Upload
idlisen
View
105
Download
2
Tags:
Embed Size (px)
Citation preview
HCA 2007
Idli
se
n-n
ne
$ Oamal BENÄUF
Di tmurt uâekkiTamezgunt
Oamal BENÄUF
Di tmurt uâekkiTamezgunt
HCA 2007
Sɣur umeskar-agi :
- Timlilit n tɣermiwin, ungal, l'Harmattan, 2002.- Tujjma tuzzma, isefra, l'Harmattan, 2004.- Di tmurt n uɛekki, tamezgunt, 2003.- Bu tcacit ulac-it, tamezgunt, 2004.- f n ṭṭmana, tamezgunt,
2005.- Ccix lkanun, tamezgunt, 2005/2006.
Tamezgunt « » tewwi arrazen n :- Aḍris amyifi, Bgayet, 2004.- Asensayes amyifi, Tizi-Wezzu, 2004.
Aneggaru a d-yerr tawwurt, yeččur wesqi
Di tmurt uɛekki
AGBUR
Asunṭec.................................................................................................... 07Asmekti.................................................................................................... 07Isnemmaren............................................................................................ 09Tazwart.................................................................................................... 11Iwadamen................................................................................................ 15Agzul......................................................................................................... 17Tamezgunt
- Tafelwit I................................................................................... 21- Tafelwit II..................................................................................31- Tafelwit III.................................................................................79
Amseglu.....................................................................................................89Amawal umezgun ...................................................................................92
Oamal Benâuf
Amezgun 5
ASUNṬEC
ASMEKTI
I yimanen (tirwiḥin) n :
Yelmeẓyen n "Tefsut taberkant ",Karim Ḥemmic,
Dda Areẓqi Weld Muḥend,Dda Mesɛud Meṣbaḥ,Ḥakim At Ɛli Yeḥya,
Yusef Cwikrat,Dda Yidir At Ɛemran,
Wid yefkan tirwiḥin-nsen d asfel, akken ad yidir laṣel.
Dda Lmulud At Mɛemmer,Dda Muḥend Aɛrab Besseɛɛud,
Muḥemmed Harun,Malek Bugermuḥ,
Lmuhub, Ṭawes Ɛemruc d Faḍma At Menṣur,Wid akk i ɣ-d-yeldin allen.
Oamal Benâuf
Amezgun 7
Oamal Benâuf
ISNEMMAREN
Tiddukla Numidya n Wehran,Tarba
Kamal N At Zerrad,Meqqran Buridan,
Hewwari Bessay,Lyazid Welha,
Bakli Weɛmara,Yusef Merraḥi,
Remḍan Ɛebdenbi,Asqqamu Unnig n Timmuzɣa (H.C.A),
Kra n win i d-yefkan afus.
εt umezgun “Tigawt d wawal”,
9Amezgun
TAZWART
« » d tamezgunt yura Ǧamal Benɛuf akken yuradaɣen « » akk d«
». D timezgunin turar terbaɛt « » n» n Wehran. Tarbaɛt-agi, ɣef
uqerru-s Ǧamal Benɛuf, tewwi arrazen ɣef tira n weḍris, tiririt sasayes… d ssinugrafya di ddeqs n ihanayen d tfaskiwin di yal tikkelt miara tt-id-necden ama ɣer temnaṭ n leqbayel neɣ ɣer temnaḍin nniḍenn tmurt n Lezzayer. Tezga tella, tezga thegga akken ad turar ɣastaswiɛt ur tserreḥ ara, ɣas yettili lḥerṣ ɣef iɛeggalen-is, ɣas ɣezzifumecwar si Wehran… alamma d tamurt n leqbayel.Di tmezgunin yettaru, Ǧamel Benɛuf yeqqar-d, si tama, ayen i ɣ-iceɣben nekkni s leqbayel d wayen iceɣben timetti tazzayrit s umata.Yessummul-d leɛyub d tkerkas yeǧǧan tamurt d weɣref azzayriseddaw tecḍaṭ n wuraw n yemdanen yerran Lezzayer d ayla-nsen sudabu i ṭṭfen d tilin llan ɣef uqerru n tmurt ɣas akken ur xuṣṣen arayergazen... Yessummul-d izerfan yettwarekḍen, amur yettwaḥewṣend laṣel yettwanekren. Yeqqar-d si tama nniḍen, azal umussnaw,tamussni d tussna. Itezzem widen itettun d widen inekren tanaṣlit,yettarra tajmilt i widen i t-yezwaren s amennuɣ d widen i s-inejrenabrid ɣer tugdut, tilelli d teɣdemt.D tilawt n tmurt d weɣref azzayri i yeṭṭfen aḥric ameqqran di tirawin nǦamal Benɛuf, tessaɣ (tilawt) lebɣi-s ɣer tira i wakken a d-yessekfelayen neṭṭlen wussan d yergazen, ad yenbec widen yeṭṭsen ayagi yakks wallalen yellan gar ifassen-is : AMEZGUN.
« », Ǧamal Benɛuf yefka azal ameqqran i wawalimi d aferdis agejdan iɣef yessefk ad yettwabnu umezgun amaziɣ sumata. Awal n ccna d isefra, awal n yenzan, awal yesseḍsayen… dwawal yessruyen wwin azal yugaren azal n wembiwel n tfekka dtedlegt imi s wawal i d-yeqqar ayen yebɣa a t-id-yini.Ccna d isefra d talɣa (neɣ tawsit) umezgun i d-yugem seg usarag neɣlḥelqa iɣef yebna umezgun n yiwet si tgejda umezgun azzayri,
Di tmurt uɛekkiwesqif n ṭṭmana Bu
tcacit ulac-it Tigawt d wawalTiddukla Tadelsant Tanaddalt Numidya
Di tmurt uɛekki
Aneggaru a d-yerr tawwurt, yeččur
11
Oamal Benâuf
Amezgun
Ɛebdelqader Ɛellula. Sliman Ɛazem, Lewnis At Mangellat… d LwennasMaɛtub ttekkan di tmezgunt-agi s kra n tukkisin si tezlatin-nsen i d-yefren Ǧamal Benɛuf akken ad yessefhem ugar imeshanayen ; d ayenyernan azal i wayen yura imi isenned ɣef wayen d-nnan imezwuraakken a t-yeḥrez si tama, akken a t-id-yesmekti si tama nniḍen. Nettafdaɣen kra seg uɣanib n tgejdit umezgun amaziɣ, Muḥya, di kra ntefyirin ideg iga neɣ yeɛjen Ǧamal Benɛuf imeslayen akken a ɣ-d-yefkayen yecban : « », « » neɣ «
».Ismawen yefka i iwadamen-is mlan-aɣ-d azgen n wayen ilaq a t-nefhem « » : Ssi Ɛebdelwaḥed, Ssi Ɛebdelbaqi, SsiMensi, Ssi Ɛalem, Cabḥa-nsen, Bu Yetran… d Dda Akli. Yal yiwen segyeḥricen-agi iɣef tebna tmetti tazzayrit tefser tilin-is s yenzan dyiznan akk d tefyirin iwulmen neɣ yeddan d tudert-is akk d twacult-is.Yeqqar i Bu Yetran « » yuɣal yettagad lexyal.Yeqqar i Ssi Ɛalem «» yuɣal yettagad tafat… Yeqqar i Dda Akli «
» yuɣal yettsetḥi.Annect-agi yakk yura-t Ǧamal Benɛuf akken ad yessefrurex tiktiwin nwiden i s-isellen (akk d widen ara t-yeɣren deg wedlis-agi yellan gar-ifassen-nwen) netta akk d terbaɛt-is ɣef usayes. Annect-agi yakkakken ad qedcen « », ad xemmmen medden i wayenwalan d wayen umi slan mi ara tekfu teḍsa imi tikkwal nekkninettaḍsa ula di txeṣṣart.« », Ǧamal Benɛuf yemla-yaɣ-d taxeṣṣart, yemla-yaɣ-dnnger, yemla-yaɣ-d tamuggit, yesseḍs-aɣ-d fell-asen di tmellaɣt n« », ayen i d-irennun ɣef waya ɣur-neɣ i d-yeggra, nekknis widen i s-yettḥessisen yessefk «ad ».Si tlufa tedder tmeṭṭut yellan « » alamma d tifranin« », Ǧamal Benɛuf yessers-aɣ zdat tidet-nninettkukru a tt-id-nini neɣ tikkwal nettagad a tt-nwali akken yettagadSsi Ɛalem tafat. Yefka-d tamuɣli-s ɣer tmurt-nneɣ d tmetti-nneɣ imiyessefk ad nissin anida d wamek nettidir akken ad ndawi leǧruḥyellan, leǧruḥ « », leǧruḥ lqayen i d-itekkensi ccfaya yefrurin, ccfaya n widen ur nessin neɣ widen yugin ad ẓrenansi i d-kkan. « », Ǧamal Benɛuf d ameskar, d asmug-
kecmeɣ ɣur Lalla n Ternit lliɣ di ṣṣber kafi yesɛa7 iseggasen n lkunji d'maladi, 7 iseggasen n lkunji peyyi, 7 iseggasen nditacma, 7 iseggasen n miz apyi, tura atan di lantrit antisipi
di tmurt uɛekki
si laman i d-yekka lxufwa yettjewwid s leqran wayeḍ yeɛreq-as ula d lḥamdu
iɣuraf n wallaɣ
Di tmurt uɛekki
tmurt uɛekkinefhem
d nniṣf lmuǧtameɛnnaḍifa wa nnaziha
yettawin tikkwal ɣer nneger
Di tmurt uɛekki
i temẓin yekrez wezgertaggara yečča-tent weɣyul
s weɣmaz mačči s uɛekkaz
Amezgun12
Di tmurt uâekki
asayes d amarir i ɣ-d-yesmektin, yerra tajmilt i imezwura, nekkni sitama-nneɣ ad ak-nerr tajmilt d tameqqrant a Ǧamal Benɛuf imi d-teḥyiḍ ccfaya, tefkiḍ azal i tmussni d tussna i d-yekkan sɣur yergazend tulawin ussnanen ḍ tamezgunt-ik s tmeɣra d usirem imiskud tella tudert yella usirem, nekkni ad nekfu tazwart-agi s wawal nDda Lmulud At Mɛemmer : «
».
Yusef MERRAḤI
, kečč tekfi
Taɣawsa tis-kraḍ, tamussni, ay Azwaw, dasafu, d asafu n tafat ara yekksen ṭṭlam. Ih, tamussni am usafu ; eǧǧ-it adyesserɣ ayen yerkan, yeggran d wayen akk ur nesɛi iẓuran
13
Oamal Benâuf
Amezgun
IWADAMEN
Tafelwit I- Bu ccfaya- Ḥmed aselmad- 6 lmeyytin yugaden lmut
Tafelwit II- Ssi Ɛebdelwaḥed (aqerru n tmurt uɛekki)- Ssi Ɛebdelbaqi (amlawi n Ssi Ɛebdelwaḥed)- Bu Yetran (imettekki)- Ssi Rabeḥ (imettekki)- Ssi Ɛalem (imettekki)- Dda Akli (imettekki)- Nna Cabḥa-nsen (timettekkit)- Ssi Fenyan (imettekki)- Argaz (aqeddac n tɣiwant n tmurt uɛekki)- 3 ineɣmasen
Tafelwit III- Bu Ccfaya (inigi)- Ḥmed Aselmad (isli)- Tilelli n wawal (tislit)- 6 inebgawen (iqeffafen)- Acennay
15
Oamal Benâuf
Amezgun
AGZUL
Tafelwit I
Tafelwit II
Tafelwit III
Tuɣalin n Bu Ccfaya(15 n ddqayeq)... Di tallit ideg yettaẓ umaḍal di yal taɣulin ; nekkni
ɣal ɣer deffir, maca, nesruḥ ula d ayen i ɣ-d-yegran di ccfawat-nneɣ. Di tegnit-agi iẓemken dɣa, ara d-tili tuɣalin n Bu ccfaya, araiɛerḍen amek a ɣ-d-yerr ayen i nesruḥ. Wissen dɣa, ma ad yessiweḍad yekkes fell-aɣ talaba n tatut i yedlen allaɣen-nneɣ.
Turart n ṣa (7) twaculin(50 n d dqayeq)Adabu-nneɣ am yakk iduba umaḍal n weḥric wis-kraḍ (3), yal mi arad-yaf iman-is ɣef yiri n tesraft lqayen i t-yeggunin, ini yessiwel-d ɣerusuddes n tfernin n tkerkas akk d txidas, s wayes ara d-yessenseriman-is am wenẓad seg wudi. Maca, i wakken ad yemmed yeswi-ines,yesefk ad inadi ijufar s wayes ara yessedreg ixixxan-is ger medden. Ditaggara, wissen amek ara tefru dɣa. Seg yiwet tama, d SsiƐebdelwaḥed akk d Ssi Ɛebdelbaqi i iberken ɣef udabu. Si tama nniḍen; d Bu yetran, Ssi Rabeḥ, Ssi Ɛalem, Dda Akli, Nna Cabḥa-nsen, akk d SsiFenyan yeggunin taqeṭṭiṭ seg waccaren n wemcic ...Niɣ qqaren : A win iɣef yeshel walluy, ḥader iman-ik di trusi.
Tameɣra(15 n ddqayeq)D tameɣra n tmussni akk d tlelli, ideg yal aqeffaf yettgensis yiwenwazal seg wazalen iheggaren iɣer tessaweḍ talsa; am wakken daɣenyal yiwen yettgensis kra seg yemdanen i d-yeǧǧan ismawen-nsen degumezruy. Taggara-s d asḥissef, imi ara mmtent tlelli akk d tmussni,maca, a d-tlal tsuta tamaynut ara yeddmen amkan... Mazal lxir arzdat.
, mačči kannettu
17
Oamal Benâuf
Amezgun
«»
«»
«
»
Yessefk ad yeqdec (amezgun) i kraḍ (3) imenzayen-agi :Tidet, talsa akk d ccbaḥa
Mi ara yekker wegdud ad iḥareb ɣef tmeslayt-ines, nezmer a d-ninis tidet aql-aɣ deg tegrawla tadelsant
Ɣas ma yella ad agadeɣMi d-tella ssebba a tt-nekkes
Si mkull lǧiha ttewteɣAyen ufiɣ ad wwteɣ yes-s ...
Bertolt Brecht
Kateb Yasin
Lewnis At Mangellat
19
Oamal Benâuf
Amezgun
Tuɣalin n Bu ccfayaTafelwit I
"Ayen nesselmad wa yettu-t, wa yettazu-t"Ccix Muḥend U Lḥusin
21
Oamal Benâuf
Amezgun
Asayes 1
Tadlegt : Kraḍ iẓekwan.
Azul fell-awen !
,Tessfejɛeḍ-aɣ !
Di tallest (ṭṭlam), ad nsel i leṣwat-agi akken i mseḍfaren : lheffa n tikli uḍar,arabeɛ n tikli iɛudiwen, zzhir n tikli n lbabur, zzhir n tikli n tmacint d zzhir nwafug n ṭṭeyyara. Akken ara tiɣ tafat deg usayes, a d-banen 3 iẓekwan-nni. Ad-tekcem yiwet terbaɛt tettwasuddes seg 6 yemdanen, lsan akk tebrek,msebḍan ɣef sin leṣfuf, a d-leḥḥun alamma wwḍen-d ɣer tlemmast usayes(anda akken llan iẓekwan) ad bedden akken tallit, ssyen ad ttin : 3 a d-qablenazayez (lɣaci), 3 nniḍen a d-qablen iẓekwan-nni. A d-yekcem Ḥmed Aselmadyelsa timelsa “taklasikit”, a d-iɛeddi gar terbaɛt-nni, nutni ur t-ẓerren ara,neɣ ur bɣin ara a t-ẓren, acku zzin-as-d s weɛrur. Ad ikemmel di tikli-salamma qrib ad yeffeɣ, ad yemlil d Bu ccfaya a s-yesketket, a s-yemmeslay staɣect yerxan, ɣer tmeẓẓuɣt, ssyen ad yeffeɣ.Bu ccfaya a d-iɛeddi di tlemmast n terbaɛt-nni, nutni ur t-ẓerren ara amwakken i s-teḍra i Ḥmed, ad yeffeɣ. Dagi, segmi ara d-yekcem Ḥmed alammayeffeɣ, Bu ccfaya d nekkni ad nsell i tezlit-nni n Yidir : “Ur ẓriɣ ansi d-kkiɣ”neɣ “Tamurt umaziɣ”. Akken ara yeffeɣ Bu ccfaya, tarbaɛt-nni a d-bernenakken llan di tazwara, ad bedden akken tallit, ssyen ad gren kra isurifen degwebrid ara ten-yawin ɣer nnger. Din kan ad slen i ṣṣut s taɣect ɛlayenyessergagayen ulawen : “ Win iɛeddan iɛedda, wayeḍ ad yerǧu nnuba! ”.A t-id-yeḍfer ṣṣut n waḍu yessengugulen akk d ṣṣut uṭerḍeq n rrɛud. Dagi adnsent neɣ ad xsint teftilin deg usayes, ad nettwali kan deg tafat i d-ttakeniḥeǧǧuǧa n lebraq. At terbaɛt-nni akken yessengugul-iten waḍu, ad ṭṭfeniqerray-nsen, amzun ugaden si lhull-nni i d-yeɣlin fell-asen, a d-bernenalamma d talemmast usayes. Akken ara yexsi ṣṣut-nni n waḍu, ad ɣlin ɣerlqaɛa, a d-afen iman-nsen qqimen s talɣa n waggur. Din kan, a sen-d-yeffeɣBu ccfaya ger iẓekwan, s ubernus d amellal, a ten-id-ilaɛi.
s wewham meqqren, ɣef tikkelt
Bu ccfaya
Tarbaât
Amezgun22
Di tmurt uâekki
Bu ccfaya
1ru
Wis-2
Wis-3
Wis-4
Tis-5
Wis-6
1ru
Bu ccfaya
1ru
Tarbaât
Ur ttagadet, ur ttagadet.
Nekk ttɣileɣ-k d arebrab !
Nekk ttɣileɣ-k d aǧadarmi !
Nekk ttɣileɣ-k d lǧar-iw !
Nekk ttɣileɣ-k d baba !
Nekk ttɣileɣ-k d argaz-iw !
Nekk ttɣileɣ-k d gma !
,
,Jeddi seg At yehri, baba seg At yejdi, ma d nekk...
,
Bu ccfaya yewhem seg wayen yesla.
s wurfan
a d-yekker
ɣef tikkelt
I kečč wi k-ilan ?
Ini-d qbel kečč wi k-ilan !
Kečč, kečč !
23
Oamal Benâuf
Amezgun
1ru
Wis-2
Tarbaât
Wis-2
Wis-3
Tarbaât
Wis-3
Bu ccfaya
Wis-4
Tarbaât
Wis-4
Tis-5
Nekk seg At zegri.
Jeddi seg At lebḥer, baba seg At yeɣẓer, ma d nekk...
,
Nekk seg At hjer.
Jeddi seg uzaɣar, baba seg idurar, ma d nekk...
,
Nekk seg At ddu d uḍar.
,ḥric wi k-ilan ?
Jeddi seg At ttel, baba seg At hmel, ma d nekk...
,
Nekk seg At rwel.
Jida seg At rbu, yemma seg bru, ma d nekk...
ɣef tikkelt
ɣef tikkelt
i Wis-4
ɣef tikkelt
Kečč, kečč !
Kečč, kečč !
I kečč ay
Kečč, kečč !
u
24 Amezgun
Di tmurt uâekki
Tarbaât
Tis-5
Wis-6
Tarbaât
Wis-6
Wis-4
Bu ccfaya
1ru
Bu ccfaya
Wis-2
Bu ccfaya
1ru
,Kemm, kemm !
Nekk seg At jbu.
Jeddi seg At ṣṣeḥ,baba seg At lemleḥ, ma d nekk...
,
Nekk seg At rrwaḥ.
,
Jeddi seg At wakal, baba seg At wawal, ma d nekk d Bu ccfaya n tikwal…Ihi kunwi akk... ( )
,ttedduḍ ?
Tedduɣ ɣer yimal.
,Anda telliḍ ?
Lliɣ deg At wuɣal. ( )
,Yella deg At wuɣal, iteddu ɣer yimal ! Ba... ba...ba... ( )
ɣef tikkelt
ɣef tikkelt
i Bu ccfaya
Ad iwehhi ɣer tewwurt ; meḥsub d At trewla.
i Bu ccfaya
i Bu ccfaya
Ad iwehhi ɣer tmeqbert.
s wewhamAd yezwi afus-is.
Kečč, kečč !
I kečč wi k-ilan ?
I kečč anda
25
Oamal Benâuf
Amezgun
Tarbaɛt ad qqimen wehmen.
i Tarbaɛt
s tugdiAd iwehhi ɣer tmeqbert.
i yiman-is
i Bu ccfaya
Ad iwehhi ɣer tmeqbert.
Ad twehhi ɣer wis-4.
ad ixemmem
Bu ccfaya
Wis-3
Tis-5
Bu ccfaya
1ru
Bu ccfaya
Wis-2
Bu ccfaya
Tis-5
Bu ccfaya
,Dɣa, tennam-d nefjeɛ, d acu i yessefjaɛen deg-i ?
,Argaz yeffeɣ-d si gar lmeyytin. ( ) La wen-d-yeqqar : “D acu yessefjaɛen deg-i ? “.
Aaw ! Ur teẓriḍ ara d akken lmeyytin sɛan lhiba ?!
,Iiih ! D wigi i wumi qqaren akken, “lmeyytin yugaden lmut“ !
,Ssefhem iman-ik a winnat, a neɛya si temseɛraq-ik !
Bɣiɣ a d-iniɣ d tidet, zik-nni nettagad si lmeyytin wamag tura d nutni iɣ-yettagaden ; i lemmer ahat a sen-nɛiwed timenɣiwt i tikkelt tis-snat!
Ɣas ini-yaɣ-d d acu i k-id-yewwin ɣur-neɣ ?
Usiɣ-d ad ẓureɣ yiwen umeddakel-iw. ( ) Imi iken-id-ẓriɣ dagi ; nniɣ ahat teḥwaǧem amwanes ?...
D tidet neḥwaǧ amwanes, xerṣum a s-d-temleḍ tamacahut i weqcic-agi atan yugad ! ( )
,Yerbeḥ ; a wen-d-mleɣ tamacahut n Ḥmed…
26 Amezgun
Di tmurt uâekki
Wis-2
Bu ccfaya
Wis-3
Bu ccfaya
Wis-4
Bu ccfaya
Tis-5
Bu ccfaya
1ru
Bu ccfaya
Wis-2
Bu ccfaya
Ḥmed Ddab ?
Ala !
D Ḥmed Ben Ṣelṭan ?
Xaṭi !
Ihi d Ḥmed Bay ?
Yexḍa !
D Ḥmed Umerri ?
Awwah !
,Tura a ɣ-d-yini daɣen d “ Ḥmed U Leḥlu“, amedyaz-nni n Tqerrabt !
Ḥmed Aselmad“. Staɛrabt qqaren-as : “ Ḥmed Ben Selmad l'awel“ imi d netta i d aselmadamezwaru di tmurt-nneɣ. Di Marikan, qqaren-as...
”Amadu Selmadu Wanu”.
s ukeɛɛeẓ
Mačči d netta, yettcabi-yas kan. Wagi qqaren-as “
27
Oamal Benâuf
Amezgun
Di Rrus, qqaren-as...
“Amaduv Selmaduv Lawluv”.
Di Lalman, qqaren-as...
“Amadan Selmadan Lawlan”.
Di Fransa, qqaren-as...
,Meqqar ad nelmed cwiṭ tarumit. Qqaren-as “Amad Selmad Lawlad”.
,“Amad Selmad Lawlad” !
,Tura a ɣ-d-yini di Mali qqaren-as, “Mamadu Selmadu Walu” !
,Ihi Ḥmed-agi-inek yettwassen akk ɣer medden ?!
Ɣer wid kan yettaken azal i tmussni.
Akka am nekkni ?
,Am kra deg-neɣ kan ! ( ) Walit !
Wis-3
Bu ccfaya
Wis-4
Bu ccfaya
Tis-5
Bu ccfaya
1ru
Wis-2
Bu ccfaya
1ru
Bu ccfaya
s wesqecmeɛ
s wewham
s ukeɛɛeẓ
i Bu ccfaya
s usemḥissefAd iwehhi s uḍad-is.
Tarbaɛt-nni akk d Bu ccfaya ad ttuɣalen d timendeffirt alamma dergen. Ditegnit ara d-yekcem Ḥmed Aselmad, a d-yezzi akk i usayes, ad nsel i yiwet
28 Amezgun
Di tmurt uâekki
tezgart si tezlit-nni n Lewnis At Mangellat :“Anida-ten wid-nni ileqqmen tamussni,anida-ten wid iseffḍen allen i lɣaci...“.
Ad xsint teftilin…
Bu ccfaya s ubernus amellal, gar 6 lmeyytin yugaden lmut.
29
Oamal Benâuf
Amezgun
Turart n 7 twaculinTafelwit II
“A”
win iɣef yeshel walluyḤader iman-ik di trusi...
Ccix Muḥend U Lḥusin/ Si Muḥ
31
Oamal Benâuf
Amezgun
Asayes 1
Tadlegt : Tafilt neɣ ṭṭabla d sin ikersiyen.
Ɛyiɣ, ddigutiɣ, kerheɣ iman-iw… !
(A ) Aql-i da, a Ssi Ɛebdelwaḥed !
,Mulleɣ
D acu k-yuɣen a Ssi Ɛebdelwaḥed ?
Nniɣ-ak yeḥma lḥal ; liḥala attan tekkuffer teqqim...
,Ɣas ḥṣu, ma teṭṭerḍeq tegla yes-k !
Akken ara tiɣ tafat, a d-iban umaris neɣ lbiru. A d-yekcem Ssi Ɛebdelbaqi, adyessers lekwaɣeḍ-is ɣef ṭṭabla, ad yeqqim. Ssyen a d-yekcem Ssi Ɛebdelwaḥed,ad iteddu s leɛqel, a d-yeqqar asefru-yagi n Si-Muḥ :
“Ay aṣeggad n tfireɛqasTaylut-ik bezzaf tessedBerka-k llqeḍ n tsuqqasI wallaɣ amek i iɛemmedA win iɛecqen di tmenqasḤader ṭṭabeɛ ad ak-yefsed”
A d-yezzi ad yeqqim ɣef ukersi, ad yessers iḍarren-is ɣef ṭṭabla, ad yettmeslayi yiman-is kan s usemḥissef.
d yewwet deg yedmaren-is.
s weɛdaz
s uɣiwel
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
deg-k ula d keččini !
33
Oamal Benâuf
Amezgun
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
(A ) Alaṭif ! (
)Attan t
,Akken i s-yenna akken Ssi Lewnis : “ Ma teɣliḍ lliɣ ; Telliḍ mi ara ɣliɣ ;Di lmeḥna-nneɣ d atmaten“.
,Akken qerrḥent i neffɛent a Ssi Ɛebdelbaqi ! (
) A nniɣ-ak tuḍen icc-is !
Aṭerḍeq yella yella, meqqar a tt-nesṭerḍeq akken nebɣa nekkni...
,Meɛni amek ?!
( )Amek ?! ... Amek ?! ... Amek ?!... ( ) Dayen ufiɣ-as-d ixef-is !
() Anda-t yixef-is ?!
(
,Anda-t yixef-is ihi ?!
d yefjeɛ, a d-yessers iḍarren-is ɣer lqaɛa, ad ibedd, s uduqqes. Ad-yekker ɣur-s Ssi Ɛebdelbaqi s tazzla, akken a t-iɛiwen. Dɣa ad yenneqraɛ adyeglilez di lqaɛa. Ad yerr ɣur-s Ssi Ɛebdelwaḥed, a s-ibedd zdat uqerruy-is.
a s-d-yefk afus-is, a t-id-yesker, s uḥiwet
s ukeɛɛeẓA d-yesker Ssi Ɛebdelbaqi, a
t-yawi a t-yesɣim deg wemkan-is, a d-yuɣal ula d netta s amkan-is.
s uɣiwel
A d-yekker, ad yettruḥu ad yettuɣal, ad yettmeslay i yiman-is kan.A d-isuɣ.
Yettruḥu yettuɣal. Ad iǧelleb ɣef temgerṭ n Ssi Ɛebdlbaqi, a t-yeṭṭef sitekrabaṭ, a t-yexneq. S wewham meqqren.
Ad yejxer, a s-d-yessenser takrabaṭ-nni yellan deg ufus-is. S wurfan.
s wewham
egla yes-k ula d keččini !
Amačči d wagi i d ixef-is !
)
34 Amezgun
Di tmurt uâekki
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
() Attah yixef-is.
( ɛeḍ !
Wa yeḥseb-ak Rebbi !
Ihi testufaḍ !
Ṭṭef kan taneggarut ad twaliḍ, axaṭer tagi qqaren-as « tecbeḥ, terqem,teqqen lḥenni » ! Yeɛni «nazihatun wa naḍifa» ! « Propre et honnête » !( ) Qqim, qqim ! (
Tessneḍ « turart-nni n 7 twaculin » ?
Ssneɣ-tt, ih. Meɛni d acu tt-yuɣen ?!
( ) Atanumur-ik, ayen i k-ixuṣṣen a k-t-id-rnuɣ.
Yerbeḥ. Ad nẓer taggara amek ara yefru ssuq-is ?! () Efk-iyi-d tawacult n Bu yetran !
Hattah ! ( ) Meɛni « si laman i d-yekka lxuf » !
,Efk-iyi-d tawacult n Ssi Rabeḥ !
Ad yaẓ akin cwiṭ, ad iwenneɛ takrabaṭ-is, ssyen ad iger afus-is ɣer lǧib, a d-yejbed tikerḍiwin -lkerṭa- ad yesṭebṭub deg-s
Mazal-it akken ibat, s wewham.
Ssyen, a t- yamer. Ssi Ɛebdelwaḥed ad yeqqim, ma d SsiƐebdelbaqi ad ibedd zdat n Ṭṭabla.)
Ad yefk 6 tkerḍiwin i Ssi Ɛebdelwaḥed, tis-7 a tt-yessers weḥd-s.
Ad yerfed tikerḍiwin-nni, a tent-yesked, a s-yini.
A s-yefk 6 tkerḍiwin-nni.
yergagi
) A kečč tesqecmi
35
Oamal Benâuf
Amezgun
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
( ) Hattah ! Meɛni « Anda akken ay nwiɣ sɛiɣleḥbab, i qqimeɣ mebla imensi !».
( ) Efk-iyi-d tawacult n Ssi Ɛalem !
( Hattah ! Meɛni « Wa yettjewwid s leqran,wayeḍ yeɛreq-as ula d lḥemdu !».
( ). Efk-iyi-d tawacult nDda Akli !
( ). Hattah! Meɛni “aɣyul ! “.
() Efk-iyi-d tawacult n Ssi Fenyan !
( ) Atan ɣer ɣur-k i yella ! Meɛni “Ṭṭes di trakna,tiniḍ-as ccetwa ḥlawet !“.
( ) Efk-iyi-d NnaCabḥa-nsen,”Ssak”!
( ) “Acḥal i yezyen ilili, ɣas akka rẓagettara-s !”. Yella dɣa deg wawal : “efk-iyi-d yelli-k, rnu-yi-d lɛula-s dirden !“. ( ) Attan inek, mebruk fell-ak !
A s-yefk 6 tkerḍiwin-nni.
Ad yeṭṭef taɛebbuṭ-is, a t-yesked.
A s-yefk 6 tkerḍiwin-nni.)
Ad yeg am ṭṭelba-nni yeqqaren leqran, a t-yesked
A s-yefk 6 tkerḍiwin-nni
Ad yeg iḍudan-is ɣef uqerruy-is am wakken d imeẓẓuɣen n weɣyul, a t-yesked.
Ur s-yettak acemma.
Ad yeg afus-is ɣef lḥenk-is amzun d tasumta, a t-yesked.
A d-yessenser taxatemt seg uḍad-is.
A s-yefk taxatemt-nni.
I temẓin yekrez wezger,taggara i tent-yeččan d
36 Amezgun
Di tmurt uâekki
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Tebra ar tugareḍ settut ! Meɛni tura a k-zerrgeɣ. Efk-iyi-d kan SsiMensi !
( ) Ssi Ɛebdelwaḥed ! ”Ayen yeɣra wuccen yeḥfeḍ-itweslugi !“.
,D acu tebɣiḍ a d-tiniḍ ?!
Bɣiɣ a k-iniɣ : a tagi terniḍ-tt-id kan sɣur-k.
,Amek i tɛeqleḍ ?!
( ) Axaṭer, attah ɣer ɣur-i i tella.
( ) Mayna ! Tebra ala Rebbi ma yezmer-ak !
I tura tfehmeḍ ?!
A tagi tban ula i uderɣal.
Ma tebɣiḍ a sen-d-xerrẓeɣ tarkasin, tebra ar seg uzekka, ar tent-lsenmeqlubi.
,Win ixeddmen lxir ur yettcawar. Ihi, si tura aql-i sbeddeɣ-k-id d
Ad yezzlez, ad yeḍs.
s wurfan
s wewham
A d-yejbed yiwet tkerḍa si lǧib-is.
Ad yerfed ifassen-is ɣer igenni.
yekker
37
Oamal Benâuf
Amezgun
aqerru seddaw tecḍaṭ n Sidi-k Ɛebdelwaḥed s lmendad n Sidi-ikḤakim ur nesɛi aḥkim d leɛnaya n yakk iɛessasen ur nessin yiwen seg-sen ! ( ) Ruḥ, ruḥ ɣer ccɣel-ik !
( )Err-iyi-d qbel taxatemt-iw !
Tebra ma tewwiḍ-tt ! Ɛni ur uklaleɣ ara akadu sɣur-k ? () Ladɣa imi d taxatemt n Sidna Sliman.
,N Sidna Sliman !
Ad iwehhi s uḍad-is ɣer tewwurt, a t-yamer.
Akken ara iger kra isurifen, a d-yemmekti taxatem i s-yefka, a d-yebren.
Ad yeskedtaxatemt-nni yellan deg uḍad-is.
s wewham
Ad bbɛezqen s teḍsa, ad ffɣen i sin.
Ad xsint teftilin.
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
38 Amezgun
Di tmurt uâekki
Asayes 2
Tadlegt : Tafilt ( ṭṭabla), sin ikersiyen akk d kra n ttawilat isseqdacen i lbuṭ : "liẓulwar" d tsenduqt n lbuṭ. Ugar ɣef waya, ad yilidaɣen : Akersi ameẓẓyan, ad yers ɣef ṭṭabla tis-snat, aɛnac neɣ ttaj nigelliden-nni n zik, taẓerbit d tazeggaɣt a d-tettwassu di lqaɣa.
Azul !
Azul, lɛeslama-k !
Amek ddant temsal ?
Ayen yellan deg ufus-iw xedmeɣ-t, akken qqaren : “”.
Ssneɣ-k texḍiḍ i zzux. Yernu tuɛer tiṭ n tismin !
S leḥyat-ik, a Ssi Ɛebdelwaḥed ! Yernu win i k-yesɛan deg izuɣar, uryettagad idurar.
Akken ara tiɣ tafat, a d-yettban usayes amzun d tazeqqa uheggi n lbuṭ. A d-yekcem Ssi Ɛebdelbaqi, ad iwenneɛ lekwaɣeḍ-is, ad yeqqim. A d-yekcem SsiƐebdelwaḥed yecreh.
Cwiṭ n tsusmi...
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Win yettruẓunasalu, iteddu akken yufa, mačči akken yebɣa
39
Oamal Benâuf
Amezgun
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
(Ad )Awal yeǧǧa-t-id Welǧudi “Kra teẓẓiḍ a t-tɣellteḍ, ala aberkan uqerru;ma teẓẓiḍ-t a k-yeqleɣ !“. Ahat wwḍen-d tura imettekkiyen-nni ?
A sen-d-ssiwleɣ ?
Meqqar a sen-d-teɣreḍ lqanun-nni n lbuṭ. () Ssi Ɛebdelbaqi ! Amagrad-nni aneggaru,
anef-as di lbaḍna; yeɛni gar-aneɣ kan !
Ɣas kkes aɣbel ; am wakken qqaren “Atmaten d atmaten, aɛebbuḍyebḍa-ten !“. ( ) Imettekkin n lɛezz d lḥerma, a d-kecmen !
,( ) D acu-tt lǧamba-yagi ukermus ?
Wagi d Bu yetran, lmedɛu "Lanetrit Abulitik".
Ahat, ddeqs n ṭṭradat i yexdem ihi ?
yettmeslay i yiman-is kan. Dɣa netta yettmeɛɛin-d ɣef Ssi Ɛebdelbaqi.
Akken ara iger Ssi Ɛebdelbaqikra isurifen, a t-id-yesseḥbes.
Ssyen, a sen-yessiwel.
A d-yekcem Bu yetran, yegla-d s kra n ttawilat : tameẓẓyant, lɣerḍ akk dtkerḍa n “jjiyugrafi. Anekcum-is a d-yili s yiwet tezgart si tezlit-nni, n LewnisAt Mangellat :
“Acḥal telham ay ayetmaS lemkaḥel ger ifassenMa teddaddazem iḍarrenTefkam mebɛid lhiba...”
i Ssi ƐebdelbaqiMi teḥbes tezlit.
40 Amezgun
Di tmurt uâekki
Yexdem ṭṭrad umaḍal wis-3, yexdem ṭṭrad n “ Diṭerwa”, yexdem“Landucin”. ( ) Yexdem tid n “likuntinar n ṣṣabun”,“likuntinar n wuzzal”, n ssiman...
Ddeqs ! Awal ma wezzil yefra, ma ɣezzif a d-yini kra !
,Aya, wayeḍ !
,( .) D acu -t uteftuf-agi ?
Wagi d Ssi Rabeḥ.
D Ssi Rabeḥ neɣ d mmi-s ?
D Ssi Rabeḥ “lurijinal” s yimmad-is.
Ansi i s-d-yekka akk rrbeḥ-agi ?
Kra yerbeḥ-it-id si ḥekk tterbeḥ. ( ) Kra yerbeḥ-it-id si laylatu lqedri...
Dagi, s uɣiwel.
ad yessiwel
A d-yekcem Ssi Rabeḥ, yegla-d s kra n ttawilat : Aqrab, ”ccakat”, ad iteddu adiḥetteb idrimen. Anekcum-is a d-yili s yiwet tezgart si tezlit-nni, n SlimanƐazem :
“Idrimen, idrimen idrimenMa llan ad tiliḍ mechurIdrimen, idrimen idrimenMa kfan ad tiliḍ meḥqur...”.
i Ssi ƐebdelbaqiMi teḥbes tezlit
Dagi ad yekmez iman-is.
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
41
Oamal Benâuf
Amezgun
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äalem
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äalem
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äalem
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äalem
Ssi Äebdelbaqi
D tagi i wumi qqaren akken” ”.
,Aya, wayeḍ !
Andi telliḍ a Ssi Ɛalem, a lhemm ?!
,Lliɣ di “ṣṣber-kafi”.
D acu i telliḍ txeddmeḍ di "sibar-kafi" ?!
Kecmeɣ ɣer” lalla n ternit “.
D acu i teẓriḍ di lanternat ?!
Ẓriɣ-d tamuɣli-nni n “Ssi Lmekki-bal, ḥaca-kum.
D acu i yellan deg-s ?
Yella deg-s “ Ssi lparasyun di leḥkem”.
Aah!... “Séparation”.“Makyabal” ?!
Ddunit d aḍebber, mačči d ahember
I kečč d acu twalaḍ di tmuɣli-yagi n
ad yessiwel
A d-yekcem Ssi Ɛalem s uqendur akk d ucaci iɛelleq-d tiḥreztin, yegla-d s kra nttawilat : "Lalup" (tamrit yessimɣuren ) d tektabt ad iteddu ad ijeddeb.Anekcum-is a d-yili s yiwet tezgart uẓawan (lmuziga) neɣ ahellil (lḥeḍra)-nni s waydeg ceṭṭḥen leɛlawi. Akken ara teḥbes lmuziga, Ssi Ɛalem adyesseḥbes ajdab-ines. S wurfan, i Ssi Ɛalem.
i Ssi Ɛebdelbaqi
42 Amezgun
Di tmurt uâekki
Ssi Äalem
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Mwataɣ d yid-s di kra yellan. Ala deg uxaluḍ ger tlawin d yergazen;dɣa tagi, tebra ma teḍra-tt !
,D acu -t Leɛǧeb-agi d-yernan ?!
,Wagi d Ssi Ɛalem, a ɣ-d-yenfeɛ Rebbi s lbaraka-s.
Yyah ! Ɣef waya i d-sliɣ akken « ṣṣber-kafi », « lalla n ternit »... Ihi dnetta i d-yesnulfan « sit »-nni : “ Yaḥḥu.Ffer ” ?! Anti tasdawit iseg d-yeffeɣ Ssi Ɛalem-agi-inek ?
Yeɣra di lǧameɛ Uzemmur, yeɣra di lǧameɛ Ijeǧǧigen; yeɣra di lǧameɛCcnuɣa, yeɣ ḍ almi d Tamuqra...
Dayen, ddeqs ! Ɣas ini-d tura, d acu n igerdasen (diplômes) i yesɛa ?
Yesɛa dduktura di lfesṭuluji, yesɛa tayeḍ di lxerṭuluji, yesɛa laliṣuns ditbehluluji...
Dayen, ddeqs ! Ihi ad yili, ddeqs n warrazen (prix) i s-d-yeḍren ?
Netta s yimmad-is d arraz...
Nniɣ-ak berka-k asqecmeɛ !
yedduqqes, i Ssi Ɛebdelbaqi
i Ssi Ɛebdelwaḥed
ra di Keččawa, yewwe
43
Oamal Benâuf
Amezgun
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äalem
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Iḍer-as-d warraz n Hubel !...
,Nufel, Nufel !...
D tagi i wumi qqaren akken” Ttif amdan ur neɣri, yesɛan tamussni,wala win yeɣran di tmenqas”.
,Aya, wayeḍ !
,D acu-t uyennat-agi i d-yernan akka ?!
,Wagi d Dda Akli ; “lmedɛu: xeddam rrjal, sidhum”.
D acu n ukaryar i yesɛa ?
Lemmer i yesɛa kra ukaryar, a t-id-tafeḍ akka, di liḥala-yagi ?!
s wurfan
ad yessiwel
A d-yekcem Dda Akli, yegla-d s kra n ttawilat : Asekkreḍ neɣ timesleḥt, taqfactneɣ sella-nni ideg jemmɛen rrṣaḍ. A d-iteddu yeɛkef, am wakken yeɛya.Anekcum-is a d-yili s yiwet tezgart si tezlit-nni n Matub Lwennas :
“Tenniḍ-iyi
Teḥkiḍ-iyiDi tnac yid-wen deg wexxamTɛacem amekTeddrem amekAmek i ken-id-yettas lemnam “
i Ssi Ɛebdelbaqi
i Ssi Ɛebdelwaḥed
Di Lezzayer kečč d axeddam
44 Amezgun
Di tmurt uâekki
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Nna Cabêa-nnsen
Dda Akli
Nna Cabêa-nnsen
Ssi Äebdelwaêed
Bɣiɣ a d-iniɣ acḥal iseggasen i yexdem?
Ini-d akka. Yesɛa 7 iseggasen n "lkunji d maladi" (conge de maladie), 7iseggasen n "lkunji peyyi" (conge payer), 7 iseggasen n "ddiṭacma"(détachement), 7 iseggasen n "miz apyi "mis a pied, tura atan di "lanetrit antisipi " (la retraite anticipée)…
Dayen ddeqs ! D tagi i wumi qqaren akken ”lbaz d lbaz lɛecc-is disɣaren”.
,Aya, wayeḍ !
Nniɣ-d, aya, wayeḍ !
,Kkes afus-ik ay afenyan !
Hhay, hhay lubyan (I love you) !
, ,A nnger-ik, a tuqqiṭ-ik, d Taglizit kan i k-ixuṣṣen !
,” Nnaɣ a Muḥend a mmi ; tameṭṭut-ik d taberkant”…
ad yessiwel
A d-yekcem Ssi Fenyan yettmurud neɣ iseḥḥel. Akken ara d-yekcem adyeqqim ɣef yimi n tewwurt yiwen ur t-iẓerr. I tikkelt nniḍen ad yessiwel swurfan.
A d-tekcem Nna Cabḥa tteddu-d tettɛennin, mi ara tt-id-iwali Ssi Fenyan, a s-d-yefk afus-is akken a t-id-tezzuɣer.
s wurfan
Akken ara tt-iẓer Dda Akli, ad yerr ɣur-s a tt-yemmager
s ukeɛɛeẓ i Dda Akli
icennu i Nna Cabḥa
45
Oamal Benâuf
Amezgun
Dda Akli
Ssi Äebdelwaêed
Bu yetran
Ssi Rabeê
Ssi Äalem
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Fenyan
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Fenyan
,“Anef-as, anef-as a yemma ; ar ɣur-i d Tamarikant ; ay aɣrib-iw ah !”.
,D acu-tt Lunǧa-yagi i d-yernan ?!
D itri ! D itri !...
D agerruj ! D agerruj !...
D asefru ! D asefru !...
Tagi d Nna Cabḥa-nsen, akken qqaren : D azgen n tmetti yeɛni "nniṣflmujtameɛ". ( ) “Warau kulli rajulin imraa !".
,I tura wwḍen-d yakk imettekkiyen-nni-inek ?
,1, 2, 3, 4, 5... Ixuṣṣ Ssi Fenyan, ma d Ssi Mensi ur t-id-nencid ara, waqilanettu-t !
Aql-i da.
Anda-k a lhemm ?!
s ccna
i Ssi Ɛebdelbaqi
Ad yeffer deffir-s.
i Ssi Ɛebdelbaqi
iḥetteb
Tarbaɛt-nni merra ad ttsekkiden akin d wakka anda ara t-ẓren.
46 Amezgun
Di tmurt uâekki
Aql-i da.
Anda da ?!
,Dagi, di lqaɛa.
,A t-id-awiɣ ?
Awi-t !
Wi k-yennan awi-t-id ɣer da ?!
Aɣerda !
,Nniɣ-ak awi-t akin, m ɣer da !
,Yerḥem waldik !
,Imettekkiyen-agi-inek : wa meḍbur, wa mekṣur, wayeḍ ma iɛebbicxlaṣ !
,I tura amek ara nexdem ?!
Win iɣaben ttut-t ( ), win yegnen dlet-t (
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Fenyan
Bu yetran
Ssi Äebdelbaqi
Tarbaât
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Fenyan
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
ad yewwet s ufus-is di lqaɛa
i Ssi Ɛebdelbaqi
Bu yetran a d-yerfed Ssi Fenyan, a t-yessers ɣef ṭṭabla. Ssi Ɛebdelbaqi ad yiliitah, mi ara d-yezzi, a t-id-yaf akken, ad isuɣ ɣef Bu yetran.
, s wefjaɛ
i Bu yetran
Bu yetran a d-yerfed Ssi Fenyan, a t-yesbedd s tmara ger imettekkiyen.
ad yeɣli ɣer lqaɛa
i Ssi Ɛebdelbaqi
i Ssi Ɛebdelwaḥed
Yeqsed-d Ssi Mensi Ad iwehhi ɣer
ačči
47
Oamal Benâuf
Amezgun
Ssi Fenyan Dagi ad iwehhi ɣer NnaCabḥa-nsen.
i imettekkiyen
Imettekkiyen a d-ttɛeddayen yiwen yiwen zdat Ssi Ɛebdelwaḥed, yal wa antitalɣa neɣ ṣṣifa s wayes ara d-iqeddem iman-is.
s tmeẓẓyant
Ssi Ɛebdelwaḥed, yugad, yettergigi.
s twerqet n yedrimen, a s-yesbuḥru
Ssi Ɛebdelwaḥed ad yerḥu si tismin.
a s-yesbuḥru s tezmamt
ad yezzuɣer Ssi Ɛalem
Si Ɛalem ad yerr iman-is d aderɣal n tidet, ad yebɣu a s-iger irebbi i NnaCabḥa, nettat a s-tezwi afus-is a t-twelleh ɣer Dda Akli, alamma tewwet-it-idyir rriḥa, d wamek ara yuɣal s amkan-is.
ad yecrew tidi
Ssi Ɛebdelwaḥed ad yeṭṭef anzaren-is si yir rriḥa i t-id-yettawḍen.
), ma d win iḥeḍren fket-as tunet ()
,Ihi, imettekkiyen n lɛezz d lḥerma a d-qeddmen iman-nsen !
,A win yettagaden ccwal, i lehna s wacu d-tettas !
,Win yebɣan abɣer (lfayda) yesɛu-t, win yebɣan lhemm yerwu-t !
,Win ur nezmir i nnwal, xerṣum s wawal !
,Neɣ mel-as abrid i uderɣal.
,Ur tetthennaḍ alammi ɛettben wiyaḍ !
Ssi Fenyan, qeddem-d iman-ik !
Ssi Äebdelbaqi
Bu yetran
Ssi Rabeê
Ssi Äalem
Ssi Äebdelwaêed
Dda Akli
Ssi Äebdelbaqi
48 Amezgun
Di tmurt uâekki
Ssi Fenyan
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Fenyan
Ssi Äebdelwaêed
Nna Cabêa-nnsen
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
,Rrbeḥ, a rrbeḥ !
,Cukteɣ tella kra n lbaḍna i yesɛa wemcum-agi ?! (
)
,Ṭṭes ar azal, a d-tafeḍ sseɛd-ik mazal !
,Am wakken i t-tufiḍ ṣwar s tili.
,( ) Acḥal iyesha lexrif, di ccetwa yedda ɛeryan !
,Ɛeryan !
,Tanemmirt-nwen !
,Ihi tura, ɣer-asen-d lqanun-nni n lbuṭ !
Ihi atan ar ɣur-wen, slet-d mliḥ : Amgerḍ amezwaru yeqqar-d...
” Amagrad”
Kif-kif !
i Ssi Ɛebdelwaḥed.
i yiman-isAd yaẓ ɣur-s, a s-yefk
tameẓẓuɣt.
i Ssi Ɛebdelwaḥed, s leɛqel
ad yettfa
i Ssi ƐebdelwaḥedAd tessuden afus-is nettat- a t-tsuḍ am akken tceyyeɛ-as-d sslam.
yessetḥa, yeṭṭef aserwal-is
i imettekkiyen-nni
i Ssi Ɛebdelbaqi
keččini, a win ibennun le
, !mačči amgerḍ
49
Oamal Benâuf
Amezgun
Ssi Äebdelwaêed
Tarbaât
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Tarbaât
Ssi Äebdelbaqi
Bu yetran
Ssi Äebdelbaqi
Rnu, ssefhem-asen-d i iɛejmiyen-agi ur nessin ara taɛrabt !
Amek, amek ! Terriḍ-aɣ d iɛejmiyen !?…
”L'aɛjem”
Am ccetwa, am lexrif.
,Amgerḍ amezwaru yeqqar-d : Yal imettekki a d-yawi tawacult-ines,akken ad nẓer ma d mmi-s n laṣel. Amgerḍ wis-sin, yeqqar-d : Yalimettekki a d-imel lḥerfa-s. Amgerḍ wis-kraḍ yeqqar-d: Yal imettekkia d-imel azamul (symbole) i yextar i tḥemmalt-is. Amgerḍ wis-kuẓyeqqar-d: Yal imettekki a d-imel tuddsa (organisation) ideg arayettekki, neɣ tama iɣer ara imal. Amgerḍ wis-semmus yeqqar-d: Yalimettekki a d-imel ahil-ines. Amgerḍ wis-sḍis: Wagi ur ken-yeɛni ara.
Amek ur d aɣ-yeɛni ara ?!
,Nniɣ-awen-d ur ken-yeɛni ara !... Tura ihi, ad nɛeddi ɣer wemgerḍamezwaru. Bu yetran i twacult-inek ?
,Attan di tzeqqa uraǧu.
Ruḥ awi-ten-id !
, rfan, a d-suɣen ɣef tikkelt
ikemmel taɣuri
Ssi Ɛebdelwaḥed ad yeṭṭef aqerruy-is yugad.
, s wurfan
isuɣ fell-asen
ad yaẓ ɣur-s
, !mačči iɛejmiyen a Ssi Ɛebdelwaḥed
50 Amezgun
Di tmurt uâekki
Bu yetran
Ssi Äebdelbaqi
Bu yetran
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Bu yetran
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ugaden !
D acu i ugaden ?!
Ugaden lexyal.
,A k-yeqqar ugaden lexyal !?
Ddu yid-s wali ma d tidet i d-yenna.
Jeddi, Jida, Baba, Yemma, Tameṭṭut-iw, Mmi, Yelli.
,D tidet i d-yenna ?
A wigi, ttagaden lexyal !
Ɛni d Ddunkicuṭ !?
Ṣinyur.
yewhem, i Ssi Ɛebdelwaḥed
Bu yetran ad yezwir ad yernu deffir-s Ssi Ɛebdelbaqi, ad iteddu a t-yettɛayab,alamma dergen deffir usaber (aridu) ad yebdu a s-d-yettqeddim tawacult-ines.
Mi ara d-uɣalen, a d-yezwir Bu yetran, a t-id-yeḍfer Ssi Ɛebdelbaqi.
i Ssi Ɛebdelbaqi
Di Lamančča
51
Oamal Benâuf
Amezgun
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Rabeê
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Rabeê
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Rabeê
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Rabeê
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Rabeḥ i twacult-ik ?
,Attan di tzeqqa uraǧu.
Ruḥ awi-ten-id !
Ugaden !
D acu i ugaden ?!
Ugaden tiṭ.
,A k-yeqqar ugaden tiṭ !?
Ddu yid-s wali ma d tidet i d-yenna.
Jeddi, Jida, Baba, Yemma, Tameṭṭut-iw, Mmi, Yelli.
,D tidet i d-yenna ?
ad yaẓ ɣur-s
yewhem, i Ssi Ɛebdelwaḥed
Ssi Rabeḥ ad yezwir, ad yernu deffir-s Ssi Ɛebdelbaqi ad iteddu a t-yettɛayebalamma dergen deffir usaber (aridu), ad yebdu a s-d-yettqeddim tawacult-ines.
Mi ara d-uɣalen, a d-yezwir Ssi Rabeḥ, a t-id-yeḍfer Ssi Ɛebdelbaqi.
i Ssi Ɛebdelbaqi
52 Amezgun
Di tmurt uâekki
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äalem
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äalem
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äalem
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
A wigi, ttagaden, tiṭ !
Ɛni d Ɛli Baba !?
Akk d rebɛin imukar.
Ssi Ɛalem i twacult-ik ?
,Attan di tzeqqa uraǧu.
Ruḥ awi-ten-id !
Ugaden !
D acu i ugaden ?!
Ugaden tafat.
,A k-yeqqar ugaden tafat !?
Ddu yid-s wali ma d tidet i d-yenna.
ad yaẓ ɣur-s
yewhem, i Ssi Ɛebdelwaḥed
Tikkelt-a, ad yezwir Ssi Ɛebdelbaqi ad yernu deffir-s Ssi Ɛalem, akken araawḍen ɣer tewwurt, a t-id-yeṭṭef si tayet uneggaru-yagi, a s-yini s wurfan.
53
Oamal Benâuf
Amezgun
Ssi Äalem
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Dda Akli
Ssi Äebdelbaqi
Dda Akli
Ssi Äebdelbaqi
Dda Akli
Lḥerma, lḥerma ! (: Jeddi, Jida, Baba, Yemma,
Tameṭṭut-iw, Mmi, Yelli. (Ffeɣ, a k-teffeɣ terwiḥt !
,D tidet i d-yenna ?
A wigi, ttagaden, tafat !
Ɛni d Bururu !?
,Uuuwww !
Dda Akli, i twacult-ik ?
,Attan di tzeqqa uraǧu.
Ruḥ awi-ten-id !
Ssetḥan !
D acu i ssetḥan ?!
Ḥaca-k, ttraḥen d tidi.
Iteddu ad yettusu).. Mi ara dergen deffir usaber (aridu)ad yebdu a s-d-yettqeddim tawacult- ines
Mi ara d-uɣalen, Ssi Ɛalem a d-idemmerSsi Ɛebdelbaqi.)
i Ssi Ɛebdelbaqi
am Bururu
ad yaẓ ɣur-s
54 Amezgun
Di tmurt uâekki
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Dda Akli
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Fenyan
Ssi Äebdelwaêed
,A k-yeqqar ttraḥen d tidi !?
Ddu yid-s wali ma d tidet i d-yenna.
Jeddi, Jida, Baba, Yemma, Tameṭṭut-iw, Mmi,Yelli.
,D tidet i d-yenna ?
A wigi, ttraḥen d nnger !
Ɛni d itibib !?
A d ṭṭikuk… Ssi Fenyan ! () Ssi Fenyan !
Rrbeḥ, rrbeḥ !
,Ur teẓriḍ ansi ara k-d-yekk rrbeḥ, ulaɛudd ahat ad trebḥeḍ dilǧerra-s ?
yewhem, i Ssi Ɛebdelwaḥed
Dda Akli ad yezwir, ad yernu deffir-s Ssi Ɛebdelbaqi, ad iteddu a t-yettɛayab,alamma dergen deffir usaber (aridu) ad yebdu a s-d-yettqeddim tawacult-ines.
Mi ara d-uɣalen, a d-yezwir Dda Akli, a t-id-yeḍfer Ssi Ɛebdelbaqi.
i Ssi Ɛebdelbaqi
Ssi Fenyan a t-yaɣ lḥal igen, ur s-d-yettarra ara. As-yessiwel i tikkelt-niḍen.
, a d-yedduqes, a s-d-iwehhi
i Ssi Ɛebdelbaqi yerfan
55
Oamal Benâuf
Amezgun
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Fenyan
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Fenyan
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Fenyan
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Fenyan
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
,Nniɣ-ak i twacult-ik ?
Nniɣ-ak tugi a d-teddu.
,Amek tugi a d-teddu ?!
Qqaren-ak ar lbuṭ i d-iteddun.
Ihi uɣal !
Nniɣ-ak aql-i wwiɣ-d “Livridfamil”.
Awi-t-id ɣer da.
Yya-d jbed-it-id, attah dagi di lǧib-iw.
,Daɣen !
Wi yecqan ! Ulac fell-as.
I Niɣ ulac deg-s “ trafik ” ?
,Yexḍa, axaṭer yeffeɣ-d si tɣiwant n tmurt uɛekki. (
D acu-yak-t "Rripu" ?
ad ibedd zdat n Ssi Fenyan
s wurfan
s wurfan
Ssi Ɛebdelbaqi ad iger afus-is, a d-yejbed tazmamt-nni n twacult si lǧib nSsi Fenyan, ad yeḍs.
Ssi Ɛebdelbaqi.
i Ssi ƐebdelwaḥedYeqqar tazmamt, i Ssi
Fenyan.)
56 Amezgun
Di tmurt uâekki
Ssi Fenyan
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Fenyan
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Fenyan
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Fenyan
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Fenyan
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
D jeddi.
D acu i k-tettili Rraḥa ?
D jida.
I "Ccumaǧ " ?
D baba.
I Tlexxaxt, d acu i k-tettili ?
D yemma ɛzuzu.
,A teǧǧa-d argaz ad ibarek Rebbi !
I Tguni-yagi, d acu-yak-tt ?
,D tameṭṭut-iw.
,D tameṭṭtut-is ḥacakum !
D acu-yak-t Berragda ?
s ukeɛɛeẓ
s usetḥi
s ukeɛweẓ
57
Oamal Benâuf
Amezgun
Ssi Fenyan
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Fenyan
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Fenyan
Ssi Äebdelbaqi
Nna Cabêa-nnsen
Ssi Äebdelbaqi
Nna Cabêa-nnsen
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
D mmi ɛzizen.
D acu i k-tettili Tɣimit ?
D yelli.
D tagi i tawacult neɣ ad teqqim ! ( )
Err-it-id ɣer Lǧib-iw !
,A ziɣen yexḍa-k weɛdaz ! ( ) I twacult-im aNna Cabḥa-nsen ?
,Ur sɛiɣ ara tawacult.
Amek, amek ?!
Imi tugi a d-teddu. ihi, ɣas ttɛudd ur sɛiɣ ara tawacult.
,I tura, amek ara nexdem ?!
Ẓer lqanun d acu d-yeqqar !
,Ixef amezwaru n wemgerḍ amezwaru, yeqqar-d : Tameṭṭut ur nesɛi
A s-yerr tazmamt-nni i Ssi Fenyan.
ad yerr tazmamt ɣer lǧib n Ssi FenyanAd yezzi ɣer Nna Cabḥa-nsen.
s ttnefcic
i Ssi Ɛebdelwaḥed
ad yesferfud di tewreqtin-nni
58 Amezgun
Di tmurt uâekki
imawlan, d ddula i d imawlan-is. () I warraw-im ?
Ur sɛiɣ ara dderya.
Lqanun n tmurt-nneɣ yessebɣas wid ur nesɛi ara dderya, axaṭer ǧǧan-aɣ-d lemtel “Liẓaẓtak”…
Wellah ar tesmektaḍ-iyi-d s “listak” !
,Truḥeḍ akk d aɛebbuḍ ḍ aqerruy-ik !
,I wergaz-im ?
Briɣ-as.
,Amek, amek ?!
Nniɣ-ak briɣ-as.
,Amek ara nexdem ?!
Ẓer lkanun ; bɣiɣ a d-iniɣ ẓer lqanun, d acu d-yeqqar ?!
Dagi ad yewwet deg yedmaren-is. Ssyen,ad yernu ad yesteqsi Nna Cabḥa-nsen.
Ssi Ɛebdelbaqi mi ar yesked di Ssi Ɛebdelwaḥed, aneggaru-yagi a s-d-yeɣmez,zuni wwet nneḥ. Ssi Ɛebdelbaqi ad yesferfud di tewreqtin-nni.
i Dda Akli
i Nna Cabḥa-nsen
s wewham
i Ssi Ɛebdelwaḥed
Nna Cabêa-nnsen
Ssi Äebdelbaqi
Dda Akli
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Nna Cabêa-nnsen
Ssi Äebdelbaqi
Nna Cabêa-nnsen
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
, ad tečče
59
Oamal Benâuf
Amezgun
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äalem
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Fenyan
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Fenyan
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Fenyan
Ssi Äebdelbaqi
,Lqanun... Tameṭṭut... Argaz...
,Tebra ma teḍra-tt tagi ! Tameṭṭut mebla argaz. (
) Yif-itt wezduz umehraz.( )
,Amek ara nexdem ?!
A tt-nefk ad tejweǧ.
Yerbeḥ, yerbeḥ. ( ) Lqanun n tmurt-nneɣ,yefka lḥeqq i tmeṭṭut akken ad textir argaz i tt-iwulmen. (
)
Aql-i da.
,D tagi i wumi qqaren : Ay argaz kker a d-tzedmeḍ !...
Ur zmireɣ.
Ay argaz kker a d- tagmeḍ !
Ur zmireɣ.
Ay argaz kker a d- tjewǧeḍ !
ad yesferfud di tewreqtin-nni, i yiman-is
ad yewwet di ṭṭabla, s wurfanAd iwehhi ɣer Nna
Cabḥa-nsen, ad yernu ad iwehhi ɣer yiman-is.Dagi ad iwehhi ɣer Ssi Fenyan.
yewhem, i Ssi Ɛebdelwaḥed
Ad yesferfed di tewreqtin-nni.Dagi ad
iwehhi ɣer yiman-is.
s uɛekki
60 Amezgun
Di tmurt uâekki
Ssi Fenyan
Ssi Äebdelbaqi
Nna Cabêa-nnsen
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Dda Akli
,Zemreɣ, zemreɣ...
,I jjwaǧ tzemreḍ ah ! Gen ad yesgen Rebbi tassirt-ik.
Anwi ara xtireɣ, tura ?! ( ) Bu Yetran ; d bab n yiɣil.Meqqar a yi-iḥudd. Ssi Rabeḥ d bab n wedrim ; ad iṣerref fell-i, adidireɣ di rrbeḥ ar yiri. Ssi Ɛalem d bab n tmussni, meqqar a yi-d-yettaru isefra ; nekk a ten-id ssufuɣeɣ d tiktabin, tisfifin, d wayennniḍen... Ma uɣeɣ Dda Akli ; dɣa a t-rreɣ d akli, meqqar ad yexdem fell-i ; a yi-yessirid iceṭṭiḍen, leqlul neɣ lemmaɛen, nekk a tt-rreɣ ala iyiḍes... Ma d Ssi Fenyan, wagi iban, meqqar a yi-yettɛassa axxam, nekkad stifeɣ i umenṭer. Ssi Ɛebdelbaqi d netta i d aqerruy yettxemmimen.Wigi yakk ɣef ufus-is iteddun. Meɛni Ssi Ɛebdelwaḥed a t-iɣaḍ lḥal, at-yesṭixxer. Ihi nekk, ad aɣeɣ Ssi Ɛebdelwaḥed.
,D ayagi kan i d iyi-ixuṣṣen !
,Dayen textar a Ssi Ɛebdelwaḥed ! Ihi, ɛelleq-as taxatemt.
D wigi i d imeṭṭawen n wuccen.
,Tagi ur tesɛi ara “laṭay”, nekk bɣiɣ Munika Liwinski !
Tura, laqen sin inagan ara yestenyin leɛqed-agi.
Aql-i da, ad stenyiɣ…
a d-yekker, ad ibedd i tikkelt tamezwarut
s wurfan
Ad txemmem cwiṭ.
s wewham
s uɣiwel
Ssi Ɛebdelwaḥed mi ara s-yeg taxatemt i Nna Cabḥa-nsen, ad yettru.Ssi Ɛebdelbaqi s uɛekki.
s wesnixfet
, a d-yejbed lkaɣeḍ
61
Oamal Benâuf
Amezgun
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Rabeê
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Fenyan
Nna Cabêa-nnsen
Ssi Fenyan
Nna Cabêa-nnsen
Ssi Äebdelbaqi
Dda Akli
Ssi Äebdelbaqi
Keččini fu
I kečč a Ssi Fenyan ?
Kečč a Dda Ak
Kečč ay afesyan n
li, aql-a
ḥen ifassen-ik, la yaǧuz !... A d-iɛeddi Ssi Rabeḥ akk d SsiFenyan.
Yerbeḥ, yerbeḥ.
Ur zmireɣ…
Ax efk-as taḥekket-agi-inu n “lmakiyyaj”akken ad yestenyi yes-s.
D aẓidan a Nna Cabḥa, lemmer ɣas a yi-d-ternuḍ cwiṭ !
A k-d-rnuɣ taqriḥt-ik !
,ɣ nesskellef-ik s leqdic n tmeɣra !
,Yerbeḥ.
,“ Liṭa sivil ”eg-as-d ṭṭabeɛ i leɛqed-agi ! (
A d-yaẓ ad yestenyi s twerqet n wedrim (abeyyiḍ), ad yebɣu a s-tt-yaker SsiƐebdelbaqi ur izemmer ara acku yeṭṭef-itt mliḥ s iḍudan-is.
Mi ara s-tt-yawi Ssi Ɛebdelbaqi, ad yebbeɣ deg-s aḍad n Ssi Fenyan, a t-yessers ɣef leɛqed-nni. Ssi Fenyan ad yemceḥ aḍad-is.
i Dda Akli
s weɛdaz
i Bu YetranDagi, ad
62 Amezgun
Di tmurt uâekki
yeḍbeɛ leɛqed-nni s tmeẓẓyant-is.I Ssi Ɛalem. Yeqsed a d-yini lmeɛruf
ad yessemdi urawen-inesDagi ad iwehhi ɣer yiman-is, acku yeqsed a d-yini : Am win.
s ttnefcicAd-tecnu yiwet tezgart si tezlit-nni n Karima :
“ Ass-a nezhaS wexxam yebhaAss-a nezhaS teslit telha...”.
Dagi, tarbaɛt merra ad ttceqqiren, ad ceṭṭḥen. Ssi Ɛebdelbaqi ad yerfu, adyeddez s uḍar-is di lqaɛa.
Mi ara yetthedden cwiṭ.
A d-yaẓ, ad yeqqim ɣer tama n Ssi Ɛebdelwaḥed, ad yessiwel.
Bu Yetran a d-iɛeddi, a sen-d-yefk yiwen lɣerḍ.
yewhem, i Ssi ƐebdelbaqiBu Yetran a d-yejbed tameẓẓyant-is, ad yeṭṭef
di nnican, ad yeqqreṣ fell-asen. Ssi Ɛebdelwaḥed akk d Ssi Ɛebdelbaqi a d-ɣlinɣer lqaɛa, a d-isuɣ Ssi Ɛebdelwaḥed.
Ssi Ɛebdelbaqi ad yessiwel i Ssi Rabeḥ, a d-yaẓuneggaru-yagi a sen-d-yefk tacacit-is. Mi ara tt-ṭṭfen, a sen-d-iḍegger aqarid(tapyast n wedrim) akken ara kkren a tt-ṭṭfen, ad ɣlin i sin.
, s isuɣan
)Ɛalem, aɣ amiɛruf ( .)
,Ammin ! ( )
,Ma d tameɣra sɣur-i. (
)
Dayen. Yeqqerṣ ṭṭbel, yefra wurar ! ( ) Ihi tura, adnɛeddit ɣer wemgerḍ wis-sin, i d-yeqqaren : Yal imettekki, a d-imellḥerfa-s. ( ) BuYetran !
,D acu-t bu tacciwin-agi ?! (
) Ad yemneɛ Rebbi aqerruy-iw !
Ttexṭi rasi wetfut ! (
)
Ɣli-d ay abexsis !...
Kečč a Ssi
Ssi Äalem
Nna Cabêa-nnsen
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
63
Oamal Benâuf
Amezgun
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äalem
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äalem
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äalem
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äalem
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äalem
... Deg yimi-w ! (
Ya Ssi Ɛebdelwaḥed, Ya Nnayiru !...
Ya lil !
Ya Ssi Ɛebdelbaqi, Ya Muḥerramu !...
Ya ɛin !
,Amek i s-qqaren i ṣṣenf-agi n tmedyezt ?
Wagi qqaren-as « Ufṣiḥ ». A wen-d-rnuɣ wayeḍ, isem-is Zidan.
,Awwah...! Zidan-agi, ẓẓayet turart-is.
Ihi, a wen-d-awiɣ yiwen n cciɛr lmeṭḥun ! ( .)
Aha kan !
(
Ssi Ɛebdelbaqi ad yessiwel i Ssi Ɛalem, a d-yaẓ uneggaru-yagi, a sen-d-yawi asefru.)
i Ssi Ɛalem
i Ssi Ɛebdelbaqi
Yeqsed a d-yini Lmelḥun
A sen-d-yawi lemdeḥ-nni n Sliman Cabi :“...Wwin-aɣ-id lqahwa
Win i tt-yeswan ɣef lexwaAd itekker, ad yettɣimi....”)
Nufa-tt teččur d ttelwa
64 Amezgun
Di tmurt uâekki
Dagi, ad jeddben akken ma llan, alamm ɛyan
ad isuɣAd yessiwel i Dda Akli, a d-yaẓ uneggaru-yagi, a
sen-d-yefk yiwet teswalt a tt-ṭṭfen.
s wewham
Dda Akli ad yerfed asekreḍ (timeṣleḥt), ad yefreḍ yes-s, a ten-id-yesɣumber suɣebbar. Ssi Ɛebdelwaḥed akk d Ssi Ɛebdelbaqi ad ttusun.
Ad yessiwel i Ssi Fenyan, aneggaru-yagi sitama-s a sen-d-yessiwel s leɛqel kan.
i Ssi ƐebdelbaqiAd bedden i sin zdat-s.
A sen-d-yefk tasbaḥrut. A s-sbuḥruyen.
.
,Ayya ! Cwiṭ i imelliḥen ! (
)
,D acu-tt tagi, ɛni d tunṭict ?!
Axxam-is ur d as-yezmir...
I lǧameɛ yeṭṭef-as amezzir ! ()
Rbeḥ, rbeḥ !
,Ccukteɣ tella kra n lbaḍna i yesɛa ?! ( )
Dlet-iyi-d !
Ssu-yas...
Sbuḥru-yas !
( ) Deg leɛnaya-nwen sbuḥrut-iyi-d ! ()
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Fenyan
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Fenyan
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Fenyan
65
Oamal Benâuf
Amezgun
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Nna Cabêa-nsen
Ssi Äebdelwaêed
Nna Cabêa-nsen
Ssi Äebdelbaqi
Bu yetran
Argaz ur nxeddem...
Efk-as taruka ad yellem ! ()
Attah lḥerfa-w s taɛrabt lfuṣḥa (
,Yaḥḥu...!
Ma s tmaziɣt lfuṣḥa, attah (
)
,A kkwi…! ( ) Ihi tura, ad nɛedditɣer wemgerḍ wis-kraḍ i d- yeqqaren : Yal imettekki, a d-imel azamul iyextar i tḥemmalt-is.
,Jebdeɣ amrar, yenhez wedrar. ( )
Ad yessiwel i Nna Cabḥa-nsen, a d-taẓ tneggarut-agi, a sen-d-tefk snat temḥermin.
A d-tecnu yiwet tezgart si tezlit-nni nBuɛlam Caker :“Huzz, huzz a YaminaAɛeqqa n lǧuzHuzz, huzz a YaminaTbedleḍ-t s lmuz...”.)
Dagi ad ilin ceṭṭḥen akken ma llan, akken alamma tessusem.
ad isuɣ
A d-tecnu yiwet tezgart si tezlit-nni nHawwari Ddufan :
“Cḥal nebɣi nqellec ɛemriCḥal nebɣiCḥal nebɣi nqellec ɛemriCḥal nebɣi...“.
Dagi ad ilin ceṭṭḥen akken ma llan, akken alamma tessusem.
ad isuɣMi ara tetthedden cwiṭ tegnit si ccḍeḥ-nni.
i Ssi ƐebdelwaḥedAd yuɣal s amkan-is.
66 Amezgun
Di tmurt uâekki
Ssi Rabeê
Ssi Äalem
Dda Akli
Ssi Fenyan
Ssi Äebdelwaêed
Nna Cabêa-nsen
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Bu yetran
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Rabeê
,Win ur neqbiḥ, leɛmer yerbiḥ. ( )
,Bu yiles, medden akk ines. ( )
,S yiɣil aberkan, i ntett aɣrum azeddgan. ( )
,Rbeḥ, rbeḥ ! ( ) Win ijaḥen yertaḥ, i winiɛemren d acu d-yessuli ?
,
)
,Ttif tameṭṭut iḥerrzen, wala tayuga ikerrzen.
Ihi tura, ad nɛeddit ɣer wemgerḍ wis-kuẓ i d- yeqqaren : Yal imettekki,a d-imel tuddsa iɣer ara yekcem…
Neɣ tama iɣer ara imal.
,Nekk, ad kecmeɣ ɣer “l' Otan”. ( )
” Impiryalist” !
,Nekk, ad kecmeɣ ɣer “F.M.I” akk d “l'O.M.C”. ( )
i Ssi ƐebdelwaḥedAd yuɣal s amkan-is.
i Ssi ƐebdelwaḥedAd yuɣal s amkan-is.
i Ssi ƐebdelwaḥedAd yuɣal s amkan-is.
yessawel s leɛqel i Ssi ƐebdelwaḥedYuẓ-d ɣur-s, a s-yefk tameẓẓuɣt.
s wurfanA d-yuɣal s
amkan-is.
i Ssi Ɛebdelwaḥed
i Ssi ƐebdelbaqiAd yuɣal s amkan-is.
i Ssi ƐebdelbaqiAd yuɣal s amkan-is.
Yessuli-d i d-tessuliḍ kečč, a win ibennun leṣwar s tili ! (
67
Oamal Benâuf
Amezgun
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äalem
Ssi Äebdelwaêed
Dda Akli
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Fenyan
Ssi Äebdelbaqi
Nna Cabêa-nsen
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Bu yetran
”Burjwazizt” !
,Nekk, ad kecmeɣ ɣer “La Frankufuni”. ( )
”Ḥizb Fransa” !
, .Nekk, ad kecmeɣ ɣer “L'U.G.T.A”. ( )
Ad yefreḥ Sidi Ssaɛid !
,Rbeḥ, rrbeḥ ! ( ) Nekk ad kecmeɣ s usu, uad maleɣ ɣer tsumta.
,Gen, ad tegneḍ yiwet ! ( .)
,Nekk, ad kecmeɣ ɣer “l'A.A.K” ( ) akk d“l'A.P.I.C.O” ( ).
Amarezg-ik a Lewnis ! Amaseɛd-ik a Neṣru !
Ihi tura, ad nɛeddit ɣer wemgerḍ wis-semmus i d- yeqqaren : Yalimettekki, a d-imel ahil-ines.
,Atan wahil-inu : Nekk, a d-rreɣ laman di “Klab debban”, a d-ḥawceɣakk itran yellan deg igenwan, a ten-id-rreɣ ɣef tuyat-iw. Ad ɛiwneɣ
i Ssi ƐebdelbaqiAd yuɣal s amkan-is.
i Ssi ƐebdelbaqiAd yuɣal s amkan-is.
yessawel s leɛqel i Ssi ƐebdelbaqiYuẓ-d ɣur-s, a s-yefk tameẓẓuɣt.
s wurfanA d- yuɣal s amkan-is
i Ssi ƐebdelbaqiTiddukla Inaẓuren n Leqbayel
Tiddukla Uḥuddu akk d uwenneɛ n ccna n Wehran
i uzayez
68 Amezgun
Di tmurt uâekki
“Grindayẓer” di lbuṭ i d-iteddun. ( )
I ”Ɛemmu Waḥid meskin“ ?!
I “
,Atan wahil-inu : Nekk, ad zzenzeɣ akk ayen yellan seddaw tmurt, dwayen yellan nnig tmurt ; ad zzenzeɣ “Sonatrach”, ad nidiret s leɛcurakk d zzakat. ( )
Barakat !
Xxah fell-ak !
,Atan wahil-inu : Ad geɣ yiwen ”lfesti-bal” dagi, yiwen umehrajan diFransa. Ad menɛeɣ “alef layla u layla” di Belɛebbas, Dilam Ɛli a s-geɣtilas, Numidya n Wehran terwi fell-as. ( )
Tɣezzaḍ-as!
D ayagi kan i d ddwa-s !
Atan wahil-inu : Tebra ma ɛawdeɣ a tt-sṭebṭbeɣ. A tt-rreɣ ala i “sskivajd li kunji”. Akken qqaren : ”Ragda wetmunji” ( )
Ad yuɣal s amkan-is.
i uzayez
Ad yuɣal s amkan-is.
i uzayez
Ad yuɣal s amkan-is.
, i uzayez
Ad yuɣal s amkan-is.
Ssi Ɛebdelwaḥed akk d Ssi Ɛebdelbaqi ad wehmen.
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Rabeê
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äalem
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Dda Akli
Pikačču meskint” ?!
69
Oamal Benâuf
Amezgun
Ssi Fenyan
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Fenyan
Nna Cabêa-nsen
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Argaz
,Rbeḥ, rbeḥ !
,Dayen, rebḥeɣ-t ufiɣ-t !
,Atan wahil-inu : Tebra ar tt-rretɛeɣ d iḍes, alamma ugareɣ “Ahllkehf”, wid-nni yegnen akken 5 leqrun. Yernu, kra yellan atan degufus-iw ; imi di targit yeshel kullci. ( )
,Atan wahil-inu : Ad ttekkiɣ deg useggas n Ledzayer di Fransa. Daya.Akken qqaren : Ttif takemmict n "l'Uru", wala ccwari n duru. Yaḥḥu...!
Ini-yas tura ur tessin ara leṣlaḥ-is !
Ihi, ruḥet tura ad tbuṭim.
Agemmuḍ (résultat) n lbuṭ !
yessawel s leɛqel i Ssi Ɛebdelbaqi
s wurfan
a d-yerfed taqerruyt-is, s leɛqel
Ad yuɣal s iḍes-is.
Ssi Ɛebdelwaḥed akk d Ssi Ɛebdelbaqi ad wehmen.
i uzayez
Ad ffɣen mseḍfaren, wa deffir wayeḍ, ma d Ssi Fenyan a t-ibibb Dda Akli. Arad-yegrin di tzeqqa-nni, ala Ssi Ɛebdelwaḥed akk d Ssi Ɛebdelbaqi. Tallitwezzilen kan, a d-yekcem yiwen wergaz, yegla-d s yiwet twerqet.
Mi ara s-tt-yefk i Ssi Ɛebdelbaqi, ad yeffeɣ winna. Imettekkiyen-nni a d-kecmen refden-d yiwen usenduq am winna ideg ttawin lmiyyet, anagar kanNna Cabḥa-nsen i d-iteddun tettɛennin, tettcebbiḥ deg yiman-is, akk d SsiFenyan i d-yettmuruden, deg yimi-s yiwet twerqet. Mi ara d-awḍen ɣer SsiƐebdelbaqi, a s-d-ssersen asenduq-nni ɣef ṭṭabla.
70 Amezgun
Di tmurt uâekki
Ssi Äebdelbaqi
Bu yetran
Ssi Äebdelbaqi
Tarbaât
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Tarbaât
Ssi Äebdelbaqi
,Awit-t akin ɣer lqaɛa !
,Efk-as agemmuḍ-nni n lbuṭ !
,Fiḥel ad tceqqim iman-nwen. ”l'urijinal” attah ɣer ɣur-i i tella… (
,Tḥeccmeḍ-aɣ ay afenyan !
I ineɣmasen-nni (imesjernanen) ?!
Ɛni ssetḥan ! ( ) Uryelli wayen ara neffer fell-awen. Kullec iban. Nekkni zeddigit, nexḍa itexnanasin. ( ) Ihi tura, slet-d mliḥ ! Atan ɣer ɣur-wen ugemmuḍ n lbuṭ.
: Tikkelt-a, a rrbeḥ a tafat ; ula d widyuɣen tannumi ur ttbuṭin ara, tikkelt-a buṭin. Amedya, Qabilet BniNneɛɛam : tbuṭi.
,Anɛam buṭin !
Lɛerc N at Ih, Ih : ibuṭi.
s wurfan
Mi ara t-ssersen di lqaɛa
i Ssi Fenyan
ad yesken tawerqet, s ukeɛɛeẓSsi
Ɛebdelwaḥed a t-yenbec am wakken ara s-yini ṭṭef-itt, ma ulac ad faqen. SsiƐebdelbaqi a d-yessenser tawerqet-nni seg yimi n Ssi Fenyan, a tt-yaf tebzegneɣ tellexs, a tt-yewwet s cebbaṭi (s uḍar.
ɣef tikkelt
, i Ssi Ɛebdelbaqi
Din kan a d-kecmen kraḍ(3) ineɣmasen, a ten-yemmager.
A d-yuɣal s amkan-is.Dɣa, a tt-neldi s yiwet tamawt yesɛan azal meqqren
acku d ameslay ara d-yemmeslay-
ɣef tikkelt
) Exx...! Teččureḍ-tt d ileddayen !
71
Oamal Benâuf
Amezgun
Tarbaât
Ssi Äebdelbaqi
Tarbaât
Ssi Äebdelbaqi
Tarbaât
Ssi Äebdelbaqi
Tarbaât
Ssi Äebdelbaqi
Tarbaât
Ssi Äebdelbaqi
,Ih buṭin !
Larijyun n Bni Wi, Wi ; tbuṭi.
,Wi buṭin !
Ṣḥab Bni Wah, Wah : buṭin.
,Wah buṭin !
Les Ait Booycot : buṭin.
,Ibwaykuṭen buṭin !
Ula d At Ni, Ni, tikkelt-a : buṭin.
,At Ni, Ni buṭin !
Tura ihi, ad nɛeddit srid ɣer ugemmuḍ aneggaru : Amḍan nyemkellsen, llan : 26 imelyunen. Amḍan n yembuṭiyen, llan : 2imelyaren d 999 imelyunen, u 999 alef, u 999. Wid ibuṭin s « ih », llan : 2imelyaren d 999 imelyunen, u 999 alef, u 996. Wid ibuṭin s « ala », llan :Ulac ! Amezwaru i d-yufraren, d Ssi Ɛebdelwaḥed.
Mebruk fell-ak, ay amnukal-nneɣ. () Ihi, simmal ara yefren Ssi Ɛebdelwaḥed imlawiyen-
ɣef tikkelt
ɣef tikkelt
ɣef tikkelt
ɣef tikkelt
ɣef tikkelt
I Ssi Ɛebdelwaḥed. A d-yezzi ɣerineɣmasen-nni.
Tarbaɛt-nni ad teččeḥ.
72 Amezgun
Di tmurt uâekki
ines, a d-nerr tura ɣef yesteqsiyen n tɣamsa. Bismi-llah !
Amek ?! D amḍan n yembuṭiyen, akter n wemḍan n yemkellsen ?!
Axaṭer, buṭin yid-neɣ imeddukal-nneɣ n « ɛadem l'inḥiyyaz » ; imi urufin ara d wukud ara ddun, ddan-d yid-neɣ nekkni.
Anwi kraḍ-agi, ur nbuṭi ara ?
Yiwen d Lhacmi n Crif, axaṭer ur yestufa ara. Yeltha-d d uheggi n«C.N.S.A» (Taseqqamut taɣelnawt i usellek n Ledzayer ), tajdiṭ. Wis-sin d : Ḥmed U Bella (Ben Bella), wagi yeɛreq-as webrid. Iruḥ ɣerLɛiraq, ibuṭi ɣef Ṣeddam Ḥusin. Ma d wis-kraḍ d Ḥmed Aselmad, wagiyugi ad ibuṭi…
Winna, d amaggad !
Winna, d amecḥaḥ !
Winna, d lǧahel !
Winna, d afenyan !
,Qaḍer iman-ik... !
Ɛni tebɣam ad tennaɣem, ɣef ddra-s !
Ane$mas 1ru
Ssi Äebdelbaqi
Ane$mas wis-2
Ssi Äebdelbaqi
Bu yetran
Ssi Rabeê
Ssi Äalem
Dda Akli
Ssi Fenyan
Nna Cabêa-nsen
s wurfan, i Dda Akli
73
Oamal Benâuf
Amezgun
Bu yetran
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
Ssi Äebdelbaqi
Ane$mas wis-3
Ssi Äebdelbaqi
Ssi Äebdelwaêed
,A t-id-awiɣ ?! ( )
,Awi-t !
( )Neḥnu ddimuqraṭiyun !
,Ddimuqraṭiya ɣer ɣur-neɣ i d- tlul !
Amek i d-yufrar Ssi Ɛebdelwaḥed u netta ur d-ibedd ara di lbuṭ ?!
Ur yelli wewham. D Sidi Ḥakim ur nesɛi aḥkim, i t-id-yesbedden slmendad iɛessasen, ur nessin yiwen seg-sen.
Dayen ! Tanemmirt-nwen… Ihi tura, ad neǧǧ tagnit i Ssi Ɛebdelwaḥedakken ad yefren imlawiyen-ines.
,Lmes'uliyya tteklif, laysa bi tecrif. (
) SsiFenyan, d iḍarren-iw ; fell-as ara yers leḥkem. (
) Dda Akli, d afus-iw ayeffus ; d netta ara irefden leḥkem. (
SsiRabeḥ, d lǧib-iw n daxel ; d netta ara iṣerrfen ɣef leḥkem
) Ssi Ɛalem, d iles-iw ; yes-s arayessiwel leḥkem. (A
)Nna Cabḥa-“nneɣ” d ul-iw ; yes-s ara yettwiḥemmel leḥkem. (
i Ssi ƐebdelbaqiDagi, yeqsed-d Ḥmed Aselmad.
s usuɣu, i Bu yetran
, yezzi ɣer Ssi ƐebdelbaqiAd ikerrec icenfiren-is, ad iwehhi ɣer ineɣmasen-nni zuni yugad seg-sen.
ad iwehhi ɣer tsenduqt n lbuṭ
Ineɣmasen-nni ad refden ifassen-nsen, ad bɣun a d-rnun isteqsiyen.S usuɣu.
ad ibedd di tlemmast n tzeqqaAd yelḥu cwiṭ ad yettxemmim, a t-id-
yeḍfer Ssi Ɛebdelbaqi, a s-d-yaẓ akersi, ad yeqqim. Ssyen, ad yebdu afran.A d-yaẓ Ssi Fenyan
yetteḥrurud, ad yeqqim zdat iḍarren n Ssi Ɛebdelwaḥed.A d-yaẓ Dda Akli, ad yeqqim ɣef
tgecrar, di tama tayeffust, ad yerfed afus ayeffus n Ssi Ɛebdelwaḥed.). (A d-yaẓ Ssi
Rabeḥ, ad yeqqim ɣef tgecrar, di tama taẓelmaṭ ; a d-iger tawerqet n wedrimɣer lǧib n daxel n Ssi Ɛebdelwaḥed.
d-yaẓ Ssi Ɛalem, ad yeqqim ɣef tgecrar, di tamatayeffust, a d-iɛelleq iles d aɣezfan, d azeggaɣ di temgerṭ n Ssi Ɛebdelwaḥed.
A d-taẓ
74 Amezgun
Di tmurt uâekki
Nna Cabḥa-nsen, ad teqqim ɣef tgecrar, di tama taẓelmaṭ ; a d-tɛelleq ul daɣezfan, d azeggaɣ deg yedmaren n Ssi Ɛebdelwaḥed.
A d-yaẓ Bu yetran, a d-ileḥḥu dtimendeffirt, ad yeffer iman-is deffir weɛrur n Ssi Ɛebdelwaḥed, ala ifassen-isi d-yettbanen, acku yessuli-ten amzun yefka mayna.
( Mi ara d-yegri weḥd-s, ala netta i wumi ur d-yettunefk ara wemkan ; adyettru, ad yettḥellil neɣ ad yettḥawat di Ssi Ɛebdelwaḥed. )
A d-yaẓ SsiƐebdelbaqi yettaḍsa, ad yuqem aɛnac neɣ ttaj n ṣṣlaṭen-nni n zik ɣef uqerruy-is, ad iɛelleq yiwen ukersi ameẓẓyan ɣef temgerṭ-is ; ad yali ɣef yiwen ukersi-nniḍen, a d-yifrir nnig-sen akk..( Dagi, a d-cnun akk ɣef tikkelt, yiwet tezgartsi tezlit-nni n Si Muḥ :
“A win iɣef yeshel walluyḤader iman-ik di trusi...”.
Ad xsint teftilin...
) Bu yetran, d aɛrur-iw, d netta ara iḥadden leḥkem. (
)
I nekkini a SsiƐebdelwaḥed ?!...
)
Ssi Äebdelbaqi
Ssi ÄebdelwaêedSsi Ɛebdelbaqi, d aqerruy-iw ; d kečč ara yesselḥun leḥkem. (
Seg uẓelmaḍ ɣer uyeffus : Ssi Ɛebdelwaḥed, Ssi Rabeḥ, Ssi Ɛebdelbaqi.
75
Oamal Benâuf
Amezgun
Seg uẓelmaḍ ɣer uyeffus : Bu yetran, Ssi Rabeḥ, Ssi Ɛalem, Dda Akli,Ssi Fenyan (di lqaɛa), Nna Cabḥa-nsen.
Seg uẓelmaḍ ɣer uyeffus : Bu yetran, Ssi Rabeḥ, Ssi Ɛalem, Dda Akli,Nna Cabḥa-nsen, Ssi Fenyan (di lqaɛa).
76 Amezgun
Di tmurt uâekki
Seg uẓelmaḍ ɣer uyeffus : Nna Cabba-nsen, Ssi Ɛalem, Ssi Ɛebdelwaḥed,Ssi Ɛebdelbaqi.
Seg uẓelmaḍ ɣer uyeffus : Bu yetran, Ssi Rabeḥ, Ssi Ɛalem, Dda Akli,Ssi Ɛebdelwaḥed yeddal di Ssi Fenyan (di lqaɛa),
Ssi Ɛebdelbaqi, Nna Cabḥa-nsen.
77
Oamal Benâuf
Amezgun
TameɣraTafelwit III
"
“
A d izumalS leqyud d tekmamin
Di yal tamurtGezmen-asen awal
Mi d-nnan tiquraninBenmuḥemmed / Yidir
79
Oamal Benâuf
Amezgun
Asayes 1
Tadlegt : 3 iẓekwan, sin ikersiyen, yiwen wesɣar iɛelleq deg-slmizan, rsent fell-as semmus tcemmaɛin ceɛlent. Tiftilin ad ilint nsantneɣ xsint deg usayes.
Acḥal d amdan afeḥli / Yefkan iman-is d asfel...
Acḥal d amdan afeḥli / Yefkan iman-is d asfel ...
Ɣef yiseɣ akk d tlelli / Yeggull ad yemḥu lbaṭel...
Ɣef yiseɣ akk d tlelli / Yeggull ad yemḥu lbaṭel...
Kra ɣlin di Ccili / Wiyaḍ di ddunit kamel...
Kra ɣlin di Ccili / Wiyaḍ di ddunit kamel...
Kra ɣlin di Ccili / Wiyaḍ di temnaṭ n Leqbayel...
A d-yekcem Bu ccfaya, yelsa abernus d amellal, yerfed tacemmaɛt tuɣ neɣtecɛel, ad ibedd zdat wesɣar-nni, a d-iheggi iman-is akken a d-yini asefru.Tarbaɛt nniḍen n 6 yemdanen, lsan akk tebrek, anagar kan Tilelli i yelsantalaba n teslit, d tamellalt, a d-tekcem, tebḍa ɣef sin leṣfuf. Kraḍ mseḍfaren-ddi tama teyeffust, kraḍ nniḍen mseḍfaren-d di tama taẓelmaṭ. Yal yiwen deg-sen yerfed tacemmaɛt tuɣ. Bu ccfaya mi ara d-yeqqar asefru, nutni a d-ggaren isurifen, a s-d-ttarran.
Bu ccfaya
Tarbaât
Bu ccfaya
Tarbaât
Bu ccfaya
Tarbaât
Bu ccfaya
80 Amezgun
Di tmurt uâekki
Tarbaât
Ëmed Aselmad
Tilelli n wawal
Ëmed Aselmad
Tilelli n wawal
Ëmed Aselmad
Tarbaât
Tilelli n wawal
Kra ɣlin di Ccili / Wiyaḍ di temnaṭ n Leqbayel.
Nekk isem-iw Ḥmed Aselmad, qeddceɣ di tmussni, ḥemmleɣ tilelli !( )
Nekk, isem-iw Tilelli n wawal, llan wid i yi-yessawalen “Ḥurriyatutteɛbir”, ula d nekk ḥemmleɣ tamussni ! ( )
Ɣas ulamma d tikkelt-nneɣ tamezwarut ideg nemlal, maca ḥulfaɣ amwakken nemyussan seg wacḥal-aya !
Ula d nekk rǧiɣ-k si temẓi...
,Tessawel-d Tlelli !
,A...hh !
Rriɣ iman-iw d tagugamt, d taɛeẓẓugt, wala ad dduɣ d asfel ɣeryemseɣzaɣen, axaṭer wid-nni, ḥṣiɣ ur zmiren ara ad fken iman-nsen d
Akken ara yekfu usefru-yagi, tarbaɛt-nni ad tkemmel tikli-s (asurif, asurif).Kraḍ-nni yellan di tama taẓelmaṭ, a d- zzin d azgen udewwir di tamatayeffust. Kraḍ nniḍen yellan di tama tayeffust, a d-zzin d adewwir di tamataẓelmaṭ. Bu ccfaya ad ibedd ger sin ikersiyen-nni. Dagi, akken ara ssexsinticemmaɛin-nni yellan deg ifassen-nsen, ad ceɛlent teftilin deg usayes, adqqimen. Ḥmed Aselmad yeqqim ɣef ukersi yellan di tama tayeffust, Tilelli nwawal ad teqqim ɣef ukersi yellan di tama taẓelmaṭ, Bu ccfaya yeqqim dilqaɛa gar-asen, wiyaḍ zzin-asen-d. Tiɣimit-nsen dagi tettak-d talɣa nwaggur.
Ad iwehhi ɣer Tlelli.
Ad twehhi ɣer Ḥmed Aselmad.
s wewham
s wewham
81
Oamal Benâuf
Amezgun
asfel ɣef ddra-w.
,Igugem Ḥmed !
,Ur ttagadet ! ur ttagadet ! D adhac kan i yedhec ; tameɣra-yagi, dtameɣra-nwen. Dagi, ulac lḥif, ulac lbaṭel, ulac tamḥeqranit ; win iwumi yella kra deg wul, a t-id-yini.
,S yisem n tugdut akk d izerfan n wemdan, a wen-buddeɣ tameɣratameggazt !
,S yisem n lfenn akk d ifennanen n ddunit, a wen-buddeɣ tameɣratameggazt !
,S yisem n tuǧǧal akk d igujilen yellan di ddunit, a wen-buddeɣtameɣra tameggazt !
,S yisem n ccbaḥa akk d leḥnana , a wen-buddeɣ tameɣra tameggazt !
,S yisem n yal ddin yellan di ddunit, a wen-buddeɣ tameɣra tameggazt
,S yisem n yakk imuḍan d wid yettumerrten di ddunit, a wen-buddeɣtameɣra tameggazt !
S yisem umezruy akk d ccfaya a wen-buddeɣ tameɣra tameggazt !
Ḥmed Aselmad ad yebɣu a d-yini kra, a d-yaf iman-is igugem.
s wewham
s leḥnana
si tama taẓelmaṭ
si tama tayeffust
si tama taẓelmaṭ
si tama tayeffust
si tama taẓelmaṭ
si tama tayeffust
Tarbaât
Tilelli n wawal
1ru si Terbaât
1ru si Terbaât
Wis-2 si Terbaât
Wis-2 si Terbaât
Wis-3 si Terbaât
Wis-3 si Terbaât
Bu ccfaya
82 Amezgun
Di tmurt uâekki
Dagi, kra n win ara d-yekkren a sen-yefk tajeǧǧigt d tunṭict i Ḥmed akk d Tlelli; nutni si tama-nsen a sen-ɛellqen yiwet cciɛa yura deg-s : “ Tudert i Tlelli” s 6tutlayin.
i Tarbaɛt
si tama taẓelmaṭA d-yekker, ad ibedd zdat wesɣar-nni ideg iɛelleq lmizan.
Ad yuɣal s amkan-is, ad yeqqim.
si tama tayeffustA d-yekker, ad ibedd zdat wesɣar-nni ideg iɛelleq lmizan.
Ad yuɣal s amkan-is, ad yeqqim.
si tama taẓelmaṭA d-yekker, ad ibedd zdat wesɣar-nni ideg iɛelleq lmizan.
Ad yuɣal s amkan-is, ad yeqqim.
si tama tayeffustA d-yekker, ad ibedd zdat wesɣar-nni ideg iɛelleq lmizan.
Ad yuɣal s amkan-is, ad yeqqim.
si tama taẓelmaṭA d-yekker, ad ibedd zdat wesɣar-nni ideg iɛelleq lmizan.
Ad yuɣal s amkan-is, ad yeqqim.
si tama tayeffustA d-yekker, ad ibedd zdat wesɣar-nni ideg iɛelleq lmizan.
Ad yuɣal s amkan-is, ad yeqqim.
A d-yekker, ad ibedd deg wemkan-is kan.Ad yeqqim.
Tilelli n wawal
1ru si Terbaât
1ru si Terbaât
Wis-2 si Terbaât
Wis-2 si Terbaât
Wis-3 si Terbaât
Wis-3 si Terbaât
Bu ccfaya
,Wi d-yemmektan kra ?
,( ) Dr Martan LutarKing ! ( )
,( ) Maitre PatrisLumumba ! ( )
,( ) MahaṭamaƔandi ! ( )
,( ) SalvadurAlyandi ! ( )
,( ) AbrahamLinkuln ! ( )
,( ) Arnisṭu iGibara ! ( )
( ) Wid yenɣa rrebrab, wid yenɣaleḥkem, wid yefkan tirwiḥin-nsen d asfel ! ( )
Čč
83
Oamal Benâuf
Amezgun
Tilelli n wawal
1ru si Terbaât
1ru si Terbaât
Wis-2 si Terbaât
Tilelli n wawal
Wis-3 si Terbaât
,Wi ara d-yecnun tura ?
,( ) Pablu Niruda !( )
,( ) Vikṭur Xara !( .)
,( ) Ccab Ɛaziz !( )
,S yisem n wigi yakk, a d-yecnu tura !
,( ) Lwennas Matub
i Tarbaɛt
si tama taẓelmaṭA d-yekker, ad ibedd zdat wesɣar-nni ideg iɛelleq lmizan.Ad yuɣal s amkan-is, ad yeqqim.
si tama tayeffustA d-yekker, ad ibedd zdat wesɣar-nni ideg iɛelleq lmizan.Ad yuɣal s amkan-is, ad yeqqim
si tama taẓelmaṭA d-yekker, ad ibedd zdat wesɣar-nni ideg iɛelleq lmizan.Aad yuɣal s amkan-is, ad yeqqim.
i Tarbaɛt
si tama taẓelmaṭ d tama tayeffustA d-kkren, ad bedden zdat wesɣar-nni ideg iɛelleq lmizan.
Dagi, ad nsel i tezgart taneggarut si tezlit-nni n Lwennas Matub : ” Tilelli“.Akken ara tekfu tezlit-agi, ad xsint teftilin deg usayes, ad nsel i uṭerḍeq nrrṣaṣ. Akken ara ceɛlent teftilin, a d-banen wat terbaɛt-nni, ɣlin di lqaɛammuten akk, anagar kan Bu ccfaya i mazal yedder. Ssyen, a d-yekcem yiwenucennay, ad ibedd zdat wesɣar-nni ideg iɛelleq lmizan, a d-yecnu kra n tezgarseg yiwet tezlit n Ɛli Belqasmi s yezwel : ” ”. Dagi, Buccfaya ad ibedd zdat lmeyytin-nni.Acennay-nni a d-yernu kra n tezgar seg yiwet n tezlit-nniḍen n Ɛli Belqasmi syezwel : “Tifirellest n lehna”. Dagi, a d-kkren lmeyytin-nni, ad ttferfiren, adttafgen am ifirellas. Ssyen ad yeffeɣ ucennay-nni, a t-ḍefren Bu ccfaya, Tilellin wawal akk d Ḥmed Aselmad ; ara d-yegrin ala wid-nni yettferfiren amiferellas. Ineggura-yagi, ad bḍun ɣef sin leṣfuf, 3 di tama tayeffust, 3 nniḍen di
Ččaret-iyi imi-w d ijdi
Wis-2 si Terbaât,( ) Ccab Ḥesni !( )
si tama tayeffustA d-yekker, ad ibedd zdat wesɣar-nni ideg iɛelleq lmizan.Ad yuɣal s amkan-is, ad yeqqim.
84 Amezgun
Di tmurt uâekki
tama taẓelmaṭ.
si tama taẓelmaṭA d-yekker s wewham meqqren.
si gar iẓekwan
si tama tayeffustA d-yekker s wewham meqqren.
si gar iẓekwan
si tama taẓelmaṭA d-yekker, s wewham meqqren
si gar iẓekwan
Ssyen, a d-qeddmen iman-nsen i lɣaci.
TaggaraWehran,
yennayer 2003/2953.
1ru si Terbaât
Ëmed Aselmad
1ru si Terbaât
Tilelli n wawal
Wis-2 si Terbaât
Bu ccfaya
,( ) Temmut Tmussni !
,Aql-i da, wi yi-yettqelliben ?!
,( ) Temmut Tlelli !
,Aql-i da, wi yi-yettqelliben ?!
,( .) Temmut ccfaya !
,Aql-i da, wi yi-yettqelliben ?!
85
Oamal Benâuf
Amezgun
Seg uzelmaḍ ɣer uyeffus : Ḥmed Aselmad, Bu ccfaya, Tilelli,akk d sin seg iqeffafen, lsan tebrek.
Seg uẓelmaḍ ɣer uyeffus : Ḥmed Aselmad, Bu ccfaya, Tilelli(tettban-d am acemma), Acennay.
86 Amezgun
Di tmurt uâekki
Kra seg uzayez (amur deg-sen d tiwaculin) i d-yettasenɣer yermad n Tiddukla Numidya.
87
Oamal Benâuf
Amezgun
Amseglu / annexe
89
Oamal Benâuf
Amezgun
Di tmurt uâekki
Tiddukla Tadelsant Numidya
B.P. 101 Oran RP 31000Tel/Fax : 041 45 56 55 Email :
Isem n terbaɛtTIGAWT D WAWAL
Azwel n tmezgunt. . . Di tmurt uƐEkki
Tawsit : Amugez (Amennuɣ d tezɣent)Taɣult : Ger Tammugit d tmellaɣt (ddrama d kumidya)-
urfan d teḍsa-Aẓawan d isemda : Ɛli Belqasmi, Yusef Bessay
Tadlegt : Muḥ Mesɛudi, Ǧilali WeɛmaraUrmisen : Tarbaɛt Tigawt d wawal
Timelsa : Ɛ/Ḥamid BaḥfirAḍris d tririt s asayes : Ǧamal Benɛuf
Amallal : Samir Zemmuri
: 8
* Arraz n weḍris : Bgayet, 2004.* Arraz usensayes : Tizi-wezzu, 2004.
AFARES : 2953/2003
Association Culturelle Numidia
Amḍan n ihanayen
Amezgun90
Oamal Benâuf
ARRAZENi s-d-yeḍren i tmezgunt-agi
Arraz n " Usensayes amyifi " di Tizi-Wezzu, 2004.
Arraz n " Weḍris amyifi" di Bgayet, 2004.
Amezgun 91
Tiérigin n Usqqamu Unnig n Timmuz$a
Editions du Haut Commissariat à l'Amazighité
Collection “ ”
-o-O-o-
Idlisen-nne$01- Khalfa MAMRI,
02- Slimane ZAMOUCHE, , 2003.03- Omar DAHMOUNE, , 2003.04- Mohand Akli HADDADOU, , 2003.05- Hocine ARBAOUI, ( ), 2004.06- Slimane ZAMOUCHE, , 2004.07- S. HACID et K. FARHOUH, akk d : , 2004.08- Y. AHMED ZAYED et R. KAHLOUCHE,
, 2004.09- Lhadi BELLA, : , 2004.10- Habib Allah MANSOURI, (
), 2004.11- Djamel HAMRI, , 2004.12- Ramdane OUSLIMANI, , 2004.13- Habib Allah MANSOURI, ,
, 2004.14- Ali KHALFA, , 2004.15- Halima AIT ALI TOUDERT, , 2004.16- Moussa OULD TALEB, , ( ), 2004.17- Mohand Akli HADDADOU, , 2004.18- Nadia BENMOUHOUB, , 2004.19- Youcef MERAHI, , 2004.20- Abdelhafidh KERROUCHE, , 2004.21- Ahmed HAMADOUCHE, , 2004.22- Slimane BELHARET, , 2005.23- Madjid SI MOHAMEDI, , 2005.24- Abdellah HAMANE, , 2005.25- Collectif, , 2005.26- Mourad ZIMU, , 2005.27- Tayeb DJELLAL, , 2005.28- Yahia AIT YAHIATÈNE, , 2006.29- Abdellah HAMANE, , 2006.30- Lounes BENREJDAL, , 2006.31- Mezyan OU MOH, , 2006.32- Abdellah ARKOUB, , 2006.33- Ali MAKOUR, , 2006.34- Y. BOULMA & S. ABDENBI, , 2006.35- Mohand Akli SALHI, , 2006.36- O. KERDJA & A. MEGHNEM, , 2006.37- Ali EL-HADJEN, , 2006.
Abane Ramdane, ar taggara d netta i d bab n
Uvan n tegrestBu tqulhatin
Idurar ireqmanenInigan : ammud isefra
Laûel ittabaâ laûel Tafunast igujilen
LunoaAgeldun amecîuê
Agerruj n teqbaylitAkli ungif
Amawal n tmazi$t tatrart
Angal n webridAyen i $-d-nnan gar yetran
Mmi-s n igellil Tazwart s$ur Yusef MERRAËI
Tamacahut n Bas$arTaqbaylit ass s wass
Te$zi n yilesTi$ri n umsedrar
Awal $ef wawalAfus seg-m
Merwas di lberj n yiîij - aêric ITibêirt n yimedyazen
Tikli, tullizin nnivenSi tinfusin n umaval
Favma n SummerMerwas di lberj n yiîij - aêric II
Tamacahut n bu yedmimTamacahut n umeksa
Nnig wurfanËmed n ugellid
Am tmeqqunt n tjeooiginAmawal n tsekla
Amawal amecîuê n ugamaTudert d usirem
timmunent( ), 2003.Tasuqilt n Äebdennur ËAO SAÄID d Yusef RAËIMER
Lexique du corps humain
Sophonisbe
Lexique des sciences de la terre et
lexique animal
Recueil de contes amazighs
Traduction du “Petit Prince”
de St. Exupéry
édition revue
et augmentée
Recueil des prénoms amazighs
Tiérigin n A.U.T - Editions du H.C.A
Actes de colloques
Revue « Timmuzgha »
Autres publications
Consulting
- Actes des journées d'étude sur « »,mars 1998.
- Actes des journées d'étude sur « », mai 1998.- Actes des journées d'étude sur «
», juin 1998.- Actes des journées d'étude sur « », 2001.- Actes du colloque sur « »,2002.
- Actes du colloque international sur «», 2002.
- Actes des stages de perfectionnement pour les enseignants de tamazight,mars 2004.
- Actes du colloque sur « », 2006.
Revue d'études amazighes du Haut Commissariat à l'Amazighité :N° 01, avril 1999, ----- N° 13, octobre 2006.
- Annuaire des associations culturelles amazighes, 2000.- Idir El-Watani, « », décembre 2001.- Etude sur « »,2004.
- Iddir AMARA,
- Kemal STITI,, HCA/ANEP, 2006
La connaissance de l'histoire de l'Algérie
L'enseignement de tamazight
Tamazight dans le système de la
communication
Approche et étude sur l'amazighité
Le mouvement national et la revendication amazighe
Tamazight face aux défis de la
modernité
Le patrimoine culturel immatériel amazigh
L'Algérie libre vivra
L'enseignement de la langue amazighe : bilan et perspectives
Les inscriptions alphabétiques amazighes d'Algérie,
HCA/ANEP, 2006.
Fascicule des inscriptions libyques gravées et peintes de la
grande Kabylie
Tiérigin n A.U.T - Editions du H.C.A
Cet ouvrage est publié dans le cadre de la collection
Initiée par la Direction de la promotion culturelle duHaut Commissariat à l'Amazighité
© Tous droits réservés
Dépôt Légal : 1242-2007ISBN : 978-9961-789-89-6
Conception et PAO :
“ ”
Achevé d'imprimer sur les presses deLes Oliviers
Tizi-Ouzou - 2007Tel : 026-21-07-19Fax : 026-21-95-40
Ǧamal Benɛuf,d ameɣnas n tmaziɣt, d amyaru, d amedyaz, d argazumazgun. Yessaẓreg-d yakan sin yedlisen ɣurTeẓrigin l'Harmattan : Amezwaru d ungal " Timlilit ntɣermiwin" i d-yeffɣen di 2002. Wayeḍ d amud isefra"Tujjma tuzzma" i d-yeffɣen di 2004. Yura daɣen kran tmezgunin, yiwet seg-sent d ta : " ... Di tmurt uɛekki". Simmal ara d-ffɣent tiyaḍ , mazal lxir ar zdat...
Ssaɛid Ẓeɛmuc