; bunun ne gibisonuçlar doğurabileceğini de onlardan gizlemedi. Fakat kendisini çağırmam üzerine, herzamankindendahaerkençekilmekistedi,işteozaman,mahallîbirçarpışmanınbuhranlıbirânında,müdahaledebulunmagereğiniduydu.Ayrıca1’inciS.S.KolordusuKomutanıGeneralSepp Dietrich’in yanına gitti ve onu komuta mevkiinde buldu. Dönüş yolunu ancak saat16.00’da tutabildi. Livarot’dan Vimoutiers’ye giden yol üzerinde, Montgomery çiftliğiyakınında, düşman avcı bombardıman uçakları mareşalin tek başına giden otomobilinigördüler.Zirahepyanmamaiyetyadamuhafızalmadanyolculukederdi.Düşmanpilotları,bütünBatıCephesi’nineniyiaskerini,Almanya’nıntekkurtuluşumudunukişiliğindetaşıyankimseyi kovaladıklarının farkında bile değillerdi. Mareşal bir kavak ağacının kırık dallarınıkendinesiperetmekiçinhızlayolalırken,orayavaramadanönce,çokalçaktangelenüçuçağınmermileriarabayıtaradı.Şoför,öldürücübiryaraaldı,Mareşaldeöylesineağıryaralandıki,ilkin öldüğü sanıldı. Doğruyu söylemek gerekirse, Rommel, Ordu’ya ve Alman halkına en

gerekliolduğusıradasahnedençekilmişbulunuyordu.Onunardınadüşüpyenivedahaiyibirdünyaaramaktaolanherkes,acıduyaraktekdesteklerindenyoksunkaldıklarınıfarkettiler.ErnstJünger’inbirkitabayazdığıönsözdededediğigibi:«17Temmuz1944günüLivarotyolu üzerinde Rommel’e inen darbe, dış savaşla iç savaşın ağır ve çifte yükünüomuzlarında taşıyabilecek tek adamı; saldırganın korkunç dinamizmine kafatutabilecekkadar yürekkuvvetine sahip tekkişiyiortadan sildi.Kaderin şaşmaz birişaretiydibu.»

20Temmuz1944

OnuncuBölümMAREŞALVONKLUGE«B»ORDULARGRUBU’NUNBAŞKOMUTANLIĞINIELİNEALIYOR

Rommel savaş dışı olunca Ordular Grubu ilkin başsız kaldı. Hitler’in başyaveri GeneralSchmundt, Rommel’in yerineHausser’in atanmasını teklif etti. Kendisi, üç hafta önce 7’nciOrdu’nunkomutanlığınagetirilmişbulunuyordu;onunyerinedeS.S.GrupŞefiSeppDietrichatanacaktı.Böylece,BatıCephesi’ninüstgörevlerineNazikodamanlarınıngittikçedahafazlasokulduklarıgörülüyordu-MareşalVonKlugeyapılmakistenenbudeğişikliklerekarşıdurduve19TemmuzakşamıOrdularGrubu’nunkomutasınıkendielinealdı;beriyandandaBatıYüksekKomutanlığı’ylakişiselbağlantısınısürdürdü.LaRoche-Guyon’dakikomutamevkiineyerleşti.

BatıCephesiBaşkomutanı’nınKurmayBaşkanıPiyadeGeneraliBlumentritt,Saint-Gcrmain’debulunan«B»OrdularGrubukesimindekigörevlerindışındakalanlarıyerinegetirmeyedevamediyordu. Mareşal Von Kluge, 5’inci Zırhlı Ordu’nun komuta postasına gitti. NormandiyaCephesi’ndekibaşkomutanlarlakomutanlardaorayaçağırılmışlardı.VonKluge,özellikleCaenveSaintLogibiönemlinoktalarailişkinstratejikdirektiflerverdi.Fakathiçbirpolitiksorunadeğinmedi.

Saat17.00’dcGeneralBulmentrittveGenelkurmay’danAlbayFinckhbenitelefonaçağırarak«Hitler’in öldüğünü» haber verdiler. Mareşal’in dönüşünde, saat 18.00 ile 19.00 arasındaradyo, Hitler’e yapılan suikastın başarısızlığa uğradığını yaymış bulunuyordu. Bu haber,telefonlabirkaçayrıntıyıbildirenGenelKarargâh’çadadoğrulandı.

Saat19.00ile20.00arasında,komutapostasınaMareşalSperrleileGeneralVonStülpnagelveGeneralBlumentrittgeldiler.GeneralVonStülpnagel’leYarbayDr.VonHofacker,MareşalVonKluge’yi bu önemli olaylara el atması için çok sıkıştırdılar: «Gerçi suikast teşebbüsübaşarısızlığauğradı ama,Berlin’dekomutaGeneralBcck’in eline geçti.AncakBatı’dasavaşı hemen bitirmek - hattâ teslim olmak - suretiyledir ki, ihtilâlin şimdiye dektehlikedeelanbaşarısısağlanabilir,»diyorlardı.

General Von Stülpnagel, yola çıkmadan önce, «Paris Komutanı» General Von Boineburg’aFransa’daki S.S.’lerin vePolis’in şefi olanOberg’le S.D. kurmayım, yâni toplamolarak1.200kişiyi tutuklayarak emin bir yerde tutması için emir vermişti. Bu tutuklama işi, AlbayKraewel’in komutası altındaki ordu güvenlik birliklerince bir tek silâh dahi atılmadanbaşarıldı.

Buhaberbütünorduyadabildirildi.Hitler’inişbaşındanuzaklaştırıldığıveiktidarınS.S.’lerce,zorkullanılarakelegeçirilmesindenkorkmakgerektiğideaçıklandı.

Fakat Von Kluge; General Beck, Höpner, Fromm, Warlimont ve Stieffle şahsen telefonlakonuştuktan sonra, Batı Cephesi’nde başlatılacak bir ayaklanmanın başına geçmeye kararveremedi. Ona göre, bu cephede girişilecek bağımsız bir «çözüm şekli», Hitler’e suikastinbaşarısızlığa uğramasından sonra, Berlin’de ve Führer’in karargâhında akıl almaz bir şeysayılacaktı. Her şeyden önce, Mareşal şimdi komuta kuruluna da, askerlere degüvenemiyordu.

Von Kluge, Führer’in karargâhına ve Berlin’e birkaç kere telefon ettikten sonra, S.D.mensuplarınınsalıverilmesiniParis’tekiaskerîkomutanlaraemretti.Aslındabu,GeneralVonStülpnagel’in alınyazısını kesin olarak tâyin etmek anlamına geliyordu. VonKluge, KurmayBaşkanıAlbayVonLinstow’ada telefonla aynı direktifleri verdi.AmiralKrancke,BüyükelçiAbetzvedahabaşkalarıda,zatenkorkuiçindeVonListow’akoşmuşlardı.

Beri yandan, bu uğursuz saatlerde Caen ve Saint-Lo cephelerindeki savaşçılar tehlikeli birsavunma çabası içinde çırpınıyorlardı. Başkomutanlarla bölge komutanları boyuna telefonederek takviye istiyorlar; radyodanduyduklarıkonuyu,Führer’inkarargâhındaveBerlin’deolup bitenler hakkında yeni haberler olup olmadığını soruyorlardı. Ben, bütün bu sorularacevap vermek ve - cepheyi ayakta tutmak için - gereken kararları da tek başıma almakzorundaydım.

MareşalVonKluge,ParisAskerîKomutanı’nı,YarbayDr.VonHofacker’iveDr.Horst’uakşamyemeğinealıkoydu.Yemekbeşkişiyle,mumların ışığıaltında,cenazeçıkmışbirevdekigibisessiz sedasız yenildi. Birmezar havası veren o saatleri, yemekte hazır bulunanlardan sağkalanlarhiçbirzamanunutamayacaklardır.GeneralVonStülpnagelgeceleyinParis’edöndü;hemenogecekomutanlıktanazledildi,yerinePiyadeGeneraliBlumentrittgetirildi.MareşalKeitel, General Von Stülpnagel’i«rapor vermek üzere» telefonla Berlin’e çağırdı. General,VonKluge’yehabervermeden,21TemmuzsabahıParis’tenayrıldı.BirinciDünyaSavaşı’ndaçarpıştığıVersaillesdolaylarında, tabancaylabir el ateş ederek canınakıymak istedi. Fakatbeceremedi; sadece gözleri kör oldu. Verdun Askerî Hastahanesi’ne götürüldü ve oradaGestaspo’nunbirtutuklusugibimuamelegördü.Birameliyatgeçirdiktensonrakendinegeldive bağırarak Rommel’in adını söyledi. Henüz iyileşemeden Berlin’e götürülüp HalkMahkemesi’ninkarşısınaçıkarıldıveölümemahkûmedildi.30Ağustos’takarargâhsubaylarıFinckhveVonLinstow’labirlikteasılarak idamedildi.YarbayVonHofackerde20Aralık’taaynıakıbeteuğradı.Beni sonolarak19Aralık’taBerlin’de,Gestapo’nunAlbrechstrasse’dekizindanındagördüğündehiçdeçökmüş,yıkılmışhâldedeğildi.

Mareşal Von Kluge, Belediye Başkanı Dr. Gördeler’i ilk kez 1942 Nisan’ında, Smolenskyakınındaki karargâhında kabul etmişti. O zaman hem onunla, hem de General Beck’le,Büyükelçi Von Hassel’le ve başkalarıyla bir görüş teâtisi olmuştu. Söylendiğine göre, VonKluge1943’teAlmanya’dakiNasyonalSosyalistzorbalığınınyıkılmasınıdesteklemeyehazırolduğunu söylemiş, bunun için de iki şart ileri sürmüştü: Hitler’in ölmesi ve yüksekkomutanlığın (batıda veya doğuda) tek cephe hâlinde birleştirilmesi. İkinci şart, 4Temmuz’dan başlayarak yerine getirilmişti ama, kesin olan öteki şart yerine getirilmişdeğildi.VonKluge,Hitler’inherşeydenhabersizolanbaşyaveriGeneralSchmundt’unteklifiüzerine, 4Temmuz’daBatı Başkomutanlığı’na atandığında-, yanınaKurmayBaşkanı olarak

General Von Tresckow verilmişti. Von Tresckow, daha önceMerkez Ordular Grubu’nda da,Harekât Başkanı olarak Von Kluge’nin yanında görev yapmıştı. Fakat Mareşal bu atamayıkabul etmedi; çünkü, Von Tresckow’un devrimci dinamizminden ve sarsılmaz iradesindenkuşkulanıyordu. Bu yüzden de Hitler’in can düşmanlarından biri, çok akıllı ve sağlamkarakterlibirinsanolanVonTresckow,Batı’yaatanamadı.Doğu’daki2’nciOrdu’nunKurmayBaşkanlığı’nıyaptığısıradacellâtlarınınelindenkurtulmak için21Temmuz’dacanınakıydı.Vasiyetnâmesindeşunlardavardı:

«Şimdibütündünyabizesaldıracakveküfürleredecek.Fakatyaptığımızınçokdoğruolduğuna,düninandığınıgibibugündebütünbenliğimleinanmaktayım.Hitler’iyalnızAlmanya’nındeğil,bütündünyanıncandüşmanısayıyorum.BirkaçsaatsonraTanrı’nınhuzuruna çıkarak eylemlerim, görevlerim hakkında hesap vereceğim, O da beniyargılayacak.Hitler’ekarşısavaştaneleryaptığımıbüyükbirvicdanhuzuruiçindeO’naanlatacağım.GününbirindeTaunnasılİbrahimPeygamber’e: ‘İçindetoputopuontanedoğru insan yaşasa bile Sodom şehrini yıkıp yok etmeyeceğim.’ Diye söz verdiyse,umuyorum ki, bizim gibiler yüzünden, Almanya'yı da yok etmeyecektir. Hiçbirimiz,öldüğüiçinşikâyetçiolamayız.Aramızakatılanlar,buyolabaşkoymuşlardemektir.Birinsanın manevi değeri, ancak inançları uğrunda canını fedaya hazır olduğu ândabaşlar.»

Batı Cephesi Başkomutanlığı görevine başlamadan önce Von Kluge’yi ziyarete, sonradanölmüş olan Albay Böselanger de gelmiş ve daha önce yaptıkları anlaşma uyarınca ona,Tresekov’unhareketegeçmek içinyaptığı çağrıyıulaştırmıştı.MareşalVonKluge, zaten20Temmuz suikasti’nin yapıldığım duyunca çok şaşırdı. Karargâh subayı Topçu GeneraliWagner’inveGenelkurmay’danAlbayKlausVonStauffenberg’inkendisiniziyaretedeceklerihaberverilmiş;fakatozamanbilinmeyennedenlerlebuziyaretleryapılmamıştı.

VonHofacker,17TemmuzakşamıBerlin’dendönmüşvegarda,Rommel’inağıryaralandığıhaberinialmıştı.Ancak,Hitler’ekarşısuikastinneredeyseyapılmaküzereolduğunukendisinebildirme imkânı bulunamamıştı; çünkü, 20 Temmuz’da harekete geçilmesine, ancak 19TemmuzgünüöğledensonraBerlin’dekararverilmişti.

21 Temmuz sabahı, Göbbels’le Keitel’ın emri üzerine, Batı Cephesi Başkomutanı’nınnezdindekiNasyonalSosyalistKomiseri, yanındaFransaPropagandaŞubesi temsilcilerideolduğu hâlde, La Roche-Guyon’a geldi. Von Kluge’nin elinden Hitler’e hitaben bir bağlılıktelgrafı almak istiyordu; bunun metnini kendisine verdiler, ayrıca da bütün Alman radyopostalarındabirkonuşmayapmasınıistediler.Mareşal,busonuncuiştenkaçınmanınyolunubulduama-birazılımlıbirbiçimdedeolsa-kutlamatelgrafınıçekememezlikedemedi.

Günther Von Kluge, her şeye rağmen 20 Temmuz’un ölüm kasırgası içinde kaynadı gitti;kader, uyanıklığı gerçekleştirme iradesiyle çelişki hâlindeymiş gibi görünen bir adamkarşısındadapasifkalmadı.

20Temmuz1944’tenbaşlayarak,Hitler’inveAlmanOrdularıBaşkomutanlığı’nınVonKlugehakkındakikuşkularıdurmadanarttı.Bu,şüphesiz,tutuklularınağızlarındanalınansözlerdende ileri geliyordu. Muhakkak olan şu ki, kendi komutanlığı sırasında alınan tedbirler,Obersalzberg’dekiGenelKarargâhlabüyükölçüdeeleştirilmiş,hattabaltalanmıştı.

Radyodan, Dr. Ley’in asilzadeler ve subaylar topluluğuna karşı lekeleyici bir söylev verdiğiöğrenildi. General Von Funk, Von Lütwitz ve Von Schwerin, açık ve kesin protestolardabulunarakbusözleringerialınmasınıistediler.

Ordunun yeni Kurmay Başkanı’nın, 20 Temmuz 1944 suikast teşebbüsünün hazırlanışıylagerçekleştirilişinden söz eden emrini Başkomutan’la anlaştıktan sonra, «B» Ordular GrubuKurmayBaşkanısıfatıyla,benaltkademelereulaştırmadım.Naziselâmınınsembolleştirdiğisisteminyakındayıkılacağınıheraskerseziyordu.Busözde«Almanselâmı»'nınorduyatamosıradazorlakabulettirilmesi,herkeseşeytancabirşakagibigörünmekteydi.

25Temmuz-18Ağustos1944

OnbirinciBölüm

AVRANCHES–MORTAIN«FALAISECEBİ»

Alman Orduları Başkomutanlığı, 24 Temmuz’da, Batı’da verilecek kararın, Cotentin’dekidüşmanyarmahareketinindurdurulmasınabağlıolduğunubelirttiğinde;bu,onunsoğukbirşaka yaptığı izlenimini uyandırıyordu. Zira aynı zamanda, harekât konusunda her türlüinisiyatifideortadankaldırıyordu.

AlmanKomutanlığı,3’üncüAmerikanOrdusu’nunbaşındaki,çokzenginkarakterlimuazzambir başkomutan olan General Patton’un bambaşka bir yerde karaya çıkacağını sanıyordu.Patton ise Cotentin üzerine sürülmüş, ortalığı boş bularak olanca hızıyla ilerlemeyebaşlamıştı. Almanlar’ın işte o zaman büyük stratejik kararlar almaları zorunluydu. FakatözellikleHavaKuvvetleri’ndehiçbiryedekbulunmadığından,herkarıştoprağınnebahasınaolursaolsunsonunadeksavunulmasınıvedüşmanınyarmahareketininönlenmesiniisteyenbütünemirler,aslındaboşlâftanibaretti.

istilâ cephesinin tehlikeli noktası, iki Amerikan ordusunun batı kanadına doğru yerdeğiştirmişti. Bretagne Yanmadası’ndaki Alman birlikleri kımıldayamaz hâle getirildiktensonra orada güneye ve güneydoğuya doğru bir yarma hareketinin başlaması her ânbeklenmekteydi. Bu manevra yalnız Normandiya’daki Alman 7’nci Ordu’suyla 5'inci ZırhlıOrdu’sunun kuşatılmasına yol açmakla kalmıyor; Paris bölgesiyle daha ilerisinde, Almanyayönündekikesinharekâtındabaşlangıcıoluyordu;kısacası,sonunbaşlangıcıydı.Ozamandakesinkararlaralmakzorunluğuortayaçıkıyordu:Akdenizcephesindenvazgeçmek;Fransa’nınbatısındaki,güneybatısındakivegüneydoğusundakiişgalbirliklerinigruplandıranbütün«G»OrdularGrubu’nukuzeyedoğruçekmek;bunuyaparkendetaktikharekâtıveSeinehattınınsavunmamevzii hâlindedüzenlenmesini gözönünde tutupbütün gezici yedekleri öncedenayırmakgerekirdi.

FakatHitler'eveAlmanOrdularıBaşkomutanlığı’nabirkararaldırmakmümkünolamadı.

Mareşal Von Kluge, Saint-Lo’da Amerikalıların yaptıkları yarma hareketini öğrenince, ilkin7’nciOrdu’nun Saint-Malo körfezindeki dayanağının yitirileceğinden korktu. O sırada, haklıolarak, Avranches’ın kilit noktası olacağı; bu yüzden de karşı-saldırı tedbirleri ya da çokönemli kararlar alınıncaya dek burayı elde tutmak gerektiği görüşündeydi. Yedi haftadırzahmetlibir savunmasavaşına tutuşmuşolanbirliklerindurumuveözellikledüşmanhava

kuvvetlerininyokedicietkisidolayısıyla,Mareşal,buzaruretin,istenilebilecekolanınazamîsiolduğunudaanlıyordu.GerçiAmerikanKaraKuvvetleri’yleetkilibirişbirliğisonucundaSaint-Lo’daki yarma hareketi başarılmıştı ama, bu, özellikleHava Kuvvetleri sâyesindemümkünolmuştu.

7'nci Ordu’nun bütün yedekleri Cotentin Cephesi'ne yığılmıştı. Fakat Alman OrdularıBaşkomutanlığının göndermeye söz verdiği zırhlı savunma kuvvetleri görünürlerde yoktu.25’inciKolordu’nunbirkaçdefaistediğiyardım(bunun,Bretagne’danbeştümenlesağlanmasımümkündü), Alman Orduları Başkomutanlığı’nca reddedildi. Caen ile Saint-Lo arasındakicepheyegelince;buradakibirlikmevcududasonhaddekadarindirildi.Gerilimçokartmıştı,fakatAlmanOrdularıBaşkomutanlığımdahiçbirkımıltıyoktu;yâniBatıkaybedilmişti.

47’nci Zırhlı Kolordu’yla, 2’nci ve 116’ncı Zırhlı Tümenler, Vire Irmağı’nın batısındatoplanacaklar ve daha önce yarma hareketini başarmış olan düşman kuvvetlerinin kanadıüzerinesaldıracaklardı.

Saint-Lo’daki yarma hareketi üzerine, batı kanadının güneydoğuya doğru olan kesiminde,7’nci Ordu kuvvetlerinin, karşı-saldırı için toparlanmakta olan 47’nci Zırhlı Kolordukuvvetleriyle bağlantısı kesilmişti. Ara yerde bu ordu, kendiliğinden kuvvetlerinibirleştirmeye karar verdi. Ancak, bu durum Avranches gibi çok önemli bir noktayısavaşmaksızın terketmeye yol açacağından, Mareşal Von Kluge bunu hemen yürürlüktenkaldırdı.Fakat-düşmanzırhlıkuvvetleriylehavakuvvetlerininçığgibiilerleyişikarşısında-bu«karşı-emir»çokgeçgeldi.Pattonordusununzırhlıbirlikleri,30ve31TemmuzgünlerindeAvranches’ı ele geçirdiler. Düşmanın stratejik yarma hareketi hazırlığı sona ermişti;neredeyse harekât başlayacaktı. Bu dönemde bunalımın zirvesine ulaşılmıştı. Öte yandanSaint-Lo bölgesiyle Saint-Malo Körfezi arasında, cephenin sürekliliği de kesilmişti. Yiğitçekomuta edilen savaş grupları dalgakıranlar gibi tutunuyorlardı ama, dalgaların bunlarıaşması,artıkgün,hattasaatmeselesiydi.

VonKluge,General Jodl’la yaptığı bir telefonkonuşmasındaharekâtın çokkritikbir ânındabulunulduğunubelirttiktensonradurumuhemenHitler’eraporetmesiniistedi.Bukonudada,1914 Marne Muharebesi’nde Fransız ordusunun başından geçenleri hatırlattıysa da, bugayretideboşagitti.Hitler,kesinbirkararalacakyadastratejikdirektiflerverecekyerde,1Ağustos1944’te«B»OrdularGrubu’naşuemrivermekleyetindi:

«Düşmanın serbest sahada harekâta başlamasına hiçbir zaman meydanverilmeyecektir. ‘B’ Ordular Grubu, Avranches’a kadar bir yarma hareketine girişipdüşmanı tecrit ve imha etmek için bütün zırhlı birlikleriyle bir karşı-saldırıhazırlayacaktır. Eldeki bütün zırhlı kuvvetler, nöbet değiştirmeksizin, şimdibulunduklarımevzilerdenalınarakZırhlıKuvvetlerGeneraliEberbach’ınkomutasındasavaşasürüleceklerdir.Fransaseferininkaderi,busaldırıyabağlıdır.»

Von Kluge, hemen bu emre itirazda bulundu. Onun fikrince, böyle bir davranış, OrneIrmağı’ndan Saint-Lö’nun güneyine kadar bütün Normandiya Cephesi’nin yıkılmasına yolaçacakvefelâketidahadaçabuklaştıracaktı.GörüşününHitler’ehemenanlatılmasıiçinayakdiredi. Fakat Führer de ilk verdiği emirde direndiğini bildirdi. Von Kluge, göreviningerektirdiği şeyi yaparak, bu emrin doğuracağı kesin sonuçları bir kere daha belirtti: 2’nci

İngilizOrdusuönündeki-savunmanınbelkemiğiolan-zırhlıkuvvetleriçekerse,herşeydenönce Normandiya Cephesi’nin yıkılacağı muhakkaktı. Stratejik tedbirler alınmasını, yânisavunma hattının Seine Nehri gerisine çekilmesini, Fransa’nın güneyiyle ortasının terkedilmesini bir kez daha istedi. Alman Orduları Başkomutanlığı, «B» Ordular Grubu’ncaGenelkurmayBaşkanı’na iletilmek üzere ileri sürülen stratejik düşünceleri yeniden, kabacareddetti. «Efendisinin» ağzını kullanarak zırhlı kuvvetlerin saldırısıyla düşmanın yokedileceğinive«zaferinmutlakakazanılacağını»ilerisürdü.

ZırhlıKuvvetlerGeneraliEberbach’ınkomutasınaverilenhücumgrubunda2’nci ve116’ncıTümen'lerle 47’nci Zırhlı Kolordu; 1’inci ve 2’nci S.S. Zırhlı Tümen’leriyle 1’inci S.S. ZırhlıKolordu’su vardı. 2'nci Zırhlı Kolordu’nun (9’uncu ve 10’uncu S.S. Zırhlı Tümen’lerinin) dehücumasokulmasıöngörülmüştüama,durumungelişimibunavakitbırakmadı.Düşmanhavakuvvetleri,zırhlıbirliklereyaptıklarıaralıksızakınlarla,bunlarınişekarışacaklarıânıboyunageciktirdiler.

Mortain’indoğusundakibölgedeyapılanhazırlıklarakılalmayacakgüçlüklerbahasına,ancak6 Ağustos akşamı bitirilebildi. Saldırı, düşman hava kuvvetlerinin imha savaşınagirişmesindenönce,geceyarısınıbirazgeçebaşlayabildi.VonKluge,çarpışmalarınencivcivliyerinebizzatkoşupgitmişti.Harekâtşafaksökünceyedekbaşarıkazandı.2’nciZırhlıTümen,düşman cephesinin 10 kilometre içerisine girdi. Nispeten büyük sayıda Amerikan kara vezırhlıkuvvetiniezmişti.Fakatşafaksökersökmezdüşmansavaşfilolarısıkdalgalarhâlindehücumageçtilervekarşıtarafınherhareketinidurdurdular.Bütünnoktalardangetirtilen300Almanavcıuçağı,busaldırıiçinbatıyayığılmıştı.Ancak,uçaklarınbirtekidahisaldırınınuçnoktalarında görünmedi; savaş için havalanır havalanmaz hepsi kuşatılıp yok edilmişti.Böylece de zırhlı kuvvetlerin giriştiği bu harekât, sırf yerle çok mükemmel bir radyobağlantısının desteklediği Müttefik hava kuvvetleri sayesinde başarısızlığa uğradı.Paramparça olan zırhlı tümenler, 7 Ağustos akşamı, büyük kayıplar bahasına hareketnoktalarınadöndüler.Hitler,8Ağustos’tayinesaldırıyageçilmesiniemretti.Özellikle1 ’inciS.S.ZırhlıTümeni’ninyönettiğibusaldırıdaAmerikantanklarıveuçaklarınca,ağırkayıplarverdirilerekpüskürtüldü.

Havadesteğiyeterliolsaydı,yaklaşıkolarak25kilometreuzaklıktakiAvranches’ayapılanbukarşı-saldırı bir zaferle sonuçlanabilecek; hiç değilse, stratejik kararlar almak için zamankazanmafırsatınısağlayacaktı.FakatbirdeHitler’inzihniyetimeselesivardıvebuyüzden,sözü geçen kararların alınabileceğine hiç ihtimâl vermemek gerekirdi. Hitler’in durumuhemenhemenhiçanlamadığınıgösterenbirşeyde,EberbachGrubu’nunyaptığısaldırıdansonra,7yada8Ağustos’taMüttefikİstilâCephesi’ni«batıdandoğuyadoğru»yaymak içinverdiğiemirdir.

5Ağustos’taAmerikanbirlikleriBretagne’yıaşağıyukarıkilitaltınaalmışlardı.Bununüzerinede Rennes’deki 25’inci Alman Kolordusu Komutanı Topçu Generali Farmbacher, BretagneBaşkomutanlığı’na atandı. O da ilkin «bütün kuvvetlerini kullanarak düşmanıdurduracak», sonra savaşarak tahkim edilmiş noktalara çekilecek ve «son askere kadaroradakendinisavunacaktı».Bu,Cherbourg’da-yapılanlarıntekrarıgibibirşeydi.

Bütünbunlarınsonucu,25’inciKolordu’yutümenleriylebirliktetecritetmekoldu.Buyüzdenolayların ilerideki gelişmesine hiçbir müdahalede bulunulmadığı gibi, hiç olmazsa, birkaçdüşmankuvvetiniolduğuyeremıhlamakdamümkünolamadı.

Karşı-saldırınınbaşarısızlığauğrayışındansonra,VonKlugebirkezdahaFransa’nıngüneyiniterketmeyive«G»OrdularGrubu’nuderhalGienveNevers’denbaşlayıpGexyakınındaİsviçresınırına dek uzanan Seine-Loing-Loire hattına çekmeyi teklif etti. Aşağı Seine bölgesinegelince; Temmuz ortasından başlayarak savunma tedbirleri incelenmiş ve bunlarınuygulanmasıemredilmişti.FakatAlmanOrdularıBaşkomutanlığıbukonudakikararıerteledi.

Hitler’in Mortain bölgesinden, Avranches yönünde başlatılmasını emrettiği karşı-saldırı;Seine’ın güneyindeBatı ZırhlıKuvvetleri’ni oldukları yeremıhlayıp yıprattı. Bu emir yalnızstrateji kanunlarına değil, akıl vemantık gereklerine de aykırıydı. Bu, düşmana, ummadığıkesinbirüstünlüğükendieliylesunmakdemekti.

3’üncü Amerikan Zırhlı Ordusu Komutanı General Patton, 9-10 Ağustos’ta Laval’danbaşlayarak Alençon-Le Mans ekseni üzerinde, ileriye atıldı; sonra da Paris doğrultusundailerleyerekZırhlıKuvvetleradınamuhteşembirgösteriyaptı.Hitler’inkesinyasağınarağmenAlençon’un güney bölgesinde ileriye sürülen 9’uncu Alman Zırhlı Tümeni, hiç değilseAmerikanOrdusu’nundoğuyönündeki coşkun ilerleyişini yavaşlattı. FakatBretagne’daboşyereçarpışmaktaolan25’inciKolordu’nunyokluğu,kendinibirkezdahahissettirdi.SilâhlarıvehareketyetenekleribakımındanüstünAmerikankuvvetleri,açılangedikteniçeriyedoğruakmayadevamettiler.DüşmanınAşağıSeine’inbatısında5’inciZırhlıOrdu’yla7'nciOrdu'yukuşatmakniyetindeolduğunusezenOrdularGrubu,doğuyadoğrubağlantıyıyenidenkurmakiçindüşmanlatemasıkesipSeineNehri’ningerisineçekilmeyive«G»OrdularGrubu’nungeriçağırılmasınıistedi.

FakatHitler,VonKluge’nindüşmankuvvetlerihakkındakideğerlendirmelerineinanmıyordu.AlmanOrdularıBaşkomutanlığınındaani«Komando» baskınlarıyla savaş-dışı edilebilecekolan«düşmanzırhlıkuvvetçıkıntıları»ndanbaşkabirşeyinlâfınıettiğiyoktu.

Beri yandan, Hitler bocalamakta devam ediyordu. Zaten iyice hırpalanmış olan EberbachZırhlıGrubu’nun,kıyıyönündeyenidensaldırıyageçmesiniistedi.Fakatbu,stratejikdurumudahadavahimleştirmekveordununsavaşgücünüazaltmakgibibirsonuçverdi.

VonKluge,Hitler’ibuçılgıncasaldırıdanvazgeçiripvakitkazanmakiçin,10Ağustos’taAlmanOrdularıBaşkomutanlığına«eğerdurumunileridekigelişimiizinverirse,güneykanadınıbaskıdankurtarmakiçin»EberbachZırhlıGrubu’nunbirsaldırıhazırlamasınıteklifetti.

Fakatgeneldurumdakigelişmebutasarıyıdadeğerdendüşürdü.BununüzerineVonKluge,5’iııci Zırhlı Ordu’ya kendiliğinden emir vererek düşmanla kademe kademe temasınkesilmesini; Orne Irmağının, daha sonra da La Touques bölgesinin gerisine çekilinmesiniistedi. Bu arada 7’nci Ordu, Dom-front-AIençon hattı üzerinde ve doğu yönünde yanlarıkoruyacaktı.Hitler,12Ağustos’tabunuistemeyeistemeyekabulettiysede,GaskonyaKörfeziboyuncaveAkdenizkıyılarında-1’incive19’uncuOrdular’labirlikte-hâlâhareketsizduran«G»OrdularGrubu’nailişkinhiçbirkararalmadı.

20 Temmuz olaylarından sonra da, zâten Mareşal Von Kluge’nin hızı epey kesilmişti.Kaçınılmazhâlegelenfelâketibazankaderciliklekarşıladığıoluyordu.Suikastişindehareketegeçmekistemediği20Temmuz’danberi,kurtuluşuancaküstünkörüçârelerlesağlayabildiğiiçin,kendikendiniyemekteydi.

Fakat, tekrartekrar ilerisürülenisteklererağmen,Seine'ingüneyindekicepheyiterketmekgibiyerindebirişiyapmaya,«G»OrdularGrubu’nugeriçağırmaya;böyleceeldeetmişolacağıkuvvetleri idareli ve etkili bir tarzda kullanma imkânını sağlayacak yeni bir stratejiuygulamaya karar veremedi. Kuvvetli düşman birlikleri Domfront-Alençon hattını aşıpNormandiya’dakıikiorduyukuşatmakiçinFalaiseyönündekuzeyedoğrukıvrılmışlar,başkabirliklerdeParisdoğrultusundailerlemeyedevametmişlerdi;bununüzerineVonKluge,orduşefleriyle brifing yapmak için 12Ağustos’ta Falaise’in güney bölgesine gitti. Fakat yanındagötürdüğüalıcı-vericiradyopostasıtamisabetalınca,Mareşal'inheryerlebağlantısıkesildi.General Jodl, birkaç defa Hitler adına telefon ederek «B» Ordular Grubu Kurmay Başkanısıfatıyla, bana:«SakınMareşal VonKluge düşmansafınageçmiş olmasın?» Diye sordu.Mareşaldöndüğünde,Hitlerdengelmişşutelgrafıbuldu:

«MareşalVonKluge,Falaise‘cebinden’çıkacakveNormandiyasavaşını5’inciOrdu’nunkomutapostasındanyönetecektir.»

Askerîbakımdançılgıncaolanbuemir,Hitler'inkuşkusunuvesinirlerininbozukluğunugözlerönüneseriyordu.Bütünkadrolarlaaskerleringüveni,bubirbirinitutmayanveHitler’iniçindebulunduğu şaşkınlığı açığa vuran emirlerle babalanmaktaydı. Von Kluge, elbette cephenintümündeki harekâtı «cebin» içinden yönetemezdi. Fakat verdiği şevkin birlikler için çokbüyük önemi vardı. Bundan başka, zamanı gelince generallerine Seine Nehri’nin gerisinde,doğu yönünde yapılacak bir yarma teşebbüsü için her türlü hareket serbestliğiniverebilecekti.

13Ağustos’ta,1’ınciOrdu’nunkurmayheyetine,Gaskonya’dankuzeyedoğruhareketetmesibildirildi.7’nciOrdu’nungüneydoğukanadıylaLoireNehri’ninOrleansdolaylarındakibölümüarasında uzanmakta olan «cephe»’nin yönetimi, bu heyete verilecekti. Fakat asker olarak,eldeancakcephegerisibirlikleriveİdarîbirliklervardı;ayrıca15’iııciOrdu’nunikitümeniyleikiS.S.EğitimTugayıgönderilmesigerekiyordu.

Yineo günCezayir’dengemilerebindirilenbirliklerinhareketleriyle ilgili ilkhaberler geldi:Neredeyse Akdeniz’de bir çıkarma yapılmak üzereydi. Hitler’le Alman OrdularıBaşkomutanlığı, hatta o zaman bile, «G» Ordular Grubu’nun dokuz tümeninin düşmanlateması kesmesine razı olmadılar. Şu da var ki, tümenlerin hareket yetenekleri azdı ve budurum,onlarınsavaşgücüolarakbüyükdeğertaşımadıklarınıortayakoyuyordu.Sözüedileniki yüksek makam, çıkarmanın yapılacağına ve bunun Seine ile Loire nehirleri arasındakiMüttefikharekâtıylabağlantısıolacağınahâlâinanmakistemiyorlardı.

Mareşal Von Kluge, 14 Ağustos’ta Batı Donanma Grubu’yla 3 No.lu Hava Donanması’nınbaşkomutanlarını,FransayeniAskerîKomutamHavaGeneraliKitzinger’ive«BüyükParis»bölgesineyeniatananPiyadeGeneraliVonCholtitz’i,başkentinsavunmasınıtartışmaküzereSaint-Germain’detoplantıyaçağırdı.Hitler,Paris’insonaskeredeksavunulmasınıemretmişti.SeineNehriüzerindekialtmışsekizköprüyleaskerîdeğerdekibütünbayındırlık tesirlerinin

havaya uçurulması için hazırlıklar yapılması konusunda direktifler vermişti. Toplantıda,ordunun nakliye kollarının da boşaltılıp geri çekilmesi de plânlandı ve bu, bir aksaklıkolmadanbaşarıldı.NasyonalSosyalistPartisi’ninçoksayıdakiservisleriylememurlarıngeriçekilmesi, pek düzenli olmadı. Memurlar, denetlenmesi tamamen imkânsız hareketlerdebulunmuşlar,çoğuzamanda«Almanlık»şerefineyakışmayacakişlerçevirmişlerdi.

Bu uçsuz bucaksız başkenti savunmak için, elde gereken niteliklere sâhip sağlam birlikleryoktu.Ancakgüvenlikvehaberalmaişleriniyürütecekderme-çatmabirliklerkalmıştı.Ayrıca-ikmal ve iaşe gerekleriyle de olsa - Paris’i korumanın imkânsız olduğunu her aklı başındakimsegörüyordu.Aynıteorikvemaddînedenlerle,Fransızlarda1940’taParis’iteslimetmekzorundakalmışlardı.

Beri yandan, Amerikan kuvvetlerinin, özellikle güneyden ve batıdan başlayarak, Trun-Argentan-Putarges cephesine merkezden çevreye doğru yaptıkları baskı artıyor; İngilizkuvvetleridesıkıduruyorlardı.«Kazan»ıniçindekalmışolanAlmanzırhlıbirlikleriysedoğuyönündekaradanbirbağlantıyısürdürmeyeçalışıyorlardı.Bunlara,stratejikdirektif -hattâtakviye -dedeğil, 15Ağustos’taHitler’in imzasını taşıyanbir telgraf geldi:EberbachZırhlıGrubu’nun yaptığı saldırının başarısız kalışının sorumluluğu, Mareşal Von Kluge’yeyüklenmeye çalışılıyordu. Bu, Hitler’in sık sık çıkardığı, Harekât Jurnali’nde yayınlanacakolangünlükbiremirdi.Askerîhiçbirdeğeriyoktuama,ona,«tarihinyazılması» içingerekligörünüyordu.

Telgraf, tam Müttefik kuvvetlerinin Saint-Tropez, Cannes ve Saint-Raphael yakınında Coted’Azur’eçıktıklarıgüngeldi.DemekkiHitler'inyanlışdüşündüğüanlaşılmıştı;zayıfAkdenizcephesiçöküyordu.AlmanOrdularıBaşkomutanlığı,«G»OrdularGrubu’nunOrleans-Bourges-Montpellierhattıüzerinegeriçekilmesiiçinemirvermeyehazırolduğunuancak17Ağustosgünü bildirdi. Fakat iki istilâ cephesi üzerindeki - bazan birbirlerini geçen - düşman zırhlıkuvvet çıkıntılarının yaptıkları derin yarma hareketleri dolayısiyle, bu harekâtı başarmakimkânsızdı.

KuzeyvegüneyGirondeileLaRochelle’deki«tahkimlibölgeler»’itutmaemrideverilmişti.Falaise’degittikçedaralmaktaolan«Demirçemberden»5’inciZırhlıOrduile7’nciOrdu’nunçıkması,«B»OrdularGrubu’nun14Ağustos’taki-sonradanyenilenen-isteğineaykırıolarak,Hitler tarafından15Ağustos’ta yasaklandı.O zamandaMareşalVonKluge, bu emri vermeişinikendiüzerinealmaktanbaşkaçarebulamadı.

MareşalModel,geleceğinidahaönceAlmanOrdularıBaşkomutanlığıaracılığıylabildirmeden,16 Ağustos günü öğleden sonra La Roche-Guyon’daki komuta postasına çıkageldi. Doğucephesinde, bu cephenin tümünün 20 Haziran’da çöküşünden önceMerkez Ordular GrubuBaşkomutanlığıyapmışveDoğuPrusyaüzerineçekilmekzorundakalmıştı.Hitler,onabuyenigörevi verirken, DemirhaçNişanı’nın pırlantalı «Şövalye» rütbesini de bağışlamıştı.Model,VonKluge’yeHitler’inkendielyazısıylayazdığıbirmektubudaverdi.Hitler,MareşalModel’iBatıCephesiBaşkomutanlığınave«B»OrdularGrubuYüksekKomutanlığınaatamayakararverdiğinibildiriyordu.Zira,geçenhaftalarınyolaçlığızihinyorgunluğudolayısiyle,MareşalVon Kluge’ııin sağlık durumunun, yüklendiği sorumlulukları taşıyacak düzeyde olmadığınainanmaktaydı.

Von Kluge’nin, Model’in karşısındaki davranışı çok vakur oldu. Yetkilerini devrederken bukomutanlığın gerektirdiği herşeyi ona açıkladı: «Şuna inanmanızı isterini ki,» dedi,«benimiçintekacıklınokta,Hitler’inemriyleFalaise 'kazanında’kanlarınıdökmekteolanbirliklerimdenayrılmakzorundaoluşumdur.Fakatsonnefesimekadarkendimionlarınyanıbaşındahissedeceğim.»

18 Ağustos günü saat 5.00’te, Von Kluge küçük savaş kurmayıyla heyecanlı bir şekildevedalaştıktansonraLaRoche-Guyon’danayrıldı.Zatenburasıda1’inciAmerikanOrdusu’nunöncübirliklerinintopçuvehavanateşlerimenziliiçinegirmeyebaşlamıştı.Mareşal,Verdunile Metz arasında kendini zehirleyerek canına kıyıp öldü. Böyle yapmasaydı, gözalıcı birduruşma sonucunda ipe gidip ölecekti. Oğluyla dâmadı, «aynı aileden oldukları için»tutuklandılar.

MareşalVonKluge,Hitler’e18Ağustostarihinitaşıyanbirmektupbıraktı.Bunda,cepheninçöküşünün niçin kaçınılmaz hâle geldiğini özetliyordu. Bu arada, düşman kuvvetlerininüstünlüğü dolayısiyle Avranches’taki yarma hareketini önlemenin imkânsız olduğunu dabelirtiyordu. Zira, gönderileceği kendisine vaadedilen yardımlar hiçbir zaman gelmemiş,yaptığıstratejiktekliflerdekabuledilmemişti.

Kendisinin itirazlarına rağmen Hitler’in yapılmasını emrettiği Mortain karşı-saldırısınagelince;bu,OrdularGrubu’nundurumunuonarılmazbirtarzdavahimleştirmişti.VonKluge,mektubunaşusözlerlesonveriyordu:

«Eğeryenisilâhlarınızözelliklehavalardahiçbirbasansağlayamayacaksa,savaşısonaerdirmeniz yerinde olur... Alman halkı öyle tarifi imkânsız acılar çekti ki! Artık budehşetvericiolaylarasonvermeninvaktiçoktangelmişbulunuyor.»

19Ağustos-5Eylül1944

OnikinciBölüm

«FALAİSECEBİ»’NDENÇIKIŞVEBATIDUVARIÜZERİNEÇEKİLİŞ

Batıcephesininve«B»OrdularGrubu’nunyeniBaşkomutan’ıMareşalModel,meslekhayatınapiyâdesınıfındabaşlamış,erkendendekurmayolmuştu-İkinciDünyaSavaşısırasındailkinbatıdaki 16’ncı Ordu’nunKurmayBaşkanlığı’nı yapmış; sonra doğuda 1941-1942 kışındakiçetin çarpışmalar sırasında 9’uncu Ordu’nun Başkomutanı olarak ün kazanmış; sağlamşahsiyetivegüçdurumlarahemençârebulmayeteneğiylekendinigöstermişti.1944’e,batıyaçağırıldığıânadek,MerkezOrdularGrubu’nunBaşkomutanlığı’nıyaptı.Kısaboyluydu;kibargörünüşlüdeğilsede,kafacavevücutçaolağanüstühareketlibirinsandı.Hiçuykuuyumuyordenebilirdi.Düşmankarşısında korkunedir bilmiyordu. Çokberrakbir taktik görüşü vardıama,mümkünolanlaolmayanıayırdetmekbakımındanyargıeksikliğidevardı.Kendisinidevaynasındagörüyordu.Fevriydiveölçünedirbilmiyordu.Subaylarınzararınaolarakkendisiniaskerlere sevdirme çârelerini araştırmak gibi bir eğilim taşıdığı da gözden kaçmıyordu.Herşeyden önce, hiçbir fantaziye kaçmayan bir askerdi. Davranışlarında ve tartışmadakendineözgübirhâlivardı; tutkulu insandı.Kadereçoğuzamanmeydanokumuştu.Batıdabaşarıyaulaşmakiçin,beklenmedikdurumlaraçârebulmakonusundakiuzuntecrübesineveşansınagüveniyordu.Fakat,stratejiktecrübesinerağmen,taktikkomutanlığınayrıntılarındankendinikurtaramıyordu:«Büyükişleregirişirkenküçükişlerleuğraşma!»Sözü,onagöredeğildi. Dengesiz bir mizacı olduğundan, herşey açık-seçik ortadayken Hitler’ci ideolojikarşısındaçoğuzamanboyuneğmişti.

Tıpkı Mareşal Von Kluge’nin 5 Temmuz’da yapmış olduğu gibi, o da önyargılarla hareketederek ve yeni çalışma arkadaşlarıyla orduların başkomutanlarına takazalarda bulunarakgörevebaşladı.Oda,ilkolarakSeineNehri’ningüneyindemukavemetgösterilmesiniemretti.Bunuyaparkende-hiçyardımalmaksızınvehattâhiçbirkurtuluşumuduolmaksızın -herkarıştoprağıeldetutmaktan, ibaretçılgıncabir ilkedenhareketediyordu.Ancakbudirektifuygulanamaz hâle geldiği gündür ki, Somme-Marne hattına yerleşmek ve burasını «nebahasına olursa olsun» tutmak gerekecekti. Fakat bu hat üzerinde ne mevzilerin yeriseçilmiş,nedemevzihazırlanmıştı.

Olayların gelişimi dayanılmaz bir çığ hâlini alıyor ve her ân yeni stratejik kararlar vermekgerekiyordu.Model,AlmanOrdularıBaşkomutanınıörnektutarakveonuntâlimatınauyarak,bukararlarıalmakistemedi.

İlkingeneldurumagözatıktansonra,biryazıyazarak30tümenve200.000askeristedi.Fakatsonunda, bu safça isteğin yerine getirilmesinin imkânsız olduğunu anlamak zorunda kaldı.Gerçekten de, 20 Haziran’dan sonra çok ağır kayıplara uğramış olan Merkez Orduları’nın

Başkomutanı’ykenveHitler’leyaptığıgörüşmedensonra,kendisinegenelyedeklerinsayısıvedurumuhakkındabilgiverilmişti.

18Ağustos’ta«B»OrdularGrubu’nunLaRoche-Guyon’dakikomutapostasını,1’inciAmerikanOrdusu’nun bombalan ve topçu ateşi altında boşaltarak Führer’in Soissons’un kuzeyinde,Margival’debulunankomutapostasınataşımakzorunluğuortayaçıktı.

İşteogündeHitler,âdetiolduğugibiçokgeçolarak,«G»OrdularGrubu’nunMarne-Saöne-İsviçresınırıhattınıngerisineçekilmesinikabuletti.AskervemalzemebakımındantakviyeedilmişolanMarsilyaveToulonkentleriyse«kale»olarakeldetutulacaktı.GaskonyaKörfeziboyuncasavaşatutuşmuşolan64’üncüGenelKomutanlıkda,ayrıgruplarhâlindebütünOrtaFransa’yı geçerek «G» Ordular Grubu’nca korunacaktı. Alman birliklerinin hareket eksikliğidolayısiyle,Amerikanbirliklerionlarıyalnızcephedençökertmeklekalmadı;arkadabırakarakvedağıtarakkuzeyedoğruilerlemelerideçokkolayoldu.

Ara yerde «Falaise Cebi» her gün biraz daha daralmıştı. Amerikan kuvvetlerinin batıdan,güneydenvegüneydoğudangelenbaskısı,İngilizler’inkindenüstündü.

İki taneordubaşkomutanlığı,dört tanegenelkomutanlık,dokuzpiyade tümeniveyaklaşıkolarak beş zırhlı tümen, Falaise’le Argentan kesimi arasına, 10-15 kilometrelik bir sahayasıkıştırılmıştı.Bunlarherçaptatoplarınyoğunateşivegece-gündüzkesilmeyenhavaakınlarıaltındaydılar.Düşmanınhavadakifaaliyetiyüzündentakviyeve-herşeydenönemlisi-yakıtgetirtmekimkânsızolduveMareşalVonKluge’ningizlidirektiflerineuyarak19-20Ağustos’ta(2’nci S.S. Kolordusu’nun da yiğitçe koruyup desteklediği) kuzeydoğu yönündeki yarmahareketinibaşardı.Çetinfedakârlıklarveağırmalzemeninbüyükkısmınıbırakmakbahasına,bu birliklerden ayrılmış parçaların mengeneyi Rouen doğrultusunda nasıl gevşettiklerini;üstelikdedüşmananasılgözaçtırmadıklarınıgörmek,gerçektenbirmucizeoldu.

1’inci Amerikan Ordusu, bunlar olup biterken Dreux ile Paris arasında geniş bir kuşatmahareketinegirişmiştiveVernon’laMantesarasındaSeineNehri’nigeçmeyebaşlıyordu.İyiki,Amerikan Yüksek Komutanlığı bu başarıyı sömürmedi. Seine Nehri’nin kuzeyinde, kıyıboyuncayapılacakbirilerihareket,herhalde«B»OrdularGrubu’nunküllikuvvetlerinitecritedip yok etme fırsatım onlara verecekti. Alman kuvvetleri, kurtuluşlarını bu hatâyaborçludurlar. Bu arada 5’inci Ordu, düşmanın binlerce hava torpilinin yol açtığı anlatılmazgüçlükler ve ağır kayıplar arasında, Rouen yakınında karşı kıyıya geçmeyi başardı. Ağırmalzemeninveteknelerinbüyükkısmıdüşmanınelinegeçtiysede,karadanvehavadanyağanbir ateş kasırgası altında, bütün kuvvetlerini merkeze toplayarak saldıran bir düşmankarşısındanehrinböylecekatedilişininaskerîbakımdanyüksekbir-başarısayılmasıgerekir.Bu kuvvetlerin kuzey kıyısında derme-çatma birliklerce karşılanıp korunması da büyükdayanıklılıkgerektirenbirişti.Askerlerdenistenenmaddî-mânevîfedakârlıklarçokbüyüktü,fakatdavranışlarıhayranlıkvericioldu.Ancak,Hitler’inilkemrinerağmen,Seinehattıdahauzunzamantutulamadı.

Alman Orduları Başkomutanlığımın niyeti, Beauvais-Compiegne bölgesine zırhlı birlikleryığmak, bunları «tazelemek» ve sonra da - Seine’ın ötesinde ilerlemekte olan - düşmanınyanlarınakesinbirdarbeindirmekiçinileriyesürmekti.Nevarkibunlar,hiçbirzamanyerinegetirilemeyecekdileklerdi;özellikleşununiçinki,altıtanezırhlıtümendentoputopuyüztane

tankgerigeldi.Yinebunungibi,zırhlıbirliklereMarneveSeinenehirleriarasındakikesimdeyerdeğiştirtmeyitasarlayıp,bunları -aynızamandaGeneralBlaskowitzkomutasındaki«G»Ordular Grubu’nun geri çekilişini kolaylaştırmak amacını güden bir darbeyle - güneydoğuyönünde savaşa sürmek de bir hayâl oldu. Bu iki hareket, Seine Nehri’nin sağlamca eldetutulmasını gerektiriyordu. Fakat stratejik sebeplerle ordunun durumuysa, bu direnişiimkânsızlaştırmaktaydı.

PARİSDÜŞÜYOR

1’inci Ordu, çok geniş bir cephe üzerinde tutunmayı amaç edinen harekâtında, savaşçıbirliklerolarakyalnız48’inciTümen’den,333’üncüTümen’inkalıntılarındanvekendiHücumTaburu’ndan destek gördü; ancak çevik kuvvetleriyle geri hizmetteki servisler sâyesindeyarım-yamalak tutunabildi. Oysa Patton, bu olaydan önce Seine Nehri’ni Melun ileFontainebleauarasındazorlamışvezırhlıkeşifbirlikleriniTroyes’yakadarulaştırmıştı.

Düşman;Paris’inaşağısında,Seine’inkuzeykıyısında,kuvvetleriniMantes’ınikiyanındanilerisürüyor,Beauvaisyönündedeçıkıntılaryapmışbulunuyordu.

Gerilemesavaşlarıylakösteklenen«G»OrdularGrubu,henüzOrange’ınkuzeyindeydi.

Paris’in içinde hiçbir aktif kuvvet yoktu; yalnız ikmâl-iaşe ve idare birliklerinin çevikmüfrezelerivardı.Kentinbatıvegüneyileriuçlarında,çarçabuktoplanıvermiş,ağırsilâhlarıolmayan bir tugay konaklamaktaydı; bu tugay, ancak bölgenin güvenliğini denetleyipsağlayabilirdi.«B»OrdularGrubu,23Ağustos’taHitler’den«mahallelerintümünüvesanateserleriniyoketmekbahasınadaolsa»Paris’tekiköprülerleötekiönemlihedeflerintahripedilmesiiçinemiraldı.KurmayBaşkanıolarakbenbuemriilgililereulaştırmadım.«BüyükParis» Bölgesi Komutanı olan General Von Choltitz’e, aynı emir. Batı Başkomutanlığı’ndangeçmeksizin, doğrudan doğruya AlmanOrduları Başkomutanlığından gelmişti. General VonCholtitz, Führer’in emrinin yerine getirilmesi için telefonla tâlimat istedi. Telefonkonuşmalarının dinlenilebileceğini düşünerek, kendisine duruma göre davranmasınısöyleyip,OrdularGrubu’nunbuemriilgililereulaştırmadığınıbildirdim.Sorusunungerikalanbölümü için de daha önce yapılan görüşmelere göre davranmasını istedim. General VonCholtitzdinamitleriateşletmediveböylecedemuhteşemşehrineşsizanıtlarınıyokolmaktankurtardı.

24Ağustos’ta,GeneralLeclerc’ingüneydengelen2’nciZırhlıTümen’iParis’egirdi.Zâtenzayıfolanbirkaçdayanaknoktasınındirenmesikısasürmüştü;GeneralVonCholtitzşehri teslimetti ve esir alındı. Başkentin daha önce boşaltılması ve oradaki bütün kuvvetlerin kuzeyedoğru geri çekilmesi, belki taktikbakımdandoğruolurdu. Fakat o günkü şartlar altındabuçözümyolu, Komutanlık’ı elinde tutan generali darağacına da götürebilirdi. Şehir geriverilince,Model,hiçvakitkaybetmedenGeneralVonCholtitz’ingıyabında,görevininbaşındanayrıldığıiçinkovuşturmaaçtı.

Paris’in elden çıkışı Alman Orduları Başkomutanlığı’nca öğrenilir öğrenilmez, Adolf Hitlerşehre karşı uzun menzilli toplarla, «V» füzeleriyle ve henüz elde bulunan bütün havabirlikleriylehareketegeçilmesiniistedi;buemrinyerinegetirilmesinehenüzimkânvardı.Butahripemri,zâten«manevîsavaşaracı»’ndanbaşkabirşeydeğildi.Emrinyerinegetirilmesibinlerce insanıncanınamalolacak,yerineyenisininkonulması imkânsızsanathâzinelerinindeortadankalkmasınayolaçacaktı.

Hattâ,hertürlüeleştirinindışındaolarak,stratejikbakımdanböylebiremrihaklıgöstermekimkânsızdı. Paris’in yukarısında da, aşağısında da Seine Nehri önemli kuvvetlerce aşılmışolduğundan, askerî değeri kalmayan şehrin savunulması ne taktik, ne stratejik bakımdanyerindeolabilirdi.Başkentindüşüşündensonranehrintaktikbirönemikalmamıştı.

«B»OrdularGrubuKurmayBaşkanıolarakben,Hitler’in isteğineuymadım;buyakıpyıkmaemrinin ilgililere ulaştırılıp yerine getirilmesini yasakladım, böylece de Paris son ândakurtulmuşoldu.

Ağustosayınınsonhaftasındakiolaylar,artıksetçekilemezbirselgibiakıpgidiyordu.15’inciOrdu, kıyı ile Amiens arasındaki batı kesimini tuttu. 7’nci Ordu, Seine’in kuzeyindedöküntülerini'topladıktansonra15’inciOrdu’nun275’inciPiyadeTümeni’nidealarakSommeveOisenehirleriarasındabirmukavemethattıkurmayakalkıştı;5’inciZırhlıOrduda,SeineileSommearasındakalarakonlarıkoruyupgeriçekilişlerinikolaylaştırdı.

İngilizmuhafızkıt’alarmın l’inciZırhlıTümen’iAmiensüzerinebiryarmahareketiyapmayıbaşardı.30Ağustos’ta7’nciOrduKomutanıolanZırhlıKuvvetlerGeneraliEberbach,komutayıSaleux’de 5’inci Zırhlı Ordu Komutanı’na devrettiği sırada esir düştü. 5’inci Zırhlı OrduKomutanı’yla S.S. Grup Şefi Sepp Dietrich ve 7’nci Ordu’nun Kurmay Başkanı Albay VonGersdorff, kıl payı ile kaçıp maceralı bir yolculuktan kurtulabildiler. 7’nci Ordu’nunkomutanlığınıdabirkaçgünsonrapiyadegeneraliBrandenbergerüzerinealdı.

Çığ,yuvarlanmayadevamediyor,herşeyideberaberindesürükleyipgötürüyordu.

Compiegne-Soissons kesiminde Ordular Grubu’nun bâzı birlikleri yiğitçe savunmalarınısürdürüyorlardı. Düşman yarma hareketini orada da başarıyla sonuçlandırdı. OrdularGrubu’nun komuta postası, 28 Ağustos’ta düşman zırhlı kuvvetleriyle topçusunun ateşialtında,Cambrai’ninbatısındakiHavrincourtşatosunataşındı.

Düşman, Somme,Aisne veMarnenehirlerininüzerinde, Châlons şehrindeydi.Kıyı boyunca«kaleler»birbiriardıncakuşatıldı.

Ordular Grubu Kurmay Heyeti, yeni komuta postasına geldikten sonra, Alman OrdularıBaşkomutanlığından savaşa devam emri aldı. Komutanlık, nihâyet her karış toprağınsavunulması ilkesinden vazgeçmişti. Mukavemeti kuşatılıncaya dek sürdürmemeyi, saldırıgücünü elde tutmayı öğütlüyordu. Oldular, «savaşarak çekileceklerdi»; bu yüzden de,düşmanınbaskısıaltındaancakşuhattıtutacaklardı:BreskensyakınındakiEscautköprübaşı—Anvers—AlbertKanalı—batıdaHasselt,Maestricht—Meuse—Argonne’unbatıkıyısı—Dangresyaylası(«G»OrdularGrubu’ylaburadabağlantıkuruluyordu)—Chalon-sur-Saône—İsviçresınırı.Buhat,«nebahasınaolursaolsun»tutulacaktı.

Bütün bunlara rağmen, düzenli bir gerileme yapılamaz hâle gelmişti. Müttefik motorlukuvvetleri, hareket yeteneklerini yitiren ve bitkinleşen Alman piyade tümenlerinikuşatıyorlar;herbirini,zâtenparçalanmışolansavaşgruplarındanayırıpdağıtaraksavaş-dışıediyorlardı.Böylece,MonsyakınındageriçekilmekteolanAlmanbirlikleriiçlerinekapanmakzorundakaldılarvedahailerihatlarageçmişolanMüttefikZırhlıKuvvetleri’nceyokedildiler.MeuseNehri’ne,ancak5’inciOrdu’nunzayıfbirlikleriyle7’nciOrdu,5Eylül’deulaşabildiler.Zırhlıbirliklerdentoputopuyüzkadartanklahücumtopukalmıştı,nehribunlargeçebildiler.

Az-çok mukavemet gösterilebildiyse, bunun şerefi, Ordular Grubu’nun düşmanla doğrudandoğruya temas hâlinde tuttuğu bütün kurmay heyetlerinin enerjisine ve askeri binliklerinçabalarınaaittir.Bunlar,ellerindengelenbütünçârelerebaşvurarak,düşmanı-çokkısasüreiçindeolsa–azçokdurdurabildiler.

15’inci Ordu birliklerinin küllî kısmı düşmanla teması kesti; Escaut Nehri geçildi ve ağırsilâhlarınpekçoğugüvenlikaltınaalınabildi.Fakatdoğrusuşuki,buordudüşmantarafındanötekiordularkadarsaldırıyauğrayıpsıkıştırılmamıştı.

Namur 6 Eylül’de, Liege 8 Eylül’de düştüğünden,Meuse Cephesi’ni daha uzun süre tutmakmümkünolamadı.Askersayısınınazlığıdaeski«kalelerin»savunulmasınıengelledi-

Yeni direktifler veren Alman Orduları Başkomutanlığı, «Batı Duvarı»’nın silâhlandırılmasıiçin, vakit kazanmak üzere savaşın sürdürülmesini istiyordu. Bir durdurma hattı olan bu«duvar», «son askere kadar elde tutulacaktı»; Escaut’nun denize döküldüğü noktaylabirlikteHollandakıyıları,Lüksemburg’akadarBatıduvarı,Loren’leAlsas’ınbatısınırları,buduvarımeydanagetirmekteydi.

İşte o zaman beklenmeyen bir şey, Fransızlar’ın 1914’teki «Marne mucizesi»’nin«Almancası»oldu:Müttefiklerinateşlikovalayışlarıbirdenyavaşladı.Bununsebebi,neikmâl-iaşe imkânlarının durmasında, ne de saldırı gücünün «azalmasında» aranmalıdır; çünkü,durmadan el değmemiş yeni birlikler ileri sürülüyordu. Bunda daha çok MüttefikBaşkomutanlığınınuyguladığıbiryönteminetkisiolmuştur.Herhalde,şueski«BatıDuvarı»deyimi, Müttefiklerin muhayyilesini bir kere daha etkiledi. Her ne olursa olsun, MüttefikBaşkomutanlığıbu-gûya-tahkimlicepheyielegeçirmekiçinhazırlıklarınıyaptı,tedbirlerinialdı. İngiliz-Amerikan birlikleri kuvvetlerimizle teması kaybetmiş olsalardı kovalama işini«atlarla askerlerin son nefesine dek» sürdürebilecekler; böylece de savaşı altı ay öncebitirebileceklerdi.KaradaartıkbuadınverilebileceğihiçbirçeşitAlmanbirliğibulunmadığıgibi, hele havada hiç yoktu! Ayrıca Doğu Prusya’da ve Macaristan’da savaş en yükseknoktasınaulaşmıştıveburalardanhiçbirbirliğinçekilmesineimkânverilmiyordu!

5 Eylül’de, Liege’in doğusundaki La Chaudefontaine’de komuta görevimi yaptığım sırada,hiçbirnedengösterilmeksizin,benimyerime«B»OrdularGrubuKurmayBaşkanlığı’naPiyadeGenerali Krebs atandı. 7 Eylül’de Himmler’in emriyle tutuklanarak Gestapo’nun Berlin’de,.Albrechstrasse’dekimerkezininzindanlarınagönderildim.

MareşalModel ile yaptığım kısa işbirliği süresince kendisine genel durum ve bu durumunyaratacağısiyasîveaskerîsonuçlarhakkındakidüşüncelerimibildirmekfırsatınıbuldum;bu,onuniçingerekliydi.Model,işiniçindençıkmanınimkânsızolduğunuaçıkçagörüyordu.Ziratamo sırada, Avrupa’nın doğusunda ve güneydoğusunda vahimdış politika olayları da işekarıştı. Türkiye', düşmanlarımızdan yana olmuştu. Romanya, Bulgaristan ve Finlandiya,Müttefiklerdeanlaşmışlardı.

Fakat Model, Hitler nezdinde teşebbüste bulunmaya yanaşmadı: «Benim işim değil bu,»diyordu.

Ordu komutanlarıyla her rütbeden birlik komutanlarının kendisinden batıdaki stratejikdurumla ilgili bir karar almasını sık sık istedikleri oluyordu ama, o bunu kendiliğinden

yapmaya hiç yanaşmıyordu. Verdiği cevaplarda, 20 Temmuz suikastini izleyen gürültülü-patırtılıduruşmalarıhatırlatıyordu.

«Ulus» ve «Tarih» karşısındaki yüksekmanevî sorumluluğunu ve asker sıfatıyla vicdanımkendisinehatırlatarakyaptığımbütünkişiselçağrılarboşunaoldu.Askerîdurumnekadarçokkötüleşirse, Model de aynı oranda, siyasî yönetimden kendisine bir destek bulmayaçalışıyordu.

MaiyetineHarekât Şubesi’ndenbir «Nasyonal Sosyalist şef»’le, bir de S.S.’lerKurmayı’ndansubayın hemen atanmış olması, Model’in tutumunu iyice aydınlatmaktadır. Oysa bizimOrdularGrubu o zamanadek bu gibi atamalarameydan vermemenin yolunu bulmuştu. Buyüzdenonunkomutasıaltındasiyasîyadaaskerîprensipkararlarıalınmasınıbeklememekgerekirdi. O, sâdece «emirlerin yerine getirilmesinin sorumluluğunu» kabullenmekleyetiniyor;«vicdanınınisyanetmesi»diyebirşeybilmiyordu.

OnüçüncüBölüm

MAREŞALROMMEL’INYOKEDİLİŞİ

17 Temmuz’daki hava akınından sonra Mareşal Rommel’in başında birçok bereler, solgözündeki bir yara dışında ensesinde önemli bir kırık, şakaklarında ve çene kemiklerininbirindedebaşkakırıklartespitedildi.Vahimbirbeyinsarsıntısıyüzündenuzunsürekendinibilmezhâldekaldı.22TemmuzsabahıBerney’dekiHavaKuvvetleriGeziciHastahanesi’ndeziyaretinegittiğimde,iyideniyiyekendinegelmişti.Rommelbanabüyükbirbaskıaltındaolancephehakkında, askerler ve20Temmuzolayları hakkındahaberler sordu. Suikast olayınınsonuçlarınısayıpdöktü;odabunlarınsayılamayacakkadarçokolacağıkanısındaydı.

Caenyakınındakiyarmahareketitehlikelibirhâlalınca,onuSaint-Germainyakınındakisahrahasta-hanesine götürdüler. Ordular Başkomutanlığına ve basma ayrıntılı bilgilergönderildiysede,Mareşal’inyaralanışıhakkındabasınveradyodahiçbirhaberyayımlanmadı.Beriyandan,Hitler,NormandiyaCephesi’ndekidurumdolayısiyleMareşal’isorumlututmakistiyor,Rommeldetâ17Temmuz’dayaralanmışolduğununherkesçebilinmesineçokbüyükönemveriyordu.

Avranches’taki yarma hareketinden - yâni aradan üç hafta geçtikten - sonra, basında veradyodaMareşalin«birotomobilkazâsı»geçirdiğinibildiren tarihsizbirhaber çıktı. Sonrayinebirsessizlikoldu.Rommel,yaralanışıhakkındaki,yukarıdangelenemirledeğiştirilenbuhaberle ilgili bir açıklama yapılmasını istediyse de, isteğini yerine getirmediler. EşininkendisinebakmasıveTübingen’liprofesörlerolanDr.Albrecht’leDr.Stocktarafındantedaviedilmesiiçin,isteğiüzerine8AğustostarihindeUlmyakınında,TunanehrikıyısındabulunanHerrjingen’egötürüldü.Butedbiriyisonuçlarverdi:Mareşal,doğduğuyerde,beklenenintamtersine,çokçabukiyileşti.

6Eylül’deHerrlingen’eyaptığımsonziyârettekendisiniçokdinçvecanlıbuldum.Ozamanadekkapalıolansolgözüyarıaçılmıştı.Mareşal,dörthaftayakadar-tamameniyileşmesebile-yataktankalkabileceğiniumuyordu.Kendisinedurumveyerineatananbaşkomutanhakkındabilgi verdim; bu, Rommel için yeni bir uyarıydı. 20 Temmuz’dan sonra olup bitenleriderinliğinetartıştık.OsıradaMareşal,Hitler’leilgiliolarakşunlarısöyledi:

—«Adamdayalancılıkilletivardı,şimdiysebüsbütünçıldırdı.Sadistolduğumuhakkak,şimdidebusadizmi20Temmuzsuikastiyle ilgilikimselereyöneltti vebunlardabirtürlübitmekbilmiyor!»

Rommel’iniçiiçiniyiyordu.Gündengünefelâketlibirhâlalmayabaşlayandurumkarşısındada,bundansıyrılmaimkânınıverecekyollarlaçâreleriaraştırıyordu.Fakat1944baharındanve özellikle 20 Temmuz suikastinin başarısızlığa uğrayışından buyana, aşağı yukarı kabuledilebilirbirsonucaulaşmaihtimâlleriçokzayıflamıştı.

Rommel, beni, 8 Eylül’de Führer’in karargâhında yapılması kararlaştırılan bir brifingde,aşağıdakidüşünceleriilerisürmeklegörevlendirdi:

«Düşmanınilerisüreceğişartlaraz-çokkabuledilebilirnitelikteolursa,‘BatıDuvarı’ylaRenNehriAlmanlar’ınelindençıkmadanvesavaşınateşianayurdusarmadan,batıdaçarpışmalarasonvermekgerekir.BütünAlmankuvvetleri,doğuyayığılmalıdır;çünküKızılordu’nunekmeğineyağsürenkış,neredeysebaşlamaküzeredir.Geçenyıllardanedinilen tecrübelerse, en vahim kaygılara yol açacak niteliktedir. Hitler’i işbaşındanuzaklaştırmak,herzamankindendahazorunludur.»

Rommel’egelince;o,kaderinkudretikarşısındaboyuneğmekistemiyordu,iyileştiktensonrabütünbenliğiyleçabaharcamayaveherhangibirsorumluluğuyüklenmeyehazırdı.Kendisinitedavi eden hekime, ölümünden bir hafta önce şunları söylemişti: «Korkarım ki bu deliherif,kendisiyokolmadanöncesonAlman’ıdaharcayacak.»

Yaklaşıkolarakbiryıldanberi,Mareşalbirtakımbilgileredinmişvebâzıbelirtilerdensonuçlarçıkarmıştı. Bunlardan anlaşıldığına göre, güvenlik servisleri, özellikle Herrlingen’de kaldığızaman kendisini gözetlemekteydi. Söylendiğine göre, bu servisler Himmler’e daha 1944baharındaRommel’inbozguncuolduğunuraporetmişti.

13 Ekim’de, Mareşal eski dostu ve silâh arkadaşı Yedek Yarbay Oskar Farny’yi, Allgau’da,Wangen yakınındaki Duren’de ziyarete gitmişti. Bu buluşma sırasında da ona şunlarısöylemişti:

—«Başımınüstündebüyükbirtehlikedolaşıyor,Hitlerbeniortadankaldırmakistiyor.Nedenleride şunlar:15Temmuz’dayolladığını ültimatom, genel olarakdobradobrakonuşmaklığım, 20 Temmuz olayları, son olarak da Nasyonal Sosyalist Partisi’yleGestapo’nunraporları.Banabirhâlolursa,çokricaederim,oğlumlameşgulol.»

Farny, Hitler’in psikolojik nedenlerle halkın en en çok sevdiği ordu şeflerinden birinimahkemeyeveremeyeceğinisöyleyerekitirazdabulununca,Rommelşucevabıvermişti:

—«Yokcanım,beniöldürtecek;görürsün.Politikacıolarakseninbucaniherifibendendahaiyitanımangerek.Bunuyapmaktanbileçekinmeyecektir.»

Karısı Lucia-Maria Rommel’in ve görgü tanıklarının anlattıklarından, Mareşal’in ölümühakkındaşu,bilgileriediniyoruz:

7Ekim’deMareşaltelefonla«Führer’inkarargâhındayapılacakönemlibirtoplantıya»çağrıldı.Hekimlerinfikrincehenüzyolaçıkamayacakdurumdaolduğundan;Hitler,14Ekim’deGeneralBurgdorf’la General Maisel’i Herrlingen’e gitmekle, görevlendirdi. Burgdorf’la kısa birkonuşmayaptıktansonraMareşal,eşine,sankimezardangelirmişgibibirsesle:«Birçeyreksaatedekölmüşolacağım,»dedi.«Hitler’inemriböyle:Yakendimizehirleyeceğim,yadabeniHalkMahkemesiönünesürükleyecek.»

Burgdorf’un konuşma sırasında Mareşal’e söylediğine göre; tutuklanıp mahkûm edilenkimseler,ifâdelerindekendisini20Temmuz1944olaylarınakarışmışolmaklasuçlamışlardıvebuihtilâlbaşarıkazandığıtakdirdedevletinbaşınaRommel’ingeçirilmesinindüşünüldüğüanlaşılmıştı!ReddettiğibusuçlamakarşısındaRommel’indavranışıayrıntılıolarakneydi?Bunoktaşimdiyedektamanlamıylaaydınlatılmışdeğildir.Muhakkakolanşuki,bukonuşmadan

sonra Mareşal, yakınlarıyla ve yaveri Yüzbaşı Aldinger’le helâllaşıp, iki generalle birlikteevindenayrılmıştır.

BunlarolupbiterkenHerrlingen’inçıkışnoktalarıylaevinçevresiotomatiksilâhlartaşıyanS.S.devriyelerince kuşatılmış bulunuyordu. Bir S.S.’in sürdüğü otomobille yapılan kısa biryolculuktan sonra iki general, Mareşal’in ölüsünü Ulm’a, VVagner Okulu’ndaki SağlıkMerkezi’negetirmişlerdi.

GeneralBurgdorf,bumerkezinbaşhekimiolanDr.Mayer’inotopsiyapmasınıönleyerek,ona:«Ölüyedokunmayın,herşeyBerlin’denyönetilmektedir.»demişti.

BayanRommel’eölümünbirdamartıkanmasındanilerigeldiğiizâhedilmiştiama,Mareşal’inyüzündekorkunçbirküçümseyişifâdesivardı.

Shakespeare’in tragedyalarına yaraşan bu ölüm nasıl cereyan etmişti? Keitel’in NürnbergduruşmasındakiifâdelerindenanlaşıldığınagöreBurgdorf,doğrudandoğruyaHitler’denemiralmıştır. «Damar tıkanması» hikâyesini hattâ en yakınlarının (Göring, Dönitz, Jodl vebaşkalarının)önündeilerisürendeodur.

«B» Ordular Grubu’na gönderilen telgraftaysa şöyle deniyordu: «Mareşal Rommel, birotomobilkazasısonucundaölmüştür.»13EkimakşamıRommel,BayanFarny’ye:«Banabirhâl olursa canıma kıydığımı sanmayın sakın,» demişti. Bu idam da Sokrates’inki gibi birintiharidiyse,Mareşalherhalde,bunubirfedakârlık,ulusayapılanbirçağrısaymıştır.

Mareşal Rommel’in öldürüldüğü Alman halkından gizlendi. 18 Ekim’de, Ulm BelediyeSarayı’nda Mareşal’in onuruna düzenlenen resmî bir törende, Hitler bu öldürme eyleminitarihte eşi görülmemiş politik birmezar soyuculukla gizlemek istedi. Böylece bu cinâyetinizlerini ortadan kaldırmak istiyordu. Cenazeye ne o, ne de Nazi partisinin herhangi birkodamanıgeldi.Töreni,yalnızGestapoGenelMerkezi’ninşefiDr.Kaltenbrunnerkişiselolarakizledi. Propaganda Bakanlığı müdürlerinden Dr. Berndt, cenâze töreninden sonra BayanRommel’e:«S.S.Şefitörenekatılamadıama,bundandolayıçoküzgün!»Dedi.

Mareşal Von Rundstedt, cenâzede Hitler adına bulunmakla görevlendirilmişti. İçinde, «O,Hitler’e gönül vermişti,» gibilerdendokunaklı bir lâf dabulunanbir nutuk çekti. Fakatnecesedintörendenhemensonrakiyakılışındabulundu,nedeMareşal’inHerrlingen’dekievinegitti.Yaşlıaskerinkırgınvebitkinolduğu,törendebulunanlarıngözündenkaçmadı.

BirkaçaysonraBayanLucia-MariaRommel,aşağıdakimektubualdı:

ALMANASKERÎMEZARLIKLARI

BAKIMVEONARIM

DEVLETDANIŞMANLIĞI

Berlin,7Mart1945

ÇoksayınBayanRommel,

Führer, müteveffa eşiniz Mareşal Rommel için bir-anıt dikilmesi işiyle benigörevlendirdi. Arzusu üzerine birkaç heykeltraşla konuştum. Bir araya gelerek buanıtınbir taslağını yapıpbana vermelerini istedim.Boyutlarıdolayısiyle ve bugünküşartlar içinde anıtı ile yapmak, ne de taşımak sözkonusu olduğundan, bunun ancakmaketiyapılacaktır-Fakatşimdikimezarıdahasâdebiranıtlabugünden süslemeninyerinde olacağını düşünüyorum. Bu da taştan, büyük bir hâtıra levhası şeklindehazırlanacak; üzerine ad ve amblemler kazınacaktır. Levha yaklaşık olarak 1metregenişliğinde, 1.80 metre uzunluğunda olacaktır. Kitabenin üzerindeki amblem,Mareşal’everilenenyüksekrütbeyigösterecektir.

Öte yandan, Mareşal’in yiğitliğini ve büyüklüğünü bir arslan tasviriyle belirtmeninyerinde olacağım da düşündüm. Prof. Thorak ölmek üzere olan, Prof. Brekerkükremekte olan, heykeltraş Löhrer de savaşa hazır olan birer arslan modelihazırladılar. Mezartaşına kabartına olarak işlenmek üzere ben bu sonuncu tasviriseçtim. Fikrimceenetkilisi debudur. Fakat isterseniz levhayaölmekteolanarslanınProf.Thorak’ınelindençıkmaprofilinidekoydurabilirim;ilişikresimlerdenbirindebudagörülmektedir.

Bumezartaşınınhemenyaptırılmasıgerekmektedir;bayanSpeer’denbukonudaözelbir izin aldım. Gerçekten de askerler, hattâ Demirhaç Nişanı’nın şövalye rütbesinitaşıyanlar için bile mezârtaşı yapılmasına bugün genellikle izin verilmemektedir.Bununla birlikte, bazı özel durumlarda buna ilişkin çalışmaların hazırlanıpsergilenmesi için izin almış bulunuyorum. Kabul ettiğiniz takdirde bu izni ilk olarakkahraman Rommel’in anıtı için kullanacağım ve böylece onunmezarı kısa zamandalâyıkolduğusaygıyıgörmüşolacaktır.

HeilHitler!

Dr.KREIS,

DevletMimarlıkBaşdanışmanı

Bunarağmen,halkveaskerlerarasındaağızdanağızaşusöylentidolaşıyordu:«OnuHitleröldürttü!»

★Hitler’inMareşalRommel’iortadankaldırmasınayolaçannedenler, tâAfrikaseferine, fakatözellikle1944yazındakiolaylaradayanır.

Göbbels, «Das Reich» adlı dergide çıkan bir yazıyla yaydığı efsânede, Rommel’in ilk S.A.-Führer’lerinden biri olduğunu iddiâ etmişti- Oysa Rommel, ordudan hiçbir zamanayrılmamış, S.A. örgütüne hiçbir zaman girmemiştir. Bu söylentinin çıkışının nedeni,Rommel’in, Reich Gençlik Örgütü’nün 1936’ da gençleri askerliğe hazırlaması sözkonusuolduğu zaman, bu örgütle Ordu Başkomutanlığı arasında irtibat subaylığı görevini yapmışolmasıdır.Naziiktidarınınilkikiyılında,osıradaGoslar’dabirtaburakomutaetmekteolanRommel, Hitler’e yüzde yüz muhalifti. 30 Haziran 1934’de alınan keyfî tedbirlerden ve

özellikleGeneralVonSchleicher’leGeneralVonBredowöldürülüpdebusuçcezâsızkaldıktansonra, arkadaşı Oskar Farny’ye: «Hitler’le bütün çetesini kovma zamanı geldi artık,»demişti.

Şu da var ki, Almanya’nın Mart 1935’te «serbestçe silâhlanacağını» ilân edişinden sonra,Hitler’e karşı gittikçe artan bir saygı beslemeye başladı. Onu, o zamanadek birkaç partiyebölünerek parçalanmış olan «ulusu birleştiren», «Versailles Antlaşmasının aşağılatıcıhükümlerindenkurtaran»ve«işsizlikheyulasınıyenen»adamdiyegörüyordu.

Mareşal, o zaman Hitler’in hedeflerine ve barışçı ülkülerine inanmaya başladı; silâhlanmaözgürlüğünü,Almanya’nınegemenliğininyenidenkuruluşunungözlegörünürsembolüolarakkutladı. Batı devletlerinin, Almanya’nın silâhlanmasını «bolşevizmekarşı gerçek bir set»olarakgöreceklerinisandı.

Başlangıçta Rommel savaşın yalnız askerî bir olay değil, fakat aynı zamanda siyasî birmanevra olduğunu anlamamıştı. 1940’ta batıdaki sefer sona erer ermez, Rommel, Nazirejiminin siyasî düşünceleri karşısında olduğu kadar, stratejisi karşısında da telaşlanmayabaşladı. Bazı acı tecrübeler onun bu duygularını doğruladı. El-Alemeyn Savaşı sırasında vesavaştan sonra, Hitler’in bütün dünyaya hâkim olma düşüncesine ilk defa olarak karşıçıkmıştı.GerçiHitlerhalknezdinde«DürüstRommel»’denyararlanmayadevametmiştiama,Mareşal’e karşı beslediği kuşku o zamandan başlar. Rommel'den halka karşı yararlandığıiçindir ki, onu bütün öteki generallerden daha ön plâna geçirmişti. Böylece, nefret ettiğiGenelkurmayınkarşısınabudeğerli«tamasker»’içıkarabileceğinisanarakişidahabüyükbiristekleyapıyordu.

Rommel’in gözleri yalnız siyasî ve askerî sahada değil, insancıl alanda da açıldı. Devletleorduyu partinin emir kulları hâline sokan rejimin gittikçe artan ahlâksızlığını keşfetti.Hukukunçiğnenişinibirkaçkezprotestoetti.Onundüşüncesinegöre;bu,devletin çabucakortadan kalkmasına yol açabilirdi. Hitler’in hatâlarıyla suçları her alanda çoğalmayabaşlayınca, Rommel, antik çağdaki Hybris’in korkunç kudretini, «en hayvanca biçimlerialtında şan-şöhret tutkusundan, fetih hulyâlarından, adam öldürmeye susamışlıktan, yakıpyıkma zevkinden, kibir ve gururdan, insanı kötürümleştiren kaygıdan, öç almayasusamışlıktan,sınırsızumutsuzluktanmeydanagelmebuçılgıncaarzularbirikimini»dehşetleölçüyevurdu.

Fakatbugözlemler,Römmel’i-askerîşeflerinbirbölümügibi-hiçdeolacağaboyuneğmeyeitmedi.Tersine,bunlarkafasındakivegönlündekitepkileriarttırdıveonuişikişiselyöndenele almaya şevketti. Yürekliliğini yalnız yazılı olarak değil, Hitler’in karşısındaykeıı, onunyüzüne karşı da gösterdi. Sözünü hiç sakınmadan ona durumu anlattı ve bundan sonuçlarçıkarması için baskı yaptı. Fakat eleştirilerinin bir şeye yaramayacağını bildiği, ulusununşerefleyaşamasınakendicanındançokdeğerverdiğiiçin,vaktiyle«İki-GülSavaşı»sonundaİngiltere tahtını zorla ele geçiren YorkDükü’ne yaraşan bir darbe hazırladı. Böylece, ErnstJünger’inşusözleri,Mareşal’indurumunatıpatıpuymaktadır:

«Öyle durumlar vardır ki, bunlarda başarıya hiç bakılmaz.Aslında insi n politikanındışındadır.Onuniçintarihkarşısındabaşarısızlığauğramaklaberaberahlâkîbirbaşarısağlayan insanlar, tam anlamıyla zafer kazanmışlar demektir. Zira, yiğitliklerinin,

fedakârlıklarının savaşalanındakindendaha yüksekbir niteliği vardır; onlara, zaferyerineşiirtaçgiydirmektedir.»

Rommelişianladı,kararınıverdiama,çokgeçkaldı.Ondakiaskerlikbilinci,politikaalanınadahayenierişebilmişti.

Fakateylemegeçmekistediğizaman,kaderişekarıştı.Muhakkakolanşuki,Rommel,Almanyüksek rütbeli subaylarının büyük çoğunluğu gibi, «bütün çağların en büyük başbuğu»’nuçevreleyenşanveşerefhâlesinin«yaratılmasına»hiçdeyardımetmişdeğildir.Hitlef,bunuiçgüdüsüyle sezdi. 17 Haziran 1944’te Margival’de olup bitenler de bunu ispatlamaktadır.Çevresindekipolitikacılarlaaskerler,Hitler’iRommelaleyhinekışkırttılar.Rommel’indiktatöriçintehlikelihâlegelmemesigerekiyordu.Hitler’inâdeta«tanrılaştırılması»dolayısiyle,yanı-başında«halkınsevgilisi»olanhiçbir«kahramanın»bulunmamasıgerekiyordu.

20Temmuz1944suikastiHitler’e,kendisinerakipolacakyadayerinegeçecektekinsandankurtulmak için özlemle beklediği fırsatı verdi. Propagandamekanizması; halkın hıncını veyakınbir felâketinhabercisi olanolaylara yönelttiği dikkati, ustalıkla başka tarafa çekmeyibaşardı. Almanya’da Hitler’in yerine başka hiç kimse geçememeliydi. Oysa Rommel, yalnızaskerî başarıları yüzünden değil, insancıl meziyetleri dolayısiyle de halkça en çok sevilensavaş şefiydi ve buna dayanarak işe el koyup hercümerci önlemeye hazır olduğunubildirmişti.Hitler,1944güzündeonubirmahkemeninkarşısınaçıkartmakyürekliliğinibelkidegösteremeyecekti.Fakat14EylülgünüöğledensonraHerrlingen’deverdiğikararneolursaolsun,muhakkak kiMareşal, Berlin’e ya da Hitler’in karargâhına hiçbir zaman canlı olarakgelmeyecekti.

Kesinolanşuki,Rommel’inHimmler’lecellâtlarıhakkındakiniyetlerigizlikaldı;bu,sonralarıverilenifâdelerdenanlaşılmaktadır.

«Hitlermaskesi»’niçıkarmadanamacaulaşmakiçinbaşvurulacakteksiyasîçâre,cinâyetti.Ulm’da cenâze töreni düzenlenerek yapılan aldatmaca, Hitler’in «dehşeti bütünincelikleriyle uygulama» yöntemine tıpatıp uygundu. Niccolo Machiavelli, bundan dörtyüzyılönceşöylediyordu:

«Yaptığı işlerle hükümdara zaferler ve basanlar sağlayan başbuğ askerler, halk vedüşman nezdinde öylesine itibar kazanır ki, zaferler ona hükümdârın yalnızdostluğunusağlamaklakalmaz.Hükümdar,başbuğununkarşısında,kendi güvenliğinidekorumakdurumundadır.Onuyayoketmesi,yadaitibârındanetmesigerekir.»

AskerveİnsanOlarakErwinRommel

OndördüncüBölümASKERİKİŞİLİĞİ

Klausewitz’e göre, «Şef»’in kişiliği, onun büyük entellektüel yeteneklerin yanısıra, «irâdegücü»’neve«ruhcesâreti»’nedesâhipolmasınıgerektirmektedir.

KüçüktaktikayrıntılarbakımındanRommel’in«PiyadeHücumaGeçiyor»adlıkitabı,onungüçlükleri basitleştirmekteki ustalığını yeterince açıklamaktadır. O, komutada da aynıyeteneğigösterdi.

Bununla birlikte, stratejik plânları hazırlayıp uygulamaktaki bu istidat ona, taktikten veteknikten daha yabancıydı. Çetrefil meseleleri basit bir biçimde görüp çözümlemek, ondadoğuştan gelen bir yetenek halindeydi. Yapılması mümkün olan şey üzerine yürütülenyargılarda berraklık, elde edilen sonuçlar üzerine verilen raporlarda gerçeklik isterdi.Propagandanın, 1941’den beri sık sık görülen ve Alman Orduları Başkomutanlığının savaşbildirilerine politika da sokan mazeretlerinden, abartmalarından nefret ediyordu. Bununlabirlikte,«propagandanıngerekliliği»teziniarasırakabullendiğideoldu.

Mareşal, katıldığı savaşı seziş ve görüş kudretiyle yönetirdi. Bir çeşit kâhinlik yeteneği vekişisel karar verme gücü sâyesinde, beklenmedik durumlara çâre bulmakta çok ustaydı.Teknikvepratikalanlarda,muhayyilesindenyepyenifikirlerfışkırıyordu.

Afrikaseferisırasında,düşmanlarıbile,ondaki«çöltilkisi»gibikokualışhassasınıövdüler.Churchill, Parlâmento’nun önünde, Kuzey Afrika’dan o korkunç geri çekilişi, «Karşımızdabüyült bir general vardı,» diyerek izah etti. Gallup Enstitüsü’nün 1942’de yaptığı birsoruşturmasonucundao,«enüstünveenustageneral»diyenitelendi.Böylecededünyaçapındabirüneulaştı.

Rommel, savaşın birbirini kovalayan safhalarında da, çarpışmaların yarattığı bunalımlarsırasındada,çokgerekliolankaraktersağlamlığınıgösterdi.Sâhipolduğu«sarsılmazaskersağduyusu», onu hayâle kapılmaktan alakoyuyor; ona çarpışmanın en yüksek noktalarıylasavaşınzirvesihakkındatambirizlenimedinmeimkânınıveriyordu.

Moltke,«otoriteilegüveninbirbirinitamamlamasını»isterdi.Rommelkimizamançoktitizya da çok sert olma eğilimindeydi ama, kendini sevdirme yeteneğine, birlikleri coşturmahassa’sına, şefin askerleri üzerindeki - entellektüel bakımdan izah edilemeyecek olan -efsânevîetkisinesâhipbulunuyordu.İnsanolarakdabirçokmeziyetlerivardıveherkesonunyüreğinin,kendileri içinçarptığınıhissediyordu.Onun içindirkiMareşalhemduruma,hemruhlarahâkimolabiliyordu.

Bu, daha 1915’te, Argonne’da görüldü. Üsteğmen Rommel, komşu kesimde, komutasındakiirtibatbölüğünüilerletirken,askerlerkendilerinigüveniçindehissediyorlardı.Nitekim,İkinciDünyaSavâşı’ndadaZırhlıKuvvetlerKomutamolarak,«HayâletlerTümeni»’yleFransa’nıngüveninikazanmıştı.

Aynı şekilde, El Alemeyn ve Tobruk’ta çölün içinden kasırga gibi geçerken de, askerlerkendileriniyinegüveniçindehissetmekteydiler.Askerler,«Rommelnerede?İlerde!»Diyebağırıyorlardı. Daha önce de Napoleon: «Bir ordu Tuileries Sarayı’ndan yönetilemez,»demişti. Bu zorunluk, tekniğin çok geliştiği çağımız için de geçerlidir. Rommel, modernçağların «önde gidenmareşal»’iydi. Komuta bağlantısını tâ ilerilerden, varlığı çok gerekliolan savaş komuta postasına dek gerçekleştiriyordu. Durup dinlenmek nedir bilmiyordu.Askerlerietkilemesigerekenheryerdehâzırvenâzırdı.Telkingücünükarşısındakilerekabulettiriyordu.Birliklerininsanısaranhavasını,süreklihareketi,çetinyaşantıyı,askerhayatınınaşırı güçlüklerini seviyordu. Savaşçılarla bu içli-dışlı bağlantı, Hitler’de yoktu. NitekimSchiller,ünlüdramatiküçlüsündebugücüMaxPiccolomini’ninağzındanonsekizinciyüzyılınyiğitAlmangeneraliWallensteiniçinşöyledilegetiriyordu:

Herkestengücününyetiğinieldeetmesinibilir,

Bugücügeliştirir;herkesdeolduğugibi

Kalsınisterdi

Veherkesherzamaniçin,bulunması

Gerekenyerdebulunsunisterdisadece.

Onuniçindebütünaskerleringücünü

Kendiözgücühâlinesokmayıbilirdi.

İNSANOLARAK

1891’den 1906’ya kadar Alman imparatorluğunun Genelkurmay Başkanlığı’nı yapmış olanMareşalSchlieffen,şefinkarakterindezekânın,yürekliliğinveirâdeninbiraradabulunmasınıister;«Nonvideri,sedesse-öylegörünmemeli,öyleolmalı,»der.Savaşınakıl-dışıkudretiyleaklın rastlaşmasında, bilgiyle eylem arasındaki dengede insan, kendini şefte belli eder.Mareşal, hattâ en tehlikeli durumlarda bile, hep görevini yapan, «aynı Rommel» olarakkalıyordu.O,yurdunaolansevgisigerçekliğe,doğduğutopraklaözdeşbirbirliğevesonsuzadekcanlıbirdoğayadayanan,«medenîcesaret»sâhibibiraskerdi.Dostluğundaolduğukadardüşmanlığındadasaf,berrak,açıkyürekliolanRommel,tamanlamıylaözgürbirinsandı.Onuniçinşereflevicdan,birbirlerineeşitti.

Büyükenerjisininveataklığınınyanısıraçoksıcakbir insancıllık ifâdesi taşıyanyüzü,mavigözleriylegüvenduygusuuyandırıyordu.Kendineacımıyor,birIsparta’lıgibiyaşıyordu.Fakathayatın sevinçlerini de küçümsemiyordu. Sert ve kapanık görünebilirdi ama, bir dostçevresindeodahoşnükteleryapan,herkeslearkadaşlıkedenbirkimseydi.

Rommel’in yiğitliği dillerde dolaşmış; hattâ birçok fıkralar ve hikâyelerle günümüze kadaranlatılagelmiştir. Bu «ele avuca sığmaz General»’in karşısında düşman bile saygıylaeğiliyordu.«Doğuştanasker»olanErwinRommel,Almanaskerîhayatınınbirsembolüolarakkalacaktır. Tâ kendisini fedâ edişine kadarki bütün eylemleri, yurdu için ebedî bir yiğitlikdestânıdır.

NormandiyaSavaşıÜzerineDüşünceler

OnbeşinciBölümMÜTTEFİKLERYÖNÜNDE

BatılıMüttefikler,1942yılınınortalarınakadarvaranhazırlıklarınınbaşlangıcındanitibaren,istilâyı, savaş tarihi için kesin bir dönüm noktası saydılar. Tasarlama ve uygulamabakımından, teknik hazırlıklar harikulâde oldu. Gerçekten de, Müttefikler, «tesadüfebırakılabilecekolanişlerimatematikbirdakikliklerhesapladılar.»

İki kıt’anın mucitleriyle teknisyenleri, o zamana dek akıl almaz sayılabilecek sonuçlaraulaştılar. Sunî limanların yapılışı, çıkarma işlemini ve takviyelerin getirilmesini - Avrupakıt’asındaki limanlara ihtiyaç duyulmadan - mümkün kılabilecekti. «Pluton» boru hattı,Manş’ın iki yakasını birbirine bağlayarak, yakıt ikmâlinin aşağı-yukarı kusursuz bir hâldebaşarılmasını sağladı. Böylece, bütün bir dünyanın kaynaklarından zafer için yararlanmaimkânı' bulunmuştu.Köprübaşlarında çabucakkuruluverenhavaalanlarına serilen sunî inişpistleri,orduvedonanmabirlikleriylehavadanbağlantıyısağladı.Bununsonucundadapekesnekbirişbirliğikuruldu.

İstilâdan önceki yıllarda, yakından ve uzaktan yapılan keşiflerin sağladığı herşey,Müttefiklerin yararınaydı. Sözgelişi, Almanlar ancak ellerindeki telsiz cihazlarınagüvenirlerken,MüttefikKomutanlığı,havasilâhını-keşifgörevleriiçin-sonunadekkullandı.Komutanlık, aynı zamanda, istilânın başarısı için gerekli gördüğü zaman, hava silâhına«imha» görevleri de verdi. Îngiliz-Amerikan Haberalma Servisi, yalnız bütün dünyayayayılmışolanmükemmelbirşebekeyesâhipolmaklakalmıyordu, istilâedilecekülkelerdeki«MukavemetHareketi»’ninkuvvetlerindendeyararlanıyordu.Buhareket,Almanlar’ınaskermevcutları hakkında işe yarayacak bilgileri veriyor ve Müttefikler’e boyuna haberulaştırıyordu.SavaştanönceHitler, İngiltere’debir«AlmanHaberalmaServisi»kurulmasınıyasaklamıştı.Sonânda,bununkurulmasızorunluolduğuzamandaişiştengeçmişti.

Amerikalı’lar, karada, denizde ve havada ezici bir üstünlükle ortaya çıkmışlardı. Özellikle,yüksekbirteknikdüzeydeolan,iyieğitilmişveiyiyönetilenhavakuvvetlerisavaşasürülmüşve bu kuvvetler, gerek istilâ, gerekse bu hususta yapılacak harekât için, kesin sonucusağlayacak bir unsur olduklarını göstermişlerdir. Kabul etmek gerekir ki, özellikle karaordusuyla hava kuvvetleri arasındaki bağlantı, en küçük ayrıntılarına kadar plânlanıphazırlanmıştı;busâyedede,sınavbaşarıylaverilebildi.Ordubirliklerininsilâh,malzemevecephânebakımındanmükemmeltarzdadonatılmışolduklarını;ikmâlveiaşeişlerininörnekbiçimdedüzenlenmişbulunduğunudabunaekleyelim.İngilizveAmerikankuvvetleri,özenlebakılıp yetiştirilmiş askerlerinin seferi mevcutları ile savaşa girdiler. Bunlar, eğitimlerisırasında beş yıldır süren bir savaşın tecrübelerinden rahat rahat yararlanmışlardı. BunakarşılıkAlmanOrdusuPolonya,Norveç,Fransa,İtalya,BalkanlarveRusyaseferleriniyapmış;

yorgunvebitkinhâlegelmişti,ikmâlveiaşeyetersizdi.Stalingrad’dakikış,buordununbelinikırmıştı-Onarılmazkayıplarıhesaplanırsa,aşağı-yukarıyarımmilyonaskeribuluyordu.

Alman Hava Kuvvetleri, «İngiltere Savaşı»’ndan beri yıpranmıştı. Sonradan da moderntekniğinicaplarınıhiçhesabakatmadı.

Klausewitz’insavaştakimoraldeğerlerleilgili«Fizikkuvvetler,tahtabirsaptanbaşkaşeydeğildir;değerlimadeni,yânisilâhıngerçektenkeskinağzınımeydanagetiren,moralkuvvetlerdir,» sözü, sanki Müttefikler için söylenmişti. Düşmanın mânevî kuvvetleriAlmanlarınkinden üstündü; zira Hitler’in saçma-sapan sözleri, Alman kuvvetlerinde moralyönden boşluklar yaratmıştı. Bununla birlikte, Müttefikler, sadece Askerî Komutanlıklaellerindeki teknik ilerlemelerin düzeyine ulaşmadılar. Bu komutanlık, en çok örgütleme veyönetme sorunlarında; özellikle ordunun çeşitli bölümlerinin işbirliğine, sevk ve idâresineilişkin meselelerde başarılı sınavlar vermişti. Müttefiklerarası istilâ sırasında, ortaklararasındakikaçınılmazsürtüşmelerlegerilimlerinbukadarazoluşununörneklerinitarih,pekseyrekolarakvermiştir.

Avrupa kıt’asında ise Komutanlık, taktikte olduğu kadar stratejide de metodlu olduğunugösterdi.«Harekâttagüvenlik»konusunda,özellikleMareşalFoch’unkuralımuyguladı.Hertürlü tehlikeyi önlemeye, kayıpları imkânnisbetinde azaltmaya, hücumaancak «iyice eminolduktan sonra» geçmeye özen gösterdi. BöylecedeMüttefik istilâ kuvvetleri, yavaş yavaş,düşmanımuhakkakezecekolanbirsilindiriandırdılar.

MüttefikKomutanlığı,Afrika’ya1942’deyapılançıkarmasırasındadaolduğugibi,karşısınaçıkan büyük stratejik fırsatları sonuna dek sömürmedi; yoksa, savaş 1944 yılında bitmişolurdu.

Kaçırılan fırsatlara örnek olarak yalnız şunları gösterelim: «Falaise Cebi»muharebesindensonra Seine Cephesi’ni kuşatmayı ihmâl etti; 1944 Eylül’ünde, Ren Nehri’nin ötesindenAlmanya’nın içlerine kadar ilerlemek için «Batı Duvarı»’nı yarmayı akıl etmedi. BradleyOrdularGrubu içinde,«muhteşem»birharekâttabulunmaküzeregüvenlikengeliniaşmayakalkışan yalnız General Patton’du. Fakat Komutanlık’ın tümü, onun giriştiği hamleye ayakuyduramadı.Zâten,başardığıişleriçinonapekazminnetgösterildi.

Ancak, bu gözlemler, istilânın «anlamı»’ndan yana hiçbir şey değiştirmemektedir: «İstilâ»,Batı Cephesi’ni kırdı ve kuşattı. Böylece de Sovyetler Birliği’ni öylesine ferahlattı ki,Kızılordu’nun1944’-tekive1945’tekibaşarıları,ancakistilâsâyesindemümkünolabildi.Bubaşarılarda Amerikan teknik yardımının da payı vardı. Nitekim, Rusların «F-34» tankı,Amerikanmotorlarıyla yürüyordu. Amerika’da ise, istilâ başlamadan önce yalnız AmerikanSilâhlıKuvvetleri’ninkullanmasıiçin,heray2.000’iaşkıntankyapılmaktaydı.

İstilâ, savaş tarihinde, hiç değilse kara, deniz ve hava silâhlarının tek bir hedefe doğruyöneltilipyığılmasıylaeldeedilensonuçlarbakımından,çokbüyükbirolayolarakkalacaktır.

ALMANLARBAKIMINDAN

Almanlar,modernbirsavaştakara,denizvehavasilâhlarınınoranınıdeğerlendirememişler;bukonudagereklitedbirlerialmamışlardı.

Savaşbaşbuğu«AdolfHitler»’debir«kıt’alıkafası»vardı;o,BirinciDünyaSavaşı’ndakimevziharbininanılarıiçindekösteklenipkalmıştı.Oysakaradavehavadamotoraüstünlükvererekbütün dünyaya karşı kara, deniz ve hava silâhlarıyla yönetilecek bir savaş, Almanya’nınekonomikveteknikgüçlerinüstündeydi.İşteHitlerbunukabuletmekistemedi.Dahaöncekiseferlerde kullanılan tipte, yetersiz ölçüde motorize edilmiş tümenler; makineleşmiş birdünyayakarşıdurmakzorundakaldılar.4.000kilometrelikdüşmankıyısınıvesınırını,tekhatüzerinde,çağ-dışıyapıdaki60tümenlesavunmakzorunluğuortayaçıktı,istilânınbaşında90avcıve70bombardımanuçağındanoluşanbirhavaordusu,havalarıdüşmandantemizlemek,keşif yapmak ve yerdeki orduyu korumakla görevlendirilmişti. 1944 baharında, AlmanOrduları Başkomutanlığı, «Havadaki her uçağa düşman muamelesi yapmak gerekir»şeklindebiremirçıkarmıştı.

Yüksekkomutanlığınaldırmazlığıylanemelâzımcılığı,atbaşıberabergitti.

Führer’li Alman Orduları Başkomutanı, istilânın ilk haftalarında, emirleriniBerchtesgaden’den, sonra Doğu Prusya’dan gönderdiler. Mesafenin uzaklığı ve bir havabağlantısının yokluğu yüzünden, 1914’teki Marne Muharebesi sırasında, Lüksemburg’da,herkesinyüklenipdurduğuBirinciKomulanlık’ınbaşınagelenlerdendahavahimhâllerortayaçıktı.

Almanlar’dan hiçbir büyük şef, hiçbir zaman cepheye gelmedi. Müttefikler’deyse WinstonChurchillistilâsırasındaAvrupakıt’asınailkayakbasanlararasındaydı.

AlmanordununçeşitlibölümlerininveNazişeflerinintepişmelerindendoğanvekomutanlıkilkesineçokaykırıdüşenkargaşalık,hertürlüaçıkveanlaşılıremrinverilmesineengeloluyor;otoriteyi parçalamaktan başka bir işe yaramıyordu. Sonunda da kabak, cephede savaşanaskerinbaşınapatlıyordu.

Komutanlık’laaskerarasındakigüveninyerinibaskı,yalan,siyasîmahkemeveHarpDivanıaldı. Eskiden Alman askeri için bir çeşit övünme vesilesi olan, ast rütbelerdeki o neşelisorumlulukveinisiyatifduygusukörletildi.Böylebirdurumdavekarşılıklıkuvvetlerölçülüptartıldığı zaman, ancak politik kararların dışında kalan, «muhteşem» bir strateji kurtuluşusağlayabilir yadaderdedevâolabilirdi.Böylebir strateji sağlanacağı yerde, bütünharekâtalanlarındaherkesbirbiriylekavgaediyordu.Oysavaktindealınmasıgerekentedbirlervardı:Doğuda, hiç çekinmeden savunma cephesini kısaltmak ve güçlendirmek gerekiyordu.Güneyde, Piza-Floransa-Adriyatik Denizi hattını, sonra da Alpler’deki hatları tutmakgerekiyordu. Nihayet batıda, Fransa’yı Seine Nehri’nin güneyinde boşaltmak, nehrin doğukanadında bir manevra grubu kurmak, geri çekilme ve savunma mevzilerini de öncedenhazırlamakyerindeolacaktı.

PolitikasıvepropagandasıilehertürlüuzlaşmayıreddetmeyesürüklenenHitlerise,tersine,her türlü objektif açıkgörüşlülükten yoksundu. Toprağın ne bahasına olursa olsun eldetutulmasını istedi; 200.000 askeri sözümona «kaleler»’de hareketsiz hâle soktu. Bütünbunlar,cephede,çarpışmalarınfizik,entellektüelvemoralbiryorgunlukyaratmasınayolaçtı.Rusya’da,1942-1943kışındaolduğugibi,askerdebirbitkinlikbaşladı.Öteyandan,yeterlibirateşgücüolmaksızınveAlmanordularınınöbürbölümlerindenyardımalmaksızınsavunmayapmakgerekirdi;oysabu,tamanlamıylaperişanbirsavaşoldu.

Harekâtın «yüksek yönetimi»’ne gelince; Hitler, hiçbir uzun vâdeli direktif vermedi. Özeltaktik emirler vermekle yetindi ve komuta’nın en aşağı derecelerine dek burnunu soktu.Genelliklebuemirlerzamanvemekânbakımındançokgeçgeliyordu.Savaşçınınveinsanınhaysiyetidehorgörüldüğünden,bugibiyöntemlerlemuharebeninağıryüklerininüstesindengelmekhiçbirzamanmümkündeğildi.

1944yazıboyunca«BatıSeferi»’ndekikayıplarıntoplamı,«kalelerde»kapalıkalanbirliklerleberaber 500.000 kadardır. Malzeme kayıplarını tahmin etmek, hemen hemen imkânsızdır.1940’takiBatıSeferi,toplamolarak40.000ölüyemalolmuştu.YinebatıdaHitler,-Klausewitzgibi konuşmak gerekirse - «ince birmuhakemeölçüsüyle savaşın en yüksek noktasınısezmekten» uzak kaldı. Olaylardan siyasî sonuçlar çıkaracak yerde, kaçınılmaz gerçeğigizlemeye, «mucize» silâhlar üzerinde umutlar uyandırmaya çalışarak başkalarım hayâlekaptırdıama,asılkorkuncu,kendisidehayâlekapıldı.

Adolf Hitler, 1944’te, batıdaki düşmanını hâlâ küçük görüyordu. Oysa Goethe’nin«İfigenia»’sında şunları okuyoruz: «İhtiyatlıbir savaşçı, düşmanını hiçbir zamanküçükgörmez.»ölçüduygusunedirbilmeyen,kendiirâdegücünüdeabartajıHitler,kendihayâlleriiçinde yaşamaya devâm etti. Kendisini ölçüsüzlük duygusuna kaptırarak, aptalca «otoritersavunma»’sıyla olduğu kadar Normandiya Cephesi’nde ve herşeyden önce de Avranches’tayaptırdığıtaarruzharekâtıyla,ulusunkanınıboşyereakıttı.

Birordu,savaşamayacakhâlegelince,orduolmaktançıkar.Sorumluluklarınınbilinci içindeolanaskerîvesiyasîbirkomuta,dahaöncekisavaşlardandersalmasınbilmiştir.

Sorumluluklarının bilinci içinde olan askerler (bunlar arasında özellikle Rommel), Hitler’iişbaşından uzaklaştırarak savaşı bitirmeye kalkıştılar. 20 Temmuz 1944 suikasti de aynışartlar içinde yapıldı. Teşebbüs başarısızlıkla sonuçlandı. Bunun cephede hiçbir ânî etkisigörülmedi.Olay,nedenleri,genişliğivesonuçlarıylaancakçoksonralarımeydanaçıktı.

Hitler,bozgununaçık-seçikliğinibilebilereddederek,kendinihayâllerinekaptırmayadevametti:«V-I»silâhlarınınetkiliolacağını,denizaltısavaşınınbaşarıkazanacağını,Rus-Amerikanittifakının bozulacağını v.b.’nı umuyordu. Olaylardan hiçbirmantıkî sonuç çıkarmadı. Bunuyapmakdaistemiyordu.

Alman ordusunun alınyazısı, işte böyle, acıklı bir tarzda yazıldı. Alman tümenleri, üstünbaşarılarıvedavranışlarıyla,askere«başarısızlıkiçindebiledayanmasınısağlayacakolan,buz gibi soğuk bir cesaret»’e sâhip olmayı öğütleyen Von Seeckt’in isteklerini yerinegetirdiler.

Fedakârlığa dek giden böylesi bir cesaret, bir kuruntu uğrunda ziyan olup gitti. Almantarihinin her yiğit askerinin, korkunç bir kaderle sonuçlanan tragedyası, işte budur. Acıçekmeyenhiçkimsekalmadı.MilyonlarcaAlmanaskerindenyüzbinlercesibugünedekharpesiriolarakyaşadı.Başkayüzbinlercesideiçyüzühiçbirzamananlaşılamayanbirsırperdesiardındaölüpgitti.Şefleri,hiçdeğilsecephedeölmemişolanları,intiharederekyahutasılarakcanverdiler.Ötekileryahapisteler,yada-yersizyurtsuzdilencilermisâli-memleketiçindeâvâre geziyorlar. Yurtlarına dönenler yanmış, yıkılmış bir vatanla karşılaşıyorlar: Vatandaneldekalmışolanbölüm,birkaçmilyonkaçakyadayerindenyurdundanolmuşinsanlatıklımtıklımdolu.

Gerçek bir barış kurulacaksa, bütün insanlara ve yenilen askerlerle milyonlarca ölüye dehaklarımvermekgerekecektir.ÜnlüAlmanfilozofuKariJaspers’indediğigibi:«Sorumluluğailişkintartışmalar,askerlikşerefimvebilinciniincitmez.Göreviniyerinegetirmişolan;yiğitlik,yeterlilikgösteren,tehlikeânındagözüpekdavranansâdıkasker,benliğinde,vicdanındabirşey-kimseninelvediluzatamayacağıbirşey - taşımayahakkazanır.Katıksızveaynızamandainsancılbirduygu,bütünuluslardavardır.İştebunoktadadırki,yerinegetirilmişgörev,hayatınanlamınıntemeliolur.»

Kusurlarından sıyrılan ve barışçı bir dünyada birleşen Almanya da - yeni Avrupa gibi –değişmez.

Ahlâkunsuruolmadıkçayaşayamayacaktır.Bu,bütünaskerlerinkuvvetaldıklarıveeniyilerinfedakârlığınıdabünyesindetaşıyanbirunsurdur.

SON