ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

--------o0o---------

TRẦN THU HẰNG

HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN THẺ TẠI NGÂN HÀNG

TMCP ĐẠI DƢƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG

Hà Nội - Năm 2015

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

--------o0o---------

TRẦN THU HẰNG

HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN THẺ TẠI NGÂN HÀNG

TMCP ĐẠI DƢƠNG

Ngành: Tài chính – Ngân hàng

Mã số: 60 34 02 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS MAI THU HIỀN

Hà Nội - Năm 2015

i

MỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 8

CHƢƠNG 1 : TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN

VỀ HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN THẺ TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI .... 10

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ........................................................................... 10

1.2. Những vấn đề cơ bản về thẻ. .................................................................................. 14

1.2.1. Lịch sử hình thành và sự phát triển của thẻ ngân hàng ..................... 14

1.2.2. Khái niệm và đặc điểm cấu tạo thẻ ..................................................... 16

1.2.3. Phân loại thẻ. ...................................................................................... 17

1.2.4. Vai trò của thẻ. .................................... Error! Bookmark not defined.

1.2.5. Rủi ro trong hoạt động thanh toán thẻ Error! Bookmark not defined.

1.3. Hoạt động thanh toán thẻ tại NHTM ..................... Error! Bookmark not defined.

1.3.1. Chủ thể tham gia vào hoạt động thanh toán thẻError! Bookmark not

defined.

1.3.2. Quy trình phát hành và thanh toán thẻ ngân hàngError! Bookmark

not defined.

1.3.3. Các tiêu chí đánh giá phát triển hoạt động thanh toán thẻ ........ Error!

Bookmark not defined.

1.3.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động thanh toán thẻ của ngân hàng

hiện nay ............................................................. Error! Bookmark not defined.

1.4. Kinh nghiệm phát triển hoạt động thanh toán thẻ của một số ngân hàng

thƣơng mại. .......................................................................... Error! Bookmark not defined.

1.4.1. Kinh nghiệm của Citigroup – Citibank tại Việt Nam.................. Error!

Bookmark not defined.

1.4.2. Kinh nghiệm của HSBC ...................... Error! Bookmark not defined.

1.4.3. Kinh nghiệm của ANZ ......................... Error! Bookmark not defined.

CHƢƠNG 2 : PHƢƠNG PHÁP VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ................ Error!

Bookmark not defined.

2.1. Thiết kế nghiên cứu khoa học .................................. Error! Bookmark not defined.

ii

2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu ......................................... Error! Bookmark not defined.

2.2.1. Phương pháp lý luận ........................... Error! Bookmark not defined.

2.2.2. Phương pháp trực quan ...................... Error! Bookmark not defined.

2.2.3. Phương pháp nghiên cứu tại bàn ........ Error! Bookmark not defined.

2.2.4. Phương pháp thu thập số liệu ............. Error! Bookmark not defined.

2.2.5. Phương pháp phân tích số liệu ........... Error! Bookmark not defined.

2.2.6. Phương pháp phân tích thông tin ....... Error! Bookmark not defined.

2.2.7. Phương pháp tổng hợp thông tin ........ Error! Bookmark not defined.

2.3. Kế hoạch nghiên cứu ................................................. Error! Bookmark not defined.

2.4. Tiến hành nghiên cứu ............................................... Error! Bookmark not defined.

2.5. Kết luận, đánh giá. .................................................... Error! Bookmark not defined.

CHƢƠNG 3 : THỰC TRẠNG THANH TOÁN THẺ TẠI NGÂN HÀNG

THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẠI DƢƠNG................ Error! Bookmark not defined.

3.1. Khái quát về Ngân hàng TMCP Đại Dƣơng ......... Error! Bookmark not defined.

3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ..... Error! Bookmark not defined.

3.1.2. Hoạt động kinh doanh những năm gần đâyError! Bookmark not

defined.

3.2. Thực trạng thanh toán thẻ tại Ngân hàng Đại DƣơngError! Bookmark not

defined.

3.2.1. Thực trạng hoạt động phát hành thẻ... Error! Bookmark not defined.

3.2.1.1. Phát hành thẻ tín dụng ......... Error! Bookmark not defined.

3.2.1.2. Phát hành thẻ ghi nợ ............ Error! Bookmark not defined.

3.2.2. Thực trạng hoạt động thanh toán thẻ . Error! Bookmark not defined.

3.2.2.1. Dịch vụ thanh toán tại máy ATMError! Bookmark not

defined.

3.2.2.2. Dịch vụ thanh toán tại POS . Error! Bookmark not defined.

3.2.2.3. Các dịch vụ giá trị gia tăng .. Error! Bookmark not defined.

3.2.3. Các hoạt động hỗ trợ thúc đẩy thanh toán thẻ.Error! Bookmark not

defined.

iii

3.2.3.1. Mạng lưới thanh toán thẻ ..... Error! Bookmark not defined.

3.2.3.2. Hoạt động phát triển sản phẩm, dịch vụ .Error! Bookmark

not defined.

3.2.3.3. Hoạt động Marketing cho thẻ và hợp tác với các đối tác

Error! Bookmark not defined.

3.2.3.4. Hoạt động quản lý rủi ro và xử lý tra soát khiếu nại. ... Error!

Bookmark not defined.

3.3. Đánh giá thực trạng hoạt động thanh toán thẻ của Ngân hàng Đại Dƣơng

Error! Bookmark not defined.

3.3.1. Những kết quả đạt được ...................... Error! Bookmark not defined.

3.3.2. Những hạn chế .................................... Error! Bookmark not defined.

3.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế ........ Error! Bookmark not defined.

3.3.3.1. Nguyên nhân khách quan .... Error! Bookmark not defined.

3.3.3.2. Nguyên nhân chủ quan ........ Error! Bookmark not defined.

CHƢƠNG 4: CÁC GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN

THẺ TẠI NGÂN HÀNG ĐẠI DƢƠNG .................... Error! Bookmark not defined.

4.1. Định hƣớng hoạt động của Ngân hàng Đại DƣơngError! Bookmark not

defined.

4.1.1. Triển vọng dịch vụ thẻ của Ngân hàng Đại DươngError! Bookmark

not defined.

4.1.2. Định hướng phát triển hoạt động thanh toán thẻ tại Ngân hàng Đại

Dương ............................................................. Error! Bookmark not defined.

4.2. Những thuận lợi và khó khăn của ngân hàng Đại DƣơngError! Bookmark not

defined.

4.2.1. Bối cảnh chung về hoạt động Thẻ. ...... Error! Bookmark not defined.

4.2.2. Những thuận lợi, khó khăn .................. Error! Bookmark not defined.

4.2.2.1. Những thuận lợi ................... Error! Bookmark not defined.

4.2.2.2. Khó khăn. ............................. Error! Bookmark not defined.

iv

4.3. Giải pháp đẩy mạnh hoạt động thanh toán thẻ tại Ngân hàng Đại Dƣơng

Error! Bookmark not defined.

4.3.1. Nhóm giải pháp chung ........................... Error! Bookmark not defined.

4.3.1.1. Về chỉ đạo điều hành ............... Error! Bookmark not defined.

4.3.1.2. Về tổ chức hoạt động kinh doanh dịch vụ thanh toán thẻError!

Bookmark not defined.

4.3.1.3. Về phát triển sản phẩm, dịch vụError! Bookmark not

defined.

4.3.1.4. Về công nghệ ........................... Error! Bookmark not defined.

4.3.1.5. Về công tác marketing san phâmError! Bookmark not

defined.

4.3.1.6. Về công tác đào tạo cán bộ ...... Error! Bookmark not defined.

4.3.1.7. Ngăn ngừa, hạn chế rủi ro trong hoạt động kinh doanh thẻ

............................................................... Error! Bookmark not defined.

4.3.2. Nhóm giải pháp cụ thể đối với hoạt động thanh toán thẻ .............. Error!

Bookmark not defined.

4.3.2.1. Phát triển mạng lưới thanh toán thẻError! Bookmark not

defined.

4.3.2.2. Hoạt động thanh toán thẻ ......... Error! Bookmark not defined.

4.3.2.3. Xử lý khiếu kiện, khiếu nại. ..... Error! Bookmark not defined.

4.4. Kiến nghị ..................................................................... Error! Bookmark not defined.

4.4.1. Kiến nghị với nhà nước ....................... Error! Bookmark not defined.

4.4.1.1. Nới lỏng sự can thiệp của nhà nước vào thị trường tài chính

tiền tệ ..................................................... Error! Bookmark not defined.

4.4.1.2. Xây dựng và hoàn thiện khung pháp lý đối với các dịch vụ

thanh toán điện tử ngân hàng ................ Error! Bookmark not defined.

4.4.2. Kiến nghị với chính phủ ...................... Error! Bookmark not defined.

v

4.4.3. Kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nướcError! Bookmark not

defined.

KẾT LUẬN .................................................................. Error! Bookmark not defined.

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

STT Ký hiệu Nguyên nghĩa

1 ĐVCNT Đơn vị chấp nhận thẻ

vi

2 HTCMLNH Hệ thống chuyển mạch liên ngân hàng

3 NH Ngân hàng

4 NHPH Ngân hàng phát hành

5 NHTM Ngân hàng thương mại

6 NHTT Ngân hàng thanh toán

7 TCTQT Tổ chức thẻ Quốc tế

8 TMCP Thương mại cổ phần

9 TTKDTM Thanh toán không dùng tiền mặt

vii

DANH MỤC SƠ ĐỒ & BẢNG BIỂU

STT Bảng Nội dung Trang

1 Sơ đồ 1.1 Chủ thể tham gia vào hoạt động thanh toán thẻ. 22

2 Sơ đồ 1.2 Quy trình phát hành thẻ 24

3 Sơ đồ 1.3 Quy trình thanh toán thẻ 26

4 Bảng 3.1 Số lượng thẻ tín dụng phát hành theo từng năm 45

5 Bảng 3.2 Tình hình phát hành thẻ ghi nợ của Oceanbank 47

6 Bảng 3.3 So sánh số lượng thẻ phát hành của một số

ngân hàng 48

7 Bảng 3.4 Thống kê giao dịch cơ bản tại máy ATM 50

8 Bảng 3.5 Thống kê giao dịch Banknet tại máy ATM của

Oceanbank 51

9 Bảng 3.6 Thống kê giao dịch Visa tại máy ATM của

Oceanbank 52

10 Bảng 3.7 Thống kê giao dịch tại máy POS 53

11 Bảng 3.8 Thống kê giao dịch giá trị gia tăng 57

12 Bảng 3.9 Số lượng máy ATM giai đoạn 2012-2014 58

13 Bảng 3.10 Số lượng máy POS toàn hệ thống tính đến

31/12/2014 60

14 Bảng 3.11 Thống kê tra soát khiếu nại 2013-2014 67

viii

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

STT Biểu đồ Nội dung Trang

1 Biểu đồ 3.1 So sánh số lượng thẻ tín dụng phát hành qua các

năm 2012-2014 46

2 Biểu đồ 3.2 Số lượng thẻ ghi nợ phát hành từ năm 2012-2014 48

3 Biểu đồ 3.3 So sánh số lượng thẻ phát hành của một số ngân hàng 49

4 Biểu đồ 3.4 So sánh tốc độ tăng doanh số thanh toán thẻ của một số

ngân hàng 55

5 Biểu đồ 3.5 Số phí thu được trong thanh toán thẻ của một số ngân

hàng 56

6 Biểu đồ 3.6 Thị phần POS của Oceanbank năm 2014 59

7 Biểu đồ 3.7 Tăng trưởng POS của Oceanbank giai đoạn 2012 - 2014 61

9

LỜI MỞ ĐẦU

1. Về tính cấp thiết của đề tài

Nền kinh tế ngày càng phát triển, hoạt động sản xuất và thương mại toàn cầu

ngày càng được mở rộng. Các quan hệ mua bán trao đổi hàng hóa dịch vụ ngày

càng gia tăng về số lượng và chất lượng. Do đó các hình thức thanh toán không

dùng tiền mặt đã trở thành thiết yếu và chiếm tỷ lệ ngày càng cao. Mỗi hình thức

thanh toán đều có công dụng riêng thích hợp cho từng đối tượng và loại hình giao

dịch đa dạng, phong phú. Thẻ ngân hàng xuất hiện là sự kết hợp của khoa học kỹ

thuật với công nghệ quản lý ngân hàng đã nhanh chóng trở thành một phương tiện

thanh toán thông dụng ở các nước phát triển cũng như trên thế giới.

Ở Việt Nam, khi đời sống người dân ngày càng nâng cao, thêm vào đó là xu

thế hội nhập phát triển với nền kinh tế thế giới, việc xuất hiện của một phương tiện

thanh toán mới là rất cần thiết. Nắm bắt được nhu cầu này, Ngân hàng Đại Dương

đã chủ trương đưa dịch vụ thẻ vào ứng dụng tại Việt Nam. Là một trong những

ngân hàng năng động hiện nay, Ngân hàng Đại Dương đã bắt kịp với tốc độ phát

triển nhanh chóng của thanh toán thẻ. Năm 2013, số lượng phát hành thẻ của ngân

hàng Đại Dương đạt gần 350.000 thẻ, tăng hơn 3 lần so với năm 2012. Và đến cuối

năm 2014, số lượng thẻ đã đạt đến con số 573.349 thẻ, hứa hẹn một tương lai phát

triển các sản phẩm thẻ thanh toán. Nhưng bên cạnh đó vẫn còn không ít những khó

khăn hạn chế để có thể phát triển dịch vụ thẻ khi mà thị phần cũng như thương hiệu

của các sản phẩm dịch vụ thanh toán thẻ tại ngân hàng Đại Dương chưa cao. Bởi

vậy, để hiểu rõ hơn về thực trạng thanh toán thẻ tại ngân hàng Đại Dương, nhận

thấy những kết quả đạt được cũng như những khó khăn, hạn chế cần khắc phục, từ

đó đánh giá xu hướng và đưa ra những giải pháp để đẩy mạnh hoạt động này, tác

giả quyết định chọn đề tài "Hoạt động thanh toán thẻ tại Ngân hàng TMCP Đại

Dương - Oceanbank " làm đề tài cho chương trình nghiên cứu của mình.

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

- Mục đích: Thông qua việc nghiên cứu thực trang hoạt động thanh toán thẻ tại

ngân hàng Đại Dương, luận văn chỉ ra những thành công, hạn chế, tìm ra nguyên

nhân , từ đó đề xuất một số biện pháp để đẩy mạnh hoạt động thanh toán thẻ tại

Ngân hàng Đại Dương.

10

- Nhiệm vụ:

+ Hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn trong xây dựng và phát triển hoạt

động thanh toán thẻ.

+ Phân tích thực trạng của hoạt động thanh toán thẻ ở Ngân hàng Đại Dương,

đưa ra những đánh giá cần thiết làm cơ sở để đẩy mạnh hoạt động thanh toán thẻ

theo yêu cầu khách quan.

+ Đề xuất một số giải pháp nhằm đẩy mạnh hoạt động thanh toán thẻ tại ngân

hàng Đại Dương có hiệu quả.

3. Câu hỏi nghiên cứu

Câu hỏi 1: Tại sao Ngân hàng Đại Dương cần đẩy mạnh hoạt động thanh toán

thẻ.

Câu hỏi 2: Thực trạng tại Ngân hàng Đại Dương đã đạt được những kết quả gì,

hạn chế ở đâu ? Nguyên nhân của những hạn chế đó là gì?

Câu hỏi 3: Những biện pháp nào có thể giúp ngân hàng Đại Dương đẩy mạnh

hoạt động thanh toán thẻ ?

4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

- Đối tượng nghiên cứu của luận văn là hoạt động thanh toán thẻ tại Ngân

hàng thương mại

- Phạm vi nghiên cứu

Phân tích số liệu về hoạt động thanh toán thẻ tại ngân hàng Đại Dương trong

khoảng thời gian từ năm 2012 đến 2014.

5. Kết cấu của luận văn

Ngoài mục lục và các danh mục luận văn gồm các chương chính sau:

Phần mở đầu

Chương 1 : Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận về hoạt động

thanh toán thẻ tại ngân hàng thương mại.

Chương 2 : Phương pháp và thiết kế nghiên cứu

Chương 3 : Thực trạng hoạt động thanh toán thẻ tại Ngân hàng Đại Dương

Chương 4 : Các giải pháp đẩy mạnh hoạt động thanh toán thẻ tại Ngân hàng

Đại Dương

Kết luận.

11

CHƢƠNG 1 : TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN

VỀ HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN THẺ TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu

Trong những năm gần đây, thẻ thanh toán có sự phát triển bùng nổ và trở nên

phổ biến trong đời sống xã hội như một phương thức thanh toán tiện lợi, văn minh,

hiện đại. Cùng với đó, có nhiều tài liệu, công trình khoa học trong và ngoài nước đề

cập đến dịch vụ thanh toán thẻ.

Trên thế giới, thẻ thanh toán và việc nghiên cứu về thanh toán thẻ không còn

nhiều mới mẻ. Các tổ chức quốc tế như Visa, Mastercard, American Express, JCB,

Dinner Club đã tổ chức nhiều chương trình nghiên cứu, tổ chức nhiều diễn đàn,

chương trình đào tạo và phát hành nhiều tài liệu về thẻ thanh toán như: “The

Acquiring Business”, Visa school “The Issuing Business”, Visa school “The

Chargeback Guide”, Mastercard International “The Business of risk Management”,

Mastercard University “International Finance”, Keith Pilbeam, Mac. Millan

Business Press Limited, 1998... Nhưng những tài liệu này mới dừng ở việc hướng

dẫn nghiệp vụ thẻ thanh toán, tổng kết hoạt động dịch vụ thẻ thanh toán.

Tại Việt Nam, pháp luật hiện hành cũng đã có quy định về lĩnh vực này. Trước

hết đó là những văn bản pháp luật của nhà nước về thanh toán không dùng tiền mặt,

dịch vụ thanh toán thẻ, trả lương qua tài khoản. Trong đó cở sở pháp lý qui định

trực tiếp đối với dịch vụ thanh toán thẻ của các NHTM là “Quy chế phát hành,

thanh toán, sử dụng và cung cấp dịch vụ hỗ trợ hoạt động thẻ ngân hàng” ban hành

năm 2007. Tuy chỉ dừng ở việc đề ra mục tiêu, chiến lược phát triển hay những quy

định về nghiệp vụ, kỹ thuật của hoạt động dịch vụ thanh toán thẻ như phát hành, sử

dụng, thanh toán thẻ, quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia...nhưng đã tạo điều

kiện pháp lý cho việc hình thành và phát triển dịch vụ thanh toán thẻ tại Việt Nam.

Các cuộc hội thảo về thẻ thanh toán cũng thường xuyên được tổ chức như: Hội

thảo: ”Công nghệ thông tin với mở rộng thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt

Nam” do Cục Công nghệ Tin học Ngân hàng (Ngân hàng nhà nước) và Tập đoàn

12

dữ liệu Quốc tế (IDG) phối hợp tổ chức tại Hà Nội ngày 15-16/6/2004, Hội thảo: “

Quản lý rủi ro và giả mạo thẻ” do Hội thẻ Ngân hàng phối hợp với Tổ chức thẻ

Quốc tế MasterCard ngày 14/12/2005, Hội thảo “ Quản lý rủi ro trong thời đại

thanh toán điện tử” do Ngân hàng nhà nước phối hợp với Tổng cục Cảnh sát tổ

chức vào tháng 8/2005, Hội thảo “ Thanh toán không dùng tiền mặt trong khu vực

Chính phủ: Giải pháp thẻ thương mại” do Ngân hàng Nhà nước tổ chức ngày

24/32006, Hội thảo “ Các biện pháp phòng ngừa gian lận thẻ” do Hiệp hội thẻ

Ngân hàng Việt Nam ngày 7/4/2006... Tuy nhiên các cuộc hội thảo này mới chỉ tập

trưng thảo luận các khía cạnh kĩ thuật của hoạt động dịch vụ thanh toán thẻ.

Bên cạnh các văn bản pháp luật của Nhà nước, các hội thảo còn có nhiều bài báo,

công trình nghiên cứu khai thác các vấn đề liên quan đến dịch vụ thanh toán thẻ. Qua phân

tích, tác giả nhận thấy có 4 vấn đề chủ yếu được tập trung nghiên cứu:

Thứ nhất, các nghiên cứu đề cập nhiều đến kiến thức nghiệp vụ, kỹ thuật về

thẻ thanh toán, dịch vụ thanh toán thẻ như khái niệm, lợi ích, các yếu tố trên thẻ

thanh toán, vai trò, phân loại thẻ thanh toán, các chủ thể tham gia dịch vụ thanh toán

thẻ, quy trình phát hành, sử dụng, thanh toán thẻ, các nhân tố ảnh hưởng đến dịch

vụ thanh toán thẻ của ngân hàng. Có thể kể đến các tài liệu sau: “Thẻ ATM: Quan

hệ giữa chủ thẻ và Ngân hàng”, Nguyễn Phương Linh, Tạp chi Ngân hàng, số

18/2006; “ Thẻ thanh toán quốc tế và việc ứng dụng thẻ thanh toán tại Việt Nam”,

Lê Văn Tề, Trương Thị Hồng, Nhà xuất bản Trẻ, 1999; “Nghiệp vụ ngân hàng

thương mại”, Lê Văn Tề, Ngô Hướng, Đỗ Linh Hiệp, Hồ Diệu, Lê Thẩm Dương,

Nhà xuất bản Thống kê, 2007; “Giáo trình Tín dụng Ngân hàng”, Phan Thị Cúc,

Nhà xuất bản Thống kê, 2008; “Nghiên cứu phương pháp định vị dịch vụ thẻ ngân

hàng thông qua biểu đồ nhập thức và lược đồ Radar về giá trị thỏa mãn khách

hàng”, Lê Thế Giới, Lê Văn Huy (2007), Tạp chí Ngân hàng, số 05, tháng 3, 2007.

Các nghiên cứu trên đã góp phần hoàn thiện cơ sở khoa học, lý luận về thẻ thanh

toán và dịch vụ thanh toán thẻ.

13

Thứ hai, nhiều công trình đi sâu phân tích thực trạng phát triển dịch vụ thanh

toán thẻ tại Việt Nam, đánh giá những kết quả đạt được cũng như hạn chế tồn tại.

Từ đó, đưa ra định hướng phát triển và đề xuất các giải pháp. Tiêu biểu như: “Một

số giải pháp góp phần phát triển thị trường thẻ thanh toán”, Phạm Cao Hồng Hạnh,

Tạp chí Phát triển Kinh tế, số 169, tháng 11/2004; “ Những giải pháp nhằm phát

triển hình thức thanh toán thẻ ở Việt Nam”, Nguyễn Danh Lương, Luận án Tiến sĩ,

Học viện Ngân hàng, 2003; “ Giải pháp phát triển dịch vụ thẻ tại Ngân hàng Ngoại

thương Việt nam” Nguyễn Thị Mai Sinh, Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học kinh tế

quốc dân, Hà Nội, 2002; “Phát triển kinh doanh dịch vụ thanh toán thẻ tại Ngân

hàng TMCP Nhà Hà Nội”, Phạm Thị Phương Thảo, Luận văn thạc sĩ, Đại học Kinh

tế - ĐHQG HN, Hà Nội, 2007; “Những giải pháp phát tiển thẻ thanh toán tại Ngân

hàng Công thương Việt nam”, Nguyễn Thị Tú Quỳnh, Luận văn thạc sĩ, Đại học

Kinh tế Thanh phố Hồ Chí Minh, 2006; “Định hướng phát triển thẻ thanh toán

trong nền kinh tế Việt Nam”, Phạm Thị Bích Hạnh, Tạp chí phát triển Kinh tế số

215, tháng 9/2008; “ Chiến lược phát triển thẻ thanh toán của hệ thống Ngân hàng

Thương maij Việt Nam đến năm 2010”, Đại học Kinh tế TP HCM, 2004; “Phát

triển thẻ thanh toán tại Việt Nam trong giai đoạn hội nhập”, Nguyễn Thị Cẩm

Bình, Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh, 2007...

Thứ ba, vấn đề rủi ro, gian lận trong hoạt động thanh toán thẻ cũng được nhiều

công trình quan tâm khai thác. Đây là thách thức không chỉ đối với các NHTM Việt

Nam và của cả thế giới, cản trở sự phát triển của dịch vụ thanh toán thẻ. Bởi vậy rất

nhiều tác giả đã tập trung nghiên cứu tổng kết các loại rủi ro thường gặp trong hoạt

động thẻ đưa ra các giải pháp hạn chế và phòng ngừa rủi ro như: “Những giải pháo

hạn chế rủi ro trong hoạt động thẻ tại ngân hàng”, NCC, Tạp chí Ngân hàng, số

chuyên đề nâng cao năng lực quản trị rủi ro, ngày 18/11/2005; “Những giải pháp

hạn chế rủi ro trong hoạt động kinh doanh thẻ tại các Ngân hàng thương mại”, Lê

Hữu Nghị, Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Kinh tế Thành phố HCM, 2007; “ Một

số giải pháp nâng cao hiệu quả phòng, chống tội phạm về thẻ thanh toán ở Việt

14

Nam hiện nay”, Trần Cảnh Hưng và Hoàng Thị Thu Hà, tạp chí Kiểm sát, số

23/2006; “Hạn chế rủi ro trong kinh doanh hoạt động thẻ Ngân hàng”, Tạp chí Tin

học Ngân hàng, ngày 24/10/2005; “Nhận dạng và phòng chống rủi ro về sử dụng

thẻ ngân hàng”, Lê Thị Kim Anh, Phó GĐ Trung tâm thẻ BIDV; “Phòng ngừa rủi

ro để phát triển dịch vụ thẻ”, Tạp chí Tin học Ngân hàng, ngày 20/6/2008; “Một số

giải pháp phòng ngừa rủi ro khi thanh toán bằng thẻ thanh toán trong thương mại

điện tử”, Ths. Phạm Tuấn Anh, đề tài nghiên cứu cấp trường của trường Đại học

Thương mại; “Cuộc chiến đương đầu với thẻ giả và gian lân trong thanh toán thẻ”, Tạp

chí Tin học Ngân hàng, ngày 12/9/2005; “Tiện ích và an ninh trong thanh toán thẻ ngân

hàng”, Trần Hoàng Ngân, đề tài cấp Bộ, trường Đại học Kinh tế TP HCM, 2006...

Thứ tư, đã có một số công trình đề cập đến vấn đề chính sách, pháp lý đối với

dịch vụ thanh toán thẻ như: “Một số khía cạnh pháp lý về thẻ thanh toán và thực

tiễn điều chình pháp luật về thẻ thanh toán ở Việt nam hiện nay”, Phạm Danh

Chương, Luận văn thạc sĩ luật học, Đại học Luật Hà Nội, 2006; “Một số vấn đề

pháp lý về dịch vụ thẻ ATM ở Việt Nam” Đặng Thị Thanh Hoa, Đại học Luật Hà

Nội, 2008; “Những kiến nghị về chính sách phát triển dịch vụ thanh toán thẻ tại các

ngân hàng thương mại Việt Nam”, Phạm Ngọc Ngoạn, Luận văn thạc sĩ, Học viện

Hành chính Quốc gia, 2006... Các tác giả đã phân tích, đánh giá, chỉ ra những bất

cập cần tháo gỡ và đề xuất giải pháp hoàn thiện chính sách và hành lang pháp lý cho

dịch vụ thanh toán thẻ.

Tóm lại, qua phần tổng kết các nghiên cứu trong và ngoài nước, có thể giúp

cho luận văn trong việc định hình và phát triển đề tài, cụ thể là:

Các nghiên cứu đã đưa ra những thông tin tổng quát về dịch vụ thanh toán thẻ,

tạo tiền đề giúp tác giả nghiên cứu thực hiện đề tài. Cũng theo đó, như tác giả tìm

hiểu trong các nghiên cứu đã công bố, chưa có nghiên cứu hay đề tài thạc sĩ, tiến sĩ

nào nghiên cứu về "Hoạt động thanh toán thẻ tại Ngân hàng TMCP Đại Dương -

Oceanbank ". Chính vì vậy, đây là đề tài mới, không bị trùng lặp với các tài liệu,

công trình đã nghiên cứu trước đó.

15

1.2. Những vấn đề cơ bản về thẻ.

1.2.1. Lịch sử hình thành và sự phát triển của thẻ ngân hàng

Sự ra đời và phát triển của thẻ ngân hàng.

Nhiều người trong chúng ta hẳn đã từng gặp những tình huống khó xử khi

trong người không có tiền mặt. Chiếc thẻ đầu tiên đánh dấu cuộc cách mạng về thẻ

tín dụng ra đời trong một tình huống tương tự thế. Đó là vào một buổi tối năm 1949,

sau khi ăn tối ở một nhà hàng, ông Frank Mc Namara, một doanh nhân người Mỹ,

bỗng phát hiện ra mình không mang theo tiền và buộc phải gọi điện về nhờ người

nhà mang tiền đến trả. Cũng trong thời gian này ở Mỹ người ta đã sử dụng khá phổ

biến các loại thẻ để mua hàng, mua xăng nhưng tiền mặt vẫn chiếm tỷ trọng lớn

trong các giao dịch. Từ những bất cập đó, Frank Mc Namara đã sáng tạo ra thẻ

„‟Diner Club „‟ một loại thẻ tín dụng đầu tiên trên thế giới. Với lệ phí hàng năm là

5USD, những người mang thẻ „‟ Diner Club „‟ có thể ghi nợ khi đi ăn ở 27 nhà hàng

nằm trong hoặc ven thành phố New York. Đến năm 1951, hơn 1 triệu USD được

chi tiêu bằng thẻ này tại Mỹ. Cũng trong năm 1951, ngân hàng Franklin National

bank ở Long Island, New York phát hành thẻ tín dụng đầu tiên của mình. Thẻ này

được dùng để thanh toán cho các thương vụ bán lẻ hàng hóa, dịch vụ. Chính vì sự

tiện lợi của thẻ Diner Club cũng như sự ưa thích của chủ thẻ cũng như các điểm bán

hàng mà đến năm 1955, hàng loạt các loại thẻ tương tự ra đời như : Trip Charge,

Goldenkey, Gourmet, Guest Club, Esquire Club, … Năm 1958, thẻ Carte Blanche

và American Express ra đời và thống lĩnh thị trường.

Ngày càng có nhiều người sử dụng thẻ, từ tầng lớp giàu có đến những người

bình dân và việc kinh doanh thẻ của các tổ chức phát hành thẻ vì thế mà ngày càng

phát đạt, các ngân hàng theo nhau học hỏi phát hành thẻ. Năm 1960, thẻ Bank

Americard do ngân hàng Bank of America ra đời và được đông đảo công chúng

tầng lớp bình dân sử dụng.

Chẳng bao lâu sau, năm 1967, thẻ Bank Americard đã gặp phải sự cạnh tranh

khốc liệt của Mastercharge ( do tổ chức Western States Bankcard Association phát

hành). Từ đây, loại hình kinh doanh dịch vụ này phát triển rầm rộ không chỉ trên đất

16

Mỹ mà lan rộng ra khắp nơi. Để phù hợp với sự phát triển này, Bank Americard đã

trở thành Visa USA ( 1977 ) và sau đó là tổ chức Visa quốc tế còn Mastercharge trở

thành tổ chức Mastercard quốc tế ( 1979 ).

Ngày nay, doanh số giao dịch bằng thẻ Mastercard và Visacard chỉ đứng sau

tiền mặt và Séc trong hệ thống thanh toán toàn cầu. Cùng với nó, thẻ JCB, Diner

Club và Amex cũng chiếm lĩnh thị trường rộng lớn.

Hiện nay, trên thế giới, thẻ tín dụng quốc tế được xem như một công cụ

thanh toán hiện đại, văn minh, thuận tiện, đặc biệt là ở các nước phát triển. Sự phát

triển không ngừng của khoa học, công nghệ đã liên tục cải tiến và hoàn thiện những

tính năng của thẻ tín dụng, giúp cho thẻ tín dụng trở thành phương tiện thanh toán

nhanh, gọn, an toàn và tiện lợi.

Sự ra đời và phát triển thẻ của Việt Nam.

Năm 1990 hợp đồng làm đại lý chi trả thẻ Visa giữa ngân hàng Pháp BFCE và

Ngân hàng Ngoại thương VN đã mở đầu cho sự du nhập của thẻ thanh toán vào

Việt Nam. Sự liên kết này chủ yếu là nhằm phục vụ cho lượng khách du lịch quốc tế

đang đến Việt Nam ngày càng nhiều. Sau Ngân hàng Ngoại Thương, Sài Gòn

Thương Tín cũng liên kết với trung tâm thanh toán thẻ Visa để làm đại lý thanh

toán. Có lẽ chính sách mở cửa thông thoáng đã đem lại cho Việt Nam một bộ mặt

kinh tế – xã hội nhiều triển vọng. Các dự án đầu tư nước ngoài tăng từ số lượng đến

quy mô, các định chế tài chính lớn đã chú ý đến Việt Nam và đi theo những tập

đoàn này là các dịch vụ song hành trong đó thẻ thanh toán là không thể thiếu được.

Năm 1995 cùng với Ngân hàng Ngoại thương TP.HCM, Ngân hàng Thương mại Cổ

phần Á Châu, Ngân hàng Liên doanh First-Vina-Bank và Ngân hàng Thương mại

Cổ phần Eximbank được Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cho phép

chính thức gia nhập tổ chức thẻ quốc tế Mastercard.

Năm 1996, Ngân hàng Ngoại thương chính thức là thành viên của tổ chức Visa

International. Tiếp sau đó là Ngân hàng Á Châu, Ngân hàng Công thương Việt Nam

cũng lần lượt là thành viên chính thức của tổ chức Visa Card, trong đó Ngân hàng

Ngoại thương và Á Châu thực hiện thanh toán trực tiếp với tổ chức này. Cũng trong

17

năm này Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) phát hành thí điểm thẻ

ngân hàng đầu tiên, đồng thời Hội các ngân hàng thanh toán thẻ Việt Nam cũng

được thành lập với bốn thành viên sáng lập gồm Vietcombank, Ngân hàng Thương

mại Cổ phần Á Châu, Ngân hàng Thương mại Cổ phần Xuất nhập khẩu (Eximbank)

và First Vinabank. Hành lang pháp lý cho hoạt động thẻ lúc ấy chỉ là quyết định số

74 do Thống đốc Ngân hàng Nhà nước ký ban hành ngày10/4/1993, qui định “thể lệ

tạm thời về phát hành và sử dụng thẻ thanh toán”. Việc ứng dụng thẻ ở Việt Nam

vào thời điểm đó còn bị giới hạn rất nhiều về cơ sở pháp lý, điều kiện kinh tế, hạ

tầng kỹ thuật… Trên cơ sở thỏa thuận của Ngân hàng Nhà Nước, ngân hàng thương

mại thí điểm phát hành thẻ tự xây dựng qui chế, hợp đồng phát hành và sử dụng thẻ,

tức tính pháp lý chỉ dừng ở mức điều chỉnh “nội bộ” giữa ngân hàng phát hành và

chủ thẻ.

Thị trường thẻ năm 2006, 2007 trở lên sôi động vì Việt Nam đã bước vào sân chơi

rộng là WTO, thị trường tài chính Việt Nam càng cạnh tranh quyết liệt hơn khi có

thêm nhiều ngân hàng nước ngoài đầu tư vào đây và dịch vụ thẻ tín dụng, thẻ ATM

là một loại “vũ khí” đắc lực để ngân hàng thâm nhập thị trường. Hàng loạt sản

phẩm thẻ thanh toán ra đời, mở ra một cuộc “so tài” phát hành thẻ giữa các ngân

hàng trong nước.

1.2.2. Khái niệm và đặc điểm cấu tạo thẻ

Khái niệm.

Thẻ thanh toán là một phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt do các

ngân hàng hay các tổ chức phi tài chính phát hành và cung cấp cho khách hàng.

Khách hàng có thể sử dụng để rút tiền mặt tại các ngân hàng đại lý, các máy rút tiền

tự động(ATM) hoặc thanh toán tiền hàng hoá dịch vụ.

Theo quan điểm của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, khái niệm về thẻ được quy

định tại quy chế phát hành, thanh toán, sử dụng và cung cấp dịch vụ hỗ trợ hoạt động thẻ

ngân hàng ban hành kèm theo Quyết định số 20/2007/QĐ-NHNN ngày 15/05/2007 như

sau: Thẻ ngân hàng là “phương tiện do tổ chức phát hành thẻ phát hành để thực hiện giao

dịch thẻ theo các điều kiện và điều khoản được các bên thỏa thuận”.

18

Đặc điểm cấu tạo.

Hầu hết các thẻ ngân hàng hiện nay đều được cấu tạo bằng nhựa cứng

(plastic), có hình chữ nhật kích cỡ 84mm×54mm×0,76mm, có góc tròn gồm 2 mặt:

Mặt trước thẻ gồm:

- Tên, biểu tượng thẻ và huy hiệu của tổ chức phát hành thẻ.

- Số thẻ: là số dành riêng cho mỗi chủ thẻ. Số này được dập nổi trên thẻ và

sẽ được in lại trên hoá đơn khi chủ thẻ đi mua hàng. Tuỳ theo từng loại thẻ mà có số

chữ khác nhau và cách cấu trúc theo nhóm cũng khác nhau.

- Ngày hiệu lực của thẻ: là thời hạn mà thẻ được lưu hành.

- Họ và tên chủ thẻ.

Mặt sau thẻ bao gồm:

- Dãy băng từ : chứa các thông tin đã được mã hoá theo một thể thống nhất

như: số thẻ, ngày hết hạn, các yếu tố kiểm tra an toàn khác.

- Băng giấy ghi chữ ký

- Ngoài ra còn có thể có các thông tin khác để tăng tính an toàn của thẻ như:

số mật mã đợt phát hành, ký hiệu riêng của từng tổ chức, hình của chủ thẻ…

1.2.3. Phân loại thẻ.

Dựa vào các tiêu chí khác nhau người ta phân loại thẻ thành:

Phân loại theo đặc tính kỹ thuật.

- Thẻ băng từ: Thẻ được sản xuất dựa trên kỹ thuật thư tín với băng từ

chứa thông tin được mã hóa ở mặt sau của thẻ. Thẻ này được sử dụng phổ biến

trong vòng 20 năm trở lại đây nhưng vì thông tin ghi trên thẻ hẹp và mang tính cố

định nên không thể áp dụng kỹ thuật mã hóa an toàn, có thể dễ dàng đọc được bằng

thiết bị gắn máy vi tính vì thế nên dễ bị lợi dụng.

- Thẻ thông minh (thẻ điện tử có bộ vi xử lí chip) : Là thế hệ mới

nhất của thẻ thanh toán, có tính an toàn và bảo mật rất cao. Thẻ thông minh

dựa trên kỹ thuật xử lý tin học nhờ gắn vào thẻ một chip điện tử có cấu trúc

giống như một máy tính hoàn hảo. Tuy vậy, do là công nghệ mới, có giá

19

thành cao nên việc phát hành và chấp nhận thanh toán loại thẻ này mới chỉ

phổ biến ở các nước phát triển.

20

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Lê Thị Kim Anh, Phó GĐ Trung tâm thẻ BIDV, 2008. Nhận dạng và phòng

chống rủi ro về sử dụng thẻ ngân hàng. Tạp chí Tin học Ngân hàng.

2. Phạm Tuấn Anh. Một số giải pháp phòng ngừa rủi ro khi thanh toán bằng thẻ

thanh toán trong thương mại điện tử. Đề tài nghiên cứu cấp trường của trường Đại

học Thương mại.

3. Nguyễn Thị Cẩm Bình, 2007. Phát triển thẻ thanh toán tại Việt Nam trong giai

đoạn hội nhập. Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh.

4. Báo cáo thường niên Hội thẻ ngân hàng 2010-2014.

5. Phạm Danh Chương, 2006. Một số khía cạnh pháp lý về thẻ thanh toán và

thực tiễn điều chình pháp luật về thẻ thanh toán ở Việt nam hiện nay. Luận văn thạc

sĩ, Đại học Luật Hà Nội.

6. Phan Thị Cúc, 2008. Giáo trình Tín dụng Ngân hàng. Hà Nội: Nhà xuất bản

Thống kê.

7. Lê Thế Giới và Lê Văn Huy, 2007. Nghiên cứu phương pháp định vị dịch vụ

thẻ ngân hàng thông qua biểu đồ nhập thức và lược đồ Radar về giá trị thỏa mãn

khách hàng. Tạp chí Ngân hàng, số 05.

8. Phạm Thị Bích Hạnh, 2008. Định hướng phát triển thẻ thanh toán trong nền

kinh tế Việt Nam. Tạp chí phát triển Kinh tế, số 215, tháng 9/2008.

9. Phạm Cao Hồng Hạnh, 2004. Một số giải pháp góp phần phát triển thị trường

thẻ thanh toán. Tạp chí Phát triển Kinh tế, số 169.

10. Trần Văn Hiệu, 2003. Bàn về việc phát triển khách hàng sử dụng thẻ ATM

của các NHTM. Tạp chí thị trường Tài chính tiền tệ.

11. Đặng Thị Thanh Hoa, 2008. Một số vấn đề pháp lý về dịch vụ thẻ ATM ở Việt

Nam. Luận văn thạc sĩ, Đại học Luật Hà Nội.

12. Trần Cảnh Hưng và Hoàng Thị Thu Hà, 2006. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả

phòng, chống tội phạm về thẻ thanh toán ở Việt Nam hiện nay. Tạp chí Kiểm sát, số 23.

21

13. Nguyễn Phương Linh, 2006. Thẻ ATM: Quan hệ giữa chủ thẻ và Ngân hàng.

Tạp chi Ngân hàng, số 18.

14. Nguyễn Danh Lương, 2003. Những giải pháp nhằm phát triển hình thức thanh

toán thẻ ở Việt Nam. Luận án Tiến sĩ, Học viện Ngân hàng.

15. Lê Hữu Nghị, 2007. Những giải pháp hạn chế rủi ro trong hoạt động kinh

doanh thẻ tại các Ngân hàng thương mại. Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Kinh tế

Thành phố HCM

16. Phạm Ngọc Ngoạn, 2006. Những kiến nghị về chính sách phát triển dịch vụ

thanh toán thẻ tại các ngân hàng thương mại Việt Nam. Luận văn thạc sĩ, Học viện

Hành chính Quốc gia

17. Trần Hoàng Ngân, 2006. Tiện ích và an ninh trong thanh toán thẻ ngân hàng,

Đề tài nghiên cứu cấp Bộ, trường Đại học Kinh tế TP HCM, 2006.

18. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, 2007, Quy chế về phát hành, sử dụng và

thanh toán thẻ ban hành theo quyết định số 20/2007/QĐ-NHNN của Thống đốc

Ngân hàng Nhà nước Việt nam,

19. Quy định về phát hành, sử dụng và thanh toán thẻ tại Ngân hàng

TMCP Đại Dương, 2011, ban hành theo quy định số 426/2011/QĐ-CT HĐQT

20. Nguyễn Thị Tú Quỳnh, 2006. Những giải pháp phát tiển thẻ thanh toán tại Ngân hàng

Công thương Việt nam. Luận văn thạc sĩ, Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh

21. Nguyễn Thị Mai Sinh, 2002. Giải pháp phát triển dịch vụ thẻ tại Ngân hàng

Ngoại thương Việt nam. Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học kinh tế quốc dân,

22. Phạm Thị Phương Thảo, 2007. Phát triển kinh doanh dịch vụ thanh toán thẻ

tại Ngân hàng TMCP Nhà Hà Nội. Luận văn thạc sĩ, Đại học Kinh tế - Đại học

Quốc Gia Hà Nội.

23. Bùi Quang Tiên, 2013. Giải pháp thúc đẩy phát triển thị trường thẻ Việt Nam

2013- 2014. Hội thảo về các giải pháp phát triển hiệu quả thị trường thẻ tín dụng

tại Việt Nam, Hội thẻ ngân hàng Việt Nam.

24. Lý Thành Tiến, 2006. Cần sự hợp tác thực sự giữa các NHTM cho phát triển

thị trường thẻ Việt Nam. Tạp chí thị trường Tài chính tiền tệ.

22

25. Lại Thế Trọng, 7/2004. Thị trường thẻ Việt Nam – cơ hội và thách thức, Tạp

chí Ngân hàng

26. Lê Văn Tề và Trương Thị Hồng, 1999. Thẻ thanh toán quốc tế và việc ứng

dụng thẻ thanh toán tại Việt Nam. Hà Nội: Nhà xuất bản Trẻ.

27. Lê Văn Tề và các cộng sự, 2007. Nghiệp vụ ngân hàng thương mại. Hà Nội:

Nhà xuất bản Thống kê.

28. Phạm Công Uẩn, 2013. Thông tin tín dụng với sự phát triển của thị trường thẻ

tín dụng Việt Nam. Hội thảo về các giải pháp phát triển hiệu quả thị trường thẻ tín

dụng tại Việt Nam, Hội thẻ ngân hàng Việt Nam.