NĂM THỨ 26 – BỘ MỚI – SỐ 204 (T10/2012) Website: t4ghcm.org.vn

Hưởng ứng ngày Thị giác

Thế giới năm 2012

Tổng biên tập: BS CK1 Trần Lâm Lan Hương; Ban biên tập: BS Lê Thị Kim Phượng; CN Thái Phượng Linh; BS Nguyễn Lê Thục Đoan; BS CK1 Trịnh Văn Hiệp; CN Mai Lê Trân Châu; Trình bày: Huy CườngIn ấn, phát hành: BS Nguyễn Lê Thục ĐoanGiấy phép xuất bản: số 288/QĐ-STTTT ngày 14/7/2010

4

7

9

13

18

T.3: “Đếm ngược năm 2020” - Vì mục tiêu thị giác toàn cầu 2020: Quyền được nhìn thấyT4: Những mối nguy dịch bệnh … từ “Ruồi nhà”T6: Vì sức khỏe trẻ em: phòng chống dịch bệnh Tay chân miệngT7: Cộng tác viên y tế phường, xã chỉ có nhiệt tình là chưa đủT8: Hội chứng rối loạn thị giác do sử dụng máy vi tínhT9: Loãng xương và việc bổ sung canxi, vitamine DT10: Bảy việc có ích: Người cao tuổi nên làmT11: Nhiều thanh thiếu niên nhập viện vì hút cần saT12: Sự kết hợp Đông – Tây y trong điều trị bệnh Tạo xương bất toàn (Xương thủy tinh)T13: Các loại thảo mộc tốt cho người bệnh tim mạchT14: Ứng dụng y học cổ truyền trong xử lý cấp cứu và điều trị đột quỵT15: Làm gì khi bị hạ canxi máuT16: Lợi và hại của “Truyền dịch”T17: Không tùy tiện sử dụng kháng sinh khi trẻ bị hoT18: Một số quan niệm chưa đúng về Bác sĩ gia đình hiện nayT19: Bí quyết cho trẻ ăn phô-mai đảm bảo dinh dưỡng

TroNg SỐ Này

Số 204 Tháng 10/2012Sức khỏe TP.HCM 3

Söùc khoûe coäng ñoàng

Theo số liệu công bố của Tổ chức Y tế Thế giới, trên toàn thế giới có khoảng 37 triệu người mù, 124 triệu người thị lực kém. Ba phần tư các trường hợp mù có thể điều trị hoặc phòng ngừa được. Theo WHO ước tính, nếu không có hành động, đến năm 2020, số người mù của toàn cầu sẽ tăng đến 75 triệu. Mù lòa đe dọa tất cả mọi người. Để khơi dậy sự chú ý của người dân và giải quyết các vấn đề hình ảnh, Tổ chức Y tế thế giới, các Hiệp

kế hoạch đã được thực hiện trong 10 năm, mặc dù nó đã thu được kết quả đáng ghi nhận, nhưng để đạt được mục tiêu đề ra vẫn còn nhiều việc phải thực hiện. Ban chỉ đạo Quốc gia Phòng chống Mù lòa (PCML) Bộ Y tế cũng gửi công văn đến các Sở y tế, các bệnh viện mắt, trung tâm mắt và các cơ sở nhãn khoa công lập trên toàn quốc với nội dung: đề nghị Sở Y tế và các đơn vị nhãn khoa triển khai các hoạt động

Ngày thị giác thế giới 2012 là các bệnh mắt cần quan tâm: bệnh glôcôm, bệnh võng mạc đái tháo đường, bệnh nhược thị ở trẻ em.Ban chỉ đạo Quốc gia PCML Bộ Y tế đề nghị các cơ sở nhãn khoa các tỉnh, thành tổ chức tuần lễ hành động hưởng ứng Ngày thị giác thế giới 2012 với nhiều hình thức: mittinh, diễu hành, tổ chức các đợt khám, cấp thuốc miễn phí, tổ chức các sự kiện và hoạt động truyền thông nâng cao

“Đếm ngược năm 2020” - Vì mục tiêu thị giác toàn cầu 2020:

Quyền được nhìn thấy

hội quốc tế Phòng chống Mù lòa và các cơ quan đã đưa ra kế hoạch “Tầm nhìn đến năm 2020”, nhấn mạnh tầm nhìn của các quyền con người và đề nghị đến năm 2020 cố gắng để loại bỏ được mù lòa.Ngày Thị giác thế giới trong năm nay với chủ đề “Đếm ngược năm 2020” (2020 Countdown), nhằm mục đích nhắc nhở mọi người “Tầm nhìn 2020”

hưởng ứng Ngày thị giác thế giới năm nay và tuần lễ chăm sóc mắt do Hiệp hội nhãn khoa Châu Á – Thái Bình Dương phát động (từ ngày 8 đến 14/10/2012) nhằm động viên, kêu gọi cộng đồng chung tay vào các hoạt động chăm sóc mắt và phòng chống mù lòa, “Vì mục tiêu thị giác toàn cầu 2020: Quyền được nhìn thấy”.Theo đó, các chủ đề chính hưởng ứng

nhận thức về PCML....tùy theo điều kiện và tình hình thực tế tại các địa phương, theo phương thức xã hội hóa, huy động các nguồn lực từ các tổ chức, cá nhân tham gia hưởng ứng sự kiện này.BS Lê Thị Kim Phượng tổng hợp(Nguồn: website của Tổ chức Y tế thế giới và Bộ Y tế Việt Nam)

Ngày Thị giác thế giới bắt đầu vào năm 2000, Tổ chức Y tế Thế giới và Hiệp hội quốc tế về Phòng chống mù lòa đồng tài trợ ngày thứ năm tuần thứ hai của tháng mười hàng năm.

(Ảnh: un-world-sight-day.jpg)

Hưở

ng ứ

ng n

gày

Thị g

iác

Thế

giới

năm

201

2

4

Söùc khoûe coäng ñoàng

ruồi – mối phiền hà Sự xuất hiện của ruồi luôn gây cảm giác khó chịu cho tất cả mọi người đang làm việc và nghỉ ngơi. Ấn tượng về những con ruồi từ những bãi rác, bãi phân… mang theo chất bẩn thỉu trên chân, thân, vòi… đậu vào bàn ghế, vật dụng, thức ăn, nhà cửa thậm chí trên cơ thể đã gây một cảm giác khó chịu thực sự. Hơn nữa sự hiện diện của ruồi là dấu hiệu của điều kiện mất vệ sinh. Thành phố Hồ Chí Minh đã từng ghi nhận rất nhiều phản ánh về sự phiền hà của cộng đồng dân cư sống gần các bãi xử lý rác do sự xuất hiện ruồi dày đặc như dịch ruồi gần bãi rác Đông Thạnh năm 2007, dịch ruồi gần bãi rác Đông Thạnh năm 2009. Mật độ ruồi ở những nơi này giảm hẳn khi rác được thu gom và xử lý đúng kỹ thuật.ruồi – trung gian lây truyền nhiều bệnh nguy hiểmKhông chỉ gây ra sự phiền hà khó chịu, ruồi còn là trung gian truyền cơ học

nhiều mầm bệnh vi sinh vật từ những nơi ô nhiễm đến người và các thức ăn của người. Khi dính vào mặt ngoài của ruồi, mầm bệnh chỉ tồn tại khoảng vài giờ nhưng khi được nuốt vào trong ruột thì chúng có thể sống sót đến vài ngày. Để kiếm ăn, ruồi bay từ những chất hữu cơ có trong rác, đất giàu chất hữu cơ, chất thải của người và động vật đến đồ ăn thức uống của người mang theo một lượng lớn vi sinh vật gây bệnh bám dính trên thân, chân, cánh. Đa số các mầm bệnh do ruồi truyền đều nhiễm trực tiếp qua đường thức ăn, nước uống, không khí, tay và sự tiếp xúc giữa người và người. Những bệnh do ruồi truyền là các bệnh truyền nhiễm đường ruột (như kiết lỵ, tiêu chảy, thương hàn, tả và một số bệnh giun sán), nhiễm trùng mắt (mắt hột …) và một số bệnh ngoài da (như bệnh mụn cóc, bệnh ngoài da cấp tính, nấm…).Hiểu biết về tập tính của ruồi sẽ giúp chọn lựa những biện pháp kiểm soát phù hợpVòng đời của ruồi trải qua 4 giai đoạn: trứng – giòi – nhộng – ruồi trưởng

thành. Thời gian phát triển từ trứng đến ruồi trưởng thành có thể từ 6 – 42 ngày tùy thuộc nhiệt độ môi trường cao hay thấp. Ruồi nhà trưởng thành có thể sống từ 2 – 3 tuần; tuy nhiên nếu điều kiện mát mẻ, chúng có thể sống lâu đến 3 tháng. Thức ăn của ruồi rất đa dạng từ thức ăn, rác rưởi đến phân của người và động vật. Do cấu tạo của phần phụ miệng của ruồi ở dạng hút dẫn nên thức ăn của chúng phải ở dạng lỏng.Ruồi cái có thể sinh sản rất sớm, chỉ vài ngày sau khi nở. Trung bình một con ruồi cái có thể đẻ khoảng 5 lần trong cuộc đời, mỗi lần khoảng 120 – 130 trứng. Với khả năng sản xuất trứng nhiều và vòng đời ngắn như vậy, ruồi nhà được xem là loài gia tăng dân số nhanh nhất.Ruồi cái đẻ trứng vào chất hữu cơ thối rữa, lên men hoặc mục nát có nguồn gốc động vật hay thực vật như phân động vật, rác chế biến thực phẩm, phân bón hữu cơ, bùn cống, cây cối chất đống trên đường. Khác với ruồi thối và nhặng, ruồi nhà không đẻ trứng trên thịt hoặc xác chết. Sau đẻ vài giờ,

Những mối nguy dịch bệnh … Từ “Ruồi NHà”

Ruồi nhà có tên khoa học là Musca

domestica, là một trong những côn trùng rất gần gũi trong đời

sống hàng ngày của con người. Do mối liên hệ rất gần gũi với đời sống loài người, ruồi đã có mặt khắp nơi trên thế giới theo sự di dân của người và là một trong những sinh vật gây phiền hà cho sinh hoạt cũng như đóng vai

trò trung gian lây truyền các bệnh đường tiêu hóa cho

loài người.

ThS.BS Lê Hồng NgaTrung tâm Y tế Dự phòng TP.HCM

(Ảnh: panoramio.com.jpg)

Số 204 Tháng 10/2012Sức khỏe TP.HCM 5

Söùc khoûe coäng ñoàng

trứng sẽ nở ra dòi. Dòi cần thở ô xy trong không khí vì vậy chúng chỉ sống ở nơi có đủ khí ô xy. Đây là một đặc điểm khá quan trọng, cần lưu ý trong kiểm soát sự phát triển của loài ruồi. Trong khi giai đoạn trước trưởng thành của loài ruồi nhà gắn liền với các chất thải hữu cơ bên ngoài nhà thì ruồi nhà trưởng thành lại gắn với những nơi sinh hoạt của con người. Ruồi trưởng thành hoạt động chủ yếu vào ban ngày khi chúng ăn và giao phối. Có thể tìm thấy ruồi tại các điểm trú đậu như sàn nhà, tường, thùng rác, dây phơi quần áo, thảm cỏ, thảm cây. Ban đêm, ruồi không hoạt động, chúng thường đậu phía ngoài nhà như tường rào, dây phơi, dây điện trần… Nhìn chung ruồi thường đậu ở nơi tránh được gió, gần với nơi đẻ và nơi kiếm ăn của chúng. Nhiệt độ và độ ẩm môi trường cũng ảnh hưởng đến sự lựa chọn nơi đậu nghỉ và hoạt động của ruồi. Chúng ưa thích những nơi có độ ẩm không khí thấp, nhiệt độ từ 35 – 40 độ C.Biện pháp phòng chống ruồi nhà Cải thiện vệ sinh môi trường là những biện pháp nhằm giải quyết tận gốc sự xuất hiện của ruồi cũng như sự tiếp xúc của nó với nguồn ô nhiễm và với con người. Để cải thiện vệ sinh môi trường cần thực hiện những việc sau:- Thu gom các lọai rác thải sinh họat trong khu dân cư để vận chuyển đến nơi xử lý hoặc chôn lấp tại chỗ để hạn chế sự tiếp xúc của ruồi với nguồn ô nhiễm và giảm nơi đẻ trứng của ruồi.- Thu dọn sạch phân gia súc gia cầm hàng ngày, xây dựng nhà tiêu hợp vệ sinh, không phóng uế bừa bãi.- Nước thải giàu chất hữu cơ (từ các chợ thịt, cá, lò mổ…) cần được làm rãnh thoát nước, tránh ứ đọng. Đất bùn, bùn vét cống và các chất thải từ hố ga, hố thải cũng cần được dọn sạch.- Thức ăn, đồ uống cần được che đậy kín tránh ruồi đậu vào. Trẻ em và người bị bệnh nên ngủ trong mùng, tránh tiếp xúc với ruồi.- Các địa điểm ruồi thường bu đậu có thể phun tồn lưu hóa chất diệt ruồi hoặc đặt bẫy dính ruồi. Theo kinh nghiệm dân gian Việt Nam, có thể cho nước sạch vào túi nylon, khi ruồi bay qua gặp phải ánh sáng phản quang từ các túi nylon đựng nước, mắt ruồi phản xạ nhanh với ánh sáng phản chiếu sẽ bay ra xa.

Cục Y tế Dự phòng – Bộ Y tế vừa có thông báo chính thức về trường hợp bệnh nhân viêm não - màng não do đơn bào Naegleria fowleri nhập viện tại BV Bệnh nhiệt đới (TP. HCM) vào cuối tháng 7 vừa qua và đã tử vong ba ngày sau khi nhập viện. Bệnh viêm não - màng não do đơn bào Naegleria fowleri là một bệnh rất hiếm gặp nhưng có tỷ lệ tử vong rất cao. Trong vòng 49 năm (1962 – 2011), Hoa Kỳ chỉ ghi nhận 123 trường hợp nhiễm, với số mắc trung bình từ 0 - 8 trường hợp/năm. Tại Việt Nam, đây là lần đầu tiên ghi nhận trường hợp viêm não-màng não do Naegleria fowleri.Đơn bào Naegleria fowleri sống tự dưỡng trong môi trường nước ngọt (hồ, sông, công trình chứa nước nhân tạo…) khu vực khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới. Đơn bào Naegleria

fowleri phát triển tốt nhất trong môi trường nhiệt độ 460C. Đơn bào Naegleria fowleri có thể xâm nhập vào cơ thể người qua niêm mạc mũi và gây bệnh viêm não - màng não.Để phòng, chống nhiễm đơn bào Naegleria fowleri, Cục Y tế dự phòng khuyến cáo người dân không nên tắm, bơi ở những nơi có nguy cơ cao; trong khi tắm, bơi ở bể bơi, hồ, ao, suối… hạn chế tối đa nước vào mũi bằng cách giữ cao đầu không để ngập nước, sử dụng kẹp mũi; sau khi tắm, bơi nên vệ sinh mũi sạch sẽ, sử dụng dung dịch sát khuẩn đường mũi, họng để xịt, rửa mũi… Khi phát hiện đau đầu, sốt, buồn nôn, nôn… cần đến ngay các cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.K.T

Khuyến cáo của Cục Y tế Dự phòng về bệnh

viêm não - màng não do Naegleria fowleri

(Ảnh: camau.gov.vn.jpg)

6

Söùc khoûe coäng ñoàng

Tỷ lệ trẻ bệnh Tay chân miệng trong trường học có xu hướng tăng lênQua giám sát tình hình dịch bệnh Tay chân miệng (TCM) của Trung tâm Y tế Dự phòng thành phố, tính đến nay thành phố đã có hơn 7.800 ca nhập viện. Tình hình dịch bệnh có xu hướng tăng lên bắt đầu từ đầu tháng 8 đến nay. Đặc biệt, thời điểm bắt đầu năm học mới, số ca bệnh xảy ra rải rác trong trường học và đang có xu hướng tăng lên nếu không có biện pháp tăng cường phòng chống sự lây lan dịch bệnh tại các trường học. Hiện số trường học có từ 2 ca bệnh trở lên bắt đầu tăng bình quân từ khoảng 40 trường (vào tháng 3, 4) đến hơn 80 trường vào tháng 8/2012. Tỷ lệ trẻ có đi học trên số bệnh nhân nhập viện là 35%.Theo đánh giá nhận xét của các đoàn kiểm tra, giám sát; công tác phòng chống dịch bệnh ở các trường học còn những hạn chế nhất định về việc tạo sự đồng thuận, hợp tác của phụ huynh khi “trẻ bệnh thì không đưa trẻ đi học”; việc rửa tay thường xuyên cho trẻ, người chăm sóc trẻ cũng như việc nghiêm túc thực hiện vệ sinh khử khuẩn chưa đánh giá được mức độ thực hiện; việc kiểm soát, hạn chế nguồn lây trong trường học vẫn còn gặp nhiều khó khăn và công tác truyền thông phòng bệnh tại trường học chưa sinh động, chưa trực tiếp được với phụ huynh học sinh.BS Nguyễn Đắc Thọ, Phó Giám đốc Trung tâm Y tế Dự phòng thành phố cũng nhận định rằng: “Trường học là môi trường dịch bệnh rất dễ lây lan, do không kiểm soát được ca bệnh nhẹ, ca chẩn đoán sai. Thực tế, có trường hợp trẻ học ở trường mầm non bị sốt, nhưng gia đình vẫn cho trẻ đi học và gửi thuốc cho cô giáo. Nếu vậy, trẻ mắc bệnh đã mang nguồn lây vào trường và rất có nguy cơ gây dịch cho cộng đồng”. Do đó, các trường học cần phải có biện pháp phòng chống dịch bệnh phổ quát bằng cách nghiêm túc thực hiện vệ sinh hàng

ngày, khử khuẩn hàng tuần.Nên cho trẻ nghỉ học khi bị bệnhBS Thọ cho biết: “Vì bệnh TCM vẫn lây bệnh khi bệnh còn nhẹ, thể bệnh có thể không điển hình nên dễ dẫn đến chẩn đoán sai, vì vậy trẻ vẫn đi học bình thường và dẫn đến lây bệnh ở trường cho trẻ khác. Không chỉ sốt vì bệnh TCM, cho dù trẻ sốt hay bệnh vì lý do gì phụ huynh cũng nên cho trẻ nghỉ học ở nhà để phòng tránh lây lan bệnh TCM cũng như một số bệnh truyền nhiễm khác”.Bà Trần Thị Kim Thanh, Phó giám đốc Sở Giáo dục-Đào tạo cho biết, Sở cũng có văn bản chỉ đạo các trường tăng cường công tác phòng, chống dịch bệnh ngay từ trước khi bắt đầu năm học. Trong đó, Sở yêu cầu các trường tổ chức tốt hoạt động phòng chống dịch bệnh; tập huấn, truyền thông các biện pháp phòng, chống dịch bệnh thường quy để chuẩn bị sẵn sàng ứng phó với diễn biến của dịch bệnh TCM. Đặc biệt, khi phát hiện trẻ bệnh cần phải cách ly ngay, cho trẻ nghỉ học từ 07-10 ngày, xử lý triệt để ổ dịch theo hướng dẫn của ngành y tế và luôn khuyến cáo các phụ huynh không cho trẻ đến trường khi trẻ bệnh ở nhà để tránh lây nhiễm cho trẻ khác.Theo đó, việc phát hiện sớm ca bệnh nhằm hạn chế tối đa giúp ngăn ngừa sự lây lan của bệnh

trong cộng đồng, Sở Y tế sẽ ký kết liên tịch với

Sở Giáo dục-Đào tạo đề nghị các trường

tăng cường công tác truyền thông để phụ

huynh đồng thuận cho trẻ ở

nhà khi bị bệnh. Bên cạnh đó cần tăng

cường công tác giám sát để phát hiện trẻ bệnh

ở trường, lớp; nghiêm túc thực hiện các biện pháp chống dịch thường quy là rửa tay thường xuyên bằng nước sạch hoặc xà phòng, làm sạch lớp học (nơi vui chơi, ăn nghỉ, đồ chơi, bề mặt tiếp xúc…) hằng ngày, khử khuẩn mỗi tuần; báo cáo ngay cho y tế địa phương khi có ca nghi ngờ mắc tại trường/lớp. Đặc biệt là phải xây dựng nề nếp, thói quen thường xuyên “rửa tay” của trẻ, vì “rửa tay” là một việc làm tuy nhỏ nhưng mang ý nghĩa lớn trong việc bảo việc sức khỏe. Theo khuyến cáo của ngành Y tế TP.HCM, việc “rửa tay” thường quy là biện pháp phòng ngừa hiệu quả các dịch bệnh lây truyền qua tiếp xúc thông thường, nhất là dịch bệnh Tay chân miệng ở trẻ nhỏ, cúm A/H1N1, …Phượng Linh

Vì sức khỏe trẻ em: phòng chống dịch bệnh Tay chân miệng

“Chống dịch là nhiệm vụ chung của

toàn xã hội”, PGS.TS Nguyễn Tấn Bỉnh, Giám đốc

Sở Y tế TP.HCM phát biểu tại buổi họp với Sở Giáo dục - Đào tạo về

việc tăng cường công tác phòng chống bệnh truyền nhiễm

trong trường học.

Tập cho trẻ rửa tay thường xuyên để phòng chống dịch bệnh

Số 204 Tháng 10/2012Sức khỏe TP.HCM 7

Söùc khoûe coäng ñoàng

“Đội phun xịt thuốc vào nhà, chủ nhà sợ…mất đồ không cho vào, mình phải làm sao?”. “Mình có gặp trường hợp này, lúc đó mình phát thêm cho chủ nhà một cái khẩu trang, mời họ đi theo người xịt thuốc để coi chừng nhà”. “Khó nói chuyện với nhà giàu hơn nhà nghèo, vì người giàu lo làm ăn, không quan tâm đến chuyện mình nói với họ”. “Làm cộng tác viên vui có, buồn có. Vui vì làm được việc có ích, buồn vì có khi nói mà người ta không nghe”. Đó là những kinh nghiệm do chính các cộng tác viên trao đổi rút kinh nghiệm tại một buổi tập huấn dành cho cộng tác viên phòng chống dịch do Trung tâm Truyền thông-giáo dục sức khỏe phối hợp với Trung tâm Y tế dự phòng quận Hốc Môn tổ chức. Những ý kiến của các cô chú anh chị chứng tỏ tâm huyết, kinh nghiệm trong công tác vãng gia. Nhưng có phải cộng tác viên nào cũng nghĩ và làm được như vậy? Trong công tác phòng chống dịch, cộng tác viên là cánh tay nối dài của y tế, đi vào từng con hẻm nhỏ, từng hộ dân để truyền thông tại chỗ các kỹ năng cần thiết, đưa tài liệu đến tận tay người dân, họ cũng là người dẫn đường khi cần phát hiện và xử lý ổ dịch tại cộng đồng. Họ là các trưởng ban điều hành khu phố, tổ trưởng, đại diện các ban ngành đoàn thể, những người dân muốn tham gia công tác xã hội. Qua các đợt giám sát phòng chống dịch, tiếp xúc trong các buổi tập huấn, chúng tôi nhận thấy muốn lực lượng làm tốt hơn vai trò của mình, cần nhận rõ những điều họ còn đang thiếu và có kế hoạch bồi dưỡng nâng cao phù hợp.Nhiệt tình nhưng còn thiếu…Cộng tác viên có lòng nhiệt tình nhưng là người ở nhiều ban ngành khác nhau nên thường thiếu kiến thức cơ bản về các vấn đề sức khỏe. Thật ra kiến thức phòng chống bệnh được họ nắm khá rõ, nhưng khi người dân hỏi thêm những câu cụ thể, “cắc cớ” như “Rủi xịt thuốc trúng vào sào đồ của tôi đang phơi thì có cần giặt đồ lại không?”, “Rủi xịt trúng hồ nước không lẽ đổ nước hết?” thì họ… đành chịu. Các nhân viên y tế phường xã ít có

thời gian hỏi những câu như “anh chị có gặp khó khăn gì không, có cần hỗ trợ không”, khiến cộng tác viên có thắc mắc mà không biết hỏi ai, riết rồi khi đến nhà dân, họ chỉ vội vàng dúi vào tay chủ nhà một mớ tài liệu rồi đi mà không dám trò chuyện, sợ bị … hỏi bí.Một số cộng tác viên vẫn còn thiếu kỹ năng truyền thông. Mong muốn người dân thực hiện việc phòng chống bệnh có hiệu quả như đọc kỹ tờ rơi, khử khuẩn cho đúng, thấy nói mãi nhưng người dân chưa làm theo nên cộng tác viên có phần… sốt ruột. Có anh chị hồn nhiên kể: “Chủ nhà cứ vứt tờ rơi mãi, tôi phải dọa, nếu bà không nhận tờ rơi, sau này con bà bệnh chết thì ráng chịu” !!! Thật ra công tác truyền thông là mưa lâu thấm đất, cứ ôn tồn nói mãi rồi người ta cũng dần hiểu ra, nhất là khi thấy cộng tác viên thân tình cởi mở. Người dân có thờ ơ, không đón nhận cộng tác viên cũng do một số lý do khách quan. Các cộng tác viên ở Hóc Môn cho biết, có nhiều kẻ lừa

gạt mang những gói bột gì đó nói là chất khử khuẩn giao tận nhà rồi đòi tiền người dân và đã có một số người mắc lừa, khiến sau này họ e dè với cộng tác viên thực sự. Một số cộng tác viên khá cứng nhắc, hễ thấy nước có lăng quăng thì buộc người dân phải đổ hết cả lu, không nghĩ đến viện tốn kém tiền bạc của họ, trong khi chỉ cần hướng dẫn dùng rổ hay vợt vớt lăng quăng là đủ. Cộng tác viên mong gặp chủ nhà, nhưng không gặp được thì… thôi, trong khi trong nhà còn có người

thường xuyên chăm sóc, dọn dẹp nhà cửa thì lại không được truyền thông.Việc sử dụng tài liệu là một phương tiện quan trọng trong công tác vãng gia, để tài liệu đến tay người dân, Trạm y tế phường xã nhờ cộng tác viên phân phối. Do bận rộn nên nhiều tài liệu tờ rơi, bích chương vẫn chưa được phát. Các cộng tác viên lại ít được dặn dò rằng không chỉ phát tài liệu, mà nên nói thêm về những nội dung chính có trong tài liệu thì mới là giáo dục sức khỏe cho người dân một cách trọn vẹn, khiến cho người dân biết giá trị và trân trọng tài liệu hơn.Làm sao nâng cao vai trò cộng tác viên y tế phường xã?Qua các lớp tập huấn cho cộng tác viên tại Hóc Môn, Củ Chi chúng tôi nhận thấy có rất nhiều cộng tác viên có kỹ năng tốt và có tâm huyết, nhưng ngày thường họ chỉ “tác chiến ” đơn lẻ mà ít có dịp gặp gỡ rút kinh nghiệm. Thiết nghĩ, nếu có nhiều

dịp cho cộng tác viên họp mặt trao đổi kinh nghiệm thì người còn ít kiến thức, kỹ năng sẽ được học tập thêm ở người giàu kinh nghiệm, ít nhất họ cũng được tác động bởi nhiệt huyết của người làm tốt mà cố gắng hơn trong công việc. Trạm y tế phường xã có thể tham khảo cách làm của chương trình Can thiệp giảm tác hại phòng chống HIV/AIDS, theo định kỳ các giáo dục viên đều họp để rút kinh nghiệm, trình ca tức là nêu các tình huống đặc biệt mình đã gặp khi tiếp xúc với đối tượng để mọi người bàn bạc cách xử trí tốt nhất.

Tại buổi giao ban T3G quận huyện ngày 13/9/2012 tại T4G, bộ phận chỉ đạo tuyến đã nhấn mạnh, tuyến phường xã (T2G) cần tập trung vào kỹ năng truyền thông là nói chuyện sức khỏe cho nhóm, còn cộng tác viên (T1G) tập trung trau dồi kỹ năng vãng gia. Nâng cao kiến thức, kỹ năng cộng thêm lòng nhiệt tình, trách nhiệm mới có thể chủ động phòng chống dịch bệnh, chứ không phải “chạy theo dịch” như hiện nay.Trân Châu

Cộng tác viên y tế phường, xã“Chỉ có nhiệt tình là chưa đủ”

Cộng tác viên nêu những khó khăn thường gặp khi vãng gia tại một buổi tập huấn

8

Söùc khoûe cho moïi ngöôøi

Hội chứng rối loạn thị giác do sử dụng máy vi tính

Hội chứng rối loạn thị giác gây ảnh hưởng từ 75% đến 90% người sử dụng máy vi tính. Điều này phổ biến hơn những rối loạn về xương khớp (khoảng 22% số người sử dụng máy vi tính). Do đó, đây có thể là tình trạng phổ biến liên quan đến nghề nghiệp ở thế kỷ 21.Hội chứng CVS ảnh hưởng đến tất cả những ai làm việc trên máy vi tính chỉ 2h mỗi ngày hoặc nhiều hơn. Tuy nhiên, người sử dụng máy vi tính thường không quan tâm đến sự xuất hiện ban đầu của hội chứng này. Vì thế, tình trạng này sẽ ảnh hưởng đến sự tập trung khi làm việc, chất lượng lao động cũng như cuộc sống của người sử dụng máy vi tính bị giảm sút.Bệnh nhân thường than phiền mắt bị căng thẳng hay mỏi mệt, nhất là khi chăm chú nhìn gần. Mắt mờ, nhìn hình thành có bóng đôi hoặc thay đổi sắc giác. Khô mắt, nóng rát, ngứa hoặc chảy nước mắt cũng là những rối loạn mà người sử dụng máy vi tính thường gặp. Tuy nhiên, những triệu chứng này có thể nhầm với các bệnh lý viêm nhiễm tại mắt. Ngoài ra, nếu không giảm cường độ làm việc với máy vi tính, bệnh nhân hay than phiền nhức đầu và đau nhức hốc mắt nên tập trung kém đi.Nguyên nhân của CVS là do giảm

số lần chớp mắt khi sử dụng máy vi tính, chúng ta chỉ chớp mắt 6 - 7 lần mỗi phút nghĩa là giảm 66% so với bình thường trung bình mỗi người chớp mắt 14 lần mỗi phút; sự phản chiếu từ ánh sáng xung quanh - ánh sáng màn hình rọi trực tiếp vào mắt hay phản chiếu lên mắt của bạn khiến cho mắt mỏi mệt và sự tập trung vào màn hình vi tính làm cơ mắt mỏi mệt, hơn nữa nếu máy vi tính chất lượng không tốt, ánh sáng chập chờn, rung thì càng làm mắt bạn căng thẳng, ảnh hưởng xấu đến mắt hơn.Để giúp bạn hạn chế hội chứng CVS khi làm việc với máy vi tính, cần thực hiện nguyên tắc 3B (break - blink - breathe): nghỉ ngơi - chớp mắt - thở sâu, nhất là để ý chớp mắt thường xuyên để tránh cho mắt khỏi khô; mỗi 20 phút ngưng nhìn vào máy vi tính, nhìn ra xa khoảng 20 bộ (# 6m) một lúc khoảng 20 giây. Ngoài ra, bạn nên chọn màn hình máy vi tính loại lớn, phẳng và kiểm tra độ tương phản, dùng màn chắn sáng cho màn hình. Điều chỉnh ánh sáng của màn hình ở mức độ thích hợp. Người thường dùng máy vi tính nên để màn hình cách mắt tối thiểu 50 - 60 cm và dưới tầm mắt 10-20 độ.Tóm lại, ở thế kỷ 21, thật khó tưởng

tượng ta có thể làm việc, học tập và giải trí mà không tận dụng những tiện ích do máy vi tính đem lại. Tuy nhiên, chúng ta cần chú ý để phòng chống những tác hại gây ra do làm việc kéo dài với máy tính bằng chế độ nghỉ ngơi, tư thế ngồi đúng, chú ý độ sáng của nơi làm việc, độ phẳng và độ phân giải của màn hình cũng phần nào hạn chế hội chứng CVS.

(Trích nguồn Ykhoa.net)

Viện sức khỏe và an toàn lao động quốc gia Mỹ đã bổ sung

tình trạng sử dụng máy vi tính kéo dài là một yếu tố

then chốt tạo nên”Computer Vision Syndrome” - hội

chứng rối loạn thị giác (viết tắt là CVS) khi nhìn gần do

sử dụng máy vi tính.

(Ảnh: dientutieudung.vn.jpg)

(Ảnh: tinmoi.vn.jpg)

Số 204 Tháng 10/2012Sức khỏe TP.HCM 9

Söùc khoûe cho moïi ngöôøi

Loãng xương và việc bổ sung canxi, vitamine D

Loãng xương - căn bệnh thời đại, căn bệnh âm thầm, phát hiện tình cờ hoặc khi đã bị gãy xương, cần nhiều thời gian và tiền bạc để ngăn chặn. Phụ nữ ở độ tuổi mãn kinh và những người độ tuổi trung niên, các bác sĩ luôn khuyến kích bổ sung Canxi và Vitamine D hằng ngày phòng tránh gãy xương. Mối liên quan giữa canxi, vitamine D và loãng xươngVitamine D cần cho sự điều hòa cân bằng của canxi trong cơ thể và khi thiếu vitamine D dẫn đến giảm hấp thu canxi từ thức ăn. Khi đó, cơ thể sẽ lấy canxi từ mô xương để duy trì nồng độ canxi thích hợp trong huyết thanh giúp duy trì các chuyển hóa thường ngày. Việc lấy canxi từ mô xương đó đã làm xương loãng theo thời gian.Trong đó, Canxi cần thiết cho sự phát triển của bộ xương chống đỡ cơ thể, cần thiết cho các hoạt động thần kinh - cơ, giúp dẫn truyền các xung thần kinh, co cơ, hoạt động hệ tim mạch và giúp phóng thích các hormone trong cơ thể. Thiếu can xi sẽ gây loãng xương, dễ gãy xương hay gặp phụ nữ sau mãn kinh.Ngoài ra canxi còn có tác dụng giảm chất béo trong cơ thể. Theo nghiên cứu, bổ sung 600mg canxi hàng ngày trong 1 năm có thể giảm 4.5Kg. Canxi giúp cân bằng hoạt động trong cơ thể, cân bằng nội môi và nhiều nghiên cứu cho thấy can xi có thể giảm nguy cơ cao huyết áp.Vitamine D là dạng vitamine hòa tan trong chất béo – được xem như Pro-hormone, được thủy phân ở gan và thận trước khi được cơ thể sử dụng. Dạng hoạt động của Vtamine D là 1,25(OH)2 D có tác dụng tăng hấp thu canxi ở ruột non, xương và thận, tác động trực tiếp lên chuyển hóa xương. Vitamine D giúp hấp thu

nhiều hơn Canxi từ thức ăn, nếu thiếu Vitamine D chỉ có 10 -15% lượng canxi và 60% lượng phốt pho từ thức ăn được hấp thu.Bổ sung vitamine D sao cho hiệu quảỞ nước ta thuộc khu vực nhiệt đới gió mùa, thời gian chiếu sáng mặt trời nhiều thuận lợi cho việc phơi nắng. Nguồn thực phẩm dùng hằng ngày không cung cấp đủ vitamine D là tình hình chung ở các nước Đông Nam Á. Như vậy, để bổ sung vitamine D sao cho hiệu quả cần phối hợp nhiều cách: phơi nắng từ lúc 6-8 giờ, phơi khoảng 30 phút cho ánh nắng tiếp xúc với da càng nhiều càng tốt giúp tổng hợp vitamine D dưới da và ăn những loại thực phẩm chứa nhiều vitamine D như sữa, trứng, cá hồi, cà ngừ..., đặc biệt là dùng sữa. Tuy nhiên, nếu uống thuốc thì nên theo chỉ định bác sĩ. Bổ sung hợp lý CanxiNhu cầu canxi ở mỗi đối tượng mỗi khác, do đó việc bổ sung canxi cần quan tâm đến từng đối tượng. Chẳng hạn: Đối với bé bú sữa mẹ hoàn toàn: trung bình bú 0.8l/ ngày, lượng calcium trung bình trong sữa mẹ 264mg/l. Như vậy một ngày bé bổ sung 211mg Can xi. Do đó mẹ cần bổ sung thêm canxi để sữa có nhiều can xi hơn cho bé bằng các thực phẩm giàu canxi. Nếu bé có dấu hiệu thiếu canxi như đổ mồ hôi trộm , quấy khóc, rụng tóc, bé cần gặp bác sĩ để được khám, chẩn đoán nguyên nhân và bổ sung kịp thời. Đối với phụ nữ đang mang thai và cho con bú: việc bổ sung canxi theo chỉ định bác sĩ khoảng 1100-1200 mg/ngày. Ngoài ra, phần dinh dưỡng nên dùng các thức

ăn cung cấp nhiều canxi như sữa và các thành phần làm từ sữa (sữa tươi, pho mai, sữa chua, váng sữa….); các loại rau có màu xanh đậm: rau muống, bông cải…; các loại nước trái cây: nước cam, nước táo, nước dừa, nước thơm… và hải sản (tôm, cua, sò…), các loại cá như cá hồi, cá mòi… Riêng hải sản, nên cẩn trọng vì có thể gây dị ứng hay ngộ độc nếu nguồn thức phẩm không tốt, bảo quản không tốt. Phụ nữ sau mãn kinh, trung niên: bổ sung canxi 800 – 1000 mg/ngày là điều cần thiết phòng chống loãng xương và gãy xương do loãng xương. Nếu đã bị loãng xương thì việc điều trị ngoài các thuốc như biphosphonate, vitamine D thì canxi là thuốc lúc nào cũng có. Do đó, việc phối hợp dùng thuốc và dinh dưỡng thích hợp sẽ đem lại kết quả nhanh, ít tốn kém và việc luyện tập thể dục, bổ sung vitamine D cũng góp phần giảm tỉ lệ loãng xương, gãy xương do loãng xương và rất tốt cho hệ tim mạch.

BS Phạm Thế HiểnKhoa Chấn thương Chỉnh hìnhBV. Nguyễn Tri Phương

(Ảnh: mppharma.com.jpg)

10

Söùc khoûe cho moïi ngöôøi

1. Mỗi ngày đi bộ, ít nhất 10000 bước đi: Hoạt động thể lực giúp máu chạy đều lên óc. Phân bón tự nhiên cho não bộ chính là máu đưa lên đầu. Mỗi ngày ráng bước đi khoảng 10000 buớc chân, bằng cách này hay cách khác để máu từ tim đi lên đầu. Các nghiên cứu khoa học cho thấy các cụ già trên 65 tuổi chịu khó tập thể dục ít nhất 3 lần một tuần tránh được một phần ba rủi ro vướng bệnh Alzheimer. Bạn có thể làm một trong những hoạt động sau đây tuỳ theo sở thích của mình : Đi Bộ, Làm Vườn, hay Khiêu Vũ.2. Ăn thực đơn có nhiều rau và hoa quả như người Hy Lạp: Rau tươi, trái cây tươi là thức ăn chính cho bộ óc.

tuần uống vài lần nước ép từ rau quả, sẽ giúp ngừa được 76 % bệnh lú lẫn, hay mỗi ngày uống khoảng 900 mg thuốc bổ để thay thế rau, sẽ giúp tăng sự nhạy bén của trí óc, và giúp trẻ thêm được khoảng 3,5 tuổi. Hay ăn thực đơn của dân Địa Trung Hải: ăn uống hàng ngày giống thực đơn của người Ý và người Hy Lạp, gồm có rau tươi, hạt đậu (grain), dầu olive, cá, và các loại hạt (nuts) sẽ giúp áp huyết giữ ở mức tốt. Ăn theo kiểu dân Địa Trung Hải sẽ giúp đầu óc minh mẫn sáng suốt tránh được bệnh Alzheimer khoảng 48 %.3. Cương quyết từ bỏ những thói hư, tật xấu như hút thuốc lá và nghiện rượu.Thuốc lá chứa độc tố rất hại cho não bộ, vì thế người hút thuốc lá có nhiều rủi ro bị Alzheimer hơn người không hút thuốc đến 80 %.

ở mức thấp: Huyết áp cao có thể làm cho mạch máu trên đầu bị vỡ hay đứt. Chính vì vậy, các chuyên gia y tế nói rằng huyết áp cao là nguyên nhân của 50 % trường hợp gây ra lú lẫn, hư trí nhớ. Chúng ta hãy cố gắng duy trì huyết áp ở mức thấp - lý tưởng là 130 /70 - bằng cách ăn uống lành mạnh, tập thể dục hàng ngày, giữ trọng lượng thân thể thấp, đừng để lên cân, béo mập. Nên theo dõi mức đường trong máu. Bệnh tiểu đường, hay thậm chí sắp sửa bị tiểu đường cũng là dấu hiệu báo trước có thể bị vỡ mạch máu đầu, gây ra bệnh lú lẫn. Bệnh tiểu đường dễ làm các mạch máu nhỏ bị vỡ, và chảy máu trong não.6. Tránh đừng để bụng phệ: Vòng bụng ở tuổi trung niên to báo hiệu trước có thể bị vướng bệnh lú lẫn khi về già. Cuộc nghiên cứu theo dõi 6000 người đưa ra kết quả cho thấy bụng phệ rất hại cho động mạch chính dẫn máu về tim và máu lên đầu. Vì thế cho nên chúng ta nên cố gắng duy trì vòng bụng dưới 80 cm cho các bà, và dưới 90 cm cho các ông.7. Để đảm bảo chức năng sinh lý bình thường, ngoài việc phải chú ý những

Bảy việc có íchNgười cao tuổi nên làm

Trong hoa quả và rau có chứa chất “flovonoids” giúp tăng cường sức mạnh cho hệ thống ngăn ngừa độc tố. Trong một cuộc nghiên cứu nhóm đàn ông đàn bà thích ăn rau quả tươi, uống trà, cà phê, hay rượu nho, có nhiều chất flovonoids, họ thường có não bộ hoạt động tốt hơn người không dùng rau quả tươi và sự suy sụp của não bộ tránh được tới 10 năm. Ngoài ra, nhiều cuộc nghiên cứu khác cho thấy mỗi

4. Đừng uống rượu mạnh quá độ. Đa số những người nghiện rượu đều vướng vào bệnh Alzheimer. Đàn bà chỉ nên uống rượu tối đa mỗi ngày một ly thôi. Đàn ông đuợc uống tới hai ly. Uống một chút rượu có lợi cho việc gìn giữ tế bào chất xám. Nhưng uống nhiều quá lại gây nguy hại cho đầu óc, 25 % người bị bệnh mất trí nhớ dính líu đến nghiện rượu.5. Cố gắng duy trì huyết áp ổn định

vấn đề trên ra, người cao tuổi cần ăn những loại thức ăn có thể tăng cường chức năng sinh dục như Hoàng kỳ, Phụ tử hầm, bầu dục lợn, đuôi bò, đuôi chó để bổ thận tráng dương; thường xuyên uống thuốc Đông y bổ thận tráng dương như Nhân sâm, Nhung Hươu, Hải mã, Nhục thung dung… Đồng thời tăng cường tham gia các hoạt động văn hóa nghệ thuật, nuôi chim, trồng hoa, giữ gìn tình cảm gia đình.

Trong quá trình lão hoá, những thay đổi của cơ thể trước hết đó là sự thay đổi diện mạo bề ngoài, như da nhăn, tóc bạc, lưng khòm, đi đứng chậm chạp, ăn uống mất ngon, tai nghe nghễnh ngãng, mọi phản ứng đều chậm, … Khi tuổi cao, sức chống đỡ và sự chịu đựng của cơ thể con người trước các yếu tố và tác nhân bên ngoài cũng như bên trong kém đi rất nhiều. Điều đó cho thấy, đặc điểm sinh lý hay những thay đổi của cơ thể trong quá trình lão hoá ở người cao tuổi. Có 7 việc có ích mà người cao tuổi nên làm để vừa sống vui, sống khỏe. (Ảnh: dienbao.net.jpg)

BS Huỳnh Liên ĐoànHội Y học TP.HCM

Số 204 Tháng 10/2012Sức khỏe TP.HCM 11

Söùc khoûe cho moïi ngöôøi

vì hút cần sa

Dùng cần sa tổng hợp đang trở nên phổ biến trong một bộ phận thanh thiếu niên hiện nay. Tại TP. HCM đã có một số trẻ em phải nhập viện cấp cứu vì hút loại ma túy tổng hợp này. Hiện tượng này đã xảy ra nhiều lần trong đêm khi người nhà đưa bệnh nhận đến cấp cứu tại BV Tâm thần sau khi bệnh nhân có một số biểu hiện như: gây gổ, hung hăng, ngôn ngữ lẫn lộn, mặt và mắt đỏ ngầu… mà người nhà không thể xử lý được. Theo TS Joanna Cohen - Khoa Cấp cứu Trung tâm Y khoa Trẻ em Washington DC, cần sa được biết đến với nhiều tên gọi như K2, Aroma, Mr Smiley, Zohai, Eclipse, Black Mama, Red X Down, Blaze và Dream được hít khi xịt với hóa chất độc hại gây khoái cảm và tác dụng giống như chất kích thích tâm thần hoạt động THC (delta-9- tetrahydrocannabinol)- thành phần chủ yếu trong cần sa tạo nên nguyên nhân gây kích động hành vi, gây hấn, căng trương lực, vã mồ hôi và nói năng lộn xộn. Trong năm 2011 Trung tâm kiểm soát chất độc Hoa Kỳ nhận 4500 cuộc gọi liên quan đến ngộ độc cần sa.Cho đến nay, không có thuốc đối kháng trong điều trị ngộ độc cần sa tổng hợp. Mặc dù các triệu chứng xuất hiện trong thời gian ngắn và tự giới hạn nhưng nhiều khả năng tác hại kéo dài bao gồm mất điều hòa miễn dịch và gây ung thư, mất trí nhớ, các biến chứng tâm thần và tình trạng phụ thuộc cần sa đều đã được ghi nhận. Nhiều báo cáo khoa học đã cho thấy chứng cứ cần sa tổng hợp có thể gây tăng nguy cơ loạn tâm thần hơn là

cần sa thiên nhiên ngay cả khi người hút cần sa không có tiền sử rối loạn tâm thần.Cần sa tổng hợp rất nhạy cảm với quá trình phát triển não bộ. Mối liên quan giữa sử dụng cần sa sớm với các triệu chứng loạn thần cho thấy việc thanh thiếu niên sử dụng cần sa tổng hợp hiện nay thật đáng lo ngại. Cần sa tổng hợp làm tăng hoạt động của thụ thể serotonin và ức chế monoamine oxidase gây ra hội chứng serotonin. Các loại cần sa tổng hợp đang lưu

hành có thành phần đồng vận β1 – với đồng vận này có thể liên quan tình trạng cao huyết áp, hồi hộp, nhịp tim nhanh, lo âu và tình trạng kích thíc gây hấn. Hiện nay, chúng ta đã có que test nhanh các loại ma túy trong nước tiểu, trong

đó có cần sa, (meth) amphetamine,... Trong trường hợp nghi ngờ con em mình sử dụng ma túy tổng hợp, phụ huynh có thể mua loại que test này tại một số nhà thuốc, sau đó yêu cầu hoặc đến các Phòng khám Methadone sẽ được hướng dẫn cách sử dụng. Tuy nhiên đây là một “tác nghiệp” rất tế nhị và cần khéo léo mới có thể đạt mục đích. Thực tế, trong cấp cứu chúng ta chỉ chẩn đoán được ngộ độc cần sa với các triệu chứng rối loạn tâm thần như hành vi cư xử sai trái, bệnh nhân “tả xung hữu đột” đập phá đánh người thân do ảo giác và ý tưởng hoang tưởng kèm theo nói năng vô nghĩa, lộn xộn, không “ăn nhặp – bắt nhịp” với người thân tại nhà, đồng thời với nhịp tim nhanh, mặt đỏ, môi khô,... Một vài trường hợp đến cấp cứu, bệnh nhân đang trong tình trạng toát vã mồ hôi, lảo đảo là biểu hiện ngộ độc, sảng… vẫn còn đang tiếp diễn. Nhận biết các dấu hiệu và triệu chứng ở thanh thiếu niên dùng cần sa tổng hợp có thể giúp bác sĩ chẩn đoán và xử lý điều trị tốt hơn các trường hợp ngộ độc cần sa tổng hợp.

BS.CK II Phạm Văn TrụBệnh viện Tâm thần TP.HCM

Một bệnh nhân nam 16 tuổi trong nhóm trẻ đường phố được đưa tới cấp cứu vì vẻ mặt ớn lạnh và nói năng chậm chạp. Người quản lý cho biết: trước đó bệnh nhân đã có hành vi kích động và

hình như có ảo giác. Bệnh nhân cho biết đã hít Spice (cần sa tổng hợp) 5 giờ trước. Trên đường tới cấp cứu, bệnh nhân đã kích động

hành vi và có triệu chứng loạn ngôn (nói lung tung), lời nói bị ức chế. Bệnh nhân có biểu hiện loạn trương lực cơ, tỉnh táo và có

khả năng trả lời những câu hỏi đơn giản nhưng tỏ ra lú lẫn. Đây là một trong những trường hợp điển hình của việc thanh thiếu

niên nhập viện vì hút cần sa.

Nhiềuthanh thiếu niênnhập viện

(Ảnh: tre nhap vien 1.jpg)

12

Tieán boä y hoïc

BS Trần Văn NămViện Y dược học Dân tộc

Sự kết hợp Đông – Tây y trong điều trị bệnh

Tạo xương bất toàn (Xương thủy tinh)

Bệnh “Xương thủy tinh” – căn bệnh bẩm sinhBệnh Tạo xương bất toàn còn gọi là bệnh xương thủy tinh, là bệnh xương hiếm gặp, mà nguyên nhân là do tổn thương gene chịu trách nhiệm tạo chất collagen của xương làm cho xương rất giòn và dễ gãy sau một va chạm rất nhẹ như ho, hắt hơi... hoặc ngay cả khi không có sang chấn và gãy xương tái phát nhiều lần nên còn được gọi là “bệnh xương thủy tinh” hay bệnh giòn xương. Đây là một bệnh bẩm sinh, trẻ bị mắc bệnh có tỷ trọng xương giảm. Trong những trường hợp nặng, bệnh biểu hiện ngay khi chào đời khiến trẻ sơ sinh bị gãy nhiều xương. Bệnh có thể biểu hiện muộn ở những trường hợp nhẹ hơn làm ảnh hưởng tới sự phát triển của khối cơ làm giảm sức bền cơ do kém vận động

giảm thính lực. Căn bệnh này chủ yếu là do di truyền bởi gen trội hoặc lặn từ phía bố hoặc mẹ. Tùy thể bệnh, mức độ biến dạng khung xương hoặc gãy xương có khác nhau, nhưng biểu hiện nổi bật nhất là gãy xương và tàn phế.

Sự tiến bộ của y học ngày nayTrăn trở với căn bệnh không chỉ là gánh nặng cho bản thân, gia đình và xã hội, Viện Y dược học Dân tộc TP.HCM đã tiến hành nghiên cứu và sử dụng đông tây y kết hợp để điều trị căn bệnh này trên một số bệnh nhân điển hình đến khám, điều trị tại Viện với độ tuổi từ 1 – 17 tuổi, có số lần gãy xương trung bình là 10 lần (triệu chứng gãy xương là triệu chứng không thể thiếu trong bệnh Tạo xương

bất toàn) cùng các triệu chứng khác như củng mạc mắt xanh, ngà răng mỏng, biến dạng xương gặp hầu hết ở các bệnh nhân. Đa số bệnh nhân có biểu hiện triệu chứng tăng chuyển hóa cơ bản (nhiệt chứng): gầy, tăng tiết mồ hôi, táo bón.

Quá trình điều trị được tiến hành qua 2 giai đoạn, giai đoạn đầu sử dụng bài thuốc y học cổ truyền kết hợp với cao xương cá sấu để tăng mật độ xương. Bài thuốc này cũng giúp giảm đau và hạn chế gãy cũng như biến dạng xương. Khi bệnh nhân có cải thiện về sức khỏe, mật độ xương tăng thì sẽ bước qua giai đoạn 2 phẫu thuật chỉnh hình xương, qua đó phục hồi chức năng vận động của chi, giúp người bệnh đi lại, vận động tốt hơn.

Bên cạnh dùng thuốc, liệu pháp vận động rất cần thiết như bơi lội, vật lý trị liệu vì giúp tăng trương lực cơ, khả năng chịu lực của khung xương, từ đó hạn chế số lần gãy xương cho dù với một lực tác động mạnh. Số trẻ vận động tốt hơn được tăng lên từ khi chỉ có thể nằm, không dám cử động, không cho cha mẹ bế đến lúc ngồi, bò, bơi, đứng và đi được. Điều này, bước đầu cho thấy liệu pháp có tác dụng tốt.

Qua 2 năm thực hiện phương pháp này, kết quả ghi nhận rất lạc quan, đem đến hy vọng cho bản thân và gia đình người bệnh, đã giúp cho bệnh nhi phục hồi chức năng, đi lại được dễ dàng hơn. Số lần gãy xương của những người bệnh trong nghiên cứu giảm rất rõ rệt, thậm chí không bị gãy khi té ngã. Một đặc điểm của xương thủy tinh này là rất đau ở những chỗ gãy nhưng sau khi sử dụng bài thuốc đông y này, người bệnh đã không còn đau hoặc giảm rất nhiều và người bệnh đã không phải sử dụng thuốc giảm đau. Tình trạng biến dạng các chi đã ngưng không còn diễn tiến tiếp tục như trước khi điều trị.

“Ngay khi cất tiếng khóc chào đời, đứa trẻ đã không thể cử động được và bàng hoàng hơn khi biết toàn bộ xương đùi, xương tay của con đã bị biến dạng và có xương bị gãy từ trong bụng mẹ”, là tâm trạng của một bà mẹ khi biết con mình mắc căn bệnh “xương thủy tinh”.

lâu ngày.Vì là bệnh có tính chất di truyền nên cho đến nay chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu mà chỉ dừng lại ở các biện pháp điều trị hỗ trợ hạn chế loãng xương và điều trị triệu chứng nhằm giảm đau cho bệnh nhân.Bệnh gặp với tỷ lệ khác nhau ở mỗi nước nhưng ước tính chung là 1/10.000 đến 1/20.000. Bệnh được phát hiện chủ yếu sau khi sinh. Đặc trưng của bệnh là sự tổn thương thành phần collagen typ I gây nên bệnh cảnh lâm sàng không những tại xương mà còn thể hiện ở da, dây chằng, củng mạc mắt và răng như: gãy xương tự phát, biến dạng xương, lùn, bất thường của răng (tạo răng bất toàn),

Kết quả chụp X quang của một bệnh nhi mắc bệnh xương thủy tinh sau điều trị

Tập vận động là một trong những liệu pháp phục hồi chức năng cho bệnh nhân điều trị bệnh xương thủy tinh.

Số 204 Tháng 10/2012Sức khỏe TP.HCM 13

Phoøng ngöøa beänh maïn tính khoâng laây

Lương y Đinh Công BảyHội Dược liệu TP.HCM

Các loại thảo mộc tốt cho người bệnh tim mạch

Qua các công trình nghiên cứu khoa học, người ta đã thấy rõ vai trò của thực phẩm thực vật trong việc phòng ngừa, chữa trị nhiều căn bệnh thời đại như: cao huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu, xơ vữa động mạch, béo phì, ung thư… Trong đó có năm nhóm thức ăn được chế biến từ các loài thảo mộc cơ bản như sau:- Các loại đậu: gồm có đậu nành (là nguồn cung cấp protein chủ yếu), kế đó là đậu phụng, đậu đen, đậu xanh, đậu đỏ, đậu ván, đậu hoà lan...Đậu nành (đậu tương) và đậu phụng (lạc) vừa cung cấp chất đạm vừa cung cấp chất béo (dầu thực vật). Các nhà y học công nhận rằng trong dầu thực vật (đậu nành, đậu phụng, mè, hướng dương, oliu…) có chứa các acid béo không no.Các acid béo không no có tác dụng làm tăng lượng cholesterol tốt (HDL) làm giảm cholesterol xấu (LDL), giúp mạch máu giữ được tính đàn hồi, không bị lão hoá, làm tăng sức đề kháng của cơ thể, bảo vệ chức năng hoạt động của gan, chống lại các bệnh nhiễm trùng, giúp cơ thể làm chậm quá trình lão hoá, giúp da dẻ được mịn màng, tươi nhuận.- Các loại rau củ: là nguồn cung cấp nhiều chất khoáng vi lượng, nhiều loại vitamin, các chất xơ, các hoạt chất sinh học có ích cho sức khỏe. Đặc biệt, các loại rau có màu xanh đậm, các loại củ có màu vàng, vàng cam (cà rốt, bí đỏ, khoai lang…) là nguồn cung cấp dồi dào dưỡng chất beta caroten, khi vào cơ thể sẽ chuyển hoá thành vitamin A.- Các loại ngũ cốc: gồm có gạo, bắp, kê, lúa mì, lúa mạch, kiều

mạch… Nhóm này cung cấp chất bột đường, một ít chất đạm, các vitamin và chất xơ. Đây là nguồn glucid chủ yếu, tạo năng lượng cho cơ thể hoạt động hằng ngày.- Các loại trái cây: Là nguồn cung cấp nhiều vitamin C, beta caroten, các chất đường, chất xơ, các chất khoáng vi lượng cần thiết cho sức khoẻ.- Các loại nấm ăn: gồm có nấm đông cô (nấm hương), nấm mộc nhĩ đen (nấm mèo), nấm mộc nhĩ trắng (truyết nhĩ), nấm rơm, nấm bào ngư, nấm kim chi, nấm mối… Đây là nguồn cung cấp nhiều loại chất khoáng, nhiều vitamin, chất xơ, hương vị ngọt (acid glutamic), nhiều hoạt chất sinh học giúp cơ thể phòng chống các bệnh tim mạch, ung thư, tiêu hoá có hiệu quả.Để chọn lựa thực phẩm và cách thức chế biến, cách ăn uống tốt cho người bệnh tim mạch thì cần lưu ý:

- Chọn thực phẩm tươi, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.- Chế biến hợp lý: không nấu rau quá lâu vì làm mất nhiều vitamin C và vitamin nhóm B. Tốt nhất nên để nước sôi mới cho rau vào, vừa chín là được. Không sử dụng dầu ăn đã chiên xào nhiều lần, có thể gây độc hại cho sức khoẻ.- Ăn uống nên nhai kỹ để thức ăn được tiêu hoá sơ bộ ở miệng, sẽ làm cho việc tiêu hoá sau đó được tốt hơn, hấp thụ nhiều chất dinh dưỡng hơn.- Cuối cùng, một bữa ăn có không khí vui vẻ, đầm ấm, thân thiện, có khung cảnh dễ chịu (ánh sáng, màu sắc, âm nhạc), có sự bày biện sạch sẽ, đẹp mắt, có hương vị hấp dẫn…sẽ đem lại sự sảng khoái và ngon miệng, làm tăng hiệu quả của việc ăn uống.

Những người bị bệnh tim mạch (cao huyết áp, xơ vữa động mạch, suy tim, rối loạn nhịp tim…) bên cạnh việc sử dụng thuốc để trị liệu thì cũng cần lưu ý đến chế độ ăn uống thích hợp.

(Ảnh: monngonvietnam.vn.jpg)

(Ảnh: naungon.com.jpg)

14

Lieäu phaùp ñoâng y

Ứng dụng y học cổ truyền trong xử lý cấp cứu và điều trị đột quỵ

“Chích lể” cấp cứu đột quỵChích lể là một liệu pháp đã được sử dụng tại nhiều nước Châu Á từ hàng ngàn năm về trước để chữa nhiều loại bệnh, nhất là các chứng có ứ huyết như đột quỵ. Những đầu ngón tay là vị trí của Thập tuyên huyệt, nơi tập trung nhiều đầu dây thần kinh rất nhạy cảm. Theo thuyết phản xạ thần kinh cũng như thuyết toàn đồ, đầu ngón tay tương ứng với phần đầu của cơ thể và đỉnh nhọn của ngón tay tương ứng với huyệt Bách hội ở đỉnh đầu. Ngoài ra động tác chích lể lại có tính “tả” và kích thích rất mạnh. Do đó, động tác chích lể các đầu ngón tay là biện pháp đặc hiệu để kích thích tinh thần và khu phong hóa ứ ở khu vực đầu cũng như não bộ. Động tác này vừa có thể ngăn chặn hoặc phục hồi não từ tình trạng hôn mê, lại vừa có thể loại bỏ tức thời yếu tố “phong”, nguyên nhân trực tiếp gây ra tai biến. Mặt khác, tác động vào các đầu ngón tay cũng là gián tiếp tác động vào huyệt Bách hội nên có ý nghĩa kích hoạt sự thăng giáng của các đường kinh dẫn đến thông kinh hoạt lạc, tiêu trệ hóa ứ, giúp giải quyết việc ứ huyết và điều hòa kinh khí toàn thân.Thực hànhĐặt bệnh nhân nằm xuống nhẹ nhàng ở tư thế đầu nằm nghiêng, đầu hơi nâng nhẹ. Lau đờm, dãi và tháo bỏ các vật trong miệng như: thức ăn, răng giả… để làm thông thoáng đường thở. Tránh tối đa việc xê dịch người bệnh để không làm trầm trọng thêm tình trạng xuất huyết.Tìm ngay một cây kim khâu, hơ đầu kim trên lửa để sát trùng. Lần lượt chích lể 10 đầu ngón tay của người bệnh. Dùng bàn tay trái giữ lấy lóng

cuối chỗ gần đầu ngón tay của người bệnh, dùng 3 ngón tay cái, ngón trỏ và ngón giữa của bàn tay phải cầm kim chích nhanh vào chỗ cao nhất của đầu ngón tay người bệnh. Rút kim ra và nặn nhẹ từ chỗ đã chích ra một hay hai giọt máu. Lần lượt chích và nặn máu cả 10 đầu ngón tay. Nếu miệng hoặc mắt người bệnh lệch sang một bên, hãy chích lể thêm hai huyệt Nhĩ tiêm ở chỗ cao nhất của vành tai. Dùng bàn tay trái bóp nhẹ vào phần trên của vành tai của người bệnh và chích vào chỗ cao nhất của vành tai. Nặn

ra một vài giọt máu. Một số người đã chích lễ dái tai thay cho huyệt Nhĩ tiêm với cùng công dụng.Đến đây, chúng ta có thể an tâm chuyển người bệnh đến cơ sở y tế để được kiểm soát và chăm sóc các bước tiếp theo. Vấn đề còn lại là tuân thủ chế độ sinh hoạt, ăn uống và luyện tập hợp lý để tăng cường sức đề kháng và kiểm soát các yếu tố nguy cơ có thể dẫn đến tái đột quỵ như cao huyết áp, cholesterol trong máu cao, béo phì, tiểu đường, stress…Lương y Võ Hà(Theo Kiến thức ngày nay)

Đột quỵ là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu hiện nay ở khắp nơi trên thế giới. Theo số liệu gần đây, mỗi năm mước ta có khoảng 200.000 người bị đột quỵ và hơn 100.000 người tử vong. Trong khi “thời gian vàng” là yếu tố quan trọng trong chữa trị đột quỵ và việc sử dụng thuốc tiêu sợi huyết tPA vẫn còn khá hiếm hoi thì vẫn có những trường hợp người bệnh đã vượt qua được cơn đột quỵ nguy hiểm bằng biện pháp dân gian “chích lể”.

(Ảnh: nhipcauviet.vn.jpg)

(Ảnh: machsong.org.jpg)

Số 204 Tháng 10/2012Sức khỏe TP.HCM 15

Sô cöùu taïi nhaø

Làm gì khi bịHạ canxi máu thường gặp ở những người ăn thức ăn thiếu canxi, cơ thể giảm khả năng hấp thu canxi do thiếu vitamin D, bị cắt đoạn ruột, mắc hội chứng giảm hấp thu mạn tính hoặc dùng nhiều thuốc lợi tiểu dạng furosemid... Rối loạn nội tiết: suy tuyến cận giáp trạng, tăng tiết calcitonin trong ung thư tuyến giáp... Giảm albumin máu, tăng phosphat máu, dùng kháng sinh nhóm aminosid...Dấu hiệu nhận biết hạ canxiHạ canxi khởi đầu bằng các triệu chứng: tê môi, lưỡi, các đầu ngón tay, đầu ngón chân. Sau đó là sự co cơ khắp cơ thể. Co thắt các cơ ở tay tạo ra dấu hiệu “bàn tay đỡ

đẻ”: các ngón tay không xòe ra được. Co thắt các cơ ở chân tạo ra “dấu bàn đạp”: bàn chân duỗi ra như thể đang đạp xe đạp. Hạ canxi cũng đồng thời làm co thắt các cơ vùng mặt và các cơ toàn thân gây đau đớn; co thắt các cơ hô hấp gây khó thở. Trong những trường hợp nặng hơn có thể gây co giật toàn thân hoặc khu trú.Thông thường cơn hạ canxi cần có những kích thích mới biểu hiện rõ, ví dụ như cãi nhau, tức giận, buồn bã, căng thẳng, mệt mỏi hoặc cảm sốt...Sơ cứu người bị hạ canxi máuKhi gặp trường hợp người bị hạ

canxi máu, những người xung quanh phải giữ bình tĩnh, đỡ bệnh nhân rồi đưa vào chỗ thoáng mát để nghỉ ngơi. - Vỗ nhẹ 2 bên má bệnh nhân

để giữ cho bệnh nhân tỉnh táo. Nếu ngất lâu hãy thử ấn huyệt nhân trung ở giữa mũi và miệng. - Xem xét trong đồ đạc bệnh nhân nếu có mang theo canxi viên dạng sủi thì pha 1 viên vào 1 cốc nước, đợi thuốc tan hết thì đưa cho bệnh nhân uống. Nếu 2 hàm răng bệnh nhân cứng lại không mở ra được thì bắt buộc phải dùng thìa bón vào miệng bệnh nhân, hoặc vỗ mạnh 2 bên má (không phải là tát) cho bệnh

nhân tỉnh lại uống thuốc. - Nếu bệnh nhân không mang theo viên canxi dạng sủi thì nên nhanh chóng đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất để được xử trí kịp thời.Phòng ngừa chứng hạ canxi máu- Thực hiện chế độ ăn đủ canxi. Canxi có nhiều trong thủy hải sản: tôm, cua, ốc, nghêu, sò, mực...- Tắm nắng dưới ánh nắng mặt trời vào buổi sáng để da tổng hợp vitamin D.- Tránh các kích thích từ bên ngoài vì dễ gây khởi

phát cơn hạ canxi nếu bản thân có hạ canxi tiềm tàng.

- Chỉ nên dùng viên canxi bổ sung khi có chỉ định của bác sĩ.

(Trích theo Sức khỏe và Đời sống online)

Canxi đóng vai trò rất quan trọng trong nhiều hoạt động của cơ thể như tham gia vào quá trình co cơ, dẫn truyền thần kinh, giải phóng các hormon và đông máu. Ngoài ra nó còn tham gia vào quá trình điều hòa nhiều enzym khác nhau của cơ thể. Do vậy nếu thiếu canxi, rất nhiều chứng bệnh nguy hiểm xảy ra.

hạ canxi máu

(Ảnh: blog.yahoo.com.jpeg)

(Ảnh: choicungbe.com.jpg)

(Ảnh: condao-tourist.com.jpg)

16

Söû duïng thuoác ñuùng

PgS.TS. Nguyễn Hữu Đức Đại học Y Dược TPHCM

Lợi và hại của “Truyền dịch”“Nước biển” là từ mà một số bà con ta quen dùng để gọi chung các loại dịch truyền, còn “đạm” là dịch truyền chứa chất bổ dưỡng là các acid amin và “mỡ” là dịch truyền chứa chất béo cung cấp năng lượng. Cần nhấn mạnh, truyền dịch, nghĩa là vô mấy thứ dịch truyền vừa kể là rất quý khi hữu sự, nhưng không phải lúc nào cũng là phương cách tốt nhất để chữa bệnh hoặc để bổ dưỡng, tăng cường sức khỏe.Nguy cơ từ việc tùy tiện “Truyền dịch” Thời gian gần đây có rất nhiều trường hợp bị biến chứng do tự ý truyền dịch hoặc lạm dụng việc truyền dịch. Trong điều trị, dịch truyền là dạng thuốc rất quý, rất cần thiết trong trường hợp bệnh nặng cần được cấp cứu (nhiều khi được truyền dịch mà mới cứu sống người bệnh) hoặc trong trường hợp người bệnh không thể uống thuốc. Tuy nhiên, do có nhiều loại dịch truyền, dùng loại dịch truyền nào sẽ tùy vào từng trường hợp bệnh cụ thể với liều lượng truyền vào trong cơ thể sẽ được cân nhắc tính toán cho từng người, có sự theo dõi của thầy thuốc chứ không phải loại nào cũng truyền được và truyền với bất cứ liều lượng nào.Khi truyền dịch, với bất cứ dịch truyền nào, đều có thể có các tai biến rất trầm trọng xảy ra. Trước hết là nguy cơ nhiễm trùng, xuất phát từ nơi đưa thuốc vào cơ thể. Các bệnh nhiễm như HIV/AIDS, viêm gan siêu vi B, C… đều có thể lây nhiễm qua con đường tiêm chích, đặc biệt qua truyền dịch, nếu việc truyền dịch bừa bãi không đúng quy cách, không được vô trùng. Thứ đến, do truyền dịch đưa vào cơ thể một số lượng nước lớn, các chất điện giải, các chất dinh dưỡng nên có thể gây rối loạn về chuyển hóa gây các hiện tượng phù ở tim, thận… Đặc biệt, dịch truyền có thể gây phản ứng toàn thân khi cơ thể không “chịu” như hiện tượng sốt run hoặc gây sốc dịch truyền rất nguy hiểm. Chính vì vậy, khi thầy thuốc

chỉ định cho dùng dịch truyền là đã có sự cân nhắc rất kỹ, thấy đó là việc rất cần thiết và khi truyền dịch, thầy thuốc phải theo dõi chặt chẽ để có tai biến xảy ra sẽ có biện pháp xử lý kịp thời.Cẩn trọng khi “truyền dịch” cho trẻCó nhiều trường hợp, phụ huynh thấy trẻ bị sốt là cho truyền dịch mà chưa hiểu hết tác dụng của dịch truyền.Trẻ em cũng là đối tượng mà một số bậc phụ huynh cũng thường nài nỉ cho vô “dịch truyền”. Có trường hợp đặc biệt cần phải kể là đối với trẻ tuy không được mập mạp như một số trẻ cùng trang lứa khác nhưng sức khỏe bình thường không đau yếu gì, ăn uống vẫn tốt, thế mà phụ huynh lại tìm cách tiêm truyền loại dịch truyền với mục đích là để khỏe hơn, mập mạp hơn thì rất nguy hiểm. Truyền dịch như thế không chỉ lãng phí vì thật ra đối với trẻ bình thường (xin đừng có quan niệm trẻ mập mạp là đồng nghĩa với khỏe mạnh), dịch truyền chẳng có tác dụng gọi là “khỏe hơn, mập mạp hơn” mà trẻ được tiêm luôn luôn có nguy cơ bị các tai biến đã kể ở trên do tiêm truyền gây ra.Chỉ khi bị sốt xuất huyết loại nặng, có tình trạng thất thoát nước từ máu trong cơ thể thì bác sĩ mới chỉ định vô dịch truyền. Còn nếu chỉ bị sốt thông thường chưa rõ nguyên nhân mà vội truyền dịch là rất sai. Nên lưu ý chỉ có bác sĩ mới là người có thẩm quyền nhất trong việc quyết định có nên truyền dịch hay không. Và thông thường, chỉ khi nào không ăn uống được do bệnh bác sĩ mới chỉ định cho tiêm dịch truyền cung cấp năng lượng và chất dinh dưỡng. Xin đừng tạo sức ép tâm lý đối với thầy thuốc để thầy thuốc cho dùng dịch truyền trong khi xét về mặt khách quan việc truyền dịch như thế chưa thật sự cần thiết. Trong trường hợp còn ăn uống được thì chế độ ăn thích hợp bao giờ cũng tốt hơn việc nuôi ăn bằng tiêm truyền chứa

(Xem tiếp trang 22)

(Ảnh: tuoitre.vn.jpeg)

Có một quan niệm khá phổ biến cho rằng dùng thuốc tiêm tốt hơn thuốc uống. Do đó, khi đến phòng khám, một số bệnh nhân cứ năn nỉ thầy thuốc cho dạng thuốc tiêm. Đặc biệt có sự hiểu sai về tác dụng của dạng thuốc tiêm truyền tĩnh mạch nhỏ giọt gọi tắt là “truyền dịch” mà một số người khi khám chữa bệnh cứ nằng nặc đòi truyền dịch. Thậm chí có sự lạm dụng đến độ có người không bệnh tật gì chỉ thấy mệt một chút nhưng muốn cho khỏe hơn cứ nài nỉ thầy thuốc xin vô “nước biển”, vô “đạm” hay vô “mỡ”.

Số 204 Tháng 10/2012Sức khỏe TP.HCM 17

Söû duïng thuoác ñuùng

BS Dư Minh TríBệnh viện Nhi Đồng 1 TP.HCM

Không tùy tiện sử dụng kháng sinh khi trẻ bị ho

Khi trẻ ho, dùng kháng sinh – Lợi bất cập hại!Có nhiều nguyên nhân khiến trẻ bị ho, có thể là biểu hiện của một bệnh lý nhiễm trùng hay do dị ứng với những tác nhân lạ từ môi trường không khí như khói, bụi, phấn hoa... Đối với trẻ em, do khả năng bảo vệ và miễn dịch của trẻ kém hơn so với người lớn nên nguyên nhân chính khiến trẻ bị ho, sổ mũi là do nhiễm những siêu vi gây bệnh ở đường hô hấp lây lan trong không khí. Những siêu vi này không bị ảnh hưởng bởi kháng sinh, do đó việc dùng kháng sinh trong trường hợp này thường lợi bất cập hại.Chỉ nên cho trẻ uống kháng sinh khi nào thật sự cần thiết như có những dấu hiệu gợi ý nhiễm trùng như sốt cao, họng có mủ, sưng đỏ, thở mệt, khó thở, xét nghiệm máu có bạch cầu tăng, X quang phổi có tổn thương, tiền căn có bệnh lý thấp khớp… và khi dùng kháng sinh nhất thiết phải được sự chỉ định của bác sĩ. Vì như đã nói, bệnh hô hấp thường là do siêu vi gây ra nên uống kháng sinh không thể cải thiện bệnh mà chỉ làm trẻ mệt thêm, làm cho vi khuẩn dễ lờn thuốc, kháng thuốc và gây ra nhiều tác dụng phụ như dị ứng, tiêu chảy,...Chăm sóc và theo dõi trẻ bị ho Dù có sử dụng hay không sử dụng kháng sinh, đối với những trẻ đang mắc bệnh lý đường hô hấp, ta cần biết cách chăm sóc trẻ như sau:− Khi bị bệnh, trẻ thường biếng ăn, biếng bú. Phụ huynh nên chia nhỏ bữa ăn và khuyến khích trẻ ăn, bú nhiều lần trong ngày. Nếu trẻ bỏ bú vì bị nghẹt mũi, cần làm thông thoáng mũi trước khi cho bú.− Cho trẻ uống đủ nước. Uống đủ nước giúp trẻ mau hạ sốt, làm loãng đàm nhớt và việc hấp thụ các thuốc

và thức ăn tốt hơn.− Thường xuyên làm thông thoáng mũi cho trẻ:Đối với trẻ lớn: hướng dẫn trẻ hỉ mũi đúng cách. Hỉ mũi từng bên. Dùng ngón tay đè một bên mũi, hỉ mạnh bên kia và làm ngược lại. Lưu ý: không được bịt hai mũi cùng một lúc.Đối với trẻ nhỏ: phụ huynh dùng giấy mềm xếp góc nhọn (bấc sâu kèn), đưa vừa đủ vào mũi trẻ. Làm vài lần đến khi sạch nước mũi. Trong trường hợp nước mũi đặc gây nghẹt mũi nhiều, phụ huynh nên dùng dung dịch nước muối sinh lý NaCl 0,9% nhỏ 2 - 3 giọt mỗi bên mũi, sau đó dùng giấy mềm làm sạch mũi như trên. Bên cạnh đó, các bậc phụ huynh cần phải thường theo dõi trẻ để sớm phát hiện các dấu hiệu nặng cần đưa trẻ đến bệnh viện khám ngay sau đây:− Trẻ không uống được hoặc bỏ bú: nghĩa là khi đút từng thìa (muỗng cà phê) nước hay sữa cho trẻ uống nhưng trẻ không nuốt được, hoặc trẻ không thể tự mút khi đưa vú mẹ vào miệng trẻ.− Trẻ nôn tất cả mọi thứ: khi đút từng thìa nước hoặc sữa, trẻ uống được nhưng ngay lập tức trẻ nôn ra ngay. Cho trẻ ngưng vài phút, lặp lại như trên nếu trẻ vẫn ói ngay nghĩa là

trẻ có dấu hiệu “nôn tất cả mọi thứ”.− Trẻ bị co giật.− Trẻ li bì: trẻ ngủ nhiều hơn bình thường và khó lay gọi hoặc khi lay gọi trẻ mở mắt nhưng sau đó lại thiếp đi.− Trẻ thở nhanh: cần đếm nhịp thở khi trẻ nằm yên trong một phút. Nếu nhịp thở từ 60 lần trở lên (đối với trẻ dưới 2 tháng tuổi), 50 lần (đối với trẻ từ 2 – 12 tháng tuổi) và 40 lần (đối với trẻ từ 12 tháng đến 5 tuổi) thì trẻ có thở nhanh.− Trẻ thở co lõm ngực: quan sát lồng ngực khi trẻ nằm yên. Bình thường khi hít vào, lồng ngực hai bên nở ra. Nếu khi hít vào, hai bên lồng ngực lõm vào, trẻ bị thở co lõm ngực.− Trẻ thở rít: để tai ở vùng mũi miệng trẻ, mắt quan sát vùng ngực - bụng. Bình thường khi trẻ hít vào, tai ta nghe được tiếng thở của bé có âm sắc nhẹ nhàng. Nếu tai ta nghe một âm sắc thô ráp khi trẻ hít vào, trẻ có dấu hiệu thở rít.

Khi thay đổi thời tiết, trẻ nhỏ rất dễ bị mắc các bệnh lý đường hô hấp biểu hiện bằng ho, sổ mũi, sốt … Hiện nay, nhiều bậc phụ huynh có thói quen cho trẻ dùng kháng sinh khi trẻ có những triệu chứng trên, họ thường tự mua kháng sinh ở các nhà thuốc hay dùng theo toa cũ. Tuy nhiên, các bậc phụ huynh nên biết rằng ho là biểu hiện của nhiều bệnh lý khác nhau ở trẻ và không phải lúc nào cũng phải dùng đến kháng sinh.

(Ảnh: hanoimoi.com.vn.jpg)

(Ảnh: alobacsia.vn.jpg)

18

Baùc syõ gia ñình

Một số quan niệmchưa đúng về Bác sĩ gia đình hiện nay

BSGĐ là bác sĩ đến nhà? Chưa đúng. Vì đến nhà chỉ là một trong nhiều hoạt động của BSGĐ, chứ không phải là một hoạt động chủ yếu. Ngoài ra, người BSGĐ chỉ đến nhà của bệnh nhân khi người bệnh này đang là đối tượng mình quản lý trong hệ thống mạng lưới chăm sóc của BSGĐ và người BSGĐ đã hiểu và nắm rõ quá trình bệnh sử của người bệnh, đến nhà của bệnh nhân trong những trường hợp thật sự cần có mặt của người BSGĐ để theo dõi định kỳ, thu thập thông tin sức khỏe, xử lý những tình huống cấp cứu, bệnh nhân chưa thể đến cơ sở y tế, hoặc để động viên bệnh nhân, an ủi người nhà…BSGĐ là bác sĩ đa khoa?Chưa đúng. Vì sau khi tốt nghiệp

trường y, các BS sẽ có bằng cấp BS đa khoa. Sau khi được đào tạo về chuyên ngành BSGĐ thì mới được công nhận là BS làm việc trong lĩnh vực BSGĐ. Hiện nay, tại một số trường y trong cả nước có chức năng đào tạo các khóa Định hướng và Chuyên khoa 1 về BSGĐ. Dự kiến trong tương lai, hệ thống giáo dục y tế Việt Nam sẽ có thêm chương trình đào tạo Chuyên khoa 2 và Cao học về BSGĐ. Vì vậy, BSGĐ cũng là một chuyên khoa, tương đương các chuyên khoa khác. BSGĐ là bác sĩ dự phòng hoặc bác sĩ làm việc ở lĩnh vực dự phòng là BSGĐ?

Chưa đúng. Vì dự phòng, phòng bệnh cũng chỉ là một trong nhiều hoạt động của BSGĐ. Người BSGĐ sẽ có nhiệm vụ hợp tác với BS làm công tác dự phòng tại địa phương mình quản lý bệnh nhân, để cùng phối hợp làm công tác phòng chống dịch bệnh, tăng cường kiểm soát bệnh, cải thiện môi trường sống… có như vậy thì công tác chăm sóc quản lý bệnh nhân trong cộng đồng mà người BSGĐ phụ trách sẽ đạt được kết quả tốt nhất.Trong thực hành Y học gia đình, Bác sĩ gia đình (BSGĐ) sẽ chăm sóc sức khỏe theo nguyên tắc lấy gia đình làm trọng tâm, coi gia đình là một đơn vị chăm sóc. BSGĐ là người bác sĩ sẽ chăm sóc sức khỏe cho cả cuộc đời, từ khi được mang thai, sinh ra, lớn lên, già và mất đi. BSGĐ là người cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe một cách liên tục, toàn diện và phối hợp cho bệnh nhân ở mọi lứa tuổi và cho cả gia đình họ, kể cả lúc bệnh và lúc không bệnh, nhằm mục tiêu phát hiện, xử lý sớm các vấn đề bệnh tật, dự phòng và duy trì sức khỏe cho từng cá nhân gia đình và cộng đồng. Là một BS chuyên khoa của đa khoa tổng quát, có khả năng chăm sóc sức khỏe cho tất cả bệnh nhân không phân biệt tuổi, giới, tôn giáo, thành phần xã hội, loại bệnh tật; quản lý hiệu quả các vấn đề sức khỏe chung theo chu kỳ vòng đời và chu kỳ gia đình; cung cấp các chương trình tư vấn, giáo dục cho cá nhân và gia đình, khuyến khích tăng cường sức khỏe; sàng lọc để phòng ngừa bệnh trong giai đoạn sớm; kết hợp đông y và tây y trong chăm sóc y tế. BSGĐ dựa vào cộng đồng và hợp tác với các nguồn lực khác trong cộng đồng để chăm sóc sức khỏe cho một dân số mục tiêu cụ thể. BS. Nguyễn Lê Thục Đoan

Bác sĩ gia đình (BSGĐ) không phải là một nghề mới ở hầu hết các nước trên thế giới. Còn ở nước ta, tuy đã xuất hiện từ 10 năm nay, nhưng cái tên “Bác sĩ gia đình” còn khá mới mẻ trong suy nghĩ của nhiều người. Người bảo đó là bác sĩ tư vấn, bác sĩ cấp phường/xã; người bảo là dịch vụ bác sĩ chăm sóc sức khỏe đến tận nhà… Vậy Bác sĩ gia đình được hiểu như thế nào?

YHGĐ và BSGĐ chính là hệ thống bảo vệ sức khỏe của tất cả các thành viên của gia đình

Số 204 Tháng 10/2012Sức khỏe TP.HCM 19

Thöïc phaåm vaø söùc khoûe

Bí quyết cho trẻ ăn phô-mai đảm bảo dinh dưỡngBS.CK2 Nguyễn Thị Hoa

CNDD Tôn Nữ Thu Trang Khoa Dinh dưỡng BV.Nhi Đồng I

Phô-mai là một loại thực phẩm được làm bằng cách kết đông và lên men sữa của bò, dê, cừu hoặc tuy hiếm hơn, từ sữa của động vật khác. Ngày nay, phô-mai (tiếng Pháp: Fromage) không còn quá xa lạ đối với người Việt Nam. Các bà mẹ thường thích cho con ăn phô-mai vì nó là sản phẩm từ sữa, quen thuộc với các bé nên các bé dễ chấp nhận, nhưng mỗi người có một cách chế biến khác nhau: cho phô-mai vào bột hoặc cháo của bé, cho bé ăn phô-mai như một món “ăn chơi” hoặc ăn sáng cùng với bánh mì, nhiều bà mẹ còn rất “thần tượng” giá trị dinh dưỡng cao của phô-mai nên cho bé ăn mọi lúc mọi nơi... Vậy, ăn như thế nào là đúng? Chúng ta cùng tìm hiểu nhé!Phô-mai rất giàu chất đạm.Phô-mai có lượng đạm rất cao (25%), nên cũng như thịt, cá, trứng… Phô-mai là nguồn cung cấp chất đạm cho khẩu phần ăn. Bạn có thể nấu một chén bột (hoặc cháo) đủ chất dinh dưỡng cho các bé trong tuổi ăn dặm như sau:

heo có 7gr canxi). Vì vậy, nó là nguồn bổ sung canxi rất tốt. Một chén bột phô-mai như trên cung cấp 124 mg canxi, bằng 1/3 nhu cầu canxi cho trẻ từ 6 – 11 tháng. (Nhu cầu khuyến nghị

rất ít chất sắt.

Có người cho rằng phô-mai là “thực phẩm triệu phú”, vì nó rất “giàu”: giàu chất đạm, giàu chất béo, giàu năng

Nguyên liệu:- Bột gạo: 20gr (khoảng 4 muỗng)- Phô-mai : 1 miếng (15gr)- Bí đỏ: 20gr- Dầu ăn: 5gr Nấu bột: Bí đỏ luộc chín, tán nhuyễn hòa với 200 ml nước. Cho bột gạo vào khuấy thật đều cho bột tan hết vào nước bí. Bắc lên bếp nấu chín. Cho dầu ăn vào khuấy đều đến khi bột sôi lại. Nhắc xuống để cho bột nguội bớt (khoảng 2 phút), cho phô-mai tán nhuyễn vào từ từ, trộn đều. Đổ bột ra chén. Để nguội bớt, cho bé ăn.Với số lượng như trên, một chén bột sẽ cung cấp cho bé: 170Kcal năng lượng; 5.2 gr chất đạm; 8.9gr chất béo và 17.6gr.Phô-mai rất giàu canxi, Lượng canxi có trong phô-mai nhiều hơn 100 lần so với các loại thịt (100g phô-mai có 760mg canxi, 100gr thịt

của Bộ Y tế về canxi cho lứa tuổi này là 400 mg / ngày).Phô-mai giàu chất béo và năng lượng.So với các thực phẩm cùng nhóm, phô-mai có lượng chất béo nhiều hơn gấp 3 lần, vì vậy năng lượng cung cấp cũng nhiều hơn gấp đôi (100g phô-mai có 30.9g chất béo và cung cấp 380 Kcal; 100g thịt heo có 7g chất béo và cung cấp 139 Kcal). Một miếng phô-mai (hình tam giác) nặng trung bình 15gr có giá trị dinh dưỡng tương đương với 100 ml sữa tươi.Vì vậy:- Không nên cho bé “ăn chơi” phô-mai trước bữa ăn, bé sẽ no và bỏ bữa ăn chính- Dùng một miếng phô-mai và 1 trái chuối làm bữa ăn phụ thì rất tốt .- Phô-mai ăn với bánh mì kèm thêm ít trái cây là một bữa ăn sáng hợp lý . Phô-mai giàu Cholesterol và

lượng, giàu canxi… nhưng không phải khi nào “giàu” cũng tốt! Nó còn giàu cả Cholesterol, không có lợi cho sức khỏe. Phô-mai còn rất nghèo chất sắt. Vì vậy, cũng đừng quá “thần tượng” phô-mai! Bạn hãy luôn ghi nhớ lời khuyên đầu tiên trong “10 lời khuyên Dinh dưỡng hợp lý” của Bộ Y tế là: ăn phối hợp nhiều loại thực phẩm và thường xuyên thay đổi món ăn. Chúc các bạn thành công.

(Ảnh: chudu24.com.jpg)

(Ảnh: phanrang.com.jpg)

20

Thoâng tin môùi

Vấn đề sử dụng nội tiết tố thay thếở phụ nữ thời kỳ mãn kinh

Bổ sung sắt, giảm mệt mỏi ở phụ nữ tiền mãn kinh

Liệu pháp hormone thay thế (HRT) vẫn còn là điều trị hiệu quả nhất cho các triệu chứng thời kỳ mãn kinh. Tuy nhiên, liệu pháp này không còn được khuyến khích sau khi một nghiên cứu lớn của chính phủ Mỹ vào năm 2002 cho thấy: phụ nữ dùng estrogen và progestin tăng nguy cơ ung thư vú. Kể từ đó, có nhiều nghiên cứu để cân nhắc

Paul Vaucher và đồng nghiệp, tại Đại học Geneva, Thụy Sĩ, đã thử nghiệm mù đôi, ngẫu nhiên 198 phụ nữ trong độ tuổi từ 18 đến 53. 102 người uống 80 mg Sulfat sắt mỗi ngày, 96 người uống thuốc vờ (placebo), thời gian uống kéo dài 12 tuần. Những phụ nữ này được tuyển chọn từ 44 hoạt động chăm sóc sức khỏe ban đầu ở Pháp. Tất cả đều nói có mệt mỏi và xét nghiệm mức độ ferritin thấp hơn 50g/L. Không ai có nồng độ hemoglobin bằng hoặc ít hơn 12g/dL, (nghĩa là không ai thiếu máu theo tiêu chuẩn xét nghiệm hiện nay). Những phụ nữ đã được bổ sung sắt giảm 47,7% số điểm trung bình về mệt mỏi. Nhóm dùng giả dược đã giảm điểm số trung bình là 28,8%. Bổ sung sắt không có hiệu quả điều trị trên chất lượng cuộc sống, trầm cảm, hoặc lo lắng.

giữa rủi ro và lợi ích của việc sử dụng liệu pháp hormone thay thế. Theo một nghiên cứu mới của Trường Y tế công cộng Johns Hopkins Bloomberg – Baltimore: thu thập thông tin từ hơn 22.000 phụ nữ; trong đó, gần một nửa đã được chẩn đoán mắc bệnh ung thư vú, phần còn lại không mắc bệnh này. Kết quả, phụ nữ đã cắt cả buồng trứng-tử cung và có sử dụng estrogen thay thế gia tăng 14% nguy cơ ung thư vú so với phụ nữ đã trải qua thời kỳ mãn kinh tự nhiên và không bao giờ sử dụng hormon. Tuy nhiên, phụ nữ đã được phẫu thuật cắt buồng trứng và tử cung trước 40 tuổi không tăng ung thư vú, dù có hoặc không dùng estrogen. Phụ nữ đã phẫu thuật trước 40 tuổi nhưng không sử dụng liệu pháp hormone giảm 30% nguy cơ ung thư vú. Đối

Thiếu máu thiếu sắt là một nguyên nhân đã được biết rõ của nhiều triệu chứng lâm sàng dẫn đến mệt mỏi. Chúng ta đã biết rằng phụ nữ thiếu sắt thiếu máu hay mệt mỏi, hiệu suất làm việc giảm sút; điều mới ở đây là: bổ sung sắt cho phụ nữ có biểu hiện mệt mỏi với mức hemoglobin bình thường cũng có lợi cho sức khỏe. Điều này có nghĩa rằng: thiếu sắt nhưng không thiếu máu và dự trữ sắt kém có liên quan đến mệt mỏi. Bây giờ các bác sĩ có thể khuyến cáo phụ nữ tầm soát tình trạng dự trữ sắt của họ khi có biểu hiện sự mệt mỏi. Trong phân tích tổng hợp, Tiến sĩ Vaucher và các đồng nghiệp đã so sánh 149 phụ nữ có hemoglobin bằng hoặc cao hơn 13g/dL với 49 phụ

với phụ nữ cắt bỏ buồng trứng - tử cung sau 50 tuổi và dùng liệu pháp estrogen thay thế lại tăng 26% nguy cơ ung thư vú. Nguy cơ ung thư vú thấp hơn 24% ở những phụ nữ không phẫu thuật cắt buồng trứng và không sử dụng estrogen, nghĩa là hoàn toàn tự nhiên, không có một can thiệp y khoa nào.Các kết quả chỉ áp dụng cho phụ nữ cắt cả buồng trứng và tử cung, phụ nữ cắt buồng trứng nhưng giữ lại tử cung (tuy cũng mất estrogen và progestin) có thể cho kết quả khác. Như vậy, cần thiết phải nghiên cứu nhiều hơn để giúp các bác sĩ xác định tốt nhất rủi ro và lợi ích của liệu pháp hormon cho mỗi phụ nữ. BS Nguyễn Tiên (Theo Journal Obstetrics & Gynecology tháng 7 năm 2012)

nữ có hemoglobin dưới 13g/dL và thấy hiệu quả điều trị tăng hemoglobin trong nhóm hemoglobin thấp. Điều này nói rằng: việc quy định mức dưới hay bằng 12g / dL hemoglobin là thiếu máu cần phải được xem xét lại. BS Quỳnh Viên(Theo Medscape medical new, ngày 13/7/2012)

(Ảnh: mattroivang.net.jpg)

(Ảnh: news.bacsi.com.jpg)

Số 204 Tháng 10/2012Sức khỏe TP.HCM 21

Tin hoaït ñoäng

Khách sạn, nhà hàng tại TP. HCM cam kết thực hiện môi trường Không khói thuốc láTriển khai thực hiện dự án “Xây dựng môi trường không khói thuốc lá tại các khách sạn/nhà hàng”, đại diện của 50 khách sạn, nhà hàng từ 1 – 5 sao trên địa bàn TP. HCM đã ký cam kết với Ban quản lý Dự án do T4g TP.HCM làm Trưởng ban. Hầu hết đại diện các khách sạn, nhà hàng tham gia vào dự án lần này đều tỏ rõ sự đồng tình khi triển khai xây dựng môi trường không khói thuốc lá tại khách sạn, nhà hàng vì đây là một việc làm thiết thực và có ý nghĩa xây dựng khách sạn, nhà hàng với không gian xanh,

sạch, đẹp, không bị ô nhiễm bởi khói thuốc lá nhằm phát triển hơn nữa ngành du lịch của TP. HCM. Ông Nguyễn Đông Hòa – Phó Tổng Giám đốc Khách sạn Carvelle, một khách sạn 5 sao có tiếng của TP.HCM cho biết trước đây vì nhu cầu của du khách (đa phần là khách nước ngoài) muốn đặt phòng không có khói thuốc lá nên khách sạn cũng đã triển khai hơn một nửa số phòng của khách sạn là “phòng không khói thuốc”. Khách sạn cũng xử lý rất nghiêm khắc đối với các nhân viên vi phạm việc hút thuốc lá trong khách sạn, người nào vi phạm sẽ bị phạt 150USD/ lần. Ông cũng mới biết đến dự án này nhưng khi đã tham gia, khách sạn sẽ triển khai mạnh hơn, tốt hơn và hiệu quả hơn việc “xây dựng môi trường không khói thuốc lá”.

Được biết, sau khi các khách sạn, nhà hàng ký cam kết thực hiện “Nhà hàng, khách sạn không khói thuốc lá”, sẽ có 7 lớp tập huấn sẽ được tổ chức cho lãnh đạo và nhân viên nhà hàng để hiểu rõ hơn phương pháp thực hiện và tổ chức hiệu quả hoạt động này trong thời gian tới.Tin - ảnh: K.T

6 đơn vị Ngành y tế TP.HCM vinh dự đón nhận phần thưởng cao quý của Nhà nước Vừa qua, Ngành y tế TP có 06 đơn vị được vinh dự nhận các phần thưởng cao quý của Nhà nước.Trong đó, Bệnh viện (BV) Từ Dũ vinh

dự đón nhận Huân chương Độc Lập hạng nhất; Công đoàn ngành Y tế TP vinh dự đón nhận Huân chương Lao Động hạng nhất; BV Tai Mũi Họng, BV Nhân Dân 115, BV Da Liễu và Viện Y Dược Học Dân Tộc vinh dự đón nhận Huân chương Lao Động hạng nhì.Tin-ảnh: Văn Minh

Bệnh viện Q. 1 xây dựng hình ảnh Bệnh viện thân thiệnĐây là công trình thi đua của BV Q.1 với chủ đề “Từ Trái tim hồng đến Nụ cười tươi” nhằm tiếp tục triển khai thực hiện cuộc vận động học tập và làm theo tấm gương đạo đức của Chủ tịch Hồ Chí Minh bằng hành động và việc làm cụ thể với mục đích

xây dựng môi trường làm việc, tác phong giao tiếp ứng xử thân thiện với người dân trong đội ngũ cán bộ viên chức.“Trái tim hồng” là biểu hiện của sự sống, người thầy thuốc phải là người chăm sóc, bảo vệ sự sống ấy của người bệnh. Mặt khác, Tim

là cái Tâm không thể thiếu đối với người hành nghề y. “Nụ cười tươi” nhằm xây dựng lại hình ảnh thân thiện của nhân viên ngành y với bệnh nhân mà trong thời gian qua, nụ cười nhiều khi còn thiếu ở môi trường bệnh viện.

Công trình này đã được Bệnh viện triển khai thực hiện từ đầu năm 2012 trong các hoạt động khám chữa bệnh tại bệnh viện, với mong muốn nhận được sự hài lòng từ phía bệnh nhân và hoạt động này vẫn sẽ được duy trì với phương châm “bệnh nhân đến tiếp đón niềm nở, bệnh nhân ở chăm sóc tận tình, bệnh nhân về dặn dò chu đáo ” nhằm tiến tới xây dựng BV Q.1 trở thành bệnh viện thân thiện.

(Tổ T3G Bệnh viện quận 1)

Hình ảnh niềm nở của nhân viên y tế khi đón tiếp và khám chữa bệnh cho bệnh nhân tại BV Q.1

Đại diện các khách sạn, nhà hàng ký cam kết với Ban quản lý Dự án

Các đơn vị vinh dự đón nhận những phần thưởng cao quý của Nhà nước

22

Thöû taøi cuûa baïn

1. Định nghĩa về amip:A. Thuộc về nhóm đơn bào giả túc;B. Cơ thể gồm một tế bào, di chuyển bằng giả túc;C. Có 8 giống amip ký sinh trên người;D. Tất cả đều đúng.

2. Amip ký sinh trên người và có khả năng gây bệnh:A. Entamoeba coli;B. Entamoeba histolytica;C. Dientamoeba fragilis;D. Pseudolimax butscheii.

3. Trong cơ thể, amip tồn tại dưới các dạng:A. 1 thể: thể bào nang (kyste);B. 2 thể: thể hoạt động ăn hồng cầu (dưỡng bào) và thể hoạt động không ăn hồng cầu (minuta);C. 3 thể: thể bào nang (kyste), thể hoạt động ăn hồng cầu (dưỡng bào) và thể hoạt động không ăn hồng cầu (minuta);D. Tất cả đều sai.

4. Chu trình phát triển của amip:A. Chu trình sinh bệnh ở vách ruột già và mô (gan, phổi, não, da);B. Chu trình không sinh bệnh ở lòng ruột già; C. Câu A và B đều đúng;D. Câu A và B đều sai.

5. Dịch tễ học của nhiễm amip:A. Trên thế giới, có khoảng 10% dân số bị nhiễm amip;B. Ở Việt Nam, tỉ lệ nhiễm amip khá cao, có nơi lên đến 25%;C. Bệnh thường gặp ở vùng nhiệt đới, vệ sinh môi trường kém, tình trạng suy dinh dưỡng;D. Tất cả đều đúng.

6. Đường lây của nhiễm amip:A. Trực tiếp: do tay bẩn, từ người sang người;B. Gián tiếp: thức ăn và nước uống nhiễm phân người, gián, ruồi;

C. Câu A và B đều đúng;D. Câu A và B đều sai.

7. Bệnh amip diễn tiến nặng trên các đối tượng:A. Trẻ em, suy dinh dưỡng;B. Phụ nữ mang thai, sau sinh;C. Bệnh lý ác tính, dùng corticosteroids kéo dài;D. Tất cả đều đúng.

8. Bệnh amip tại ruột:A. Lâm sàng: đa dạng, không có hoặc có rất ít triệu chứng, cấp tính, tối cấp, mạn tính;B. Bệnh amip đại tràng cấp: hội chứng lỵ và không có sốt;C. Bệnh amip đại tràng mạn: thường theo sau hội chứng lỵ cấp, điều trị dở dang;D. Tất cả đều đúng.

9. Bệnh amip ngoài ruột bao gồm:A. Áp xe gan do amip;B. Bệnh amip não: hiếm gặp, tử vong nhanh nếu không điều trị thích hợp;C. Bệnh amip phổi, màng phổi: biến chứng thường gặp của áp xe gan;D. Tất cả đều đúng.

10. Phòng ngừa bệnh nhiễm amip:A. Tiêm vaccin cho trẻ và người có nguy cơ cao;B. Uống thuốc phòng bệnh;C. Vệ sinh môi trường sống, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm;D. Tất cả đều đúng.

BỆNH Do AMIP

1.D 2.B 3.C 4.C 5.D6.C 7.D 8.D 9.D 10.C

Đáp án:

(tiếp theo trang 16)

nhiều nguy cơ tai biến.Tác dụng của những loại dịch truyền trong điều trịTruyền dịch có nhiều loại tùy theo tác dụng, có thể chia làm 4 loại như sau:1. Dịch truyền cung cấp nước, các chất điện giải cho cơ thể: dùng trong trường hợp cơ thể bị mất nước, mất chất điện giải. Dung dịch loại này có dung dịch “ngọt” chứa đường glucose, dung dịch “mặn” chứa muối natri clorid, hoặc dung dịch chứa nhiều chất điện giải có tên Ringer lactat. Từ “nước biển” ban đầu được dùng chính để chỉ dung dịch mặn chứa muối natri clorid giống như nước biển nhưng về sau bà con ta dùng từ nước biển để gọi tất cả các dịch truyền khác.2. Dung dịch tái lập cân bằng kiềm toan trong cơ thể: dùng trong trường hợp cơ thể bị bệnh hoặc thừa toan (tức dư chất acid hay còn gọi “toan huyết”) hoặc thừa kiềm (tức dư chất base). Truyền dịch loại này sẽ có tác dụng trung hòa sự thừa toan hay thừa kiềm, như khi người bệnh bị toan huyết, bác sĩ chỉ định tiêm truyền dung dịch kiềm là natri bicarbonat.3. Dịch truyền cung cấp năng lượng và chất dinh dưỡng cho cơ thể: dùng trong trường hợp bệnh nhân bị bệnh không thể ăn qua đường tiêm tĩnh mạch và đây là là loại dịch truyền hay bị lạm dụng. Dịch truyền loại này cung cấp các acid amin thiết yếu (là chất dinh dưỡng cơ bản lấy từ chất đạm), các vitamin và chất khoáng, một số chất béo (như dầu đậu nành tinh lọc nhằm cung cấp năng lượng).4. Dịch truyền thay thế máu: dùng trong trường hợp người bệnh bị mất máu. Dịch truyền loại này là các dung dịch keo chứa các chất có phần tử lớn như dextran có tác dụng tái lập khối lượng chất lỏng trong máu.Ngoài 4 loại dịch truyền kể trên, người ta cần dùng dịch truyền có chứa thuốc như thuốc kháng sinh để tiêm truyền trong trường hợp bị nhiễm khuẩn nặng. Bị nhiễm khuẩn nặng nếu dùng kháng sinh dạng uống sẽ không có hiệu quả.

Lợi và hại của “Truyền dịch”

(Ảnh: bvbinhan.com.vn.jpg)

Số 204 Tháng 10/2012Sức khỏe TP.HCM 23

Tö vaán söùc khoûe

Bác sĩ ơi

Góc pháp luật

Tôi năm nay đã 57 tuổi, có bệnh lý tăng huyết áp. Mỗi ngày tôi đều đo HA và có lúc huyết áp là 12-13. Tôi có đang uống thuốc về điều trị tăng huyết áp.Xin bác sỹ cho tôi biết: nếu HA ổ định tôi có nên uống thuốc mỗi ngày không? Vậy nên uống thuốc gì khi HA tương đối ổn định? Khi HA 18-19 thì tôi nên uống thuốc gì để hạ HA? Uống thuốc mỗi ngày có tác dụng phụ gì không.Lu_thao@.....

Theo khuyến cáo, việc uống thuốc hạ huyết áp phải dùng lâu dài (suốt đời), không bao giờ được ngừng uống thuốc đột ngột hoặc dừng thuốc khi không có ý kiến của thầy thuốc.HA đạt mức ổn định là nhờ tác dụng của thuốc, thầy thuốc sẽ điều chỉnh liều lượng thuốc cho người bệnh theo từng giai đoạn. Do đó khi không có chỉ định ngưng thuốc của bác sĩ thì người bệnh vẫn nên tiếp tục dùng thuốc vì có những loại thuốc khi ngưng đột

giới thiệu một số nội dung chủ yếu trong Luật hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác; số 75/2006/QH 11, ngày 29/11/2006.A. Các nguyên tắc trong việc hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác:1. Tự nguyện đối với người hiến, người được ghép.2. Vì mục đích nhân đạo, chữa bệnh, giảng dạy hoặc nghiên cứu khoa học.3. Không nhằm mục đích thương mại.4. Giữ bí mật về các thông tin có liên quan đến người hiến, người được ghép, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác hoặc pháp luật có quy định khác.(Theo Điều 4 chương I, Luật hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác)

ngột sẽ không tốt cho tim mạch.Hơn nữa, hiện nay các thuốc chống THA chỉ dùng 1 lần/ngày nên tác dụng kéo dài, khi ngưng thuốc đột ngột sẽ chưa thấy HA tăng ngay mà có khi 2-3 ngày HA mới tăng trở lại. Một khi HA thay đổi, không ổn định thì khả năng xảy ra tai biến mạch máu não rất cao. Khi huyết áp 18 -19 bạn nên nằm nghỉ ngơi, ngậm hoặc thuốc theo chỉ định của bác sỹ, nếu phát hiện có triệu chứng bất thường thì nên đến bệnh viện để được thăm khám, điều trị sớm nhất.Một số thuốc huyết áp có tác dụng phụ là gây ho khan kéo dài, nếu ho gây nhiều khó chịu, bạn nên trao đổi

B. Quyền hiến mô, bộ phận cơ thể người và hiến xác:Người từ đủ mười tám tuổi trở lên, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ có quyền hiến mô, bộ phận cơ thể của mình khi còn sống, sau khi chết và hiến xác. (Theo Điều 5, chương I, Luật hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác)C. Quyền hiến, nhận tinh trùng, noãn, phôi trong thụ tinh nhân tạo:1. Nam từ đủ hai mươi tuổi trở lên, nữ từ đủ mười tám tuổi trở lên, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ có quyền hiến, nhận tinh trùng, noãn, phôi trong thụ tinh nhân tạo theo quy định của pháp luật.2. Việc hiến, nhận tinh trùng, noãn, phôi trong thụ tinh nhân tạo được thực hiện theo quy định của Chính phủ.(Theo Điều 6, chương I, Luật hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác)

với bác sĩ điều trị để có thể thay thế bằng một thuốc khác.Khi kê toa thuốc điều trị, thầy thuốc phải dựa vào kết quả khám bệnh, kết quả xét nghiệm (điện tâm đồ, chụp X quang tim phổi thẳng, xét nghiệm máu, siêu âm…), tuổi tác, nhịp tim, mức huyết áp, các bệnh lý kèm theo, chế độ ăn uống sinh hoạt thường ngày của mỗi người bệnh để có cách tư vấn và chọn lựa thuốc phù hợp cho chính người bệnh. Điều kiện cơ bản để thành công trong điều trị tăng huyết áp là sự phối hợp tốt giữa thầy thuốc và bệnh nhân.ThS.BS Nguyễn Thị Thanh NgaBệnh viện Nguyễn Trãi TP.HCM

D. Quyền lợi của người đã hiến mô, bộ phận cơ thể người1. Người đã hiến mô được chăm sóc, phục hồi sức khoẻ miễn phí ngay sau khi thực hiện việc hiến mô tại cơ sở y tế.2. Người đã hiến bộ phận cơ thể người có các quyền lợi sau đây:a) Được chăm sóc, phục hồi sức khoẻ miễn phí ngay sau khi thực hiện việc hiến bộ phận cơ thể người tại cơ sở y tế và được khám sức khỏe định kỳ miễn phí;b) Được cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí;c) Được ưu tiên ghép mô, bộ phận cơ thể người khi có chỉ định ghép của cơ sở y tế;d) Được tặng Kỷ niệm chương vì sức khỏe nhân dân theo quy định của Bộ trưởng Bộ Y tế.BS Nguyễn Lê Thục Đoan(Theo Điều 17, chương ii, Luật hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác)

TRUNG TÂM TRUYỀN THÔNG - GIÁO DỤC SỨC KHỎE TP.HCM59B Nguyễn Thị Minh Khai, Quận 1, TP.HCM

Điện thoại: (84.08) 39 309 086Fax: (84.08) 39 309 086

Email: web.t4g@gmail.comWebsite: t4ghcm.org.vn