heftane issue 30

٢٠٠٩

م وه

دوک.

١٧

م ـوه

دوک.

١١

/ ٣٠

ره ما

ـ ژه

تانه ف

هH

afta

na-is

sue

30/ 1

1 Ja

n - 1

7 Ja

n 20

09

www.dengubas.net گۆڤارکی سیاسیی گشتییه خه ندان بۆ په خش و وه شاندن ده ریده کات

سـه نتـه رـکی لکـۆینـه وه ی كـورد و عـه ره بیمـان پــویستـه

رۆنادۆ ھه ژنـه ریتۆڕه کان

کوردستان تا جیھان

سـاــکی سه خـتبه ڕ ـوه یه

3

کاریکاتر

دووهم ٢٠٠٩ ـ ١٧ ک. دووهم ٣٠ / ١١ ک. ژماره ههفتانه ـ

5 دووهم ٢٠٠٩ ـ ١٧ ک. دووهم ٣٠ / ١١ ک. ژماره ههفتانه ـ

4

ناوك له ته لی مۆسیقاوه ره نگك له دارستانه چه كانی ئه فه ریقاوه

شره ژنكی ره شپستكه پساندوویه تی كۆتوبه ندی

بۆ ده فعی چاوه زاره كه وا پی ده ن «كۆندی »

****خانم كۆندالیزا رایسكلیلی رازه كانی بوش و

رووی ده ره وه ی ئه مریكاخه ونكی گه شی ھه بوو:

له بانژه ی «وایت ھاوس»سه یركی دونیا بكا

*****زۆری نه برد كه خه ون

بۆ واقیع چنی ته ونكۆندی به راست و چه پدا،

سواری كه شتی جیھان بوو

رۆژك له شه رقی ئه وسه تته مبی دیكتاتۆری بوو

رۆژك له جۆرجیا میوان،غه زه بی به ر مۆسكۆ كه وت«شه رقی ئه وسه ت جه دید»

كوته ك بوو بۆ ئیستبدادخش و زیان پ به خشی تا رایس نه یانكات به ربادبه چی ده چ خش و ز؟ ك قاتی بكه سوارچاك

خه راباتی دڵ كوركا و به رپا ب ژیان ئاباد.

*****عومری كابینه ته واو

«مامۆستای دیموكراسی »ده چته وه بۆ زانكۆ

ناوچه كه ش زۆری ماوه بۆ ماف و بۆ ئازادی

ته خت ب و ببته سه كۆ.ژین ساح

«كۆندالیزا رایس بایی ده یان ھه زار دۆالر خش و زی به دیاری

پبه خشراوه »

سکچ: عه لی مه نده الوی

میوانی ھه فته

كۆندالیزا رایس

Haftana-issue 30/ 11 Jan - 17 Jan 2009

ئاژانسه كان

7

54 پهرۆشی بۆ نیشتمانمستهفا فرمسك ھونهرمه ندھونهرمهنده خانمه لهو یهككهكه داھنهرانهی درهوشاوهو كوردهله تائستاش شانۆییه كانی كاره پ ماونهتهوهو جوانی به بیرهوهریماندابوون، و سیحری جوانی داھنان لهسازكرد لهگهدا دیمانه یهکی ھهفتانه

64 دهکرنه وه؟ کۆپی ئایاتهوهره له یهككه گیانداران كردنی كۆپیبهھۆیهوه گرنگه كانی ئستای زاست، ھهرهدروست جۆرهوه به ھهمان گیاندارهكانمرۆڤهكانیش بت رۆژك تۆبی دهكرنهوه،بكرنه وه؟ كۆپی

سهربهخۆکان28 له ترسھاوپهیمانتییه كۆنهكانی له ھهبژاردن ھهندك

ھنایهكایهوه، نوشی ھاوپه یمانتی كردهوه، نوێرگای رهسمی به سیاسییانهی كوتله ئهو ژمارهی

٤٠٧ كوتلهی گهیشتۆته پدراوه كردنیان بهشداریو ٣٧٠ ٣٦ ھاوپهیمانتی لهنوانیاندا كه سیاسی

كوتلهی سهربهخۆی تدایه.

مانشت32 پیاویخهون جیھان و بهرهو دهنت ھهنگاوی خرا

دهبینت، كیشوهركیشهوه رابهرایهتی بهفراوانخوازییهكهی گیانی له دۆستهكانیشی

باشترینی به چوارهمیش دهسه تی دهسهمنهوه،دهزانت.

گوڵ58 له پیاوکپداویستییهكانی رهنگه نهبت سهوزایی و باخ گهردنیاییهوه و به نهبت شارك تهواو دروستبوونیشارك چونكه دهبت، تدا كه مووكوڕی شاره ئهو

شارك پاك، ژینگهیهكی بهب دهبت دروستجوانه كانی. و رۆمانسی كهشه و جوانی بهب

74 نوێ فۆردیخۆی نموونهی دوا نوێ فۆردی

(فیات) كۆمپانیای ھهماھهنگی بهھهموو به نویه ئۆتۆمبلهکه خستهڕوو،

فرۆشکی چاوهڕی بۆیه مانایهکهوه،لدهکرت. باشی


6

سلمانی: شاڕی سالم ته نیشت پردی شه ھید خه سره وخاڵ.كه ركوك: ئیسكانـ نزیك باره گای ته له فزیۆنی كه ركوك.

ھه ولـر: شه قامی شه ست مه تریـ ته نیشت وه زاره تی پیشه سازی.نرخ 1000 دینار گه رمیان: كه الر ـ بازاڕی حه مه ده مین كه الری.

ستران عه بدو

سه رۆكی ئه نجومه نی به ڕوه بردنسه رنووسه ر

خــه نــدان بۆ په خش و وه شاندن ده ریده كات ھه رمی كوردستان

[email protected]@heftane.com

www.dengubas.comIraq - Tel: +964 07708678460

نوسینگه كان07708678460

07702382319

07504537324

[email protected]

+964 (0) 7705 450 660

دابه شکردن له عیراق کۆمپانیای « حضارة أكد» بۆ بوکردنه وه و دابه ش و ریکالم[email protected] Mobile: +9647901999188

07480134488 -

Volume (1) issue - 30 / 11 Jan-17 Jan 2009 کی سیـاسیــی گشتییـــه خه نـــدان بۆ پـــه خش و وه شانـــدن ده ریده کـــاتگــۆڤـار

www.dengubas.net

له نڤیسكاره وه له سه ر بینینییه رۆبرتۆ ئیتایایی ده رھنه ری فلیمكی ناوی ئه مه جوانه » «ژیان له ده مه ی ئه و ترۆتسكییه ھی ناونیشانه كه بنچینه شدا له ھۆلۆكۆستی جوله كه كان. مه نفای مه كسیك ده ژیا. جا ئیتر ترۆتسكی بۆچی دوای ئه و ھه موو ده ردیسه رییه، پی وابوو «ژیان جوانه » یاخود بۆ فیلیمكی ئیتایایی خه مھنه ر ئه م ناونیشانه گه شبینه ی

بۆخۆی ھه بژاردووه ؟ ئه وه یان پتر له مانایه كی په نھان ھه ده گرت.ژیان جوانه ، به ھه موو خۆشی و ناخۆشییه كانییه وه ، به ھه موو كۆسپ و ته گه ره ده ستكرد و سرووشتییه كانییه وه ، ژیان جوانه به ھه موو تاسه ی سه رجاده و تاسه ی دڵ و كپه ی ده روونی ماندوو و ھیالكه وه . ھی ئه وه یه مرۆڤ بۆی بژی و له پناویدا كۆشش بكا و سه بری ئه یوه ب بكاته رنون. له به ر ئه وه یه نازم حیكمه ت له نائومدی چواردیواری زیندانیشه وه خۆشه ویست با خۆشییه : خر و كۆتاییه كه یان كه بنرن بۆ كتبانه م «ئه و ده یوت بگه ڕته وه بۆالی خۆشه ویسته كه ی ، با ئه و به ندییه مه حكومه به ر له سداره دانی په ته كه ی

ملی بكه نه وه ، با منداه كه ژیر ببته وه و كگه كان ئاوه دان بن.»له وانه یه ئه مه نه فه سكی چه پگه رایی بت له دونیای مه نگی راسته ویدا. به م ھشتا

نه فه سی وا له مه یلی میلگه رایی باشتر و ئه ھوه نتره .ھاوڕیان ئه و كتبانه بخوننه وه كه كۆتاییه كانیان خر و خۆشییه . له ھه ر شونك بوون یادگاری خۆشی و شیرین ھه ن، كه شونه كه تان جھشت ھه میشه ئه و یادگاریانه تان له بیر بت كه ھی دلۆڤانی و فه ره حناییه . به الی ئیجابیدا دایبشكنن له به یانانكدا كه

مانشتی زۆربه ی رۆژنامه كان ھه ر دیووه سه لبییه كه ده رده خه ن.دونیا پچی مزه ركه و ھی ئه وه نییه دووگری تری لـ ببه ستیت، رۆژه كان ئه وه نده

كه من ھه ربه شی به خۆشی ژیان ده كه ن و ده رفه تك بۆ تاڵ و ترشی نه ماوه ته وه .«ژیان جوانه » له فلیمه كه و له واقیعیشدا، ده ھن وه كو مریه می گۆرانییه كه ی حه سه ن زیره ك به ردی بۆ ھه بگرین به شانمان، دی پ خۆشبكه ین له كانی ده وه . به سه ر ئه نفال

و ھۆۆكۆست و تاكه كۆستیدا زابین.«له وانه یه »! نه توانین له كونی ده رزییه كه وه حوشترك ببه ینه ژووره وه ، لـ مه علومه نه ك ده رزییه وه ، كونی له به ھره مه ند دیزاینه ركی به ونه ی بكه ینه وه چاوتیژ ئه گه ر به پووش دونیا وتویه تی سه ری كورد ئه وه یه له به ر ببینین. دونیاش به كو حوشتر،

نه گیراوه .ژیان جوانه و سه ری دونیا به پووش نه گیراوه ، ئه گه ر ئیراده بۆ دیتن ھه بت. ھه میشه له

یادتان بت، ویست پشی ئه گه ره كان ده داته وه .شتكه له بابه ت (وتلك االیام نداولها بین الناس)، دونیا خۆی پچی مزه ركه و ھی

ئه وه نییه له بچوكترین ده ركه وتدا پمان وابت ژیان جوان نییه !

گه نده ی له کوردستان20که س نکۆی له بوونی دیارده ی گه نده ی له كوردستان ناكات، له ھاووتییه كی ئاساییه وه تا ده گاته سه ره وه ،

ھه مووان دان به بوونی دیارده ی گه نده یدا ده نن.

که رکوک بۆ کوردستان22نه جات حه سه ن به رپرسی لقی سی پارتی دیموكراتی كوردستان له كه ركوك، له دیداركی ھه فتانه دا باسیی له كه موكوڕییه كانی ئیداره ی كه ركوك و ئه و كشانه

كرد كه دنه به رده م گه ڕانه وه ی كه ركوك بۆ سه ر ھه رمی كوردستان.


9

جهنگی له ئیسرائیل ھهرچهندهغهزه سهر، بۆ ئهمدواییهیداھهواگرییهكان زانیارییه به پشت

دهبهستت.لهو سهربازهكانیش بهمخۆیان رۆی بهریه ككهوتنانهدابهرهو جهنگ لهكاتكدا ھهیه،دهچت. غهزه كۆنهكانیلهسهر ئیسرائیلییهكان سهربازه و پۆشتهكراون نوێ شوازیكه زوو سهرده می له جیاوازنسم توڕهی سهربازكی ونهیجۆره ئهم بوو، سهركه چهڵ زلینویهكانی جهنگه له سهربازانهله نهماوه، بوونیان ئستادابهجۆركی سهربازهكان ئستاداپداویستی چه ندین و دیكهنجگه ئهمه پیه، جۆراوجۆریان

له یه كك له كه ونهیهك چه ند بهپی رهگهزی نر و م پكھاتوون، ھهردوو له نویهكان سه ربازه كه لهوهیخۆیدا لهگهڵ سهربازكی ئیسرائیلی ھهر كه پداویستییانهی و ئامر ئه و بوكراوهتهوه، ئیسرائیلییهكاندا رۆژنامهالپتۆپكی له ترینیان بریتییه سهرهكی شتی جۆراوجۆر پكھاتووه، چهندین له مهیدانی جهنگهوه، ناو دهیباتهرووداوانه یان پدهگات و زانیاری ئهو ونه تازهترین ریهوه له و دهگرن جانتاكهی پشتیاندا ھهی له سهربازی كهتریشیان پداویستی چه ندین كۆمپیتهره سهربازییهدا ئهو لهگه ڵ ده ورووبهریاندا روودهدات، له جهنگدا لهكاتی كه

ئه وانیش: كه پیه،پوهیه . كوهكهشهوه دووربینكی شهوانهی بهسهر كه سهربازی كوكی ـ

دهیپۆشن. كه گوللهبهندك ـپشكهوتوو. تایبهتی چهككی ـ

و سهره تایی فریاكهوتنی پداویستی و دهستی نارنجۆكی و یهدهگ فیشهكی كه پشتن شوازی لهسه ر كیسك ـتدایه. خواردنهوهی ئاوی

السلكی . پهیوهندی ئامركی ـتدایه . (ساندویج)ی سهربازی خواردنی و پداویستی خۆپاراستن و گهرم جلوبهرگی كه پشت جانتایهكی ـ

سهربازی پناسكی و یادهوه رییهكان نووسینه وهی و تبینی دهفتهری و نهخشهیهك پانتۆهكانیاندا: لهگیرفانی ـتدایه.

ئیسرائیلی؟ سهربازی تفاقی

یانهی كه پارهیهیه ئهو بی دۆالر ملیارعیراق قهرزهكانی كۆی له پاریسقهرزهكانی تهواوی بی خۆشبوو،

دۆالره. ملیار ٥٢ عیراق الی یانهكه

ژمارهکان

٤٥


حكومهتی له ھهریهك پویستهچاره سهری بۆ به غدا و ھهرمھهپهسردراوه كانی كشهبهشك له ته نازول نوانیانھهیانه. كه بكهن داوایانه لهو

ئیحسان محهمه دسپارده وه بهگانهمان ئهوكه پاكستان حكومهتی بهالیهنكی چهند توهگالنیرووداوهكانی له پاكستانی

دهسهلمنت. مۆمبای

مخرهجی برانابله ئهمریكا ھزهكانی بوونیكشهكانه، ھهموو بنهمای عیراقپهیوهندییهكان بهھزكردنیدراوسشدا وتانی لهگهڵفاكتهری بهھزبوونی عیراقه.

خامنهیی

ئهوه داوای كه ئهوانهیه ژمارهی ھهزارھهرمكی بكرته بهسره دهكهن،ژمارهی لهكاتكدا تایبهت، سهربهخۆی

ھهزار كهسه. ١٤٠ پویست

٢٣

كه ركخراوانه یه و الیهن ئهو ژمارهیپهرلهمانی به پشكهش داوایهكیانشاری ئهوهی بۆ كردووه، كوردستان

پارزگا. بكرته كهالر

٤٠

8

عیراقدا، دهوهتی مژووی له یهكهمینجار بۆخهت وت كۆماری سهرۆک كوردستان پشمه رگهی

پده بهخشن. رزلنانی میدالی و دهكهنمام دیداركی له درینهكان پشمهرگه كۆمه هیرزلنانیان میدالی عیراقدا كۆماری سهرۆک جهاللكۆماری سهرۆک رۆی به سهبارهت پبهخشی ،خزمهتكردنی كورد، پگهی بندكردنی له عیراقھهموو و كوردستان گهلی بهرژهوه ندییهكانی

عیراق. میللهتی پكھاتهكانیدیدهنی به خۆی خۆشحای عیراق كۆماری سهرۆکسهختی خهباتی سهردهمی درینهكانی (ھهڤاه

ڕۆژ ٧

درینهكان پشمهرگه میدالیدهدرت كۆمار سهرۆک به


ھۆشیار كه داوایهی ئه و دۆڕاندنیدهره وهی وهزیری زیباریلهسهرم، بوو تۆماریكرد عیراقله كاركردنم سه ر كارناكاته

نونهراندا. ئهنجومهنی

عهسكهری سامیبۆتهوه نزیك عیراقدا له ئهمریكازۆرینه ی جبهجكردنی لهدابهزینكی و ئامانجهكانی دیاردهی له ھه یه بهرچاو

ئهنجامدهدرا. كه توندوتیژی

چینی دیكھه بژاردنانهی سهنتهری ئهوھهرمی بهسره راپرسیان بۆئاستی له دهكرت تداپهنا و نهبوون پویستدا فیدرای. بهردادگای دهبهمه

عهبدوللهتیف وائیل

عیراقی راپرسییهكی بهپیخاوه نی كه لیستانهی ئهوله (دیموكراتین) ئاراستهیهكیزۆرترین عیراقی پارزگای نۆھهر دنن، دهست به دهنگ ژمارهی راپرسییه ش، ئهو بهپیبهشداری عیراقییانهی ئهوئهنجومهنی ھهبژاردنی له٣١ی له دهكهن، پارزگاكانداگه یشتۆته دووهمدا كانوونیراپرسییهی ئهو بهپی .٪٤٣حكومی (سهباح)ی رۆژنامه ی(رای ناونیشانی لهژر ھهبژاردنی لهبارهی عیراقییهكانپارزگاكان) ئهنجومهنی بهشداربوان ٢٤٪ی ئهنجامیداوه،و دهنگ دهنگدان دوودن لهنوانیان ٪٣٢,٣ لهكاتكدا نهداندا،كه بهشداری ئاماژهیان بهوهداوه

ناكهن. ھهبژاردنهكاندا لهلیسته دهنگدهران ٢٧,٩٪یھهدهبژرن، (دیموكراتییهكان)سهربهخۆكان لیسته ٪٢٣,٣٪١٠,٤ کاتکدا له ھهدهبژرن،ھهده بژرن. ئاینییهكان لیسته

ھهبژاردنیئامار به پارزگاكان

خهباتی كه و روونیكردهوه دهربی پشمهرگایهتی)بهدیھاتوون. دهسكهوتانهی ئهم مایهی بووه ئهوانچهند به خهباتی میدالی جهالل مام ھهروهكدرینهكان پشمه رگه كۆمههی پشمهرگهیهكی

بهخشی.كوردستان پشمهرگهی ھزی فهرماندهی جهالل ماممژووی له پشمه رگهیه و فهرمانده یهكهمپۆستی عیراق، نوی دهوهتی مژووی و كوردایه تیمیدالهی ئهم بهمهش و وهرگرتووه كۆماری سهرۆکبه بهخشراو میدالی یهكهم دهبته وهریگرتووه،

سهرۆک كۆماركی عیراق.

11

عه بدو سترانسیاسییهكان، ھزه سیاسیی نوان ملمالنی سروشتی

چۆنه؟ كوردستان ھزه كۆمهیه تییهكانیئهم بۆ ساكارانه ئاسایی، شرۆڤهكردنی ھهیه

دهكات: دهركهوتهو یهكتی نوان ھی جارانه، وهكو ملمالنكه -١

پارتی.ھزه و لهالیهك یهكتی و پارتی نوان یان ھی -٢

ترهوه. لهالیهكی تر كوردستانییهكانیو دیموكراسیی رهوتی نوان ھی ملمالنكه -٣

ئیسالمیی سهلهفی- رهوتی و لهالیهك عهلمانییلهالیهكی ترهوه. سیاسییه

ھی دهڕوانت: مهسه لهكه له پهڕگیرتر ھه شه -٤كوردستانه. جهماوهری و دهسهتدارتی نوان

رووكهش توانینیحزبایهتی تهسكی روانگهیهكی له :(١) گروپیدینامیكیهتی دهڕوانن، مهسهلهكه له جارانهوهحزبه دوو ئهم ھاوكاری» ئستای نوان و ملمالن»

ناخوننهوه.حزبه كانی رۆی رۆمانسییهوه چاوكی به :(٢) گروپیئاگا ب ھهده سهنگنن، پارتی و یهكتی دهره وهی و ناكات ورده پۆلینه ئهو گشتی میزاجی له وهی یهكهی یهك وهك كوردستان حزبهكانی و حزبایهتی به ،ده بین كوردستان سیاسیی مژووی كایهی ناوو ناكات لهنوانیان جیاوازی رازییهوه. و ناڕهزاییتهماشا كوردستانیی) جاران وهك (بهرهی ھهموویانزۆرباشیش و تبینی ھهیه زۆر باشیان كاری دهكات:

ھهدهگرن.میزاجی له جیاوازه و خهكه ھی گشتی میزاجی دیارهئهو دهتوانن كه سیاسییهكان و كادیر دهستهبژریرۆی ئاڕاسته یهك بكهن: ئاڕاسته دوو به پۆلینه بۆ و چاكه پ پارتی و یهكتی سهركردایهتی پی تر ئاڕاستهیهكی و دهزانت زهروری به كوردچاره دهردهكان حزبهكه » چوار «مهزبهتهی وایه

دهكات.سه یری روانگهیهكی ئایدیۆلۆژی رووتهوه ٣ له گروپیده ستهبژری ئهوی وایه پی ده كات. ملمالنكهئیسالمیی و عهلمانیهت الیهنگرانی وفیكری سیاسییگۆڤارهكانی و كتب الپهره ی و مژولن پیه وه سیاسییو خهك لهناو كه ئهوهیه ھهر رهشدهكهنه وه پئهم شرۆڤهكارانی ھهدهسوڕێ. كۆمهگهدا لهناوخۆیان ناوی بهوهی عهلمانییهكان، لهبهرهی گروپه ئیسالمییهكان، مهبهستیانه دیموكراتخواز دهنن«چاكهی» ناسنامهی له ئیسالمییهكان، ھهمووئیسالمیش بهره ی ئهوانهی دابمان، دیموكراسییعمل من «رجس كه دت دیموكراتیی به فشهیان دهكهن دۆزهخه ئهو لهسهر وگره و الشیطان»هھهردووالش دانراوه. كافر قه ومی بۆ دونیا لهو كهلهكۆمهكدا دهش كه دهكهن نهبان لهوه خۆیانبن رازی دیموكراسییهكه گهمه به ئیسالمییهكانودهش بكهن نهرم لهگهڵ پهنجهی و دهست ولهمهیدانی دین دوورخستنهوهی به عهلمانییهكانیش مه به ستیان سیاسه ت، ئامانی ب و بار ب دونیای

بگنهوه. بۆ حورمهتی بت گهورهترین

دهسهت و جهماوهرملمالنكه دهخوازت كه ناكات، ئومد شرۆڤه ٤ گروپیو جهماوهر كوردستان دهسهتدارتی نوان ھی وابت:«تهشخیسی» كه حاكی وادا ئهم گروپه له دیاره بت.به كو ناوبژیوان، نابته خۆی ده كات، ملمالنیه ئهمدیاره «ئهلته رناتیڤ» بت. خۆی كه خهیادا دت بهجهماوهر! بۆ نهك بۆ ده سهت ئهلتهرناتیڤه مهبهست

ناڕوونه و پهنھان وشهیهكی جهماوهر وشهی جا له زیاتر ئهمه «دهسهتدارتی». وشهی وهكدهكاته دونیا كه دهچت میتافیزیكی شرۆڤهكردنكیشهڕ»، فستاتی و خر «فستاتی بهشهوه دوودهیان خاوهن فراوانی دامهزراوهیهكی چونكه دهسهتملمالنكه كارهكتهری ناوهڕاستهدا لهو و دامودهزگایهنهب ھیچ «جهماوهر»یش، ھهروهھا دهبت، بزرو بگهرده ساف وشهیهكی جۆره شرۆڤه كردنه، بهوچینه و توژ ملمالنی نوان دهیان له باره یدایه كهگردانهوهشیان پكهوه بشارتهوه. كۆمهیهتییهكانو «دهسهت ساكارانهی دانانكی ھاوكشهدا لهیهكتۆڕك رهچاوكردنی ب یهكدا، لهبهرامبهر جهماوهر»هپكهوه ھاوكشهیه دیوهی دوو ئه م كه دامودهزگا لهبۆ یه كیان به دژ و چوونیهك بهرژهوه ندی و گردهدا

دروستدهكات.شرۆڤهكردنه په ڕگیره جۆره له م واز ئمه با بهمله ئهوانهی «ئۆپۆزسیۆنهكانه»، ھی كه بھنینبابهتیی دۆخی شرۆڤهكردنكی ھهر كه بیریان دهچتكارهكتهرهكان ھهموو كوردستان، له سیاسیی ملمالنینوانهدا، لهو یان بن یان دهسهتدار ئۆپۆزسیۆن جاله توخمك وهك و شرۆڤه به ررۆشنایی دهخاتهنییه مهرج كه دهكات سهیریان سیاسهت توخمهكانی

دهربچن. لی پاكهوه پهڕزی به جارك ھهموو

ملمالنكه ئهسیكوردستان سیاسیی ملمالنی سروشتی من بۆچوونی به

پكدنن: یهكتری تهواوكهری تهوهرهی دوونهوهكان. نوان ملمالنی ـ

تهكنیكی و ھهسوڕاوان له تهرز دوو نوان ملمالنی ـسیاسیی ملمالنی جهوھهری تهوهره دوو سیاسی. ئهمبهدهوریدا یان تر ملمالنكانی ھهموو كه كوردستانه

ئهون. ده ركه وتهی ئاكامو یان دهخولنهوهجۆرهكانی ترین سروشتی نهوهكان نوان ملمالنیئهوهشدا له گهڵ بزودا، كۆمهكی لهھهر ملمالننبهناوی رابردوودا سای له چهند تر ملمالنكانیسروشتییهی دهركهوته ئهم ویستویانه جیاجیاوهو په ردهپۆش بكهن بزو كۆمهی ملمالنی سیاسیی

ئهمه بكهن. بزری تردا لهناو ملمالنكانی


10

ڕوانـیـن

كوێ؟ له نوێ ھا نهوهی


كوردستان له سیاسیی ملمالنی سروشتی به پداچوونهوهدیاری وت سیاسیی پرۆسه ی سروشتی جۆن ٢٠٠٩ سای نوێ، خوندنهوهی بۆ دهرفهتکه ساک ھهموو سهره تای

پرۆسه یهدا چۆنه؟ له و نوێ نهوه ی دهکات، شونی


سهرۆك تاهبانی جه الل كرد ئاشكرای كوردستان نیشتمانیی یه كتیی راگهیاندنی بهرپرسیله چاالكییه حزبییهكان جیاكردنه وهی پرۆژهیه كی بۆ یهكتی، گشتی سكرتری كۆمارو

كردوه. پشكهش كوردستان ھهرمی حكومهتی كاریدهھاتو مشكمدا ھهر له بیرۆكهكه ھهواهكهدا بچم، بهم بهدوای نهمتوانی ھهرچهندهسیاسی رهوی پرۆسهی له گۆڕان خاكی ئهوا دی، بته چونكه ئهگهرھاتوو دهچوو،له بهكو كراوه ، پشكهش تیدا بیرۆكهكه كه كوردستان له تهنھا نهك دهكات، تۆمار

بگرتهوه. كه ئومده ئهویش عیراقدا ھهمووحكومه تو پكھنانی له شوازی بنهماو پوانهو كۆمه ك عیراقیی سیاسیی چینیموحاسهسهی ھهبژاردن، ئیستحقاقی لهوانه: داناوه، دهوهتدا به سهر ئیدارهكانی

ته وافوق. ھاوسهنگیو مهزھهبیو نه تهوهییو حزبیوبه حزبهكان تكهبوونی بۆ كشا سهریان راستهوخۆ بهشوهیهكی پودانگانه ئهم ئهم تاخوارهوه. سهرهوه له ھهر دهوه ت، یاسادانانی جبهجكردنو دامهزراوهكانیسهركهوتنی لهسهریان پویسته كه كه سانك به بن لو لوان لھات وایان دامهزراوانه بۆ الیهنكی حزبی ئینتیمای بریتییه له ئهویش بهدی بھنن، پوانانه گرنگترینی ئه و

سیستمهدایه. ئه م نو له كه تایبهتبه یهككیان بهكو بشارنهوه، دیاردهیه ئه م نادهن ھهوڵ سیاسییهكهش چینه پایه كانیكهم الیهنی بایۆزهكان، پویسته وهك دهوه ت، فهرمانبه ری رایگهیاند ھهندك راشكاوانهحكومه تن. بهشداربووهكانی پارته ئهندامی كه بن كهسانه لهو تهنھا یهكهمدا قۆناغی لهپودانگی ھهردوو بهسهر وهال) (لهناویشیدا بوون ئینتیما مهبدهئی زاكردنی ئهمهشحكومییه كاندا. ئهنجامهكهشی پگه وهرگرتنی له دهگهیهنت بوونو شیاویی ھاووتیچهندین كۆمه گه نهبوون، كه سی باشترین تواناكانهوه رووی له كه چهندین كهس ئهوهبووشونه كانی وهزیرانو ئهنجومهنی نونهرانو ئهنجومهنی له دهوهتدا، له زۆریان پۆستی

گرتهدهست. ترداعیراقدا، له بهڕوهبردن سیاسهتو كۆمه ناسیو زاناكانی لهسهر پویسته ئستاھهوسانی پودانگانه و بهم پشتبهستن نوان پهیوهندی لهسهر شیكاری توژینهوه و

وهك: نهگهتیڤهكانی دیارده بكه ن، دهوهت نهگهتیڤهكانی دیاردهواسته . مهحسوبییه تو بهرتیلدانو لهنویشیاندا سیاسی، ئیداریو داراییو گهندهی ١ـ

باشترین به كارهكانی بهجگهیاندنی له ده وهت بتوانایی خزمه تگوزارییه كانو خراپی ٢ـشوه.

فهرمانهكاندا. كارو راپه ڕاندنی له دسۆزی شیاویو نه زاھهو ئاستی دابهزینی ٣ـ

حزب جیاكردنهوهیحكومه تدا بهڕوهبردنی له

كردنهوه . دروست سهرلهنوێ بنیادنانهوهو پۆژهكانی دواكهوتنی ٤ـنونهران. ئهنجومهنی چاودری رۆی دواھاتنی بهرهو ٥ـ

دهوهتی كارهكانی دهستی گرتنه خۆزاكردنو بۆ حزبهكانی ویستی رگهیه ئهمئهم ھهمیشه بهم ھنا، بهدهست الیهنگرهكانیشیانی ئهندامو ره زامهندی تر كردودهوهت جبهجكردنهكانی ئهركهكانی بۆ كه نایهتهوه ئهو مهرجانهدا لهگهڵ رگهیهدهسهته بۆ دهستوور كه دهسهتانهی تایبهتمه ندیو فهرمانو ئهو بهكو دانراوه،مهزھهبی نهته وهییو حزبیو ئینتیمایهكی داوای دایناوه، دهوهت جبهجكارییهكانیجبه ج بكرت. ئهوانه شوه باشترین به كارهكان ئهوهی دیاریكراو ناكات، بۆبه مهرجك بدهن، ئهنجامی ده توانن ھاووتییهك كه ھهموو كاركن ئه ركو كۆمهه

بت. شیاوو ئهستۆپاك كهسكیبهكو لهو لهخۆڕا نهھاتوه، بهڕوهبردنی حكومهتدا حزب له داوای جیاكردنهوهیبهرژهوهندی له بهیهكداچوون تكهكردنو كه گرتوه سهرچاوهی كردنهوه دركگرنگترین پایهكانی ده توانت یهكك له داوایهكه ھاووتیاندا نییه. ئهوه دهوهتو

پك بھنت. سیاسی پۆسهی پۆژهی چاكسازیبكهره بهسه ر بیارو دابهشكردنیان كارو دابهشكردنی بازنهكانی لهسه ر پۆژهكهبهرزی پلهیهكی ھاتنهدی گرنتی كه دهنرت بنیاد كۆمهیه تییهكاندا سیاسیو

دهكات. بهرھهم باشی كارو شیاویدهبت: بازنهیهدا س ئهم لهچوارچوه ی دابهشكردنهكه

له حزبهكانه بوونی سهرهكی شونی كه نونهران ئهنجومهنی یهكهم، بازنهیمتمانه پهسهندكردنو چاودریكردنو یاسادانانو به ھهده ستت ئهو دهوهتدا،نه دهوهتدا، بنیادنانی له بنهڕهتییه دهسهتكی ئهوه ش لسهندنهوهی، پدانو

ده خات. پشتگوشی نه كه مده كاتهوهو حزبهكان رۆیدهكرن پ حكومهت كه جیاوازهكانی دهسته وهزیران و دووهم، ئهنجومهنی بازنهیمهرجی كه ھاووتیان له ھهروهھا ئازادانه، كبكی بنهمای لهسهر شه فافیهت لهلهسهر ئهویش بت، تدا وهزیفییان دروستی مژووی دسۆزیو پاكیو شیاویوئهنجومهنی چاودری ملكهچی كهسه ئهو شیاو. شونی بۆ شیاو كهسی بنهمایئهمه تهوافوق، ئهنجومهنی سیه م، بازنهی دهبت. حزبهكان یاخود نونهرانرهگداكوتانی ده وهتو بوونی سهقامگیر پاش ده بت، ئینتیقالی بازنهیهكی

نامنت. پی پویستیمان كۆمهگهدا پكھاتهكانی نو له متمانه پردهكانیئهلئسبوعیه گۆڤاری *سهرنووسهری

وتـــار

محهمهد عهبدولجهبار شهببوت*

12

ڕوانـیـن


ئاكامه له م كوردستان واب پمان ئه گهر لهكاتكداو فهرھهنگی و سیاسیی گهشهكردنی سروشتییهیو بهوهستان باوهڕ دهب ئهوا بهدهره، كۆمهیهتینیشانهی زۆر كه بھنین كورده واری چهقبهستنی

نیشانداوه. لهخۆی خرای جوهی و قوپدانلهھهر ناونیشانكی دیاره نوان نهوهكان ملمالنی ئهوهی بۆ بهم سیاسییدا، شرۆڤهكارییهكینهبته یان ده سكهال نه بته تر زۆر چهمكی وهكلهگهڵ گیان پویسته رووح و ب دهستهواژهیهكی بلكۆینهوهی پكهوه كوردستاندا، ئهمۆی واقیعیكه نییه نكۆی لهوهبكات بكهین. ئهمۆ كهس لهسهرلهناوخۆیداو گرفتداره كوردستان سیاسی بزووتنهوهیئاو ناوخۆییه گرفتدارییه ئهم یادرهنگیش زووئاستی له كوردی سیاسهتی پایهداری ژر دهخاته روانگهیهشهوه لهم دهكات. مژۆی خۆیو دهرهوهیچاكسازی پرۆسهی بیر له ،با ھهره لهسهر ئاستیھهنگاوكی كۆمار سهرۆك پرۆژهكهی و دهكرتهوه

بوارهدا. لهو گهورهیه پراكتیكی

بژارهكان چیمان پدهن؟دوو له دهكه ین چارهسهر بژاره كانی سهیری كه

ده خولنهوه: تهوهرهداپلهكانی له دهستاودهستكردن و نوكردنه وه ـ

سیاسییدا. ھهسوڕانی پگهكانی و سهركردایهتیسهردهمدا لهگه ڵ سیاسه تی نوێ كه رهچاوكردنی ـ

بگونجت.دهبتهوه ورد بهم قهناعهته گهیشتن ھۆكاری له كه

دهزانین:ھهیه . گهندهی و كهموكوڕی ئهوهیه لهبه ر ـ

ھهیه كاركردن شوازی ھهندك ئهوه یه لهبه ر ـئهمۆ بۆ و بوون باش جاران بۆ كه پهیهو ده كرت

نادهن. دهستو نوكردنهوه ماددهی دهتوانت ك باشهنهبت؟ تازه نهوهی بت، نوێ سهركردایهتییهكیكۆن ھی له جی نوێ ته كنیكی دهتوان كشیادگاركی ھیچ كه نهبت نوێ نهوهی دابنت،كه ھهندك نییه كۆنهكاندا تهكنیكه سۆزداری لهگهڵو تهكنیكانه ئهو وهالخستنی لهبهردهم رگرن جار

نودا؟ ھی گرتنهبهریئهمه كرد باسمان لهسه رهتاوه ئمه بهمبهشی دهستبهرداری بهئاسانی كهس و (ملمالنیه)ئمه بهندهدا سهروو لهم واب كه نابت، خۆیبۆ ھهیه، نه رم روشونی و كه ناڵ به پویستیمانئهوهیه، سهرهكیترینیان كه ملمالنیهكه ئیدارهدانینهبرت ئایدۆلۆژیایدا بهباركی دهركهوتهش ئهم

بهوهی:ھهموو و بزانرت بهنوێ نوێ نهوهی ھهموو ـنوێ بناسرت. به سه رچوو و بهكۆن درینییهكیشھهیه دهخوازت درینیش نهبووه و ھیچ لهبارا ھهیهنودا. پشهوهی ھنانه له بگرت عهراب دهوری

تهنگژهیه لواری و تیژ چارهسهرکی چونکه پووچه، چارهیه کی دراماتیکی ڕگهی

نهوه كان ملمالنی ناسینهوهی بۆ چوارچوهیهدا لهمقه دیم» «حهرهسی نوان له بكرت جیاوازی دهببھنهوه خۆی وهكو دۆخهكه لیه حهزیان كهو ئارادانییه » له كشهیهك ھیچ ئیعتبارهی» به وله ئه زموونهكان كه به سه ركرده و لهنوان تكۆشهربه چهمكهكانهوه، بهھهستی دهرهوهی بازرگانیكردنپویستی كوردایهتی دهزانن خۆیان، شۆڕشگری و بهوزه ھهیه ، نوبوونه و گۆڕان و چاكسازیی به تكۆشانیان زیاتری قۆناغی به شی خۆیان شارهزاییھی ئهوه سیاسییان سهرمایهگوزاریی و و توانا پیهله دهب ھهروهك بكرت. ل نییه دهستبهرداریئهو لهنوان بكرت جیاوازیی نوش نهوهی دیویده ناسنن نوێ خۆیان به كه له نهوهی نوێ تهیفهتهرواده ئه سپهكهی بوونهته بنچینهدا له كهچیو نوێ بیری ئهوانهی لهنوان و نهوهكه بزاوتی له

دهخوازن. نوێ تهكنیكیمایه پووچه دراماتیكی چارهسهركی چاره ی رگه ـچارهسهركی چونكه سروشتییه، ملمالن ئهم بۆبهپهرژینكی نوێ نهوهی نه تهنگه ژهیه، لواری تیژودهستمایهكی نه دهدا و دهور ئهزمون شارهزایی و قایمی

بجوت. لیهوه ده بت كه بهدهستهوهبزوتنهوهی بریتییه لهوهی ژیرهكانی نهرم روشونیملمالنیه ئهم سرووشتی له كوردستان سیاسیدابین بۆ سیاسی تهداروكاتی ئهسبابو و تبگهنسهركردایهتی ئهستۆی له ئهمه بهتایبهتی بكهننوێ نهوه یهكی كه سهره كییهكانه حزبه بای ناوخۆی لهو پشهوه، بننه سیاسهتكاران لهو حزبه ھه ر پبكهن، دهست خۆیانهوه حزبهكانیسهرهنجام تا له ناوخۆیدا، گۆڕین میكانیزمی بهپینهبت ھاوتا كوردستان له سیاسیی نوبونه وهی بهكو تهنگهژهدا. سیاسیی و پشوی لهگهڵ

مهودادا. دوور ئاسایی خوڕه ی لهگه ڵ ھاوتابتدۆسی ژر دهخرته كه ملمالنیه ئهم وهكتری دهناسیاسیی ئیغترابی دایه لهباری ترهوه ملمالنكانیكوردهواری یهكهمینی بیست و سهدهی وهچهی الیبه به ردهوامی كه شتك نقبخو كوردایهتی وپهكی ردا لهنیوهی نادات و تكۆشین كاروانی

دووره. مهنزگای دوا ھشتا كه دهخاتله ھمنانه، و بهشنهیی الكردنهوهی پموایهجهوھهرییه، ملمالن ده ركهوته كانی ئهم چارهسهریبۆ دهرگا ھهكوتانهسهر، و ژاوهژاوه له دووردهكاتهوه، ملمالنكان تهنگژهو ھهموو چارهسهرییدهكاتهوه، بزووتنهوه كهدا وهبهر خون چونكهبۆ بتهوه نوێ ئیرادهی و ھز دهكات ئامادهی

دۆس ھهواسراوهكان. بهرهنگاریی

15

به یاخود ھز بهكارھنانی به لدهگرت؟ رگه یانئهمریكا گهڕانهوهی ئهركی بت ھهرچۆنك دیالۆگ؟جۆراوجۆرهكانی و تۆكمه ھاوپهیمانتییه سهردهمی بۆ

ئیدارهكهی. و ئۆباما ئهستۆی دهكهوتهجیھاندا له برستی و ھهژاری گرفتی تاووتوكردنی بۆپایتهختی له (رۆما)ی (فاو) ٢٠٠٨ ركخراوی سایدهوهت (١٩٣) بهشداری به كۆنگرهیهكی ئیتایانوده وهتی دارایی و ئابووریی ركخراوی دهیان وو یهكگرتووه كان نهتهوه ركخراوه كانی و ركخستو ھهژاری باوهڕهدان لهو شارهزاكانیان و پسپۆڕترسناكترین له بت یهكك ٢٠٠٩دا سای له برستی به دهبتهوه. جیھان رووبهڕووی كه كشه كانركخراوانه ئهو ئامارهكانی و زانیاری گورهیجیھاندا ئاستی له خۆراك نرخی بهرزبوونهوهی زۆر خزانه ژیانی لهسهر خراپی زۆر كاریگهرییجیھانیشی برسییهكانی ژمارهی و ھهبووه ھهژارهكانسای له دهریدهخهن ئامارهكان زیاتركردووه.

بهم بوون، برسی كهس ملیۆن (٩٢٥) ٢٠٠٨داملیار یهك دهبته ٢٠٠٩دا سای له ژماره یه ئهمبهرزبوونهوهی رادهبهدهر له بهھۆی ئهویش كهس.و دارایی قهیرانه ئهو ئهنجامی له خۆراك نرخیو مهترسی كردووه، جیھان له رووی ئابوورییهی یهككه زه وی، كهشوھه وای گۆڕانی ھهڕهشهكانیدۆزینهوهی .٢٠٠٩ سای بۆ بهڕوهیه كشانهی لهوزهوی گهرمبوونی كشه ی بۆ زانستی چارهسه ریوتانی جۆراوجۆری پیشهسازی به پهیوهندیدارهكشهی بۆیه جیاجیاكانیان، بهرھه مه و جیھانئابووری لهگهڵ زهوی گۆی كهشوھهوای گۆڕانیدهكهن، لهیهكتری كار مهسهله ن دوو جیھاندا،یه كدی له زهویدا گهرمكردنی له وتانیش پشكیدۆزینهوهی له وتكیش ھهر پشكی بۆیه جیاوازه،دۆزینهوهی له وتكیش ھهر یاخود چارهسهردادهبت، جیاواز جبهجكردنیدا له یاخود چارهسهرداكشهیه ئهم ئهمریكا ب دهتوانت جیھان نه بهم

دیكه وتانی ب ئهمریكاش نه بكات، چارهسهرو ھاوكاری دروستكردنی كهواته ده كرت، بۆ ھیچییهكهم ھهنگاوی جیھاندا وتانی لهنوان ھهماھه نگیھهڕهشه كشهیهی ئهم چارهسهركردنی بۆ دهبتبۆ چاره سهر دۆزینهوهی دهكات. زهوی گۆی له به پویستی زهوی گۆی گهرمبوونی كشه یبهكارھنانی چۆنتی له چاكسازییه ئهنجامدانیپیشهسازییه بهڕوهبردنی شوازی گۆڕینی و وزهله بۆ زۆرك ئه تهرناتیڤ دابینكردنی گهورهكان وئهوانهش جیھان. ژینگهی پیسكردنی سهرچاوهكانیلرهوه ناكرێ. كارا و بهھز ئابوورییهكی بهب ٢٠٠٨ سای كشه كانی دژوارترین بهر دهچینهوهداراییهی قهیرانه لهو بریتییه كه بهجھشتین بۆیبهتایبهت ئابووری كهرتی چهندین راچهكاند. جیھانیو كرد ئیفلیج مۆك و زهوی و زاری و بۆرسه بانك،سیستمی ده كات. دیكهش كهرتی چه ندین له ھهڕهشه دووچاری رابوردوودا سای سی له سهرمایهداریراستییه ئهو قهیرانانه ئهو بۆتهوه، قهیران سهدباشترین ئهگهر سهرمایهداری، كه دهسهلمننجگیرترینیان نییه. ئهوا بت، سیستمی ئابووریشپاش ئابووری گهوره پسپۆڕهكانی له زۆرك لره وهئهو گهیشتوونهته كشه كان سروشتی له وردبوونهوهبنچینهیی رۆكی دهوهت چاودری دهبت باوهڕهی

بازاڕدا. ئابووری سیستمی له بگتئهو پیادهكردنی كه پیانوایه پسپۆڕانه ئهونهكشانی درژه زامنی تهنھا دهوهت چاودرییهی چاودرانه ئهو ھهر داراییهكانه. قهیرانه زنجیرهیبه رۆكی ئهمۆ داراییهی و ئابووری قهیرانه ئه م دهنتهممهی و سست ئابووری پهتایهكه گرتووه جیھانیبوو ئامرازێ (گلۆبالیزم)یش و بویكردهوه ئهمریكاپشهنگ ئهمریكا بوكردنهوه یهدا، بۆیه دهبت لهمیاخود چارهسهركردن چارهسهركردنیدا. له بتبه پویستی قهیرانه تهشهنهكردنی ئهم له بهرگرتنئهم بۆ ھهیه. ئهمریكا حكومهتی جددی ھهنگاوی ئاڕاستهی به بنت ھهنگاو واشنتۆن پویسته مهبهستهراگرتنی بانكهكان، بۆ سه رمایه دهستهبه ركردنیرهھنكراوهكان، موكه دهستبه سهراگرتنی پرۆسهیژرخانی بوژاندنهوهی بواری له وهبهرھنان ھاندانیله دراو بازاڕهكانی بۆ متمانه گهڕانهوهی ئابووریدا،بازاڕانه ئهو بتوانت یاساگهلك پهسه ندكردنی ریدروستكردنی و گونجاوبن خۆشیان و ركبخاتهوه وابهستهیی كاتكدا له ھهمهالیهن دهزگایهكی كارایھهموو دهبت. بهھزتر گشتی ئابووری سیستمی

دهكرن. دهوهت به تهنھا ئهوانهشمحهمهد سدیق ئازاد پارزهر:


ڕاستهقینهدا سهرده مکی له ڕاستهقینه یه وهرچه رخانکی ئۆباما ھهبژاردنیکه س. ده گاته یهک ملیار ٢٠٠٩دا له جـیـھان بـرسـییـهکـانی گـهوره، کشه ی

14

بابه تی ڕۆژ

كاندیدی ئۆباما) (باراك سه ركه وتنی ھه بژاردنی له ئه مریكا دیموكراتخوازه كانی یه كك رابوردوو، سای وته دا ئه و سه رۆكایه تی .٢٠٠٨ سای رووداوه كانی گرنگترین له بوو له به رئه وه ی نه ك بوو گرنگ زۆر سه ركه وتنه ئه و ره ش پستك بۆ یه كه مجاره له مژووی ویالیه ته ئه و سه رۆكی ده بته ئه مریكادا یه كگرتووه كانی نه بوو گرنگ له به رئه وه ش ته نھا ھه روه ك وته . كه ھه بژاردنی ئۆباما ھه بژاردنی سه رۆككی نوێ بوو بۆ تاكه زلھزی جیھان، به كو ئه و ھه بژاردنه له به رئه وه ی ،٢٠٠٨ سای گرنگی رووداوكی بووه باراك سه ركه وتنی و بردنه وه ده كرت چاوه ڕوان سه رۆكی ھه ردوو سه ركه وتنی ھاوشوه ی ئۆباما، رۆناد و ١٩٣٢ سای رۆزفلت فرانكلین ئه مریكا بت راسته قینه وه رچه رخانی ریگان سای ١٩٨٠،

له سه رده مكی راسته قینه دا.پیانوایه سیاسیی چاودرانی زۆری ھه ره به شی بۆ له مه ودوا و بۆ سانكی دوورودرژ، سیاسه تی دوو به سه ر دابه شده كرت ئه مریكا ده ره وه ی

سه رده می جیاوازدا.قۆناغی پش ئۆباما و قۆناغی دوای ئۆباما. گومانی تدانییه زۆرك له وانه ی ده نگیان داوه بۆ ھه بژاردنی ئۆباما جیھان له م گۆشه نیگایه وه ده بینین. ئه وان ئومدكی زۆریان به ئۆباما ھه یه . چاوه ڕوان ده كه ن به دیھنانی گفتی كه بھنت به دی گۆڕانه ئه و تزه كانی به پته ویان بوای ئه وانه ھه ر پداون. ئۆباما ھه یه و داكۆكی له مه سه له كانی ده كه ن. ئه م حاه ته ھه مان ئه و حاه ته بوو له گه ڵ ھاتنی رۆناد به دا ده نگیان ئه وانه ی ده كرا. به دی ریگانیشدا ریگان بوایان به تزه كانی ھه بوو، به م جیھانكی

پ كشه و گرفت چاوه ڕوانی ئۆباما ده كات. ئه رككی سپی كۆشكی له نوێ سه رۆكی ئه ركی وه ك واشنتۆن بۆ ئۆباما چوونی نابت، ئاسان چوونی سای ٢٠٠٤ی نابت، كاتك وه ك سیناتۆر و ئه مریكایه سه رۆكی ئه و ئه مجاره ھه بژردرا.

ده گت، ربه ر رۆی جیھانكدا له ئه مریكاش مائاواییكردن له به ر ئاۆزه . گرفتی و كشه پ ی ٢٠٠٩ به جشه ی بۆ ساك ك ی ٢٠٠٨ كۆمهساھشت، ئه و كشانه سه رجه می ئه و گرفت و كشانه ن

كه رووبه ڕووی ئۆباما و ئیداره كه ی ده بنه وه .ئۆباما ده بت به سه رۆك و وته كه ی له دوو شه ڕدایه ، گۆی زه وی له به رده م مه ترسی و ھه ڕه شه ی گۆڕانی كه شوھه وادایه . جیھان نوقمی زه لكاوی ترسناكترین پشتر سانی له ھه ژاری بووه . دارایی قه یرانی و چل جیھان برسییه كانی ژماره ی و بوه زیاتر چوار ملیۆنی دیكه زیاد ده كه ن. ئه مریكا رووبه ڕووی دڕدۆنگی و گومانی دۆسته كانی بۆته وه ، به جۆرك نوده وه تیدا ئاستی له ئه مریكا په یوه ندییه كانی ھه یه . جیددی پداچوونه وه یه كی به پویستی ئه وه یان سه رباری ئه وه ی چه ند ھزكی دیكه وه ك ده ركه وتوون.. نوده وه تیدا گۆڕه پانی له ركه به ر ھه ریه ك ده بت كه ھیندستان و چین روسیا، كورتی به بكرت. له ته كدا مامه ه ی به جیا و له بۆ په ڕیونه ته وه ٢٠٠٨ سای زۆری كشه گه لكی

سای ٢٠٠٩ و چاوه ڕوانی چاره سه ركردن ده بن.ھه رچه نده رككه وتننامه ئه منییه كه ی نوان عیراق و ئه مریكا بووه وستگه یه ك و ده القه ی تروسكایی له رزگاربوون ئاڕاسته ی به واشنتۆن بۆ ئومدك جه نگی عیراق، به م په الماری تیرۆریستان بۆ سه ر شاری مۆمبای له ھیندستان جاركی دیكه جیھانی راچه كاند. ئه و په الماره سه لماندییه وه ئه و جه نگه دژی و جیھان ئاستی له بوش سه رۆك تونده ی ته واوی سه ركه وتنی ھشتا كرد، به رپای تیرۆر ھه ڕه شه یه كه تیرۆر ھه روا و نه كردووه مسۆگه ر به درژه دان كه واته ببینه وه . رووبه ڕووی ده بت ئه جندای له ده بت به شك تیرۆر، دژی جه نگ ئه ركه كانی ئۆباما، به م ئایا شوازی به ڕوه بردنی تدانییه ، گومانی نا؟ یان ده گۆڕت جه نگه كه چونكه ئۆباما پیوایه به ره ی راسته قینه ی شه ڕكردن و ده بت پاكستان و ئه فغانستان له تیرۆر دژی

سه ركه وتن له م به ره یه دا سه ركه وتن له سه ر تیرۆردا مسۆگه ر ده كات. ئۆباما پشتیوانی تاكتیكی لدانی دژی له جه نگی پاكستان. له قاعیده یه بنكه كانی به ھاوكاری و كۆمه كی ئه مریكا پویستی تیرۆردا جیھان ده بت، بۆیه ئۆباما پده چت ھه وبدات بۆ ره واندنه وه ی ئه و مه ترسی و ب متمانه ییه ی له نوان ئه مریكاو وتانی دیكه دا دروستبووه ده بت كاربكات بۆ دروستكردنه وه و بوژاندنه وه ی ھاوپه یمانتییه كان، ئه مریكا له ده بت بریتی سه رۆكه ئه م سیاسه تی

ربه رایه تی ده كات نه ك حوكمی جیھان بكات.بۆ گشتییه ی سیاسه ته ئه م چوارچوه ی له به ڕوه بردنی په یوه ندییه نوده وه تییه كانی ئه مریكا دایده ڕژت، ده بت ھه ندك وت بایه خی تایبه تییان پ بدرت، چین وتكه له پشكه وتنی به رده وامدایه ، ئستا ھه ڕه شه ده كات ببته ركه به ری ئه مریكا له نیگه ران ئابووری جیھاندا. روسیا ربه رایه تیكردنی و بزاره له تاكه وی واشنتۆن. ھیندستان وتكی گرنگه له رووی پگه ی جوگرافییه وه ، ئابوورییه كی راسته قینه دیموكراسییه كی و ھه یه گه شه كردووی له ناوچه كه دا یه كجار گرنگه ، بۆ به رژه وه ندییه كانی ئه مریكا. ئران و كۆریای باكوور، ئه م دوو وته كه ده یانه وت چه كی ئه تۆمیان ھه بت، ئه مریكا چۆن

برستی، ته نگژه ی دارایی جیھان


ھه بژاردنی گۆڕانكی گه وره یه ، له گه ڵ ئیمتیازاته كانی سه رۆكایه تیشیدا كۆمه ه ئه رككی له سه ره ، جیھان چاوه ڕوانی ئۆبامایه .

ساکی سه خت به ڕوه یه

17

مانگك چهند پش روانی. ئهگهر لیان سیاسهتهوهزیندانی كردنی كوردی زمانی به الفیتهیهك نوسینیبووبت، بهدواوه دیاربهكری شارهوانی سهرۆكیئاخاوتنی بهكوردی لهمهوپش ساكیش چهندو پهرلهمانی حهسانهی لوهرگرتنهوهی زانا، لهیالتهیب ره جهب ئهمۆ ئهوا بت، بوو زیندانیكردنكوردی بهزمانی توركیا، وهزیرانی سهرۆك ئهردۆگانیئهردۆگان وتهكانی دوا. ئاسمانیهوه لهكهناكی وچهند تاوه كو نهبوو، داخراودا ھۆكی له ئهمجارهكه ناكی له بهكو بیبیستن، كه م كهسكیلی گویان و ھهموو جیھانیش بوو ئاسمانییهوهپارتی كۆمهگهی سهركردهكانی ھهندك له بوو.كه ئاكپارتی ھهنگاوهی ئهم پیانوایه دیموكراتگشتییهكانی ھهبژاردنه بۆ ماوه مانگ س تهنھادهستهبهركردنی بۆ نویه مانۆڕكی وته ئهو

كوردهكان. دهنگیتهلهفزیۆنیدا دیداركی لهمیانهی بایكایش دهنیز

خۆی زمانی به كهسكه ھهموو مافی رایگه یاند:مافی بهم بكات، ته لهفزیۆن پهخشی و قسه كهمه بۆ كهس ٧٠ ملیۆن پارهی به كه نییه كهس

نییه». ڕاست سهرف بكات، ئهوه نهتهوهیهككاركردن كه میدیاكاركی كورده، خوناڤ عوسمانتورك حكومهتی بۆ بهجاشایهتی دهزانت كهناه لهوكهناه كاردهكهن لهالیهن «ئهو كهسانهی لهو وتی

دهدرن.» قههم وهكو جاش له كوردهوه گهلی

الیهنگراندهوهتی دروستكردنی له ٨٦ ساڵ نزیكهی لهپاشبهبوونیاندا دان یهكهمجار بۆ كورده كان توركیا،توركیاش وهزیرانی سهرۆك وتهكانی و دهنرتبوو دان گهواھی و بۆنهكه گهورهیی بۆنه كهدا لهدهوهتی له گهلكی تردا تر و زمانكی بهبوونیتوركه نه وهك كورده، گهلی ئه ویش كه توركیادا

شاخاوییهكان.لهمیسر شخهوه شهره م له كه وهزیران سهرۆكیه كتی كهناه «ئهم وتی پشكهشكرد خۆی وتاریدیموكراسییهكهمان دهكات، زیاتر یهكگرتووییمان و

«.نده ھ ئیستقرار و ئاشتی ده كاتهوهو بهھز DTP سهركردایهتی ئهندامی جۆشكون جهمالتوركیا له كوردی ی TRT كهنای دهربارهیو باشه ھهنگاوكی ھهنگاوه ئهو «پموایه وتی:ڕابردوودا حكومهتی سانی له چونكه ئیجابییه،دهیوت و ده كرد كورد بوونی له نكۆی توركیاشاخاوییه كان توركه به كو نییه، توركیادا له كورد

ھهن.»توركیا حكومهتی به وه دهكات كه ئاماژه جۆشكونئهوهی بۆ بنت، جۆره لهو ھهنگاوكی ناچارهكوردستان سهركهوتن له له ھهبژاردنهكاندا بتوانجیھان گشتی ڕای لهبهردهم و نبھ بهدهستكه ئاھه نگهكهدا له بدهن. نیشان دیموكراتخوازیمژدهی بهشداربوون حكومهت وه زیركی چهندپهیوهندییهكان كورد و بوو بۆ نوێ سهردهمكیگشتی بهڕوهبهری ئیبراھیم شاھین ده وهتهوه، به«ئه گهر وتی: لهوتارهكهیدا ئارتی) (تی گروپینهماندهتوانی ئمه نهگۆریباینایه، پهرلهمانیاسایبۆئهو خۆمان بهچاوی بكهینهوهو ئهمۆ كهناه ئهوكولتوری وهزیری گۆنای ئیرتول ببینین.» رۆژهو وتی: «ئهمۆ له سایهی دیموكراسی توركیاشكه دا كه ناهمان ئهم كردنهوهی بریاری ئازادیمانجیاجیاكانمان كلتوره دهوهمهندكردنی ھۆی دهبتهو وتهكهمان لهسهر نییه مهترسییهكی ھیچ كهوتهكهمان پشكهوتنی ھۆی دهبته بهپچهوانه وه

ھهموو و كورد و تورك نوان برایهتی بهھزكردنی وتوركیا.» پكھاتهكانی

نویه سهرهتایهكیكردنهوهی پیانوایه سیاسی چاودرانی له زۆركتوركیا له كوردی زمانی به ئاسمانی كهنای كۆتایی توركیاداو دهوهتی له نویه سهردهمكیبه دواوه زیندانی گوتن كوردی چهرخك، به ھنانه

بوو.كوردستان پهرلهمانی ئهندامی ،عه بدو ئارزدهوهتی ساه ٨٦ ماوهی كه ڕونیكرده وه بنیاتنراوه، كهمالیست فهلسهفهی لهسهر توركیاوتهدا لهو تورك له بهدهر نهتهوهیه كی ھهر وكهناه ئهو كردنهوه ی بۆیه ڕهتكردوه تهوه،فه لسهفهی شكاندنی به كوردیه ئاسمانییهبه توركیا دهوهتی دانپدانانی و كهمالیست

دهزانت. كورد مافهكانی ھۆشداری كوردستان پهرلهمانی ئهندامهی ئهوبه ته لهفیزیۆن كردنهوه ی نییه مه رج كه ئهوهشیدابهكو بت، توركیا جدی ھهنگاوكی كوردی زمانیپۆسهی بردنهوهی و جوانكاری بۆ ته نیا دهشتتوركیاشی و عیراق وتهدا، له و بت ھهبژاردنبه رامبهر سیاسه تیان له ھنایهوه نموونه دوو وهكگهشبین سیاسیی چاودرانی له تر كورد.ھهندكیئاسمانی كردنهوهی تهلهفیزیۆنكی بۆ دهڕوانن تربۆ پهرهدان دهزانن سهرچاوهیهكی به توركیا و لهداودی، شوان وته، لهو كوردی كلتوری به«ئهوه وتی: ھهواڵ ھهفته نامهی سهرنووسهری كوردو به سه بارهت گه ورهیه و گرنگ ڕووداوكی دهبینت خۆی رۆی و توركیا له كورد ڕهوشیدۆزی و كلتور و فهرھهنگ به رهوپشچوونی لهله كهركوك تهلهفیزۆنی چۆن ھهروه ك كورد،له گه ورهی بینی ڕۆی به عسدا سهردهمی ڕژمیتا كه و فهرھهنگی كوردی و بهرهوپشچوونی كلتور

سودی لدهبینین». ئستاشبه بیركی تهسكه وه داودی وتیشی: «نابت شوانو تهنیا بوانین توركیا حكومهتی ئهو ھهنگاوهی بۆبهرامبهر بزانین توركیای حكومهتی گۆڕانكی بهله گۆڕانه ئهوه بهكو گروپك، یان حزبك

توركه». و كه كورد دوو نهتهوه پهیوهندی كهناه ئهم كردنهوهی بن ھهرچییهك گومانهكانسهردهمی به ده كرت كه نویه، سهردهمكینزیكبوونهوهی توركیا لك و قبوكردن گوگرتن و

كورد. بۆ بكرت ئهژمارھهفتانه ــ سلمانی


16

ئاراسته

دێ؟ بهخــر شــهش تــهرهتــه


نویه، چهرخكی موژدهبهخشی توركیا، وهزیرانی سهرۆك وشهیهی چهند ئهو بخربی»، شهش تهرهته »داننان ده ستپكی ھاوڕان لهوهی ھهموان بهم دهزانن، ھه بژاردنی مانۆڕكی و سیاسهت به گهرچی ھهندك

كورددا. ٢٠ ملیۆن وتی له تره ئه وی قبوكردنی وتهلهفیزیۆنی كهنای كردنهوهیتوركیا، له ئاسمانی كوردی (TRT6)یتوركیا كوردی بۆ بایهخه پ و گرنگ ڕوداوكیگرنگتر كوردستان، تری پارچهكهی ھهرس ودهوهتی وهزیرانی سهرۆك كه ئهوهیه لهوهشوتهیدا یهكهم له ئهردۆگان، تهیب ڕهجهب توركیا،زمانی به تهلهفیزیۆنهكه كردنهوهی به سهباره تبه كهناهكهی كۆماریش سهرۆك قسهیكردو كوردیچاودران بۆیه ژمارد، نوێ سه رهتایهكی و گرنگ

ومژوویی گرنگ ھه نگاوكی به كه ناهكه كردنهوهیدهژمرن.

كوردی زمانی به (TRT6) پهخشی كردنهوه وبوو، نودا سای رۆژی یهكه م له توركیا، لهكرمانجی شوهزاری كهناهكهش ئاخاوتنی شوهخوارووشی كرمانجی دواتر بیاره واش سهرووه، توركیادا، له پشینهیه ئهمهش بهكاربت، تداھهمان ٢٠٠٤دا سای له و پشتریش ھهرچهنده بهرنامهیهكی ده سهت، به سهر میدیایی گروپی

ماوهكهی كه كوردی زمانی به ھهبوو ھهفتانهییان. بوو (٣٠دهقیقه) تهنھا

ناڕازییهكان ئهو و ھه یه توركیا له كورد ٢٠ ملیۆن نزیكهیكورددایه كه چهندهھا ھهنگاوهش له بهرژهوه ندیكرابوو، قهدهغه ل كوردیان كه نای ساهلهم پشوازییان گهرمی به توركیا كورده كانیبه توركیاش سیاسییهكانی ناوهنده كردو ھهنگاوه

19

واته مرۆڤ نایزانت» كه ئهوهیه «مرۆڤ دوژمنیو نایانزانت كه دهكات شتانه ئه و دوژمنایهتیعهرهب ھاووتیانی نییه. ئاشنا پیان تهواوی بهباكگراوهند و رۆشنبیرهكانیشیان تهنانهت وڕۆشنبیرانی نازانن، كورد دۆسی وردهكاری

کهمتهرخهمن. کوردیشبهرامبهر شونراو ونهی و ھهه تگهیشتنیھهروهك ھهیه . كوردیش دۆسی كورد و بهئه سی دهت ئهفسانهیهی و بیردۆزه ئهومژووهكه یدا له مهسعودی که شهیتانه، كوردھهندك له كوردیش كهسایهتی ونهی دهیت. وهك شونراوه عهرهبدا گهلی ئهده بی شونه واریكورد دهبینین شه وك» شه وو ھهزار «چیرۆكهكانیھهندكجاریش و فباز و خراپ كهسایهتییهكی «كهمایهتی دهستهواژهی جارجارهش و مشكه بكورد ئهوهی وه ك ده بیستین، عیراق» له كوردترهوه شونكی له و بن ھه زاركهسك چهندھهوكی ئهمانه ھهموو عیراقهوه! ھاتبتنه

ونه ڕاستكردنهوه ی بۆ پویسته كوردی گهوره یھههكه.

کهمتهرخهمه کوردیشجیھانی ئاراستهی به كورد پۆژهیهكی ھیچكهمتهرخهمیهكی ئهمهش بگومان نییه، عهرهبیدائهو ئهمهش ھۆكاری پدهچت كورده، بژاردهكانیمافی له رۆیان «عهره ب كه بت ھههیه بۆچوونهنییه»، كورددا داھاتووی و خۆنووسین چارهیله بهشكه كورد ئستا كاتكدا له نا؟ چۆنكورد دوای ته نانهت و سوریا له بهشكه عیراق ودراوسی دهبنه خۆیان دهوهتی دروستكردنیلهنوانیاندا جۆراوجۆریش پهیوهندی و عهرهبپهیوهندی به درژه پویسته لرهوه دهبت،بدرت. عهرهبدا لهگهڵ ئیجابی زیندووكراوهیرۆشنبیره كانیشیانهوه. و ڕژم و دهوهت بهكرانهوهیه و پهیوهندی ئهم چۆن ھهروهكپویسته پویسته. توركهكاندا و فارس لهگهڵ

و پهیوهندی كهنای دروستكردنی بهرهو كوردعهرهبدا. ڕاستهوخۆیی جۆراوجۆر لهگهڵ دیالۆگیدارژراو بۆ به رنامه كاری و بدات جددی ھهویدۆسی له بتوانت عهرهب تاوه كو بدات، ئهنجامڕۆشنبیرییه كان دامهزراوه لرهوه تبگات. كورددامهزراوه –سهرهڕای كوردستان زانكۆكانی وگهوره رۆكی بوارهدا له م ده توانن سیاسییهكان–ھزرو وهرگانی به زیاتر بایهخی بهوهی ببینن،بدرت، كوردی ھونهری و ئهدهب و رۆشنبیریكۆنگره ی و كۆنفرانس و عهرهبی زمانی سهر بۆعهرهب كورد- پهیوهندییهكانی لهبارهی زۆرعهرهبی زمانی بهشه كانی ھهروهھا ببهسترت.گرنگی ببوژنرنهوهو كوردستاندا زانكۆكانی لهبه تایبهت لكۆیهنهوهی سه نتهرهكانی به زیاترئهزموونی و عه رهب بدرت. پهیوهندییهكانی كوردپنج (كه ماوهی سلمانی زانكۆی خۆم له تایبه تیبۆ ئهوه ی -بهداخهوه- دهكهم) تدا كاری ساهباسم كه نادات پرسانه بهو بایهخ زانكۆ دهرخستملهوبارهیه وهو ھه یه كۆنگره و كۆنفرانس نه كردن،زمانی بهشی ھهروهك لكۆینهوهش، سه نتهری نهسلمانیدا زانكۆكهی له بهشه تاكه (كه عهرهبیناكات پیاده دارژراو بۆ بهرنامه پالنكی ھهیه )ساڵ دوو عهرهبیدا. كوردی- پهیوهندییهكانی لهسهرۆكایه تی پشكهشی پۆژهیهكم ئستا پشپكھنانی مهبه ستی به كرد، سلمانی زانكۆیو عهرهبی كوردی- لكۆینهوهی سهنتهركیپرۆژهكهم به م كشا، سه نتهرهكهم كاری و ئامانجپشوازییه كی پشتگوخستن و پنهدان بایهخ بهپسپۆڕییهكهی وترا: پم ته نانهت لكرا، سهمهرهیوه ك نییه، لكۆینهوه سهنتهری به پویستی تۆدروست خۆم بۆ سهنتهرهكه ویستبتم ئهوهیبهرژهوهندییهكی پشتییهوه له تاوهكو بكرت

بكهوت! دهست تایبهتیمدهبینم سلمانیدا زانكۆی له گهنج زۆر ھهروهھائمه فربین! عهرهبی زمانی بۆچی دهن:رژمه ئهو زمانی ئهوه چونكه نامانهوت،زۆری تاوانی لكردین و ستهمی زۆر كه لهناوچووهیهئهنجامداوه. دژمان له ھهه بجه ی ئهنفالو وهكزمانی به پهیوه ندییهكی چ سهدام رژمی نازانم بژارده لهسهر پویسته كهواته ھهیه؟ عهرهبیییهوهكورد رۆشنبیرییهكانی و ئهكادیمی و سیاسییتاوهكو ئهنجامه بدهن، بابهته بهم گرنگییهكی جدی

كوردی بهدهستبن. دۆسی ئیجابییهكان بۆمسته فا فایه ق د.زانکۆی سلمانی مامۆستا له


18

تگهیشتنكی نهبت، ناوه ندكی كهمدا له چهند مهگهر عهرهبی، جیھانیجیاكارییهك ئهمهش كورد نییه. دۆسی گهلی بۆ عهقالنی و سیاسیی

عهقالنییه سیاسیی و تگهیشتنه ئهم بوو پویست چونكه دهكات، دروستخوشكو له گهڵ ساهی ھهزاران پكهوهژیانی و كورد گه لی بوونی بهھۆیعهرهبدا دۆسییهكانی زۆرك له لهگهڵ ھاوسۆزی كورد عهرهبهكانی، براھهندكی كه ھهیه مهسهلهیه ئهم بۆ ھۆكار كۆمهك ببوایه. دروست و

ھهیه. كوردهوه به پهیوه ندی ھهندكیشی و عه رهب به پهیوهندی

لکۆینهوهی سهنتهرکیپویسته عهرهبمان و كورد

ھهیه، عه رهبهوه به پهیوهندی ئهوهیھۆكاره: س ــ من بهبۆچوونی

رژمه به پهیوهسته و سیاسییه یهكهمیانكه رۆشنبیرانهوه ئهو و عهرهب سیاسییهكانیزۆربهی دهزانین ھهیه. رژمانهوه بهو پهیوهندییانله الیهن و دیكتاتۆرین رژمی عه ره بییهكان رژمهله و گهل له بۆیه ھهنهبژردراون، گهلهوهپهیوهندییان ئهوانهی دوورن. گهلهوه مهسهلهكانیو مرۆڤ مافه كانی دیموكراتی، (ئازادی، به باشه تناگهن. ھهیه ئابووری)یهوه گهشهكردنیتبگهن و كورد گه لی دۆسی له چۆن دهمانه وتخۆنووسینی چارهی مافی كورد بكه ن بهوه باوهڕله به نهتهوه بوون بنهماكانی چونكه ھهموو ھهیه،

ھهیه؟ مژووی رۆشنبیریو زمان، زهوی،شوهی بهھهمان دیكتاتۆری سیاسیی رژمیو رزی نییه ئازادی به باوهڕی كهسی دیكتاتۆرقهواره مافهكانی و و مرۆڤ بوونی مرۆڤ،ھهبژاردنی مافی به دان و ناگرت تاكییهكانیو ئیتنی گروپه یاخود نهته وهكان یاخود مرۆڤسهركوتكردن كات ئهو ئینجا نانت، ئاینییهكاندا(ئهو سیاسیی ژیانی مهزھهبی بیروباوهڕ و دهبتهرۆشنبیری زۆر دیكتاتۆره). كهسه یان رژمراگهیاندندا و رۆشنبیری بواری له ھهیه عهرهبرژمه به پهیوهندیان بهداخهوه كه كاردهكهنئهگهر بهتایبهتیش ھهیه، سیاسییهكهیانهوهڕۆشنبیر لهبهرامبهر بوو تهبیعهت سهخی رژمهكه (ڕۆشنبیرهكان) ئهوهی سهرهڕای الیهنگرانیدا، ورژمه رازیكردنی لهپناو بهم دهزانن، ڕاستییهكان

سیاسییهکهی دیده بۆ بانگهشهكردن و سیاسییهكهھه ندك ئهوهشدا له گهڵ دهدهن. گلی له خۆیانرۆشنبیرهكاندا و سیاسیی رژمه له ھهواردنسهركردهی قاسم عهبدولكه ریم نموونه بۆ دهبینین،دهستووری ١٩٥٨دا سای له كۆچكردوو نیشتمانیھاتبوو «قهوارهی سیدا مادهی و له دانا كاتیھهموو نوان ھاریكاریكردنی بنهمای لهسهر عیراق،رزگرتن به ئه ویش ده نرت، بنیات ھاووتیانپاراستنی و نهتهوهییهكانیان مافه ھهموو لهلهم ھاوبهشن كورد و عه ره ب ئازادییهكانیان،یهكتی چوارچوهی له دهستووره ئهم وتهدا،نه تهوهییهكانیاندا.» مافه به داندهنت عیراقدائستادا و رابردوو له عهرهب رۆشنبیرانی ھهروهھاداندهنن و ده كهن كورد دۆسییهی الیهنگریخۆنووسینی ھهیه، چارهی مافی كورد بهوهدا كهلیبراڵ، كه سانی یاخود بوون چه پ یان ئهوانهشدهروش و مهحمود و جهواھیری وهك له نموونهی

نابلوسی. د.شاكر

شۆڤنیزم و دهمارگیرییرهگهزپه رستی، به پهیوهندی دووهمیش ھۆكاریخهسهتانه ئهم ھهیه، دهمارگیرییهوه و شۆڤنیزمباوهڕی ببینت و شت یهك مرۆڤ دهكهن له واھه مهڕهنگی ڕاجیاییو پاشان بھنت. پیهك دهسهتی به بوای به كو ڕهتدهكاتهوه،ئهمهش تر، الیهنهكانی دژی له ده بت الیهنه شۆڤینیدا پهرستی نهتهوه عهره بی ھهندك لهتردا بهبوونی نهتهوهكانی ئهوانهی دان دهبینین،

له تهعریبی سهدام كه سیاسهتی ھهروه ك نانن،سهمهرهی و سهیر بیدعهیهكی و پیاده كرد عیراقداعیراقدا له نهتهوه»ی ناوی «راستكردنهوهی بهجگری سهدام داھنا. جاركیشیان عیزهت دورینهبووه، كورد ئهیوبی «سهحهدینی رایگهیاند؛ناوچه یهكی له واته كورد»، به كراوه بهكود.سهماح كورد. به بووه و ژیاوه كوردنشیندا«ئاداب»ی گۆڤاری سه رنووسه ری ئیدریسكردهوه دووباره شتهی ئهو ھهمان بهیروتیش مامۆستا سهر كرده ھرشی گۆڤارهكه یدا له كاتك«مه دا»و دامهزراوهی سهرۆكی كهریم فهخریكوردستان، چونكه ھهرمی سهر ھرشیشی كرده

ھه یه. تدا ئازادی بندهستی له دوورو نهزانی به پهیوهندی سیه میش ھۆكاریمرۆڤ دووانه ئهم كه ھهیه نهبوونهوه زانیاریدوور شتهكان دروستی راست و تگهیشتنی لهو پكهڵ تكهڵ و تگهیشتنكی و دهخهنهوهوتراوه كۆنیشهوه له ھهر پدهبهخشن. خورافی

کوردستانی


21

له پهرلهمان سهرۆكی موفتی عهدنان«گهندهی وتی: رۆژنامه وانیدا لدوانكیھیچ كوردستاندا، ھهرمی له به رچاوه دیاردهیهكیگهندهی كوردستان له بت ناتوانت كهسك

نییه.»له ھه رم حكومهتی سهرۆكی بارزانی نچیرڤانله گهندهی بوونی دووپاتی رادیۆییدا دیمانهیهكیله بهرگری «نامهوێ وتی: و كرده وه كوردستانبه بكهم، گهندهی مهسهلهی له نكۆی و گهنده ی

كوردستان له دنیا گهندهیش له سیستهمك وهكوھهیه.»

گروپ دهبتهوایه؛ بۆچوونیان پهیوهندارهكان دهزگا و ركخراو بهرهو ھهنگاو و گروپ بۆته كوردستان گهندهی

دهنت. مافیابوونكۆمههی گشتیی بهڕوهبهری رهسوڵ ربینگهنده ییهكان جۆری به ئاماژهی كورد، بۆ ئهمریكیو گروپ بۆته تاكه وه بهوهی له كرد، كوردستان له سهرهتا كوردستان له «گهندهی مافیا، دهبنه خهریكهھاوبهشی بهرژهوهندی بهم بوو، تاك ئاستی لهگروپانه ئهو ئستا گروپ، كردۆته گهندهی تاكهكانو دهكهن سهرپهرشتی و پكھناوه گهندهییان تۆڕیو تدابت یهكتی و پارتی له واھه بت گروپی ره نگهو سیاسیی ناكۆكییه و نهدهن ئایدیۆلۆژیاش به گوێ

بنن.» وهالوه حزبییهكانیانخاوهن ئهوهشی روون كردهوه؛ ئهو گروپانه ربینباندی و توهگالون و سهربازین و سیاسیی دهسه تیدهبنه خهریكه و ھهیه خهكیان رهفاندنی و چهكدارگه ندهی كردنی مافیا چارهسهر ببنه ئه گهر مافیا،»بۆچوونهكانی ھهمبهر له دهبت.» زهحمهت زۆرو ناكهن لهوه نكۆی حزبهكان سه ركردهكانی ربین،گشتییهكانی چوارچوه و ھ به ئاماژه راشكاوی به

دهكهن. مهسهلهیه ئهوپهیوه ندییه لپرسراوی پیره ئهحمه د سهعدیله جۆرك كرد، یه كتی ئاماژهی بهوه گشتییهكانیدواخستنی ھهودان بۆ و شهرعیهتپدان نزیكبوونهوه وخراپه دیاردهیه «ئهو ھهیه، گهندهی كردنی چارهسه ربه رامبهر لبووردن و نهكرت كه متهرخهمی دهبت و

ھهیه.» خراپی كاریگهری چونكه نهكرت، كهس

نییه ئیجرائاتو چاكسازیی لیژنهی سهرۆكی شاكهلی محهمهدلهمهڕ ھهرم حكومهتی له رۆتین بهرهنگاربوونه وهیھه موو میكانیزمی «ئمه وتی: گهندهییه جۆره ئهوسوودوهرگرتن به كردووه دیاری گهندهییه كهمان جۆره

جیھانی.» ئاستی لهله گشتیی بهڕوهبهری محهمهد عهبدولفهتاح جهبارخۆمان ئهركی «ئمه وتی : دارایی چاودری دیوانی وهرنهگیراوه ئیجرائات بهم كردووه، بهجج ٪٩٥ لهكردووه، دهستنیشان گهندههكانمان كهسه و شون ودهرخستهوه گهندهییهمان ئهو مهترسییهكانیبهرژهوهندی بۆ كه ده وهت مای دزینی وهكو؛چاودری بهڕوهبهرهكهی بهكارھاتووه.» تاكهكهس

گهندهییانهمان ئه و «ھهموو وت: ئهوهشی داراییو دهستنیشانی ناردوومانه راپۆرت كهشفكردووه، بهئمهیه ئهركی ئهوهی كردووه ، ھه هكانمان ھهمووئیشی دهدات سزا ئهو كهسانه ك بهم كردوومانه،موستهمسهكی و بهگه به دهتوانین تهنھا ئمه ئهوانه،شوهیه بهو كهس فنه رابگهیهنین ئهوه رهسمی، بوونه دهربارهی كهس ھهندك گهرچی دزیكردووه.»ئهو لهسهر بهگه دهن كوردستان گهنده ی گروپی قسه بهگه ب ناكات پویسته بۆیه نییه، كاره

بكرت.ركخراوی سه رۆكی جگری ئه مین محهمهد رۆژگاركهسك ھهر «گهندهكردنی وتی: شهفاف كوردستانیناوخۆیی و یاسا به پی نایاساییه، فه رمی ب بهگهی

بكهیت.» تۆمهتبار كهس ناكرت جیھانییه كانچاكسازیی لیژنه ی لهمهڕ رهشبینه رهسوڵ ربینھناوه به وه بۆچوونهكانی پاساوی و گهندهیكوردستان له گهندهی چارهسهركردنی ئیرادهی به پهیوهندی گهندهی چارهسهركردنی نییه ،»سیاسیی ئیرادهی تائستا ھهیه. سیاسییه وه ئیرادهی

نییه .» گهندهی كردنی چاره سهر بۆنایهوێ كورد سیاسیی «سهركردایهتی وتی: ربیندهبت بیه وێ ئهگهر بكات، چارهسهر گهندهیپهرلهمان و بكات كارا پهرلهمان یهكهم؛ ھهنگاویئهوهی سه حیهتی یه كتییهوه و پارتی لهالیهنبكات، موحاسهبه گهندههكان بتوان تا بدرت، پموحاسهبهی نییه سهحیهتهی پهرلهمان ئهو تائستاخهرجكردنی چۆنتی له لپچینهوه بكات، حكومهتله ھنایهوه بهوه نموونهی ئه و بكات. بودجهدانیشتنی بۆ كاتك ٢٠٠٨ بودجهی پهسهندكردنیپهرله مانتاره كانی ئه ندام له ھهندك دواخراو دووهمخهرجكردنی چۆنتی له سهر سووربوون یهكتییهكتییهوه.» و پارتی نوان كه وته ناكۆكی بودجه

گشتیی بهڕوهبهری محهمهد عهبدولفهتاح جهبارلیژنه ی ھهوی لهمهڕ دارایی چاودری دیوانی لهلهسهر دهبت «دهوهت وتی: گهندهی چاكسازیی المانداوه، یاسا خهتی له ئمه بهڕوهبچت، یاسالپچینهوه و گرتووین یهخهی گهندهی بۆیهبهراورد به رپرسك ھهر سه رمایهی و مووچه ناكرت.سهرمایهی ئهو چۆن دهزانی مووچهكهی به بكهیت

دهستكهوتووه.»«پویسته وت: ئه وهشی عه بدولفهتاح جهبار و بكات ئیجرائات حكومهت و ھه رم سه رۆكایهتیو تیابكهین چاكسازی دهكرت لیژنهیهش ئهو راپۆرتی

بكرت.» بیانهوێ گه ر دهكرت زۆرشتشروانی لوقمان ــ ھهولر


20

کوردستانی

سهرهوه، دهگاته تا ئاساییهوه ھاووتییهكی له ناكات، كوردستان له گه ندهی دیاردهی بوونی نکۆی له کهسدهنن. گهنده یدا دیارده ی بهبوونی دان ھهمووان

گروپ ده بته گهندهی


23

ئهوان بۆ ھهبت، بهسره تا زاخۆوه له نیشتمانیعیراقدا سوپای له كهركوكهوه؟ به نوساون ھاتوونزیاتر فیرقهكاندا ڕژهی كورد له یهكك له ئهگهرله كورد باشه دهكهنهوه. تهنزیم ئهوه دن بتھاوسهنگی كه نییه مافی ھه مان به سره دا و بهغدا

نییه؟ نیشتمانی

نییه به ش دوو کهرکوکبهوهی دهكرن تۆمهتبار یهكتی و پارتی زۆرجارئهوهندهی بهشه وه، دوو به كردوه كهركوكیانده دهن، خۆیان دهسهتی فراوانكردنی ھهوی

ناكهن؟ كهركوك خزمه تی ئهوهندهدوو كهركوك نییه، ڕاستگۆیی تدا ھیچی ئه وانه ـله ناو سیاسهتانهی ئهو ھهموو یهكه، و نییه بهشخزمهتی ئهوهیه بۆ دهكرت پهیهو شارهكانداله پرۆگرامی ئمه بهتایبهتیش شارهكهی پبكرت،الی بیرمان لق وه كو ٢٠٠٨ ٢٠٠٧و دوو ساهدا ئهمو ئافرهتان و الوان پگهیاندنی ئاوهدانكردنهوهو

رۆشنبیری فركردن و دامهزراوهی خزمهتكردنیدوو واقعهی رابردوو ئه و حوكمی جاران به بووه .ھهبوو پهروهرده دوو و ھونهرهجوانه كان دانیشگای

بهیهك. بوونهته وهنهماوه؟ فهرمانگهییه دوو ئهو كهواته

لره، ھهموویان نابینم وا شتكی نهماون، من ـكوردستاندان. ھهرمی حكومهتی چهتری لهژر

و یهكتی تۆمهتباردهكرن بهوهی ڕگریان پارتیبۆچی؟ وهتهنی، ئهمنی كردنهوهی له كردوه

ھهیه، كورد وهتهنی ئهمنی ئستا له كهركوكدا ـدهزگای ئستا تدایه، توركمانی و عهره ب وبه رزنجی نهوزاد عهمید ھهیهو وه تهنی ئهمنیو عهرهبه جگره كهشی و دهكات سه رپهرشتیئینجا و توركمان پاشان و عهرهبن زۆربهشیانئهو ئهوه یه خهكه ئهو مهبه ستی دت. كوردھهبوهشنرنهوه، ھهیانه ئاسایش دهزگایانهیبت، ئهو ھهمان كهركوكدا له ھزك ئمه تهنھانهمنت، ئهوهش ئهگهر ئاسایشهیه، دهزگای دوو

ئمه بۆیه ببت، خراپمان بارودۆخكی ئمه رهنگه دوا بخرته دهبت ئاسایش «مهسهلهی دهینقۆناغهكاندا دوا له ئاساییكردنهوهو قۆناغهكانیئمه سیاسه تی بكهین، ئاسایش باسی دهتوانین

وهتهنییه». ئهمنی بهھزكردنیھهردوو مانهوهی قۆناغهدا لهو ئوه كهواته

دهزانن؟ به گونجاو ئاسایشهكهچونكه بمنت، كه ئهوهداین لهگهڵ ئمه ـو لره كه لهسهره مهترسییانه مان ئه و ھشتائهو ئهگهر بۆیه دهكرت، ئره ئاراستهی لهوێ،دهستوور بهپی كاروبارهكان و نهمان مهترسییانهھهبهت لدهدرت، بیاری كاته ئهو بهڕوهچوو،

سهرووتره. الی بیارهش الی ئمه نییه و ئهوكاره سهرهڕای ئاسایش ھهردوو دهوترتدهكهن، كار یه كتریش دژی له نهتهوهییهكهیان

ئوه؟ ڕایبھنه رهوه . بۆ دهلیلكم چی؟ وهكو ـلهسهر یهكتر كۆدهكه نهوه؟ زانیاری

زانیاری لهوهی نییه ئامانجكمان ھیچ ئمه ـزانیاری ته نھا ئمه كۆبكهینهوه، كهس لهسهربه كه كۆدهكهینهوه كهسانه ئهو و دوژمنان لهسهرئهمنی ده كهن، ئیش میللهتهكهمان دژی ئاراسته یمهترسییهوه، ده خه نه و دهپكن كورد قهومیموتابهعهی نییه بهوه پویستمان ئمه ئهگیناشاری له ئینجا بكهین، نیشتمانی یهكتییدروست بووه، ئمه لهسه ر مهترسییه ك كهركوك چ

بكهین. ئهوان موتابهعهی چاالكییهكانی تا

نییه تموحدا ئاستی له ئیدارهچییه؟ كهركوك ئیدارهی لهسهر ئوه ڕای

نییه ئمهدا تموحی ئاستی له كهركوك ئیدارهی ـئه وانیش بهم كردوه، باسمان شونیشدا زۆر له ومهركهزییهوه راسپارده ی و بیار كۆمهك بهزۆربهی و دت بهغداوه له كه بهستراونهتهوهلهبهغداوه ئهوان، پش دته ئاۆزیانهی ئهودهكهوته كهموكورتییه كان قورسایی دهكرت،ئهو دت و پاره لهووه چونكه بهغدا، ئهستۆیوهزارهتی دهبت ھهیانه لره ئهمان پالنانهیئمهش ئهگهر بكات. پهسهندی عیراق پالندانانیئاراستهكردنی بۆ تهنھا كردبت، تهدهخولكمان نهك ئمهیه سهرشانی ئهركی ئهوهش بووه، باش

تهدهخول.دهت ھهیه جیاواز بۆچوونكی بهمھۆی بۆته یه كتی و پارتی تهدهخوله كهی

كهركوك؟ ئیداره ی الوازكردنی

حهسهن نهجات


22

کوردستانی

ده توانیت خوندنه وه یه كی گشتیی و خرای بارودۆخی ئستای كه ركوكمان بۆ بكه یت؟

لوه باسی رابردوو بۆ گه ڕانه وه به ب ناكرت ـ ئازادكردنی پرۆسه ی پاش پش و واته بكه ین، به یه كه وه بابه تكن ھه موویان چونكه كه ركوك، گردراون و شتكی مژووییه ، حكومه تی عیراق له بارودۆخی سای ١٩٦٣ به دواوه ھه وكی زۆریدا دیمۆگرافی رووی له به تایبه تی كه ركوك شاری شاره كه جه ماوه ری كۆمه یه تییه كانی پگه و گۆڕانكارییه كی سه رتاسه ری بكات، ئه گه ر به دوای ئه و دۆكۆمنتانه دا بگه ڕین كه بوكراونه ته وه به ھه موو ده كه ین. بابه ته ئه و ده ستنیشانی روونی له ناوچووی حكومه تی ئیجرائاتانه ی بیارو ئه و په یه وی كه ركوك پارزگای سنووری له به عس سیاسییه كان و راستگۆیی بۆ شاھیدن كردون كه سیاسییه كان الیه نه حزب و بۆچوونه كانی له سه ر بارودۆخی شاری كه ركوك ته رحی ده كه ن. كه ركوك شاری بارودۆخی گشتیی به شوه یه كی به تایبه تی ھاتبوو به سه ردا زۆری گۆڕانكارییه كی له ھه مووشیانه وه له سه رووی فه رمانگه كان و له نه وتی كه ركوك كه زۆربه ی كركار و كۆمپانیای فه رمانبه ره كان و سه رپه رشتكارانی كۆمپانیاكه له نه ته وه كانی ترن، به تایبه تی له عه ره ب. بارودۆخی گشتیی كه ركوك ئستا له رووی ئه منییه وه ئارامه و له رووی سیاسییشه وه كه ش و ھه وایه كی ئازادانه

ڕایه ك ھیچ ھه یه . بیروبۆچوون ده ربینی بۆ بایكۆت ناكرت.

دوای یاسای ھه بژاردنی پارزگاکانده ستووری له ٢٣ ماده ی چه سپاندنی له دوای ھه بژاردنی یاسای مه به ستم دیاره عیراقیدا، ده ڕوات ئاراسته یه دا به و كه ركوك پارزگاكانه ، لیژنه یه كی په رله مانی بۆ تاوتوكردن و چاوخشاندن به و رووداوانه ی كه له كه ركوكدا ھه یه بن، چونكه خه كك ھه یه حزب و الیه نه سیاسییه كوردییه كان ھه موو به سه ر ده ستیان به وه ی ده كات، تاوانبار كه ركوكدا گرتوه و خه كی تریان ببه ش كردووه . من به پچه وانه وه ده بینم، ده ین ئمه ی گه لی ئستاش و لكراوه غه درمان رابردوودا له كورد له ئه وه ، بۆ نموونه شم لده كرت. غه درمان كه ركوكدا پارزگای سنووری له ئمه رابردوودا زیاتر له ٧٠٠ گوندمان له گه ڵ خاكدا ته ختكراوه ، تری شتی مزگه وت و خوندنگه ، نه خۆشخانه ، تدا بووه ، ئه مه جگه له و شونبزركردنه ی خه ك كراوه . سنووره دا له و جینۆسایده ی ئه نفال و و ئه وه یه ؛ ده كرت لمان ئستا كه زومه ش ئه و به ڕز و ئستا حكومه ته ی ئه م ده كه م ته حه دا ٧٠٠ له و یه كك له توانیبتی وه زیران سه رۆك ئه گه ر ئه ی بكاته وه . ئاوه دان خانوویه ك گونده ئه وه زوم نه بت چییه ؟ ئه م ھه موو پاره و پووله

ئه وه ی به ب ده كرت، په خشان ته خشان و كه ئاوڕك له پارزگای كه ركوك بدرته وه و دواتریش ده سه چه وره كه ی خۆیان به سه ر گه لی كورد و حزب به سه ری به تایبه تیش سیاسییه كان و الیه نه و پارتی دیموكراتی كوردستان و یه كتیی نیشتمانیی كوردستاندا ده سن، ئه مه ئه گه ر زوم نه بت چی دروستكردنی باسی دن ئستاش ده گه یه نت؟ مه جالیسی ئیسناد و پاره سه رفكردن بۆیان و چه ك دابه شكردن و ڕكخستنه وه یان ده كه ن. به داخه وه ھۆكار بوونه ته ئمه ش رۆژنامه كانی له ھه ندك ده یخه نه ڕوو، ئه وان بۆچوونانه ی ئه و ئه وه ی بۆ بخه نه مشكی خه كه كه وه و بن حزب و الیه نه سیاسییه كوردییه كان ده ستیان به سه ر شاره كه دا ده سه ت ده م من ده كه ن. زومیش گرتوه و ده یكه ن، ئه وان زوم نییه ، زوم به م ھه یه ، حكومه تی ئستای عیراق به رده وامه له گۆڕانكاریی سیاسه تی له به تایبه تی كه ركوك. دیمۆگرافی ھاوسه نگی باشه پم من نیشتمانی . ھاوسه نگی

نه جات حه سه ن: دژی ھه رمی سه ربه خۆی که رکوکین

نه جات حه سه ن به رپرسی لقی سی پارتی دیموكراتی كوردستان له كه ركوك، له دیداركی ھه فتانه دا باسیی له كه موكوڕییه كانی ئیداره ی

كه ركوك و ئه و كشانه كرد كه دنه به رده م گه ڕانه وه ی كه ركوك بۆ سه ر ھه رمی كوردستان. ئه وه شی خسته ڕوو كه ھه ندك له حزبه توركمانییه كان

له كه ركوكدا ئه وه جبه ج ده كه ن كه بۆیان دیاری ده كرت.


25

ھهفته سهرهتای

كهنای كردنه وهی ھهبت، كورد خهمخۆركی ھیچ پموانییه ،كردنهوهی ده نگۆی (كرمانجی)، كوردی زمانی به تهرهته٦ ئهستانبۆڵ زانكۆی ھهردوو له كوردی ئهده بیاتی و زمان بهشیخۆیان به زمانی كه زیندانیكراوان گیراوو به ئهنقهره، رگهدان وھه نگاوی به بئاخڤن، سهرداندا لهكاتی خۆیاندا، كه سوكاری لهگهڵتوركیا له كوردی زمانی ناساندنی فهرمیی به رگهی له پۆزهتیڤو بكرێ ھهنگاوانه لهو پشتهوانی پویسته، لهوه ب دانهنت.رووناكبیریی، نهتهوهیی ئهرككی وهكو ھهیه، توانادا له ھهرچیتازانهی كه ناه ئه و ده ستگرتنی و ھه نگاوانه ئه و جبهجكردنی بۆئهو توركیا) (له تریشدا وتكی له با بكرێ ، بهخت كوردیو رۆشنبیری دامودهزگای لهالیهن بهتایبهتی بهڕوهببردرێ، كارهھهنگاوانه، ئهم عیراقدا. چونكه له كوردستانی كوردییهوه كلتوورییرگه بۆ واقیع، ئهمری بوونه گرتهبهرو جبهجكردنیان كه رچكه یكولتووریدا، له بواری تهنیا ھهر نهك دیكه دهكهنهوه، ھهنگاوی زۆركوردیشدا. و نهتهوهییهكانی سیاسیی به مافه داننان بواری له بهكهكوردان له نوان فهرھهنگیی و كلتووری تكهوی ھه قه رووهوه لهم

بكرێ. باروببوویان و و كۆمهك بكرێ زیاتر دیودا ھهردوودهزگا ئهم ھی ھه نگاوانه ئهو كه بین، راستییهش ئهو دهب لپارتی- ئاق گهشهپدان، دادو حكومه تی دامهزراوهی ئه و یانقازانجی به حكومی-ئیداریین كارڕاییهكی و روشون واته ین،به ددان قانوونیی به شوهیه كی ھشتا و توركیا له كورد خهكیوا ئهوهش وته دا. لهو نهنراوه كوردی ناسنامهی و كوردی زمانیپاڵ له رهسمی به و بكرێ ھهموار توركیا دهستووری دهخوازێ توركیا، له چ زمانكی رهسمی وهكو زمانی كوردی توركیدا، زمانیوهكو ئه ودهم بناسنرێ. توركیا كوردنشینهكانی ناوچه له چمافهی خۆیان، ئهو دهب بۆیان كورد خهكی مافكی دهستووریی،له بازاڕ، له بهكاربھنن، خۆیان زگماكیی زمانی به ئاخافتن مافی

تهنانهت و دادگاكان له حكومهتی، رهسمیی كاروباری بهڕوهبردنیبوكردنهوهو پهخش له ھهب تهواویان ئازادیی و پهرلهمانیشدا لهناوترسی ئهم رهنگه، ده بن. راستهڕێ به كورتی و زمانه بهو وهشاندن وتوركیادا، كوردی خهكی لهناو كوردی زمانی نهبوونهی قانوونی بهله پارتی، ئاق كه دنیانین لهوه چونكه ھهبت، خۆی پاساویداخوا نا، یان دهمنتهوه كار لهسه ر ھهبژاردندا، تری خولكی دهسكهوتانه ھهڕهشه ی بادانهوه لهو الیهنكی تر سهركاری بهھاتنهلهم ھهر ئا خۆیدایه. جگهی له نیگهرانییه ئهم نابت؟ دروست ئۆپۆزیسیۆن رهخنهی جهھه پهی سهرۆكی بایكال-ی رۆژانهدا، دهنیزو تهوژم رهنگه گرت. كوردی زمانی به تهله فزیۆنی پهخشی له بیر بایكال وهكو كه ھهبن توركیدا كۆمهگهی لهناو تریش سهمتیبه جیه، رووناكبیرو ھهمانكاتدا ئهم نیگهرانییه له بهم بكهنهوه.سهیری بایه خ بهب نهكه ن، ل وا كورد تری خه كی و سیاسهتوانھهبژاردنكی بۆ ھشتا بهدیھاتووانه بكهن، چونكه دهسكهوته ئهوخوراوه. به ھومد دنیا :ده كوردیش ماوهو نیوكی و ساڵ ٢ ترھهنگاوانه لهو پشتهوانیكردن وای توركیا، كوردی ھهقه بهھهرحاڵ،ھه نگاوانهوهن. ئهو لهپشت كه له وانه یش دهسخۆشیكردن وزمانی بهكارھنانی قانوونیكردنی به بۆ كار دهب لهھهمانكاتیشدابهندهكانی ھه مواركردنی رگهی له ئهوژی بكه ن، كوردی-یشكلتوورهوه و زمان به پوهندییان ئهوانهی توركیاوه ، دهستووریزوو بهزوو وا و زهحمهت ب ئهو بهدهستووریكردنه، ھهیه. رهنگه ئهو دهسكهوتانه كورد پویسته كاته، ئهو تا بهم دی. نهیهتهبهبیانووی و بخهن پشیان و بیانپارزن و بزانن خۆیان بهھیكهمتهرخهم و بباك دهستووریی بهگهی و (سه نهد) نهبوونی

نهبن[email protected]موكریانی بوكردنهوهی و لتوژینهوه دهزگای *بهڕوهبهری

کـــهریــــم* ئاســۆ

تر! لهالیهكه ی نیگهرانیی و الیهك له خۆشیی


24

کوردستانی

ئیدارهكانی و پارزگار دهمهوت من نییه، نهخر ـوهكو ئمه چاوی پش بھننه خاڵ یهك تریشئیدارهی له تهدهخولمان كوردستان دیموكراتی پارتیئیداره یه ئهو ھهرچهنده كردبت، كهركوكدا شاریباشیمان بهشكی ئمه و تدایه ئمهی بهشی

نایكهین. نهبت ئیجابی تهدهخولی ئمه داناوه،زۆری گهندهییهكی كهركوك دهكرت لهوه باس

تدایه؟ھهیه تایبهتمان نووسینگهیهكی ئمه بگومان، ـھهموو له گهندهی گهندهی، بهگژاچوونهوهی بۆھهیه، كهركویشدا له تهئكید به و ھهیه جیھاندا

دهوت. كاتی چارهسه ركردنیشینهھشتنی ئهو بۆ تهدهخولتان ئوه ھۆكار چییهوهك یان نییه، دهسهتتان نه كردوه؟ گهندهییهیه كتینو ئیدارهیه دانپارتیو دهوترتئه وانهیلهو

ئهو گهندهییه چاره سهربكرت؟ ناتانهوتھهمانه نییه، یه ك ھه مووی وهك كهركوك ئیدارهی ـئهوانهی كشتوكاڵ، ئاوو وه ك سهركه وتوه زۆرفهرمانگانه ئهو ناكرت بۆیه یهكتین، لهوشنله نام من بگومان دیكه ، ئهوانی قوربانی بكرنه

ھهیه. گهندهی ھهموویدابۆ ناكهن تهدهخول بۆ ئوه ئهوهیه مهبهستم

گۆڕان؟گۆڕینی بۆ ئاماژه كاتك بهغدایه، الی تهدهخولهكه ـ

ناكات. قبوی ئهو دهكهیت فهرمانبهرك

بودجهی کهرکوکله بودجه یهی ئه و به وهی دهكرن تۆمه تباردهچته دهكرت دیاری كهركوك بۆ بهغداوه

بهرپرسانهوه؟ گیرفانیدیاری بهغدا له ئهوهی نییه، ئهساسی ئهس و ـئهوه ئهنجومهنی دهچته و كهركوكه بودجه ی دهكرتو النییه فلسكی ئهنجومهنهش ئهو خۆ پارزگا،دابهشی و تاوتودهكهن ئهوه الیه، ژمارهی تهنھاالیهنی دهدرته دهكرت. پهسهند و دهكهن و كهركوك نایهته ھهمووشی ئینجا جبهجكردن،ئهو دهكهم دنیاتان دهگرتهوه. ناحیهكانیش قهزاوگیرفانی ناچته ھیچی دهكرت دیاری بودجهیه یبت یان ئیداری ئیتر كهركوكهوه. یهك بهرپرسی

حزبی.بدرته ئیدارییهكان پۆسته ئهوه ن لهگهڵ تاچهند

بن؟ حزبی نییه مهرج ئیتر شیاو؟ كهسیشیاو كهسی به كارهكان ئهوهداین لهگهڵ ـئمه بۆ ھهپهسردراوی به شتهكان بسپردرت،ھهمان ئمه چونكه نهھینهوه، داھاتوو نهوهكانی


داھاتوو نهوهی به بهرامبهر بهرپرسیارتییه مان ئهومن ھه مانه، ئستادا نهوهی بهرامبهر له كه ھهیهته نانهت بن، و یهكتی نهك پارتی ئه وهدام لهگهڵ

بن. تریش نهتهوهكانی له ئهگهرنهكراوه؟ بهجج ١٤٠ مادهی بۆچی

مالكی نوری جهنابی له پرسیاره ئهو ـدهبتجبهجكردنی دهزگای بهرپرسی ئهو چونكه بكهیت،جبهج بكرت، یاسا لهوهی بهرپرسه عیراقه ومادهیه ئهو جبهجكردنی بۆ باش میكانیزمكیڕیفراندۆم) سهرژمری، (ئاساییكردنهوه، بوو، دانرادهترسم بكرایه، كشهیه چارهسهر ئهو دهتوانرا كه

یهكتی. و پارتی ئهستۆی بخرته ئهوهشئه وهیه دهكرت، تۆمهتبار پ ئوهی ئهوهیعه رهبهكان و توركمان لهگهڵ باشتان پهیوهندی

نییه؟لهگهڵ كشهمان ئمه نازانم، راست به ئهوهش ـمنسیاسییهكاندا لهگهڵ كشهمان نییه، جهماوهردادهستبهرداری دهیانهوت سیاسییهكانیش ھهیه،ھهرمی بۆ كهركوك گهڕانهوهی خۆت و ئامانجیبیت كهركوك ئهوه دهستبهرداری كوردستان بیت،جه ماوهری ھهموو بۆ مژوویی ره مزكی بكهیتهئینجا كوردستاندا. پارچهكهی چوار له كوردله كهركوكدا تهنھا توركمان مهسهلهی سیاسییهكانیترهو دهیانهوت شتی مه بهستیان ڕاناوهستت، ئهوانپگهیهكی بكهنه ھهولریش دهیانهوت پهلبھاوژن،

بهھز بۆ خۆیان.لهگهڵ كشه كان چاره سهری دهزانیت خۆتئهو جه ماوهر، نهك ده كرت سیاسییهكانداتوركمانهكان حزبه لهگه ڵ دووركهوتنهوهیهتان

نادات؟ زهرهرله دهیانهوت ئهوان دهدات، زهرهر بگومان ـ

له ئه وهش بهرامبهر، بهب بدهیت دهرگایاندان تائستا ئهوان قورسه ، زۆر سیاسهتداھهندكجار نانن، كوردستاندا ھهرمی بهدهین ئمه ئامانج، ده كهنه ئمه قهوارهكهیبۆیان لدهكرت مهغدورییهكیان ئهگهر ئهوان وهمی بهباشی دهبت ئهوانیش وهربگیرتهوه،بنن ئمهدا ھهرمهی بهو دان بدهنه وهو ئهوه جی له ئهوان پدانراوه، دانی دهستووردا له كهھهولر بهكار وشهی ئیداری ھهرمی كوردستان

دهھنن، ئهوهش دوو شتی لهیهك جیاوازن.پارته نوان پهیوهندی بوایهدای لهوتوركیاوه رگهی له توركمانهكان و كوردییهكان

ببت؟ باشله ھهندك چارهنووسی بهم وانام، من ـو نییه خۆیان بهده ست سیاسییهكان حزبهچۆن دهوترت پیان ترهو الیه نی بهدهست

بكهن؟ مامههدهگرتهوه؟ توركیا تر الیهنهكهی

پیان ئهوان دهگرتهوه، توركیا بگومان ـئرهدا بكهن. له گهڵ مامهه دهن بهشوه یهك

١٤٠ مادهی نهكردنی بهجج بۆ جگرهوه پالنیچییه؟

لهسهر داكۆكی ھهمیشه ده بت ئمه جارێ ـمادهی كه بكهینهوه، دهستوور جبهجكردنیزۆره، جگره وهش پالنی تدایه، ١٤٠یشیھهرمی سهر بگهڕتهوه دهبت كهركوك بهمپارزراو تدا تری نه تهوهكانی مافی كوردستانوپارتهكهشم وهكو شهخسی و وهكو من بهم بت،ھه رمكی بكرته كهركوك ئه وهدانین لهگهڵبۆ دهنگی من نینو ئهوهدا له گهڵ سهربهخۆ،

نادهم.ھه رمكی ببته كهركوك ھاتوو ئهگهرھهرمی سهر بۆ سیاسیی زیانی سهربهخۆ

دهبت؟ كوردستانخهبات ساه دهیان ئهوهیه، سیاسیی ـزیانیكهركوك لهسهر دهڕژیت خون و دهكهیت حكومهتی لهگهڵ مژووییمان كشهیهكی وبیت ئهمۆ نییه مهعقول ھهبووه، مهركهزیداداببیت و ھهرم له كهركوك ڕۆژكدا شهوو له

بیھیتهوه. ئاسماندا زهویو لهنوانو ھهرم له نوان كه ركوك جهنابت بهبوای

دهبت؟ ك بۆ كهركوكدا خهكی و بهغداده بت، كهی ئیتر دهبت، ھهرم بۆ كۆتاییدا له ـ

تره. شتكی ئهوه نامیق ھرش ـ ھهفتانه

بوودجهی کهرکوکناچته ھیچی

بهرپرسانی گیرفانیحزبی یان ئیداری

شارهکهوه

27

لهنون پهرلهمان ئهو بهننامه یهی ھاتوو ئهگهرنهكردایه، پهسهند دانرابوو سیاسییهكاندا الیهنهدهنگیان زۆرینهی رككهوتننامهکه دوو ئهوا

نه دهھنا. بهدهستپابهندكرد به عیراقی حكومهتی ئهم بهننامه یهئهمریكیدا الیهنی دواتر لهگه ڵ كه كاركهوه چهندله بریتییه دیارترینیشیان بچت، بهدوایدا دهبترۆی ھزهكانی كورتھهھنانی دهسهتی قهزائیوئاسایشو له بهرگریكردن له ئهمریكا و عیراقدهرچوانو یاسا له تیرۆرو بهرهنگاربوونهوهی بهكارھنانی له بهرگرتن خۆكردنو له بهرگریھهروهھا ناوخۆییهكاندا، ناكۆكییه له ھزانه ئهوكاروباری له دهستوهردانه دهرهكییهكان بۆ بهرگرتن

وت. ناوخۆیھزه نیشتمانیشهوه ، كاروباری رووی لهو عیراقییه لیستی بهتایبهتیش په رلهمانییهكان، رككهوتننامهیه دوو پیانوابوو ئهو تهوافوق بهرهیبۆ بوو مژوویی» «ھهلكی واشنتۆندا لهگهڵ

چوارچوهیهكی له داواكارییهكان جگیركردنیسیاسی پرۆسه ی الیهنه كانی ھهموو كه یاساییدائهو جگیركردنی دهدهن، جبهجكردنی گرهنتیشوهی لهسهر بهننامهكهدا له داواكارییانهئهو گرنگترین تروپدا، سیاسی بهرنامهیهكی بنهمای كاراكردنی له بریتییه : داواكارییانهشدهركردنی له نیشتمانی تهوافوقی ھاوبهشیو لهسهر جهختكردنهوه سیاسییهكاندا، بیارهدامهزراوه كانی ھهموو پابهندبوونی گرنگیدهستوورو به سیاسییه كان قهواره دهوهتو ھهبژاردنو ل بهب بنهماكانییهوه مادهو ھهمووجهختكردنهوه ھهروهھا تایبهتی. ئیجتیھادی ڕاڤهوسیاسه تانهی ئه و ده وهتو یهكتی یهكتی لهسهر

دانراون. یاساكان سیستمو بهپی

بیارك كۆمهه دانیشتندا ٨٠ ماوهی له عیراق پهرلهمانی لهوانه؛ پهسهندكرد تری بیاركی كۆمهه

سهنتهری بنهڕه تی سیستمی پهسهندكردنیمهترسییهكانی له خۆپاراستن بۆ عهرهبیپۆژه سروشتییهكان، كارهساته بومهله رزهورككهوتننامهی له عیراق بهشداریكردنی یاسایسووری مانگی ئیسالمی لیژنهی پكھنانیعهقاری باجی یاسای پۆژه نودهوهتی، ھهمواركراو، ١٩٥٢ی سای ١٦٢ی ژمارهمافهكانی بای كۆمسیۆنی یاسای ھهروهھا دووهمدا تشرینی ١٦ی دانیشتنی له كه مرۆڤھهموو لهالیهن پهسهندكرا و دهنگ زۆرینهی بهپشوازی جیاوازه كانهوه سیاسییه قهواره ١١ی دانیشتنی له به رامبهریشدا له لكرا.بیاریدا پهرلهمان ئهیلولدا ٢١ی بهرواریخهندان دهزگای (كه «االسبوعیه» گۆڤاریدهری عهرهبی زمانی به وهشاندن پهخشو بۆنهدرت ڕگهش بكرتو دادگایی دهكات)روومای په رلهمانهوهو ناو بچته پهیامنرهكهیكاریكاتركی چونكه بكات، دانیشتنهكانئافرهته له رهخنهی تیدا بوكردبوه وبهم گرتبوو، قاعیده ركخراوی خۆكوژه كانیبۆ «سوكایهتییه گوایه كه لكدرایهوه بهوهمایهی بووه بیاره ئه م موسمان». ئافرهتیپهرلهمانییهكانو رۆژنامهوانیو ناوهنده ناڕهزاییكه ده ستوور ٣٨ی مادهی پشلكردنی بهوهڕا و راگهیاندن رۆژنامهگهری، ئازادی كهفالهتیدهركرنی که کردووه وهسفیان دهكات دهربینبیروبۆچوونی بنهمای لهسهر لهوجۆره بیاركیله ئه مه مهترسیداره، پشھاتكی تایبهتیپهرلهمان دهكهن ئومد عیراقییه كان كاتكدایه

بت. ماده كانی عیراقو دهستووری پارزهریپهرلهمانی حكومه تیشهوه چاودریكردنی رووی لهنهبوو. پویستدا داخوازیو ئاستی له عیراق،ئهوهی ھۆكاری سوھهیل سهفیه پهرلهمانتارروون میكانیزمكی «نه بوونی بۆ گایهوهسهرۆكایهتی پهرلهمانو لیژنهكانی لهبهردهملپرسینهوهی بۆ نونه راندا، ئهنجومهنیكهمته رخهمهكان.» وهزیره یاخود بهرپرسپی تهوافوق بهرهی وتهبژی جبوری سهلیملپرسنه وهی له په رلهمان «تائستا وابووجبهجكردندا دهزگاكانی له كهمتهرخهمهكانفهیاز فالح پهرلهمانتار خواردووه.» شکستیكه جهختیكرده وه ئیئتیالفیش لیستی ئهندامیھاووتیاندا خواستهكانی ئاستی له «پهرلهمان

نهبوو.»خالید تالیب


یاسای مادانهی ئهو لهسهر پهرله مانتارهكانلهالیهن كه دهنگیاندا ھهبژاردنیپارزگاكانھهوهشنرابوونهوه. سهرۆكایهتییهوه ئهنجومهنیبهسهر «كورسییهكان دهت: یاساكه ١١ی مادهیدهكرن، كراوهكاندا دابهش كاندیدكراوهكانی لیستهبنهمای لهسهر كاندیدكراوهكان ریزبهندی بهوهیبهده ستی كاندیدكراوه كه كه بت دهنگانه ئهوكه ده بت كهسه ئهو یهكهمیش براوهی ھناوه،دهنگی زۆرترین كراوه كهدا لیسته چوارچوهی لهباقی كاندیدكراوهكانی به ھناوه. سهبارهت بهدهستكۆتایی له دهبت دهبت، ھه مانشوه به تریشبهب ھهبت، ئافرهتك براوهدا پیاوی س ھهر

پیاوهبراوهكان.» ژمارهی لهبهرچاوگرتنیدهت: كه ٣٢ دا مادهی لهسه ر دهنگیان ھهروهھاكاندیدكراوه كان، خودی بانگه شهی ونهو له «جگهبانگهشه ی و ونه بهكارھنانی به ڕێمهرجهعییهته له جگه تر كهسایهتییهكانیدهت: ٣٥یش مادهی دهدرت.» ئاینییه كاندهوه ت، فهرمانگهكانی بهوهی دهدرت «ڕێپیرۆزهكان، نزرگه حسنییهكان، مزگهوت،تهنھا پهرستش، تری شونه كانی كساكانوھهبژاردنهكان پرۆسهی پشتیوانیكردنی بۆمهبهستی بۆ بهوهی ڕنادرت بهكاربھنرت،

26

له ئهمریكا، عیراقو نوان قورسی دانوستانیپهرلهمانهوهو ناو چوونه حكومهتهوه دهروازهی

یهكالكرانهوه. رۆژیشدا ١٠ لهماوهیدهنگیان یان په رلهمان ١٤٩ ئهندام ١٩٨ لهكۆیتریان مادهی دوو یهكهمدا و رككهوتننامه ی بهیهكهم: لهسهر، تهئکیدکردنهوهیه که زیادكرد بۆبخرته رككهوتننامهكه ئهوهی پویستیی كه ماوه یهكدا له جهماوهرییهوه راپرسییهكیئهمساڵ تهمموزی ٣٠ بهرواری پهڕهكهی ئهوبهپی ھهبژاردنهكانیش بای كۆمسیۆنی بتوپرۆسهی یاساییهكان دهستوورییو داخوازییه

ركبخات. ڕاپرسییه كهئهنجامی به پابهندبوونی حكومهتی عیراق، دووهم:چوارچوهی رككهوتننامهی راپرسییهكه وه.سیاسی، ئابووری، ئاستی له سهر ستراتیژیش كهدرژخایهنی ھاوبهشی رۆشنبیریدا و سهربازی١٤٤ دهنگ به و ئهمریكا ڕكدهخات عیراق نوان

پهسهندكرا. دژ، دهنگی ٣٥ به بهرامبهر

عیراقی

سیاسییهكان، قهواره ھهبژاردنی پوپاگهندهی ھه روهك به كاربھنرن.» كادنیدكراوهكان لیستوتایبهت كه ٥٠ مادهی البردنی لهسهر دهنگیاندانهتهوهییو پكھاته بۆ كورسی دیاریكردنی به بووناوهنده له زۆری مقۆمقۆیهكی ئهمهش ئاینییهكان،له وایكرد دروستكرد و جهماوهرییهكاندا پهرلهمانی وڕابردووداو سای دووهمی تشرینی ٣ی بهرواریكورسی ٦ دیاریكردنی دهنگ ١٠٦ بهزۆرینهیكات ئهو بكرت. پهسهند كهمایهتییانه ئهو بۆئاشورییهكان نونهری كهنا یونادم پهرلهمانتار «سوكایهتی كه وهسفكرد بهوه بیاره ی ئهوو ئاینی توندڕهوییهكی له قزهونهو پكردنكی

گرتووه.» سهرچاوهی نهتهوهییهوه

رككهوتن دوو بهگهنامهیهك و٢٧ی بهرواری له دووهم وهرزی دووه می وستگهیكاتك بوو، رابردوودا دووهمی تشرینی مانگیھزه ھهردوو ڕككهوتننامهی «كشانهوهی پهرله مانچاالكییهكانی ركخستنی عیراقو له ئهمریكییهكان«چوارچوهی و كاتیی» مانه وهی ماوهی لهھاریكارییهكانی و دۆستایه تی پهیوهندییه ستراتیژییهكگرتووهكانی ئهمریكا»ی ویالیهته و عیراق نوانمانگ حه وت دوای ھه ردووكیشیان كرد. پهسه ند

كه گه رموگوڕ گفتوگۆی و دواخستن چهندین دوای عیراق، پهرلهمانیئهیلوولی به رواری ٢٤ی له ١٩١ دهنگ زۆرینهی مانگكی خایاند، به چهندماوهیهكدا كرد. له پهسهند پارزگاكانی یاسای ھهبژاردنی رابردوودا،

له ھهبژاردن دووهمی ئهمساه كانوونی كۆتایی مانگی ئهوپهڕهكهی كهكهركوك ئهنجام شاری ھهرمو پارزگاكانی جگه عیراق سهرجهم پارزگاكانی

دهدرت.

پداچوونهوه٢٠٠٨دا په رلهمانی به


29

چوونهته تكریت و رومادی و فهلوجه گهنجهكانیناوچانهدا كبككه لهم بۆیه ریزهكانی سهحوهوه،و عه شایهرهكان و عیراق ئیسالمی حزبی لهنوانلهم سهحوه ئهنجومهنی سهحوهدایه، ئهنجومهنیبهناوی ھاوپه یمانی لیستكی به ھهبژاردنانهدابهشداری وهتهنی کهرامهی جهبھهی لیستیراپرسییانهش ئه و به پی ده كات، ھهبژاردنهكانكردۆتهوه بویان عیراق ناوخۆی راگهیاندنهكانی كهپگهیهكی به رهیه ئه م دهكرت پشبینی واسونییهكاندا، ناوچه ھهبژاردنی له ھهبت گهورهیجیاوازی كوتلهی ١٣ بهرهیه ئه م كه بهتایبهتی

دهگرت. لهخۆ سیاسیی

سهربهخۆكانلیسته ناوناوه خۆیان كه لیستانهی ئهوجهماوهر الی زۆری گومانكی (سهربهخۆكان) ئاشكرابوونی دوای بهتایبهتی كردووه، دروستسه ربهخۆیانه لیسته ئه م سیاسی ھاوپهیمانیگۆڕهپانی سیاسی دیارهكانی الیهنه و لیست لهگهڵئهم له بارهی سیاسهتمهداران له یهكك عیراق،

به پهیوهستن لیستانه «ئهم وتی : لیستانهوهوه كو و دیكهی عیراق و الیهنه ئایینییهكانی حزبزیاتر دهنگی بهدهستھنانی بۆ شاراوه كهبابكیدا ھۆشیاری سیاسهتمهداره ئهم بهكاردهھنرن،لیستانهوهن ئهم لهپشت كهسانه ی ئهو كه بهوهیمیلیشیا و بهعسی و ھۆزپهرست توندڕهوو

چهكدارهكانن.»ھهبژاردنهكان بای كۆمسیۆنی خۆشییهوه لهالیهننییه تایبهتیان شتكی ھیچ كه بهوهدا ئاماژه ی(سهربهخۆ)، ناوناوه خۆیان لیستانهی ئهو لهسهرنهیویست كه باوه كۆمسیۆنی له سهرچاوه یهكیشال بهگهیهكمان ھیچ وتی: بكرت ئاشكرا ناویبهناوی لیستانهی ئهو بیسهلمنت كه نییهكردووه، ناونووس خۆیان سه ربهخۆوه لیستیكوتله و حزب ئهو پموایه بن، سه ربه خۆ لیستیخهكیدا لهناو خۆیان متمانهی كه سیاسییانه یئهم بهكارھنانی كردۆته روویان داوه، لهده ست

یاساییه. فه جۆرهبهغداشدا لهناو شاری لیستی سهربه خۆ دیاردهیچاوهڕوان وا سهندووه، پهرهی بهرچاو بهڕژهیه كی

لهناو بهھز كبكیهكی شارهدا لهم دهكرت سیاسی گۆڕهپانی ناو لیستهكانی و حزب سهرجهمله ھه ریهكه لهنوانیشیاندا بكرت، بهدی عیراقھهیه كارایان بهشداری كه كورد شیعهو سوننهوكبكیهدا ئهو لهپشهوهی حكومه تدا لهناو

دهبن.

بهغدا له کبککهو ھهزاران ھهبژاردن لیستی دهیان شاری بهغدا لهرهسافه له ھهیه، بوونیان ھهبژاردن نونهری الیه نكی جهعفهری سهرۆكایهتی به ئیسح رهوتی(دهوهتی لیستی لهگهڵ كبككهیه، سهرهكی

یاسا)دا.زۆرترین كه سهدر شاری عهشیرهتهكانی شخیبه وه ئاماژه دهگرت، لهخۆ بهغدا دانیشتوانی چیدهنگهكانی شاره ئهم دانیشتوانی رهنگه دهدهنو با ئهنجومهنی نونه رهكانی بدهنه خۆیان

چاكسازی و دهعوه.ناوچهكانی و جادرییه و كهڕاده گهڕهكه كانی لهبا ئهنجومهنی گهڕهكانه، ئهم دهورووبهریلهكاتكدا به تایبهتی ھه یه، بهھزی قورساییهكی لهم ئهنجومهنه ئهم نووسینگهكانی زۆربهی كهلیستی به برهودان له پناوی گهڕهكانهدایه،ھزهكه كهرخ له بهم میحراب)، (شهھیدی كبككهش سونییهكاندایه، الیهنه لهدهستی حزبی (كه تهوافوق لیستی له ھه ریهكه لهنوانو عیراق خهكی گشتی كۆنگرهی و ئیسالمی لهخۆدهگرت، نیشتمانی) عهشایرهكانی كۆمههیبه كه ھاوپهیمانی سهحوهو سهربهخۆكان لهگهڵ به تایبهتی دادهنرن كبككه سه رهكی الیهنكیكه رخ ناوچهكانی له گهورانهی دهسكهوته ئه و پاش

ھنا. بهده ستیانئهیاد سهرۆكایهتی به عیراقی نیشتمانی لیستیكهرخدا لهناو خۆی جهماوهری پگهی عهالوی بهھۆی ئالوسی میسال لیستی ھهروهھا ھهیه،خزانه گه ڕاندنهوهی بۆ ده یدا كه لدوانانهی ئهوجهماوهری پگهیهكی ماهكانیان، بۆ ئاوارهكانئالوسی كردووه، دروست بۆخۆی كهرخدا لهبهرھهمی من ھهمهتهی «ئهو وت به(ھهفتانه)یلهو زۆرك بهھۆیهوه توانرا چونكه ھهبوو، خۆیدهركرابوون خۆیان ماوحای له بهزۆر ھاوتیانهی سروشتییه «شتكی وتیشی: بگهڕنرنهوه»،بۆ كار كه ھهبژرت كهسانه ئهو خهكی كه

دهكات.» داخوازییهكانیان بهدیھنانیــ ھه فتانه بهغدا


28

ھاوپهیمانتی كردهوه، نوێ ھاوپهیمانتییه كۆنهكانی له ھهندك ھهبژاردنكه داوه بهوه ئاماژهی ھهبژاردنهكان بای كۆمسیۆنی ھنایهكایهوه، نوشیپدراوه كردنیان بهشداری رگای رهسمی به سیاسییانهی كوتله ئهو ژمارهیو ٣٧٠ لهنوانیاندا ٣٦ ھاوپهیمانتی كه سیاسی ٤٠٧ كوتلهی گهیشتۆته

كوتلهی سهربهخۆی تدایه.

له لیستی ترس(سهربــــهخــۆكـــان)

له بهتایبهتیش عیراق، باشووری لهكبككه عهماره، ناسریهو و بهسرهبای ئهنجومهنی تهقلیددایه : الیهنی دوو لهنوانو حهكیم عهبدولعهزیز سهرۆكایهتی به ئیسالمیوهزیران سه رۆك سهرۆكایهتی به دهعوه حزبیكه سهربه خۆیهكیش چهند له جگه مالكی، نوری دهكهن، پشتگیریان فهزیله حزبی و سهدر تهوژمیدهبینت بهخۆوه گهوره زۆر ئاستكی كبككه لیستی و میحراب) (شهھیدی لیستی لهنواننونهرایهتی لیسته ئه م كه سهربهخۆكان) (ھزهحزبوی دهكات، بهدر ركخراوی باو ئهنجومه نیلهگهڵ سهیدولشوھهدا بزوتنهوهی و عیراقیحزبی نونهرایهتی یاسا) (دهوهتی ھاوپهیمانتیكه با ئهنجومهنی كه روونه ئهوه دهكهن، دهعوهبۆ دهكات دامهزراندنی ھهرمكی سهربهخۆ داواییهكبخات لیستانه ئهوه دهدات ئهو ھهوی بهسره،به ئهمهش بن، سهربهخۆ لیستی وادهبینرن كهناو نایهنه كهسانهی ئهو كۆكردنهوهی مهبهستی

ئایینییه. لیستكی چونكه لیستهكهیانهوه،(ھهمهتی پرۆسه ی تا كه سهدری تهوژمی بهممالكی نوری وهزیران سهرۆك كه سوارچاكهكان) دهسهتكی دهكرد، سهرۆكایهتی بۆخۆیھهبوو، باشووردا ناوچهكانی بهسهر سهربازی بهخۆی تایبهت لیستكی به ھهبژاردنانهدا لهمئهنجامدانی بردۆتهبهر په نای و نهكردووه بهشداریھهمان كه لیستانه دا ئهو لهگهڵ ھاوپهیمانتیھاوپهیمانتی وه كوو ھه یه، سیاسییان ئاڕاستهیپشوو وه زیرانی سه رۆك كه ئیسح رهوتی لهگه ڵجگه دهكات، سهرۆكایهتی جهعفهری ئیبراھیملهژر ھهموویان كه دیكهش لیستكی چهند لهلهالیهن كۆبوونهتهوه، (سه ربهخۆكاندا) ناوی

لیباییهكان، و عیلمانی ته وژمه خۆشییانهوهالیهنه پرۆژهی شكستی قۆستنهوه ی ھهویوتدا، لهبهڕوهبردنی دهدهن ئیسالمییهكانله كبككه بهھزی الیهنكی بوونه ته بهمهش

عیراق. باشووری ناوچهكانی

كوردییهكان حزبهھهبژاردنه دا لهم كوردییه كان حزبه بهرامبهریشدا لهله دهدهن گونجاو پگهی بهدهستھنانی ھهویپارزگاكانی له بهتایبهتی عیراقدا، سیاسی نهخشهیله ئهوان لهوهی جگه ،موس و سه حهدین دیالهودواخراوهكانی كهركوكدان. چاوهڕوانی ھهبژاردنه

عیراقدا باشووری له راپرسییانهی ئهو بهپیجگهی تهواوهتی به (ھهرچهنده دراون ئهنجامھهندك كه دهدات بهوه ئاماژه نین)، متمانهدهنگكی ناوچانه دا تازه لهو لیستی و كهسایهتی چهندین كه فهزیلهش حزبی و كۆده كهنهوه باشسهپاندووه ناوچانهدا ئه م بهسه ر دهسه تی ساهببنهوه. كهم ھهبژاردنهدا دهنگهكانی لهم رهنگه

ئهنجومهنی ھهبژاردنی دهكرت چاواڕوان واقورسایی و كش باشتر بهشوازكی پارزگاكان ئاشكرا عیراقدا له سیاسییهكان كوتله و حزببواری پسپۆڕانی و سیاسهتمهدار بهم بكات،به كار تهواوهتی ئاسان نییه به پیانوایه سیاسییئهوهشدا لهپش بكرت، ھهبژاردنهكه دهرئهنجامیله ریشه یی گۆڕانكاری كه نییه ئاسان كاركیباشترین له و بت عیراقدا بهدی سیاسیی نهخشهی

رژهیی دهبت. دۆخیشدا گۆڕانكارییهكانعیراق ئیسالمی حزبی نونهری جبوری سهلیمگۆڕانكارییهكی گهورهدایهو عیراق لهبهردهم پیوایهبۆ بهكاردهھنن تازه پوهری جهماوهریش

جبوری سیاسییهكان، كوتله و حزب ھهسهنگاندنیھه بژاردنانه «ئهم وتی : قسهكانیدا درژهی لهھاوكشهی و دهھنت بهدی گرنگ گۆڕانكاریئهو ناگاته بهم دهگۆڕت، وتدا له سیاسیبخات، پهراوز عیراق سهرهكییهكانی حزبه ئاستهیجهماوهری پگه یهكی خاوه نی حزبانه ئهو چونكه

نكوییان لبكرت.» و ناتوانرت بهھزنسونی ته وافوقی بهرهی و ئیسالمی حزبی له عیراق ڕۆژئاوای و باكوور پارزگاكانی لهناوچانهدا لهم لهوهش جگه بهھزدان، كبكیهكی قورساییهوه به سه حوه و عهشایهری ركخراویھه رچهنده دهكهن، ھه بژاردنه كان بهشداریپاش بهتایبهتی ناوچانهدا لهم سونییهكان حزبه عیراق سیاسییهكانی له چاالكییه بهشداریكردنیانكۆن جهماوهری پگهیهكی ٢٠٠٣هو سای لهدوایلهگهڵ كبكدان له به م ھهیه، بهھزیان وسیاسییهوه، كاری ناو ھاتوونهته تازه كه ھزكدابهپی چونكه سهحوه، ئهنجومهنهكانی نموونه بۆلهسهر سیاسییهكان به رپرسه لدوانانهی ئهوله زۆرك كردۆتهوه، بویان ئهنجومهنانه ئهم

عیراقی


ھات. بهرھهم لی زۆرینهی ئهوهی له بوو بالیهنسهرقاڵ میللهتكی كه زوبه یدییه پوهكهی ئهوهزیاتره رگهیهیه ئهو لهنیوهی كردوهو «ئیفلیج» نیوهی بیركردنهوه بهرھهمی دهھنت. كهواته كه

نییه!! تر ھیچی پو رگهكهش جگه لهھهفتانه بۆ تایبهت ـ مهحمود رۆستهمسوریایه كوردی نووسهركی

31

لیان راگهیاندنانهی ئهكادیمیو باسه قسهو ئهوعهقیهتی ھۆی لهرزاندنی پكھاتهی بوونه كهوتهوه

ئینحیتات. درژایی چهرخی بهستوو به عهرهبینووسین به یهكهوه و بیست سهدهی چووینه ئهمه زوبه یدییهوه . پوهكهی ماناكانی لهبارهیڤایرۆسكی به ھهمووان تر، ھیچی و پژمهیه كه تهنھا

ده كات. ئیفلیجی تووشی بچوك

شتهی ئهو كردنی دیاری وتی دردیدا جاك رۆژكببیته واته بكرتهوه، ل بیری پویسته كهزیاتره رگه یهیه ئهو نیوهی له ئهمهش «لۆگۆ»،بهرھهمدت، بیركردنهوهكهتهوه ئهنجامی له كهمهركهزییهتی رهخنهی له كه كاتكدا وت له ئهمهیئهو جهوھه ری دیاركردنی له دهگرت، ئهوروپیبه وهش ل بكاتهوه. مرۆڤ بیری پویسته شتهی


30

نوده وه تی

رۆشنبیره واته یه كه م، ئه وانه ی به رگریكاره كانی پرۆژه ی پیو ھاوار ده كه ن و (كردیشیان)، به مانای به ھا باكه ی پوه كه ی زوبه یدی، وه كو سیمبولی ره تكردنه وه ی باده ستی سه ركه وتنی به خۆرئاوا، ئیمپریالی و ئه مریكی و ھاووتییه كی ھاواری ھه روه ھا داده نن، گه وره ی عه ره بی ره سه ن و ئازا و مه زن و تۆه سن. پوه كه ده چته بیرو چیرۆكه میللییه كانیانه وه ، كچه كانیان ده بینین و «مونته زه ر» سوارچاكه كه وه به خه ون له ئاھه نگه كاندا گۆرانی بۆ ده چن، به كو له وانه یه به رواری له دایك بووه نه كانیشیان به «سایك پش پوه كه ی زوبه یدی» یان «مانگك پش ئه وه » سه نته ر پودانگ و ده بته رووداوه ئه و ناوببه ن، له بزاوتی مژوویاندا. پوه كه ی زوبه یدی ده بته زانستی سیاسه ت و له ئه وان به رلین»ی «دیواری

كۆمه ناسی...ئامرازكی دانانی به ده توانن تر، ئه وانی به م له گوتارك ھه ر سه ره تای له «نه فی»كردن شته كانی ھه موو به رامبه ركانیاندا گوتاره كانی ھاوشوه كانی چۆن ھه روه ك ره تبكه نه وه . ئه وان نه بووه ، بیركردنه وه یه ك به پویستیان پشوویان ئه مانیش ھیچ پویستیان به و بیركردنه وه یه نابت له جه نگه كه دا. ئازایه تی و چاونه ترسی گریمانكراو

ته نھا به یه ك ئامرازی نه فی له ناو ده چت.مه ركه زییه ته گریمانه كراوه كه له مشكی كۆمه كدا مشكی له مه ركه زییه ت سه پاندنی به ره و شوه یه به م جوه . ده كه وته تردا كۆمه ه كه ی ده خوازت و تر سه رتكردنكی سه رتكردنه كه ، شه یتان قه شه یه ك و قه شه ش شه یتانك ده خوازت، جوبران به ناوبانگه كه ی چیرۆكه شوازی له سه ر خه لیل جوبران ده بت كه ناونیشانه كه ی بریتییه له

«ئه و قه شه یه ی شه یتانی رزگار كرد.»كه واته ئه وه شتكه ئاسان به ده ست دت، كاتك ته نھا ده كه یت، وه سف «ئازا» به زوبه یدی ئه وه نده ت له سه ره چوار پیت ده رببی، كاتكیش

نزیك پیتی ژماره یه ك ھه ر «نه زان»ه ده یت بیت پیشی ئه گه ر پویسته . پشترت له وه ی به ربه ری و یاخود پاه وان شه ره فپارز و یاخی و یه ك وه ك تیرۆریست دڵ و له قین نه زان و سوك و ناچنه ھیچیان قسه ن و ھه موویان ئه مانه وایه . پژمه ده نگی وه ك ده ربینكی چه ند گیرفانه وه . له نه ك ده بن دروست نه خۆشییه وه له وایه و نه ك ده رده چت سنگه وه له ساغییه وه ، له ش ھه ر نه ته وت بته وت و ده نگكه ، مشكه وه ، له مانا یه ك ده نگ و یه ك به یه كجار و ده رده چت، ناڵ، ناه و كۆكه پژمه و ده نگی ده رده په ڕت. ئه و كه سه ی پ مورتاح ئه مانه كۆمه ه ده نگكن ناكاته وه ، چاكی به م بووه ، سه رمای كه ده بت الوازییه كه ی و نه خۆشییه كه ی ده كات و ئاشكرای

ده رده خات.له كه كه سانه یه ئه و رۆشنبیری و پژمه ی ئه وه خۆرھه ت و خۆرئاوای خاكی عه ره بچتییه وه خۆیان له رۆشنبیری ده ده ن، پژمه یه كه كه ڤایرۆسك به ئه ندازه ی پوه كه ی زوبه یدی به سه ، تاوه كو بابه ت و پشتگیری و ھه مه ته كانی لتوژینه وه و به یاننامه و بیردۆزه و بیرۆكه و ته نانه ئیدانه كردنی مژده دان و ته نھا كه پژمه یه ك بكه وته وه . ل دیده كانیشی پوكی به سه بۆ ئه وه ی چه ندین ساڵ بیخه ونت و كه ده ربكه وت نووستوو بونه وه ركی وه ك ته نھا له راستیدا جگه له خه وو پژمه ھیچی تری نییه . عه باس ھه روه ك سه ره تاییه كانه ، رۆشنبیری ئه وه شتك ھه موو وتی: لوبنانی بیرمه ندی به یزون-ی ھه یه به وه ش پویستیان ته نانه ت له سه ره تادایه ، كه ناوبنرن، چونكه تائستا ناو نه نراون، ئه ویش له به رئه وه ی ھه ر له بنچینه وه ، سه ره تاو رابردوویان

نه بوه ، ھه موو شته كان له جی خۆیاندا ماون.محه مه د به سه ر سه ده یه ك تپه ڕبوونی دوای عه بده و كه واكیبی و مسته فا ئه مین و ھودا شه عراوی و یاخود ماون، له جی خۆیاندا بوستانیدا، شته كان پش جگه كه ی خۆیان، تاوه كو خه كی به ده نگی

یه ك ده ھۆڵ ھه په ڕت و به یه ك چه په ش له جوه یاخود خۆیاندان، له جی ھه ر شته كان بكه ون، شتك پش ئه وه ش، ماده م ئمه به نووسینه كانی نایه پمان حسنه وه ته ھا عه بدوله زاق و عه لی سه ده ی بیسته وه ، كه قسه وباسكی زۆر له باره ی ھه ردوو كتبه كه یانه وه «االسالم و اصول احلكم» الجاھلي» كه وته وه ، دوو كتبه كه و الشعر و «في


ته نھا پژمـــه یه که ته نھا ده نگی پژمه یه و ھیچی تر، ئه وه ی له باره یه وه وتراوه . ئه وه جوانترین و ئاسانترین جه نگه به الی رۆشنبیرانی پرۆژه ی پوی

ناوچه كه و ھه روه ك به الی دژه كانیشیانه وه .

33

له بایهخی ئهو كه دهقی وتاركی رهتكردۆتهوهپاش ئهوهش لهبری كهمكردۆتهوهو كاره ساتهیفه رهنسای ھاووتیانی به داڕمانهكه له رۆژ ١٠

جیھانه». كۆتایی «ئه مه وتوهساركوزی سیاسییهكانی بیروباوهڕه له یهكك«ویستن» دهن پی فهرنسییهكان كه ئهوهیه به تهنھا دهتوانت ھهیه بهوه باوهڕی واته دروست شتهكان لهسهر كاریگهری ویستن

بكات.

مانشتهكان قۆرخكهریفهره نسا سهرۆكایهتیكردنی كۆتاییھاتنی دوایساركوزی پدهچت ئهوروپا، یهكتی بۆدووربكهوتهوه، لهبهرچاو بت گران بهالیهوهمانگی كانوونی دووهمدا له یهكهم ھهفتهی بۆیهكۆمهك بلرو تۆنی لهگهڵ كۆنگرهیه كچاوهڕوان دهكاتو ساز جیھانیدا بیرمهندینیساندا له مانگی فهرهنسا جاركی تر دهكرتیهكگرتووی سهركردایه تی ریزی بچتهوهزیاد كه ئهتهسییهوه باكووری ھاوپه یمانیكشانهوهی سهرۆك سهرده می ٤٠ ساهو له لهھهلكی ئه مانهش داباوه، لی دیگۆلهوه شارلتر جاركی دهدهن ساركوزی به نموونهییئهو ھهمیشه رۆژنامهكان. مانشتی ببتهوه بهبایهخ جی كه بكات كارك كۆمه ه ئامادهیه

نه بت. جهماوهریشی ھه رچهنده بت،جدی به زۆر ساركوزی ئستا ترهوه لهالیهكیكه یاسایانه دایه ئهو داڕشتنهوهی ھهوی لهراگهیاندنی ھۆكاره كانی به پهیوهندییانفهرنسا، له ھهیه بیستراوهوه بینراوهو به حكومییانهی تۆڕه ئهو سهرۆكی لهمهودوالهالیهن سهرۆك ناسراون تهلهفزیۆن «فرانس»عهجزه ئه و سهرهڕای دادهنرن. كۆمارهوهفهره نسا دهركه وتووانهی بهسه ریهكهدا زۆرولهو ساركوزی دهنانت، بهده ستیانهوهسای له كه نهبۆوه پاشگهز خۆی بهنانه یپوپاگهندهكان البردنی به سهبارهت رابردوودا

دابووی. فهرمییهكاندا تهلهفزیۆنه لهپدهچت تهنھا مژوو –ھهروهھا كۆتاییدا، لهبیاری ئهوروپییهكانی– سهركرده ھاوڕێپیاوكی وهكو ساركوزی ئایا كه بدهن ئهوهكهسكی تهنھا یان دهڕوانرا، لی قهدهرخۆیانهوه الی فهرهنسییهكانیش کهللهڕهق؟فهرمانهوایه تییان ھهسوكهوتكردنو ئازادی

بهخشیوه. پ

زۆر میركل ئامادهباشییهوه، خسته ئهمانیای داواكارییهكانی گهورهترین بهرهنگاری بهتوندیئهوروپا یهكتی له وهی دهبته وه، فهرهنسا چاره سهركردنی بۆ دهستهیی روشونكیجیھانو ئستای ئابوورییهكهی كارهساتهمهودایهكی له بگرنهبهر گهرما بوونی قهتیسوهزیرانی سهرۆك برلسكۆنی سیلڤیۆ درژخایهندا.خراپترین الریبیون به رۆژنامه ی ئیتایاش (كه حهزی ئهندازه ب داناوه) ئهوروپای سهركردهیبۆ خۆی تواناكانی ھهموو ھهیه و رووكهش به بهگهڕخست پشنیازانه لهو توند رهخنهگرتنیوته ده كات. پشكهشیان ساركوزی كهپۆهندا، بهتایبهتی ئهوروپاش یهكتی تازهكانیھرشهكانی لهبهردهم رهتكردهوه ئهوهیان

بكهن. پاشهكشه ساركوزیدا

دهكات تووڕه پشتیوانهكانیشیپیان ئومدی كه ساركوزی سهركردانهش ئهو

دهسهتی كهمتر بكهن پشتیوانی ھهبوویهكتییهكهدا تری سهركردهكانی لهنو سیاسییانوه زیرانی سهرۆك براون گۆردن له وانه ھهیه،سهرۆك رۆدرگز لویس خوس بریتانیاوساركوزی ئهوهی لهبری ئیسپانیا، وهزیرانیشانبهشانی ھاوڕكانی كاری بكردایه، ئهوانیشیوهزیرانی رایگهیاند: روونی به زۆر توڕهكردو ئهندازهیه بهو ئهوروپییهكان وته ئابووریجیھانییه كان چارهسهری قهیرانه كه نین شیاوسهرۆكی وتانی كۆبوونهوهی بكهن، پشنیازیبهم كرد، وه زیرانی سه رۆك ئهوروپاو یهكتیلۆكسمبۆرگ وهزیرانی سهرۆك یونكهر كلود جانله «ئهو وتی وهستایهوهو پشنیازه ئهم دژیشهخسی، سهركهوتنی چژوهرگرتنو پناویئهوروپا یهكتی وهزیركی كۆمه ه سهرۆكایه تی

ناكات.»

سهرۆكی كیشوهرك دهیهوت ببتهدهوهتك له واوهتر ده كات حهز ساركوزیلهو رووداوانهی بكاتو سهرۆكایهتی كیشوهركدهبن، دهستهوه ستان تیدا دیكه خهكانی كهبۆ دهكات، مامهه یهكالییكهرهوانه به زۆر ئه وجۆرجیا، برده سهر شاوی ڕوسیا نموونه كاتكبۆ چوو فۆكهیهك به دهستبهج ساركوزی بوو خهریك كه ته بلیسی بۆ لهوشهوه مۆسكۆومهبهستی به ئهویش دهدرا، گه مارۆ تهواوی بهحكومهتهكهی رزگاركردنی شهڕو راگرتنی

بوو. جۆرجیا سهرۆكی ساكاشفیلیی میكائیل

لهچیدا؟! به م ونهیه، بئهندامكی كه باكاشفیلیی ئیاكۆ تهیموردهت جۆرجیایه حكومهتهكهی دهسهتداریكهسهو ھهر ونه یه و ب كهسكی «ساركوزی ونهییه ب ئهو راڤهی جیاواز بهشوازكیكهسكی «شت»و بوترت دهكهن، دهتوانرتھهروهھا «راڕا»یه. «توڕه»و «ئازا»وساركوزی رۆی بایهخی له «ناكرت دهتلهو ونهی ب رۆكی چونكه كهمبكهینهوه،

كرد.» رزگار جۆرجیای بینیو كشهیهدا

جیھان كۆتاییوهك كهسكی بۆ كشانه ئهو بگومانداراییهكهی كارهساته دوای گونجاون. ساركوزیله برازه رس لیمان بانكی داڕمانی جیھانودهكات، ئهوه بانگهشه ی ساركوزی ئهمریكا،


32

نوده وه تی

به درژایی س مانگ نیكۆال ساركوزی سه رۆكی فه ره نسا به ھاووتیانی فه ره نساو ئمه جیھانه ی ئه م ده ووت جیھانی ئه وروپاو به ره و كۆتایی ده چت. به چه ند ده سته واژه یه كی شاعیرانه ھۆشیاری ده دا له روودانی كاره سات، ھۆنراوه كانی ھاوشوه ی ده سته واژه یه كی چه ند ھۆشیاری كه ١٩دا سه ده ی له ئارنۆد ماسیۆ یان خۆشی له كام «ھیچ له وه ی ده دا ئاشتی دنیابوون، یان ڕووناكی خۆشه ویستی، له ئازاره كان كه مكردنه وه ی بۆ ھاوكاری، یان قه یرانكی له باره ی ساركوزی نییه »، جیھاندا قسه تونده وه سیاسی كۆمه یه تی و ئابووری و ده كات، به راده یه ك ئه و قه یرانه «ھاوكشه كانی به ھاكان ھه سوكه وت و ده گۆڕت، جیھان گوبیستی ئه وانه ی ده ستبه ج ده گۆڕت.» ده گه ڕان كه سك له دوای ده بوون قسانه ئه م كه له و تاریكاییه دا به ره و داھاتوویه كی ڕووناكتر پیاوی وه كو ساركوزی وا بكات. ڕبه رایه تییان

پ به نیان وه ستاوه و له به رده میاندا قه ده ر چۆك قه یرانه دا ئه م له به رده م «نابت ده دات دابده ین، پویسته له سه رمان رووبه ڕووی ببینه وه ، نابت ئه م قه یرانه به ره و دواوه مان ببات، به كو ده بت وامان ل بكات به خرایی و یه كالكه ره وانه شوازه ی ئه و ئه مه ش بكه ین.» ھه سوكه وت

ساركوزییه كه پی راھاتووین.بوایه تر سیاسه تمه داركی ھه ر ھاتوو ئه گه ر زۆره كه یه وه ره شبینییه به ھۆی له وانه بوو بگومان ببوایه ته وه ، توند ره خنه رووبه ڕووی خه كیش ھه یه ره خنه له و بگرت، به م به ھیچ له نییه و راسته قینه یی ئۆپۆزسیۆنی جۆرك زۆرینه ی الیه نگره كانی یاساداناندا ئه نجومه نی ڕه ھایان ھه یه و ٥٥٪ی كورسییه كانیان كۆنتۆڵ كردوه و تا س سای تریش ھه بژاردن ناكرت.

شه رم نازانت و باشترین سه ركرده یه به نازانت و شه رم كه سكه كه ساركوزی

سروشتی خۆشی حه ز له پۆزش ھنانه وه ناكات ، بمانه وت و فه ره نسایه سه رۆكی ئه وه ی به ھۆی ئه وه ی ره ھایه ، ئازادی خاوه نی نه مانه وت بۆ ئازادییه ی ئه و ئایا ئه وه یه ، پرسیاره جی یان بۆ خراپتر باشكردنی شته كان ده قۆزته وه

كردنیان؟له ھه بوه پشكی بین ده توانین تائستا چاككردندا. رۆژنامه ی «التریبیون»ی فه ره نسی رۆژنامه نووسه له و كۆمه ك بویكرده وه ، یه كتی ھه واه كانی رومای نوده وه تییانه ی سه ركرده ی ٢٧ نو له ده كه ن، ئه وروپا سه ركرده » «باشترین به ساركوزی ئه وروپیدا

داده نن.

له ئه وروپا رگریی ده كرترگر رووبه ڕووی ساركوزی ئه وروپا ئاستی له شوازه ئه وروپییه كانین ، ھاوتا كه ده بته وه راوژكاری میركل-ی ئه نگال سه رشتییه كانی،

پیاوی مانشتھه نگاوی خرا ده نت به ره و جیھان و خه ون به رابه رایه تی كیشوه ركیشه وه ده بینت، دۆسته كانیشی له گیانی

فراوانخوازییه كه ی ده سه منه وه ، ده سه تی چواره میش به باشترینی ده زانت.



له كردنیدا بهشداری له میانهی جان) (یی واشنتۆنی له بیست كۆمههی كۆبوونهوه یكردهوه پشتاست ئهوه ی ئهمریكا، پایتهختی نودهوهتی بانكی «له سهر وتی كاتكسهرمایه وتانی خاوه ن له داوا كه پویستهپارزگاری ئابووری و كه بهرپرسیارتی بكهنسهرۆك خۆیان.» ئه ستۆی بگرنه جیھان«چین ڕایگه یاند جیاباو ون چین وهزیرانی

خۆی ئهركی به كه تدایه ئهوهی ئامادهییھاوسهنگ بۆ یارمهتیدانیدا له ھهبستئهوهی بهب بهم جیھان، ئابووری كردنهوه یبگرته ئستا قهیرانهی ئهم بهرپرسیاریهتیبهشدار تیدا ئهو پیهی بهو خۆی ئهستۆی ئستادا له كه بهوهشداوه ئاماژهی نییه.تایبهتییهكانی به بابهته گرنگیی حكومهتهكهیچین وه زیرانی سهرۆك ده دات.» خۆی ناوخۆی

گۆردن لهگهڵ تهلهفۆنیشدا په یوهندییهكی لهكردهوه. پشتاست خۆی قسانهی ئهو براون

بكی خاوه نی چین ئستادا له ھهرچهندهئستاش ھهتا بهم یهدهگه، پاره یهی له زۆركشهی چه ندهھا سه ندووهو گهشه وتكی دهبت كه بۆتهوه رووبهڕوو ناوخۆیی لهنوان بدۆزتهوه ، بۆ گونجاویان چارهسهری

زیاتر داھاتی كهمی كشانهشدا ئهم

34

ئابووری

كارو لهپشهوهی قهیرانهكه زیانلكهوتوویچین پناچت ئهوا نهبت، ئامانجهكانیانداقهیرانهدا ئه و بهگژاچوونهوهی له كاریگه ر ڕۆیسیاسییهكانی سهركرده ھهرچه نده ببینت.چینی بهرپرسكی كه بهدووردهزانن ئه وه چینڕۆژئاوا وتانی دهبت كه ڕابگهیهنت ئهوهخۆیان داراییهكانی كشه چارهسهری بۆخۆیانناوهندی چینی بانكی جگری سهرۆكی بكهن.

دهگۆڕت ھزیش ھاوسهنگیئابوورییهی قه یرانه ئهو كلیلی چارهسهری دهبینن، وای چاودران له ھهندكبكی خاوهنی چین چیندایه. دهستی له تكهوتووه، ڕۆژئاوای وتانی ئستاچینییهکان تدهپهڕت، ترلیۆن دۆالر چه ندهھا كه له یهدهكه پارهی له زۆر

دهبینن؟ چۆنیقهیرانه لهو ڕزگاربوون بۆ ڕۆژئاوا وتانیبه پویستیان تیكهوتوون ئابوورییهیكه لهالیه پارهیهی ئهو چینیش ھهیه، پارهیاخود پیهتی ، پویستیان ڕۆژئاوا وتانیبۆ باشه سهرچاوهیهكی كهمهوه به الیهنیئهوه یان چینییه كان ھهرچه نده پارهیه، ئهوئهركهكانی به ئامادهن كه ڕاگهیاندووه ئهو رووبهڕووبوونهوهی له ھهبسن خۆیان بهدهستییهوه جیھان كه ئابوورییهی قهیرانهوته ناداته ئهو چهكی پاره بهم دهنانت،زۆری كاریگهری قهیرانهكه كه ڕۆژئاواییانهیده سهتدارانی به كو كردون، دروست لهسهرچارهسهركردنی به دهدهن گرنگی زیاتر چینقهیرانه بهھۆی (كه چین ناوخۆی كشهكانی سهرهكی له دهبت، تووشیان ئابوورییه كهوهئهو دابهزینی ئهگهری كشانه ش ئهو ترینلهوتهكهدا كه ئابوورییه گهشهسهندنه ئامادهی چین ئهگهر لهكاتكیشدا ھهیه).چارهسهری پشه وهو بته كه دهربی ئهوهیبه ڕهنگه ئهوا بكات، ئابوورییه قهیرانه ئهم داواكاری و مهرج له دوورودرژ زنجیرهیهكی

بكات. كاره ئهو

گهوره قهرزكیكه یهدهگه ی پاره ئهو ئامارهکان دوایین بهپی

١,٩ له زیاتر گرتووه ھه ی چین ئستادا لهدۆالر)، ملیار ١٩٠٠) تپهڕاندووه دۆالری ترلیۆنبیترسۆن په یمانگای سه رۆكی دواییانهشدا لهم

له بارهگاكهی كه نوده وه تی ئابووری بۆوتاركیدا له ئه مریكایه یهكگرتووهكانی وتهبریتانی تایمزی فاشیۆناڵ ڕۆژنامهی بۆ كهدهكرت كه دهدات بهوه ئاماژه نووسیویه تی وتی له داوای پدانی قهرزك بكات ئهمریكادهتوانت «چین ھاتووه وتارهكهشیدا له چین،وتی بداته دۆالر ملیار ٥٠٠ بهبی قهرزكداراییهكهی سیستمه ده ربازبوونی بۆ ئهمریكابه چینییهكان ئابوورییه.» قهیرانه لهو به دهدهن ئهمریكا ئابووری یارمهتی كردارهكیحكومهتی بهرووبوومهكانی له بهشك كینیجگری ئاكسیجون زھاو ھهروهكوو ئهمریكی،پهكین له چینی ریمنی زانكۆی سهرۆكی ئابووری یارمهتی بهكردارهكی «چین دهتئهوكارهشی لهسه ر ڕهنگه و دهدات ئهمریكابهوهشدهدا بهم ئاماژه بت»، بهردهوام ھهرئهركهكانی سهرجهم ناتوانت چین كهبخاته ئهمریكا قهیرانی ئابووری چارهسه ركردنیوتانهی سهرجهم ئهو خۆی، دهبت سهرشانیبهرهوپشچووندان، له ئابوورییهوه لهالیهنی كهبهڕازیل، و ھیند و ڕوسیا وتانی نموونه بۆبدهن. قهیرانهكه چارهسهری ھهوی پكهوه سیاسیی سهركردایهتی بیاری لهوهی جگهئایا كه دهبینت كاریگه ر ڕۆكی چینقهیرانه ئهو چارهسهركردنی و یارمهتیدانئهو حكومهتی كارهكانی لهپشهوهی ئابوورییهكاربهدهستانی ئهگهر چونكه نا؟ یاخود وتهیهوتانی دانی یارمهتی و چاره سهركردن چین


چین


ناوی كه ھهولر له ئاتون بازاڕی گهورهترین له یهككه (قهیسهری)یه، كین به تایبهته كه ھهولر شاری بازاڕهكانیناوخۆیی دروستكراوی ئاتونی فرۆشتنی وبازاڕهدا له م كهنداویش ئاتونی دهرهكی ، ومحهمهد تهلعهت كبككهدایه. پشهوهی لهئاتونه فرۆشگاكانی له یهكك خاوهنی ئهحمهدھهتا ئاتون كه لهوهدهكات باس و بازاڕهدا لهمنهداوهو لهدهست خۆی گرنگییهكهی ئستاشلهسهر دانهناوه، كاریگهری خراپی باروودۆخ شهڕوكینی و ئاتون دوكانی بهدوای كه ژنانهشی ئهو

زیادبووندان. له ھهمیشه دهگهڕن ئاتوندا

ھهولر دهگاته چۆنبۆ ھهیه ڕگا دوو كه دهدات بهوه ئاماژه ته لعهترگهی له یه ككیان عیراق: بۆ ئاتون گهیشتنی ھهولر، بۆ لهوشهوه و بهغدا دهگاته دوبهیهوهپایتهختی ئه نقهرهی له دیكهشیان ڕگهیهكی

ھهولر. دهگاته توركیاوه ھهرمی پایته ختی له ئاتون كینی خواستیبهتایبهتیش دهچت، زیادبوون بهرهو كوردستانلهم حكومی كارمهندانی مووچهی ئهوهی پاش

لهوهی جگه كرد، زیادی ڕابردوودا ماوهیهی بینیوه. به خۆیهوه جگیری تاڕادهیهك نرخیش

له كۆنه دابونهریتكی ھهگرتنی و ئاتون كینیكینی كه پیانوایه ھهموویان چونكه ھهرمه كهدا،ناكهیت، تدا زیانی كه بازرگانییهكه تاكه ئاتونزینه «الژھب دهین عیراقییه كان وهكوو یاخودبۆ ھهم جوانییهو بۆ ھهم (ئاتون وخزینه» ئافرهتان له وهش جگه پارهیه )، پاشهكهوتكردنیكهسایهتی له (بهشكه ئاتون كه پیانوایهیهكك كه خاوهنی فهتاح فاروق كۆمهیهتیان)، سهرهكی ھۆكاری دهت، ئاتونه فرۆشگاكانی لهعیراقدا، له ئاتون خواستی زیادبوونی لهسهرده گهڕتهوه ئهوه بۆ ئیماراتی ئاتونی بهتایبهتیششوازی لهسهر و كراون دروست بهجوانی زۆر كهكراوه، بۆ نه خشهسازیان كاری جیھانی ماركهی و جۆر رووی له ئاتونی ئیماراتی ئستادا له بۆیه

دهكات. عیراقی ئاتونی كبكی چۆنتیشهوه

بوك داواكاریدوكانی خاوهنی ئهویش كه رهسوڵ ئیسماعیل كه سانهی زۆربهی ئهو ئاماژه بهوهده دات كه ئاتونهدهوهمهندهكانن یهكه م پلهی به لدهكن ئاتونی

ژیانی دهچنه كوڕانهی و كچ ئهو پاشانیش وكارمهندانی ئهویش لهدوای و ھاوسهرتییهوهزیادی مووچهكهیان ئهوه ی پاش بهتایبهتی حكومیبۆنهكانی له لهوهی كینی ئاتون جگه كردووه،جهژنی و زانكۆ خوندكارانی دهرچوونی وهكوو

دهكات. زیاد نهورۆزدا جهژنی و لهدایكبوونكینی بی كه دهدات بهوهش ئاماژه ئیسماعیلھهیه جیاوازه، زاواكاندا و بوك لهنوان ئاتوندهكت، كیلۆگرام ھه شه دوو و دهكت ٢٠٠ گراممادی باروودۆخی بۆ دهگهڕتهوه جیاوازییهش ئهم

.بوك داواكاری زاواوپكھاتووه دهكت بوكی بۆ زاوا كه ئاتونهش ئهوواش جاری مستیله، گوارهو و بازن ملوانكهو له

زیاتر دهبن. شتانه ھهیه ئهمناكن، كۆنه ئاتونی خهكی گشتیش بهشوه یهكی باس فرۆشه كه ئاتون سهرتیب حسن لهكاتكداكۆن ئاتونی لهنوان نییه جیاوازی كه لهوهدهكاتكه بهوه شدا ئاماژهی فرۆشه ئاتون ئهم نودا، وئاتونی به فرۆشتن و كین ھهولردا بازاڕی لهعیراقی و ئهوروپی و توركی و ئرانی و ئیماراتی

دهكرت. ھیندییهوه و سوری وھهفتانه ـــ ھهولر

له ھهولر بازاڕی ئاتونبازاڕهكانی ئهمۆ ئهوا ،(٢١) عه یاره ئاتونی لهسهر بووبت كبك تهنھا به بابهت پشوودا سای چهند له ئهگهر

باشترینیانه. خهلیج ئاتونی كه تكهوتوه، تریشیان كبكی كوردستان له ئاتون

36

ئابووری


چینی حكومهتی كه چین، ھاوتیانی نیوهی لهبهرهنگاربوونهوهی له ھهوی ئهو ڕایگهیاندبووداھاتوودا. سای ده له دهبت كشهیهدا ئهم

ناوخۆییهكان كشهدیكه كشهیهكی ڕووبه ڕووی چهند چین ئابووریكهمبوونهوهی گرنگترینیشیان له دهبتهوهئابووری گهشهسهندنی و بهرهوپشچوونسهربهخۆی ئابووریناسی ھهروهكوو چینه،كاتك پداوه، ئاماژهی ئیكسی ئیندی چینیئهم بهھۆی چین ئابووری «ڕاسته وتیدهبت بهم نهكهوتووه، ل زیانی قهیرانهوهبهھۆی كه بت ئهوه ئاگاداری چینی حكومهتی بازاڕی له سهرهكی بهشكی قهیرانهوه ئهملهدهست خۆی بهرھهمهكانی ساغكردنهوهی بازاڕی دۆزینهوه ی ھهوی له دهبت كه دهدات،بهرھهمهكانی، ساغكردنهوهی بۆ بت نوداگهشهسه ندنی له پارزگاری داھاتوودا له تادرژهی قسهكانیشیدا له خۆی بكات.» ئابووریڕۆكی «چین وتی چینییه ئابووریناسه ئهوساماندا دابهشكردنی له دهبینت كاریگهر بۆیه ئهگهر سهندووهكاندا. گهشه وته لهنوانیارمهتی كه ده ربت ئهوه ئاماده یی چینچارهسه ركردنی له دهدات ڕۆژئاوا وتانیزنجیرهیه كی ئهوا ئابوورییهدا، قهیرانه ئهو

دادهنت.» داواكاری و مهرج له دوورودرژوتانی لهسهر چین ڕهنگه كه مهرجانهش ئهوكۆتوو ھهموو البردنی له بریتین دابنت ڕۆژئاوایئهمریكییهكان كۆمپانیا كینی لهسهر بهندكرابردووشدا له ھهروه كوو چینهوه، لهالیهنپیانوایه چاودران له ھه ندك ھهروهھا ڕوویدا،له دابنت سیاسییش مهرجی چین ڕهنگه كهكردنی چاره سهر بۆ ھهوهكانیدا بهرامبهریدهكات رگری نمونه ئابوورییهكان، بۆ قهیرانهچیندا ئهمریكاو لهنوان كه گربهستهی لهوكینی بۆ ملیار دۆالر ٦,٥ بی به بهستراوه

ئه مریكا. له جهنگی پداویستی و چهكله چینی زانكۆی له مامۆستا لیم ویللی ھهروهھاتهرازووی كه بهوه داوه ئاماژهی كۆنگ، ھۆنكو دت بهسهردا گۆڕانكاری جیھاندا له ھزگۆڕانكارییانه بهو دخۆشن چینییهكانیشچین وای ڕای بگهیهنن، ھهروهھا بهب ئهوهیدنیایان ئابوورییه قه یرانه ئهم كه دهبینتئابوورییهی سیستمه ئهو باشی له دهكاتهوه

دهكهن. پهیهوی كه

برهودان له

پشکهوتن؟ بۆ ھاوکاره فراوان کاری دهستی

پیه چارهسهریان ئایا


باسوخواس

دهسهتی بهردهوام دامهزراوه، ھهرمه حكومه تی ئهم لهوهتهی له حزبه كان تهدهخوالتی لهدهست ھاواریهتی ھاوار دادوهریحزبی حزبهكانیش له مهبهست ھهبهت داداگاكان، كاروباریبهكو نییه، شت وهھابه دبلوماسیهكهی» تهله به كركار »ھهردووكیانا و یهكیتییه كه لهوانهیه لهسای پارتی له مهبهستیاسایی سزای لهدهست دزوجه رده و پیاوكوژ تاوانبارو دهیانھهزاران وه چی، دهیانی دهیان، ئهمۆش كه بووبن، دهربازوهك گهندهدا دهسهتی بویژدان له سای بازرگانی گهورهو دزیب پیان ناورت كهسیش و دهردهچن بۆی بانان بهرزهكی

به (غن).. كردووه (عن)ه كهتی ھهیه خاك چاوت لهسهرلهدهست بوو ھاواری ھاوار ھهر دادوهری ده سهتی بهیله سهربهخۆیی كه ئهمهش له كاروبارهكانی تهدهخوالتی حكومهتپچهوانه كارهكه ئستا بهم كهمدهكردهوه . دهسهتهی ئهوكاروبارهكانی له تهداخوالت دادوهری دهسهتی ئستا بۆتهوه،

پشل دهكات. یاسا رۆژانه حكومهت دهكات،دهرچوو كوردستان پهرلهمانی له یاسایهك لهمهوبهر ماوهیهكرۆژنامهنووس یاسایه ئهو رۆژنامهوانیهوه، بهپی یاسای ناوی بهگشتی داواكاری لهمۆژانهدا بهم ھهر نییه، لهسهر سزای بهندیدهسهت گهیاند، له كاتكدا بهندی حوسنی به سزای عادل دكتۆرعهفوو رۆژنامهنووسی ھهرمه حكومهتی و ھهرم سهرۆكایهتی كه

به ندی؟؟!! سزای له كردووهدرا، حوكم بهندی سزای به نووسهریشتان بهندهی ھهبهتبهر بوو حكومه ت ده سهتداركی كه دهعوا خاوه ن ھهرچهندهلهوهش گشتی داواكاری دیسان بهم خستبوو، خۆی عهفووی

(ھینهیی) باسی به ندهتان تۆمهتهكهی ھهرچهنده نهبوو، خۆشئهو باسی پزیشكییهوه روانگهی له عادلیش دكتۆر خۆ نهبوو..

درایه دادگاوه.. بۆچی نازانم ئیدی مهوزوعهی كردبوو،له داكۆكی لیژنه ی سهرۆكی كهمالی زیرهك كاك قسهی بهیاسای دادگا جاره ٥٨مین ئهوه بت، رۆژنامه نووسانیشداوا ئهوه ھاتووه كاتی نازانم جا دهكات، رۆژنامهنووسی پشلیا نهدات، دادگادا كاروباری له دهست ئیدی بكهین، دادگا له وه رهقۆكهیهك یاسا تهنھا كه سه ردهمی دیكتاتۆریهت بگهڕینهوه

به كاری بنت؟؟!! ئاوده ستیشا له خهك بزی نهدهھات بووخوندهوه، رۆژنامهنووسانم سهندیكای راپۆرتی رۆژهش ئهوبهپی رۆژنامهنووسان سه ر یاساییهكانی دهعوا ھهموو ھهر بینیمدادگاكانی نازانم جا بووه ، عیراقی سزادانی یاسای ٤٣٣ی مادهییاسایهكی كوردستان په رله مانی كه چۆتهوه بیریان كوردستانپ ئیعترافی لهوانهیه یا دهركردووه، رۆژنامهنووسان به تایبهتتۆزوبایه ھهر ئستاش حكومهتهكه مان ئهوهی حیسابی به نهكهن

بهغدان؟؟!! یاسای پابهندی ھهر ئهوانیش وبكاته دهستدرژی ئمه له رۆژنامه نووسك ئهترسم منعیراقی سزادانی یاسای ٤٣٣ی ماددهی به كهركیش، سهرپ كه رانی حزبی حه یای كهوا ئیعتباره ی بهو بكرت، تاوانبار

بردووه؟؟!!باوكمان مه یمون ئهگهر داروین، نهزهرییهی به پی نهچت بیرتانقهزف له ھهیه بهرگری مافی میمكزامانهو كهریش ھهبهت بت،

تهشھیر؟؟!! و[email protected]

شرزاد شخانی

حكومهت كاروباری له دادوهری دهستوه ردانی

تــةنـــهـا تــؤِرى ئــاســـيـاســـَيَلـة كـة سةرانسةرى عَيراق دادةثؤشَيت

داثؤشين شاديية

www.asiacell.com خزمةتطوزاريي بةشداربووان ١١١

نوێ جاده ی ھه ه بجه ، شارۆچكه ی بۆ ھه بوو شارۆچكه ی شونی گه یشتۆته عه ربه ته وه له سه یدسادقی ئستا، پاشان له دامنی شاخه كه ی به شه وه ، دوو به بووه سه یدسادقه وه ناو (شانه ده ریی)، گونده كانی : ناو به به شكیان بۆ رۆیشتووه (ناپارز)دا (دۆه سوور)و گونده كانی : ناو به تریش به شه كه ی پنجون، (كله و (ناوگردان) كۆن)، (سه یدسادقی

سپی)دا رۆیشتووه بۆ ھه ه بجه .

كه ی یه كه م به ردی بناغه ی دانرا؟(ئامین ناوی به ئافره تك (١٩٤٥) سای پرده كه ی له سه ر كوردستانی )، كه (چه قان) سه رچه می

ئستا

43

تری شارۆچكه كانی پچه وانه ی به مژوویه كی سه یدسادق كوردستان، درینی نییه و له سای (١٩٤٦) یه كه م مای تدا شارۆچكه یه ئه م مژووی كفه ی دروستكراوه و (١٩٣٤) سای كه پده كات، ده ست له ووه دروستكردنی پۆژه ی عیراق حكومه تی جاده ی بۆ شارۆچكه كانی ھه ه بجه پكرد، ده ست پنجون و ئه گه ر چی پشتریش رگه یه ك توله

هه فتانه ـ ژماره ٣٠ / ١١ ک. دووه م ـ ١٧ ک. دووه م ٢٠٠٩

42

بناسه شونه ئهم

شارهزوور پایتهختی سهیدسادق،شارهزووردا دهشتی ناوجهرگهی له گهورهیهو شارۆچكهیه كی سهیدسادقحسابی شارهزوور پایتهختی به خهكی ئهوهشه لهبهر ھه ر ھهكهوتووه،

شهھید، شارۆچكهكانی: ھههبجه ی نوان سهیدسادق دهكهوته دهكه ن، بۆتازهوه. ھه هبجهی و عهربهت پنجون،


45

كه به نداوی ده ربه ندیخان دروستكرا، كاریگه ریی ھه بوو، شاره زوور ده شتی له سه ر پۆزه تیڤی مانی بیری بۆ سوودی به نداوه ئه و ته نانه ت له وه ی جگه ھه یه ، سه یدسادقیش شارۆچكه ی ده ڤه ره كه بۆ ماسییه سامانی سه رچاوه یه كی خاوه نی ھه روه ھا سه یدسادق. به تایبه ت به كه ئاغا)یه ، سوبحان (سه رای سه یرانگای تا حه فتاكان سانی ناسراوه ، (سه راو)یش شاره كانی سه یرانی جگه ی ھه شتاكان كۆتایی داخه وه به بوو، ناوچه كه و سلمانی ھه ولرو ئستا بووه ته سه ربازگه و جگه ی تۆپ و ده بابه و

دیمه نی ھاوینه ھه واری له ده ستداوه .

چه می چه قانناوه ڕاستی به كه چۆمه یه ئه و چه قان چه می

و ده بت تپه ڕ سه یدسادقدا شارۆچكه ی شارۆچكه كه ده كات به دوو به شه وه ، ئه م چه مه (جۆمه ره سیی )دایه ، گوندی له سه رچاوه كه ی چه وتان، (كۆیتان، گونده كانی : ئاوی پاشان ده چته وه ه سمت)ی و تووتاقاج دۆه سوور، سه ر، له ناو سه یدسادقیشدا ئاوی جۆگه ی (كه نی زه رد)ی ده ڕژته سه ر، پاشان به ناو شارۆچكه ی ده ریاچه ی ناو ده ڕژته و ده ڕوات سه یدسادقدا

سیروان (ده ربه ندیخان).ھه یه ، جوانی سروشتیی دیمه نكی چه مه ئه م شارۆچكه كه ی ئاوه ڕۆی ئه وه ی به ھۆی به م و بۆن سه رچاوه ی بووه ته ده چته سه ر، ناشرین جوانی چه مه كه ش دیمه نی و نه خۆشی بووه ، چه ندین ساه حكومه ت به ن ده دات كه له ھه ردوو به ری چه مه كه وه ئاوه ڕۆی سندوقیی لبدات و دیواریش بۆ چه مه كه دروست بكات، تا ھه م سروشتی شارۆچكه كه جوان بت و ھه م له دانیشتوانی تائستاش به م نه خۆشی دووربن، به نه ئه و جبه جكردنی چاوه ڕوانی ناوچه كه

ده كه ن.

راپه ڕین و قوربانییدانله نزیكه له به ر ئه وه ی شارۆچكه ی سه یدسادق زنجیره دامنی كه وتۆته ئرانه وه و سنووری النكه ی (سورن)ه وه ، سه ركه شی شاخی گون و نوێ ئه یلول، شۆڕشه كانی : ھه موو لكردووه ، رووی كاره سات به رده وامیش بووه ، به رده وام عیراق دواییه كه كانی له یه ك رژمه وه ك كردووه ، دانیشتوانه كه ی له كوشتاریان سانی : (١٩٦٣ـ١٩٨٢ـ ١٩٨٧ ). كاتی شه ڕی ئران ـ عیراق له سای ـ١٩٨٠ـ ١٩٨٨ ھه شت سانی بووه ، له سه ر ئرانی تۆپبارانی ساڵ دژ جه ماوه ریی راپه ڕینی (١٩٨٧ (١٩٨٢ـ ئاگرو به رژمیش به رپاكرا، تدا به عسی به ئاسن وه می دایه وه و چه ندین كه سی سیڤیلی كیمایابارانی پاش دواتریش شه ھیدكرد. تدا كرد ده ستی به عس ھه ه بجه ، شارۆچكه ی له و سه یدسادق شارۆچكه ی ورانكردنی به به ره و ماه كانی ئه وه ی پاش (١٩٨٨/٣/٢٠)(نه سر) و (باریكه ) ملكانی : زۆره ئۆردوگا رووخاند شارۆچكه كه ی ته واوی رۆیشتن، نه ھشت، پوه به خانوویشی یه ك ته نھا و بۆ گواسته وه خۆه كه شی زۆربه ی ته نانه ت رگه ی له سه ر سپیكه )، (كانی گوندی نزیك سای راپه ڕینی پاش عه ربه ت. ــ سه یدسادق


سه یدسادقیان تر جاركی ھاووتیان (١٩٩١)ئاوه دانكرده وه .

بزافی رووناكبیرییخاوه نی دروستبوونییه وه له ھه ر سه یدسادق زۆر بووه ، رووناكبیریی بزووتنه وه یه كی له وانه : ھه كه وتووه ، ل رۆشنبیری پیاوی محه مه دی (مه ال شه ھید شۆڕشگ نووسه ری شه ھید شاعیری ھه ردوو شاره زووریی)، (حه مه شوان) و (ڕیشه ی بسامان) و شاعیرانی جگه خامۆش)، حه سه ن و (قانیع كۆچكردوو (وه لی به ناوبانگ شاعیری گۆڕی له وه ی كۆمه ك ئستاش ده گرت، له خۆ دوانه )ش نووسه رو ژماره یه ك و رۆشنبیریی سه نته ری

رۆژنامه نووسی تدایه .گۆڤاری شارۆچكه له و میدیاش به سه باره ت (شاره زوور)، رۆژنامه ی (سه یدسادق)و رادیۆی سه ربه خۆبوون ئه ھلیی ده نگی س (په روانه ) و ماوه یه كی باش خزمه تیان كرد، به م به ھۆی گرفتی داراییه وه ھه رسكیان راوه ستاون. تیپی شانۆی (نالی)و (یانه ی وه رزشی سه یدسادق)یش

ج په نجه یان له شارۆچكه كه دا دیاره .زۆر سه یدسادق شارۆچكه ی جوگرافیای به خرایی زۆر بۆیه ھه ر گرنگه ، و ستراتیژیی فراوانبووه ، سه یدسادق جگه له وه ی له ده شتكی پان و به رییندا ھه كه وتووه ، مه به ندی پكه وه سلمانی ، شارۆچكه كانی : شارو به ستنی شه ھید، ھه ه بجه ی پنجون، عه ربه ت، ھه ورامان، ناوچه كانی : تازه یه و ھه ه بجه ی شلر، شاره زوور، شارباژر، پكه وه گرده دات و له ناو جه رگه ی ھه موویاندا وه ك شارۆچكه یه كی گه وره و ستراتیژ دروستبووه ، ئشتاش ژماره ی دانیشتوانی به رده وام له زیادبووندایه ، ته نانه ت زۆره ، خراو ھنده بوونه كه ی زیاد رژه ی نا به سه یدسادق شاره وانی سه رۆكایه تی دابینكردنی فریای و ده كات وه سفی ئاسایی

ناكه وت. خزمه تگوزاریی ژماره ی دانیشتوانی له سای (١٩٧٧) (٧٨٩٥) كه س و سای (١٩٨٧) (٢٦١٩٣) كه س بووه ، و ھه زار (١٣) ماه كانی ژماره ی ئستاش

دانیشتوانیشی (٦٥) ھه زار كه سه .سه یدسادق له رۆژی (٢٠٠٧/٢/٢١) و له سه ر بیاری ئه نجومه نی وه زیران پله ئیدارییه كه ی له

ناحیه وه گۆڕدرا بۆ قه زا.سه یدسادق ـ سه ح ساالر

44

ناونرا پیاوچاكهوه ئه و ناوی به شارۆچكه بهعهباسی شخ برای سهیدسادقه ئه م سهیدسادق،

سلمانییه. شاری عهباسی شخ گهڕهكیئامز له شارۆچكهی ئهم كه شارهزوور دهشتی له زهوییه دووه م جیھان ئاستی لهسه ر گرتووهكالیفۆڕنیا دهشتی بهرھهمهوه، و بهپیتی روویدووهم زهویی بهپیتی و دهشتی شارهزوور یهكهم(گهنم، خهله شارهزووردا دهشتی له جیھانن،شووتیی، تهڕهكاڵ: و (چهتووك) برنج و جۆ)بهرھهمهكانی و بام و باینجان تهماته، كاهك،سهوزه بستهو كونجیی ، پهموو، وهك: تری

دهچنرت.

ئاووھهوا و جوگرافیاھاویندا وهرزی له به گشتیی شارهزوور دهشتی

سهیدسادقهوه، شارۆچكهی ناوبازاڕی دهكهوتهكوخكی قامیش و قوڕ به دادهنت، چایخانهیهكدهفرۆشت، تدا چای و دهكات دروست بچوكو قۆریی په شدا و پووش لهناو ئوارانبۆ دهڕواتهوه خۆیشی دهشارتهوه و پیاهكانیئهو تا چونكه (ناوگردان)، خۆیان گونده كه ینهبووه، تدا تهنھا ماكی سهیدسادق كاتهشدزراوه، قۆرییهكانی پیاهو زۆرجار ئهوهی لهبهرپیشهكهی له واز ماوهیهك پاش ئهویش ئیتر

دهھنت. خۆیئهحمهدی مای (١٩٤٦) سای له پاشترمایان سوور نه ویجانه برای حهوت و سۆفییئهم بناغهی بهردی یهكهم و سهیدسادق دته لهسهر سۆفیی ئهحمهدی دادهنن، شارۆچكهیهدادهنت، چایخانهیهك سهیدسادق پردهكهی لهوێ ھه هبجه و پنجون ئۆتۆمبیلهكانیدهبت، دروست شارۆچكهكه وردهورده و الدهدهنزۆر دهبت ستراتیژیی جگهكهی ئهوهی لهبهرنهگهیشتبووه تهمهنی ھشتا دهبت، فراوان زووكرد سهیدسادقی گوندی حکومهتی ساڵ، (١٠)له مه لهکیه ئیدارهی به نووسراوکی (ناحیه) بهبه بوونی ناحیه به بیاری (١٩٥٥/١٠/٢٢) رۆژیبهڕوهبهری یهكه م دهرچوو. (شارهزوور) ناویبووه، پاشان زهكی) ساح (سهحهدین ناحیه عهبدولقادر جهمال و قهساب قۆجه (موحسینبهڕوهبهری سیهم و دووهم كهركوكیی)

بوون. ناحییهکه

سهیدسادق ناویپیاوچاككی شاخه كهی سهیدسادق گۆڕی لهسهرعیسای شخ كوڕی سهیدسادق، ناوی به لیهدهگاته تا ھهمهدانی باباعهلی كوڕی بهرزنجیلیان عهلی (خودا ئیمام حسنی كوڕی ئیمامبوو دوایی كه تازهكه، گونده ئیتر بت) رازی

بناسه شونه ئهم

زستاندا له ھهیه، گهرمی تاڕادهیهك كهشكی له زۆرهی بهفره ئهو بهھۆی ھهیه، وشكه سهرمای ھهورامان، شنروێ سورن، زنجیره شاخهكانی:دهوروبهری شاخهكانی خوارهوهشی بهشی له ورووی له دهبارت. دهربهندیخان و قهرهداغمانگهكانی لهنوان و مامناوه نده بارانبارینهوهزۆرجار دووهمیشدا كانوونی و یهكهم كانوونی

لدهبارت. كهمی بهفركیباراناویی زۆرتهڕو بهھارهكهی ساك ھهر ئهگهرباش شارهزوور جۆی و گهنم ئهوا بت، سایك «ھهر وتویانه پشینان بۆیه نابت، ئهم دیاره سهرپشكه» شارهزوور وشكه،بهكو نییه، وشكهسایی له مهبهست وشكه،بۆخۆی شارهزوور ده شتی بارینه، كهم مهبهست(١٩٥٩ـ١٩٦١) سای كاتك ئاودارهو زهوییه كی


کالیفۆڕنیا، دهشتی دوایشارهزوور دهشتی

جیھانه زه وی بهپیتترین

سهیدسادق مهزاری

47

كهمده رامه تانهی خوندكاره ئهو زۆربهیله روو دهكه ن، تهواو زانكۆ كه ھهولربهشكی ده كهن، گوندهكان ناحیهو قهزاوبۆ ھهدهبژرن، دوورهكان شونه زۆریانپارهكهیان نهبادا نهگهڕنهوه، زووزوو ئهوهدهستی به و بت سه رف رگه كری لهو سۆران قهزای كه بمننهوه، به تاڵئهو پهناگهی باشترین بوونهته دهوروبهریله ھهیه، ژنھنانیان داواكاری گهنجانهیقهزایه خانووی به و سه ر زۆربهی گوندهكانیقوتابخانهكان ناو ژوور له دوو یان بهخۆڕاییدهست كهم كریهكی به ھهندكیشیان له وقهزاكهش ناوه ندی لهناو كه دهكهوت، ھهزار ٢٠٠ ده گاته باش زۆر خانوویئهوه مامۆستاكانیش گهنجه كه كركهی،

لهو ئهوهی بۆ دهزانن باش دهرفهتكی بهكردوون دیاری بۆی وهزارهت ساهی چوار

بگهیه نن. خۆیان پ دهرهوه بن، له

سهقامگیرییه ژنھنانپرۆسهی دوای گهنجانه لهو زۆر بهشكییهكجاری به ھهر لهوناوچانه ھاوسهرگیریله ئیسماعیل مامۆستا وهك ناگه ڕنهوه،(٧) ئهوه «من ده مرگهسۆر ناحیهیپۆلی دووی گهورهكه م كوڕه و لره م ساه به بووین تهواوی به تازه سهرهتاییه،ئاسوودهشین زۆر و ناوچهیه ئهو خهكیناوچهیه بهو ئاشنایهتیان منداهكانیشم وتك شتك ھهموو بۆچی كردووه، پهیدابژیم، شار له ئه وهی خاتری لهبهر بدهم

كه لی شتكه ھه موو مرۆڤ بۆ ئهو شونهھه سارهیهكیش لهسهر با جا ئاسوودهیه،

بت.»

خۆیان رادهكشن بۆالی كچهكان كوڕهكان،دابین رووبهڕووی كوڕ ئمه كۆمهگهی لهبۆیه دهبته وه، نیشتهجبوون شونی كردنیبیر بیاردانی ھاوسهرگیری رۆژی یهكهم لهباشترین دهكاتهوه، نیشتهجبوون شونی لهئهو ھاوسهرگیری بهرله ئهوهیه ھهلكیششونهی ئهو بۆ ھهیبژاردووه كه كچهی

بژت. كه دهتوان تیدا شرابككۆلیچی دهرچووی كه ئهرسهالن مامۆستا«دوای ژووه دهم مامۆستای ئهدهبیاته ویهك له رككهوتین زانكۆ له دهرچوونمانمرگهسۆریش بوو مامۆستا، به شون ببینمامۆستایهتیمان دوای ساك نسیبمان، بهو بهیهكهوه الدین لهیهك ئستا و گواستمهوهئهو ده ینهوه ،» ده رس خوندنگا یهك لهبه «شارم ده ڕازییهو خۆی ژیانی له زۆرنهبت، دایكم لهبهر ئهگهر ناوێ، فلسكیش

ناكهم.» سهردانیشیقۆناغه خوندكارانی كشهی گهورهترینئهم ھاوسهرگیرییه، پرۆسهی كۆتاییهكانسهرهكی باسكی وهك بهردهوام بابهتهنیشتهجبوونیش كشهی گفتوگۆكانیانه، پالنی ب بهھۆی كشهیه گهورهترینھهیه، وایه جاری بابهتهوه، لهو حكومهتداواكاری كه دهكه ن لهوه ش گلهیی كوڕهكانخای به ئهوه بهم زۆره، لهسهریان كچهكانوایه پشیان دادهنن، گرفته كانیان دووهمی

كشهیه ئاسانتره. چارهسهری ئهمبوونم «سهرهتای ده محهمهد مامۆستالهوهی بووم تاقهت ب زۆر مامۆستا، بهئستا بهم بمنمهوه، بتوانم الدكان لهچوومه ماڵ له كه رۆژ یهكه م راھاتووم، لیناخۆشه، لهالی دایكم كرد ھهستم دهرهوه خهم دایه وتم ئهو ددانهوهی بۆ منیشسای س دوو دهچم سه تی به مهخۆ ساكی دمهوه ، منداهوه س دوو به دیكهئستا ھنا، ژنم خۆمان الدكه ی پچوو لهسهردان كه به ھهر كچكم ھهیه، و ٢ كوڕشتهی ئهو ده دایكم، پم دهچمهوه الی

راستی.» بوو به گاتهت دهزانی بهسدیق عهلی ــــ ھهفتانه


تهواوی به كۆچكردن ھهنگاوه كانیرابردوو سای چهند پچهوانهیشارهكان به رهو ٢٠٠٣ خهك تا كه بۆتهوه ،پهراوز كۆچه ئهو ھۆكاری ڕهنگه دهھاتن،بووب له خزمهتگوزارییهكان الدكان خستنیكشتوكاڵ بۆ كهرتی پالنی حكومهت نهبوونی وپچه وانهكهش كۆچه بهم ئاودری، وبهكو نییه، الیهنانه ئهو باشبوونی لهبهر

و نابیت ماڵ جوانی شتكی ھیچ خاوهنیدابین بۆ منداهكانت بژوییهكی باش ناتوانیدهرچووی قسهی خوندكاركی ئهوه بكهیت»،سۆران بچم له داوه «بیارم و وتیشی زانكۆیهمامۆستاو ببم به مرگهسۆر چۆمان و له یانبهكرێ خانویهك بنم، مامۆستاش ژنكیپهیدا پارهیهكی باش ساڵ دوای چوار دهگرم

دهگهڕمهوه». ئینجا دهكهم،

46

ئاراسته

گهڕایه وه به س منداهوه و رۆیشت سهتی بهكردنی دروست پگهیاندن و پهناگهیهكه بۆ

گهنجیدا. تهمهنی له سهربهخۆ كیانكی

خود بنیاتنانهوهیھه ولر دیكهش له ١٠ سای و بت «ئهگه رچهندی مانگانهش بكم، خانویه ك ناتوانم بمكری بدهمه ھه مووی ده ب وهرده گرم، مووچه شتهكانیشهوه ھهموو لهسهرووی خانوو،

گهشدان، ئایندهیهكی سازكردنی ھهوی مرۆڤهكانیش له سهختبوون دهڕوات، بهرهو ژیان بژوی ھهنگاوهكانیدهبینن. سهربهخۆوه به ماكی خهون دهكات، گهنجهكانیش دهست پ ھالنهكه یهوه له باندهیهك بهختهوهری


49

ھۆنگ كۆنگ، چین: كردنه وه ی گه وره ترین پشانگای یاری و بووكه شووشه له ئاسیا به

به شداربوونی دوو ھه زار كۆمپانیا له ٣٧ وته وه .

سیدنی، ئوسترالیا: ھه ره می پكھاتوو له مرۆڤ، یه كك له كاره كانی (لو گراند سیرك) كه له ئۆپرا ھاوس نمایشكرا.

ن ی س و.

ئه مریتسار، ھیندستان: ئه ندامكی له شكری سیخ كه جه مه دانییه كی ٢٥٠ مه تری له سه ركردووه ، له یادی ٣٤٣ سای له دایكبوونی (گورو گۆبه ند سنگ).


فــۆتـــۆستــۆری

نمایشی شاشهی ژاپۆن: تۆكیۆ،JVC كه كۆمپانیای دی سی ئئه ستووریی ٧ ملیمهترو ٣٢ ئینجهودیقهكهشی ٥ كیلۆگرامهو كشهكهشیبهرزه. زۆر

مهكسیك: مهكسیكۆسیتی،ككی درژترین دروستكردنی

١٩٧٨ به درژی رییز) (رۆسكا دیكهس ٢٥٠ ھهزار كه پشكهشی مهتر

كرا.

(٤٥)همین ژاپۆن: تۆكیۆ،جواننووسی سانهی پشبكیكهس ٣ ھهزار بهشداربوونی به كهبهڕوهچوو.

48Haftana-issue 30/ 11 Jan - 17 Jan 2009


پنجونی فهرهیدون

فهرهج بهختیار

کوردۆ محهمهد

به خۆیان كه سانهی ئهو بۆیه ،ده نووس رهخنهله ده كهن رهخنهگرتن ئیشی و دادهنن رهخنهگرو حهزی خۆی تهنھا نییه. ئهوان راستیدا كاریرهخنه كه تایبهتی وایلكردووه ھۆكاری ھهندكرهخنهیهكی ھهندكجار كه خۆم بۆ بگرت.دهنووسم ئهدهبی بهرھهمكی لهسهر ئهدهبی ئهو بۆ ھهسهنگاندنكی خۆمه و ھهست تهنھانییه، من كاری زانستییهوه لهڕووی و بهرھهمه وهكو دهنووسن دیكهش كه رهخنه ئهوانهی بۆیهبه رهخنهگر، پیانبین ناكرت بۆیه وان، منھهیه رهخنهگرمان ئمه نه بهكورتیش و كوردی

ئهده بی.» رهخنهی نه و

شاكار نهبوونیرهخنهی پوابوو؛ شاعیر فهرهجی بهختیار كورد، ئهدهبیاتی له بهشك نهبۆته ئهدهبینهبووه، دروست تدا رهخنه مان ئمه «تائستاره خنه دروستهكه ی مانا به رهخنه خودی واتهچ جا نهبووه بابه تك ئستا ھهتا نییه. بونی رهخنهیه كی چیرۆك یاخود رۆمان، یان بت شیعرشرۆڤهی تهواوه تی به و لبگیرت راستهقینهیپیاھهدانه یاخود ھهیه كه ئهوهی بهكو بكات،ب و شكاندن بهمهبهستی رهخنه یهكه یاخود له ئمه دهقكی ئهدهبی نووسراوه . بایه خكردنیپارتگهرایمان و حزبایهتی ئهدهبیشدا رهخنهینووسهرانی یه كتی ئستا ھه تا نموونه بۆ ھهیه،ئیتر دووپارچهیه، نهگرتۆتهوهو یهكی كوردستانھهتا لهوهی جگه ببت؟ دروست چۆن رهخنه ھنده بهرھهمكی ئهده بی شاكار و ئمه ئستائهوه شایستهی كه نییه گهورهشمان و باشبه دنیایشهوه لبگیرت. ئه دهبی رهخنهی بتئمه بۆیه ناكهوت، پش ئهدهب بهب رهخنه ته ندروستدا ئاراستهیهكی به ئه دهبیدا لهبواری

ناچین.»

رهخنه له رهخنهیاخود نهبت ئهدهبی رهخنهی كورد ئهگهرلهبواری ئایا نهبت، گونجاودا ئاستكی له

پشبكهوت؟ دهتوانت ئهدهبیاتداكه پوابوو بارهیهوه له م پنجونی فهرهیدونناكهوت پش رهخنه بهب ئهدهب جۆرك بهھیچئهگهر بكهیت، حزبایهتی كاری دهتوانیت «تۆكاره، ئهو بۆ پویسته كه نهب فاكتهرانه ت ئهوشتی چه ندین فیكرو و جهماوه ر تۆ نموونه بۆنهبوو، ئهمانهت ئهگهر دهوت، دیكهت تایبهتی

بهھهمان نابت، سهركهوتوو كاره كهت ئهوارهخنهیهكی تۆ ئهگهر ھهروایه، ئهدهبیش شوهئهدهبیاتیش ناتوانیت نهبت، تهواوهتیت ئهدهبیبوونی بۆیه بهب به ریت. بهتهواوهتی بهره وپشوهكو و ناكهوت پش ئهدهب ئهدهبی رهخنه ی بكات. په روه ردهی نهبت كه س كه وایه منداكمنداكی وهكو ئستادا له ئمهش ئهدهبیاتیشهقامهكاندا لهسهر كه وایه باوك و دایك ب

گهوره دهبن.»له ئهدهبی رهخنه ی بواری پیوایه؛ زۆركهسبووه، باشتر ھهشتاكاندا و حهفتاكان سانی ئهدهبی رهخنهی پیوایه؛ كوردۆ محه مهد بهمزیاتری گرنگی خه كهوه لهالیهن رابردوودا لهله ئهگینا دهخونرایهوه، زیاتر و پده درا«بهبوای نییه، ئهوتۆ جیاوازییهكی ناوهڕۆكداتهماشا خۆیدا سیاقی له دهبت شته ھهر منئستامان و بووه شتك ئمه دونی بكرت،رهخنهیهك دونمان رهخنهی دیكهیه. شتكیدیكه یه. رهخنهیهكی ئستاشمان رهخنهی و بووهنهبووه، ئستا باشتر رهخنهی دون له رهخنهیھهم ئمه ندو خوندراوهتهوه. باشتر بهمكه ئهوهوه بهھۆی ھه م ژیان و سادهیی بهھۆیزیاتر ھهودانی خوندنهوهو بۆ ھهبوو دۆزكمانسانه كه ئهوهوه بهھۆی ھهم و دهیجونین له جگه و بودهكرانهوه كهم كتبكی چهندشتكی ھیچ دوو گۆڤار یهك رۆژنامه و دوو یهكشتانهمان ئهو ھهموو ھهموومان نهبوو، دیكهمانبودهكرانهوه، و ده نووسران كه دهخوندهوهشپرزهیی ژیان و ئاۆزبوونی بهھۆی ئستا بهمنیشتمانی مهسهله كابوونهوهی مرۆڤهكان ورۆژنامه و زۆربوونی بهھۆی و نهتهوهییهكان وو پهیوهندی دیكهی كهناهكانی كتبو گۆڤاروكهسك ھیچ ئینتهرنت، بهتایبهت راگهیاندنه وه،ئاگامان و ببین شتهكان ھهموو ناتوانین ئمه لهفریو زۆرمان ئهوه لهبهر بت، ھهموویان لهرهخنهی له ندهزانین رهخنهی دو وا دهخۆینو

بووه.» باشتر ئستاتایبهتی بهشی كردنهوه ی پنجونی فهرهیدون بهرهوپشچوونی بۆ خوندندا ناوهندهكانی لهبۆ «پویسته بهپویستزانی ئهدهبی رهخنهیدروستبوونی و ئهدهبی رهخنهی بهرهوپشچوونیزانكۆ لهڕی جیھان بهھهمانشوهی رهخنه رهخنهی بتوانین رهخنه به تایبهتی بهشی و

ببهین.» بهرهوپشهوه ئهدهبی كامهران ڕاوژ ــ ھهفتانه

50

ڕووناکبیری

بـ رهخـنـهی ئـه دهبـی كـوردیو بهب بوون و چهمكی ڕاستهوانهن ئهدهبی دوو ڕهخنه ی ئه دهب و

ناتوانت و ناكهوت پش ئهدهبیش ئهدهبی، ڕهخنهی بهرهوپشچوونیكه ئهمه پوهركه بدات، ئهنجام گهوره و بهرهوپشچوونی داھنان كاری كه ئهوهی كۆكن، بهم لهسه ری كوردستان و شاعیرانی ئهدیبان سهرجهمئه دهبی ره خنهی كوردیدا ئهدهبی له ئایا ئهوهیه نین، كۆك له سهری ئهوانئهم تایبهتمهندییهكانی و بهرهوپشچوون ئاستی ھهیه؟ زانستییهكهی بهمانا

لهكودایه؟ رهخنهیهگۆڤاری سهرنووسهری كوردۆ محهمهد كوردی ئهدهبی رهخنهی پوابوو؛ ھهناربهشوازكی تر بوارهكانی بهھهمانشوه ی ئهو بهھۆی «ئمه نهكردووه گهشهی تهندروستبه درژایی ناسروشتییهی و نائاسایی بارودۆخهكاراكتهری خۆمان ژیاوین، تیایدا زۆر رۆژگاركیرهخنه، نهبووین، نهك نو مژوومان سهرهكیی خۆی گهشه ی سروشتی به بواركمان كایه و ھیچئهگهر نهبت، زیادهڕۆیی رهنگه نهكردووه.

ناچت، خه ك له شتكمان ھیچ ئمه بمچۆنتی تا بگره منداهكانمانهوه ناوی له ھهررگاوبان، بینا، جۆری خۆگۆڕین، خواردن،دی. بواركی كایهو ھهر سیاسهتو ئهده بیات،و ناڕكی شپرزهیی ، له جۆرك ھهستدهكهیترابردوویهكی تهماشای ئهگه ر ھهیه. نادروستییشیعر له جگه بكهین، خۆمان دووری كهمكفهیلهسوف كوان نابینین. دی شتكی ھیچچیرۆكنووس، كوان ئمه؟ بیریارهكانی و


كوان شانۆنامهنووسهكانمان؟ رۆماننووسورهخنهگرهكانمان؟

جۆره بهو مژووهكهی كه وتكدا له باشه نهبت، رهخنهیی كلتووركی خاوهنی و بتله ھهم و زانكۆكانی له ھهم ئستاشدا لهرۆژنامه له ھهم چاپكردنی كتبی و دهزگاكانیرهخنه ھهبت، زۆر پشوییهكی گۆڤارهكانییدا و

نابت؟ كۆهوار چۆنپرۆژهی سهرپه رشتیاری وهك ناوی ھهیه خهككتب كۆمه ك لهسهر كتب چاپكردنینهخوندۆتهوه كتبهكانی نهك نووسراوه،باشه نازانت؟ كتبهكانیش له ھهندك ناویتۆ ساهی چهندین رهنجی بهری وتكدا له چۆن ھهست ئاوھا؟ كهسكی بچته بهردهستی بگومان ناكهیت؟ ساردبوونهوه و بهبزاریبهشوهیهكی بناغهدا، له خۆی ئمه رهخنهینییه، ئهكتیڤ و جیدی رهخنهیهكی گشتیی، جیدیانهش ئهو ھهوه شتانه واده كهن ئهو بهمدووچاری دهكه ون، بهرچاو ناوبه ناو كهپویست وه ك و ببن گیرخواردن له جۆرككۆهواریی دیكهی ھۆكاركی نهگهن. بهخهكنهبت، تاكوتهرا كه ئهوهیه ئمه الی رهخنه خهمی نهكردۆته رهخنهیان ئمه رهخنهگرانیلهپاڵ یان بهكو خۆیان، ژیانی سهرهكیی ھهرهلهپاڵ یان دهنووسن رهخنه دیكهدا كاركی چهنددهكهن، دیكه كاركی چهند رهخنهنووسیندا بت پهرشوبو تواناكانیان دهكات وا ئهمهشرزگار كۆهواریی له رهخنه كانیان نهتوانن و

بكهن.»

كۆهواریئهدهبی بنكهی ئهندامی پنجونی فهرهیدون بهھیج كورد پیوابوو؛ گهالوژ رووناكبیری وله ئمه «رهخنهی نییه ئهده بی رهخنهی جۆركھهیه، ئه وهشی و كۆه واردایه زۆر بارودۆخكیرۆژنامهدا فن و فن گۆڤاری له ڕۆژانه ئمهپهخشان. له جگه نییه ، ھیچ دهیخونینهوه،بهبای و پهخشانه ئمه ئهده بی رهخنهی واتهبۆیه داوه، ھهی ڕۆمانكدا یاخود شعركداو نییه ئهدهبیمان رهخنهی جۆرك به ھیچ ئمهنهبوونی ھۆكاری كۆهواره. زۆر ھهیه كه ئهوهیره خنهگری ئمه كه ئه وهیه ئه دهبیش رهخنهیرهخنه كه برادهرهی ئه و نییه. راستهقینهمانكوردی مامۆستای ڕهنگه بنه ڕهتدا له دهنووسدیكهیدا كارهكانی په نا له و بت عهره بی یان

53

پهنجهره

نونهران ئهنجومهنی ئهندامانی حكومییهكانو بهرپرسه سهرسوڕمانه جیله رككهوتنه ئهمنییهكه باس ھنانهوه له شهرمكردنو بهھانه جۆرك بهھزه بیانییه كان» «كشانهوه ی ركهوتننامهی به له عیراقدا كه بكهنمالكی نوری تایبهتیش به و عیراق حكومهتی كه ركهوتننامهكه ناسراوه.تاوهكو ھیالك كرد مانگك چهند بهدرژایی حكومهتهی ئهو سهرۆكی رككهوتننامهیه ئهو ئیمزاكردنی پویستی به باوهڕبھنن تر ئهوانیو سهروهریی عیراق ئهوهی بۆ ئهمهریكادا یهكگرتووهكانی ویالیهته لهگهڵ

خۆی وهربگرتهوه. سهربهخۆییبهسهر رۆژك چهند تپهڕبوونی دوای ھهیه، خراپتر لهوهش بهملهالیهن پهسهندكردنی رككهوتننامهكه به بۆنهی كه مالكیدا گوتارهكه یرووداوكی به تیدا كردو گهلی ئاراستهی نونهرانهوه، ئهنجومهنیحكومییهوه به رپرسكی زاری لهسهر قسهیهك وه سفیكرد، «مژوویی»ھهر بوو «شه ڕك ئهمریكادا لهگهڵ رككهوتننامهكه كه بوكرایه وه

دهبوایه بكرایه».سهرۆك كۆمارو سهرۆك كه ھیالكییهی ھهموو ئهو پاش ئایا باشهگه وره بهرپرسان دیكهی زۆری ژمارهیهكی دانوستانكارو وهزیرانو تیمیلهپناو ركهوتننامهكه دا چهشتیان ھهفته و چهندین مانگ درژایی بهكه بوو بت «شهڕك دهدات بهخۆی رگه حكومی چۆن بهرپرسكی

بكرایه»؟ دهبوو ھهربۆ رككهوتننامهیهكی جۆره لهم حكومهت ده ستهواژهیهكی ماقوه ئایاتردا لهگهڵ وتكی تازه به تازه كه بهكاربھنت ھاوڕیهتیو ھاریكاری

كردووه؟ ئیمزایعیراق نونهرانی ئهنجومهنی كه بیربھنینهوه به ئهوه بت باش پدهچتپهسه ند یهكگرتووهكاندا ویالیهته لهگهڵ رككهوتنی دوو كاتدا ھهمان لهدوای بهم بوو. ھاریكاری ھاوڕیهتیو ئهویتریان ئهمنیو كرد، یهكهمیانشوازه بهو دهدات بهخۆی رێ دـت و حكومی بهرپرسكی ئهمانه ھهمووحكومه تهكهی رككهوتنهی ئهو بكات كه قسه ھاوڕكهدا وته لهگهڵ

بكرایه»؟ دهبوایه بوو ھهر كردوه «شه ڕك ئیمزای لهگهیداباشترین به عیراقهوه بهالی ركهوتننامهیه ئهو ئهوهیه راستییه كهی

لهژر دهرھنانی بوو بۆ ئامادهكارییهك تهنھا دادهنرت، نهك رگهچارهسهروهری گانهوهی لهپناو ئهوهی لهبهر بهكو بهس، حهوتهمداو بهندیپویست داھاتوو ئستاو نهتهوهیی ئاسایشی كردنی گهرهنتی و تهواوه تیھزهكانی رۆژهی ئهو ٢٠٠٣دا نیسانی ٧ی بهرواری له كۆن عیراقی بوو.لهبهردهم ری ھاتو پ كۆتایی و البرد پشووی رژمی ئهمهریكابهرپرسیارتی خستیشییه خۆشكردو نوێ عیراقكی لهدایكبوونی

خۆی. بنیادنانهوهی بهدهستی رۆهكانیئیتر پدهچت، دهیهی چهندین جۆره لهم بنیادنانهوهی وتكی پرۆسهییان خۆی بۆ پاراستنی بت بهرگرییهكانییهوه توانا بنیادنانی لهروویلهژر سایهی بت دامهزراوهكانی پداكوتانی رهگ لهرووی چهسپاندنو

ھاتووه. دهستووردا له كه ئیتیحادیدا فرهیی دیموكراتی سستمكیویالیهته ھزی به پویستی زۆر ده كهن عیراق له وا ئهمانه ھهمووھهبت ستراتیژی ھاوپهیمانكی وه ك ئه و ھاوڕیهتی یهكگرتووهكانو گۆڕانكارییه ئهو تهواوكردنی بۆ پویستی پشتیوانی توانایدابت له كهئهگهر دهده ن. بۆ ھهوی عیراقییهكان كه بھنت فهراھهم ریشهییانهگۆڕانكارییانه ئهم بهده یھنانی لهسه ر بوون سوور عیراقییهكان ھاتوولهتوانایدا تائستا كه ناوچهیهكهوه نو بخاته وتهكهیان دهتوانت كهواقعی ئه مری لهگهڵ كه بكهن، قبوڵ ئهو تازه یهی بارودۆخه ئهو نییه

ناگونجت. ناوچهكهدالهگهڵ ھاوڕیهتی ئه منیو ركهوتننامهی ئهوهیه قسهكان كورتهیبه رژهوهندییهی ئهو عیراقه، بهرژهوهندی به ھزكردنی بۆ ئهمهریكاداچهسپاندنی داوای كه عیراق پهیوهندیدارانهی ئهو ھهموو حكومهت و كهبهھز ھهمهتكی بۆ ئهنجامدانی بانگ ده كات دهكهن، نویهكهی سستمهئهویش پویست، جهماوهری سیاسیو پشتیوانییه كی كۆكردنهوهی بۆكۆتایی له بیاره كه رككهوتننامه كه بۆ دهنگدان زامنكردنی لهپناو

بهڕوهبچت. داھاتوو تهموزی مانگیئهو دهتوانرت چۆن ئهوهیه : دهسهپنت خۆی لرهدا پرسیارهی ئهوله پشتیوانی ئهوانهی ھاتوو ئهگهر بھنرت بهدی عیراق گرنگهی ئامانجه

بكرت»؟ ھهر دهبوو كه بزانن «شهڕكی به رككهوتنهكه دهكهن

قهرهداغی كامهران

ئهمریكا "دۆستایهتی"


52

ڕووناکبیری


جیاوازدا بواری س له نوێ بوکراوهیمهجبوور

بهڕوهبهرایهتی بوكراوهكانی ئهركی لهسهركتبی سلمانی، بوكردنهوهی چاپوبوكرایهوه ھهینی شرزاد نووسهر (مهجبوور)یوتهنی وهك نووسهر نزیكه و گانهوهی دونی كهناونیشانهوه لهم ھهر دیاره مهجبوور؟ بۆچیكه ھهدهداتهوه پویست الپهڕهی چهندینراستییهكان بیره وهری له شایستهیه و پویست

سیاسییهكان. دیتنی ھزرو لهتوژی ھهموو بهسهرھاتی چیرۆكو چهندین

نووسراون. كۆمهڵالپهڕهیهك، كرد «ئهوهی ھهستم دهت نووسهرتوژكی مژووی سهربردهیو رۆژانه، چهندیننییه، ئهویش باسی بهرچاو نهنووسراونه وهتهوه.زۆریش بوون ماندوو ھهر ئهوانهی فهرمانبهرانه،به مهجبووری مهجبوورهكانم كران، بۆیه برسی

ناوم گۆڕین». ھنان، ناوم بیر ھاته وه، بهالپهڕه یهكی «من دهت: بهرده وامهو نووسهرزۆری وهك الی منو نووسی، ھهولر بۆ تریشمرهنگینه گهڕهكهكانی، چپاوی جوانه، منگهورهیه زستانهكانی، بهھاره رهشهكانی،و دهگمهن كۆنه كانی، نویه گچكهكانی،

ھهولر»... كۆنهكانی.. بهھادارهداوه بهوه ئاماژهی كتبه ئهم پهڕه كانی دوا له

كهسهكانو بهم بهردهوامه، نووسینه «ئهو كه:ناوهكانو شونهكان دهگۆڕن».

له ھهولر شاری لهدایكبووی ھهینی شرزادبهغدای تهكنۆلۆژیای ئامۆژگای ،١٩٥٥ سایسوید وتی له ١٩٩٨وه له سای تهواو كردوه،

دهژی.

گوڵ خونچهیبهڕوهبهرایهتی كه ھۆنراوهیه كی مندانه كۆمههزنجیرهی له سلمانی بوكردنهوهی چاپوئه م ئه ستۆ، گرتۆته چاپكردنی ئه ركی ٦٢٨داسهعید بیتون نووسهر ھهوی شیعره كۆمهه ھهموو پشكهش به شیعرهكانی محهمهده، كهبه بهتایبهت كردووه، كوردستان مندانیخولیای له ھهردهم كه ژیر و زیرهك مندانی

وژهن. ھونهرو خۆشهویستی زانست و حهزوشیعر پارچه ٣٠ له شیعرییه نامیلكه ئهم ھهمووی شیعرهوه رگهی له كه پكھاتووه

كورد. مندانی وانه ی بهسوود بۆ بوونهتهرانیه، شاری ١٩٥٩ له سای لهدایكبووی نووسهر

گهیاندووه. چاپ به پهرتوكی دوو تائستا

مهرگ تا جگهرهیهكشخه، كارۆ چیرۆكنووس كتبكی ناونیشانی

چیرۆك پكھاتووه كۆمهه بیست كتبه له ئهمباوكمی ك دایكم، (منو ناونیشانهكانی بهدهبووه مهستیی كاتی نووسهرهی ئهو كوشت،،ش پوی قاوهخانه، لهشفرۆش، پشیله،چۆله كهكان، جگهرهیهك شارو مهرگی پاركیمن و ھیردۆتو تهنیایی، دایك، مه رگ، تاخیانهت، نامووسو ئیعدام، رۆژنامهكان،نووسراوهی تاوان، چاوه ڕوانی، كۆنكگۆڕستان، سكسو گهڕانهوه، شت، كوڕكیرۆشنبیری وهزارهتی بیركردنهوه) شهوانی

پداوه، ٦١٦ ژماره سپاردنی نو چیرۆكهكانی له یهكك ناونیشانی ھهر

كتبه كه. ناونیشانی بووهته كتبه یه ئهم«من نووسیویهتی: پشهكی بری له نووسهرفرۆشهكانم جگهره كوڕه و فلكهكان شارهكهوكابرایهكی الی سلمانی له جھشت،ژنه كهی، باخی پاساوانی به بووم ئرانیژنی باخی مانگ، چهند ساڵو دوو دووای گودانه كهم جھشت، ئرانییهكهم كابرالك شاری بۆ ركه وتم ژردهستمو نایه

نهگهیشتووهكان».دنیاو بۆ نووسهره تری ھهوكی ئهمانهش چیرۆكی خانه ی لهناو ئهدهبی فهزایهكی

كوردیدا.

55

جاركی وهك قۆناغهدا لهم كوردی «شانۆی بوو:لهدایكبوونكی به پویستی پداوه ئاماژهم دیكهشوهك تره، دامهزراندنهوه یهكی سهرلهنوێ دیكهوپویستی كورد، میللهتی ئستای شتكی ھهمووشانۆیی ھزركی ترو مهعریفهیهكی پهروهردهو بهتكهی ئهویش مهخابن چونكه تره، ئهكادیمی

بووه. گهنده ییهكاندهروون، رۆحو بۆ گهڕانهوهیه به پویستمان بكرت، داھنان له گهڵ مامهه بتوانرت تاچونكه مادده، خهتو پۆستو لهگهڵ نهكمیللهتكین، گهورهی متمانهی جگای ئمهگهوره زۆر فهرامۆشییهكی دیكهشهوه لهالیهكیشانۆكاران، بهتایبهتیش دهكرێ ھونهرمهندان لهخزمهتی بهسهركردنهوه و گوایه ئستا راستهدهخوقت پرسیارك بهم ھهیه، شانۆكاران ئهوانهی ك؟! خزمهتی ك؟! بهسهركردنهوهی خزمی دۆستو و حزبه كاننو ھاوهڵ خۆشهویستیئهو گشتی به من بۆ وهزیركن؟ یان مهسئولكپهلهقاژیه كوردستان ئستای شانۆییانهی كاره

تر». ھیچی شانۆو مانهوهی بۆشانۆ زهمه نی زینی وانییه پرسی: پت لمانالی ھۆكارهكانی ئهی بهسه رچووه ؟ جیھاندا له

چییه؟ تۆبه سهر له جیھاندا شانۆ «تهمهنی زینی وتی:تازه گهریو له شانۆ ئستاكهش نهچووه،خۆمان ئمه بهم تازهدایه، گهڕانی داھنانوكه دهبین تر ژیانكی تكهی ھواش ھواشئهو فریای ئمه دهڕواتو لمان بهخرایی زۆربه ھهپهمانه زۆر دهمانهوتو خراییه ناكهوینوئهوبووین.» دهستهمۆی گلۆبالیزمو تكه ی پهلهله تهنھا شانۆ زینی زه مهنی من بوای بهئهوروپادا له دهنا بهسهرچووه، كوردستاندائهوه بۆ كار ھهمیشه ئهمانیا له بهتایبهتیخۆی به رزهی پایه پله و به و شانۆ دهكرت

نهدات». لهدهست بینهری خۆی بمنتهوهوو كاربكات لهسه رخۆ كردووه فری غوربهت، نهكات، بۆ پهلهقاژی نهبتو سبهی ھهپهی نازناوه ئهو بت و ھونه رمهند بشیهوت ئهگهرھونهرمهند ھهبگرت. چونكه نازناوی شكۆمهندهله بیهوێ ھهركهسك به نادرت ئاسانی به واسهرهوه ئهمانهی ھهموو بدات. ھونهر دهرگای«دووره وتی وت: پمان كه بوو وتهی فرمسكچ كردو زیاد فرمسك ھونهری خهرمانی بۆ چی

كهمكردیتهوه». ل شتكیھهفتانه


54

ھـــونــــهر

خۆشی كاتهكانی زۆربهی دهریان) دكان، زۆر بهختهوهرهو چژكی زۆر و بهخشیوهته ئهوانفرمسك وهردهگرێ، پهروهردهكردنیان له تایبهتیمنداه كانییهوه خۆشهویستی بارهی له مستهفافربووم، شانۆدا دهكهم ئهوهی له «واھه ست وتیدهھنمو بهكاری ئهوان پهروهرده ی بۆ ئستائهو سهكۆیه بۆ ئهو خۆشهویستییهی گشتی بهبۆته پم داوتی شانۆ گهورهیهی ھزه ئهو ھهمه وبهكاریدهھنم.. ژیانمدا گهشتی له ھهگبهیهكوكردمو دایكایهتی خۆشهویستیو فری شانۆبهخشینه، دانبه خۆداگرتنو ئارامیو دایكایهتیشمله كاركردنم ئهزموونی دوای ئستاكهو ھهربۆیهئهوهم حهزی منداندا زۆرتر پهروهردهیی شانۆییماوهی بۆ بكهمو مندان كار بۆ الدروست بووه،سهرهتایی قوتابخانهیهكی له رابردووه سای دووپه روهرده ییم شانۆی دهژیم، تیدا منی شارهی ئهمشانۆو ھهستمكرد بوو كارهشدا ھهرله و دهوتهوهله یهكن ھاوتای گردراون و پكهوه دایكایهتی ھه ردووكیان لهبه رئهوهی میھرهبانیدا مهزنیوراستگۆییدا جوانیو پهروهردهو رهحمی لهشانۆی ره وتی سهر تیشكخستنه بۆ خوقاون».فرمسك وهھا بۆچوونی كوردستانیشدا، كوردی له

كورده ھونهرمهنده خانمه لهو یهككه مستهفا فرمسك ھونهرمهندله تائستاش شانۆییهكانی كاره كه داھنهرانهی درهوشاوهو

جوانی سیحری و داھنان له پ ماونهتهوهو جوانی به بیرهوه ریمانداسازكرد: لهگهدا دیمانهیه ی ئهم ھهفتانه بوون،


كاری ماوهیهك بۆ ھونهرمه ندك ئهگهرزوو دووركهوته وه كهمبتهوه و ھونه ریتۆ شانۆییهكانی كاره كهچی بیردهكرت، له

ھهیه؟ خۆی جگای تائستاشتائستا كورد ئمهی «راسته وتی فرمسك ـكۆكردنهوهو بۆ نییه جدیمان ئهوتۆی ھهوكیھۆشمهندیشمان مژوومان، فهرھهنگو پاراستنیمیللهتو مانهوهی فه رھهنگی و مژوو تا كهمهوهك پاراستنیشی جیھاندا و رووی به بوكردنهوهی

بكات. بهجج دوارۆژ نهوهی بۆ خهزنهیهكئمه ئوه دام، راوبۆچوونی لهگهڵ منیش بهماندوبوونو كارو ھونهرمهند وهك خۆشمانھونه رمهنده دهسینهوه ، یهكتر داھنانیئازارو ئهشكهنجهو تووشی داھنهرهكانماندهكهین، ئهوتۆ دهروونی پاهپهستۆیهكی دووركهوتنهوهو پهرتهوازهبوونو ئهنجامهكهیئه گهر بۆیه پچهوانهكهی ، بری له بوونیهتی یاخیئه دیبو ھونه رمهندو ژیانی مژووی له ئاوڕكله زۆرینهیان بدهینهوه، مهزنهكانمان رۆشنبیرهھانده رانیان ھهھاتوونو كورد میلله تی واقیعیخۆیان پهیامهكانی لهووه ھهبژاردو خۆیان بۆدهگهیانده ھهژارییهوه خهمناكیو ئازارو به

لكردووین! مائاواییان ھهرله وش میللهتهكه یان،بهرز داھنه رهكانمان ناشزانین ناتوانینو ئمهدوور سات لهبهر ھهرھۆیهك بت بنرخنین، گهردهسینهوه، خهباتی قوربانیدانو گشت بكهوتهوه،بچت لهوه كه لدهكهین مردووهی ئهو ھهروهكبهداخهوه نهژیابت.. نهبووبتو لهدایك رۆژكنهك دهكات، گهشه دت ھهتا كلتووره ئهم

بكهین». بۆ كهمبوونهوهی كاری ھۆشمهندبین ودوورنیم «من وتی: دووریهكهشیهوه لهباره ی ئهوبهردهوام ساكه چهند ماوهی بۆ شانۆو لهدیاره بهم ھهبووه، ئهده بیم ھونهرییو كاریئستاش كهمهو راگهیاندنهوه به پهیوهندیم منگشتی راگهیاندنو نوهندی پهیوه ندییهكانیپهیوهندی لهسهر كوردستان ژیانی بوارهكانیھهرچهنده خزمایهتییه، ھاوڕیهتیو ناسیاویولهالیهن به سهركردنهوهم چاوپكهوتنو بهردهوامراسته ھهیه، تهلهفزۆنهكانهوه رۆژنامه و گۆڤارو من بۆ ھه یه كه ئهوهی بهم نییه، ئه وه ندهبیر منی دهكهم ھهركهسك سوپاسی بهسهوبه سهری راستگۆییهوه خۆشهویستیو به بووهو

كردوومهتهوه».(داستان، منداه س دایكی ئستا فرمسك

شانۆكار فرمسك مستهفا

نیشتمان بۆ پهرۆشی

57 هه فتانه ـ ژماره ٣٠ / ١١ ک. دووه م ـ ١٧ ک. دووه م ٢٠٠٩

به پی راپرسییه ك كه كه نای (ئم تی ڤی ) كردبووی ، سای بۆ گۆرانی ئه ستره ی كردنی ده ستنیشان بۆ ره گه ز به (ریحانه )ی میللی گۆرانیبژی ،٢٠٠٨التینی گۆرانیبژی ئه ستره ی وه ك به ربادۆسی

ده ستنیشانكرا.ئه ستره ی باشترین بووه ھه روه ھا ڕیحانه میللی له ئه مریكا، ھه ر له مسادا كۆی فرۆشی

ئه لبومه كه شی گه یشته ٢١ ملیۆن دانه .

ره یحانه ی میللی

دزه كه ) چل و بابا (عه لی چیرۆكی نییه كه سك نه ناست، به م له روسیا ئه م چیرۆكه تایبه تمه ندییه كی ئه و رۆژھه تییانه و خۆشویستنكی ھه یه ، گه وره ی كه روسیادا له واقیعك به بووه كالسیكییه ئه دا خرا زۆر وه مده ركی رووسه كان دی گوچكه و بن بۆ چیرۆكه رۆژھه تییه كان، ئه مه ش به وه ی زۆر په یوه ستن به نه ریته په روه رده ییه كانی خۆیان و له ئه نجامی كاریگه ری گه وره شاعیرانی وه ك (پۆشكین، كوبرین) بولغاكوف، بونین، تولستوی ، یسینین، له سه ریان. شانۆی عه لی بابا كه (بنیامین سمیخوف)ی ده رھنه ره كه یه تی و به رای خۆشی باشترین شانۆیه تی و نمایشكراوه (ئیكسبرومت) شانۆی له سه ر كه (لیودمیال ایفانوفا) رۆلی سه ره كی تدا بینیوه . نھنی سه ركه وتنی ئه م شانۆگه رییه له تكسته نایابه كه یدایه ئامزانه یه نوكته ئاسان و ئه وه نده به رۆحكی كه جگه له و میوزیكه به كارھاتووه ی كه بیرچوونه وه یان ده كه ن كاره كته ره كان له وا ئه مانه ھه موو قورسه، بواو متمانه یان به خۆ ھه بت، که به رۆكی شانۆیی

. نوه ھا ھه ستی ته واوی بینه ران بله رز

شانۆی (عه لی بابا) له روسیا

ھـــونــــهر


به رھهمه له ئاگابوون به زیاتر بۆھونهرمهند، نویهكانی ھونهرییهپوهكردو پهیوهندی (ھهفتانه) گۆڤاریدوای كه زانیمان و پرسی كاری نوترین لهناوی كه نویهكهی سیدییه بوبوونهوهییهكك توانیویه تی زۆر ھهوكی به (سكا)یه،گۆرانی نویهكهی، سیدییه گۆرانییهكانی لهو ئاواز له گۆرانییه ئهم بكات، كلیپ (ژان)لهالیهن ونهگرتنی كاری و خۆیهتی ھۆنراوهی مۆنتاژی كاری كراوه، بۆ عهبدووه مهریوان ھهریهك ، خالیدهوهیه كوردۆ كلیپهكه ش لهالیهنشاریۆ كاری نهبی كاروان و عارف شكور لهكلیپهكهش و كردووه به رھهمهكه یان كرنی وسهرجهم (خاك)، تهلهفزیۆنی بهرھهمی دهبتهله شارباژ ناوچهی له كلیپهكه دیمه نهكانی

ونهگیراوه. (وهندهرنه) گوندیوتی: نویهكهیهوه كلیپه لهبارهی جهزا حهمه كارهكانی له نوان ھه یه زۆر «جیاوازییهكیپشووم، ئهوانهی لهگهڵ بهراورد به ئستامرووی له جیاوازییهكان زیاتر بم دهتوانمئستا چونكه ئاوازهوهیه، و ھۆنراوه و مۆسیقا له زۆر جیاوازتره ئاوازهكان مۆسیقاكان و كاری پشكهوتووترن ئامرهكان لهبهرئهوهی پشوو

كار و لهبرهودایه زۆر تۆماركردن ته كنیكی ورووی له كردووه بهرھهمهكان بۆ ته واوی ئاسانی جیاوازییهكی ھهربۆیه بوونهوه، پوخته و پاكی

ھهیه». زۆركه بدونین وهھا ھونهرمهند لرهوه ویستمان كه عه شقكه چ نھنی ئهوه ئایا بین: پی گۆرانی بۆ ھشتۆتهوه جهزای حهمه تائستا

خۆشهویستییه؟ ئایا ھونهركردن، و وتنھهیه، جۆری خۆشهویستی «بگومان وتی: خۆشهویستی و دایك و خاك خۆشهویستیخۆشه ویستی خۆم وهك من ھهیه، بهم ھاوسهرئهمانه ھهموو سهرجهم پیرۆزترهو ال له خاكمھونهركی بهردهوامبوونی بۆ ھشتۆتهوه منی

پیرۆز».دوا كه زانیمان خۆیهوه ھونهرمهند زاری له مهسهلهی بۆ ئهوروپا بۆ گهڕانهوهیه پرۆژهیئهگهر پاشان و نهخۆشییهكهی چارهسهركردنی پبكاتهوه، دهست ھونهریی كاری لهوێ توانی،چونكه دهبت، كاتی ماوهیهكی بۆ چوونهشی ئهمچارهسهری كه كردووهتهوه دنیایان لهوێدوابهدوای دهكرت، بۆ نهخۆشییهكه ی تهواوی

كوردستان. بۆ دهگهڕتهوه ئهوهشعارف سامان دیمانه:

كلیپ دهكات ژان حهمه جهزا،و تهرخانكردووه ھونهر بۆ خۆیان تهمهنی ھهموو ھونهرمهندانه ی ئهو زۆرنگـــهلو نــیـشـتـمـان بــه خــزمــهت ھونهره كهیانهوه له رگهی بهردهواملــه خـزمـه تكـردن، بهردهوامه ھونهرمهندانهی كه یهكك لهو دهكهن.

جهزایه.. حهمه ھونهرمهند

٢ و كوردستار بهرنامهی له سهركهوتنی پاشھهژار ھونهرمهند یهكهم. پله ی بهدهستھنانیھهوی دروستكردنی سیدییهكی عهبدولستار لهلهسهر بهرھهمه ئهم كه خۆیدایه تایبهتی بهجج بهرنامهكه كوردسات و كهنای ئهركیھونهرمهندانی ئهم مهبهستهش بۆ دهكرت..سیدییه ھاوكاری ئه م و گۆرانیبژ میوزیكژه نلهالیهن بهرھهمه كانیش له یهكك دهكهن.دهكرت. بۆ كلیپی كاری چواچراوه كۆمپانیای تراك ١٠ تا ٨ له سیدییه ئهم پده چتھونهرمهندان لهالیهن ئاوازهكانیش بت. پكفهرھهنگ نوری، نیاز قهرهداغی ، (دیاریھهردی ئهنوهر، زانا حسن، ھمن غهفور،شیعری دانراون. سهح) ھهبه ست سهح،ئهحمهد، (ئهكرهم لهالیهن، گۆرانییهكانیشفهرھهنگ غهفور، ھۆگر، نهجم ئهكرهم ئهمین،نووسراون. ئهم سهح) ھهردی سابیر، دیدارتۆماری كاری میلۆدی ستۆدیۆی له بهرھهمانهکراوهو بۆ عومهرهوه ئاکۆ له الیهن دهنگی ھهبهست حسن، (ھمن دابه شكردنی كاریشیاو نوری ، نیاز ئهنوهر، زانا سهح،وتی له ماسترینی كاری بیاره كهمال)ن.كاره كانی دهكرت پشبینی و بكرت توركیاتهواو بت. نهورۆزدا جهژنی له ئهم سیدییه

یهكـــهمیله كوردستار

نودا سیدییهكی

59

له ژر رۆژانك كه بووم كوڕانه و كچ ئهوكردووه. خۆشهویستیان مندا درهختهكانی

فیلمكی گوڵ، دیكۆمنتاری پیاوك له فیلمیھاوڕێ دهرھنانی له كوردییهو دیكۆمنتاریپیاوكمان فیلمهكه دا سهرهتای له عهزیزه،بهناو پاسكیلكهوه به كه دهدات نیشانچیمهن لهو و دهكات پیاسه گشتیدا باخیخۆی كه دهڕوانت باخهكه گونهی وله ھهمووی باخه كهی كردووهوهو دروستیئهم باخ، به كردووه سادهوه نهمامكی زاھیر ھونهرمهند كه ئهوڕهحمانه پیاوه مامئهوڕهحمان مام دهبینت، رۆهكهی غهریبكه سایهتییهكی فیلمهكهیهو پاهوانی كهو ئرانه خه كی باخهوانكی راستهقینه یه،ئاغا قادر كاتهدا لهو كه ١٩٣٧ سای لهبووه، سلمانی شارهوانی بهڕوه بهریكه ناوچهیهی لهو تا شاره كه، ھناویهتهبۆ گهوره باخكی كردووه دیاری بۆی

بكات. دروست شارهكه

گشتین شار قهرزاری باخی خهکیفیلمه دهرھنهری عهزیز ھاوڕێو فیلمهكه بارهی له دیكۆمنتارییهكهوفیلمه كهوه بیرۆكهی ھهبژاردنی چۆنتیبۆ ده گهڕتهوه پۆژهكه «بیرۆكهی وتی مای كه موفتی ھهژاری زانا ھونهرمهندباخهكهی كه دهناسی باخهوانهی ئهوتائستا وتم پی رۆژك كردووه ، دروستكراوه ناودار كهسی لهسهر ھهر فیلمهكاندهتوانیت وتم پیان بكه ین، گۆڕانك باباخهوانك لهسهر دیكۆمنتی فیلمكیكردووه، دروست گشتی باخی كه بكهیتبهم دهربی، لهسهر رهزامهندیم منیشلهسهر دیكۆمنتاری كاركی ئهوهی بهھۆیشتی چونكه نییه، ئاسان ئاوا كهسایهتییه كیبه ردهستدا له ھیچیشت كه مهو زۆر ئهرشیفیگشتییهوه باخی ری له بیارمدا نییه،له سهر و ئهوڕه حمانهوه مام ژیانی ناو بچمهھاوكاری به ئهوهبوو كاربكهم، پیاوه ئهمئهنجام كاره ئه و توانیمان براده ر كۆمهك

بدهین.»ھۆكاری بارهی له دهرھنهره ئهمئهنجامدانی بۆ گشتی باخی ھهبژاردنینهتهوت و بتهوت «تۆ وتی كارهكهی قهرزاری شاره ئهم خهكی زۆری زۆربهی

تهنھا لهسهرهتادا ھهموومان گشتییه، باخیجگه پشوودان، بۆ ھه بووه شونهمان ئهوشاره ئه م كهسایهتییه كانی زۆربهی لهوهیله فربوون، لهوێ كردووهو سهعییان لهوێجژوانك ھهمیشه كۆمهیهتیشهوه روویژن ویستویانه كه كهسانهی ئهو بۆ بووهالی زۆری یادگارییهكی گشتی باخی بنن،ھهمووشمان ئهم شاره ھهیهو تاككی ھهموو

قهرزاری ئهو باخهین.»وتی فیلمهكه شی تهكنیكی به سهبارهتدامان سینارۆكهدا له ئهوهی راستی «بهھهمووی پویست وهكوو توانی نهمان نابووو كات كهمی بهھۆی بكهین، بهججتوانیمان بهم دیكه، ھۆكاری ھهندكئمهدابوو ھۆشی فیكرو له ئهوهی ٦٠٪یھهرچهنده بكهین، جبه جی فیلمهكه دا لهكردین ھاوكارییه كی سلمانیش پارزگاری

كارهكه .» باشتركردنی بۆلهسهر دیكۆمنتاری شوازی به كاركردنو به ئهرشیف پویستی بابهتكی مژووی،له ھاوڕێ باسی بهم ھهیه، زۆر ئاسهواری كارهكهیدا له نهبوونی ئهرشیف كرد ئاستهنگیئهوهیه كورد كشهی گشتی «به وتی وبۆ ئهرشیفك نهیتوانیوه ئستا تاكوو كه گهورهترین لره ئمه بكات، دروست خۆیئهو نییه دهزگایهك كه ئه وهیه كشهمانكاتكدا له كۆبكاتهوه، ئهرشیفییانه شتهلهسهر دیكۆمنتاری فیلمی بهسهدان رهنگهچهند تهنھا ھهیه كه ئهوهی كرابت، كوردپوه ئاوگۆڕی كه دیاریكراوه ونهیهكیئهوه لهبه ر بهكاردهھنرتهوه، و دهكرت بیھنینه بوو مهبهستمان كه ئهوهی نهتوانراتوانیمان پاشان زۆرماندا ھهوكی دی،بهدهست گشتی باخی كهمی ونهیهكی چهندونهی ھهمووی ھهشبوو كه ئهوهی بخهین،

بوو. خزانی

کارهکهمهن کرد به دیکۆدرامیبه كه پداین خۆی ونه ی ھهندك د.به كردوو یهك رهفیق ونهگری گرتبووی، مندایئهمانه واته گرتبوو، گشتی باخی ونهیتوانیمان ئمه كه كهمبوو زۆر شتی كۆمهكزۆری به له بهرئهوه بكهین، لهسهر كاریدیكۆدرامی به ئهوهی سهر برده پهنامان

ھونهرمهند كه بكه ین، كارهكه


5458

سینهما

گوڵ" له "پیاوك

كۆنترین یه كك له گشتی، كه باخیری له شارهیه ئهم باخهكانی مژووی باسی دیكۆمنتارییهوه فیلمكی ده ت پمان دهكات، بۆ شارهمان ئهم

مامۆستا و ئهندازیار و دكتۆر ئهو ھهمووشارهكهتان كهسایهتییهكانی سهرجهم وسهعییان مندا باخهكانی ناو له رۆژانكسهرجهم كۆكه رهوهی منیش ھهر كردووه،

شارك دروستبوونی پداویستییهكانی رهنگه نهبت سهوزایی و باخ گهرچونكه تدا دهبت، شاره كهمووكوڕی دنیاییهوه ئهو و به نهبت تهواو

كهشه و جوانی بهب شارك پاك، ژینگهیه كی بهب دهبت دروست شاركکۆن سلمانی شاری باخچهكان و ژردرهختهكان، ناو جوانهكانی و رۆمانسیو كلتووری دهگه یته مژووی بهھۆیانهوه كه شتانه ی یهكك لهو بۆیه نییه،

باخهكانییهتی. ئهویش شارهکه رۆشنبیری


ئهوڕهحمان مام ڕاستهقینهی ونهی چهپ: الی

61

خانمان


پستی له سه ر ته مه ن ھیی ده ركه وتنی و چرچی له ده وری چرچی به تایبه تی، ڕوو یان ده موچاو ھه ردوو چاوه كان دیارده یه كه له گه ڵ زیادبوونی ته مه ن دروست ده بت و گه شه ده سه نت، بۆ ئه وه ی خۆت بپارزیت له ده ركه وتنی ئه م دیارده یه له سه ر ڕووی ده م و چاوت و نه ھشتنی، وا چاكه په یه وی ئه م خانه بكه یت: یه كه م خای كاریگه ر دووركه وتنه وه له جگه ره كشان و ته نانه ت ئه و شونه ی جگه ره كشی تدایه ، دووه م خۆنه دانه به رتیشكی خۆر، یه ككه له ھه ره خاه گرنگه كان كه مانه وه له به ر ده م تیشكی له ناو ماوه ی (١٠) خووله ك ده بته ھۆی بۆ خۆر، كه مبوونه وه ی كه ژرپست (كۆالجین)ی چوونی چرچ و بوونی دروست ھۆی ده بته مادده یه ئه م دیكه گرنگی خاكی ھه روه ھا ده موچاو، لۆچی كه شه ووڕۆژكدا له باش ماوه یه كی بۆ نووستن

گرنگی خاكی نه بت، كه متر كاتژمر (٨) له ئه م ده ركه وتنی دره نگ له ھۆكاره ئه ویش كه تر تدا جۆراوجۆری واچاكه خوارده مه نی دیارده یه ، بكرت و ژه مه كان به میوه و ھه موو جۆره كانی سه وزه بیبه ری (پرته قاڵ ، به تایبه تی بكرت ده وه مه ند شیرین، شیلك)، بۆ ئه و خانمانه ی بۆدره ی ئه ساس به كار ده ھنن پویسته له كاتی به كارھنانی بۆدره ی به دوور چاوه كان پشتی واتا برۆیان، ژر ئه ساس بگرن له و بۆدره یه به به رده وامی كرمی چه وركردنی ده وری چاو له نو جانتاكانیان بت و له كاتی چوونه سه ر كار و بۆ ماوه ی چه ند جارك ده وری چاوه كانی ده بته ئه م ماسكه به كارھنانی بكرت، پ چه ور بنه بكردنی چرچی و خه تی ده وری ھۆی نه ھشتن و الی تكه ه یه ی له م پكھاتووه كه چاوه كان

خواره وه :

ماسكی شانه ی ھه نگوین و رۆنه كه ره شانه ی تكه وكردنی له پكھاتووه ئه مه ش ھه نگوین كاكاو و ڕۆنی گوز و ڕۆنی ھه نگوین و له گه ڵ زه یتی گوزه ر له ناو قاپكی پاك و گه رم كردنی بۆ ماوه یه ك ھه تا ھه موویان به كه وچككی تكه ه یه ئه م پاشان ده كرت و تكه و دار به پی پویست ئه خرته سه ر شاشكی ته عقیم كراو و ده خرته سه ر ئه و شونه ی چرچی و خه تی ئه م خوله ك (١٠) ماوه ی بۆ كردووه ، دروست تكه ه یه ی له سه ر داده نرت و پاشان به ئاوكی بۆ سارد، ئاوی به ئینجا ده شۆرت و شله تن ئه وه ی ئه و پسته توند و تورت بته وه ، واباشه ئه م ماسكه بۆ ماوه ی ٢ جار له مانگكدا به كار

بھنرت.كه نار بایز

خۆت بپارزه له چرچی ده موچاو

5460

سینه ما

زاھیر غه ریب توانی رۆی مام ئه وڕه حمان له ببینت. فیلمه كه دا

ھاوڕێ ، له باره ی كه سایه تی مام ئه وڕه حمانه وه وتی فیلمه كه یه سه ره كی پاه وانی كه ئه م بووه ، دسۆز زۆر «كه سایه تییه كی پیاوه یه ك كچی ھه بووه ، ئه وه نده باخه كه ی خۆشویستووه وتویه تی دره خته كان كوڕمن و گوه كانیش كچمن، ئه م پیاوه خه كی ئران بووه و كورد نه بووه ، كه ھاتۆته عیراقه وه ، ،سه ره تا چۆته به غدا و پاشان چۆته موسقادر ئاغاش كه سه رۆكی شاره وانی ئه وكاته ی شاره كه وه و ھناویه تییه بووه ، سلمانی ئیمتیازاتكی زۆری داوه ت تابتوانت باخه كه شوازی له سه ر باخه كه ی بكات، دروست ئرانی دروست كردووه و له وكاته دا گه وره ترین باخ بووه له عیراقدا، ئه م پیاوه توانیویه تی په روه رده باخه كه ی شوه جوانترین به بكات، ھنده باخه كه ی خۆشویستووه كه له چوار س عیراق حكومه تی ١٩٨٢دا سای له ڕۆژ تاس ئه ویش بیبوویه وه ، داری ماه وه گریابوو، وتبووی ئه وان شه ش كوڕی منیان ئیعدام كردووه ، مام ئه وڕه حمان پش ھه بووه و ئرانی ژنكی سلمانی بۆ ھاتنی ھناوه ، ژنكی لره سلمانیش ھاتۆته كه كه كچكی له و ژنه ھه بووه ، ئه وان له سای ١٩٨٢دا حكومه تی ئه و كاته ی عیراق ره وانه ی

ئرانی كردونه ته وه .»له باس گوڵ له باخك دیكۆمنتی فیلمی مژووی دروستبوونی باخی گشتی ده كات له سای ١٩٣٧ه وه و ئاماژه به تچوونی باخه كه پرۆژه كه ی سلمانی شاره وانی كه ده كات ده كات له وه باس ھه روه ھا ئه نجامداوه ، چۆن دانراوه و شونه كه دیزاینی چۆن كه نه مامه كان گه وره كراون، جگه له وه ی له گه ڵ بیره وه ی ئه و كه سانه دا كه له باخی گشتیدا سه عییان كردووه و له باخه كه دا ماونه ته وه و كه سانه ی ئه و و كردووه سه ردانیان رۆژانه ناسیوه ، ئه وڕه حمانیان مام له وكاته دا كه یاده وه رییه كانی دروستبوونی باخه كه و رۆی باسی ده گنه وه ، شاره كه دا له باخه ئه و و كچان سه رده مانكدا له كه ده كه ن ئه وه كوڕان نه یان توانیوه بچنه باخه كه وه و رۆژانی ژنان و كچان به تایبه تبووه چوارشه ممان له وشه وه شاره زای زۆرك له مژووی شاری له باخه كانییه وه ری له و ده بین سلمانی

ڕوانین له باخی گوڵ

ونه یه ک له سه رده مه ڕۆمانسییه که ی باخه وه



62

خانمان


ده توانین په پووله بكه ینه ھما بۆ چه ند شتكی جوان و ناسك و پاكی. وادیاره و دینیگه ن كۆلت وه ك جیھان، به ناوبانگه كانی دیزاینه ره و جلوبه رگ خانه ی تیبی و دایان ڤۆن فورستنبرگ و بادگلی میچكا، له سه ر ئه وه رككه وتوون كه ئه و جلوبه رگانه ی بۆ وه رزی به ھار/ھاوینی ٢٠٠٩ دیزاینی ده كه ن، به الیه نی كه مه وه په پووله یه كی له سه ر بنیشت، ئه مجاره وه ك ھمایه ك بۆ جوانیی و رۆحی كچانه

و توانای خۆگۆڕین. ئا: ڤینیار رواندزی

ساــی په پــووله


بچنرت، تیا (DNA)ی ترشی و بكهوت دادهنرت سهرهكی كشهیهكی به ئهمهشكردن بۆ پارزگاری ئهم ته كنۆلۆژیایهدا لهبه ردهمماوه، كهمیان رژهیهكی كه بوونهوهرانهی لهو

خهریكن لهناودهچن. كه بهتایبهتی ئهوانه ی

دهكرن؟ كۆپی مرۆڤهكانئهم بهم چییه، نازان مهحاڵ وشهی زانستئه نجامدانی به دهبهخشت ھیوایه ك ئهزموونهپسپۆڕ گرھارد) (جۆن مرۆڤ. كردنی كۆپیله زانكۆیی خانهی دڕكهپه تك و كۆپی كردن لهدووباره بۆ دهت: «ھیوایهك ھهیه بهنسلڤانیاتیپی له بۆستن بۆی به یس یاریكهری گهڕانهوهیولیامز) (تید ناوی به ئهمریكی) سۆكسی (ردئهوهی لهبه ر ژیان، بۆ گهڕانهوهی دووباره بۆبهھۆی پاراستوه ته رمهكهیان خانهوادهكهی(٢٠٠٢)هوه، سای له مردنی لهدوای بهستنیهوه پهلدهكشت توژینهوهیه (ئهم دهت: گیرھاردبهستنی بۆ بچوك كارگهیهكی كردنی دروست بۆ

دووباره بۆ مردنمان پش لهشمان بهشهكانیداھاتوودا.» له گهڕانهوهی

كه بت ئاژهه ئهو ماموس) (فیلی لهوانهیهكۆپی دووباره دهدهن ھهوڵ زاناكان و لهناوچووهزۆری ژمارهیهكی كه بهشوهیه ك بكهنهوه،لهناوچه كه دهستكهوتۆتهوه فیلهیان ئهو لهشیپارزراو و شاراوهتهوه بهستههكهكاندا بهردهوام(٢٠٠٧)دا حه وتی مانگی روسه كان له زانا بووه،سهھۆبهندانهكان لهناوچهی (یامالونینتسك) لهبهبهستوویی بچوكیان ماموسی فیلكی لهشیساڵ ھهزار ٤٠ بۆ مژوهكهی كه دۆزیوهتهوه

دهگهڕتهوه.ئایا نهبۆتهوه روون ئهوهیان بۆ واكایاما: تیمی بهستودا ته واوی لهشكی له ناوك دهتوانرتھهروهھا كۆبكرتهوه؟ كیمیایی ماده یی بهبئایا خانهكان. كردنهوه و نهمانی لهشی بت رگردروستبوونی له بهكارھنانی بۆ دهبت چاالكناوكهكه؟ گواستنهوهی پاش بچوك زۆر تهنكی

ناوكهوه گواستنهوهی بهھۆی كردن كۆپی

شیرده رانهی جۆره ئهو پاراستنی بۆ ھهلكهدهكرت. ل لهناوچوونیان ھهڕه شهی كهبهستووهكان لهناوچووه بوونهوه ره زیندوكردنهوه یلهبهرئهوهی نییه، كرداری ماموس) (فیلی وهك:تهنانهت نییه، و گونجاو زیندوو خانهیهكی ھیچحهتمی به ماوهتهوه كه بۆماوهییه ماده ئهوھهندێ واكایاما تیمی بهم بۆته وه. شیساك چهند بۆماوهی كه خستهڕوو مشكیان نییه مشتومك ھیچ و مابوونه وه به ستوویی بهبهستوهكه كرداری لهناوچوون. خانانه ئهم كهلهوانهیه و خانهكان كردنهوهیی شی ھۆی بۆتهله ناوهوهدا. بگهیهنت (DNA) ترشی به زیانله بهكاربھنن خانانه ئهو ھهویاندا زاناكاندهركهوت بۆیان لهشدا، تری شونكی چهندئهمهش شونه. باشترین مۆخ خانه كانی كهئستا ھه تا بهشوهیهك ده ردهخات، تهمومژكله زیندوو مشكی یهك تهنھا نهیتوانیوه كهس

بكات. كۆپی مۆخ خانهیهكی ساح ھرش ئا:

64

زانســــت

دنهوه؟ لهناوچووهكان ئاژههزاست، ئستای گرنگهكانی ھهره تهوهره له یهككه گیانداران كردنی كۆپیرۆژك تۆبی ده كرنهوه، دروست جۆرهوه به ھهمان گیاندارهكان بهھۆیهوه

بكرنهوه؟ كۆپی مرۆڤهكانیش بتمشكك توانیان یابانییهكان زانادرژایی به مردووه و كه بكه ن كۆپیبه فرگرهدا له به ستوویی به ساڵ (١٦) ماوهی ٢٠ كه گه رمییهكدا پلهی له ھهیانگرتبوو،ئهمهش بووه. سفرهوه لهژر سهدیی پلهیمردوو ئاژهكی بتوانرت كه جاره یهكهمیندهرگایهك ھهروه ھا بكهن، كۆپی بهستوو وئاژهنهدا ئهو كردنی كۆپی بهرامبهر له دهبتلهناوچوون دوروودرژه زهمهنی ماوهیه كی كهشوه ئهم پراكتیزهكردنی پاشان نهماون. وو مردون كه مرۆڤانهی ئهو لهسهر ته كنیكییهھۆی ببته لهوانهیه كه پارزراون، تهرمهكانیانكشهی و فراوان مشتومكی بوونی دروست

بكه وتهوه. ل زانستی و یاسایی و ئهخالقیتوژینهوانهی كه ئهو یابانییانه زانا ئهم كۆمههبكات كۆپی ئاژهنه ئهو دهتوانرت كردویانه،یهك پش كه ماموس)، (فیلی وهك نهماون كه

ژیاوه. ناوهڕاست ئهوروپای له ساڵ ملیۆنسهركهوتوو كردنهكهیان كۆپی كارهكانی ھهمووته كنۆلۆجیایی پشوو ھه مان به بووه، پشتیانكۆپی بۆ ھنا بهكاریان زاناكان كه بهستووه (دوللی) به ناسراوه كه مینه مهڕی كردنیترشی ناوكی رگه ی له (١٩٩٦)دا، سای لهزیاد بۆ تریان قۆناغكی بهم (DNA)هوه، بهكاراكردنی دووبارهكردنهوهی بۆ كردووهئهویش كردنهكه، پرۆسهی كۆپی تری بهشهكانیھلكه یهكی له چاندنی و خانهیهكه ناوكی ھنانیپاشان و (به تاڵ) واته خانهدا، ب نهپیتراویتپهڕبوونی و كیمیایی ماددهیی بهكارھنانی ئامادهكارییهك بۆ وهك كارهباییدا، به وزهیهكینهپیتراوهكه ھلكه وردهورده پاشان زۆربوون،كۆرپه یهك بۆ دهكات، گهشهكردن به دهستئهوه وهك ته واو سه رهتاییدا، قۆناغهكانی له

له تۆو. له خانهیهك به پیتنراوبت كه وایه له بھنن بهدهست سهركهوتن توانیان ئهنجامداھهمان كراو. كۆپی له دایكبوویهكی بهرھهمھنانیبۆ ھنا، به كاریان زاناكان كه پشووه رگهییبكرت، تیابهدی كه جیاوازی ئهوهی مینه، مهڕیتوژینهوه له مشكهكه بۆماوه ییه كانی خانهتر، دایككی نهخرایه ناو مندادانی یابانییهكهداده سكه وتنی بۆ جیاكرانهوه یه كتری له بهكوجیاكراو. لهیهك بۆماوه یی دڕكهپهتككی چهندنهپیتراودا ھلكهی كۆمهك له دڕكهپهتكهكانكارهبایی تیشككی تپهڕاندنی دوای چنران.كراویان بۆ كۆپی كۆرپهیهكی زاناكان یان زیاترسه رهتایدایه، قۆناغهكانی له كه بوو دروستدایككی تردا مندادانی له كۆرپهیه پاشان ئهمكراو كۆپی مشككی ماوهیهك پاش و چنرا كه ئهسییه به ستووه مشكه لهم لهدایكبوووایه بوایان پسپۆڕهكان مردووه. ١٦ ساڵ پشو بكرت ناتوانرت بهستوو خانه ی به كارھنانی(DNA) بهفر شریتی چونكه مهحاه بپیتنرت،(تیرۆھیكۆ یابانی پسپۆڕی بهم لهناودهبات،(ریكن) پهیمانگایی له ھاوڕكانی و واكایاما)گهیشتن (یۆكوھۆما) شاری له توژینهوه بۆپ زیانكیان ھیچ بهستووهكان خانه كه بهوهیكاتی ئهنجامدانی له به فر، ناگهیهنرت بهكاریگه ریمۆخ خانهی بهبهكارھنانی كردنهكهیاندا كۆپی وهرگیرابوو، مشكهبهستووهكه لهشی له كهژر ٢٠ پله ی گه رمی لهپلهی كه ده ركهوت بۆیان

چاالكه. سفرهوه ، خانهكه زیندووه وناوكی گواستنهوه ی بۆ (واكایاما) تیمهكه یبۆ بهكارھناوه سادهیان تهكنیككی خانهكهدهتوانرت ئهمهش مشكهكه ، كردنی كۆپیو ھلكهكه خانهی له ناوك بهدهرھنانی بكرتئهو ئاژههی ئاسایی خانه یهكی به ناوكی گۆڕینی

پانهركی كاتك بكهیت. كۆپی دهتهوت كهدهدرت، ل گونجاویی كارهبایی و كیمیاییوهك ده كات بوون دابه ش به ده ست ھلكه كه

تۆوهوه. بهھۆی پیتنراوبت كه وایه ئهوه

لهناوچووهكان زیندووكردنهوه یناوكی گواستنهوه یی كه رگهیه جۆره ئهموهربگیرت ل سوودی دهتوانرت ھلكهیه،كردنی یان پارزگاری زیندوویی ئاژهڵ زیاتر بۆكاتكی بۆ بۆماوهیی سیفهتی ھشتنهوهی له

درژتر و زیاتر.دهتوانرت ھناوه، بهكاریان تهكنۆلۆژیایه ئهمبۆ ژیان، بھنرتهوه سه رلهنوێ بوونهوهرانه ئهوبهستوویی. پاشماوهیی له شیردهرهكان نموونهئاژهه بهوهی دهدهن ئاماژه كاتدا له ھهمان بهممردوانهن ئاژهه له و ئستا ھهتا كراوه كان، كۆپیكهمی كه خانه یی ریشاكی له كراون كۆپی كهبهرچاو بهشوهیهكی بوونهوهرانه ئهو بوونیدهست ھلكه كهیمان ھهتاوهكو نییه، لهبهردهستدا


67

له دایكبوونی منداكی ٦,٩ كیلۆگرامی

٣٩ پرۆســه ی ئاسمــانی

نیازه له سای ٢٠٠٩دا حكومه تی رووسی به ده رچوونی ٣٩ و بشكنت پوانه ی ژماره ی ئاسمانی له بواره جیاوازه كاندا ئه نجام بدات.

ئاژانسی سه رۆكی بیرمینۆف ئاناتۆلی ئاسمانی رووسی رایگه یاند له گه ڵ ئه و ته نگژه ئابوورییه ی رووی له جیھان كردووه روسیا له و موشه ك ھه دانی پۆسه ی ٣٩ پالنیاندایه ئه نجام ئاسمان بۆشایی بۆ ده ستكرد مانگی ٢٠٠٨ پار سای راشیگه یاند ناوبراو بدات، ئاژانسه كه یان بۆ پوانه ییان ژماره ی ھه ر جۆره یان له و پۆسه ی ٢٧ و كردووه تۆمار ئه نجام داوه ، له سای ٢٠٠٧یشدا ٢٦ پۆسه كه پش وتانی ئه وروپی و ئه مریكا كه وتوون

له و بواره دا.كۆی ٥٪ی له «ته نھا وتیشی بیرمینۆف و بازرگانی ده ستكردی مانگی بۆ گشتیان

خزمه تگورازی مه ده نییه .»

١٣ كاتژمر دوور له ئاوماسییه كی ئاتونی «جینجر» ده توانت له ده ره وه ی ئاودا بۆ ماوه ی ١٣ كاتژمر بمنته وه و بژی ب ئه وه ی نزیكیش بت له ھیچ جۆره ئاوكه وه و كرداری ھه ناسه دان به ته واوه تی ئه نجام نه دات.

ئه م ماسییه له ماكدایه له شاری گلوسیست له وتی بریتانیا، به درژایی شه وك ده ریانھنا له سه ر بوو له حه وزی ئاوه كه ی و ھه تاوه كو كاتژمر حه وتی به یانی ب ھیج جوه یه ك

ئه وه ی ب ئاوه كه ناو خستیانه وه دواتر مایه وه ، زه وی چاالكییه كانی گۆڕانكاری به سه ردا بت.

بۆ پسپۆڕانی بواری زینده وه رزانی لكۆه ره وانی گیانداره ئاوییه كان ھه واكی زۆر سه رنجاكش ئاتوونی ماسی به ھزترین چونكه بوو،

خوله كی ١٠ مانه وه ی توانای ته نھا «جینجر» ھه یه له ده ره وه ی ئاودا.

كالیفۆڕنیا نه خۆشخانه یه كی پزیشككی كۆمه ه رایانگه یاند كه منداك له دایكبووه كشه كه ی

ئه م وته ی به پی كیلۆگرامه ، ٦,٩گه وره ترین به منداه ئه م پزیشكانه منداڵ داده نرت له و به شه ی كیشوه ری ئه مریكادا كه تاوه كو ئستا له دایكبوو تۆمار ژماره یه ئه و پشتر و بت

نه كراوه .ناویان له كشدا گه وره یه منداه ئه م لناوه ریتشاد جۆنز، پزیشكه كان ئاماژه

بۆ ئه وه ده كه ن كه به نه شته رگه رییه كی سكی له منداه كه توانیویانه گه وره دایكی بھننه ده ره وه ، چونكه نه توانراوه ببت، له دایك ئاسایی له دایكبوونی به رۆناد نه خۆشخانه كه ش به ڕوه به ری

پزیشكه ساه ٣٠ ئه و كه رایگه یاند ناجلی بۆ نه بیستووه ژماره یه ی ئه م ئستا تاوه كو و

باسه شایانی رۆژی ، یه ك منداكی له دایكبوو مندای گه وره ترین

گینیسدا كتبی له ناو كه ١٠,٢ تۆماركراوه

به واته كیلۆگرامه ، منداڵ گه وره ترین

داده نرت مژووی له

جیھاندا.


66

زانســــت

تازهوه لكۆینهوهیه كی ئهنجامی لهسوودكی قاوه خواردنهوهی كه دهركهوتووهبهتایبهتی و ھهیه لهش سهر بۆ باشی

ھهیه. لهسهر دڵ كاریگهری راستهوخۆیكه دهریخستووه نویهكه لكۆینهوهرۆژكدا، له قاوه فنجان دوو خواردنهوهی نه خۆشییهكانی كه مكردنهوهی ھۆی دهبتهدهكات له دڵ ئهمهش وا ،٪٢٤ رژهی به دڵجۆره ھهموو بهرهنگاری و بت چاالكتررژهیهی به و ببتهوه دڵ نهخۆشییهكی

سهرهوه.ئه نجامهكهیان كه ئه مریكییهكان لكۆهرهوهماوهی كهس دهرھناوه له ٢٧ ھهزار لهسهردهكهن لهوه باس رابردوودا سای پنجقاوهدا له كافایین مادده ی بوونی بهھۆیكۆلیستۆڵ رژهی كه دهدات دڵ یارمهتیله شی كشی له پارزگاری و نه كات زیاد

قهه و بت. نهھت بكات وكه شلهمه نییانهی لهو یهككه قاوه بهپی و ده یخۆن جیھاندا له زۆر خهكانكی و ٦٠٠ ١٢ ھهزار چركه دا له یهك ئامار دوا

جیھاندا. له ده خورتهوه قاوه كوپ

قاوهدڵ به ھزكهری

ژمارهی له نزیكن پیاوان و ژنان كه ئهنجامهی ئهو گهیشتنه پسپۆڕ كۆمهكوشهی و قسه دهكهن زیاتر ژنان بهم بهكاریدهھنن، رۆژانه كه وشانهی ئهوئهنجامدراوه ئهریزۆنا زانكۆی له كه لكۆینهوهیه ئهم بهكارده ھنن. زیاترله بهكاردهھنن ٢٠٠ وشه و ھهزار ١٦ ژنان رۆژانه تكایی به دهریخستووهله بهكاردهھنن وشه ٦٠٠ و ھهزار ١٥ پیاوان بهم قسه كردنهوه، ئهنجامی

رۆژكدا.ئه مریكا له دهروونناسییه بهناوبانگی پزیشككی كه بریزندین لوان دكتۆر بهمبهكاردهھنن وشه ٢٠ ھهزار ژنان رۆژانه و پی وایه پ راست نییه ژمارهیه ی ئهمژنان وشه رۆژانه ١٣ ھهزار واته بهكاردهھنن، وشه ٧ ھهزار تهنھا پیاوانیش وو شانه زۆری بهشكی ناوبراو وتهی بهپی چونكه دهكهن، قسه زیاتر پیاوان له بهكارھنانی وشهی و قسه بوونی بهردهوام بۆ تهرخانكراوه ژن خانهی مشكیچونكه دروستكردووه، پسپۆڕان الی رای جیاوازی لكۆینه وهیه ئهم زیاتر. قسه زیاتر ژن له پیاوان له زۆرك كه وایه باوهڕیان زانایان زۆری بهشكیقسه زیاتر پیاوان زۆر كاردا شونی له واته مادا، ده رهوه ی بهم له دهكهن،

ژنان. له دهكه ن

زیاتر پیاو له ژندهكهن؟ قسه


69

كه رایگه یاند كۆریی LGی كۆمپانیای شوه ی له سه ر نوی مۆبایلكی

ئه م به رھه مھناوه ، سه عات مۆبایله ی كۆمپانیای ناوبراو به كه داده نرت مۆبایل یه كه م بت له سه ر شوه ی سه عات

و بتوانت ڤیدیۆ بگرت.رایگه یاند LG كۆمپانیای له سه ر مۆبایله «ئه م و ده سته سه عاتی شوه ی

توانای كاركردنی له سه ر سیسته می نه وه ی سیه م ھه یه و شاشه كه شی به ده ست

لدان (له مس) كارده كات.»بجگه له وه ی شوه كه ی تایبه تمه ندییه كی گرنگه له مۆبایله كه دا، چه ندین تایبه تمه ندی تریش تدایه ، له وانه : چه ندین سپیكه ری جۆراوجۆری تدایه و ده توانت ونه كانی به چه ندین جۆر

ته ماشا بكه یت. ھه روه ھا ھه ر ھه مان مۆبایل توانای گۆڕینی نووسینی بۆ ده نگ ھه یه .درژی شاشه كه ی ته نھا 3 سانتیمه تره و ئه ستوورییه كه ی 14 ملیمه تره ، وا چاوه ڕوان ده كرت

كه سبه ین 12ی كانوونی دووه م بكه وته بازاڕه كانی ئه مریكاوه .

مۆبایلك له سه ر شوه ی سه عات

نوی ڤرژنكی كه رایگه یاند نۆرتن كۆمپانیای ئه نتی ڤایرۆسی نۆرتنیان به رھه مھناوه كه تایبه ته نویه ی ڤرژنه ئه م ماكنتۆش، سیسته می به ئه نتی ڤایرۆسه ، زیاتر بۆ ئینته رنت به كاردت و .Norton Internet Security 4 ناونراوه

روخساركی و شوه نویه ڤرژنه ئه م كۆنه كاندا ڤرژنه له چاو ھه یه جیاوازی ڤایرۆسكی جۆره ھه موو گرتنی توانای ڤایرۆسه كانی جۆری ھه ردوو به ھه یه

ویندۆز و ماكنتۆشه وه .به ره نگاربوونه وه ی توانای ھه روه ھا و phishing ترسناكه كانی كۆمپانیای ھه یه ، malwareی لـــه كه رایگه یاندووه نۆرتن ده ست 2009ه وه ســه ره تــای ده كات به بوكردنه وه و فرۆشتنی

له سه رتاسه ری جیھاندا.

ڤرژنكی نوی نۆرتن بۆ ماكنتۆش

بت كۆمپانیا یه كه م ده كرا پشبینی كه بوو كۆی الپتۆپه كاندا كۆمپیوته ره فرۆشتنی له فرۆشتنی ١٤٪ی ھه موو بازاڕه كانی جیھانی بوو

له الپتۆپدا.دوابه دوای دیش Acer له پله ی سیه مدایه و

١٢,٢٪ی ھه موو بازاڕه كانی جیھانه .فرۆشتنی زۆر ھۆكاری گشتی به شوه یه كی كۆمپیوته ره الپتۆپه كان له چاو كۆمپیوته ری تردا رووی كه ده گته وه ئابوورییه ته نگژه ئه و بۆ گه وره كان كۆمپانیا چونكه كردووه ، جیھان له كۆمپیوته ره تازه كردنه وه ی له ھه موویان ته نگژه رژه به و به م وه ستان، دیسكتۆپه كان ھاووتیان سه ر نه كرده كاری ئابوورییه كه به رده وام و كینی له بوون

الپتۆپه كانیان.

له كوردستانداله ھه یه ھۆكار زۆر پانه ر كوردستاندا، ھاندانی بۆ بووه كینی به خه كی ھه رچه نده الپتۆپ، ھۆكارانه ش ئه و ھه ر جیھان خه كی له وای له كینی بیر كردووه كه الپتۆپ بكه نه وه ، به م له كوردستاندا تۆختر بۆته وه ، كاره بایی ب چونكه و كشه یه سه ره كیترین كۆمپیوته ر جۆره ی ئه م چاره سه ر بۆ كشه كه ی تریشه وه له الیه كی كردوون، كوردستاندا له خه كی ده كه ن تكه ڵ ئیشه كانیان كاریان شونی و ماڵ كاری و تكه ڵ ده كه ن، بۆیه پویستیان به كۆمپیوته ركی ھاوبه ش ھه یه له نوان ماه وه و شونی كاردا.

گه رمترین كوردستانیشدا له ئستا بازاڕ بازاڕی الپتۆپه و به شوه یه ك خه كی ئاسایی بۆ مای خۆی ناچت به الی كۆمپیوته ره له گه رمییه بازاڕ ئه م پده چت ئاساییه كاندا،

سای تازه دا زیاتر بت.شڤان مسته فا میسری


لكۆینه وانه ی و ئامار ئه و ئه نجامی له پار سای ده ركه وتووه ئه نجامدراوه كه رژه ی فرۆشتنی الپتۆپ له سه رتاسه ری جیھاندا فرۆشتنی له به جۆرك كه زیادی كردووه زۆر بۆته وه ، نزیك دیسكتۆپه كانه وه كۆمپیوته ره ببته ٢٠٠٩ سای ده كرت چاوه ڕوان وا بۆیه یه كه مجار فرۆشتنی كۆمپیوته ری بۆ ساك كه الپتۆپ له كۆمپیوته ری ئاسایی دیسكتۆپ زیاتر ئیتر ئایا پرسیاركه وه ، ده كه وینه لره دا بت، كۆمپیوته ری الپتۆپ جگه به جۆره كانی تر لژ

ده كات؟له تایبه تمه نده كه iSuppli كۆمپانیای ئاماده كردنی ئامار و لكۆینه وه ی به بازاڕكردندا، الپتۆپ كۆمپیوته ری فرۆشتنی كه ده ریخستووه زۆر زیادی كردووه گه یشتۆته راده یه ك كه نزیك له دیسكتۆپ كۆمپیوته ری فرۆشتنی له بۆته وه چاره كی كۆتایی سای ٢٠٠٨دا، ھه مان كۆمپانیا به ره و رژه یه ئه م كه ده كات ئه وه پشبینی كۆمپیوته ری سه رو بگاته و بچت به رزبوونه وه تاوه كو ژماره یه ئه م زیادكردنی به م ئاسایی، ئاستك ده بت كه خه كی ته نھا بۆ كۆمپیوته ره كه سییه كان پشت به الپتۆپ ده به ستن، واته ئه م رژه یه ده وه ستت، چونكه فرۆشتنی كۆمپیوته ره و گشتی شونه بۆ گرنگه ھه ر دیسكتۆپه كان كۆمپانیاكان، ھه ر بۆیه ئستا به چه رخی زینی داده نرت، الپتۆپه كان كۆمپیوته ره فرۆشتنی الپتۆپیشیان ئه وانه ی كه كاته یه ئه و ئستا

ھه یه ھه ندێ جار ده یگۆڕن به دانه یه كی باشتر، ئه وانه ی كه كۆمپیوته ری

ھه یه خۆیان كه سیی به بیگۆڕن خوازیارن كۆمپیوته ركی الپتۆپ،

ئاست به رزترین بۆیه تۆمار ده كات.

ئاسته ی ئه و گه یشته حاه ته كه ئه گه ر به م ئه وا الپتۆپ، خاوه نی بووه زۆربه ی خه كی بازاڕی و ده منت مۆدله كان گۆڕینی ته نھا

68

ئای تی

ئاستكی له و ده چت كزی به ره و الپتۆپه كان جگیردا ده وه ستت.

لكۆینه وه ی بابه تی گه رموگوڕترین ئستا ئه م تایتی له بریتییه كۆمپانیاكان

كۆمپانیا به تایبه تی بابه ته ، كۆمپیوته ر، به رھه مھنه ره كانی تازه یان سای پالنی ده یانه وت پته وبت و نایانه وت خۆیان به دیسكتۆپه كانه وه كۆمپیوته ره چونكه بكه ن، سه رقاڵ پ باشیان بازاڕ ئه نجامه كان

نات.

ركابه رن كۆمپانیاكانیش كۆمپانیای ھه مان ھه ر كه راگه یاند» iSuppliركابه ریدا له كۆمپانیاكان و نزیكن یه كه وه له ریزبه ندی ئه مساڵ به شوه یه كی كۆمپانیاكان

جیاواز گۆڕاوه و كۆمپانیای HP بووه ته یه كه م، رژه ی فرۆشتنی سای ٢٠٠٨ی HP ١٨,٨٪ی ھه موو بازاڕه كانی جیھان بووه ، ئه وه ی چاوه ڕوان دووه مدا ریزبه ندی له د كۆمپانیای نه كرابوو

كورد دیسكتۆپه كانیان جده ھنفرۆشتنی كۆمپیوته ره الپتۆپه كان له سای پاردا به رزترین ئاستی تۆمار كرد له مژووی ئای تی ـ دا، بۆیه

ھه وسته له سه ركردن و لكدانه وه ی ھۆكاره كان، بووه ته بابه تی راگه یاندنه ئای تی ـ یه كان.


71

بهم بووه، تۆپ عاشقی مندایدا له رۆنادۆتۆپی ئهفسانهی بووه. قوتابخانه له رقی زۆربووه بۆ نموونهی با بهڕازیلی (زیكۆ) پیزیكۆ عاشقی منداییهوه له ھه ر رونادۆ،رۆنادۆ بكاتهوه. السایی ویستویهتی بووهوته نھا تهمه نی كاتك و ١٩٨٨دا سای لهیهكهم به كردووه پهیوهندی بووه ، ١٢ساڵ(تنس یانهی ئهویش كه پوه تۆپی یانهیبهھرهكانی ھهرلهوكاتهیشهوه فالیقیور) كلوب

تۆڕی بهرامبهردا بهدهركهوتوه. ھهژانی لهبوو گۆچی وهك یاریكردنی سهرهتای

كردووه. یاری ھرشبردندا ھی له دواترژیانی له ھهبووه دیاریان رۆكی كچانبووه پهیوهندیدا له ھهمیشه رۆنادۆدایهكهم فیرنر سۆزانا ھاوڕیهكانیدا، لهگهڵ دۆمینگیسیش میلینی بووه، دهستگیرانی ناوی دووه میشی ژنی بووه و ژنی یهكهم

بووه. سیكاریلی دانییال

باشتر بهرهو گهڕانپدا تۆپی بواری له ھهنگاوی یه كهم رۆنادۆپ دهست بهڕازیلی كروزیرۆی یانهی لهگهڵكردووهو ئهم یانه یه لهگهڵ ١٤ یاری كردووه،یانهیهدا لهم ھهر كردووه. تۆمار گۆی ١٢باریرا ئهلبرتۆ كارلۆس سهرنجی جی بۆتهھهبژاردهی به كردووه پهیوه ندی دواتر ویهكه مجار بۆ ١٩٩٤دا سای له بهڕازیله وه،جامی له بهڕازیلدا ھهبژاردهی لهگه ڵھهمان له ھهر كردووه. به شداری جیھانیدافی ئس (بی یانهی چووهته سایشدا دوو ماوهی بۆ و ھۆندییهوه ئایندھۆڤنی)له به شداری و كردووه یاری یانه یهدا لهم وهرز

كردووه. تۆمار كردووهو ٤٢ گۆی ٤٦ یاریداسربۆبی ئینگلیزی راھنهری چاودری لهژردهچته راھنهره ئهم كاتك بووه، رۆبسۆندالهگهڵ رۆنادۆ ئیسپانی بهرشلۆنهی یانهی-١٩٩٦ وهرزی له رۆنادۆ دهبات، خۆیكردووه یاری كهته لۆنی یانهی لهگه ڵ ١٩٩٧دا

كردووهو ٤٧ گۆی ٤٩ یاریدا له به شداری و-١٩٩٧ له سای وهرزه دا. لهو تۆمار كردووهئیتای، میالنی ئینتهر یانهی چووه ته ١٩٩٨داجیھانیدا جامی له بهشداری ١٩٩٨دا سای لهپلهی توانی بهڕازیل ھهبژاردهی كه كردووه،بهرامبهر له كاتك بنت، دهست به دووهمب گۆكی به دۆڕا فهره نسادا ھهبژارده یپكانك تووشی ١٩٩٩ سای له بهرامبهر.چه ند ماوهی بۆ ھۆیهوه بهم ئهژنۆیدا، له ھاتسای له دووركهوتهوه. یاری له مانگكیاریگا، بۆ گهڕایه وه دیكه جاركی ٢٠٠٠داجاركی كردن یاری له ٧ دهقیقه پاش بهم٢٠ ھهفته پاش دواتر پكان ھات، تووشی كهبهشداری و یاریگا بۆ گهڕایه وه چارهسه ر لهله توانی و ٢٠٠٢دا جیھانی جامی له كرد

بهرامبهر له بكات تۆمار گۆڵ ٢ یاریدا یهكسادا له ھهمان ھهر ئه مانیادا. ھهبژاردهیجیھانی جامی پاهوانتی گۆكاری نازناوی

له رۆنادۆ گۆڵ. ٨ كردنی تۆمار به لنرامهدریدی ریاڵ یانهی چووه ٢٠٠٢دا ھاوینیكردنی یاری وهرزی یهكهم له ئیسپانی،ئیسپانی خولی نازناوی توانی ریادا لهگهڵرۆنادۆ بنت. دهست به ریاڵ یانهی بۆیاریزانی كه بشكنت ژمارهیه ئهو توانیله بوو كرد تۆماری (گیردمۆلهر) ئهمانی

نودهوه تیدا. ئاستیخولی له رووی تر جاركی رۆنادۆ دواجارراھنهر پیره ئهوهی پاش كردهوه، كاچۆئاگادار لهوه شاھانهی یانهی ئیدارهی خولی له ناوت، رۆنادۆی وا كه كردهوه، ناو چووه رۆنادۆ ئهمجارهیان كاچۆشدایانهی واته ئینتهر سهرسه ختهكهی دوژمنهنهدا، بواری پكان كهوا وه رزكدا له میالن،گۆڵ ٧ یاریدا ١١ له میالندا لهگه ڵ توانیله رووی دواجار بۆ بهم بكات، تۆمار

كردهوه. بهڕازیل

ئاتونییهكه كوڕهجیھان یاریزانی باشترین وهك جار س رۆنادۆ.١٩٩٦،١٩٩٧،٢٠٠٢ ساهكانی له ھهبژراوهیاریزان باشترین وهك ١٩٩٧،٢٠٠٢دا سای له

ئهوروپا. له ھهبژراوهنازناوی توانیویه تی ٢٠٠٢ سای له ھهروهھا دهست به جیھانی جامی پاهوانتی گۆكاریگۆكاری گۆڵ. ٨ كردنی تۆمار به بنت١٩٩٤دا، سای له بووه ، مینیرۆ پاهوانتیگۆكهری بووهته سادا ھهمان له ھهرئۆۆمپیاتی له سۆبهر. كۆبا پاهوانتی برۆنزی مهدالیای ١٩٩٦دا ئهتهنتایفهرهنسای جیھانی جامی له بهدهستھناوه،پلهی بهڕازیل لهوهی بووه ھاوكار ١٩٩٨دا

بھنت. بهدهست دووهمگۆكاری نازناوی سای ١٩٩٥دا له رۆنادۆسای له بهدهستھناوهو ھۆه ندی خولیله التینی یاریزانی باشترین وهك ١٩٩٧داسای له ھهروهك ھهبژراوه. ئیسپانیدا خولیئهوروپای یاریزانی باشترین نازناوی ١٩٩٨دانازناوی ھهمان سادا له و ھهر بهخشراوه پ

١٩٩٨ له بهخشراوه، پ ھرشبهری باشترینخولی له بیانی یاریزانی باشترین نازناویریاڵ یانهی لهگهڵ بهخشراوه. پ ئیتایاداباشترین نازناوی ٢٠٠٢دا سای له مهدریدیشدا

به خشراوه. پ ئیسپانی خولی یاریزانی


70

٢٢ی له لیما لویز نازاریۆ دی رۆنادۆبنتوریبیرۆ له ١٩٧٦دا سبتهمبهریكشی و ١٨٠سم بای لهدایكبووه. بهڕازیل له

له ھی ھرشبردندا یاری دهكات. ٨٠كگم

رۆنادۆ نودهوهتی دهركهوتنی یهكهمبۆ دهگهڕته وه بهڕازیل ھهبژارده ی لهگهڵ٢ گۆی به بهڕازیل یاریهدا له و ،١٩٩٤/٣/٢٤ئهرجهنتینی ھهبژاردهی له بهرامبهر ب

لهگهڵ نودهوهتی گۆی یهكهم بردهوهوبووه. ١٩٩٤/٥/٤ له ھهبژاردهی بهڕازیل

دۆناسۆنایه ناوی دایكیشی نیلیۆیهو ناوی باوكیكردووه. كاری تهلهفۆندا ھی له باوكی

تۆڕهکان ھهژنهری٢٠٠٢دا ،١٩٩٤ سانی له جیھان پاهوانی جیھان، و ونهكه، باشترینی ئهوروپا ب راوچییه گۆچییهكان، تۆقنه ری

نهخشاند. بهز وتهكهی ناوی ئهسمهرهی كوڕه ئهو نازاریۆ لویز رۆنادۆ


وهرزش

ده كه ن یاریزانه ئه م ھنانی به ده ست له به م ببه ستن، له گه ڵ بۆندی ده یانه وت و ئاماده نین بۆ ئه و نرخه . كشه ی دووه م و گرنگ نه بوونی یاریزانی جگره وه یه تی له سه ره تادا

مۆرینھۆی راھنه ری ھه وی به ده ست ھنانی درۆگبای

و كۆنه ھاوه ی یانه ی ھرشبه ری ده دا، چسی كۆتاییدا له به م

ئه م یاریزانه بیاری دا كه له یانه كه یدا بمنته وه .

تری یاریزانی دوو یانه كه ی ئیداره ی بۆیه ئه دریانۆی جی ئه وه ی بۆ به رچاوگرتوه له

دیگۆ ئه وانیش كه بگرنه وه به ڕازیلی ساه ٢٩ ته مه ن ئه رجه نتینی میلیتۆی ئه كو ھه یه و باشی زۆر ئاستكی كه

ئه فریسكا ھرشبه ری یانه ی كالیاری.

73 ژماره ٣٠ / ١١ ک. دووه م ـ ١٧ ک. دووه م ٢٠٠٩ هه فتانه ـ

جاسم محه مه د جه عفه ر وه زیری وه رزش و الوانی عیراق ئاماده یی وته كه ی نیشاندا بۆ میوانداریی جامی كه نداوی ٢١ كه بیاره له شاری به سره و له سای ٢٠١٣ ئه نجامبدرت. وه زیری وه رزش و الوان ئاماژه ی به وه كرد حكومه تی عیراقی بۆ ده كات دروست به سره له گه وره وه رزشی شاركی ئه وه ی توانای به ڕوه چوونی رووداوه كه ی ھه بت. جه عفه ر وتی «شاره وه رزشییه كه چه ندین دامه زراوه ی گه وره له خۆده گرت له گه ڵ ستادیۆمكی گه وره دا كه جگه ی ٨٠ ھه زار بینه ری تدا ده بته وه له گه ڵ ٤ یاریگای تایبه ت به مه شقكردن و چه ندین ئوتلی نوێ و سه نته ری میدیایی. ھه نگاوه كانی ده ستپكردنی شاره كه به شوه یه كی پراكتیكی ده ستی پكردووه و حكومه ت بودجه ی ٥٠٠ ملیۆن دۆالری له سای بیاره ته رخانكردووه و بۆ ٢٠١٠ كاره كانی پرۆژه كه كۆتایی

پ بت.

جامی كه نداو له عیراق

الی بۆ بگه ڕته وه ئه دریانۆش پده چت پاش به ڕازیلی خولی بۆ رۆنادۆ ھاوه ه كه ی ئیتای میالنی ئینته ر یانه ی ئیداره ی ئه وه ی ئه دریانۆ كه كرده وه ئه وه له سه ر جه ختی ماوه ی له به ڕازیل ھه بژارده ی یاریزانی یانه كه ی زستاندا وه رزی گواستنه وه كانی

به جده ھت.له دت ئه دریانۆ گه ڕانه وه ی دوای ئه مه ش كه ئه وه ی له گه ڵ به ڕازیل له پشووه كه ی میالنۆ شاری له درژ ماوه یه كی ره نگه ئینته ر یانه ی به ڕوه به ری نه منته وه . له و یاریزانه یه ئه م گواستنه وه ی سه رقای ئاماده كردنی روشونه كانی گواستنه وه كه یه تی ده بت كه پشه له كشه ی دوو ھه رچه نده ئه م ده رچوونی یه كه میان بكات، چاره سه ری ملیۆن ١٥ له به كه متر یانه كه ی له یاریزانه قورس كاره كه ی زیاتر كه ئه وه ی نییه یۆرۆ حه ز یانه كان له زۆرك كه ئه وه یه كردووه

بای بــای ئه دریـانــۆفالمینگۆ یانه ی له و یه ككه كه یانانه ی گرنگی زیاتر مۆركردنی به ده دات بۆند ئه دریانۆی له گه ڵ ئه و به م به ڕازیلی، یانه ی كه پاره ی به له به رامبه ر ئینته رمیالن ئه دریانۆدا داوای ده كات، به رده م له به ربه ست بۆته بۆ یاریزانه ئه م گه ڕانه وه ی یانه ی كه به تایبه ت به ڕازیل یۆرۆی ملیۆن ١٠ بی فالمینگۆ بی تۆ یاریزانه ئه م بۆ خستۆته ڕوو به ڕازیلییه كان گه ڕانه وه ی سای ئه مساڵ

بت بۆ نیشتمان؟

وهرزش


كۆمهه ی كبككانی یهكهمی خولی كۆتای لهجامی پشبرككانی چوهی چوار له دووهم

سهرزهوی. تنسی بۆ ھۆبمانله ٢-١ به توانی روسیا ھهبژاردهی ساڤینای دینارا بباتهوه. ئیتایا ھهبژاردهیبینیتا فالفیا بهسهر سه ربكهوت توانی روسیساڤینا مارات براكهشی (٧-٥،٦-٣)گم، بهسهركهوت بولیلیدا سیمونی بهسه ر توانیبینیتای بهلیلی ھه روهھا (٧-٦،٦-٤)گم، بهو مارات بهسهر سهركهون توانیان ئیتای٦-٤ و ١٠-٢). (٥-٧و شوهیه به م دینارا،ھه بژاردهكانه بۆ ھۆبمان جامی ئاماژهیه جی

دت. پك و كوڕك كچ تیمهی له ھه ر و

له ھۆبماندا روسیا

رابهرایهتی كه براینت كوبی ئهمریكی ئهسترهیبۆ كرد لیكهرزی ئهنجلوس لۆس یانهكه یبه یۆتاجاز بهسهرمیوانهكهیدا بهنرخ سهركهوتنكیتوانی تۆمار كردنی ٤٠ خاڵ و به -١٠٠ خاڵ ١١٣براینت كوبی دهست بنت. گهوره به شانازییهكیله گهڵ ٧ كرد تۆمار ٤٠ خای یارییه كهدا له كهگهورهو بهشوهیهكی بهمهش چوون، بهدواداسهرخستنی یانهكهی له كرد سهرنجاكیش بهشداری

درهوشانهوهدایه له رهشك

تۆپی دهیهمی گهڕی یارییهكانی كۆتایی له-٢٠٠٨ وهرزی بۆ عیراق نایابهكانی یانه پییانهكانی كۆمههی له ھهولر یانهی ،٢٠٠٩ئهنجامی له كۆبكاتهوه ٢٧ خاڵ باكوور توانیبه وهش دوایهكدا، له یه ك یاری ٩ بردنهوهی

گروپه كهی. یهكه می ببتهكۆمههی له ئهمانه یانهی لهبهرامبه ریشدا

به خاڵ ٢٣ كۆكردنه وهی به توانی باشوورببته بهرامبهر یاری س بردنهوهو حهوت

كۆمههكهی. یهكهمیپشکهوتووه ھهولر كه باكووردا كۆمههی لهجنشینی بۆ گه ڕایه وه دھۆك یانهی تیایدا،سه ركهوت توانی كه ئهوهی دوای یهكهم،ب گۆی س به دا نه وت یانهی بهسهرخاهكانی ژمارهی شوهیه بهم بهرامبهر، س و سه ركهوتن پنج له خاڵ ١٨ گهیشتهیانهی دۆڕاوه داو یاریهكی و یهكسان یاریكۆی به سیهم پلهی بۆ گهڕایهوه (جهویه)و یاری پنج بردنهوهی ئهنجامی له خاڵ ١٦

پرس یانهكانی یهكسان، یارییهكی و دۆڕاندنبگرن پنجه م چوارهم و توانیان پلهی و شوڕتهچوار بردنهوه ی ئهنجامی له ١٥ خاڵ كۆی به

پشــهنگـــه ھهولـــرس دۆڕاندن، س یاری یهكسان و و یاریپلهی سهحهدینیش و سلمانی یانهكانی

ھنا. دهست به حهوتهمیان و شهشه م

سهركهوتنی پنجهم ئهمهش كه یۆتاجازدا بهسهرخولی له لیكهرزه ئهنجلوس لۆس یهكی لهدوای یهكبه لیكهرز ئهنجلۆس لۆس ئهمریكیدا. باسكهیكۆی له وهرزهدا لهم توانیویهتی براینت رابه رایهتیله ھهروهك بكات، تۆمار ٣٠ یاریدا ٢٦ سهركهوتنبردۆته وه، خۆیدا ١٧ یاری یاریگای له ١٨ یاری كۆیئاستی له مژووییه گهورهو ئه نجامكی ئهمهش

.(NBA)پیشهگهره كان یانه باسكهی خولی


74

ئۆتۆمبل

فـــۆرد كــهی ئــهیخسته ڕوو، (فیات) ھهماھه نگی كۆمپانیای خۆی به نموونهی دوا نوێ فۆردیجیمس لهگهڵ ئهكتهره كچه دوا كه ھه بژاردووه ئۆلگاكیریلنكوی كۆمپانیاكه

و بكات ریكالمی بۆ بازاڕدا چوونه كاتی له تاوهكو بینیوه ، رۆی بۆندابكات. پهیدا بۆ باشی بازاڕكی


(فیات مامهكهی كچه له كه ئای) كهی (فۆردجیاوازهوه، قهبارهیه كی به به م دهچت، (٥٠٠٣,١ سم پانییهكهشی درژتره، ٧,٤سم كه بهجۆركدرژییهكهی گشتی ئۆتۆمبلهكه بهشوهیهكی زیاتره،دهبت. ١,٦٥م پانییهكهشی و دهبت ٣,٦٢مبه ھۆی بهم بچوكه ، ئهوهی لهگه ڵ ئۆتۆمبله ئهمبزونهرهكهی تیایدا تهكنۆلۆژیایهكی بهرز بهكارھنانیدینامیكییهت له پارزگاری به رزی ھهیهو توانایهكیكردارهكان و دهكات ئۆتۆمبلهكه كۆنترۆكردنی وتوانای له تهنھا چاكسازییهكان ده كات. ھاوسهنگنهكراوهتهوه، كورت ئۆتۆمبله كهدا پشكهشكردنیدهرهوهیدا شوهی له چاكسازییهك چهند بهكوناوه وهیدا بهشی و رووكهش له جوانكاریش كراوهوسهرنجاكشی به وپهڕی وایكردووه ئهمه ئهنجامدراوه،لخوڕیندا. لهكاتی بكرت كۆنترۆڵ خۆشگوزهرانییهوه ونوكهیدا دیزاینه له كه چاكسازییانهدا ئه م لهگهڵكیلۆمهتر پوانه ی و كردن چاودری تابلۆی كراوهنوكراوهتهوه، ناوهكهی رووناكی نوكراوهتهوه،كراوه، دهنگیشدا سیستمی له چاكسازییهك چهندكراوه، تدا گۆڕانی ساردكه رهوهكهشی سیستمیبه شوهیه كی ئۆتۆمبلهكهدا ئیشپكردنی لهگهڵ كهناوهوهی بهشی دیزاینی گۆڕینی كارناكات، كتوپگۆڕانكاری بهكو نهگردۆتهوه، ئامرهكانی تهنھاكردنهوه پارزگاری رووی له كراوه . رهنگیشیدا له

پارزگاری بۆ تهواوی سیستمكی ئای) كهی (فۆردفۆرد توندوتۆی و بهھزی دابینكردوه. لهسه رنشینانبگرت، پكدادانه كان بهرگهی ئهتوانت كه جۆركه بهھهرشتك به ركهوتنی كاتی له لدهكات پارزگاری داپۆشراوه ئای) كهی (فۆرد ھهیكهلی دهرهوه. لهپلته ئه م كه تكهه ، پالزمای كه توند پلتی بهلهحیم ئهستوور شوهیه كی به كه وادهردهكهوتپشنیاری فۆرد لزهره وه. تیشكی به ھۆی كراوهكردووه زیادهی ئامادهكارییهكی چهند دروستكردنیالتهنیشت له پارزگاریكردن بۆ نوكهیدا دیزاینه لهبوونی له جگه ئهمه سهرنشینهكان. سهرسنگی والتهنیشتهكانهوه له ھهوایی پهردهیهكی چهندسهرجهم بۆ سهالمهتی پشتونی زیادكردنی لهگهڵبهشی الیتهكانی له گۆڕانكاری ھهروهھا سهرنشینهكان.رووناكییهكهیدا، سیستمی لهگهڵ كراوه پشهوهیدابه شوه یهكی سهقفهكهی كه له وهی جگه ئهمهبدهنگهو زۆر فۆرد بزونه ری دهكرتهوه. كارهباییئهمه ئیشپكردندا، كاتی له ھهیه نهرمی دهنگكیلیتر ٦,٥ تهنھا ١٠٠كلم بینی له كه لهوه ی جگهسهرنجه جی ئهوهی لرهدا بهم بهكاردهبات، بهنزینبهم دیاره، بچوك زۆر دهرهوه له فۆرد كه ئهوهیهئهو بهم فراوانه، پشهوهی كورسی دوو ناوهوه لهله زیاتره ١,٧٥سم له بایان كه سهرنشینانه ی

نابتهوه. جگایان دواوه كوشنهكانی

بـورجــه کـــانوشــه ی شــاراوه

ئه نجامی ژماره ی پشوو

پیتی ئه م ناوانه بكوژنه وه تا ناوی زانایه كی سویدیت بۆ ده رده چت كه له (١١) پیت پكھاتووه و داھنه ری دینامیته :

دس ، گراھام بدایمله ر ، بسمر ، ئه دیسۆن ، ئه نیشتاین ، گالیلۆ ، ئه رخه م، ماركۆنی ، تامسۆن ، باسكاڵ ، گۆته ن به رگ ، فۆكۆ ، فارادی ، جیمس وات

، فارنھایت ، یانسن ، پوسن ، فۆكس ، بكالند ، لیبرشی ، ھال.

ئه نجامی وشه ی شاراوه : ھه ژار موكریانی.

ئاسۆیی :١ ـخالید ڕه شید. ٢ـ ھاوتی روداو. ٣ـ را. ٤ ـ خ ل ـ فو ـ تانه . ٥ ـ یا ـ ھی ـ نه وا. ٦ ـ ل ل ـ ن ر ـ دایك. ٧ـ .......... ٨ـ ئسبوعیه . ٩ـ شه ھره زور. ١٠ـ به رسیله . ١١ـ

با. ١٢ـ میدیای زه ندی .

ستونی :١ـ خه رمانان ـ مار. ٢ـ ا ا. ٣ـ لو ـ خل ـ ش ب. ٤ـ ی ل ـ الل ـ ه ه ه . ٥ـ دا ـ ره ی . ٦ـ یاسر عه ره فات+ر. ٧ـ ھیرۆین ـ و ه ی ب ز. ٨ـ ش ـ ب ز ل. ٩ـ یو ـ كات ـ س

و ه . ١٠ـ د د ـ ه و ی ـ ئ ر. ١١ـ ن ا ه . ١٢ـ نۆكه ندی سوس.

مه سه له حسابییه كانســودۆكـــو

وشه ی یه كترب

ئا: یادگار جه بار

كردنه وه ی یه كالیی بۆ پشوودانتان كاته كانی کاوڕ: ده كه ن، ته رخان مادارییه كانتان و خزانی گرفته

به م پویسته کۆڵ نه ده ن.سه باره ت داوایه كتان ھاوسه ره كانتانه وه له الیه ن گا: پشكه ش ناوماڵ پویستییه كانی دیارییكردنی به

ده كرت.و خاوه نكاره كانتان ڕه زامه ندی مایه ی ده بنه دووانه : ده سپرن. پ باشترتان و نوتر به رپرسیاری كارو

پویسته به وپه ڕی دسۆزییه وه جبه جی بکه ن.قرژاڵ: ھاوكاری و ده سگیرۆی كه سانی ده وروبه رتان له پكھنانی ژیانی نودا به ھه ند وه ربگرن. چونکه ئه و

که سانه دسۆزی ئوه ن.ڕوو په یوه ندییه كانتاندا له پته و ی و به ھزی شــر: ببنه وه . كشه كانتان ڕووبوڕووی ده توانن ده دات

کۆنه دان ده تانگه یه نته ئه زجامی باش.له ھه ندك دابینكردنی و كین سه رقای فـه ریک: ماه كانتان به نرخه كانی و گرنگ زۆر پداویستییه

ده بن.له ناكاو پالنكی ھیچ له سه ر ڕه زامه ندی ته رازوو: نییه . گونجاو بازرگانی كاری بۆ ئه مۆتان درمه بن،

له سه رخۆ و ھه ه شه مه به له بیاردان.دووپشک: كاته كانی به ر له ھاتنی نیۆڕۆتان پله تواناو چاالكی نویه ده توانن كاره كه ه كه بووه كانتان ئه نجام

بده ن.كردنه گه شه له ڕوو سۆزداریتان الیه نی که وان: ھاوكارتان كاروباره كانتاندا له خۆشه ویسته كانتان

ده بن.كردنی به ڕێ له ھزییه ی ب و سستی ئه و گیسک: سه ر كارده كاته ھاتوون تووشی كاره كانتاندا

كه سایه تیتان.بزارو ڕاده به ده ر له شه كه تی و ماندوویی :سه تـوه ال ته ندروستیتان بده ن ھه وڵ ده كات، دته نگتان

نه نن.گه ڕ به بۆ پویست ڕگه ی ده تانه وت نه ھه نگ: خستنی تواناكانتان له پناو ده ستخستنی ده سكه وتدا

به كاربھنن.

77 هه فتانه ـ ژماره ٣٠ / ١١ ک. دووه م ـ ١٧ ک. دووه م ٢٠٠٩

وشه ی یه كترب

مه سه له حسابییه كان ســودۆكـــو

ئاسۆیی:

چوار گۆشه به تاه كان به ژماره ته واو نه كراوه كان به ئاسۆیی و ستونی پ بكه ره وه ، ته نھا ئه و ژمارانه به كار بھنه كه له سه روی ونه كه وه دراون. ھه ر ژماره یه ك له و ژمارانه ته نھا بۆ یه كجار به كارده ھنرت شیكاركردنی ھاوكشه ی حسابی ھه میشه له ڕاسته وه

بۆ چه پ و له سه ره وه بۆ خواره وه ده بت.

ئه م چوار گۆشه یه له ٩ چوار گۆشه ی گه وره پكھاتووه (٣×٣)، ھه ر چوار گۆشه یه كی بۆ ٩ خانه ی بچووكتر دابه ش كراوه .ئامانج له و یارییه دا پكردنه وه ی چوارگۆشه بچووكه كانه به ژماره پویسته كان له ١ تا ٩ به مه رجك ھه ر ژماره یه ك، یه كجارله ھه ر

چوار گۆشه یه كی گه وره و له ھه ر ھكی ئاسۆیی وستونیدا بنوسرته وه .

ستوونی:

١ ـ به ردكه ره مزی جوامری كورده . ٢ ـ كوردستانی باشور سه ر به وێ بوو له ئیستیعماری ئینگلیزدا. ٣ ـ ئامرازی په یوه ندییه . ٤ ـ لیك(پ) ـ نه خر(پ) ـ نه خۆشی (پ). ٥ ـ ھۆكار(پ) ـ نیوه ی یارا ـ ھه ندك مروو ھه یه تی (پ). ٦ ـ پیتی لكچوو ـ كۆن ـ ئاره زوو(پ). ٧ ـ دوان له مه رگ ـ نیوه ی گله (پ). ٨ ـ تۆ ـ ت كۆشان. ٩ ـ كیژی ب سه ر ـ نیوه ی پوما(پ) ـ له به رخۆوه قسه كردن. ١٠ ـ ئامرازی لكده ره ـ پیتی لكچوو ـ ماپه ڕكی جیھانییه . ١١ ـ پانی ب درژ (پ). ١٢ ـ

شاركه له ئرانـ پخۆر.

١ـ گۆرانی بژكی كورده +پیتك. ٢ـ دوان له ھین. ٣ـ نیوه ی كارل ـ به زانستی زمانه وانی ده وترت. ٤ـ نیوه ی دانا ـ ته نگ و چه ه مه . جۆره گه رمیان. ٧ـ له مژووییه شونه واركی ھز. ٦ـ له دوان ٥ـ نه خۆشیه كه (پ) ـ پیشه وای مه سیحی یه كانه . ٨ـ ڕگا. ٩ـ ئمه (پ) ـ شیو ـ ته وژم(پ). ١٠ـ به له شه وه یه ـ شی بوه وه ـ توانای و خۆ راگرتن(پ). ١١ـ دوان له داس ـ به چه ی ب سه ر ـ سیان له گرتن. ١٢ـ

پایته ختكی ئه وروپییه (پ)ـ یه كه م كه س بوو سه لماندی زه وی خه .

تبینی :(پ): پچه وانه .

(ت): تكه و. حه وتی سه رو بنی پیته كان كشه نییه

١ ـ ٢ ـ ٣ ـ ٤ ـ ٥ ـ ٦ ـ ٨ ـ ٩

زاخاوی مشک


78

دواوـســتـگـه

بۆ ئه وه ی وه ك ئۆباما، بۆ نه بوو ئارام رنوینكه ركی عیراق ھه روه ك ،٢٠٠٣ له بوو عیراق جه نگی دژی ئۆباما بوو. ماكین له كاتی ٢٠٠٧دا. له بوو ئه مریكییه كان سه ربازه زیادكردنی دژی بانگه شه كردنی ھه بژاردنیشدا ته ركیزی ده خسته سه ر ئه وه ی پی ده وت جه نگی راسته قینه له ئه فغانستانه نه وه ك عیراق كه چاوی میدیاكانی له سه ر بوو. وته كانی ئۆباما روون بوو كاتك له یه كه م تۆپه كه له سه ر ماكینی وت «چاومان به گفتوگۆی سه رۆكایه تیدا البرد، كاتك بیرۆكه ی سه ركه وتن له عیراق زابوو به سه ر گرتنی

ئوسامه بن الدندا.»ئایا عیراقییه كان دگران ده بن به كه مزانینی جه نگی عیراق له الیه ن ئۆباماوه ؟ له رگه ی پرسین له ھه ندك له ھاوڕیانمه وه وه مه كه باشتر ماكینیان پ زۆریان دگران ده بن، پی به بوو، بهبوو به ھۆی باوه ڕی به تینی بۆ مانه وه له عیراق، تاكاتی گه ڕانه وه ی

ئاسایش و به دیھنانی دیموكراتی.به م وادیاره رووداوه كانی ئه م دواییه بیردۆزه كه م به درۆ ده خاته وه ، عیراقی حكومه تی ئۆباما، له عیراقییه كان دوودی به سه باره ت یه كه م: مۆركرد ھۆیه ك چه ند له به ر ئه منییه كه ی رككه وتننامه له خشته ی كشانه وه رز ئۆباما ئیداره ی وای ده بینت حكومه ت كه كشانه وه كه یاندا پالنی له گه ڵ یه كده گرته وه چونكه ده گرت، بیاره له ماوه ی ١٦ مانگدا بكشنه وه ، له كاتكدا گومان ھه بوو له ئیلتیزامی ئیداره ی كۆمارییه كان بۆ بیرۆكه ی كشانه وه له وتكدا ھه موو سیاسه تی ده ره وه یان له سه ری بنیات نابوو، به تایبه ت ئه و كشانه وه ش ونه ی و ب سه روبه ریی فه وزاو له په ئه مۆ وته

وه كو شكست دته پشچاو.به نیسبه ت ئیداره یه كی ئۆپۆزسیۆنه وه ئه وه كشه نییه و پی باشه وه سف به شكستخواردوو خۆی پش ئیداره ی كاره كانی ھه موو

بكات.له په رۆشه وه به كردو عیراقی سه ردانی جارك چه ند مه كین ده رده كه وت وا كه ئۆباماوه به پچه وانه ی ده ڕوانی مه سه له كه ی به شتك ئه وله ویه تدان ئه وه شدا له گه ڵ نه ده دا، عیراق به گرنگی

مانای گرنتی ھه وستی راست و سیاسه تی دروست ناكات.ھه رچه نده ئۆباما مه عریفه و ئه زموونی بۆ مه سه له ی عیراق كه متره ، تده گات، له گریه كان ئاسانیش به و تده گات زوو ئه و به م له الیه كی تره وه مه كین سه ره ڕای ئه زموونه كه ی نه یده توانی جیاوازی بكات له نوان سوننه و شیعه دا، بۆ ئه مه ش گه لك جار ره خنه ی

لده گیرا.مه یلی ئۆباما بۆ گفتوگۆ و دانوستان پش ھه گیرساندنی جه نگ، گونجاوتر باشترو به ئۆباما ئیداره كه ی ئه وه ی بۆ تره ھۆكاركی بزانین بۆ عیراق (دانوستان پش جه نگ) زۆر ھاوكار ده بت بۆ ده ستپشخه رییه كی سه رۆكه كه ی كه ئراندا له گه ڵ په یوه ندی ئاشتبوونه وه ی له رگه ی پیرۆزبایی كردن له ھه بژاردنی بۆ نارد.

سه ره ڕای ئه وانه ش ھیوا بۆ گۆڕان كه ئۆباما ھه یگرتبوو.ئه مریكاوه له باره ی جوانیان شتكی نموونه ی ھه بژاردنه كان ھه بژاردنه ئه م دیموكراتی. ھزی ناگۆڕت: كه ھه گرتبوو كه شه فافه ی پرۆسه ئه و و ده سه ت ئاشتییانه ی گواستنه وه ی سه ره ڕای له خۆگرتبوو. پاكی و راستگۆیی و ئازاد ھه بژاردنی ئه وانه ش ھه بژاردنی یه كه م پاوراوی به ره گه ز ئه فریقی، ئه وه ی

ده رخست ھه موو شتك ده كرت رووبدات.عیراقی دووه می كانوونی ٣٠ ھه بژاردنه كانی ھه بژاردنه ئه م ئه و سه ردانمكرد كه ھه بژاردنه ی ناوه ندی ئه و بیرخستمه وه ، عیراقییانه ی كه قسه م له گه ڵ كردن له ده موچاویاندا گه شبینییه كم رای تاوه كو ھه كه وتوه ، بۆیان ھه له ی ئه و و ئازادی به ده بینی خۆیان سه باره ت به داھاتووی وته كه یان بن. دیمه نی ده نگده ران به ئاماژه تاوه كو ھاتبوون بوونه وه و تیرۆر رووبه ڕووی كه ئازادییه كه یان بكه ن ھه ژاندمی. له كاتكدا عیراق به ره و ھه بژاردنی پارزگاكان ده چت به ھیوام ھه بژاردنه كانی ئه م دواییه ی ئه مریكا كه ٢٠٠٥ عیراقیش ھه بژاردنه كانی ھه روه ك له به رچاوبگرن، یه كیانگرت دژ به ترس و دوودی و توندوتیژی. ئوه بۆ ھه موو جیھانتان ده رخست كه ھیچ شتك مه حاڵ نییه و ئه و ھزه گه وره تان

بیرخستینه وه : ئازادی.

جانیسا گانز

بۆ له گه ڵ ئۆبامادام؟


Documents

heftane issue 30