1 / 5

! Γιώργος Ρυμενίδης

«Όποιος ρωτάει σήμερα για το μέλλον της ανθρωπιάς και των μέσων εξανθρώπισης, κατά βάθος θέλει να ξέρει αν υπάρχουν ελπίδες να ελέγξουμε τις σημερινές τάσεις εξαγρίωσης του ανθρώπου»

Peter Sloterdijk, Κανόνες για το ανθρωποπάρκο1

1. ΕΓΏ ΉΜΟΥΝ Ο ΘΑΛΑΣΣΙΟΣ ΕΛΕΦΑΝΤΑΣ

Ήδη από την Αναγέννηση ο τρόπος που οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται το χώρο αρχίζει να αποκτά μεγαλύτερη σημασία από τον ίδιο τον χώρο καθαυτό. Οι αναπαραστάσεις, οι εικόνες και τα σχέδια συνιστούν από μόνες τους αρχιτεκτονικό προϊόν υπονομεύοντας την πρωτοκαθεδρία του υλοποιημένου αρχιτεκτονικού έργου.2

Τις πρώτες δεκαετίες μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο αναπτύσσεται ένας έντονος διάλογος για το μέλλον, θέτοντας ως επιβεβλημένη ανάγκη τη διατύπωση των βασικών αρχών για την ανάπτυξη ενός νέου πολιτισμού, ενός νέου κόσμου, που θα πάρει τη θέση τού μη ικανοποιητικού, μέχρι τότε, αστικού περιβάλλοντος. Και αν για τους τελευταίους των μοντέρνων καιρών ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν απότοκος αυτού που εξύμνησαν περισσότερο (της μηχανής), για τους ευφάνταστους οραματιστές, της ίδιας περιόδου, η μηχανή αποτελούσε το κυρίαρχο μέσο για την αλλαγή της εικόνας και της οργάνωσης του κόσμου που έβλεπαν να έρχεται. Ο θεωρητικός λόγος και τα πειραματικά project των πρωτοπόρων της δεκαετίας του ’50 και του ’60 αντλούν από τις εφαρμογές των μηχανοποιημένων περιβαλλόντων και από τον ενθουσιασμό των δικτύων που εμφανίζονται στον τρέχοντα διάλογο, για πρώτη φορά, τότε.3

Η New Babylon (’56-’74) αποτελεί την εκδοχή του Constant Nieuwenhuys για την αναπαράσταση της ιδέας των Καταστασιακών σχετικά με την «ενωτική πολεοδομία»4. Ο Constant προτείνει ένα –συνεχώς αναπτυσσόμενο– δίκτυο ανυψωμένων μεγαδομών, που τοποθετείται σε στηρίγματα αφήνοντας το έδαφος ελεύθερο. Ο μεταβλητός χώρος στο εσωτερικό αυτών των μεγαδομών αποτελεί «μία αχανή μηχανή παραγωγής ξεχωριστών και διαρκώς μεταβαλλόμενων ατμοσφαιρών»5. Η κοινωνική οργάνωση της ζωής στη New Babylon βασίζεται στη δημιουργική εργασία, στον ελεύθερο χρόνο και στο παιχνίδι, ενώ τα κυβερνητικά συστήματα, τα οπτικοακουστικά μέσα και οι τηλεπικοινωνίες ενισχύουν την κοινωνική επαφή και εντείνουν την περιπέτεια που προσφέρει αυτός ο ατέλειωτος λαβύρινθος.6

Στο έκτο συνέδριο της Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων, το 1961, ο Richard Buckminster Fuller υποστήριξε ότι για τα επόμενα δέκα χρόνια η διεθνής αρχιτεκτονική κοινότητα –συμπεριλαμβανομένων και των αρχιτεκτονικών σχολών– πρέπει να ασχοληθεί με τον

! Yorgos Rimenidis

“Anyone who is asking today about the future of humanity and about the methods of humanization wants to know if there is any hope of mastering the contemporary tendency towards the bestialization of humanity”

Peter Sloterdijk, Rules for the Human Zoo1

1. I WAS THE WALRUS

Even since the Renaissance, the perception of space is becoming a matter of greater importance than space itself. Representations, images and plans constitute the main body of the architectural output undermining the primacy of materialized architectural work.2

Along the first two postwar decades, an intense dialogue concerning the future exacted the formulation of the fundamental principles for the emergence of a new culture, a new cosmos, that will replace the unsatisfactory—hitherto—urban environment. Even if for the last proponents of modern times WWII was the offspring of what was mostly extolled (machine), for the inspiring visioners of the same era, the machine constituted the dominant means of altering the view but also the structure of a forthcoming world. Vanguards’ theoretical discourse and experimental projects during the 50’s and 60’s, were drawn from the applications on mechanized environments and the excitement of the nascent networks3 for the first time emerging in the current discussion.

New Babylon (’56-’74) was Constant Nieuwenhuys’ representation for the Situationists’ conception over the “unitary urbanism.”4 Constant proposes a constantly evolving network of multileveled structures suspended high above the ground on huge columns. The endlessly manipulable interior space of these megastructures “is nothing more than a vast machine for producing discrete and ever changing atmospheres.”5 New Babylon’s social life is organized and based on creative activity, leisure time and play, while cybernetic systems, audiovisual media and telecommunications enhance social interaction and intensify vicissitude emanated from this never ending labyrinth.6

At the sixth congress of the International Union of Architects (UIA), in 1961, Richard Buckminster Fuller was arguing that the forthcoming ten years the international architectural community—including architectural schools—should bent on the increasing problem of how to reallocate the overall world resources but also they should concentrate in planing a competent system supplying provisions for the total world’s population. Under this urgency he presents Geoscope: an artificial environment which expands over the globe, underlining the fact that all means of existence are utterly premised in the service of humanity.7

HERSTORY FOR THE FUTURE*

2 / 5

σχεδιασμό των μέσων εφοδιασμού του παγκόσμιου πληθυσμού καθώς και με την ανακατανομή των παγκόσμιων πηγών. Στα πλαίσια αυτής της επιτακτικής ανάγκης ο ίδιος παρουσιάζει το Geoscope. Πρόκειται για την ανάπτυξη ενός τεχνητού περιβάλλοντος που εκτείνεται σε ολόκληρη τη γη, προβάλλοντας το γεγονός ότι «όλα τα μέσα για τη ζωή έχουν τεθεί απόλυτα στην υπηρεσία της ανθρωπότητας»7.

Στα ίδια πλαίσια, ό,τι δεν κατάφερε να υλοποιήσει ο μηχανισμός της εξουσίας και του κεφαλαίου, αναπτύχθηκαν ως ιδέες και αποτυπώθηκαν σε σχέδια και εικόνες για να περάσουν στην ιστορία της αρχιτεκτονικής ως ουτοπίες. Μεταξύ άλλων, η Plug-in City (’62-’64) των Archigram, το Continuous Monument (’69) των Superstudio, η No-Stop City (’69-’72) των Archizoom Associates8 και η Ηλεκτρονική Πολεοδομία (’62-’74)9 του Τάκη Ζενέτου, διαχειρίστηκαν, με περίσσεια αισιοδοξία, τη μεγάλη κλίμακα σχεδιασμού για να περιγράψουν την παγκόσμια πόλη του μέλλοντος, δηλαδή μια πόλη καθολικής εποίκισης του πλανήτη, όπου η οικονομία, ο πολιτισμός, η οικολογία και η κοινωνική οργάνωση ετίθεντο σε νέες ηθικές βάσεις, όλες διαποτισμένες από τον ίλιγγο της ταχύτητας, κάτι, που θα πρόσφεραν οι επόμενες τεχνολογίες και κυρίως τα δίκτυα.

2. HARDWARE, SOFTWARE ΚΑΙ EVERYWARE ΟΠΏΣ ΛΕΜΕ SPACE, CITIZEN ΚΑΙ ETHER

Οι θεωρητικές αναζητήσεις των προηγούμενων δεκαετιών αποτελούν, πλέον, μέρος της καθημερινότητάς μας. Πράγματι, ενώ θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι αρχιτεκτονικές μορφές των ουτοπικών πειραμάτων παραμένουν ουτοπίες, ωστόσο, η πλατφόρμα που θα τις υποδεχόταν είναι απτή, μπροστά στα μάτια μας, και εν πολλοίς έχει ξεπεράσει τις προσδοκίες ακόμα και των πιο σκληροπυρηνικών οραματιστών. Οι εφαρμογές της όψιμης ψηφιακής τεχνολογίας, αφενός σχηματοποιούν μια ολοένα και λιγότερο σταθερή αρχιτεκτονική, αποδεσμεύοντάς την από τον υλικό χώρο, αφετέρου δε, μας παρέχουν νέα εποπτικά εργαλεία που επηρεάζουν την αντίληψή μας για τον χώρο, καθώς και νέες δυνατότητες στον τρόπο κατοίκησης.

Η αναπαράσταση ενός αρχιτεκτονικού χώρου, βγαλμένη από ένα πρόγραμμα σχεδιασμού πριν αυτός κατασκευαστεί, μπορεί να είναι περισσότερο ρεαλιστική από μία φωτογραφική αναπαράσταση. Εκθειάζοντας ακόμα περισσότερο τις δυνατότητες των renderings, θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι μια καλή αναπαράσταση μπορεί να μεταφέρει ακόμα και την ατμόσφαιρα ενός υλικού χώρου. Εδώ όμως, η απτική εμπειρία που παρέχει η υλικότητα της αρχιτεκτονικής, παραχωρεί τη θέση της στην οπτική αντίληψη, όπως ακριβώς η περιπλάνηση των Καταστασιακών (dérive)10 παραχώρησε τη θέση της στην πλοήγηση των χρηστών του Google Earth.

Οι συνθήκες που βιώνουμε καθημερινά, χρησιμοποιώντας κάθε είδους δίκτυα και δικτυακά μέσα, πραγματεύονται μια κατάσταση εγρήγορσης, που μας προσδίδει νέα χαρακτηριστικά. Έτσι, ο πολίτης, από κάτοικος του χώρου, μετασχηματίστηκε σε «netizen»11, κάτοικος των μηχανών αναζήτησης (search engines) και των λέξεων κλειδιά (tags). Η δημόσια εικόνα του netizen συγκροτείται με την προϋπόθεση ότι φέρει μαζί του κωδικούς

In this context, anything that power and capital apparatuses failed to realize, was developed as visions and, via plans and images, was embedded into the history of architecture as utopias. Αmong others, Archigram’s Plug-in City (’62-’64), Superstudio’s Continuous Monument (’69), Archizoom Associates’ No-Stop City (’69-’72)8 and Takis Zenetos’ Electronique Urbanism(’62-’74)9, treated the large scale of design with excessive optimism, in order to render the global city of the future, a city of universal colonization, where providence, culture, ecology and social organization are laid anew onto new foundations of morality, perfused in the vertigo of velocity, as the latter would be provided by future technologies and mostly by networks.

2. HARDWARE, SOFTWARE AND EVERYWARE AS WE SAY SPACE, CITIZEN AND ETHER

The theoretical quests of the preceding decades are already part of our everyday life. Not only could we state that the architectural forms of utopian experiments still remain utopias, but also the platform carrying them is tangible, and to a large extent, it has overcome even the hardliners’ expectations. The applications of cutting-edge technology, on the one hand, shape a decreasingly stable architecture, disengaged from physical architectural space, on the other hand, provide new tooling in representation that affect our perception of space, as well as present new conditions and ways of living.

The representation of an architectural setup, rendered from a design-drafting software, could be much more realistic than a photographic representation. As an act of excessive glorification of the renderings’ capacities, one could state that a well rendered representation could actually transmit the ambiance of material space. Yet, tactile experience of materiality is replaced by visual perception, in the very way that Situationists’ drift (dérive)10 was replaced by navigating within Google Earth.

The conditions of our everyday life, intertwined with the intense use of networks, deal with a state of vigilance, that enriches our features. Thus, the contemporary citizen, the inhabitant of space, is transformed into “netizen”11: the inhabitant of search engines and tags. Netizen’s public face is substituted in terms of accessing cyberspace through passwords and the very moment that it is constructed as a monad, the netizen’s “public face turns into a pure collection of links.”12 Μaterial space constitutes the specific threshold, the particular precondition in which our “absent presence”13 is traced, and therefore characterized as whatever space (quodlibet), deprived from its former sense. On the contrary, virtual space lacks the notions of centre, boundaries and materiality; therefore it is enforced in real time with ubiquitous experiences, relationships, notions and emotions. As Manuel Castells points out, it is not architectural space that dominates our lives today, it is the “spaces of flows,” organized and channeled by the invisible forces of programming.14

The pervasive computing systems beyond instant communication software, social networks, or virtual reality platforms, also negotiate a variety of advanced services and

3 / 5

πρόσβασης που τον συνδέουν στο διαδίκτυο, και την ίδια στιγμή που συγκροτείται ως μονάδα, διαλύεται στα θραύσματα μιας χαοτικής συλλογής απομακρυσμένων υπερσυνδέσμων12. Ο υλικός χώρος αποτελεί, πλέον, το ιδιαίτερο κατώφλι, την προϋπόθεση μέσα στην οποία εμφανίζεται το ίχνος της απούσας παρουσίας μας (absent presence)13, και για αυτόν τον λόγο χαρακτηρίζεται ως οποιοσδήποτε, χάνοντας τη νοηματοδότηση που είχε παλιότερα. Αντίθετα, ο εικονικός χώρος του διαδικτύου ενώ στερείται των εννοιών του κέντρου, των ορίων και της υλικότητας, εμπλουτίζεται σε πραγματικό χρόνο από διάχυτες εμπειρίες, κοινωνικές σχέσεις, ιδέες και συναισθήματα. Όπως επισημαίνει ο Manuel Castells, δεν είναι οι αρχιτεκτονικοί χώροι που κυριαρχούν στην καθημερινότητά μας, αλλά οι «χώροι ροών» (spaces of flows), οι οποίοι οργανώνονται και συντονίζονται από τις αόρατες δυνάμεις του προγραμματισμού.14

Τα διάχυτα υπολογιστικά συστήματα (pervasive computing systems) πέρα από λογισμικά άμεσης επικοινωνίας, κοινωνικά δίκτυα, ή πλατφόρμες κατοίκησης εικονικών πραγματικοτήτων, διαχειρίζονται και μια πληθώρα προηγμένων υπηρεσιών και δημιουργικών συμπεριφορών. Όλοι σήμερα αγοράζουμε προϊόντα από on-line καταστήματα, διαχειριζόμαστε τους τραπεζικούς μας λογαριασμούς μέσω internet ή απολαμβάνουμε on-line υπηρεσίες ψυχαγωγίας, ακόμα και υγείας. Επιπλέον, η μεταφορντική συνθήκη παραγωγής κεφαλαίου δεν αφορά μόνο σε υλικά αγαθά και προϊόντα, αλλά και σε αυτό, που και οι Μ. Hardt και Α. Negri ονομάζουν βιοπολιτική, δηλαδή σε κοινωνικές σχέσεις, σε ανθρώπινες συμπεριφορές και τρόπους ζωής.15 Η εργασία ξέφυγε από τα πλαίσια του εργοστασίου για να διαχυθεί, παντού, σε οποιονδήποτε χώρο τόσο στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις όσο και στα εδάφη γύρω από αυτές, και μια από τις συνέπειες αυτού του γεγονότος –αντίθετα με ό,τι ονειρεύτηκε ο Constant για τους Νεοβαβυλώνιους– μοιάζει να είναι η «άνευ προηγουμένου διάχυση του χρόνου εργασίας σε όλη τη διάρκεια της ημέρας και η άρση των διαχωρισμών ανάμεσα στην εργασία και τον ελεύθερο χρόνο»16. Οι εταιρίες, πλέον, επενδύουν περισσότερο στον χρόνο των υπαλλήλων τους και λιγότερο στη φυσική τους παρουσία, και αυτοί με τη σειρά τους παρακολουθούν πώς η ελεύθερη εργασία και ο ανταγωνισμός καταβροχθίζουν, ολοένα και περισσότερο, την καθημερινότητά τους17.

Ιδού λοιπόν ποιό είναι το μείζον ερώτημα, απόρροια του “Ποιό είναι το μέλλον της Αρχιτεκτονικής;”: Είναι αναγκαία η διατήρηση της Αρχιτεκτονικής και της Πόλης στο μέλλον; Διότι, δεδομένου ότι δεν παράγουμε κάλτσες, γιατί δεν εγκαταλείπουμε τις πόλεις ώστε να ανακαλύψουμε εκ νέου την αχρησιμοποίητη ύπαιθρο και τις κενές αχανείς εκτάσεις εκεί όπου η ίδια η ζωή από μόνη της μπορεί να είναι πραγματικά γαμάτη;

3. ΣΙΤΑΡΕΝΙΟΙ ΑΓΡΟΙ, ΕΡΕΙΠΙΑ, ΑΓΡΙΟΔΑΜΑΣΚΉΝΙΕΣ ΚΙ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΏΣ ΔΡΑΜΑ

Οι ακαθόριστες συνθήκες της ζωής στον σύγχρονο κόσμο, εγγράφονται στο εσωτερικό μιας τσιχλόφουσκας, στα πλαίσια μιας παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, που όσο αντλεί από την πολιτική αμφισημία του καιρού τόσο εκτονώνεται στην ηθική αμφιρρέπεια

creative behaviors. Nowadays, we are familiar to using online shops, e-banking, e-entertainment or even more online health services. Moreover, the postfordian condition of capitalist production does not only refer to material objects and goods, but additionally to biopolitical production—as also mentioned by Μ. Hardt and Α. Negri—i.e. social relations, behaviors and forms of life.15 Labor does no longer depend on factories, but rather is dispersed within contemporary megalopolis and surrounding territories “resulting in the unprecedented diffusion of working time through the duration of the day and the annulment of the distinction between work and free time”16—contrary to whatever Constant foresaw in relation with his New Babylonians. Companies, now, are more interested in their employees’ time, rather than their physical presence, meanwhile, the latter acknowledge that free labor and competition are increasingly devouring their everyday life17.

Lo and behold, the major question that comes from “What is the future of architecture?”: Would Architecture and the city be of any significance in the Future? Due to the fact that we no longer produce “socks,” why don’t we leave the cities and rediscover the void countryside and vacant, vast lands, where only life itself could be fucking special?

3. WHEAT-FIELDS, RUINS, WILD-DAMSON-TREES AND THE DEATH AS DRAMA

The indeterminate conditions of contemporary life are recorded inside a bubble-gum, under a global economy as much drawn from nowadays’ political ambiguity, so much is diffused in the fragile morality of human beings, and/or vice versa. The greatest narrative was “the end of the great narratives”18; now, the time is ripe for the next new species of narratives. In this context, let us recall any symbolic importance, mention any fundamentalism and mobilize any kind of violence, in order to be replaced by the uncertainty of any exposure, the insecurity of any progression and the misgivings of any desire. And lets identify the uncertainty, the insecurity and the misgivings as the animal spirits19, the generative ones of an—ex nihilo—creativity, and therefore of a spontaneous optimism.

If reboot is required at intervals in every system, then we are the ones who should press the button. By mobilizing the unrealistic aspect of visions and the suspense of assumptions, let us read architecture as a text without punctuation, flexible in any alteration and different meanings. Objects, buildings, infrastructures, landscapes—all ruins, the stockpile inherited to us by the financial crisis—will be recognized as fields of multifold outcomes. Not because the notion will be revoked as the humanity’s collective memory, but because the notion will be reconstructed as the consumption of ephemeral events. Reclaiming the common grounds, will establish native ecologies. Thanks to intensive connection, the historic formations will be replaced by nodal consumption points of the upcoming, short-term requirements of temporariness, encouraging the expansion of life in every fold of the globe’s surface. The new underdesigned architecture will eliminate the fixed links with history, in the name

4 / 5

του ανθρώπου. Η μεγαλύτερη αφήγηση ήταν αυτή που διακήρυσσε το τέλος των μεγάλων αφηγήσεων.18 τώρα, ίσως είναι η πιο κατάλληλη στιγμή για τα επόμενα, νέα είδη αφηγήσεων. Σε αυτό το πλαίσιο ας επιτρέψουμε στην ανάκληση κάθε συμβολικής αξίας, στη μνημόνευση κάθε φονταμενταλισμού και στην επιστράτευση κάθε είδους βίας, να παραχωρήσουν τη θέση τους στην αβεβαιότητα κάθε ανοίγματος, στην ανασφάλεια κάθε εξέλιξης και στον φόβο κάθε επιθυμίας. Και ας δούμε την αβεβαιότητα, την ανασφάλεια και τον φόβο, ως τα ζωώδη ένστικτα19, τα μόνα γενεσιουργά μιας δημιουργικότητας εκ του μηδενός, και άρα, μιας αυθόρμητης αισιοδοξίας.

Aν κάθε σύστημα χρειάζεται ανά διαστήματα επανεκκίνηση, τότε εμείς είμαστε αυτοί που θα πρέπει να πατήσουμε το κουμπί. Επιστρατεύοντας το ανεδαφικό του οράματος και την αγωνία της υπόθεσης, ας διαβάσουμε την αρχιτεκτονική σαν ένα κείμενο χωρίς σημεία στίξης, ανοιχτό σε μετατροπές και διαφορετικά νοήματα. Αντικείμενα, κτίρια, υποδομές, τοπία –όλα ερείπια, παρακαταθήκη που μας άφησε η κρίση– θα αναγνωρίζονται ως πεδία σημείων πολλαπλής έκβασης, όχι επειδή θα ανακαλείται το νόημα ως συλλογική μνήμη της ανθρωπότητας, αλλά επειδή θα ανακατασκευάζεται ως κατανάλωση εφήμερων συμβάντων. Διεκδικώντας εκ νέου τις κοινές εκτάσεις, θα δημιουργηθούν γηγενείς οικολογίες, που μέσω της εντατικής σύνδεσης, οι ιστορικοί σχηματισμοί του παρόντος θα παραχωρήσουν τη θέση τους σε κομβικά σημεία κατανάλωσης των επερχόμενων συγκυριακών επιταγών της προσωρινότητας, επιτυγχάνοντας την εκτατική εξάπλωση της ζωής σε κάθε πτύχωση της επιφάνειας του πλανήτη. Η νέα υποσχεδιασμένη αρχιτεκτονική θα άρει τις σταθερές σχέσεις –που κληρονόμησε από την ιστορία– στο όνομα μιας στρατηγικής της απομορφοποίησης, όπου ένα πάρτι στους αγρούς ή ένα γεύμα από κοινού ή μια συνουσία σε κοινή θέα, θα μπορούν να αποτελούν τα χωρικά γεγονότα, ή καλύτερα, τα αρχιτεκτονικά συμβάντα που με τον εκκωφαντικό τους αντίλαλο θα ξεκουφαίνουν μια γη που δεν είχε ποτέ της αυτιά. Και αν όλα αυτά συμβούν με φόντο την απώλεια και το μετασχηματισμό της χθόνιας μητέρας, θα είμαστε εκεί για να γιορτάσουμε το πένθος σαν Οιδίποδες20, καθώς, πριν πεθάνει, ασελγήσαμε πάνω της με θριαμβευτική ντροπή αλλά και με απολογητικό θράσος. Ό,τι απόμεινε, είναι η νέα πόλη που εκτείνεται κάτω από τα πόδια μας και η διακύβευση της εξέλιξης του νέου πολιτισμού της θα συντελεσθεί στο εσωτερικό τής αρχαιότερης ίσως διαμάχης –που γνώρισε η ανθρωπότητα– ανάμεσα σε δύο προσβάσεις: την πρόσβαση στο έδαφος και την πρόσβαση στη γνώση21, 22.

Διαφαίνεται πως το μέλλον θα επαναφέρει έναν πρωτόγονο πρωτογονισμό. Θα το πω και διαφορετικά, παραφράζοντας τα λόγια του Simon Critchley: το μέλλον της αρχιτεκτονικής ταξιδεύει με ένα αυτοκίνητο, του οποίου ο οδηγός κοιτάζει σταθερά στον καθρέφτη με οπτική προς τα πίσω.23 Μερικά πράγματα είναι πιο κοντά από ότι εμφανίζονται.

of a deformatting strategy, where a party in the fields or a common meal or a copulation in public view, would constitute the spatial facts or even better, the architectural events, whose deafening echo will din the earth—an earth without ears. And if all these happen against the backdrop of perdition and of the transformation of chthonic mother, we will be there to celebrate the bereavement as Oedipus20; as, before her death, triumphantly ashamed and apologetically audacious, we raped her. What remains, is the new city that laid in front of us and the stake of the progression of her new culture that will take place in, perhaps, the oldest conflict—known to mankind—between two elements: access to land, and access to knowledge21, 22.

What I am saying is that what remains at stake is the contents of this particular civic culture. Herstory. It is evident that the future will reset a primitive primitivism. Put differently, by altering Simon Critchley’s words: the future of architecture has always driven a car whose driver is constantly looking in the rearview mirror.23 Some items are closer than they appear.

1. PAST 2. PRESENT 3. FUTURE

HISTORY LOGIC PROGRAMMING

DREAMS COMPUTING ECOLOGY

MYTHOLOGIZATION DEPRECIATION INDIFFERENCE

SPECTACLE CONTROL SUBSTANCE

DÉRIVE NAVIGATION NEW NOMADISM

DÉTOURNEMENT INTERPRETATION MISREADING

ART SELF GUTS

MAN-WOMAN QUEER: LGBT ASEXUAL-PANSEXUAL

FAMILY CONCUBINAGE POLYAMORY

LABOR BIOPOLITICAL ‘BARE’ LIFE

OBJECT PERFORMANCE SENTIMENT

REAL IMAGINARY SYMBOLIC

METROPOLIS GLOBE TERRITORY

INFRASTRUCTURES FLOWS EVENTS

EXPANSION CONNECTION DISTRIBUTION

NATIONAL BORDER PROPERTY LIMITLESS

LOCAL GLOBAL GLOCAL

CITIZEN NETIZEN ETHERZEN

NATIONAL MULTINATIONAL IDIOLECT

HARDWARE SOFTWARE EVERYWARE

COPYRIGHT OPEN SOURCE PUBLIC DOMAIN

IMMEDIACY MEDIATION DESIRE

5 / 5

ΣΗΜΕΙΏΣΕΙΣ:

1 Peter Sloterdijk, Regeln für den Menschenpark (Frankfurt: Suhrkamp Verlag, 1999)., από την ελληνική εκδ.: Λευτέρης Αναγνώστου (μτφρ.), Κανόνες για το ανθρωποπάρκο (Αθήνα: Scripta, 2001), 18.

2 Jean Baudrillard, Simulacre et Simulations, αγγλική εκδ.: Paul Foss, Paul Patton, Philip Beitchman (μτφρ.), Simulations (New York: Semiotext(e), 1983).

3 Mark Wigley, “Network Fever”, απόσπασμα στο Κατερίνα Κοτζιά, Ηλίας Κωνσταντόπουλος, Λόης Παπαδόπουλος, Κορίνα Φιλοξενίδου (επιμ.), Το Αιγαίο: Μια διάσπαρτη πόλη, Ελληνική Συμμετοχή στη 10η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής La Biennale di Venezia 2006, (Αθήνα: ΥΠ.ΠΟ., 2006), 224-256., ολόκληρη δημοσίευση: Mark Wigley, “Network Fever”, στο Grey Room 4, (2001): 82-122.

4 O Constant, ως μέλος της Καταστασιακής Διεθνούς, μαζί με τους Guy Debord, Asger Jorn κ.α. αναπτύσσουν τις πρώτες ιδέες και σχέδια για την «ενωτική πολεοδομία». Το 1960 αποχωρεί καθώς κατηγορήθηκε ως τεχνοκράτης και διαχωρίζει τις θέσεις του συνεχίζοντας μόνος, με την ιδέα για τη New Babylon. Βλ. Constant, “Another City for Another Life”, International Situationist 3, (1959)., και Simon Sadler, The Situationist City (Cambridge, MA: MIT Press, 1999).

5 Mark Wigley, “The Architecture of Atmosphere”, στο Daidalos 68, Constructing Atmospheres, (1998): 18-27.

6 Βλ. Mark Wigley, Constant’s New Babylon: The Hyper-Architecture of Desire (Rotterdam: 010 Publishers, 1998).

7 Ulrich Conrads, Programme und Manifeste zur Architectur des 20. Juhrhunderts (Friedr. Vieweg & Sohn, 1975)., από την ελληνική εκδ.: Γιώργος Βαμβαλής (μτφρ.), Μανιφέστα και Προγράμματα της Αρχιτεκτονικής του 20ού αιώνα (Αθήνα: Εκδόσεις Επίκουρος, 1977), 167-168., και Mark Wigley, “Planetary Homeboy”, στο ANY Magazine, Vol. 17, Forget Fuller?, (1997): 16-23.

8 Σχετικά με την Plug-in City των Archigram, το Continuous Monument των Superstudio, και τη No-Stop City των Archizoom Associates βλ. Martin Van Schaik & Otakar Macel (επιμ.), Exit Utopia: Architectural Provocations 1956-76 (Munich: Prestel Verlag, 2005).

9 Τάκης Χ. Ζενέτος, “Ηλεκτρονική Πολεοδομία”, στο Αρχιτεκτονικά Θέματα, τ.3, (1969): 114-125., και Ελένη Καλαφάτη, Δημήτρης Παπαλεξόπουλος, Τάκης Χ. Ζενέτος, Ψηφιακά Οράματα και Αρχιτεκτονική (Αθήνα: Libro, 2006).

10 Guy Debord, “Théorie de la dérive”, Les Lèvres Nues 9 (1956).11 Michael Hauben, Ronda Hauben, Netizens: On the History and Impact of Usenet and the Internet

(Wiley-IEEE Computer Society Press, 1997).12 Kazys Varnelis (επιμ.), Networked Publics (Cambridge, MA: MIT Press, 2008), 153.13 Kenneth Gergen, “The Challenge of Absent Presence”, στο James Katz and Mark Aakhus (επιμ.),

Perpetual Contact: Mobile Communication, Private Talk, Public Performance (Cambridge: Cambridge University Press, 2002), 227-241.

14 Manuel Castells, “The Space of Flow”, στο The Information Age: Εconomy, Society and Culture. Volume 1: The Rise of the Network Society, 2η εκδ., (New York: Blackwell, 2001), 407-459.

15 Michael Hardt, Antonio Negri, “Capital (and the Struggles over Common Wealth)”, στο Commonwealth (Cambridge, MA: Harvard University Press, 2009), 131-178.

16 Γιώργος Τζιρτζιλάκης, “Ο Αθηναίος Χωρικός”, στο Φοίβη Γιαννίση, Κατερίνα Ηλιοπούλου, Ζήσης Κοτιώνης (επιμ.), Κιβωτός: Παλαιοί Σπόροι για Νέες Καλλιέργειες, Ελληνική Συμμετοχή στη 12η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής La Biennale di Venezia 2010, (Αθήνα: Υ.Π.Ε.Κ.Α., Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας, 2010), 181-207.

17 Tiziana Terranova, “Free Labor”, στο Network Culture: Politics for the Information Age (London: Pluto Press, 2004), 73-97.

18 Jean-François Lyotard, The Differend: Phrases in Dispute, αγγλική εκδ.: Georges Van Den Abbeele (μτφρ.),(Minneapolis: University of Minnesota Press, 1988), 135.

19 Matteo Pasquinelli, Animal Spirits: A Bestiary of the Commons (Rotterdam: NAi Publishers, 2008).20 Γιώργος Τζιρτζιλάκης, ο.π.21 P.M., “Its All About Potatoes and Computers”, στο Turbulence 5, And Now for Something Completely

Different? (2009): 17-23.22 Stanley Kubrick, 2001: A Space Odyssey, κινηματογραφική ταινία, (Metro-Goldwyn-Mayer: 1968),

00’-20’.23 Simon Critchley, “Is Utopianism Dead?”, στο Log 22, The Absurd, (2011): 175.

NOTES:

1 Peter Sloterdijk, “Rules for the Human Zoo: a response to the Letter on Humanism,” english trns.: Mary Varney Rorty, in Environment and Planning D: Society and Space 27(1), (2009): 12-28, 15.

2 Jean Baudrillard, Simulacre et Simulations, english ed.: Paul Foss, Paul Patton, Philip Beitchman (trns.), Simulations (New York: Semiotext(e), 1983).

3 Mark Wigley, “Network Fever,” part of the text in Elias Konstantopoulos, Korina Filoxenidou, Katerina Kotzia, Lois Papadopoulos (ed.), The Dispersed Urbanity of the Aegean Archipelago, Greek Participation at the 10th International Architecture Exhibition La Biennale di Venezia 2006, (Athens: Hellenic Ministry of Culture, 2006), 225-255., entire text: Mark Wigley, “Network Fever,” in Grey Room 4, (2001): 82-122.

4 See Constant, “Another City for Another Life,” International Situationist 3, (1959)., and Simon Sadler, The Situationist City (Cambridge, MA: MIT Press, 1999).

5 Mark Wigley, “The Architecture of Atmosphere,” in Daidalos 68, Constructing Atmospheres, (1998): 18-27.

6 See Mark Wigley, Constant’s New Babylon: The Hyper-Architecture of Desire (Rotterdam: 010 Publishers, 1998).

7 Ulrich Conrads, Programme und Manifeste zur Architectur des 20. Juhrhunderts (Friedr. Vieweg & Sohn, 1975), from greek ed.: Γιώργος Βαμβαλής (trns.), Μανιφέστα και Προγράμματα της Αρχιτεκτονικής του 20ού αιώνα (Αθήνα: Εκδόσεις Επίκουρος, 1977), 167-168., and Mark Wigley, “Planetary Homeboy,” in ANY Magazine, Vol. 17, Forget Fuller?, (1997): 16-23.

8 For Archigram’s Plug-in City, Superstudio’s Continuous Monument, and Archizoom Associates’ No-Stop City see Martin Van Schaik & Otakar Macel (ed.), Exit Utopia: Architectural Provocations 1956-76 (Munich: Prestel Verlag, 2005).

9 Takis Ch. Zenetos, “City Planning and Electronics,” in Architecture in Greece Magazine, Vol.3, (1969): 114-125., and Ελένη Καλαφάτη, Δημήτρης Παπαλεξόπουλος, Τάκης Χ. Ζενέτος, Ψηφιακά Οράματα και Αρχιτεκτονική (Αθήνα: Libro, 2006).

10 Guy Debord, “Théorie de la dérive,” Les Lèvres Nues 9 (1956).11 Michael Hauben, Ronda Hauben, Netizens: On the History and Impact of Usenet and the Internet

(Wiley-IEEE Computer Society Press, 1997).12 Kazys Varnelis (ed.), Networked Publics (Cambridge, MA: MIT Press, 2008), 153.13 Kenneth Gergen, “The Challenge of Absent Presence,” in James Katz and Mark Aakhus (ed.), Perpetual

Contact: Mobile Communication, Private Talk, Public Performance (Cambridge: Cambridge University Press, 2002), 227-241.

14 Manuel Castells, “The Space of Flow,” in The Information Age: Εconomy, Society and Culture. Volume 1: The Rise of the Network Society, 2nd ed., (New York: Blackwell, 2001), 407-459.

15 Michael Hardt, Antonio Negri, “Capital (and the Struggles over Common Wealth),” in Commonwealth (Cambridge, MA: Harvard University Press, 2009), 131-178.

16 Yorgos Tzirtzilakis, “The Athenian Peasant,” in Phoebe Giannisi, Katerina Iliopoulou, Zissis Kotionis (ed.), The Ark: Old Seeds for New Cultures, Greek Participation at the 12th International Architecture Exhibition La Biennale di Venezia 2010, (Athens: Ministry of Environment, Energy and Climatic Change, University of Thessaly Press, 2010), 181-207.

17 Tiziana Terranova, “Free Labor,” in Network Culture: Politics for the Information Age (London: Pluto Press, 2004), 73-97.

18 Jean-François Lyotard, The Differend: Phrases in Dispute, english ed.: Georges Van Den Abbeele (trns.),(Minneapolis: University of Minnesota Press, 1988), 135.

19 Matteo Pasquinelli, Animal Spirits: A Bestiary of the Commons (Rotterdam: NAi Publishers, 2008).20 Yorgos Tzirtzilakis, op. cit.21 P.M., “Its All About Potatoes and Computers,” in Turbulence 5, And Now for Something Completely

Different? (2009): 17-23.22 Stanley Kubrick, 2001: A Space Odyssey, film, (Metro-Goldwyn-Mayer: 1968), 00’-20’.23 Simon Critchley, “Is Utopianism Dead?,” in Log 22, The Absurd, (2011): 175.

* first published in Pieterjan Grandry (ed.), What is the future of architecture? (Berlin: Crap Is Good, 2012), 206-213.

yorgosrimenidis@gmail.com