Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Hví lívfrøðiligt margfeldisár íHví lívfrøðiligt margfeldisár í 2010 ?
Anna Maria Fosaa Náttúrugripasavnið
© Anna Maria Fossá, Náttúrugripasavnið
Hví lívfrøðiligt margfeldisár 2010Hví lívfrøðiligt margfeldisár 2010
§§• Í 1992 undirskrivaðu 155 lond sáttmálan um• Í 1992 undirskrivaðu 155 lond sáttmálan umlívfrøðiligt margfeldi(Biodiversitetskonventiónina) á ráðstevnu í Rio de Janeiro.
• Danska Fólkatingið samtykti at góðkenna sattmálan 21 november 1993 og Føroyasattmálan 21. november 1993, og Føroya Løgting samtykti 18. desember sama ár at k d ð óðktaka undir við góðkenningini.
© Anna Maria Fossá, Náttúrugripasavnið
Trý høvuðsevni í sáttmálanumTrý høvuðsevni í sáttmálanum
• Varðveitsla av lívfrøðiliga margfeldinumVarðveitsla av lívfrøðiliga margfeldinum• Burðardygg nýtsla av lívfrøðiliga margfeldinum• Eitt rættvíst og javnt býti av ágóðum, ið stava frá nýtslu av genetiska tilfeinginumý g g
© Anna Maria Fossá, Náttúrugripasavnið
ST hevur lýst 2010 at vera altjóða árST hevur lýst 2010 at vera altjóða árfyri lívfrøðiligt margfeldi
• At varpa ljós á týdningin av lívføðiligaf ld f kk ðmargfeldinum fyri okkara trivnað.
• At støðga tapinum av lívfrøðiligat støðga tap u a øð gamargfeldinum, sum í løtuni hvørvur 100 ferðirskjótari enn náttúrliga erskjótari enn náttúrliga er.
• At hátíðarhalda góð úrslit.
© Anna Maria Fossá, Náttúrugripasavnið
Hvat er lívfrøðiligt margfeldiHvat er lívfrøðiligt margfeldi
• Lívfrøðiligt margfeldi ella biodiversitetur, sum tað eisini verður nevnt, merkir fjølbroytni í tí j ylivandi náttúruni.
© Anna Maria Fossá, Náttúrugripasavnið
Hvat er lívfrøðiligt margfeldiHvat er lívfrøðiligt margfeldi
• Fjølbroytni í vistskipanum, har plantur og dýr liva
• Fjølbroytni av plantu‐ og djórasløgumFj lb i í f i i• Fjølbroytni í arvfeingi
© Anna Maria Fossá, Náttúrugripasavnið
Fjølbroytni í vistskipanum
i i ki i k ð i d í• Ein vistskipan er ein avmarkað eind í náttúruni, har tað livandi og tað ikki livandi virkar sum ein eind
• Ymiskar til støddar• Jørðin, landgrunnurin, lyngheiðar, vøtn, skógirskógir...
• Samspælið millum plantu‐ og djórasløg er við til t ð it j á i í h i itil at varðveita javnvágina í heimsins vistskipanum.
© Anna Maria Fossá, Náttúrugripasavnið
Fjølbroytt arvfeingiFjølbroytt arvfeingi
jál dý l l i• Sjálvt um dýr og plantur eru av sama slagi, er arvfeingið ongantíð heilt tað sama
• Ymiskt arvfeingi ger at tað er ymiskt, hvussu plantur og dýr hóra undan í ymiskum p g ý yumhvørvi
• Tí tola stovnar við stórum arvfeingi beturTí tola stovnar við stórum arvfeingi betur smærri broytingar í umhvørvinumS á j b d øki h lítið• Smáar oyggjar og onnur avbyrgd øki hava lítið arvfeingi og eru harvið sera viðbrekin
© Anna Maria Fossá, Náttúrugripasavnið
Fjølbroytni av plantu og djórasløgumFjølbroytni av plantu‐ og djórasløgum
Í• Í øllum heiminum eru 1.6 mió plantur og dýr navngiving
• 16.000 sløg í vanda fyri at hvørvaÍ F i 4000 l k á• Í Føroyum eru meira enn 4000 sløg skrásett
• Fá (ongi) serføroysk sløg( g ) ø y øg• Dømi Reyð várhagasólja
© Anna Maria Fossá, Náttúrugripasavnið
Reyð várhagasóljaReyð várhagasólja
© Anna Maria Fossá, Náttúrugripasavnið
Hvønn týdning hevur lívfrøðiliga margfeldi fyri okkara lívsgrundarlag
• Tað lívfrøðiliga margfeldið er grundarlagið fyri tí mati, vit liva av.
• Ein stórur partur av tí heilivági, ið vit nýta, kemur beinleiðis ella óbeinleiðis frá lívfrøðiligumbeinleiðis ella óbeinleiðis frá lívfrøðiligum tilfeingi. M i t i b itilf i tilf i til íd ð• Meginparturin av byggitilfari og tilfari til ídnað kemur frá lívfrøðiligum tilfeingi
• og ikki minst hevur tað lívfrøðiliga margfeldið stóran týdning fyri frítíðarvirksemi og ferðavinnu.ý g y g
© Anna Maria Fossá, Náttúrugripasavnið
Hvat gera vit her heimaHvat gera vit her heima
• Fyrsta stigið á leiðini til at fylgja sáttmálanum um lívfrøðiligt margfeldi var at fáa gjørt eina g g gjstøðufrágreiðing um lívfrøðiligt margfeldi í Føroyum Hendan kom út í bókini “FøroyaFøroyum. Hendan kom út í bókini Føroya Náttúra”, sum Føroya Skúlabókagrunnur gav út í 2006í 2006.
© Anna Maria Fossá, Náttúrugripasavnið
Hóttar plantur og djórHóttar plantur og djór
• Tann fyrsti reyðlistin kom í 2005
• Byggir á 74 sera sjáldsamar planturplantur
• Upplýsingar frá• Upplýsingar frá Náttúrugripasavninum og Botanisk Museum íBotanisk Museum í Keypmannahavn
© Anna Maria Fossá, Náttúrugripasavnið
Skrásetingar av plantum og djórumSkrásetingar av plantum og djórum
Náttú i ið h k á ti l t• Náttúrugripasavnið hevur skrásetingar av plantum og djórum meira enn 100 ár aftur í tíðina.
• Men teir flestu skrásetingar ið eru eldri finnast á• Men teir flestu skrásetingar ið eru eldri, finnast á útlendskum søvnum, eitt nú í Keypmannahavn
• Altjóða databasur har flestu náttúrugripasøvn lata• Altjóða databasur har flestu náttúrugripasøvn lata data. Hetta ger tað lættari at fáa eitt yvirlit yvir, hvørji data finnast.hvørji data finnast.
• Global Biodiversity Information Facility (GBIF)• DanBif Danmark hevurDanBif Danmark hevurlatið 5.252.398 biodiversitetsdata‐postar til GBIF
© Anna Maria Fossá, Náttúrugripasavnið
Endamálið við reyðlistanumEndamálið við reyðlistanumAt í á hótt l t lø• At vísa á hótt plantusløg
At tøði di h ø j l t f l j t k l ið• At vera støði undir, hvørjum plantum fylgjast skal við
At tøði di áttú iti ð it l• At vera støði undir náttúruumsiting og varðveitslu her heima og altjóða
• At uppfylla okkara bindingar fyri sáttmálanum um lívfrøðiligt margfeldilívfrøðiligt margfeldi
© Anna Maria Fossá, Náttúrugripasavnið
Uppskot til reyðlistaUppskot til reyðlista
Ú• 3 Útdeyð (RE)• 17 Sera hótt (CR)( )• 5 Hótt (EN)• 23 Viðbrekin (VU)• 23 Viðbrekin (VU)• 1 Nærum hótt (NT)• 25 Dátutrot(DD)
© Anna Maria Fossá, Náttúrugripasavnið
Ymiskar hóttanirYmiskar hóttanir
T k ú á ú i• Tøka úr náttúruni• Avveitan• Seyðabit• Dálking• Tøka av tilfari (gróti, flagi ella sandi), har slagið er • Fremmand sløge a d s øg• Veðurlagsbroytingar
© Anna Maria Fossá, Náttúrugripasavnið
Býtið av sløgum í lívøkiBýtið av sløgum í lívøki
35 Lívøki
20
25
30
gum
10
15
20
tal a
v sl
ø
0
5
Fj ll Kl tt H ið l di Vátl di/ t St d /hFjøll Klettar Heiðalendi Vátlendi/vøtn Strendur/hav
© Anna Maria Fossá, Náttúrugripasavnið
TaðingTaðing
© Anna Maria Fossá, Náttúrugripasavnið
Dømi um eina hótta vatnplantuDømi um eina hótta vatnplantu
l bl ð ó• Vanlig bløðrurót
© Anna Maria Fossá, Náttúrugripasavnið
Dømi um eina hótta vátlendisplantu
dbl ð ð óld• Rundblaðað sóldøgg
© Anna Maria Fossá, Náttúrugripasavnið
Innrás sløg ?Innrás sløg ?
Ei f l• Eitt fremmant slag, sum er innflutt ella innsløtt av menniskjumav menniskjum
• Nørist og spjaðist víða umum
• Troðkar onnur sløg burtur livir vælburtur, livir væl
• Lívfrøðiliga margfeldið minkarminkar
© Anna Maria Fossá, Náttúrugripasavnið
Hvussu stórar hitabroytingar tola plantusløgini?
• Háfjallaplantur trívast best, tá meðal summarhitin er j p ,6oC
• Láglendisplanturnar trívast best tá meðalLáglendisplanturnar trívast best, tá meðal summarhitin er 12‐13oC
• Ein broyting uppá 1 2oC í vetrar og summarhita fer at• Ein broyting uppá 1‐2oC í vetrar og summarhita fer at ávirka plantuvøksturin
© Anna Maria Fossá, Náttúrugripasavnið
Háfjallaplanturnar eru í vandaHædd
900Háfjallaplanturnar eru í vanda800
600
700
500
600Háfjallabeltið
400
500
Lágfjallabeltið
300Lágfjallabeltið
100
200
0
100Láglendisbeltið
© Anna Maria Fossá, Náttúrugripasavnið
Viðbreknar fyri veðurlagsbroytingum
Snjósólja Rótmikil dreymsólja
© Anna Maria Fossá, Náttúrugripasavnið
VerkætlanirVerkætlanir
• Náttúran í Norðri‐ útlitini fyri 2010• ToftavatnToftavatn • Náttúran í Havn
© Anna Maria Fossá, Náttúrugripasavnið
Countdown 2010Countdown 2010
© Anna Maria Fossá, Náttúrugripasavnið
Skrásetingar av plantum og dýrumSkrásetingar av plantum og dýrum
© Anna Maria Fossá, Náttúrugripasavnið
Hvat kunnu vit gera beinanveginHvat kunnu vit gera beinanvegin
Í• Ímeðan vit bíða eftir eini nýggjari náttúruverndarlóg, kunnu vit:g– Seta meiri orku av, til at skráseta og granska plantur og djór í náttúruniplantur og djór í náttúruni
– Seta verndartiltøk í verk á teimum viðbreknu økjunum ið vit longu nú kenna tiløkjunum, ið vit longu nú kenna til
© Anna Maria Fossá, Náttúrugripasavnið
Takk fyriTakk fyri
Gott lívfrøðiligtgmargfeldis‐gár
© Anna Maria Fossá, Náttúrugripasavnið