Er det for mykje torsk i

Barentshavet?

Harald Gjøsæter

Matfestivalen, Ålesund

22.08.2012

Er det for mykje torsk i

Barentshavet?

• Det kjem vel an på kven du spør

• - og korleis du stiller spørsmålet

– Spør du ein loddefiskar, får du truleg ja til

svar

– Spør du ein torskefiskar, er svaret meir

uvisst

– Og spør du ein havforskar, får du som

vanleg eit langt svar med mange ”på den

eine sida slik, men på den andre sida slik”

For mykje i forhold til kva

• Kva slags kriterium kan vi bruka for å

vurdera om det er ”for mykje”?

• Kva er høveleg mengde torsk?

• Vitnar kanskje sjølve spørsmålet om at

ein legg til grunn eit ”ingeniør-blikk” på

økosystemet, som eit system med

prosessar som alle kan styrast og ”fin-

regulerast til systemet yter maksimalt”?

Til saka

• Lat dette vera nok filosofering og

problematisering innleiingsvis, eg forstår

spørsmålet og skal freista gi nokre svar

• Eg byrjar med å gjera greie for no-

situasjonen, seier så litt om historia fram

hit, og litt om kva som eventuelt kan

skje heretter

• Og det er ikkje nok berre å snakka om

torsk

Kva er problemet?

Status temperatur og is

Havforskningsrapporten 2012

Temperatur 50m og ned

-5

-4.5

-4

-3.5

-3

-2.5

-2

-1.5

-1

-0.5

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

4

4.5

5

Temperaturanomali ved bunn

Litt varmere enn i fjor i mesteparten av

området, men kaldere i nord

Middeltemperatur Fugløya-Bjørnøya

Middeltemperatur i nord

Randi Ingvaldsen

Iskart pr 2. mai 2012

Iskart pr 17 august 2012

Utvikling - plankton

Padmini Dalpadado

Utvikling - 0-gruppe

Utvikling – pelagisk

Loddeutbreiing

1983 og 2011

Om lag like stor

bestand desse åra

Utvikling - bunnfisk

Torskeutbreiing

1996

2011

Torskens konsum

Bjarte Bogstad

Utviklingstrekk - lærdomar

• Ein ”større åker”

• Stabil planktonmengd

• (Rekord)stor mengde botnfisk

• Rimeleg stor og stabil loddebestand

• Mykje ”annan mat”

• Liten nedgang i vekst hos torsk og hyse

• Basert på no-situasjonen ser det ut for

at Barentshavet er velfungerande og at

det ikkje er ”for mykje torsk” i systemet

Men kva med framtida?

• Basert på rekrutteringssituasjonen og

aldersstrukturen i bestandane kan vi

slutta at:

– Mengde torsk vil minka dei komande 5 åra

– Mengde vaksen lodde (som torsken lever

av) vil ikkje endra seg mykje dei komande

par åra

– Vanskeleg å spå om ”annan torskemat”,

men neppe grunn til å venta store

endringar på kort sikt

Uvisse

• Men framtida vidare er ikkje sikker, og ein

joker heiter sild:

– Ut frå historia veit vi at når det kjem sterke

årsklassar av sild inn i Barentshavet, så kan

lodderekrutteringa slå totalt feil 2-3 år på rad,

og loddebestanden kollapsa i løpet av 2-3 år

– Det skjer ikkje alltid, men mykje ungsild i

Barentshavet ser ut til å vera ein naudsynt,

om ikkje tilstrekkeleg faktor for loddekollaps

Uvisse

• Og om loddebestanden kollapsar, så

har historia lært oss at dette kan få

store konsekvensar for predatorane

som torsk, sel, fugl og kval

• Men ikkje alltid: Under kollapsen på

1980-talet gjekk det heilt gale, under

den på 1990-talet gjekk det litt gale,

mens under den på 2000-talet var det

nesten ingen reaksjon på at lodda

forsvann!

Uvisse

• Ein annan joker heiter klima:

– Kva om vi får ei kraftig nedkjøling av

Barentshavet som gjer ”åkeren” vesentleg

mindre enn han er i dag?

– Det kan henda at Barentshavet toler ei så

stor torskemengde pga det milde klimaet

som gjer havet stort og rikt

– Temperaturen er på veg ned, og vil truleg

halda fram med det nokre år til, men alt

tyder på at det ikkje vert så kaldt som

under førre nedkjølingsperioden

Framtida

• Så å spå om framtida er ikkje enkelt:

• Får vi ein god sildeårsklasse (og den kjem

nok før eller seinare) så KAN vi få ein

loddekollaps, som KAN føra til store

problem for vekst og overleving av

predatorane

• Og får vi ei nedkjøling kraftig nok til å

redusera produksjonen monaleg og trengja

fisken sørover i havet, KAN det få negative

konsekvensar for alle ”innbyggjarane”

Konklusjon

• Det er ikkje meir torsk i Barentshavet i

dag enn det økosystemet kan ta hand

om utan at vi treng å gjera forsøk på å

”berga økosystemet” ved særlege

inngrep

• Men det er så mykje torsk i Barentshavet

i dag, at vi t.d. kan fiska vesentleg

mindre lodde og kanskje også mindre

hyse enn vi kunne ha gjort med ein

lågare torskebestand

Konklusjon

• Det er vidare så mykje torsk i

Barentshavet i dag at naturlege

reguleringsmekanismar slår inn

(redusert vekst og auka kannibalisme)

• I nær framtid vil torskemengda minka,

medan mattilbodet truleg vil vera relativt

konstant, så heller ikkje i nær framtid vil

det vera ”for mykje” torsk der

Konklusjon

• Kva som vil skje på litt lengre sikt, kjem

an på utviklinga på to felt: klima og sild

• Ingen av desse endringane kjem ”som

julaftan på kjerringa”

• Vi må difor overvaka situasjonen nøye

for å kunna varsla tidleg om endringar

• Vi har lært mykje av å følgja utviklinga i

Barentshavet gjennom mange år. Men

utan tvil har vi enno mykje å læra!

Those who have knowledge, don't predict.Those who predict, don't have knowledge.

Forecasting is the art of saying what will happen, and then explaining why it didn't!Anonymous

Lao Tzu, 6th Century BC Chinese Poet