TMMOB Mimarlar Odasý Ankara Þubesi AdýnaSahibi ve Yazý Ýþleri Müdürü

YAYIN KOORDÝNASYON KURULU

Yayýna Hazýrlayan

Grafik Tasarým

Reklam Yetkilisi

Telefon: (312) 425 69 24, 425 69 42Faks: 0 (312) 425 55 41

e-posta: ank@karemedya.com

Baský

H. Ali Ulusoy

Kadri Atabaþ, Metin Aygün,

Gülnur Özdaðlar Güvenç

Harman Þaner Çakmak

KAREMEDYA

Matsa Basýmevi

Nuray Bayraktar,M. Müge Cengizkan, Rabia Ç. Çavdar,Ayþe Ergül, Gülnur Özdaðlar Güvenç,

Nurcihan D. Kadýoðlu, Ýsben Önen,Mustafa Önge, Aslý Özbay, Emel Özcanlý Akýn,

Ali Özer, Mehmet Saner, Levent Þentürk,Özlem Taþkýn, Zübeyde Turan

Adres: Konur Sokak No: 4/3 Kýzýlay AnkaraTelefon: 0 312 417 86 65Faks: 0 312 417 18 04

e-posta: info@mimarlarodasiankara.orgHttp://www.mimarlarodasiankara.org

TMMOB Mimarlar Odasý Ankara Þubesi Bülteniayda bir yayýmlanmaktadýr.

içindekiler

D O S Y A :

2

8

ankara’nýn sökükleri15

18

Son Günlerde Ankara’da

“... Ankara Paris Seni Kýskanýyor...” - Ýhsan Duygulu 4

Kentin Özel Alanlarýnda Proje Üretimi - Orhan Kuntay 6

Editör Sedvan Teber 10

51

52

53

54

Okurdan...

55

Basýnda Geçen Ay

56

EDEBÝ MEKANLAR- DIÞTAKÝLER- Sezar Aygen

58

60

Haber Duyuru

Gelir Gider Tablosu

Ankara’nýn Varlýðýnýn Sürdürülmesi - Baykan Günay

1977-80 Yýllarýnda Bir Kentsel ‘Ütopya’ - M. Kadri Atabaþ

Ankara Kent Omurgasý Kuzey Bölümü Kentsel Tasarým

AKM / CSO Konser Salonu ve Koro Çalýþma Binalarý

Ankara Kent Giriþleri - Ýzmir Kapýsý / Ankara Esenboða Yeni Ýç-Dýþ Hatlar Terminal Binasý

Ankara Büyükþehir Belediye Sarayý Ýle Sosyal-Ticari Tesisleri

Gölbaþý Özel Çevre Koruma Bölgesi - Bölge Parký ve Yakýn Çevresi

Kuðulupark ve Çevresi Kentsel Tasarýmý

Osmanlý Ýmparatorluðu’nun 700. Yýl Kuruluþ Yýldönümü Anýt Kompleksi ve Parký

Ankara Kalesi Koruma Planý 13 Ekim Ýstanbul Kent Giriþi

DOCOMOMO TÜRKÝYE “Türkiye Mimarlýðýnda Modernizmin Yerel Açýlýmlarý”

Meslek ve Ýki Ömür: Yýlmaz Gürer - Mihriye Þengül

Temsilciliklerden Notlar... TUNCELÝ / ELAZIÐ / MALATYA - Nuray Bayraktar

1000 Mimar 1000 Okulda: MÝMARLIÐIN GELECEÐÝNÝ ÝNÞA EDELÝM 28

32

Söküklerin En Büyüðü Atatürk Orman Çiftliði 30

Plancý Adaylarýnýn Ankara Düþleri

Ankara Mezarlýklarý - Ali Cengizkan 38

Tarihi Çevreye Neler Oluyor? - Nur Çaðlar 42

Çengelhan ve Kale Sur Duvarý Restorasyonlarý - Cengiz Kabaoðlu

50‘lerin “Laila”sý Gar Gazinosu - Feruze Çetin Engin

48

50

Salman Sokak Ahiler El Sanatlarý Ýþ Merkezi - Ahmet Öner Köse 45

Va

rolm

ay

an

An

ka

ra

son günlerde ankara’da...2 3

Kolej yapýlarýnýn tescil altýna alýnmasýamacýyla Ankara Koruma Kurulu'na yapýlanbaþvuru sonuçlandý. TED Ankara KolejiKurtuluþ Kampüsü Ýlköðretim yapýlarý, 2.grup Korunmasý Gerekli Taþýnmaz KültürVarlýðý olarak tescil edildi. Haziran ayýndaimzalanan bir protokolle ÇankayaBelediyesi'ne kiralanan yapý grubu, onarýmçalýþmalarýnýn ardýndan halka açýk kamuiþlevine hizmet vermeye baþlayacak.

T.C. KÜLTÜR VE TURÝZM BAKANLIÐIANKARA KÜLTÜR VE TABÝAT VARLIKLARINIKORUMA KURULU

Ankara Ýli, Çankaya Ýlçesi, Ziya Gökalp Caddesi,2745 ada, 16 parsel ile 1057 ada, 11 parseldebulunan Türk Eðitim Derneði Ankara KolejiBinalarýnýn tescili isteðine iliþkin T.M.M.O.B.Mimarlar Odasý Ankara Þubesi'nin 09.06.2004 günve 07/782 sayýlý yazýsý okundu, ekleri incelendi,yapýlan görüþmeler sonunda;

KARAR

TED TEFRÝKASINDA SON DURUM

Ankara Ýli, Çankaya Ýlçesi, Ziya Gökalp Caddesi,2745 ada, 16 parsel ile 1057 ada 11 parseldebulunan Türk eðitim Derneði Ankara KolejiBinalarýnýn; Türk Eðitim tarihine ýþýk tutmasý,yapýmýnýn Erken Cumhuriyet Döneminin eðitimanlayýþýna uygun mimari özellikler taþýmasý kolej vebelgesel özellikler gösterdiðinden, 2863 sayýlýKültür ve Tabiat Varlýklarýný Koruma Kanununun ilgilimaddeleri uyarýnca Korunmasý Gerekli TaþýnmazKültür Varlýðý özelliði taþýdýðýndan tesciline, korumagrubunun 2 olarak belirlenmesine karar verildi.

son günlerde ankara’da...

Adnan Aksu*

Modern Çarþý'nýn yapým öyküsü þöyle;

“Ankara'da Ulus'ta istimlak edilerek yýktýrýlan meyanda Posta caddesi üzerinde, eski Devrim Okulu arasýnda2500 m müstakil bir ada üzerinde Ankara Valiliði ve serbest tüccarlarýn iþtiraki ile kurulan A. Ortaklýk tarafýndaninþasýna karar verilen bu büyük maðaza ve iþhaný binasý için Ýstanbul, Ankara ve Ýzmir'den teklif alýnarak, mahdutbir müsabaka yapýlmýþtýr. Neticede jüri, Rýza Aþkan'ýn teklif ettiði projeyi seçmiþ ve tatbikatýna da baþlanmýþtýr.Halen inþaatýn temelleri atýlmýþ ve devam etmektedir. Ýki sene zarfýnda ikmali, programlaþtýrýlmýþtýr. Binanýnbodrum, zemin katý, bir ve ikinci katlarý, maðazalar, binalara ait servisler, lokanta, sergi salonu ve müstakilantreli yüksek blokta hususi bürolar, çarþý blokunun terasýnda, pastahane, oyun salonlarý ve çarþýda alýþ veriþedenlerin, gerek kendileri gerek çocuklarýnýn istirahat ve dinlenmelerini temin edecek mahaller bulunmaktadýr.”

Modern Çarþý’nýn yapýmý 1954'de tamamlanýr. 24 Aralýk 2003'de yandýðýnda çarþýda bulunan 232 iþyerinin, çoðusigortasýz olan esnafý ekonomik anlamda tükenir ve ticaret durur.

Ýl Özel Ýdare Müdürlüðü'nce “Modern Çarþý ve Ýþhaný Yenileme ve Renovasyon (Tadilat Uygulama Projeleri)Yaptýrýlmasý” iþine ait 31.03.2004 karar tarihli ihale, A&Z Aksu Mimarlýk’da kalýr. Ýhale kararý 01.04.2004tarihinde onaylanýr. Bu aþamada yerel seçimler yapýlýr ve yeniden Büyükþehir Belediye Baþkaný olan MelihGökçek Ankara Valiliði’ne yazdýðý yazý ile Modern Çarþý'nýn Büyükþehir Belediyesi'ne devrini ister. 14.04.2004'deihale iptal edilir. Ýptal kararý müellif firmaya:

“Modern Çarþý ve Ýþhaný Yenileme ve Renovasyon (Tadilat Uygulama Projeleri) Yaptýrýlmasý iþinin ihalesininuhdenizde kaldýðý ilgi yazý ile bildirilmiþtir. Ancak binanýn Büyükþehir Belediye Baþkanlýðý’nca bölgedeuygulanacak yeni projede yer almasý nedeniyle, çevreye uyumlu bir çalýþma yapýlmasý amacýyla devri gündemegeldiðinden, hem idaremiz hem de firmanýz açýsýndan sorunlara neden olmamasý için Valilik Makamý’ncasözleþme yapýlmamasýna karar verilmiþtir.” sözleriyle bildirilir.

Ýl Genel Meclisi toplantýsýnda, Modern Çarþý'nýn Ankara Büyükþehir Belediyesi'ne satýlmasýna oy çokluðuylakarar verilir.

2

1

*Dr., Gazi Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlýk Fakültesi Mimarlýk Bölümü Öðretim Görevlisi1 Arkitekt 1957 /154-157

Modern Çarþý’nýn Hikayesi

Bayýndýr Barajý'nýn arkasýnda yer alan KýbrýsKöyü içerisinde yer alan, 1.Derece Doðal veArkeolojik Sit Alaný olan Kýbrýs Köyü Vadisi,Kýzýlay merkezden 30 dakikalýk uzaklýkta.Büyükþehir Belediyesinin moloz dökerek vadiyibirleþtirme çalýþmalarýyla Ankaralýnýn gündeminegelen Vadide moloz dökümü valilik tarafýndandurduruldu.

Etrafý taþ ocaklarý ile çevrili vadi'ye MimarlarOdasý Ankara Þubesi, Çevre Mühendisleri OdasýAnkara Þubesi, Þehir Plancýlarý Odasý AnkaraÞubesi ve Jeofizik Mühendisleri Odasýtemsilcileri giderek keþif gezisinde bulundu.Doðal güzelliklerini, topraðýný, bitki örtüsünü,çocuklarýn derelerinde yüzdüðü sularýnýkaybetmekle karþý karþýya kalan Vadi'de, taþocaklarýnýn verdiði zararý tespit çalýþmalarýdevam ediyor. Raporun sonuçlanmasýný takibenTaþ Ocaklarý ruhsatýnýn iptali konusunda davahazýrlýklarý da eþ zamanlý olarak yürütülüyor.Önümüzdeki günlerde vadide üyelerimizin dekatýlacaðý, bir etkinlik ise henüz planlamaaþamasýnda...

ANKARA'DA NEFES ALINACAK BÝR YERKIBRIS KÖYÜ VADÝSÝ

4 5

Korkularýmýz nelerdir? Hastalýktan korkarýz- kanser olmaktan,kalp krizinden… Tedbirimi alýrýz; erken taný, doðru beslenme vs.Daha nelerden korkabiliriz: Hýrsýzdan. Paramýzý bankayayatýrýr,kapýmýzý çelikten yaptýrýr, pencerelere demir taktýrýrýz,etrafýmýzdaki duvarlarý yükseltiriz, kapýsýnda bekçi, etrafýFilistinduvarlý sitelere çekilir, evlerinin perdeleri açýlmayankentler yaratýrýz, oysa Amsterdam'ýn pencereleri perdesizdir.Asfaltta giden arazi arabasýný kullanan kadýnýn bilinçaltýnda korkuyatmýyor mu? Fiziksel olarak güvenli bir aracýn içinde olmak,onun kim olduðunu bilmeyenlere de korkulmasý gereken itibar veparaya sahip olduðunu hatýrlatmaktýr. Üniversitelerimiz geneldeneden kampüs içinde, kentle birlikte iç içe erimiþ deðil; Paris,Heidelberg, Berlin, Viyana'nýn Üniversiteleri hava kabarcýklarýnýniçine mi hapsedilmiþler?

En çok da tanýmadýðýmýzdan korkarýz. Nedir tanýmadýðýmýz, hiçgörmediðimiz, bilmediðimiz mi? En tanýmadýk korkulacak, aslýndaen bilinendir, bu bakýmdan hiç dikkate alýnmaz ve diðer yandanpolitika, kültürel uygulamalardan kolayca arýndýrýlamaz ve tambaskýlandýðý noktalarda ortaya çýkarak ürkütücü özelliðe bürünür.Kültürleri bizimkinden farklý olanlarýn bizce hatalý vizyonlarýndankorkmayý ne zaman öðreneceðiz? Geç olunca!

Toplumun bileþenlerinin birlikteliði geniþ ölçekte ve kalýcý olarakzarar görüp, birliktelik bozulunca, böylece birbirini anlamak içingereken baðlantý noktalarý da yok olunca mý? Dünün vizyonlarýbugünün borçlarý, bugünün vizyonlarý yarýnýn savaþlarý oluncakorkmaya baþlarsak, korkulacak bir þey kalmamýþtýr artýk,korkmakta geç kalmýþýzdýr.

Genç Hitler, baþarýsýz Viyana günlerinde kiþisel mimariestetiðinin ne olmasý gerektiði konusunda akýl yürütür,düþledikleri iþlevsel ancak tarihselci ve mutlaka heybetli vegösteriþli olmalýdýr, konutla ilgilenmek bolþevik iþidir, onunmeraký ise Ringstrasse'den daha geniþ yollar, Golden Gate'dendaha uzun köprüler, Þarlman'a layýk saraylar, kahramanlarý içinzafer taklarýdýr. “Mein Kampf” (Kavgam) kaleme alýndýðý 1925-1926 yýllarýnda, Almanya'nýn gelecekteki görüntüsününtaslaklarýný çizmeye baþlar . Gençliðinin kenti LinzAvrupa'nýn kültür baþkenti olmalýdýr, iktidarlarýna giden yoldaçýkýþ yeri Münih ve güçlendiði Nürnberg yeniden inþa edilmeli veAvrasya'nýn aðýrlýk merkezindeki Berlin, Avrupa'nýn baþkentiGermania olarak ölümsüzleþmelidir. Ýktidara gelir gelmezdüþlerini gerçekleþtirmek için, geniþ ölçekte planlama ve projehazýrlama faaliyetini baþlatýr, inþa faaliyetinin gerçekleþmesigecikmemelidir, zira maddi açýdan zayýf dönemlerde kültürelsorunlarýn geriye itilmesi aptalca olduðu kadar tehlikelidir, kaldýki: “Çaðýn büyüklüðü ancak sonsuzda býrakacaðý deðerlerleölçülür” üstelik “...bir halkýn son canlý tanýklarý sussalar biletaþlar konuþmaya baþlar”.

1939 Yýlýna kadar yoðun planlama dönemi yaþanýr, bununyanýnda göreceli olarak az yapý gerçekleþir. Ancak Führer'indüþleri 1950'de tamamen ve mutlaka gerçekleþmelidir, bununiçin de doðunun, doðudaki komþularýn zenginlikleri gereklidir.

1

2

3

4

5

6

7

(bak resim 1-2)

“...Ankara: Paris seni kýskanýyor-...”

Korku, anlaþýlma ve yanlýþ anlaþýlma üzerineÝhsan Duygulu

Baþlatýlacak savaþýn 40'lý yýllarýn baþlarýnda sona ermesi ve araverilen imar faaliyetlerine hýz verilmesi hedeflenir. Artýk savaþkaçýnýlmazdýr, yoksa düþlerin gerçekleþmesi olanaksýzdýr, baþkatürlü gerekli olan 100-150 milyar Reichsmark elde etmeninolanaðý yoktur, sonra bir de tarihsel bir sorumluluðu vardýr:“Bir devletin baþý, zafer yapýlarý tasarlar ve her birinin içeriðinekarar verirse, bunlar ancak elde edilecek bir zaferle gerçekanlamlarýna kavuþurlar. Führer ve onun Almanlarý bir deðil heralanda her zaferi kazanacak donanýmdadýrlar ve alman ordularýPolonya'ya saldýrmakla baþlarlar. Ondan sonra ne olduðunuçoðunluk bilir, ancak bilinmeyen þudur: Adolf Hitler, mimarlýksanatý uðruna baþlattýðý savaþýn sonunda, kýzýl ordu kapýsýnýzorlarken, sýðýnaðýna Speer ve Giesler'e tasarlattýðý kentlerinmaketlerini getirterek hayal kurmaya devam eder...........!

8

9

Güçsüz geniþ kitleler, hayalleri onlarýnkinden farklý olanlarýnkeyfiyetlerinden korunmasýz olanlar. Geliþmenin edilgenkurbanlarý, kentlerin felaketinin karþý koyulamaz doðalfelaketlerden olduðuna inananlar, biliniz ki size yaþatýlanlartoplumsal yetersizliðin felaketleridir.

Ve þanslý olan bizler; ne Napoleon Ankara'yý biliyordu ne deHitler buralara geldi.

10

1

2

3

4

5

Vidler bu konuda Freud'cu yaklaþýmý ile Adorno'yu tekrarlar. Bak: Vidler A.:Unheimlich (The Architectural Uncanny Amerikanca'dan Almanca'ya tercümesi)Hamburg 2002, S.:28Bak:Schleiermacher'in tanýmý, aktaran: Hauser, A.. Methoden der modernen

Kunstbetrachtung ( Philosopie der Kunstgeschichte) 1958-kýsaltýlmamýþ özelbaský 1970, Münih, S.:262“Bugünün vizyonlarý yarýnýn borçlarý” Helmut Schmidt'in belirlemesidirMimarlýk ve plastik sanatlarda bu tür yaklaþýmlarý “Diktatör historizismi”

(Diktatör tarihselciliði) diye isimlendirebiliriz.Dreyer, E.A (ed): Deutsche Kultur im neuen Reich, Berlin 1934 S..16

“Ýnsan kentler yapar ve onlarý sever, çünkü

kentsel formlarla kendi ülkülerinin

yansýmasýný inþa eder. Ninive'den New York'a

bütün kentlerin ortak paydasý, doða, kader,

bilgi ve zenginliðe hükmetmek için, toplu

halde sahte tanrýlara ibadet edilmesidir.”

Sibyl Moholy NagyHitler, mimarlarý Speer, Giesler ve arkadaþlarý Paris'in iþgalinden sonraNapoleon'un mezarýný ziyaretten çýkarken(1940). Hitler Paris'e büyük hayranlýkduyuyordu. Speer'e: “Albert! Berlin'in Paris olmasý için çok çalýþmalýyýz.” (

Savaþ öncesi Berlin: Böyle idi (

Düþlerdeki Berlin-Avrupa baþkenti Germania: Böyle olsun isterdi (

Berlin 1945: Böyle oldu (

Resim 4)

Resim 5)

Resim 6)

Resim 7)

1

2

3

6 7

54

6

7

8

9

10

Hitler, A: “ Die Reden Hitlers am Parteitag des Freiheit 1935, Münich 1935S.:42A.G.E.:s.:41Dülffer, J. et al.: Hitlers Staedte. Baupolitik im Dritten Reich. Köln-Viyana

1978 S.:18bak: Reif, A. (ed): Albert Speer: Technik und Macht. Esslingen 1979. S.:31Karþýlaþtýr: Mitscherlich, A.: Thesen zur Stadt der Zukunft. Frankfurt/M 1971.

S.:XI

Adolf Hitler eskizi, 1925 (yapýnýn boyutlarýnýn anlaþýlmasý için, eskizin sað alt köþedekiinsan figürleri ile karþýlaþtýrýn) (

Adolf Hitler eskizi, 1925 (

Hitler'in eskizine dayandýrýlarak Speer tarafýndan 12 yýl sonra tasarlanmýþ. (Sað altköþede mikyas olarak Mimar Langhans'ýn Berlindeki Brandenburg kapýsý). (

Resim 1)

Resim 2)

Resim 3)

76

Kentin özel alanlarý özel ilgi odaklarýdýr. Tümkentlileri ilgilendirir.Türkiye'nin ilk yayalarbölgesi uygulamasý 1960 lý yýllarda “BeyazýtYayalar Meydaný” yarýþmasý ile baþlamýþtý.Birinci gelen proje uygulanmaya baþlandý.Hürriyet Gazetesi'nde çýkan eleþtirili manþetyazý, projenin sonu oldu. Uygulamadurduruldu. Yüksek yapýlan set duvarlarýyýktýrýdý. Daha sonra , meydan'ýndüzenlenmesi iki kez yarýþmaya çýkartýldý.Hiçbiri uygulanamadý. Meydan'ýn düzenlemesiyarým kaldý.

Baþka ülkelerde de benzer sorunlar yaþayanuygulamalar var. Fransa'dan iki örneksunabiliriz:.Paris'te Louvre Sarayý yakýnýndaki Et Hali(Les Halles) için dönüþüm projesi iki kezyarýþmaya çýkarýldý. Paris Match dergisindeuygulanmak istenilen proje geniþ bir þekildekamuya yansýtýldý. 1971 yýlýnda hal yýkýlmayabaþlandý. Parisli'ler halin geniþ açýklýklý demirinþaatlarýnýn altýnda sergiler açtýlar, tiyatrogösterileri düzenlediler, müzik-cazkonserlerinin eþliðinde coþkulu bir þekildealanda yaþadýlar.Sonuçta, yapýlmak istenilenproje ile baþlarýna gelecek felaketin farkýnavardýlar. Demir inþaatýn yýkýlmasýna veuygulanmak istenilen projeye karþý çýktýlar.Alanýn, yoðun yapýlarla deðil, daha geniþrekreasyon alaný býrakan , esnek, çok iþlevlibir planlamasýnýn yapýlmasý gerektiðinibelirttiler. Cumhurbaþkaný Giscard d'Estainguygulamayý durdurdu. Çünkü, cumhurbaþkanýhalkýn oyuyla seçiliyor ve geniþ yetkiyesahip.1975 yýlýnda yeni projeler yapýldý.1978 yýlýndauygulanmaya baþlandý.

Jacque Chirac, 1977 yýlýnda Paris'in belediyebaþkaný seçildi. Hal alaný için baþka

Prof.Dr. Orhan Kuntay

düþünceleri vardý.1978 yýlýnda uygulanmaktaolan projeyi durdurdu. Bofil tarafýndanuygulanan binayý da yýktýrdý.

Halin düzenlenmesi için 1979 yýlýnda yeni birkuruluþ oluþturuldu.(ACÝH). Alanýn kullanýmproðramý için yeni komisyon kuruldu ve projeuluslar arasý yarýþmaya çýkarýldý. 1981 yýlýndaCharles Moore, Grover ve Harper den oluþangrubun projeleri onaylandý ve uygulandý.Forum de Halle gibi geniþ yaya alanlarýbulunmakta ve birçok iþlev metro ilebaðlantýlý olarak yedi kat zemin altýnataþýnmýþ durumdadýr.

KENTÝN ÖZEL ALANLARINDA PROJE ÜRETÝMÝ

.Ýkinci örnek, projelerin nasýl hazýrlanmasýgerektiðini göstermektedir.1972 yýlýnda LaDefense, tarihi aksýn geliþme projesi,hazýrlanmýþ ve halkýn beðenisine sunulmuþtu.Büyük bir maket üzerinde ýþýk ses gösterilerive planlarla proje topluma tanýtýlýyordu.Projeyi tanýmak isteyen her Parisli ,salonagiriyor, düðmeye basýyor ve proje hakkýndageniþ bilgi alýyor, incelemek üzere broþürüevine götürüyordu.

Benzer uygulamalar daha geliþmiþ olarakbirçok Avrupa kentinde uygulanmaktadýr.

Yarýþma ile projeler elde ediliyor, projelerhalkýn onayýna sunuluyor, projeler tartýþýlýyor,deðiþtiriliyor, tekrar tartýþýlýyor ve uygulanýyor.Ortak düþünceler deðerlendiriliyor.

Kaynak:Geoffrey Broadbent (1990),

Emerging Concepts Ýn UrbanSpace Design, Van Nostrand

Reinhold, London. Sayfa.275-280

Les Halles için son yarýþmada (1981) Leon Krier’in önerisi Moore, Grover, Harper’ýn uygulanan projesi (1981), ayrýntýlý, özgün bir yaklaþým

Tek baþýna proje üretenlere,“ben yaptým, bu proje mükemmelbir proje” diye ortaya çýkanlaraduyurulur.

La Defense, Grand Arc

9

Yerleþme sistemleri hakkýnda yapýlan görgülçalýþmalara dayanýlarak 1940’lý yýllarda geliþtirilen ikiönemli kuramsal çerçeve Ankara'nýn varlýk nedenineiliþkin ipuçlarý verebilecektir. Bunlardan ilki TekBüyük Kent (Primate City) kuramýdýr. Kurama göreher ülkenin bir büyük kenti bulunmaktadýr. Genelolarak tek büyük kent ayný zamanda baþkentlikiþlevini de taþýmaktadýr

Bunun aksi durumlar da olmuþ ve baþkentlik görevibir baþka kente verilmiþtir. Sýrasýyla Washington,Canberra, Ankara, Bern, geçici bir süre için Bonn,Brasilia, Chandigarh, Ýslamabad ve son olarak daAstana, siyasi ve iktisadi nedenlerle baþkent olarakgeliþtirilmiþlerdir. Dolayýsýyla Ankara'nýn varlýðýÝstanbul ile birlikte deðerlendirilmelidir.

Tek büyük kentin belirgin özellikleri iktisadigeliþmeye, yetiþmiþ iþgücü yoðunlaþmasýna,sunduðu incelmiþ hizmetlere ve ucuz iþgücünedayanmasýdýr. Coðrafi üstünlüklere sahip bu türkentler, kapitalist iliþkiler içinde doðal olarak ortayaçýkmýþ, ulus-devlet sürecinde de o ülkelerinbaþkentleri olmuþlardýr. Buna karþýlýk tek büyükkent, 19. yüzyýlda geri kalmýþ ülkelerinsömürgeleþmesi sürecinde roller üstlenmiþ, 20.yüzyýlda ise eþitsizliklerin kaynaðýný oluþturmuþtur.Ülkenin tüm kaynaklarý tek büyük kentte toplanmýþ,yetiþkin ve becerili iþgücü, medya ve kültür bukentlerin denetimine geçmiþtir. Küreselleþmedenilen olgu bu süreci hýzlandýrmýþtýr.

Kanýmca yeni baþkentlerin tümünde tek büyük kentekarþý bir odak oluþturma ve kalkýnmayý dengeli birþekilde yayma hedefi de güdülmüþtür. Bu baðlamdatek büyük kent Ýstanbul'a karþý kurulan Ankaragünümüze kadar bu hedefi en iyi yerine getirenbaþkenttir. 1923'de kurulan Türkiye Cumhuriyetisýnýrlarý içinde stratejik bir noktada kurulmuþtur vekalkýnmanýn tüm ülkeye yayýlmasýnda öncü bir görevüstlenmiþtir. Ýstanbul ve Ankara'nýn iþgücü daðýlýmlarýAnkara'nýn baþarýsý hakkýnda ipuçlarý vermektedir:

Doðal olarak Toptan ve Perakende Ticaretteçalýþanlarýn oraný Ýstanbul'da bir miktar dahayüksektir. Temel fark ise Ýmalat Sanayisi ile ToplumHizmetleri'nde ortaya çýkmaktadýr. Ýstanbul birsanayi, Ankara ise, kanýmca gereðinden çok þiþmiþbir hizmet kentidir. Çalýþanlarýn yaptýklarý iþlere göredaðýlýmý da ayný sonucu doðrulamaktadýr. Buradaüzerinde durulmasý gereken konu ise Ankara'da

þiþirilmiþ hizmet sektörüne karþýn önemli birteknokrat ve araþtýrmaya yönelen kadronunvarlýðýdýr. Üniversiteler ve araþtýrma merkezlerindeçalýþan bu okur-yazar kadronun varlýðý Ankara'nýn davarlýðýný sürdürmesi açýsýndan önemlidir.

Ankara'nýn Ýstanbul'a karþý varoluþ gerekçesiniirdeleyebileceðimiz ikinci kuramsal çerçeve ise SýraBüyüklük Kuralý (Rank-Size Rule) olarakadlandýrýlmýþtýr. Görgül bilgiye dayanan bu kuralkentlerin kademelenmesini inceleyen merkezî yerkuramýnýn bir uzantýsýdýr ve kentlerin nüfusbüyüklüklerine göre bir sýralamasý bulunduðunusavlamaktadýr. Tek büyük kent 1. sýrayý almakta vebunu diðer kentlerin sýralamadaki yerleriizlemektedir. Kurala göre kentlerin sýralamadakisayýlarý nüfuslarý ile çarpýldýðýnda en büyük kentinnüfusu elde edilmektedir.

Kural özellikle ulus-devletlerin ulusal bütünlüklerininölçülmesinde bir kavram olarak ortaya atýlmýþtýr.Doðruluk derecesi tam belirgin deðildir, ancak genede ülke kentleri arasýndaki kimi iliþkilere ait ipuçlarývermektedir. Kuralýn Türkiye'deki büyük kentlereuygulanmasý Ýstanbul'un kesin hakimiyetinivurgulamaktadýr.

Son 10 yýlda Ankara'nýn nüfus artýþ hýzý düþmüþ,Ýstanbul'un uzantýsý olan Bursa'nýn sýralamadaki yerideðiþerek yükselmiþtir. Tablo net olarak Türkiye'deÝstanbul'un tek büyük kentliðini ve büyükhakimiyetini göstermektedir. Eðer Ankara baþkentyapýlmasa idi ülkedeki dengesizliðin çok büyükboyutlara varacaðý da bu tabodan izlenmektedir.Ankara diðer Anadolu kentleri için de bir karþý-odakoluþturmaktadýr.

SENARYO: ANKARA’NIN VARLIÐININ SÜRDÜRÜLMESÝ

Baykan Günay

Tablo: Ýþgücü Daðýlýmý

Tablo: Yapýlan Ýþ

Tablo: Sýra-Büyüklük Ýliþkisi

Dengeli bir ülkesel bütünlük için ise, Ankara'nýn 2.büyük kent olarak Istanbul'un en az yarýsý kadarnüfusa sahip olmasý düþünülebilir. Ancak bu nüfusartýk yalnýzca toplumsal hizmetlerle saðlanacak gibigözükmemektedir. Cumhuriyet'in kuruluþ yýllarýndave Devlet'in öncülük ettiði kalkýnma hamlelerisýrasýnda Ankara görevini yapmýþ, hatta 1970liyýllarda Ýstanbul nüfusunun %68'ine kadar ulaþmýþtýr.

Devlet öncülüðünde sýnaî üretimi saðlayan ülkeninbaþkentinde bu üretim Ankara'da yapýlmasa da,Ankara'dan denetlenmiþtir. Son yýllarda ise Devlet'insýnaî üretimdeki payý büyük ölçüde gerilemiþtir.Sonuç olarak Ankara nüfusu 2000 yýlýndaÝstanbul'un %36'sý düzeyine gerilemiþtir.

Kentteki üretim faaliyetlerinin gerilemesininsonucunda, Ulus'taki Cumhuriyet dönemi yapýlariþlevsizliðe ve bakýmsýzlýða terkedilmekte, kentte iþmerkezi olarak yapýlan binalar müþteri bulamamakta,buna karþýlýk içi boþ bir konut üretimi alabildiðinesürmektedir. Bu pazarý hangi toplumsal gruplarýnoluþturduðu incelenmelidir. Kanýmca Ankara'dakikonut spekülasyonunun altýnda Anadolu'dan kentegelen orta sýnýflarýn rolü büyüktür. Bu durum kendinisiyasi arenaya da yansýtmaktadýr. Ankara okur-yazarsýnýfýný tutmak zorundadýr. Bu sýnýfý þimdiliküniversiteler ile araþtýrma kurumlarýnýn çalýþanlarýoluþturmaktadýr. Ankara ise artýk farklý sýnaîsektörlerde üretkenliðini geliþtirmek ve bunu iþyaþamýna yansýtmak zorundadýr.

Burada üretilen senaryo bu aþamada kentinmekânsal deðil, iktisadi yapýsýna iliþkin olarakdüþünülmüþtür. Günümüz koþullarýnda busenaryonun sonucunda konut spekülasyonu deðil,düzenli yüksek teknoloji kullanan sanayikuruluþlarýnýn özendirilmesi önerilmektedir. Baðlýolarak mekân yapýsýnda bu düþüncenin hakimolacaðý uzgörülerin geliþtirilmesinde yarargörülmektedir. Aksi halde Ankara'nýn bugün içinedüþtüðü sýradanlýktan kurtulmasý kolay olmayacaktýr.

8

Tablo: Ýstanbul’a Göre Ankara’nýn Nüfusu

11

Dosya Editörü: Sedvan Teber

ankara’nýn sökükleri

Önceleri üzerine dikilen “surmesure” giysi ile “faccia”yý bozmaz. Ancakdavetlilerin geldiði kökene göre elbise üzerine iliþtirdikleri hediye “milli mimari /modern mimari” yapýlar ile biraz post-modern olmuþtur. Delikanlý gene vaziyetikurtarmaktadýr. Elbise'yi diken usta tembihlemiþtir: “aman kilona dikkat et,rejim uygula, aþýrýya kaçma!” O sýrada delikanlýlýðýn heyecaný ile “bundan hiçendiþe etmemesi; kurallara harfiyen uyulacaðý sözü verilmiþtir. Fakat çevredede “iðva” ettirecek çok çekim kaynaðý vardýr; rant tutkusu, ben daha iyibilirimcilik, genlere iþlemiþ “bir kereden bir þey olmaz” inancý vb… Ve bunlarakapýlýnýr.

Obez olunur mu yoksa doðulur mu, bilinmez, ancak daha terzi edavatýnýtoplamadan düzeltmeler için baþvurulur: “dar geliyor, þurasýný biraz açsak, þunabir ilave yapsak, yakayý biraz deðiþtirsek uzatsak” vb. istekler!!Terzinin kaçýþý, dikilen elbisenin “natura”sýnýn tamamen kaybolduðuna inandýðýana kadar sürer. Bir süre terzisiz, ya da ham çýraklarla idare edilir. Ancak aðadelikanlý büyümüþtür rejimi tam bozmuþtur, yediðine içtiðine hiç dikkatetmemektedir, aþýrý kilolanmýþtýr; özellikle “lipidic” fazlalýklar gecekondulaþmabasenlerde toplanmaktadýr. Elbise saðýndan solundan patlamakta çýraðýnçabalarý durumu kurtarmaya yetmemektedir.

Olgunluk çaðýna geldiði sýrada “acaba yeni bir elbise dikilse nasýl olur?”düþüncesi sýk sýk zihni meþgul etmektedir. Sonunda bu yönde karar verilir.Ancak bu sefer öyle ismi, namý ve burnu büyük terziye deðil, mahalledekiterzilere gidilecektir. 'Hem onlar daha fazla naz çekerler' diye düþünülür belki.Çevreden üç beþ terzi çaðýrýlýr, fikirleri alýnýr. Bir tanesininki akla yatar, hem de“iktisatlý”dýr. Terzi demektedir ki “Beyim, yeni elbiseye ne gerek var, dahaüstünüzdeki çok zaman hizmet eder. Ben onun zorlayan yerlerini açar, benzerkumaþtan parçalar ilave eder, kollarý da uzatýrsam bu iþ tamam!” Bu terzi belkigünün modasý, zamana uygunluk, yenilik vs'den yana deðildir, ancak çok pratikgörünmektedir. Çalýþmalar baþlar. Lakin aða, yeni elbisenin dolduruþu ile rejimiiyice bozar… bir prova'dan diðerine, ölçüler sürekli deðiþmektedir. Elbisebittiðinde aða bu eski elbise temel'li yeni elbisesine ancak sýðmaktadýr. Aða kiloalmaya devam etmektedir. Çok geçmeden, bu “eskinin yenisi” elbisesi deatmaya baþlar:

Sökükler her noktada ortaya çýkmaktadýr. Bu arada aðanýn fizyonomisi debozulmuþ, göbeðindeki alt kýsýmlar büyüdükçe büyürken, üstü ehven-i þerdurumla idare etmektedir. Ve aða artýk daha düzenli olan üst kýsýmlarýný çevreyegösterirken, basenleri masa gerisinde gizlenmektedir. Bir zaman daha böylegeçiþtirdikten sonra, yeni bir giysi ihtiyacý kaçýnýlmaz olur. Bu sefer ev'in içindenve aða'yý yakýndan tanýyan terzi ustalar görevlendirilir.

Usta'lar aða'nýn obesite nedeniyle “allotropic” büyümesini göz önünde tutarak,bu kez üstüne oturan bir elbise yerine, entari biçiminde, bol, her türlügeniþlemeyi gizleyecek kol kýrýlýr yen içinde misali geniþ, hatlarý genel birüstünlük dikmiþlerdir. Aða bu serbestlikten hoþlanmýþ ve bu entarilerden 2-3tane daha diktirmiþtir. Þimdi cendere gibi gelen giysi baskýsýndan kurtulduktansonra, bu entari içinde - doktorun “ne yerse yesin, fark edilmez” dediðidurumun keyfini sürmekte, vücudunun nasýl bir þekil aldýðý bilinmemektedir.Eðer bir gün “çýplaklýðý” ortaya çýkacaksa, ciddi bir “surgery” “liposuction” vb.operasyonlara ihtiyaç duyulacaktýr. Yoksa bakmaya deðer bir manzaraarzedeceði gayet kuþkuludur.

'manchette'leri

Ankara'nýn söküklerini dikmek…Bu ifade, bir zamanlar Ankara'nýn

kuþandýðý elbisenin/planýnüzerine oturduðunu, ancak sonralarý çeþitli

nedenlerle bunun uymadýðý, attýðý,söküldüðünü çaðrýþtýrmaktadýr.

Giysinin bedeni kavradýðý, onunla uyum içinde olduðu,eðer giysi plan için bir metaforsa,

buna Jansen Planý'nýn ilk dönemleri diyebiliriz.Sýrým gibi delikanlý Ankara, bu smokinle

baþ göz olur.

Hangi zamandýr bu!

Bu “istiare-i telmihiye”den somut olgularadönersek… Ankara'nýn “ ”nden bazýlarýna,yapýsal bir analiz çabasýna takýlmaksýzýn deðineceðiz.Ele alýnan konulardan pek çoðu Mimarlar OdasýAnkara Þubesi'nin düzenlediði ' Ankara Senaryolarý 'toplantýlarýnda sözü edilmiþ konulardýr. Butoplantýlara katýlanlar, senaryolarda kendidisiplinlerindeki/ilgi alanlarýndaki hususlarda Ankarakentinde saptadýklarý aksaklýklarý, eksiklikleri dilegetirdiler, çözüm önerileri oluþturdular ve konuyailiþkin düþüncelerini Þube Bülteni'nin 'Ankara'nýnSöküklerini Dikmek' temalý sayýsý içingeliþtireceklerdi. Ancak zaman darlýðý, yaz mevsimi,program uyuþmazlýðý vb. nedenlerden ötürügörüþlerin, yazýlarýn tümü toplanamadý. Bu yazý,bültenin bu sayýsýnda ve ileride yayýnlanacaðýnýumduðumuz görüþlerin baþlýklarýna deðinen kiþiselbir katkýdýr.

Cumhuriyet'in ilk yönetimi, Ýstanbul yerine yenibaþkent olarak Ankara'yý belirlediðinde, yeni rejiminideolojik yaklaþýmýný ve baþarýsýnýn temsiliniAnkara'da yeni yaratýlacak baþkent ileözdeþleþtirmiþtir. Baþkent oluþumu izleyen günlerdeMeclis'te Ankara'nýn imar sorunu ele alýnmýþ vekentin planlamasýna iliþkin çalýþmalara baþlanmasýnakarar verilmiþtir. plan çalýþmalarýyetersiz bulunarak Avrupalý üç uzmanýn katýlacaðý biryarýþma düzenlenmiþtir. Yarýþma sonucu Jansen'inplaný uygulamaya uygun görülerek benimsenmiþtir.Jansen Planý yeni geliþmeyi kuzey-güney ve doðu-batý yönlerinde kesen iki ana eksen etrafýndaöngören ve ticari merkezin bulunduðu Ulus'u dagenel hatlarý ile koruyan bir yaklaþýmdýr. Bu planAnkara Kenti'nin baþkentlik iþlevi ön plandatutularak hazýrlanmýþtýr. Kamu hizmetlerininyoðunlaþmasýný dikkate alan bir arazi kullanýmýnýöngörmüþtür. Genelde kent iþlevlerinin ahenkli birdüzenlemesini içeren, yönetim fonksiyonu aðýrlýklý biryerleþim modeli önerilmiþtir. Jansen Planý'nda (eskikenti olduðu gibi korumayý önermekteydi)geleneksel dokuya gösterilen duyarlýlýk, Tarihi ÇevreKorumasý endiþesinden deðil, daha çok gelenekseldokuda uygulanabilir gerçekçi bir imar yaklaþýmýgetirebilmek kaygýsýndan kaynaklanmýþtýr.

Plan'da “Kale” kentin en önemli odak noktasý olarakele alýnmýþtýr: tüm kentin kale'ye referanslageliþmesi, kalenin her yerden görülebilmesi dokununkaleye yönlenmesi ve biçimlenmesi planýn anailkelerindendir. Jansen Planý'nýn en önemli aksayanyönü 50 yýl sonra 300 bin nüfusa ulaþacak biçimdedüzenlenmiþ olmasýydý. Ankara Belediyesi'nceverilen bu nüfus sýnýrýnýn altyapýdan tasarruf etmekamacýyla daha da düþük tutulmasý, uygulamadaplan'ýn kýsa bir süre içinde yetersiz kalmasýna yolaçmýþtýr.Kent nüfusunun hýzla artmaya devam etmesi1950'lere gelindiðinde yöneticileri yeni önlemleraramaya itmiþ, planda yapýlaþmamýþ alanlarolmasýna raðmen ardarda yönetmelik deðiþikliði veverilen izinlerle ek kat yapýmýna/kat artýþý yolunagidilmiþtir.

1954'te düzenlenen bir yarýþma ile kent için yeniimar planý elde etme çalýþmalarý baþlamýþ, yarýþmayýkazanan projesini esas alanuygulama planlarý 1957'de onanarak yürülüðegirmiþtir. Ancak Uybadin-Yücel planý bir anlamda ölü

sökükleri

Lörcher-Heussler

Uybadin-Yücel

doðmuþtur: Kentin 2000 yýlýnda 750 bin nüfusaulaþacaðý varsayýmýyla hazýrlanmýþ olmasý ve daha1965'e gelmeden bu sýnýrýn aþýlmasý; ÝmarMüdürlüðü'nün planýn kesinlikle Belediye sýnýrlarýiçinde kalmasý koþulu, çok geçmeden bir yandanimar sýnýrý içinde yoðunlaþma taleplerini, öte yandanda Belediye ve Ýmar Planý dýþýnda kaçak ve göreceserbest yapýlaþma eðilimlerini körüklemiþtir.Uybadin-Yücel planý Ankara Belediye sýnýrlarý içindesýkýþmýþ, merkez iþlevi belirsiz, büyük 'gecekondualanlarýný' kapsamasýna karþýn, bu olguyu yok sayan,oldukça yoðun ve görece homojen bir kent planýgörünümündedir. Jansen Planý'na yapýlmýþ ek vedeðiþiklikler yanýnda, gelecekteki geliþmeleriyönlendirmekten çok, geçmiþ ve güncel geliþmelerinbiçimlendirdiði dar bakýþ açýlý bir plan olmuþtur.

Kenti oluþturmanýn, imarý yönlendirmenin fiziki birolgu olarak kabul edildiði, arsa üretmekle kentin

sorunlarýna çözüm bulunacaðýnýn sanýldýðý biryaklaþým hakimdir. Kanýmca, Ankara'nýn söküklerininbaþladýðý süreç bu yýllardýr. Öncelikle kentinprojeksiyon nüfuslarý için tutarlý bir kestirim/öngörüde bulunulamamýþtýr ya da bu konu tasarrufgerekçesi ile hafife alýnmýþtýr.

Yine ayný gerekçelerle, öngörülen kent nüfusununmevcut Jansen Planý doygunluk nüfusunun yaklaþýk3 katýna çýkmasýna karþýn eski planýn ana yolstrüktürünü destekleyici güçlü arterlerönerilmeksizin yeni nüfusu taþýyabileceðivarsayýlmýþtýr. Böylece morfolojik/topoðrafikkýsýtlayýcýlarla dolu kuzey-güney aksý yeni planýndaana yönlenme doðrultusunu teþkil etmiþtir. Planýntemel açmazlarýndan birisi de merkez olgusunugözardý etmesidir. Merkez kavramýnýn önemi doðrualgýlansaydý planýn çatkýsýnýn genel strüktürününfarklý olabileceði öne sürülebilir. Gerçi planýn varlýðý,

ya da onun mükemmel olmasý iyi bir kentleþme içinyeterli deðildir. Planýn öngörüldüðü biçimdeuygulanmasý için pek çok uygulama aracý ve güçledonatýlmasý gereklidir. Bugün için dahi hala budestek güçler planlamanýn arkasýnda mevcutdeðildir. Bu nedenle planlama ve uygulama büyükoranda birbirinden ayrý ve kopuk durmaktadýr. Genede planýn bir nebze uygulamayý yönlendirebildiðivarsayýmýndan hareketle plan üstüne görüþlerimizisürdürelim.

Kuzey-güney aðýrlýklý makroform doðru bir seçimdeðildi. Gerçi yarýþma þartnamesi planýn belediyesýnýrlarý içinde kalmasý koþulu ile bir ölçüde budoðrultuyu zorunlu kýlmýþtýr. Fiktif olarakdüþünürsek, bu kýsýtlamalar olmasa idi, Nazým PlanBürosu'nun sonraki dönemde önerdiði batý yönelimlikent strüktürüne daha o zamandan geçilebilirdi.Büyük oranda kamu mülkiyetinde bulunan ve halakamu kurumlarýnýn tahsisli arazileri kentsel iþlevlereayrýlabilirdi ve batý geliþimi kompakt merkezyerleþime eklemlenmiþ olarak gerçekleþtirilebilirdi.

1970'lerde kentin sorunlarýnýn çözümünde “” sihirli bir formül

olarak görülürdü. Ancak bugün Ankara'yabaktýðýmýzda kentin yayýlma alaný içindeki arazilerinyüzde 70'i kamu elinde, lakin sorunlar katmerleþerekartmaktadýr. Kanýmca, sloganý “

” biçiminde dönüþtürmek dahauygun olacaktýr.

1990 nazým planýndan itibaren tüm nazým planlarbatý geliþmesini öngörmektedir. Ancak kentinmerkezinden itibaren, özellikle güney kesimindekamu kurum ve kuruluþlarýna tahsisli alanlar 20 kmboyunca ana arterler ve çevresinde sivil kullanýmaizin vermemektedir. Kuzey kesiminde de AOÇ veaskeri alanlar ayný iþlevi üstlenmektedir.

Kent sosyal bir olgudur. Birarada yaþamaktankaynaklanan anlamý ve gücü vardýr. Kent,yaþayanlarýna güven, mutluluk, keyif ve konforvermelidir. Geçmiþe özlemle anýlan Ankara belkiböyle bir yerleþme idi. Ancak gerek aþýrý ranttutkusu ve spekülasyonlar sonucu yoðunlaþma ileoluþturduðumuz taþ/beton yapýlaþma ve yol açtýðýher türlü kirlilik, gerek eþitsiz refah daðýlýmýndan dakaynaklanan gerilimlerin yol açtýðý güvensizlik,kentin yönlendirici sýnýf ve tabakalarýný banliyölerdekapalý/kapýlý (gated communities) yerleþimalanlarýna meylettirmiþtir. Farklý sýnýf ve tabakalarýnyaþadýðý, bunlar arasýndaki iletiþim ve etkileþim ilekentli olmanýn geliþtiði ortam kaybolmaktadýr.

Bu kapalý çevreler yalnýz konut alanlarý ile sýnýrlýdeðildir. Batý deneyiminde kapýlý yerleþimler/topluluklar'ýn bir anlamda (kapý sözcüðünün içerigirme eylemini teþvik eder manasý itibariyle) olumluesini de olsa, Türkçe kullanýmýndaki “

” terimi, olguyu daha gerçekboyutuyla ifade etmektedir. Bunun Ýngilizce karþýlýðý“walled communities” olsa gerektir. Çünkü kentiçinde çok büyük oranda yer tutan kamukuruluþlarýna ait kullanýmlar gerçekten“kapalý/duvarlý siteler” gibidir. Akay'dan itibarenbatýya doðru Ýnönü Bulvarý ve Eskiþehir yolunun ikiyakasýna bakalým: Meclis/EmniyetÝçiþleri Bakanlýðý,askeri alanlar (Bahçelievler'e kadar), DÝE, TCK, DSÝ,DMO, TEK/Çalýþma ve Turizm Bakanlýklarý,

kenttopraklarýnýn kamulaþtýrýlmasý

Kent topraklarýkamusallaþtýrýlmalýdýr

kapalýyerleþmeler/siteler

1312

Kent Dokusu Yeþil Doku Doða

Ankara Belediyesi 1977-80 yýllarýnda, yaþ ortalamasý30 olan bir kadro yönetiminde bulundu. 12 Eylülaskeri darbesi, bu süreci ve kadroyu (diðer sivilkurumlara da yaptýðý gibi) ezip, yapýlanlarý da bozdu.Örneðin metro ihalelerini iptal etti, baþlayan istasyonçalýþmalarýný durdurdu, bu nedenle sayýsýz dava açtý.Ankara kenti sadece bu yüzden (aslýnda metroyakarþý olan bir grup Bakanlýk 'ulaþým uzmanýnýn' dakýþkýrtmalarý ile) 15 yýl kaybetti.

Kayýp sadece bu olmadý, ayný yönetimin, Kent’inkimliðini etkileyecek 'AnkaraTarih/Yeþil/Kültür/Rekreasyon Aksý' projesi ve çalýþmalarý da rafakaldýrýldý. Yapýlan çalýþmalar yarým kaldý. Ankaraönemli bir 'Kentsel Dönüþüm'ü gerçekleþtiremedi.

Yazýmýzda sunulan haritaya bakýlýrsa, kentin Ulus/Sýhhiye bölgelerini baðlayan önemli bir alanýntaranmýþ olduðu görülür. Bu alanýn tahminiyüzölçümü 1.400.000 m2 olup; (Atatürk OrmanÇiftliði'ni hariç tutarsak) Hipodrom, 19 MayýsStadyumu, Atatürk Kapalý Spor Salonu, ParaþütKulesi ile Kore Parkýnýn çevresi, Gençlik Parký,Cumhurbaþkanlýðý Senfoni Orkestrasý Binasý, SelimSýrrý Tarcan Kapalý Spor Salonu, Ankara Hal, trenaktarma hatlarý bölgesi, Adliye Sarayý ve SýhhiyeMeydanýndan oluþmaktadýr.

Sunulan alanýn, Gençlik Parký'ndan kuzeye doðru olanbaðlantýsý ise, Birinci ve Ýkinci Meclis binalarý vebahçeleri, Ankara Palas, Roma Hamamý, Hacýbayram Camii ve çevresi, Vilayet önü, Ankara Kalesive bu aks üstünde ya da çevresinde yer alan tarihialanlarý kapsamaktadýr. (Bu ikinci yöre, yukarýdabelirtilen 1.400.000 m2'nin dýþýndadýr)

Ankara Belediyesi, 1978 -80 yýllarýnda bu iki bölgeninbirleþmesinden oluþan alanda Kent’in yapýsýný vekiþiliðini etkileyebilecek 'Ankaratarih/yeþil/kültür/rekreasyon merkezi'ni düþünmüþve önemli ölçüde detay çalýþmalarýný hazýrlamýþ, birbölümünü de uygulamaya koymuþtur.

Proje birkaç sorunu birlikte çözmek içindüþünülmüþtür:

· Kentin Frig, Roma, Bizans, Selçuklu,Osmanlý, dönemlerinden gelen yapýsýný,Cumhuriyet Dönemi ve geleceðin Ankara'sýile bütünleþtirebilecek, böylece Ankara'nýntarihsel sürekliliðini ve kiþiliðini ortayaçýkaracak;

· Kentin içinde bulunduðu yeþil alan azlýðý, bundanda öte, rekreasyon alan yokluðunu ortadankaldýrabilecek, Atatürk Orman Çiftliði'ndenbaþlayan kilometrelerce uzunluktaki bir yeþilbandý kentin tüm merkezine baðlayacak;

· Kentteki kitlelerden oldukça az ilgi gören ve desoyutlanmýþ kültürel etkinlikleri bu yeþil/rekreasyon bandýnýn içine daðýtarak önemli birbütünleþmeyi saðlayacak;

· Binlerce insanýn, her mevsim deðiþik iþlevleribulabilecekleri tüm günlerini geçirebilecekleri,tarih/kültür/rekreasyon/Amatör spor/yeþil bütünlüðünü yaþayabilmesiolanaklý kýlýnacaktýr.

Bu ana ilkeler çerçevesinde; Hipodrom geniþ amatörspor, gezi, eðlenme alanlarý ve su ögeleri iledonatýlacak; içinde deðiþik hayvanlarýn dolaþabildiðiçocuklara yönelik bir hayvanat bahçesi oluþturulacak;tüm Anadolu tarihinin ve kültürünün eserlerini tümhalkbilim çalýþmalarýný, yazýlý yazýsýz tüm yapýtlarýbirleþtirecek, geniþ araþtýrmalara açýk bir müze/arþiv / araþtýrma merkezi kurulacaktýr. Hipodrom’ubir uçtan bir uca geçen ve içinde deðiþik su ve ýþýkoyunlarýnýn yer aldýðý 30 m geniþliðindeki su 'kanalý',Fevzi Çakmak Caddesi'nin altýndan bir köprübaðlantýsý ile geçerek, Kore Parký ile ParaþütKulesi'nin yanýndan, Gençlik Parký'nýn büyükhavuzuna birleþecektir. Var olan spor alanlarýna ek,amatör spor sahalarý arttýrýlacak, spor alanlarý ileGençlik Parký arasýndaki trafik yolu araçlarakapatýlarak yaya yolu biçimine sokulacak ve bu ikialan birleþecektir. Aks, daha sonra, (Operaköprüsünün toprak dolgu ayaklarýnýn boþaltýlýp, köprübaðlantýlarýnýn, ayaklar üstüne kaldýrýlmasý ile) yeþil

1977-80 YILLARINDA BÝR KENTSEL 'ÜTOPYA’

M. Kadri Atabaþ

Sayýþtay, Dýþiþleri Bakanlýðý/Hazine, MTA/ÞapEnstitüsü, ODTÜ, Bilkent, Hacettepe/BayýndýrlýkV.Bölge, Elektrik Etüd, Diyanet/Tekel, KöyHizmetleri/Afet Ýþleri, askeri aðaçlama alanlarý vd…Akay'dan Konutkent'e kadar bu kullanýmlar birerbirer demir parmaklýklý çit/duvarlarla kentliye ancakbir koridor-yol býrakmýþtýr. Büyükþehir yönetimi debu yolu geçit-tünel ve katlý kavþaklarla kapalý bircehennem galerisi/galére'si ne dönüþtürmüþtür. Buyolda giderken gözümüzü baðlamadýklarý kalmýþtýryalnýzca.

Ankara'nýn önemli söküklerinden, “çivisiniçýkarttýðýmýz” hususlardan biri demeselesidir. Jansen planýnda da, Uybadin-Yücelplanýnda da dereler, çaylar, vadiler, tepelerkorunmuþtur. Ancak düþük yoðunluðu ve geliþmealanlarýnýn kýsýtlýlýðý nedeniyle Jansen planýnýnkorumasý daha gerçekçidir. Uybadin-Yücel planý isevadileri genelde korumak eðilimindedir, fakat bualanlar için getirdiði tanýmsýz plan kararlarý, pasifkullanýmlarý nedeniyle uygulamaya geçilememiþ,denetimsizlikle birlikte gecekondu yerleþimleri içingözde yerlerden biri olmuþtur. Daha sonralarý gerekimar ýslah planlarý, gerek dönüþüm projeleri yolu ilebu vadiler büyük ölçüde kentin yeþil arterleri olmaþansýný kaybetmiþlerdir. Vadilerin suyollarýnýn/derelerinin kaderleri daha maküs olmuþ,planla bir çoðunun üstü kapanmýþ, genelde kent içiyollara dönüþmüþtür. bahsinde birçokkentten daha þanslý olan, derelerinin sayýsý pek çokolan Ankara içinde bugün kentli, akan suyugörememektedir. Çubuk Çayý, Hacý Kadýn Deresi,Hatip Çayý, Kýbrýsköyü Deresi, Boðaziçi Vadisi,Bentderesi, Ýmrahor, Bademlik Deresi, Ýncesu,Kavaklýdere, Ankara çayý, Kirmir… kentli kullanýmýnaaçýlamadan kapanmýþtýr. Papazýn Baðý, Seðmenleraltý, Keklik Pýnarý'nýn kalan son parçalarý dakaybolma tehdidi altýndadýr. bugün içinkimselere görünmeksizin, hala açýk bir kanal gibiakmaktadýr. Büyük kanal projesi BAKAM tamanlamýyla hizmete girememiþtir. Ankara Çayý'nýnkent içindeki büyük bir kesimi atölye, küçük sanayisiteleri, fabrika yapýlarý arasýndan akmaktadýr.

Kentsel peyzajýn önemli elemanlarýndan deplanla/proje ile yok olma yolundadýr. Çubuk Vadisitepeleri, Keçiören/Kalaba tepeleri, Þentepe,Dededoruk, Dikmen zaten yapýlarla dolmuþtur. Sonkalan 50. Yýl Parký ve Çaldaðý da plan eliylekaybolma arifesindedir.

batýdan doðuya doðru kentin tam böðrünesaplanmaktadýr. Kentsel kullaným deðeri olsa,bugünkü gibi ayýrýcý deðil, bütünleþtirici niteliði olsa,bu konumu avantaj olarak deðerlendirilebilecektir.Ancak 70 yýldýr varolmasýna karþýn ne orman, neçiftlik olabilmiþtir. Kentin batý geliþmesi önündebüyük bir engel olarak yer almasý, kentin batýyönünde Temelli'ye kadar 50 km, uzamasýnýnnedenlerinden biri olmasý, kent içi açýk/yeþil alanolarak kullanýlabilmesi imkaný ile bir ölçüde hoþgörüile karþýlanabilecektir. Bu konuda iyimser ve umutluolmak için neden yoktur. AOÇ alaný, çevre içinolumsuzluklar yaratan pek çok tahsis ve kullanýmayataklýk etmektedir. ( DDY atölyeleri, Çimentofabrikasý, taþ ocaklarý, depolar, fiþek fabrikasý vb)

Açýk/yeþil alanlardan bir kullaným da dýr.Ankara bu hususta da geri kalmýþtýr. Kentin

açýk/yeþil alanlar

Sular/dereler

Ankara Çayý

tepeler

AOÇ

mezarlýklar

geçmiþiyle bað kuran yerlerinden mezarlýklarAnkara'da geliþme alanlarý içinde/altýndakaybolmuþlardýr. Azýnlýklar mezarlýðý olarak kullanýlanRoma Hamamlarý alaný, iki iþlevi birden görebilecekduyarlýlýkla ele alýnamamaktadýr. Yaþarkenkullandýðýmýz mekaný düzenlemektekivurdumduymazlýk öte dünya kapýsý mezarlýklarbahsinde de geçirlidir. Karþýyaka mezarlýðý tümAnkara'nýn devasa kitle mezarlýðý olma yolundadýr.Ali Cengizkan mezarlýklar konusuna dikkatçekmektedir.

Ankara Anadolu'nun eski yerleþimlerinden biridir.Tarihini Frig, Lidya, Pers ve Galat'lara indirgeyenkalýntýlar mevcuttur. Roma hakimiyeti dönemindekale dýþýna kuzey ve kuzey-batýya doðrugeniþlemiþtir. Varlýklarý kitabelerden öðrenilenBouleuterion, Gymnasium, Tiyatro, Hipodrum veAgora gibi yapýlar, arkeolojik kazýlar ile ortayaçýkarýlmaktadýr. Bizans'tan sonra Selçuklular'ýnegemenliði sýrasýnda inþa edilen yapý katýntýlarý,Ahiler yönetimi dönemi, Osmanlý dönemi yapýlarý,

yer almaktadýr.1892 yýlýndademiryolunun geliþi ile gerileyen ekonomisi birölçüde yeniden canlýlýk kazanmýþ Cumhuriyetinbaþkenti olmasýyla örnek kent iþlevini üstlenmiþtir.Ankara'nýn tarihinde yer alan bu dönemlerin izleriniKale ve Ulus çevresinde aðýrlýklý olarak bulmaktayýz.Çok katmanlý bir Ankara tarihinden söz etmekmümkün. Ancak bu tarihi sürekliliðin deðerini tamanlamýyla ortaya koyan bir çaba henüzgörülmemektedir. Üniversiteler ve araþtýrmakuruluþlarýnýn bu yöndeki çalýþmalarý henüz somutayansýmamýþtýr. Tarihi geçmiþi olan yerleþmelerin karþýkarþýya kaldýðý genel durum Ankara'yý da elegeçirmektedir. Turizmin içini boþalttýðý deðerler yenibir tehlike oluþturmaktadýr: Kale ve çevresindesahte/iðreti bir ortam filizlenmektedir. Ayrýca kentinen önemli simgesi, Jansen planýnýn odak ve referansnoktasý , uyumsuz yüksek yapýlarýn siluetiarkasýnda kaybolmakta, giderek küçülmektedir. Artýkkentin simge yapýsý Atakule olmuþtur. Geçmiþindenhýzla kopuþ, kent kimliðini ve aidiyet duygularýnýerozyona uðratmaktadýr. Kenti okutacak imgelerteker teker yok olmakta/kaybolmakta, yerlerinihenüz yenileri de almamaktadýr. Önemli söküklerdenbiri de budur: Kentte vurgu noktalarýgeliþtirilmek/yaratýlmak durumundadýr. Buna baðlýolarak Özel Proje Alanlarý tasarlamak gereði ortayaçýkmaktadýr. Orhan Kuntay yazýsýnda yurtiçi veyurtdýþý örneklerle bu konuya eðilirken, Nur Çaðlarda tarihi çevre koruma konusundaki güncelgeliþmeleri derleyerek aktarmaktadýr.

Þimdiye kadar hep fiziki söküklerden söz ettik,ancak bir de soyut sökük var ve belki de hepsindenönemlisi: Ankaralý niçin bu kadar söküðünoluþmasýna izin veriyor? Neden bu hususta aktifdavranamýyor? Yaþadýðý mekaný, kenti niçinsavunamýyor ? Niçin böylesi olumsuzluklar içindeyaþamaya katlanýyor / razý oluyor? Yoksa herþeysütliman da “bazý rahatsýzlar” mý bunu meseleyapýyor? Buna yanýt vermek hayli zor. Ancak baþkabazý göstergeler var ki iþlerin yolunda gitmediðineiþaret ediyorlar. Baykan Günay yazýsýnda Ankara'nýnülkenin kentler kademelenmesi ve yerleþmelersistemi çerçevesinde zemin kaybettiðini istatistikverilerle deðerlendiriyor.

kale ve çevresinde

Kale

1514

ATATÜRKKÜLTÜRMERKEZÝ

19 MAYISSTADYUMU

ADLÝYEADLÝYE

CSOÇUKURU

CSOÇUKURU

GENÇLÝKPARKI

alan baðlantýsý ile bugünkü Hal bölgesini de içine alýp,(bu alanda yaratýlacak geniþ yeþil bölge içinde UlusalKongre Sarayý ve Adliye Sarayý binalarýný geçtiktensonra) Sýhhiye Meydaný’ndaki Abdi Ýpekçi veKurtuluþ

Tüm bu alan, yanlarý açýk tramvaylarladolaþýlabilecek, ayrýca su kanalý ile dolaþým olanaklarýda saðlanacaktýr.

Güzel bir düþ ...

Ama sadece düþ mü? Zaten düþ kurmadan hangigerçek yaratýlýr ki? Bugün artýk gerçek kabul ettiðimizpek çok þey bir zamanlar bir takým insan/insanlarýndüþleri deðil miydi? Önemli olan düþ kurmak deðildir,düþünüzü gerçek kýlmaktýr.

Öncelikle böyle bir projenin gerçekleþebilmesi içingerekli güç var mýdýr? Projenin uygulanmasýdüþünülen alanda Belediye’nin hisseleri göz önüne

Parkýlarý ile bütünleþecektir.

alýnýrsa, en azýndan baþlayabilmek için gerekli araziyesahip olunduðu görülecektir.

Öneri proje alanýndaki sahiplilik durumu aþaðýdakigibidir:. Hipodrom 750.000.m tümü Belediye’nin. 25seneliðine Jokey Kulübü’ne kiralanmýþ, karþýlýðýndaher sene 250.000 TL. Kira alýnýyor. Senede toplam 30gün kullanýlýyor.. Spor sahalarý, tah. 250.000 m 1/3’ü Belediye’nin.. Gençlik Parký, 250.000 m tümü Belediye’nin.. Öneri Kültür Merkezi alaný, (hal binalarý, tren hatlarýalaný) tah. 350.000 m 1/10’u Belediye’nin, gerisikamunun.. Sýhhiye Meydaný, katýlacak alanýn tümüBelediye’nin.

Proje için düþünülen alandaki Belediye sahipliðininyüksek oranýna karþýn, daha önceki yönetimlercedeðiþik çalýþmalar için olsun bir çabanýn somutolarak geliþtirilememesinin nedeni, görüldüðü kadarý

2

2

2

2

ile, bu alanlarýn üstünde çok deðiþik hizmetlerinbulunmasý ve kiminin uzun dönem kiralanmýþ, kimininde üstünde oluþmuþ kullanýmlarýn kaldýrýlmasýndagüçlükler bulunmasýdýr.

Gerçekten de, Hipodrom, Sýhhiye Meydaný ve Halbölgesindeki sözleþmelerin sona erdirilmesi öylesinezordur ki, daha önce bu alanlarda çalýþma yapmakisteyen yönetimler sonuç alamamýþlardýr.

Yukarýda sunulan projede, eðer birtakým çalýþmalar vegeliþmeler 1977-1980 döneminde çakýþmasa idibaþlatýlamazdý. Yine de baþtan tüm projenin elealýndýðý söylenemez. Özellikle Hipodrom gibi, önerialanýn yarýsý büyüklüðündeki bir yerin JokeyKulübü’nden geri alýnabilmesi hukuken olanaksýzgörülmektedir.

O nedenle de Belediye, düþündüðü proje üstünde,“ne kadarýný yapabilirse” o kadarýný yapma niyeti ileyola çýkmýþtýr.

Abdi Ýpekçi Parký gerçekleþtirilmiþtir.

Baþlanabilecek en az sorunlu yer Sýhhiye gibigözükmektedir. Kent merkezi ve metro çalýþmalarýnýnda geliþmeye baþlamasý ile, Sýhhiye’nin önceliklekentin ulaþým sorunlarý açýsýndan düzenlenmesiçalýþmalarý baþlatýlmýþ, eþ zamanlý olarak da AbdiÝpekçi Parký için meydanýn üstündeki deðiþik iþlevlerinkaldýrýlmasý uðraþýna giriþilmiþtir. Öncelikle Sýhhiyetren köprüsünün yanýndaki 69-73 yýllarýnda baþlatýlanve uçlarý hiçbir yere baðlanmadan anýt gibi duranköprü, Starzburg'a baðlanarak Kýzýlay/GMK Bulvarýnakadar uzatýlmýþtýr.

Ayný bölgede, kentin iki önemli trafik aksý olan trenyolu ile, kentiçi araba trafiðinin kesiþmesininSýhhiye'yi önemli kýlacaðý açýkca görülmektedir. Bualanda ise açýk gümrük depolarý Gima depolarý ZabýtaPazarý ve benzin istasyonu vardý. Bu yazýdaanlatýlmasý uzun olacak çabalar sonucu olanboþaltýlmýþ veAbdi Ýpekçi ile Kurtuluþ Parký arasýndaki alan için açýkspor/rekreasyon alanlarýnýn projeleri hazýrlanmýþ ama12 Eylül (gene o) nedeni ile yapýlamamýþ, yerineþimdiki pazar yeri garipliði yapýlmýþtýr.

Projenin 3. etabý olan Hal binalarýnýn kaldýrýlmasýçalýþmasý daha önce baþlamýþ ama yavaþ yürümekteidi. Bu alanda “Atatürk Kültür Merkezi”düþünülmekteydi. Belediye, Atatürk'ün 100. DoðumYýldönümü çalýþmasý çerçevesinde, AKM içinhipodrom alanýný önerdi. Bu alan Jokey kulübünekiralanmýþtý ve senede sadece 1 ay kullanýlýyor, diðeraylarda kente hiçbir þey katmýyordu.

Nazým Plan Bürosu ve Ýmar Ýskan Bakanlýðý'nýn büyükdireniþ ve karþý çýkmalarýna karþýn sonuçta, döneminBaþbakaný B. Ecevit'in baþkanlýðýnda yapýlantoplantýda, kültür merkezinin Hipodrom'da yapýlmasýnakarar verildi.

Bu sayede Jokey Kulübü bu alandan çýkartýldý. Alanýnprojelendirmesi Ziraat Fakültesi'ne verildi. Kurulacak

Kültür Merkezi'nin yönetiminde ne yazýk ki merkezibürokrasi ile hiçbir zeminde ortak noktaoluþturulamadý. Belediye, örgütlü sivil toplumkesimlerinin temsilcilerinden oluþan bir özerk kurumisterken, Kültür Bakanlýðý doðrudan arsanýnmülkiyetini istedi, tabii ki olmadý. Belediye budurumda kendi çalýþmalarýný fiilen baþlattý.

Gençlik Parký ile 19 Mayýs Spor Sahalarýnýnarasýndaki yolun araç trafiðine kapatýlarak iki alanýnbaðlanmasý ve Gençlik Parký'ndan baþlayacak,Hipodromun sonuna kadar gidecek 35 m. enindekihavuzun çalýþmalarý da bu dönemde hazýrlandý vehafriyat çalýþmalarý Belediye olanaklarý ile baþlatýldý.

Bu aksýn, kültür aksý Ulus/Kale baðlantýsýnda ise,ancak bazý ufak adýmlar atýlabildi. II. Meclis'inBelediyeye devredilerek, bahçesinin halka açýlmasýne yazýk ki, kutsal bürokrasi aðýna takýldý.

Valiliðin önündeki meydanýn Anafartalar Caddesi'neaçýlmasý için, Tarman'lara ait, (Sümerbank arkasýndakialanýn) takas yolu ile devir alýnmasý çalýþmalarý 12Eylül'de kesildi. Þimdi arada bir yeni çarþý yapýmý var.Ulus'taki belediye binasýnýn arkasýndaki çarþýnýnarsasýnýn belediyeye ait olduðunu öðreninceboþaltýlmasý için hukuki giriþimler baþlatýldý.Kiracýlarýn isteði üzerine bir süre verildi. Ama gene 12Eylül geldi.

Bugün kente ihanet pahasýna yapýlan AltýndaðBelediyesi yapýsýnýn yerinde olan Gazino vebaharatçýlarýn kaldýrýlmasý ve parka dönüþtürülmesi,Sýhhiye'yi Denizciler'e baðlayan alt/üst geçidinyapýlmasý da bu projenin küçük eklentileridir.

Sonuçta 12 Eylül geldiðinde bilanço þöyle idi:

- Sýhhiye'deki köprü bitirilip trafiðe açýlmýþ, kentiçiulaþýmýnýn aksla olan baðlantýsý baþlatabilmiþti.- Sýhhiye'de Abdi Ýpekçi Parký baðlantýsý içinrekreasyon alanlarý yapýmýna baþlanmýþtý.- Sýhhiye çok katlý otoparký inþaatý baþlatýlmýþtý.- Hal yapýlarý boþaltýlmýþ, alan temizlenmiþti.- Hipodrom jokey kulübünden alýnmýþ, büyük havuzunhafriyatý baþlatýlmýþtý.- Hipodrom alanýndaki yeþil/rekreasyon projesi ZiraatFakültemizce kavram ölçeðinde hazýrlanmýþ, buçerçevede, evcil hayvanlar Hayvanat Bahçesi alanýiçin toprak tepeler oluþmakta idi.- Atatürk Kültür Merkezi için Sn. Turgut Cansever'inUlusal Müze ve Kültür Merkezi projesinin avanlarýbitmiþti.- Ulus Gar arasý yolun yayaya açýlmasý projelerihazýrlanmýþtý.- Esen Park ve Hacettepe alt üst geçidi açýlmýþtý.

Böylesine bir çabanýn kesilmesi ve çaðdýþý biryönetimin baskýcý yapýsýnýn “yapýlanlarý kötüleme”uðraþý Ankara'yý dönüþtürebilecek bir projeyi yok etti.Yapýlanlar ise sadece birer komediye dönüþtü. Nedemiþ Fransýz atasözü; “Yaþam, sizinplanladýklarýnýzýn dýþýnda oluþanlardýr.”

1716

19

Ankara'nýn baþkent oluþundan bu yana; geleneksel konut dokusununbütünlük içinde var olduðu, fiziksel çöküntüye uðramasýna raðmentarihi ve kültürel deðerleriyle hala yaþamakta olduðu Ankara kalesive çevresinin korunmasý konusunda bir dizi pasif yasaklayýcý korumakararlarý alýnmýþtýr. Ýlk Jansen planýnda dokunun korunmasýna iliþkinkoruma kararlarý oluþturulmuþtur, 1957 yýlýnda Yücel-Uybadunplanýnda ise gözardý edilmiþtir. 1972 yýlýnda Gayri Menkul ve EskiEserler ve Anýtlar Yüksek Kuruluna Ankara kalesi ve çevresiprotokol alaný olarak kabul edilmiþtir. 1987 yýlýnda da Ankara kalesive çevresinin bugün içerdiði tarihi ve kültürel deðerleriyle,geleneksel dokusuyla koruma, saðlýklýlaþtýrma, geliþtirme amacýylaKültür Bakanlýðý (Mesut Yýlmaz) ve Altýndað Belediye Baþkanlýðý(Muzaffer Atýlgan) iþbirliðiyle yarýþma açýlmýþtýr.

Ankara kalesi ile çevresinin günümüzde içerdiði tarihsel ve kültüreldeðerleri, geleneksel dokusu, turistik çekiciliðiyle belirlenen ilkelerýþýðýnda korunmasý ve geliþtirilmesi için teknik ve sosyal alt yapýnýndüzenlenmesi, yapýlarýn saðlýklaþtýrýlmasý, bakým onarým iþlevleriyleve boþ alanlarýn çevreye uyumlu olarak deðerlendirilmesi fiziki,sosyal, kültürel, sanatsal ve ekonomik düzenlemeleri bir bütüniçinde ele alan; kaleiçi koruma ve geliþtirme amaçlý imar planý veyapýlaþma kararlarý, plan notlarý ve raporlarý ile günümüze dekgeliþmeleri de dikkate alarak iki kez düzenlenmiþtir.

Yarýþma projesinin kabul edilen özgün ana kararlarý dýþýnda taleplerinoluþmasý nedeniyle Ankara kalesi hala imar planýna sahip olmadýðýiçin istenilen geliþimi saðlamamakta ve çöküntüye uðramaktadýr.

1987 - Ankara Büyükþehir Belediyesi

JÜRÝ : Gönül Tankut, Nurcan Aydaþ, Haluk Alatan, Barlas Doðu,Nejdet Beþbaþ, Nesrin Yatman

1. ÖDÜL : Tülin Akman, Ayþe Ergül, Ali Ulusoy

Ankara Kalesi Koruma Planý

13 Ekim / Istanbul Kent GiriþiKompleksi Ankara kentinin aðýrlýklýgeliþme yönü olarak belirlenen BatýKoridorunda, Eryaman, Batýkent,Sincan Yeni Yerleþim alanlarýnýnyakýnýnda konumlanmýþtýr.Ülke karayolu ulaþým aðýnýn ana aksýolan Ýstanbul - Ýskenderun Otoyolu(TEM) ýle Iç Anadolu Otoyolu alanýnkuzey-batýsýnda birbirine baðlanmaktave E5 karayolu ile birlikte alanýçevrelemektedir. Bu alan kentin kuzeyve kuzey-batý giriþi/kapýsýnýteliðindedir. Gelecekte kentselkullaným aðýrlýklý olacak E5 Ýstanbulyolu ve Nazým Planda yer alanEryaman - Batýkent Toplutaþýnbaðlantýsý proje alanýnýn içindengeçmektedir.Güçlü ulaþým arterleri ile alanýn tümkentle ve çevre illerle ulaþýlabýlýrlýgý enüst düzeydedýr ve bu açýdan kentmerkezý ýle yarýsabýlecek konumdadýr.

Ankara Büyükþehir Belediyesi'ninöngördügü Geliþim Projelerinden biriolan 13 Ekim / Ýstanbul Kent GiriþiKompleksi 130 ha. büyüklüðünde yeþilve rekreasyon alaný içindebulunmaktadýr. Yine bu alan, kuzeydeSusuz Rekreasyon Alaný, batýdaAtatürk Orman Çiftliði, güneydeEryaman - Ankara Çayý yeþilalanlarýyla birleþerek Batý RekreasyonOdaðýný oluþturmaktadýr. Bu alanda13 Ekim / Ýstanbul Kent Giriþinisimgeleyen yapýlarýn (Zaman Kulesi,Köprü-Meydan) yanýnda 13 000 m2yapý alaný ýçýnde ticaret merkezleri(Shopping Mall, vb.), sosyal-kültürel,sportif, dinlence, eðlence tesisleri yeralacaktýr.Caðdaþ teknoloji düzeyini yansýtan,etkileyici, çekici, modern mimarlýkörnekleri yapýlarýn tasarlandýðý alanda,kentliye çeþitlilik ve standardý yüksekhizmet sunulmasý öngörülmektedir.

13 Ekim Ýstanbul Kent Giriþi1990 - Ankara Büyükþehir Belediyesi

JÜRÝ : Vedat Dalokay, Ahmet Uzel, M. Ziya Tanalý, Ergun Unaran, Haluk Tezoran, Yüksel Öztan

1. ÖDÜL : Semra Teber, Ferhan Teber, Sedvan Teber

varolmayan ankara

Ankara'nýn kent kimliðinin neolabileceði/olmasý gerektiði üzerinebir dizi senaryo söz konusu. Kiminigeçen sayýmýzdaki seri söyleþilerleyayýnladýðýmýz senaryolarýn belediyeyönetimlerince de benimsenenleri,öncelikle projelendirilme, süreçgeliþebilirse uygulama olanaðýbulabiliyor. Mart 2004 seçimlerisürecinde, Ankara'nýn bir turizmmerkezi olmasý niyetiyle üretilen anýt-yapý (!) projeleri (Nasreddin Hoca,Mevlana, Atatürk þekilli yapýlar vd)yanký uyandýrdý ve bu sayfalarda yeryer deðerlendirildi. Bir kenti çekicikýlmak için düþünülebilecek

seviyesi konusunda dahafazla tartýþmaya gereksinim olduðukesin.

Ankara için, kentsel ölçekte üretilmiþprojelerden birçoðu uygulama olanaðýbulamadý. Bunlarýn yarýþmalar yoluylaelde edilmiþ olanlarý, çok sayýdamimarýn Ankara'nýn nasýldönüþebileceðine dair hayalleriniortaya koyma þansý yaratmýþtý. Buhayallerden bazýlarýnýhatýrlamak/hatýrlatmak, akibetleriniöðrenmek ve tartýþmayý yakýngeçmiþimizdeki bu geliþmeleri dedikkate alarak derinleþtirmek istedik.“Geleceðe dair” hayallerimizi -öngörülerimizi ortaya koyacaðýmýz,yapýlanlarý yenidendeðerlendireceðimiz MimarlýkHaftasý'nda (4-11 Ekim 2004)Ankara'nýn söküklerini nasýldikilebileceðimizi tartýþacaðýz.

ilginçliklerin

21

Ankara Kent Omurgasý Kuzey BölümüKentsel Tasarým Yarýþmasý

1991 - Ankara Büyükþehir Belediye Baþkanlýðý.

JÜRÝ : Haluk Alatan, Özcan Altaban, Özgür Ecevit, Ömer Kýral, Mehmet Doruk Pamir, Gönül Tankut, Ergun Unaran

1. ÖDÜL : .Billur Saðýroðlu, Bülent Tarým, Can Çakmakçýoðlu, Bünyamin DermanMimarlýk Dergisi 1992 / 1. Sayý, s.11

Ankara kuzey bölümü omurgasýnýn kentsel bir nitelik kazanmasý, içindeyer aldýðý kentsel kullanýmlarýn ve fiziksel çevrenin þartlarýna baðlýdýr.Böyle bir kent elemaný ancak bir üst ölçekte karar, planlama vemüdahale süreci içinde oluþabilir. Bu nedenle kuzey Ankara kentomurgasý dört ana kentsel ölçekteki kararýn bir parçasý olarak elealýnmaktadýr.. Esenboða Havaalaný:Ankara kentinin en önemli ulaþým noktalarýndan biri olan hava alanýnýnkapasitesinin arttýrýlmasý ve tesisin çaðdaþlaþtýrýlmasý güncel birzorunluluktur.. Ankara Dünya Fuarý:Omurganýn kuzey bölümünde bir dünya fuarý alaný önerilmektedir.2000'li yýllarda Türkiye'nin dünya pazarlarýndaki yerini Ankara'da temsiledecek olan bu kompleks, ayný zamanda dünyaya açýlmakta olan kentiçin bir prestij unsuru olacaktýr.. Çubuk Doðal Parký:Ekolojik bir zorunluluk olarak Ankara kenti içinde ve çevresinde yeþilalanlarýn çoðaltýlmasý ve kentlilerin doða içinde rekreasyongereksinimlerinin karþýlanmasý gerekmektedir. Bu amaçla Çubuk barajýçevresindeki yeþil alan ve potansiyel orman alanlarý birleþtirilerek büyükölçekte Çubuk Milli Parký kurulmasý önerilmektedir.. Yeþil Köprüler / Semt Merkezleri:Yeþil köprüler / semt merkezleri simgesel adý ile amaçlanan kentomurgasýnýn çevre yerleþmeleri ile ulaþým baðlantýlarýnýn belirlinoktalarda ve kent-iþlevsel olarak odaklanmasý, çevre yerleþmelerindealt ulaþým sistemleri kurulmasý ile ýslah, yeni yapýlanma sürecine yenikentsel dinamikler getirecek köklü bir yapýsal müdahaledir.

Atatürk'ün doðumunun 100. yýlýnda, Atatürk'ün anýsýna armaðan olmak üzere ve Cumhuriyetin sembolü olarak bir AtatürkKültür Merkezi Kompleksi inþaatýna karar verildi. Kompleksin gerçekleþtirilmesi için 23.09.1980 tarihinde 2302 SayýlýKanun çýkarýlmýþ ve söz konusu kanunla Atatürk Kültür Merkezi alanýnýn sýnýrlarý belirlenmiþtir. Atatürk Kültür Merkezialaný içinde yapýlacak tüm binalarýn yapým kararý ve yetkisi Milli Komite'ye verilmiþtir. Milli Komite’nin 14 Aralýk 1990 tarihlikararý gereðince, Atatürk Kültür Merkezi alaný 4. Bölgede, Cumhurbaþkanlýðý Senfoni Orkestrasý Konser Salonu, ÇokAmaçlý Salonlar ve Türk Sanat Müziði için çalýþma mekanlarýnýn projelendirilmesi iþi, Bayandýrlýk ve Ýskan Bakanlýðý'naverilmiþtir. Mayýs 1992 yýlýnda açýlan ulusal yarýþmada seçilen projenin yarýþma sonrasý süreçleri, yarýþma baþýndakiamaçlarý hayata geçirebilecek geliþmeler ile devam edemedi: Yarýþmanýn sonuçlanmasýnýn üzerinden 12 yýl, sözleþmeninyapýlmasýndan üzerinden 11 yýl, dönemin Cumhurbaþkaný Süleyman Demirel'in temel atmasýnýn üstünden ise 7 yýl geçmiþolmasýna raðmen yapý, Baþkent’in göbeðinde bir çukurdan öteye geçememiþtir.

Bayýndýrlýk ve Ýskan Bakanlýðý tarihinde ‘yurtdýþý danýþmanlýk hizmeti’ alýnarak yapýlan ilk proje olmasý ve danýþmanlýksürecindeki aksaklýklar nedeniyle süreç sonlandýrýlamadý. Ýlk baþlarda danýþmanlýk hizmeti ile birlikte yürütülen projehizmetleri, bürokratik nedenler ile ileri aþamalarda devam ettirilemedi. Projenin geliþim süreci içinde akustik, danýþmanlýkile birlikte deðiþimlere uðradý. Dört ana birimden oluþan yapýnýn salonlar ve fuaye hariç, diðer bölümlerinin tüm uygulamaprojeleri 1997 yýlýnda tamamlandý. Dönemin Cumhurbaþkaný Sayýn Süleyman Demirel'in görkemli temel atma törenineraðmen Kültür Bakanlýðý’nýn yeterli ve düzenli ödenek ayýrmamasý nedeni ile, kapalý otoparkýn bir katýnýn yapýlmasý ileSanatçý Çalýþma ve Koro Çalýþma binalarýnýn temellerinden baþka bir ilerleme kaydedilemedi.

Salonlarýn uygulama projeleri ve devamý aþamalarý için çýkan süre uzatým kararlarý ile de problemi çözebilme þansýmýzolmadý. Çünkü gene ödenek olmamasý nedeniyle teslim ettiklerimize iliþkin ödeme yapýlamadý. Projenin tamamlanmasý þuanda beklemede. Ýnþaata iliþkin de bir ödenek ayrýlmadýðý için yapýlanlar da çürümeye terkedilmiþ durumda.

Bugüne gelinmesinde; siyasi iradeler ile birlikte kamuoyu ve kullanýcýlarýn da yeteri kadar duyarlý olmamalarý; herþeyidevletten bekleme anlayýsýnýn hala devam ediyor oluþunun da önemli bir etken olduðunu düþünüyoruz.

1992 - Bayýndýrlýk ve Ýskan BakanlýðýJÜRÝ : Orhan Dinç, Timur Erkman, Nejat Ersin, Mehmet Doruk Pamir, Doðan Tekeli, Ali Terzibaþoðlu,Ýlhami Ural, Nuran Ünsal

1. ÖDÜL :Semra Uygur, Özcan UygurMimarlýk, Aralýk '92 Sayý 250

Atatürk Kültür Merkezi Cumhurbaþkanlýðý Senfoni OrkestrasýKonser Salonu ve Koro Çalýþma Binalarý

20

varolmayan ankara

Ankara Kent Giriþleri - Ýzmir Kapýsý

1992 - Ulusal Yarýþma, Ankara Büyükþehir BelediyesiJÜRÝ : Baykan Günay, Yüksel Öztan, Semra Teber, Haluk Tezonar, Ergun Unaran, Ahmet Uzel

1. ÖDÜL : Baran Ýdil, Hasan Özbay, Tamer Baþbuð

Jüri Raporu'ndan: “... Deðirmentaþ Tepe'nin eteðinde, yolboyunca yer alan dairesel arkad sistemi ve doruðunda yeralan restoran/alýþ-veriþ yapýsý, bu tepenin topografisini incebir yorumla yeniden tanýmlamaktadýr. Yine bu dairesel arkadsistemi, programda öngörülen çeþitli fonksiyonlarýdaðýtan/birleþtiren 3 boyutlu bir aks olmaktan öte,Ankara'ya yaklaþýrken ve Ýzmir yönünde uzaklaþýrkensunduðu süreklilik ve perspektifle, “giriþ”, “yaklaþým” olayýnýdaha da zenginleþtirmektedir. Bu perspektif etki, arazinin ikiyanýnda yer alan parçalarýný birleþtiren yaya geçidininhizasýnda, karayolu üzerine atýlan 'immatenal' kare birörtüyle iyice güçlendirilmektedir.

Projenin bütününde gözlenen dinamizm/sükunet,doluluk/boþluk, çizgisellik/hacimsellik,doðrusallýk/dairesellik birlikteliði, zýtlýklarýn ince bir uyumiçinde biraraya getirilmesinin güzel bir örneðinioluþturmaktadýr. Karayolu üzerindeki þeffaf örtü ve onun 3boyutlu izdüþümünün Deðirmentaþ Tepe'nin daireseleteðinde yarattýðý oyuk/meydancýk, bu elemanýn dinamikgücünü daha da arttýrmaktadýr.

Güçlü etkisine raðmen, karayoluna yapýlan müdahaleninabartýlý olmamasý; projenin tamamýnýn kolaylýkla ve düþükmaliyetle gerçekleþtirilebilir olmasý...”

Jüri tasarýmý beðenmiþti ama bu da 'uygulanmayanyarýþmalar' arasýndaki yerini aldý.1999'da deðiþen Belediyeyönetimi, “kente giriþ” kavramýný beðenmiþ amayarýþmalarla ortaya çýkan projeleri beðenmemiþti. Milli birmimarinin peþinde, 3 g alan a da yeni projeler yaptýrýldýancak bunlar da uygulanmadý. Aradan 11 yýl geçtikten sonraarsanýn yakýnlarýnda bir yere 50 metre yüksekliðinde bir'eþeðine ters binmiþ Nasreddin Hoca binasý' yapýlacaðýnýnmüjdesi (!) verildi. Olur mu olur!...

iriþ ýn

Ankara Esenboða Yeni Ýç-dýþ Hatlar Terminal Binasý

1998- Devlet Hava Meydanlarý Ýþletmesi Genel MüdürlüðüJÜRÝ: Merih Karaaslan, Þevki Vanlý, Yalçýn Oðuz, Selim Velioðlu, Esin Bülbül, Hidayet Erdoðan

1. ÖDÜL: Ercan Çoban, Suzan Esirgen, Süleyman Bayrak, Ahmet Yertutan

1950'li yýllardan beri kullanýlmakta olan þu anki terminal binasý teknik, sistem, çevre, yapý ve alan kapasitesi olarak yeterliolmamaktadýr. Öte yandan Türkiye'nin resmi amaçlý tek giriþ ve çýkýþ kapýsý olan Ankara-Esenboða'nýn ayný zamandabaþkentte olmasý sebebiyle daha da büyük önem arzetmektedir. Çünkü Esenboða bir protokol meydanýdýr. Yarýþmasonrasýnda lkemizde yaþanan siyasi ve politik istikrarsýzlýk ve ekonomik krizler, böylesine önemli bir yapýnýn kýsa süredegerçekleþmesine engel olmuþtur. 1999 yýlýnda yap iþlet devret modeli ihale þartnamesine ýþýk tutacak tarzda avan projeler(Yarýþma jürisi ve DHMÝ yetkililerinin tavsiyeleri doðrultusunda) tüm malzeme kararlarý sistem detaylarý ve þartnameleri,mühendislik hizmetleri teknik þartnameleri ve raporlarý, çizimleri ile birlikte hazýrlanarak kuruma sunuldu. Sonra 2004 yýlýnýnbaþýna kadar söz konusu yatýrým yukarýda bahsedilen nedenlerden dolayý bir bekleme dönemi geçirdi. 23 Ocak 2004tarihinde yap-iþlet-devret ihale modeli ile yatýrýmcý kuruluþ olan DHMÝ Genel Müdürlüðünce ihaleye çýkarýldý. 12 Nisan 2004tarihinde sonuçlanan ihaleyi Ýstanbul Atatürk Havalimaný yapýmcý ve iþletmecisi olan TAV firmasý (Tepe Akfen Konsorsiyumu)kazandý. TAV firmasýnýn Ýstanbul Atatürk Havalimaný yapým ve iþletmesi deneyimi ve birlikte sürdürülecek koordinasyon veçalýþmalar ile Ankara Esenboða Yeni Ýç-Dýþ Hatlar Terminal Binasý ve Katlý Otopark kompleksi Türkiye ve Baþkent e yakýþýrbir yapý olacaktýr.

ü- -

,

’

KÖPRÜ

ÝZMÝR

OTO

YOLU

MEYD

AN

RESTO

RA

N

HAVUZ

GÖLET

SÝNEM

A

IÞIKÖ

RTÜ

SÜ

IÞIKÖ

RTÜ

SÜ

varolmayan ankara2322

Yarýþma sonrasý Baþbakanlýk Çevre Koruma Kurumu Baþkanlýðý'nýn isteði üzerine, kurumun eski binasýndaki toplantý salonundakurum üyelerinden oluþan 15-20 kiþilik bir heyete proje hakkýnda bir brifing verilmiþtir.Söz konusu brifingde, Kurum Baþkaný Sayýn Erol Öðün, Gölbaþý Belediyesi Baþkaný Sayýn Cengiz Kaman ile projeyle ilgilibirimlerin müdürleri ve uzmanlarý yer almýþlardýr. Proje müellifleri tarafýndan yarýþma projesi ve sonraki uygulamalara aitdüþünceler aktarýlmýþtýr. Yine bu toplantýda, kurum adýna 1/5000liklerin müelliflerce yapýlmasýna, akabinde 1/2500'lik MasterPlan'ýn hazýrlanmasý karar verilmiþtir. Projenin yatýrým programýnda yer almasý için Kurum tarafýndan yürütülen çalýþmalar sonucuproje yatýrým programýna alýnmýþtýr.

Kurum, proje alanýnda öncelikle taþ ocaklarýnýn kaldýrýlmasý, bozulan topografyanýn rehabilite edilmesi gibi öncü çalýþmalarabaþlanmasý isteklerinde bulunmuþtur. Bu isteklere dayalý olarak sözleþme örneði, iþ programýna esas alýnacak ihtiyaçprogramlarý, proje bedeli belirlenmesi gibi çalýþmalar yapýlmýþ ve Kurum Baþkanlýðý'na sunulmuþtur. Proje bedelleri ile ilgili birkaçkez görüþme yapýlmýþ, fiyatla ilgili belirli bir seviyede anlaþýlmýþtýr.

Ýhtiyaç programý, öncelikli konulara ait projelendirmeler öne alýnarak hazýrlanmýþ, ancak Kurum Baþkaný Sayýn Erol Öðün'ünbaþkanlýðýnda müelliflerden oluþan heyetçe projeyi, proje bedelleri ile birlikte bir kez de Çevre ve Orman Bakaný Sayýn OsmanPepe'ye sunmak amacýyla yapýlmasý düþünülen ziyaret halen gerçekleþtirilememiþtir.

Tüm bunlar olurken, Ankara Büyükþehir Belediye Baþkaný Sayýn Ý. Melih Gökçek söz konusu alan ile ilgili baþka projeleriolduðunu açýklamýþtýr.

Gölbaþý Özel Çevre Koruma Bölgesi - Bölge Parký ve Yakýn Çevresi

2001- Özel Çevre Koruma Kurumu Baþkanlýðý

JÜRÝ: Ahmet Uzel, Yalçýn Memlük, Halim Perçin, Baykan Günay, Öner Tokcan, Ahmet Uzel, Gültekin Günay, Nuray Tokyay

1. ÖDÜL: Haldun Erdoðan, A. Oktan Nalbantoðlu

Yenimahalle, 747 ve 2021 adalarda, büyük birbölümü Ankara Büyükþehir Belediyesimülkiyetindeki yaklaþýk 310.000 m² lik alanüzerinde yapýlmasý düþünülen ve toplaminþaat alaný 131.062 m² olarak öngörülentesislerin projelerinin elde edilmesi için(TMMOB üyelerine açýk) ulusal serbest tekkademeli mimarlýk, mühendislik ve kentseltasarým yarýþmasý açýlmýþtýr.

Ankara Büyükþehir Belediyesi tarafýndanbaþkent Ankara'yý temsil edecek bir BelediyeSarayý ile ayný arazi üzerinde tasarlananSosyal ve Ticari Tesislerin oluþturacaðý yenibir Ýþ, Kültür ve Rekreasyon Merkezi eldeetmek amacýyla 2000 yýlý sonunda açýlan projeyarýþmasýnýn sonuçlarý, yine ayný yýlýn Aralýkayýnda açýklanmýþtýr. Projemiz jüri tarafýndanbirincilik ödülüne ve dolayýsýyla uygulanmayalayýk bulunmuþtur.

Yarýþma sonrasý, taahhüt edilen ödülünödenmemesi üzerine mimarlar tarafýndanyasal süreç baþlatýlmýþtýr.

Birinci ödül sahibi projenin uygulanmasý içinde þartname koþulu olan sözleþme için kurumtarafýndan çaðrýda bulunulmamýþ, ayrýcaprojemizde öngörülmüþ olan noktada baþkabir müellif tarafýndan projelendirilen aynýamaçlý yapýnýn inþasýna baþlandýðýgörülmektedir.

2000-Ulusal Yarýþma, Ankara Büyükþehir Belediyesi

Ankara Büyükþehir Belediye Sarayý ile Sosyal-Ticari Tesisleri

Jüri: Þevki Vanlý, Mustafa Aslan Aslaner, Ragýp Buluç, Ünal Gökçen, Muammer Hacýbaloðlu, Ýlhan Selim Kural, Ahmet Uzel

1. Ödül: Coþkun Erkal, Filiz Erkal, Emre Erkal, Ozan Erkal

Mimarlar Od. Mimarlýk Dergisi, Sayý 297 (2001)

varolmayan ankara2524

Osmanlý Ýmparatorluðu’nun 700. Yýl Kuruluþ YýldönümüAnýt Kompleksi ve Parký2003 - Ankara Büyükþehir Belediyesi

JÜRÝ : Gönül Tankut, Þule Karaaslan, Selami Sözer, Öner Tokcan, Ragýp Çeçen, Oktay Þendur, Murat Doðru

1. ÖDÜL : Nimet Aydýn, Nalan Özkadif, Habibe Aduþ, Ferit Özþen, Levent Darý, Mustafa Ünal, Yavuz Kýbrýs Güner

“ Osmanlý temasýnýn Ankara'da bir parkta iþlenmesi Osmanlýgibi tematik çeþitliliðin çok olduðu bir konuda tasarýmcýyýbaþlangýç aþamasýnda büyük çeliþkilere düþürebilme ihtimaliolan bir konudur. Osmanlý günümüzde anlatýlýrken, oryantalistbir anlayýþla taklit etmek yerine, çaðdaþ tasarýmýn gereði olarakdamýtma, özümseme ve yorumlama kavramlarýylaaçýklanmalýdýr. Ýstanbul gibi yaþayan bir Osmanlý kavramýnýnAnkara'da oluþturulmasý çok zordur. Ankara Osmanlý-Oryantalist çizgiden kopuþun, aydýnlanmanýn, insan aklý iledoðanýn ve yaþamýn yönlendirilebileceðine olan inancýn kentidir.Bu yüzden Osmanlý mirasýný park konsepti içinde çaðdaþ birbiçimde yorumlamak projenin en önemli hedefi olmuþtur. Oransýrtlarýnda taþocaðý olarak hizmet veren bu alan hiçbir çevreseletki gözetmeksizin alaný imha etmiþtir. Bu tahribata bir tepki

olarak tasarým mümkün olduðunca ekolojik ve büyüktopografya hareketlerine meydan vermeden yapýlmayaçalýþýlmýþtýr. Mevcut kaya yüzeyler, Osmanlý'yý kuruluþ, geliþmeve duraklama dönemlerinde anlatmak üzere çok önemli birçevresel arka plan olarak deðerlendirilmiþtir. Kentin güneygeliþme alanýnda bulunan proje alaný, bölgenin hem ekonomikhem de sosyolojik açýdan geliþmesini saðlayacak önemli birpotansiyele sahiptir; ODTÜ Ormaný ile Dikmen Vadisi'nibirbirine baðlayacak, yeþil boþluðun kent içine kadarsokulmasýný saðlayacaktýr. Bölgedeki yeþil alandan yoksunniteliksiz konutun rehabilitasyonunda ve sosyal altyapýeksikliðinin giderilmesinde öncü bir proje niteliðindedir. Projealaný yeni yapýlanmasýyla birlikte bölgenin en önemli toplanmanoktasý (node) olacaktýr...” deniyordu yarýþmanýn birincisi olanprojenin raporunda. Ancak Belediye’ye yapýlan iki sunuþunardýndan, Belediye kendi açtýðý yarýþmayý uygulamaktanvazgeçti; mimarlarla iliþkiyi kesti ve park alanýnýn önemli birbölümünü imara açan bir mevzi planý Ocak 2004’te kabul etti.

varolmayan ankara

Kuðulupark ve Çevresi Kentsel Tasarýmý

2002 - Çankaya Belediyesi

JÜRÝ : Gönül Tankut, Metin Baþal, Baykan Günay, Oktan Nalbantoðlu, Semra Uygur

1. ÖDÜL : Dilek Topuz Derman, Yýlmaz Erdoðan, Ali Duran Yýldýz, Bünyamin Derman

Ankara'da Çankaya Belediyesi'nin açmýþ olduðu “Kuðulupark ve Çevresi Kentsel Tasarým Yarýþmasý” Mayýs 2002'desonuçlandý. Uygulama projelerinin yapýmý ile ilgili görüþmeler idare ve jüriyi temsil eden katýlýmcýlar ve müelliflerce Aðustos2002'de baþladý ve Eylül ayý ortalarýnda sözleþme imzalanarak süreç baþladý. Hedef, projelerin üç aylýk bir süredetamamlanarak, iþin 2004 yýlýndaki yerel seçimler öncesi ihale edilerek gerçekleþtirilmesiydi.

Kýsa sürede tamamlanma hedefi ve jürinin idare ile yapýlan görüþmelerde danýþman olarak yeralmasý müellifler olarakbizleri projenin uygulanmasý yönünde umutlandýrdý. Ancak, bu iyimser tablo idarenin jüriyi devre dýþý býrakmasýylagölgelendi. Ardýndan projelerin Anýtlar Kurulu onayý tarafýmýzdan bir haftada gerçekleþtirildiði halde belediye onayý hersafhada kimi kez altý aya varan sürelerde ancak sonuçlandý. Bu durumu açýklamak için seçebildiðimiz en uygun sözcük ise

oldu. Yine uzayan süreç beraberinde deðiþen mevzuatlarla ek talepler getirdi ve neticede projelerin son safhasý2004 yerel seçimler öncesi onaylandý.

Þu anda yeni bir yönetim görevde. Ýlk icraatlarý oluþturduklarý yeni kadrolarla bir önceki dönemde yapýlan iþlerle ilgiliincelemelerde bulunmak. Bizler de bu incelemelerin tamamlanarak idareyle iliþkimizin kesilmesini bekliyoruz. Fakat nebunun neticeleneceðine ne de bu projenin uygulanacaðýna iliþkin bir umut taþýmýyoruz artýk.

Türkiye yarýþmalarý proje elde etme yöntemi olarak yýllardýr kullanmakla birlikte ne yazýk ki bunu bir geleneðedönüþtürememiþtir. Zira bu yolla seçilen çok az proje uygulanabilmiþ ve gerek meslek ortamýnda gerekse kamu nezdindetartýþýlabilme olanaðý bulabilmiþtir. Özellikle kentsel ölçekli projelerde yapýlan iþ doðrudan kamuyu ilgilendirir. Oysa bizdeiþin hiçbir safhasýnda adý geçmediði gibi, yapýlan þey onun için ona raðmen gerçekleþtirilir.

Gönül ister ki, bundan sonra bizim ülkemizde de bu tür projeler çok da uzaðýmýzda olmayan örnekleri gibi, devletin, yerelyönetimlerin, sivil toplum kuruluþlarýnýn, sponsor olarak özel sektörün, meslek adamlarýnýn ve doðrudan kamunun baþýndansonuna içinde yeraldýðý, sahiplendiði ve böylelikle daha güçlü doðup, yaþayan projeler olsun. Kaðýt üzerinde doðan fikirlermürekkep ömrüyle sýnýrlý kalmasýn.

bürokrasi

2726

BÝR CEVAP: “ 1000 MÝMAR 1000 OKULDA”

Çaðrýmýz Mimarlara...

Artýk; “mimarlýk” eðitim sistemi içerisinde varolabilecek

Çocuk ve Mimarlýk programý içinde yer alýn, geleceðe yer açýn. Kendinizi bu alanda da varedin.Çocuklarla olun...

Bu eðitici, geliþtirici ve yaratýcý süreci bizimle paylaþýn...

Mimarlýðýnýzý, mimarlýk görüþlerinizi “Çocuk ve Mimarlýk” programý üzerinden de paylaþmayý, iletmeyideneyin…

. Milli Eðitim Bakanlýðý Ankara ÝlMüdürlüðü 2004-2005 öðretim yýlýnda Ankara'daki okullarda çalýþma yapýlabileceðini bildirdi. Yazboyunca çalýþma grubu, uzmanlarýn desteði ve yönlendirmesi ile çalýþarak; eðitim kiti hedeflerinioluþturmaya, kurmaya çabaladý; “mimarlýk eðitsel kolu” için yönetmelik hazýrlýklarý yaptý. Yapýlanhazýrlýklarý ve geçen yýl gerçekleþtirilen projeleri adresindenizleyebilirsiniz.

Mimarlýðýn meþruiyeti, geleceðin inþasý için, “1000 Mimar 1000 Okulda”projesine katýlýmýnýzý bekliyoruz.Bir okul seçin, ne yapmak istediðinizi belirleyin, hep hayalinizde olan veaktarmak istediðiniz bir düþünceyi, kavramý seçin. Sonrasýnda; ilktasarýmcýyla, çocukla buluþun... Onlara çok þey öðretebilir, onlardan çokfazla öðrenebilirsiniz...Haydi Okullara...1000 Okulda, 1000 mimar olabilmek dileðiyle...

www.mimarlarodasiankara.org

SORU: MEÞRUÝYET NASIL SAÐLANIR?

Mimarlýk Meþruiyet

Çocuk ve Mimarlýk aktarým

“Çocuk ve Mimarlýk” programý, mimarlýk kültürü'nün çocuk kültürü ile buluþmasýdýr.

“ ”ini, gereklerini, kültürünü, ne için varolduðunu ve neyi anlattýðýný ortayakoyarak saðlayabilecek ya da yeniden kazanabilecektir.

Mimarlýðýn aslýnda; yaþam biçimi/biçimleri tasarladýðý topluma aktarýlabilirse ve toplumun bu durumukabul etmesi, algýlamasý ve içselleþtirmesi saðlanabilirse, “meþruiyet” sorunlarý ya da sorgulamalarýortadan kalkacaktýr.

Bu çerçevede, Mimarlar Odasý Ankara Þubesi tarafýndan yürütülmekte olan “ Çocuk ve MimarlýkProgramý”, mimarlýðýn meþru zeminini kazanabilmesinin dayanaðý ve/ veya kaynaðý olacaktýr. Çünkü,“ ” programý bir programýdýr. Program; öncelikle çocuklarýn, ardýndangeliþtirilecek yöntem ve eðitim araçlarý ile eðitimcilerin eðitimini kapsamaktadýr; yapýlý çevre eðitimiverilmesi, kent ve kentlilik bilinci oluþturulmasý temeline dayanýr. Program; tasarýmýn, tasarlamanýndeðerini ve önemini kavramýþ, eleþtirel düþünce sistemi geliþtirebilmiþ nesillerin varolmasýný olanaklýkýlacak/ destekleyecektir.

MÝMARLIÐIN GELECEÐÝNÝÝNÞA EDELÝM!

Bilgi ve iletiþim için:

Tel: 417 86 65/133 Fax: 417 18 04info@mimarlarodasiankara.org

Çocuk ve Mimarlýk Programý

Eylül 2004

Ekim 2004

Kasým 2004

Aralýk 2004

Þubat 2004

Mart 2004

· Milli Eðitim Bakanlýðý'na Eðitim Kiti ve Mimarlýk Eðitsel Kolu Yönetmeliðikonularýnda rapor sunulmasý.

· Okullarýn ve mimarlarýn katýlýmý için çaðrýlar...· Yapý Fuarý Ankara 2004 “Barýnak” Tasarým Atölyesi (23-24-25 Eylül 2005)

· 2004-2005 dönemi açýlýþý/ okul buluþmalarýnýn baþlamasý· Çocuk geliþimi seminerleri/ Çocuk Kültürü Araþtýrma ve Uygulama Merkezitarafýndan çocuklarla çalýþacak olan mimarlar için kurgulanmýþ bir seminerprogramý

· “Çocuk ve Mimarlýk” Gazetesi 1 / Ýngilizce Türkçe hazýrlanacak... Yapýlanprojelerin ortamla paylaþýmýný, projenin yaygýnlýðýný ve bilinirliðinisaðlayacak... UIA programlarýna hazýrlýk.

· UIA 2005 Istnbul Kongresi'ne katýlým yöntem ve araçlarýnýn belirlenmesi,program oluþturulmasý

· Mimarlýk haftasý içerisinde; “Çocuk ve Mimarlýk” Atölyesi· “Kamusal Baþarýda Çocuk Katýlýmý” konulu Eðitim Programý (16-17 Ekim2004)

· ARAMA 1:Projeyi geliþtirmek ve yeni akslar yaratmak için zihinsel arama...

· Çocuk ve Mimarlýk Logo Tasarým Yarýþmasý· Türk Tarih Kurumu/ Çocuk Haklarý Belgesel Film Gösterimi / Çocuk Haklarýgününde olabilir.

· Mimarlýk haftasýnýn ve Katýlým konulu eðitim programýnýn ardýndan;çocuklarla “Çocuk Haklarý Belgeseli” film atölyesi gerçekleþtirilecek.

· “Çocuk ve Mimarlýk” Gazetesi 2/ Ýngilizce Türkçe hazýrlanacak...

· “Çocuk ve Mimarlýk” Gazetesi 3/ Ýngilizce Türkçe hazýrlanacak...· Kýþ okulu-“zaman/kent” temalý

UIA Ýstanbul 2005 kongresi için; Çocuk&Mimarlýk kitabý/ Ýngilizce-Türkçe

Aslý Özbay

Atatürk Orman Çiftliði, 1937’de Atatürk’ünvasiyetinde Baþkent’e baðýþladýðý ve kentin batýaksýnda çok deðerli bir yeþil alan potansiyeli iken...1950’lerden baþlayarak her dönemde, itibarlý (!)kamu kuruluþlarýnýn potansiyel iþgal alaný halinegelmiþ, sahipsizleþtirilmiþ bir alana dönüþür. O denlisahipsizdir ki, ne planlanmasý mümkün olur, ne arþivi(gelen-giden evrak, haritalar, fotoðraflar vd) imhaedilmekten kurtarýlabilir, ne de ‘hangi tarihte, kimininsiyatifiyle kime arsa tahsisi yapýldýðý’, yöneticilercesöylenebilmektedir. Bu yüzden alanýn kesinbüyüklüðü bile tereddüt konusudur: 40 bin hektarmý, yoksa 60 binlere ulaþýyor mu?!

Alan, 1990 ve 2015 planlarýnda, ‘ürkek” birgösterimle ve pek genel ifadelerle yer almýþtýr.Muhtemelen planlarý yapanlarýn bu denli yaygýn biriþgal cephesinin elinden arsalarý kurtarýp, yenideniþlevlendirmeye ne cesareti, ne de inancý vardýr...

Kentteki iki köklü üniversitenin (ODTÜ; GAZÝ)mimarlýk ve þehircilik bölümleri, alaný yýllardýr projekonusu olarak iþleyedururlar ama eþgüdüm içindebir planý hayata geçirmek konusunda, güçlü biretkileri/giriþimleri olduðuna þahit olmadýk.

Mimarlar Odasý da her dönemde bu alanla ilgilendive gücünün yettiðince uyarýlarýný ve önerileriniduyurmaya çalýþtý; ancak, ilgili kurumlar arasýndagüçbirliði ve koordinasyon olmayýnca, önerilerin“cýlýz” tonu, süreci dönüþtürmeye yetemedi.

Derken, bu yaz umut verici bir geliþme oldu:Büyükþehir Belediyesi’nin futbol takýmý için bir yertahsisi çabasýna giriþmesi zamanýnda duyuldu;yaygýn bir tepki ve direnç gösterildi; konuya iliþkinkanun teklifi (þimdilik) askýya alýndý; çeþitli meslekgruplarý ve derneklerin iþbirliðiyle düzenlenen 10Temmuz Paneli, hepimizi hayrete düþüren bir ilgi vekatýlýmla gerçekleþerek, çok önemli bilgilerin deþifreolmasýna zemin hazýrladý. Bu geliþmeden cesaretalarak, AOÇ’yi düþündürmek ve Ekim baþýndaki“mimarlýk haftasý”nda enine boyuna tartýþtýrmakistiyoruz. Tartýþmaya baþlarken, arazide kimlerin neoranda yeri olduðunu da bilmenizi istedik.*

Ýþte sizlere esaslý bir “kentsel tasarým” problemi...Bu denli paylaþýlmýþ ve önemli bir alaný, nasýldönüþtürmeyi önerirsiniz?...

kentsel

AOÇ ARAZÝSÝNÝ PAYLAÞANLAR

12

3

45

67

89

1011

PTT Gn. Müdürlüðü'ne kiraya verilen alanJokey Kulübü'ne kiraya verilen alan

Yenimahalle ve Ertimesgut Belediyeleri'nekiraya verilen alanlar

Köy Hizmetleri'ne kiraya verilen alanPetrol Ofisine kiraya verilen alan

Set Çimento'ya kiraya verilen alanBelko'ya kiraya verilen alan

Mitas'a kiraya verilen alanlarKarayollarý'na kiraya verilen alan

Büyükþehir Belediyesi'ne kiraya verilen alanKayalar Ýnþaat'a kiraya verilen alan

SÖKÜKLERÝN EN BÜYÜÐÜ ATATÜRK ORMAN ÇÝFTLÝÐÝ12

1314

1516

1718

1920

2122

2324

25

Gençlik ve Spor Gn. Müdürlüðü'ne kiraya verilen alanMit Müsteþarlýðý'na kiraya verilen Alan

Su ve Kanalizasyon Ýdaresi'ne kiraya verilen alanDDY Marþandiz Garý

TÝGEMFiþek FabrikasýBira Fabrikasý

Gazi Üniversitesi’ne kanunla satýlan alanlarGazi Üniversitesi’ne kanunla satýlan ve feraðý verilen alanlar

Ankara Þehirler Arasý Otobüs ÝþletmesiMitaþ

Traktör FabrikasýTZDT

TÝGEM

* Bize bu dokümanýsaðlayan ODTÜ Þehirve Bölge PlanlamaBölümü yöneticilerineteþekkür ederiz.Bölümde “kentseltasarýmyüksek lisansprogramý”çerçevesindehazýrlanan öneriyigelecek sayýmýzdasizlerle paylaþacaðýz.

KULLANILMAYAN ALANLAR

TAHIL ÜRETÝM ALANLARI

KÝRAYA VERÝLEN ALANLAR

YEÞÝL ALANLAR

30

33

GENÇLÝK PARKI

Gençlik Parký ve Ýtfaiye Meydaný'na tarihikimlikleri yeniden kazandýrýlarak, bu alanýn kültürve ticaret merkezi haline getirilmesiamaçlanmýþtýr. Bu doðrultuda Gençlik Parký'ndasaðlýklaþtýrma, Ýtfaiye Meydaný ve Bit Pazarý'nýnbulunduðu alanda yenileme yapýlmýþtýr. BitPazarý'nýn bulunduðu alan tarihi ticaret yapýlarýyladeðerlendirilirken ticaretin niteliðideðiþtirilmemiþtir. Ýtfaiye Meydaný'nda yapýlanyenileme sonucunda alan kültür merkezi olarakdeðerlendirilip, çalýþma alaný bütünündekiyaya dolaþýmý ve diðer kültürel alanlarlabaðlantýlarý kurulmuþtur.

Alternatif ulaþým sistemlerinde Park içerisindekimini tren, Ýstasyon Meydaný'ndan baþlayan veKale'ye uzanan tramvay hattý ve mevcut metrogüzergahý 3'lü bir ulaþým sistemi içerisindedeðerlendirilmiþtir. Park'ýn kimliðinin yok olmasýnaneden olan ve alanýn yeþilinden çalan eðlencebirimleri ve gastronomi birimleri minimumdatutulmuþ; park, dinlenme aðýrlýklý kültürel birmekan olarak saðlýklaþtýrýlmýþtýr.

Tuðçe Þanlý

plancý adaylarýnýnankaradüþleri

32

Ankara üzerine kentsel ölçekli projeleri esas

aldýðýmýz bu sayýya bir katký da, Gazi

Üniversitesi’nin Þehir ve Bölge Planlama

Bölümü öðrencilerinden geldi. ÞBP 344-Çevre

Projesi dersi* kapsamýnda gerçekleþtirilmiþ

çalýþmalardan bir seçki, atölye hocalarýndan

Dr. Nuray Bayraktar kanalýyla, bizlerden

sizlere ulaþýyor: Plancý adaylarý, önemli kentsel

alanlara iliþkin hayallerini bizlerle paylaþmak

istiyor...

*Söz konusu proje dersi 2003-2004 Bahar Döneminde Prof.Dr. Orhan KUNTAY, Doç.Dr. Zuhal ÖZCAN, Doç.Dr. Mehmet TUNÇER, Öðr.Gör.Dr.

Nuray BAYRAKTAR, Araþ. Gör. Dr. Murat YILDIZ, Araþ. Gör. Nazým ÖZER, Araþ. Gör. Aybike CEYLAN, Araþ. Gör. Ülkü DUMAN,

Araþ. Gör. Aysu UÐURLAR tarafýndan yürütülmüþtür.

Saraçoðlu Mahallesi'nin, Kýzýlay kent merkezindekisosyo-kültürel donatý eksikliðini karþýlayacakþekilde ve merkezin kullanýlabilirliðini arttýrmakadýna “sanat akademisi”ne dönüþtürüleceði; içindemimarlýk , edebiyat , resim-heykel-fotoðrafçýlýkfakülteleri, tiyatro-sinema ve sahne sanatlarýbölümlerinin yer alacaðý varsayýlmýþ; mahalledegençlerle burayý kullanacak yayalarýn bir arayageldiði dinleti alanlarý oluþturulmuþtur. Önerilenmeydanda kapalý-açýk spor alanlarý, þiir-dinleti-resim köþeleri, açýk-kapalý sergi salonlarý, minikonser salonu, tiyatro-sinema salonu yeralmaktadýr. Güvenpark'ýn düzenlemesinde YükselCaddesi ve Metro çýkýþlarý gözönüne alýnmýþtýr.Maltepe Pazarý alanda bir sorun olarak görülmüþve burasý yine gençlerin, yayalarýn kullanacaðý fuaralaný olarak düzenlenmiþtir. Maltepe Otoparký da bualana hizmet edecek kapasiteye getirilmiþtir.

TARÝHÝ KENT - SARAÇOÐLU MAHALLESÝYasemin Kunduz

ULUS / HACIBAYRAM CAMÝÝ VE ÇEVRESÝElâ Ataç

Hükümet Meydaný, Roma Hamamý,Hacýbayram Camii, Ogüst Mabedi, I. ve II.Meclis ile Ýþ Bankasý ve Sümerbank gibiyapýlarla farklý bir çok dönemi içinde barýndýranalan, bugün bir çöküntü alaný haline gelmiþtir.Dolayýsýyla projenin amacý bu kimlikli yapýlarýyaya akslarýyla baðlayarak ve kimi yerlerde(Hükümet Meydaný, Meclis Bahçesi gibi)1930'lu yýllarýn orijinal tasarýmlarýna geridönerek yaþam kalitesi yüksek, yeni bir çevreoluþturmaktýr. Bu amaçla da mevcut kamuyapýlarý, ticari, dini ve tarihi yapýlardeðerlendirilmiþ, organik dokuya sahipalanlarda ise ticari ihtisaslaþma ve konutdüzeni korunmuþtur.

3534

ANKARA KALESÝPýnar Þahin

1/1000 ölçekte ise yapýlan analitik etüdler vekoruma amaçlý imar planý doðrultusunda,dokuyu bozan mimarideki yapýlar yýkýlmýþ,Kale, fiziki olarak eski görüntüsünekavuþturulmuþtur.

Kale'de, ‘sözleþmeli mecburiyet’ saðlanarakkullanýcý grubu deðiþtirilmiþtir. Yeni kullanýcýgrubu sanatçýlar olacak ve Ýçkale’de ikametedecekle; dolayýsýyla içkale, konut, sanatçýlarýnatölyeleri, pansiyon alanlarýndan oluþacaktýr.Dýþkale’de ise, halihazýrda baþlamýþ olan iþlevdönüþümü devam ettirilmiþtir. Çalýþma alanýiçerisindeki Hisar Parký kent balkonu olarakdeðerlendirilmiþ, mevcut odeon ve çevresininfestival alaný olarak kullanýmý önerilmiþtir.Halihazýrdaki otopark alaný otobüs, özel araçve engelli araç seçenekleriyle 100 araç içinyeniden düzenlenmiþtir. Kale kapýsý özelliklevurgulanmýþtýr.

ULUS

· Yeni yapýlarýn saçak yüksekliði gelenekseldokudaki diðer yapýlarla eþ ve uyumluolacaktýr.

· Saðlýklaþtýrýlacak veya çevreye uyumlu halegetirilecek yapýlarda gerçekleþtirilecekuygulamalar ayrýntýlý projelerlebelirlenecektir. Bu yapýlarýn döþeme-tavan-cephe gibi elemanlarýnýn onarýmý saðlanacakve kullanýlabilirliði artýrýlacaktýr.

· Kentsel sit alanýndaki geleneksel dokudadoðrudan taþýt trafiðine açýk yol veotoparklar yoktur. Gereðinde taþýt trafiðineaçýlan yaya yollarýyla servis saðlanacaktýr

· Kentsel mobilyalar ve peyzaj çevreyleuyumlu olacaktýr.

· Ticari kullanýmlarda yer alan reklampanolarýnýn yapýnýn rengiyle eþ ve uyumluolmasý saðlanacak; büyüklüðü yapýnýnelemanlarýyla orantýlý olacak; konulduðu yertarihi yapýnýn görünümünü olumsuzetkilemeyecektir.

Özge Aras Zehra Yiðitbaþý

ÝSTÝKLAL MAHALLESÝ

Toplumun hafýzasýnda oluþmuþ, yaþlý bakýmevi,huzurevi gibi olumsuz ve çaðdýþý yaklaþýmlarýnaksine, yaþlýlarýn dýþ dünyayla iliþkilerikesilmeden yaþamlarýný mutlu, huzurlu, saðlýklýgeçirmelerini ve tedavi olmalarýný saðlamakiçin çalýþma alanýnda yaþlýlar merkeziönerilmiþtir. Alan içerisinde, kültür ve sanatevleri, müzik evleri, dinleti meydaný, sergievi,dansevi, fasýlevi, oyunevleri, ahþap ve bakýriþleri atölyeleri, kitap okuma birimleritasarlanmýþtýr. Mahalle içinde bulunan, tarihihamamlarýn saðlýk ünitelerine dönüþtürülmesiöngörülmüþtür

.Çevre hastahanelerden gelen hastalar bir altgeçitle alana ulaþýrken, dýþarýdan gelecek olanhastalar için Gar'dan, Metro (Ulus)Ýstasyonuna ulaþan, oradan da ÝstiklâlMahallesi'ne gelen tramvay hattýdüþünülmüþtür.

ULUS / HANLAR (Müzeler)Nihal Hasusta

Ulus-Çýkrýkçýlar Yokuþu ve Hanlar Bölgesindebulunan anýtsal nitelikteki tescilli yapýlarýnkorunabilmesi ve kentsel yaþama dahil edilebilmesiiçin bu yapýlara kültürel fonksiyonlar kazandýrýlmayaçalýþýlmýþtýr. Bu amaçla Kültür ve Turizm Bakanlýðý'naait yapý, Anadolu Medeniyetler Müzesi, Çukur Han,Çengel Han, Zaraf Haný ve Pilavoðlu Hanýnýnrestorasyon projeleri yapýlarak iþlevleri müzeyedönüþtürülmüþtür. Bu þekilde bir müzeler bölgesioluþturularak, bu aksýn Çýkrýkçýlar Yokuþu'ylabütünleþtirilmesi amaçlanmýþtýr. Böylece tümAnkara'ya ve dýþ turizme yönelik yaþayan bir tarihiçevre oluþturulmaya çalýþýlmýþtýr.

3736

C. Füruzan Helaloðlu

Ezgi Sarmusak

Projenin temel konsepti kentin meydanlarýnýn vemeydanlarý oluþturan yapýlarýn tamamen kentlebütünleþik olmasýdýr. Alanda bulunan mevcut okulunduvarlarý kaldýrýlarak kentle bütünleþen bir alanolarak tasarlanmýþtýr. Klasik sýnýf anlayýþýnýnötesinde, öðrencileri kentten koparmadan soðukeðitim anlayýþýndan uzak bir anfide eðitim verilmesiönerilmiþtir.

BATIKENT / ANFÝLERÝN KATKISI

BATIKENT/ ENGELLÝLER MERKEZÝ

Batýkent Ergazi Köyü'nü yalnýzca Batýkent'teki deðil,ülkemizdeki tüm engelli çocuklara yönelik bir“Zihinsel Engelliler Ýstihdam ve Yaþam Merkezi”nedönüþtürme kararý alýnmýþtýr.

Bu yaþam merkezi, özel eðitim okulu, terapi merkezi,atölyeler, spor alaný, sosyal tesis ve eðlence alaný,kimsesiz engelli çocuklarýn kalabileceklerikonutlardan oluþan, 18 hektarlýk alanda 500 çocuða

eðitim ve istihdam olanaðý saðlayan bir merkezdir.

Zihinsel engelli çocuklarýn üretim yapabilecekleri,ürettiklerini pazarlayarak para kazanabilecekleri,kendi ayaklarý üzerinde durabilmenin ve hiçbir ayrýmolmaksýzýn yaþýtlarýyla birlikte bulunmanýnmutluluðunu yaþayabilecekleri donatýlar bu alanýndýþýnda yer almaktadýr.Çocuklarýn engelli olmayançocuklarla yapýlacak çeþitli aktivitelerle sosyalhayata uyum becerileri geliþtirilecektir.

Lale Pekel

BATIKENT/ EKOLOJÝK EÐÝTÝM OKULU

Ergazi Köyü’nde yapýlan analizler sonucusaptanan sorunlara çözüm getirmek ve doðaylauyumlu, çevreye duyarlý yaklaþýmýn sadecedüþüncede kalmamasý, uygulanýp hayatageçirilmesi, yaþam biçimine dönüþtürülmesi için,ekoloji eðitimi veren bir okul önerilmiþtir. Bu okul,çocuklarýn her doðal eylemigözlemleyebilecekleri, sonuçlarýnýdeðerlendirebilecekleri, hayata katkýsýnýirdeleyebilecekleri bir okul olacaktýr. Okulunkendisi güneþ enerjisiyle elektrik enerjisi eldeeden, güneþ panellerini ve fotovoltaik güneþpillerini kullanan bir okuldur.

Ayrýca bu okul atýk suyun tekrar arýtýlýpkullanýlabildiði bir sisteme sahiptir. Okuldayaðmur suyu toplanarak, okulun bahçesinisulamada, okul içi temizliði vb. için kullanýlacaktýr.Enerji, rüzgar enerjisinden, üretimin iç mekandanizlenebileceði bir düzenek kullanýlaraküretilecektir. Okulda, eðimli bahçelerde deðiþikkök yapýsýna sahip bitkiler yetiþtirilip, yaðmur ve

ÇAYYOLUSema Akbay

Ankara-Eskiþehir Yolu baðlantýlý Ümitköy-Çayyoluyerleþme alaný içerisindeki Çayyolu Köyü'nünprestijli konut alanlarýnýn baskýsý altýnda kalmasýve kötü kalitedeki yapýlaþmasý, altyapý, otopark,yeþil alan yetersizliði, ticaret alanlarýnýn yol boyuyerleþmesi ile oluþan görüntü kirliliði, trafiksýkýþýklýðý bu alanda bir dönüþüm projesini gereklikýlmaktadýr.

Ticaret alanlarýnýn biraraya toplanarakoluþturduðu meydana baðlý 1.derece yaya aksýnýnbir ucu ‘odeon’a-gösteri alanýna baðlanýrken,diðer ucu spor alanýna baðlanmaktadýr. Önerilendiðer bir ulaþým türü ise spor alanýndan ve ticaretmeydanýndan baþlayan ve 2 ayrý baký noktasýndasonlanan teleferik hattýdýr. Çalýþma alanýnýn kuzeyve güneyinde bulunan baký teraslarýnýn, ticaret vespor alaný ile organik yollarla baðlantýsýkurulmuþtur. Güneydeki baký noktasýnýn batýsýndaoluþturulan açýk hava sinemasý eðime uygunolarak doðal oturma birimleri ve baðlantýlarýylatasarlanmýþtýr.

39

“ANKARA’NIN TAÞINA BAK”

Ali Cengizkan

38

nerede yer alacaðý ve dönüþüp dönüþemeyeceðidir.Modern bir baþkent olarak kuruluþunda Ankara'nýnönündeki sorunlardan birisi de, mezarlýk alanlarý ileilgiliydi. Çoðu Kurtuluþ Savaþý döneminetarihlenecek ve çok kapsamlý olmayan sanayi, askeriüretime iliþkindir ve baruthane - kýþla - talimgah gibialanlarýn dönüþümü ya da sorunsuz biçimde kentinkullanýmýna dahil edilmesi kolay olacaktýr. OysaUlus'un Batý yönünü tarifleyen ve bugünkü RomaHamamý'ndan güneyde Namazgâh'a kadar inenbölge, Ortodoks ve Müslümanlarýn gömüldüklerimezarlýk alanlarýný oluþturmaktadýr. Yine HacýbayramCamisi ve Augustus Tapýnaðý bahçeleri, KýzýlbeyTürbesi ve çevresi, Karyaðdý Hatun Türbesi çevresi,Arslanhane Camisi ve Zaviyesi ile Türbesi ve çevresiile caminin doðu bölümü, Kesikbaþ Türbesi veçevresi, Cenabi Ahmet Paþa Camisi ve Türbesiçevresi, kimi mescit ve tekkelerin bahçeleri de küçükve daðýnýk mezarlýk alanlarýný oluþturmaktadýr.

Aslýnda 1917 yangýnýndan sonra baþlayanmezarlýklarýn taþýnmasý ve mezarlýk alanlarýnýn baþkakullanýma özgülenmesi (tahsisi) 1924 yýlýna kadar

Anadolu coðrafyasýnda mezarlýklarýn "nekropol" yani"ölüler kenti" boyutunda, bu denli eski bir gelenek vekültür oluþturmasýna, halklarýn kendi mezarlýklarýnýda kentleri gibi kurmalarýna, biçimlendirmelerine,anlamlandýrmalarýna þaþýrmamak gerek. Kentli içinkentte barýnmak, çalýþmak ve yaþamýný sürdürmek,çoluk çocuða karýþmak ve onlarý yetiþtirmek, kendinitazelemek ve geliþtirmek, bütün bu edimlerigerçekleþtirirken de, geçmiþi ve geleceði ile kendinivaretmek anlamýna gelir. Dolayýsýyla "kenttebarýnmak", mezarlýklarýn varlýðýna da gerek duyan,hem mezarlýðý yaratan ama hem de öznenin onabaðýmlý olduðunu unutmamasý gereken,

dir.

Büyüyen her kentin önündeki engellerden birisi yenialanlarý yerleþime açmak ise, en az onun kadarönemli ikincisi de artýk 'eski' olarak kabul edilecekolan kentin çeperinde yer alan sanayi, küçük üretimve mezarlýk alanlarýnýn, "yeni kent"in resmi içinde

tersinir biredim

Ankara Ýçin Tarihçe

Ankara Mezarlýklarý

oldukça yol almýþtýr. Ulus'ta 1920'den 1924'e kadarBirinci Milli Meclis yapýsý olarak kullanýlacak olaneski Ýttihat-Terakki Fýrkasý Mahfeli, 1912 tarihlidir veeski mezarlýk alanýna oturmaktadýr. Daha sonra inþaedilecek olan Ýkinci Meclis, Hakimiyet-i MilliyeMatbaasý ve Divan-ý Muhasebat (Sayýþtay) binalarýda dönüþmüþ mezarlýk alanýna oturtulmuþtur. 1920'liyýllarda vakýf yönetimi olan Evkaf UmumMüdüriyeti'ne devredilecek olan mezarlýk alanlarý,yine örneðin kamu yararýna kurumlar olan TayyareCemiyeti, Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti ve Hilal-iAhmer Cemiyeti'ne belli maddi karþýlýklarladevredilecektir. Namazgah Tepesi ve eteklerindeÝncesu Deresi ile sýnýrlanmýþ biçimde yer almaktaolan Türk Kuþu, Türk Hava Kurumu, Türk TarihKurumu, Türkocaðý (bugün Devlet Resim ve HeykelMüzesi) ve Etnoðrafya Müzesi ile Ankara Kýz Lisesi

yapýlarýnýn ortaya çýkýþý böyledir. Cebeci'de bulunanve bugün Ankara Üniversitesi Týp Fakültesi Cebeciyerleþkesi olan alan, Gülhane Askeri Hastahanesi'ninbirinci dönem yerleþkesidir; bu nedenle, AskeriÞehitlik de hemen Hastane'nin arkasýnda kare biryerleþim olarak tasarlanmýþtýr.

1924 yýlýnda tek ve merkezi bir Þehir Mezarlýðýdüþüncesi ortaya çýkacak ve kent planýnda yerayrýlmasý gerçekleþtirilecek, bugünkü AsriMezarlýk'ýn temelleri böylece atýlacaktýr. Her alandaolduðu gibi mezarlýk kültüründe de, kamu saðlýðý(yani hýfz-ý sýhha) açýsýndan gelen modernleþme yada dönemindeki adýyla "asrileþme", mezarlýkalanlarýnýn toplulaþtýrýlmasýný, yenidentasarlanmasýný, hatta Asri Mezarlýk alanýnýn dayarýþma ile elde edilmesini getirir. Uluslararasýyarýþmaya beþi Türk 12 yarýþmacý katýlýr; aslýnda "üçecnebi ile bir Türk daha gelmiþse de" bunlar geçkaldýðý için kabul edilmez. Yarýþmanýn uluslararasýoluþu, konuya verilen önemi göstermektedir:Sonuçta ise, birinci, ikinci ve beþinci ödüller, yabancýmimarlara verilmiþtir. O dönemde Ankara'da bulunanönemli Alman mimarý Martin Elsaesser'in projesibirinci seçilmiþ ve uygulanmýþtýr. Mezarlýðýn

1

3

4

2

5

topoðrafya ve kentin silüeti ile, Ankara Kalesi ileiliþkisi ve kendi alt alanlarýnýn denge ve oranlarýgözetilmiþ, tasarlanmýþtýr. (Resim 1) 1/1000 ölçekliplan ve mezarlýk yönetmeliði yanýsýra, Elsaesser,araba yaklaþýmý ve kabul bölümü (A); park meydaný(B); havuz alanlarý (C); devlet büyükleri bölümü (D)ve þehitler abidesi (E) alanlarý konusunda 1/500detay çizimleri üretmiþtir. (Resim 2a-2b) Bunlarsonucunda Cebeci Mezarlýðý'nda bugün bile oldukça"çaðdaþ ve ferah" kullanýmlý bir mezarlýk oluþumuhalen "ayýrdedici" biçimde gözlenmektedir. (Resimler3 ve 4)

1940'lý yýllarda Cebeci Mezarlýðý'na yeni bir ekyapýlýr: Sýradan görülelebilecek bu ek, çapraz ýzgarabir planla, mezarlýðý kuzeye, bugünkü Siteler'e doðruuzatmaktadýr. (Resim 5) 1960'lý yýllarýn sonuylabaþlayarak artýk Asri Mezarlýk olaðan yeni definlereaçýlamayacak kadar yetersiz kalacaktýr. Aynýdönemde "konut sorunu" konut niceliði ve niteliðininyetersizliðinden kaynaklanmaktadýr. "Mezarlýksorunu" ise mezarlýk alanýnýn yeni gömmelere izinvermeyiþinden, yani mezarlýk sayýsý niceliðindenortaya çýkacaktýr, nitelik konusuyla ilgilenen bir"sorun tanýmý" henüz ortada yoktur.

Cebeci Mezarlýðý kuþbakýþý perspektif; Martin Elsaesser; 1935.

Cebeci Mezarlýðý/Beþ bölgede detaylar; 1/500; Martin Elsaesser; 1935. Cebeci Mezarlýðý/Plan, 1/1000; Martin Elsaesser; 1935. Cebeci Mezarlýðý; Ankara 1946 Planý’nda geniþletilmiþ durumda.

Mezarlýklar, bir kentin olmazsa olmaz parçalarýnýoluþtururlar. Ýki nedenle: Birincisi, kentin olmazsa

olmaz ögesi insanlar, yeryüzündeki sýnýrlýömürlerini tamamlayýp öldüklerinde, bedenlerinisaðlýklý bir biçimde "topraða vermek" gereklidir.Bu naif ve cismani açýklama, oldukça maddi ve

sýradan ilk nedeni oluþturur; ancak ikinci nedeninde birincisi kadar güçlü olduðunu unutmamak

gerekir. O da þudur: Mezarlýklar, "geride kalanlar"için önemlidir. "Geride kalanlar" "yaþamdan

ayrýlanlarý", yeryüzündeki birlikteliklerini kanbaðýyla, sevgi ve dostlukla paylaþtýklarý

sevdiklerini, onlarýn bedenlerinin 'son' kanýtlarýolan mezarlarý yoluyla da anýmsarlar.

"Geride kalanlar" için mezarlýklar, bir barýnaktýr;anýlarýný, düþlerini, sevgilerini oraya gömmüþ,

orada saklýyorlardýr.

Günümüzde Mezarlýklar

Tersinir edim demiþtik: Þimdi mezarlýklara bakarakyapacaðýmýz bir "okuma" ile, þunlarý da görebiliriz:1940'lý, 1950'li, 1960'lý yýllarda Ankara sokaklarý nasýltitiz olarak tasarlanmýþ ve inþa edilmiþ konutlarladoluysa, mezarlýklarý da öyle mezarlarla dolu. Yapýlýçevreye gösterilen özen, nekropole gösterilen özenlebüyük paralellik gösteriyor. Geçmiþte, yaþanankonut çevresinin ýþýklýlýðý, yeþil ve altyapý açýsýndansaðlýklý oluþu, mahallenin anlamlýlýðý, "çaðdaþ dünyagörüþü"ne uygunluðu ve insaniliði nasýl sokakgeniþliði, yapý yüksekliði, parsel düzeni, genelmahalle düzeni tasarýmý gibi elle tutulur mimari ilke,ölçüt ve terimlere dayanýyorsa, ayný biçimdetoplumsal normlarý da ortak paydasýndabulunduruyor. Oysa 1980'li, 1990'lý ve 2000'li yýllarýnyapýlý çevresindeki bütün olumsuzluklar, KarþýyakaMezarlýðý'na yansýmýþ gibidir (Resim 6) :

a. Kentteki düzensizlik mezarlýða da yansýmýþtýr:Daha önce define açýlmayan yerler, köþebaþlarý,parsel ya da ada baþlarý yönetim tarafýndansatýlmakta ve hem plan dýþý bir sýkýþma yaþanmakta,hem de gömülme tarihi bazýnda yerleþim, karakterdeðiþtirmektedir. Konut bölgelerindeki yasa dýþýgeliþime ya da 1960 yýlý öncesinde yapýlaþmazorluðu nedeniyle yerleþim dýþýnda býrakýlanbölgelerde parselasyona izin veren Ýmar Yönetimigibi, Mezarlýk Yönetimi de yerleþmiþ ve rant artýþýsaðlamýþ bölgelerde yeni parseller yaratarak kendiside rant saðlamaktadýr.

b. Karþýyaka Mezarlýðý çevre bakýmý çok kötüdurumdadýr. Bekçi ve görevliler olmasýna karþýn,bunlar herhangi bir alan içindeymiþçesinedavranmaktadýr; sahiplenme yoktur. Bununsonucunda, örneðin, zaten düzensiz olan mezarlýk içiçeþmeleri sýk sýk çalýnmakta; suyu olan ancak içindesuya eriþilemeyen bir mezarlýk alaný tablosu ortayaçýkmaktadýr. Bakým konusu, örneðin özellikle bir selbaskýný sonrasýnda en üst noktaya týrmanmýþtýr.1999 -2000 yýllarý arasýnda, Karþýyaka Mezarlýðýarkasýndaki tepelerden kopup gelen sel, mezarlýk önduvarlarýný iki-üç yerde uçurmuþ, mezarlarýn 30-40cm yüksekliðine kadar kum ve çamur dolmuþtur.Mezarlýk Yönetimi ise sorunu, mezar yollarýný yenikotlara göre ve iki tarafýna kaldýrým taþý döþeyiparasýný betonyerde karýlan mozayik beton iledoldurarak çözmüþtür. Mezarlara yapýlan saygýsýzlýkmý; yoksa topraðýn üzerini suyu emmeyen birmalzemeyle kaplama aptallýðý mý; yoksa þehirdeolduðu gibi, mezarlýk alanýný da sýk sýk kaldýrýmýyenilenen bir rant alaný olarak algýlamak mý? (Resim9)c. Cebeci Mezarlýðý'nýn aksine Karþýyaka Mezarlýðý,bir "anlam boþluðu" içinde bulunmaktadýr. Dikdörtgenýzgara planlý bu mezarlýkta, alt bölgeler doldukçayeni alanlar perde duvarlý sistemle hazýrlanmakta;ýzgaralarýn birbiriyle kavuþtuðu yerler de dahil,ýzgara içi, sayýsý, sýrasý, sýra baþý gibi bir anlam bilekalmamýþ bulunmaktadýr. (Resimler 7-8) Hatta 1.kapý ile 4. Kapý arasýnda bir karþýlaþtýrmayapýldýðýnda, parsellerin, dolayýsýyla defin alanýnýndaraldýðý görülmektedir. Bu durum, bütünüyle bir

6

"m " saplantýsý ile davranýlan "yap-sat apartmanlaþmadönemi"nin aynasýdýr aynasý olmaya ama, bunadeðer mi? Bütün bu kargaþa içinde, "özel mezartasarýmý" ise ne yazýk ki kentteki "konuþan figürapartman"lardan farklý deðildir. Öte yandan CebeciMezarlýðý, hala baþtan ortaya konan olumlu ilkelerinýþýðýnda, anlamsal alt bölgelerini barýndýrarak ayaktakalmýþtýr. (Resimler 3-4)d. Mezarlýklar, kentlerimizin karþý karþýya kaldýðý veteslim olduðu "apartmanlaþma" gibi bir olguyuyaþamaktadýrlar. Mezar yapýmcýlarý, en-boy-yükseklik ve biçimi tek-tipleþmiþ, týpký apartmanlargibi yapým-üretim-bakým-tüketim koþullarý bütüntaraflarca kabul edilmiþ bir biçimde, yine "çok katý","çok monoton" ve "çok sýradan" bir çevreyi üretirolmuþlardýr. Burada sonuç ürünün "beðeni"si için neyapýmcý, ne yaptýran, ne tasarýmcý suçlanabilir.Mezarlýk ortamý ve iþletme koþullarý yeniden gözdengeçirilmeden bu sonuçlar üzerinde etkin olmakbeklenmemelidir.

a. Mezarlýk yerleþim politikasý, genel yerleþimkararlarýndan baþlayarak gözden geçirilmelidir. Artýküç milyonluk bir Ankara'nýn tümüyle toplum saðlýðýnauygun, dini açýdan denetlenebilen, iyi bakýmlý vegünümüze yaraþýr üç-dört (belki de daha fazla)mezarlýðý olabilir. Ýnsanlarýn, "geride kalanlar"ýnsevdiklerine kavuþurken zahmet çekmeyecekleri,toplu taþým aracý hatta bir metro ile ulaþabileceklerimezarlýklar, Ankara'nýn yeþil alanýna olan katkýlarýnýartýracaklardýr.b. Batýkent Metrosu'na eklenecek yeni bir yan hat ileKarþýyaka Mezarlýðý'nýn kapýlarýna kadar ulaþacakolan metro hattý, kentlilerin mezarlýk kullanýmýnýkolaylaþtýracaktýr. Ayný biçimde, Cebeci Mezarlýðý'nada Ankaray ile ulaþým yollarý araþtýrýlmalýdýr. Böyleceçaðýmýza uygun ve herkesin gönlünden geçen birsahiplenme, Ankara'ya daha yakýþýr bir çevrenin

2

Öneriler

ortaya çýkmasýný da saðlayacaktýr. Mezarlýklar,yalnýzca "geride kalanlar"a deðil (ayrýca kentte kim"geride kalan" özelliðine sahip deðildir ki) herkese,yeþil, bakýmlý, gezilebilir bir çevre de sunmuþolacaktýr.c. Son dönemde getirilen "mezarlýk bilgi iþletimsistemi", mezar ve ada-parsel arama konusundabüyük kolaylýklar sunmuþtur. Bunun yanýsýra, Cebecive Karþýyaka mezarlýklarýnýn ikisinde de MezarlýkBakým-Hizmet Birimi kurulmalýdýr. Bu birim belliücretler karþýlýðýnda, mezarlarýna bakým isteyen"geride kalanlar"a hizmet vermelidir. Çiçeksulamaktan, belli zamanlarda çiçek ve bitki bakýmýyapmaya, hatta mezara "geride kalan" adýna sipariþkesme çiçek koymaya kadar hizmet götürebilir.

1Kýzýlay Derneði'ne (Hilal-i Ahmer Cemiyeti) yapýlan tahsis daha sonraKýzýlay'a kaydýrýlmýþ ve 1928 yýlýnda baþlayan inþaat 1930 yýlýndatamamlanarak yapý 1979 yýlýna kadar hizmet vermiþtir. (bkz. Cengizkan, Ali(2002)

, Mimarlar Derneði 1927 ve Boyut Yayýncýlýk, Ýstanbul; 76-77.)Bu tahsis kaymasýna karþýn, Türk Tarih Kurumu'nun üzerinde bulunduðusokaðýn adý Kýzýlay Sokaðý olarak kalmýþtýr.

Modernin Saati: 20. Yüzyýlda Modernleþme veDemokratikleþme Pratiðinde Mimarlar, Kamusal Alan ve KonutMimarlýðý

2Hastahane daha sonra bugün Devlet Malzeme Ofisi yapýsýnýn hemenkarþýsýndaki, bugün Kara Kuvvetleri Komutanlýðý tarafýndan kullanýlanaskeri yapýya yerleþecek; 1970'lerin sonunda ise bugün GATA (GülhaneAskeri Týp Akademisi) olarak bilinen Etlik eteklerinde Aþaðý Eðlencesemtindeki nihai yapýsýna taþýnacaktýr.

3

Ankara Enstitüsü Vakfý ve Arkadaþ Yayýnlarý, Ankara.

4Yarýþma sonuçlarý haberi ve bazý yarýþma önerileri þurada bulunmaktadýr."Mezarlýk Proje Müsabakasý: Ankara", Mimar, y: 1- 1935, s: 11-12; 321-324.

5Türkiye'de Martin Elsaesser, yine o sýralarda uluslararasý yarýþmasonucunda Sümerbank Umum Müdüriyeti yapýsý için seçilen SeyfettinArkan'ýn projesi yerine yapýlan Ankara'daki yapýsý iletanýnmaktadýr. Elsaesser, Belediyeler (Ýller) Bankasý proje yarýþmasýna dakatýlmýþ, ancak bu kez, yine birinci gelen Seyfettin Arkan'ýn projesiuygulanmýþtýr.

6Burada, özellikle dini Bayram ve Anneler Günü'ndeki oluþumlara hiçdeðinmiyoruz. Bu günlerde, mezarlýða arabalý giriþ kapatýlmakta, mezarlýksularý, akan çeþmelerden de akmasýn diye kesilmekte, böylece "dolmuþlu-iþportalý þehir"deki gibi iþsiz bir kesime rant olanaðý kazandýrýlmaktadýr.

Cengizkan, Ali (2004) Ankara'nýn Ýlk Planý: 1924-25 Lörcher Planý /Kentsel Mekan Özellikleri, 1932 Jansen Planý ve Bugüne Katkýlarý,Etki ve Kalýntýlarý

Sümerbank

,

4140

Cebeci Mezarlýðý; bir aile gömütlüðü; 1950'ler. Cebeci Mezarlýðý; tek gömüt; 1950'ler.

Kar

þýya

ka; a

part

man

-mez

ar b

enze

þim

i. F o

toðr

af: A

C.

Kar

þýya

ka; t

epel

ere

týrm

anan

ve

birb

irine

kar

ýþan

“mez

arlýk

mah

alle

leri"

. Fot

oðra

f: A

C.

Karþýyaka; tektipleþme. Gelir durumu ve ayrýlan aile bütçesiningöstergesi olarak biçim ve boyutlandýrma farklýlaþmasý. Fotoðraf: AC.

Karþýyaka; parsel arasý yaya yolu. Aðaç dikmeye, iki kiþinin geçmesine,oturulup "iki satýr" düþünmeye elvermeyen "kaldýrýmvari" boyutlandýrma.Fotoðraf: AC.

Nur Çaðlar *

TARÝHÝ ÇEVREDE NELER OLUYOR ?

“Ankara'nýn Söküklerini Dikmek” temasý az sayýdasözcüðe geniþ anlamlar yüklemekte. Geçmiþte,günümüzde ve gelecekte Ankara'nýn sorunlu kentselalanlarýna yönelik çözümleme çalýþmalarýný irdelemeküzere gerçekleþtirilmesi düþünülen etkinliklerinamacýný baþarýyla anlatmakta. Dilimizin zengindaðarcýðýndan özenle seçilen deyimin çaðrýþýmlarýnýnkatkýsý da yadsýnmamalý.

Seçilen tema bence, “baðlamsalcýlýk” kentseltasarým kuramýna iliþkin çaðrýþýmlar barýndýrmakta.Baðlamsalcýlýk, geçmiþe ait kentsel dokuyu gelecekgeliþmelere açmaksýzýn dondurarak saklamanýngerçek dýþýlýðý ile, varolan dokuyu tümüyle yitirmekpahasýna yenilemenin belleksizliði arasýnda bir ortayol olarak belirmekte. Yeni olanýn varolan kentseldokuya özenle kaynaþtýrýlmasýna dayanan uzlaþmacýstratejisi, özellikle Ankara'nýn tarihi kent merkeziçevresinde 20-25 yýldýr sürdürülmekte olançalýþmalarýn ilkesel yaklaþýmý ile örtüþmekte. Ancak,gündelik pratikler, süreçte karþýlaþýlan eþgüdüm veiþbirliði aksaklýklarý, iyi niyetli çalýþmalarýnsonlanmasýný geciktirmekte ve baþarý düzeyinidüþürmekte.

“Bülten” Yayýn Kurulu’nun hazýrlýk toplantýsýnda banayöneltilen “tarihi çevrede neler oluyor?” sorusunuyazýmýn baþlýðý olarak benimsedim. Ýçeriði en yalýnbiçimiyle ifade ettiði kanýsýndayým.

Burada “tarihi çevre” ile anlatýlan, Ankara Kalesimerkez olmak üzere Ulus çevresidir. Ankara'nýn eneski kentsel yerleþimini ve yüzyýllarýn üst üste yýðdýðýkorunasý mirasýný barýndýran “tarihi çevre”de kentseldoku katmanlarý bir yandan sökülmekte, diðeryandan “onarým” çalýþmalarý sürmekte. AltýndaðBelediyesi sýnýrlarý içinde bulunan, çeþitli kurum vekuruluþlarýn çalýþma ve yetki alanlarýnýn üst üsteçakýþtýðý ve yürürlükteki çeþitli kentsel planlamalarýnkapsamýnda kalan karmaþýk yapýsý nedeniylegüçlüklerle dolu olan tarihi çevre, ‘söküklerindikilmesi’ sürecinde bilgiyle beslenen bilincin veduyarlýlýðýn geliþtirilmesini, özenli çalýþmalarýnsürdürülmesinde sabýrlý ve özverili iþbirliðini talepetmekte.

1

“Bülten” okuyucularýna “tarihi çevre”de olan bitenianlatmak üzere çok sayýda çalýþma arasýndanseçerek örnekliyorum:

Bu proje kapsamýnda üç önemli proje yer almakta:

Planýn elde edilme öyküsü þöyle:Oðuz, Kýlýçaslan, Pazar, Yenihayat, Sýðýnaklar,Yalçýnkaya, Baþkýr, Çeþme, Nazýmbey, Akalar,Akbaþ, Alpaslan, Çimentepe, Özbekler, Turan,Sümer, Demirtaþ mahallelerini kapsayan Hamamönüve yakýn çevresi, Taþýnmaz Kültür ve Tabiat VarlýklarýYüksek Kurulu'nun 10.07.1986 gün ve 2458 sayýlýkararý ile ‘II. Derece Kentsel Sit Alaný’ olarakbelirlenir. Koruma Amaçlý Ýmar Planý yapýlmasý,Ankara Kültür ve Tabiat Varlýklarý Koruma Kurulu’nun26.11.1991 gün ve 2069 sayýlý kararýyla istenir.Altýndað Belediyesi, Büyükþehir Belediyesi ve Kültürve Tabiat Varlýklarý Koruma Kurulu Genel Müdürlüðüarasýnda ortak çalýþmalar sürdürülür. KültürBakanlýðý'nýn 1997 bütçesine “Ankara Eski KentDokusunun Planlanmasý, Saðlýklaþtýrýlmasý veKorumasý Projesi” adý altýnda maddi kaynak konur.27.8.1997 tarihli Kültür ve Tabiat Varlýklarý KorumaGenel Müdürlüðü yazýlarý ile planýn yapýlabilmesiyetkisinin Kültür Bakanlýðý’na aktarýlmasý için27.8.1997'de Belediye Meclisi kararý alýnýr. AnkaraKültür ve Tabiat Varlýklarýný Koruma Kurulunun13.6.1997 gün ve 5245 sayýlý kararý ile sýnýrlarýbelirlenen “Ankara Eski Kent DokusununPlanlanmasý, Saðlýklaþtýrýlmasý ve KorunmasýProjesi” ihalesi, 1999 yýlý baþýnda Ýl Özel ÝdareHeyeti tarafýndan yapýlýr. 6 aþamada tamamlanmasýöngörülen çalýþmalarýn 1/500 ve 1/1000 ölçekteKoruma Ýmar Planlarý ile Dutlu ve Ýnci SokakSaðlýklaþtýrma Projeleri tamamlandý. Sokaksaðlýklaþtýrma projesi kapsamýnda “tescilli vetescilsiz yapýlarýn özgün sokak dokusu ve kentmobilyasý ile korunmasý, saðlýklaþtýrýlarak çaðdaþ

Ankara, Merkez Eski Kent DokusununPlanlanmasý, Saðlýklaþtýrýlmasý veKorunmasý Projesi

1. Hamamönü Koruma Amaçlý Ýmar Planý

2

yaþama katýlmasý” amacýyla röleve ve restitüsyonprojeleri hazýrlandý. 5. aþamada restorasyon projelerielde edilecek.

Hacettepe Üniversitesi Merkez Kampusu, YüksekKurul’un belirlediði II. Derece Kentsel Sit Alaný’nýniçinde kalmakta. Kentsel Sit sýnýrlarý, YüksekKurul’un 27/02/1987 gün ve 3033 sayýlý kararýylayeniden düzenlenerek son halini aldý. AnkaraKoruma Kurulu’nun 13/06/1997 gün ve 5245 sayýlýkararý ile kuzeydeki (Bent Deresi’ne doðru) konutbölgesi de planlama alanýna katýldý.

1980 yýlýnda yürürlüðe giren Ulus Tarihi KentMerkezi Koruma Islah Ýmar Planý, Ulus çevresininsüregelen karmaþýklýðýný çözmeye yönelik bir plan.1990-1994 yýllarý arasýnda plan kapsamýndaHergelen Meydaný, Hacý Bayram Meydaný ve ÇevreDüzenlemesi, Keklik Sokak ve Çevresi KorumaGeliþtirme Projesi, Koyunpazarý ve Çevresi KorumaGeliþtirme Projesi, Saraçlar Sokak (Yangýn Yeri)Kentsel Dönüþüm Projesi, Kargýlý Sokak ve ÇevresiDüzenlemesi, Ýller Bankasý Mevzii Ýmar Planý,Karyaðdý Türbesi Çevre Düzenlemesi çalýþmalarýyapýlmýþtý. 1994-1999 arasý ise Can Sokak ÇevreDüzenlemesi, Salman Sokak Kentsel YenilemeProjesi, Ahi Elvan Camii Önü Park Düzenlemesietaplarý yapýldý.

3

4

2. Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah ÝmarPlaný

Anafartalar Caddesi, Altýndað BelediyesiEncümeni'nin 01.05.2003 tarihli kararý ile kentseldokunun bütünlüðünü onarmak ve sivil mimarlýkörneði yapýlarý algýlanabilir kýlmak çalýþmalarý içinpilot bölge seçilmiþti. Caddenin Ulus meydanýndanhastaneler bölgesine uzanan kesimindeki tümyapýlarýn cephe bakým onarýmlarýnýn yapýlmasý veticari tabelalarýn düzenlenmesi çalýþmasý sürmekte.Benzer kapsamda çalýþma Koyunpazarý Yokuþu'ndada çalýþmalar sürmekte.

Pideciler Sokak Düzenlemesi, Þekerciler Çarþýsý,Çukur Han, Çengel Han ve Ankara Kalesi SaatKulesi giriþinde meydan ve pazar yeri düzenlemesi,Yörük Dede Türbesi onarým çalýþmalarý dagündemde. Gündemin önemli konularýndan biri deyanan Modern Çarþý’nýn onarýmýna iliþkinbelirsizliklerdir.

Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah Ýmar Planýalanýndan beþ örnek çalýþma : Çengel Han, Kale SurDuvarý, Modern Çarþý, Gar Gazinosu, Salman SokakAhiler El Sanatlarý Ýþ Merkezi

Ankara Kalesi, 1. Derece Tarihi ve Kentsel Sit Alanýolarak tescilli ve halen “plansýz”. Çünkü; AltýndaðBelediyesi'nin Ankara Kalesi için yaptýrmakta olduðuKoruma ve Geliþtirme Projesi, Altýndað BelediyeMeclisi Emlak ve Ýmar Ýþleri Komisyonu'nun

3. Ankara Kalesi

4342

30/01/2003 gün ve 09 sayýlý kararýyla reddedildi.Ayný kararla, Belediye ve proje müellifleri arasýndakisözleþme de feshedildi. Ankara Kalesi'ndeçalýþmalar yeniden ve Ankara Koruma Kurulu'nun20/06/2003 tarih ve 8644 sayýlý kararýyla “AnkaraKalesi Koruma Geliþtirme ve Yeni YapýlanmaKoþullarý”na göre sürdürülmekte. Ancak aynýkararda Kurul, “Ankara Kalesi Koruma GeliþtirmePlaný”nýn bir yýl içinde tamamlanarak iletilmesini; sözkonusu plan onanana kadar Anýtlar YüksekKurulu'nun 15/05/1987 gün ve 3194 sayýlý kararýylabelirlenen “Ankara Kalesi Koruma Geliþtirme ve YeniYapýlanma Koþullarý”na göre uygulama yapýlmasýnýkararlaþtýrdý.

Ankara Kalesi'nden üç örnek çalýþma: And Cafe,Ünlü Palyoþlar Konaðý ve Angora House.

Örnek seçilen projelerin görsel dokümanlarý vemetinsel açýlýmlarýný tasarýmcýlarý saðladýlar. Olduðugibi aktarýyorum. Çalýþmalar, doðaldýr kiörneklenenlerle sýnýrlý deðil. Sürdürülen çok sayýdaçalýþmaya karþýn göz ardý edilen önemli “sökükler”bulunmakta. Aklýmda olanlarý paylaþmak isterim:

Cumhuriyetin baþkenti Ankara'nýn hiçbir zaman“ulaþým planý” yapýlmamýþ. Günümüzde alt-üst geçit,köprülü kavþak, yaya geçidi, yaya bölgesi önerilerinedayanak oluþturacak araþtýrma, planlama, tasarýmaltyapýsý bulunmamakta. Baþka bir deyiþle yapýlanuygulamalara karþý çýkma ve/veya alternatif çözümönermelerinin nedensel dayanaðý bulunmamakta.Ayný dayanaksýzlýk sanat eserleri için de geçerli.Ayrýca, Ankara'nýn kentsel mekanda herhangi birzamanda yer alan heykel, rölyef ve benzeri plastiksanat eserlerinin envanteri de yok. 80 yýllýk sokak-cadde adlarýný dahi koruyamadýðýmýz gibi, Ankara'nýnkent belleðinin fiziksel kanavasýný oluþturan “JansenPlaný”nýn izlerini de giderek yitiriyoruz.Sahi, kent planýnýn “eski”si nasýl korunur?

5 * Nur Çaðlar, Doç. Dr. Gazi Üniversitesi Mühendislik ve MimarlýkFakültesi Mimarlýk Bölümü Öðretim Üyesi, TC Kültür Bakanlýðý,Ankara Kültür ve Tabiat Varlýklarýný Koruma (Bölge) Kurulu Üyesi.

Çalýþmalarý Altýndað Belediyesi'nce oluþturulan ve kýsaca ATAKolarak anýlan (Altýndað Tarihi Alanlarý Koruma Þefliði) birim, 3194sayýlý Ýmar Kanunu ve Ankara Ýmar Yönetmeliði ile 2863 ve 3386sayýlý Kültür ve Tabiat Varlýklarýný Koruma Kanunu veyönetmelikleri çerçevesinde koordine etmekteydi. Yerelseçimlerden sonra bu birimde yeni düzenlemeye gidilmiþtir.Ayrýca 5226 sayýlý “Kültür ve Tabiat Varlýklarýný Koruma Kanunuile Çeþitli Kanunlarda Deðiþiklik Yapýlmasý Hakkýnda Kanun”Resmi Gazetenin 27/07/2004 tarihli 25535 sayýsýndayayýnlanarak yürürlüðe girmiþtir.

Ankara, Merkez Eski Kent Dokusunun Planlanmasý,Saðlýklaþtýrýlmasý ve Korunmasý Projesi iþi ÖNEN MimarlýkPlanlama Ýnþaat Tic. Ltd. Þti.'ne ihale edilmiþ olup, çalýþmalar07/06/1999 yýlýndan bu yana sürmektedir.

Yaklaþýk 40 yýldýr plansýz olan Hacettepe Üniversitesi Merkezkampusu planlama çalýþmalarý sürmektedir. Tamamlanmaaþamasýna gelen bu çalýþma ile birlikte kampus alanýnda tarihiçevrenin korunarak geliþtirilmesine yönelik çok sayýda çalýþmanýngerçekleþtirilmesi olanaðý doðacaktýr.

Yarýþma ile elde edilen Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma IslahÝmar Planý’nýn müellifi bilindiði gibiProf. Dr. Raci Bademli baþkanlýðýnda bir ekiptir. (R.Bademli,Turkay Ateþ, Ömer Kýral, Abdi Güzer) Prof. Bademlininvefatýndan beri Proje Yürütücülüðünü Doç.Dr. Baykan Günaysürdürmektedir.

Yarýþma ile elde edilen çalýþmanýn müellifleri Tülin Akmanbaþkanlýðýndaki ekiptir. (T.Akman, Ayþe Ergül, Ali Ulusoy)

1

2

3

4

5

yapýlacak alan altýnda kalan 19 adet kaçak-izinsiz yapýnýn sahipleri ileyani esnafla toplantýlar yapýlmýþ, zemin katta 13 adet depoluiþyeri,1.katta 13 adet iþyeri olan avan proje üretilmiþtir. Hazýrlananprojedeki ana kriterler:

-evre

dokuda yer alan Safran Han, Ýlk Meclis Ýlköðretim Okulu, AhiElvan Cami, Pirinç Han, Çengel-Çukur Han ve AnadoluMedeniyetleri Müzesi eksenli ‘kültür ekseni’ndeki gelenekseldokuya ölçek, gabari, boyutlar vb ile uymak; onlarla bütünlüksaðlamak;

-Bölgeyi yaþatacak iþlevler vererek yapýyý üretmenin yaný sýradoðru fonksiyon seçimi,ekonomik deðerlerin göz önündebulundurulmasý ve en önemlisi, uygulama sonrasýnda yapýnýnvesaðlamak.

Bu anlamda mimari proje, geleneksel el sanatlarýný destekleyecekticaret birimleri oluþturulacak þekilde gerçekleþtirilmiþtir.

1/50 ölçekli uygulama projeleri üzerinden gerçekleþen inþaat ihalesi14.2.2002 tarihinde sonuçlandýrýlmýþtýr. Ýmar Müdürlüðü teknikelamanlarýndan oluþturulan ekip tarafýndan kontrollüðü yapýlan yapýE 2003’de tamamlanmýþtýr. 2 Kasým 2003 tarihinde açýlýþý yapýlan"Ahiler El Sanatlarý Ýþ Merkezi" yapýsýnýn hizmete girmesi ile yakýnçevrenin çehresi deðiþmiþ; Belediyemize tarihi dokuda daha fazla iþyapmak için maddi kaynak saðlanmýþ; ‘kültür ekseni’nin ortasýndakalan bu yapý sayesinde çevre doku rehabilitasyona uðramýþtýr.Öncelikle Salman Sokak, Koyunpazarý Yokuþu, Arý Sokak, KarataþSokak ve Pirinç Sokak’ta altyapý düzenlemeleri( kilit taþ kaplama) ilesokak aydýnlatma elemanlarý ve kentsel mobilya imalatlarý yapýlmýþ;konuya esnaf desteði saðlanmýþ; kültür ve tarihe, yapýyasahip çýkma fikri oluþturulmuþtur. Bu yapýlardan ve mekanlardanfaydalanma oranýný arttýrmak ve tüm Ankaralýlar’a Ankara Kalesi veeteklerindeki geleneksel ticari faaliyeti duyurmak için de "Can SokakAntika Panayýrý" adý altýnda her ayýn ilk Pazar günü panayýrdüzenleyerek katký saðlanmýþtýr.

Salman Sokak Kentsel Yenileme Projesi’nde "Ahiler El Sanatlan ÝþMerkezi" ile imar planýnda varolan parsellerdeyapacaðýmýz uygulamalarla tarihi dokuya sahip çýkma, onu geliþtirme,yaþatma düþüncelerimiz artarak devam edecektir.

Tarihi koruma düþüncesi uygulamasýnýn içerdiði salt "korumada""korunacak dokuya uygun yapýyý" oluþturmak; yani ç

Salman Sokak’ta varolan ticari faaliyetlerin devamýný

kim

kamuoyunda

baþlayan süreç,

* Mimar, Altýndað Belediyesi, ATAK Þefi - Altýndað Tarihi Alanlarý Koruma Þefliði

Altýndað Belediyesi, Ankara Kalesi ve çevresinin bugün içerdiðitarihi ve kültürel deðerleriyle, geleneksel dokusuyla, turistikçekiciliðiyle korunmasý ve geliþtirilmesi amacýyla, pilot bölgeolarak geleneksel ticaret bölgesi Samanpazarý'nda kalan SalmanSokak'taki KPA-11 alanýný seçmiþ; burada Ulus Ýlk MeclisÝlköðretim Okulu yapýsýnýn korunmasý ve mevcut dokunun kentekatký saðlayacak þekilde yenilenmesi amacýyla kentsel dönüþümçalýþmalarý baþlatmýþtýr. Bunun için teknik ve sosyal altyapýnýndüzenlenmesi, kent bütünüyle ve çevresiyle doðru bir baðlantýkurulmasý, çevreye uyumlu olarak alanýn deðerlendirilmesi gibihem fiziki hem de sosyal-kültürel-ekonomik düzenlemeler birbütün içinde ele alýnmýþtýr. Kentsel dönüþüm/yenileme projesiçalýþmalarý, Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Islah Ýmar Planýmüelliflerinden Prof.Dr. Raci Bademli danýþmanlýðýnda 1997yýlýnda baþlatýlmýþtýr. Bu plan içerisinde, Keklik Sokak ile SaraçlarÇarþýsý düzenleme alanlarýnýn yanýnda bulunan Salman Sokak’taMüdürlüðümüz’ün 1997 yýlýndan beri yürüttüðü çalýþmalarýnsonucunda elde ettiði imar planýnýn genel ilkeleri þöylesýralanabilir:

- Salman Sokak’ýn eski ticaret merkezi içinde yenilenmesi vegelecekteki gereksinimleri karþýlayacak biçimde þekillenmesive kent merkezi ile Ankara Kalesi iliþkisinin bütünlüðününsaðlanmasý amaçlanmýþtýr.

- Ankara Valiliði ve Ýl Özel Ýdaresi talepleri doðrultusunda UlusÝlköðretim Okulu'nun mevcut haliyle korunmasý saðlanmýþtýr.

- Proje korunmasý gerekli tarihi, mimari, doðal ve çevreseldeðerleri bilimsel tekniklerle korurken, Salman Sokaðýnekonomik, sosyal ve kültürel geliþmesine katkýda bulunmayýtemel hedef almýþtýr.

- Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Çukur-Çengel-Pirinç Hanlarve Ahi-Elvan Camii ile sýnýrlanmýþ alanda çevre deðerlerininkorunmasý, turistik potansiyelin projede deðerlendirilmesidüþünülmüþ ve uygulanmýþtýr.

Bu çalýþmanýn baþlangýcýndan beri varolan tek düþünce mevcutdokuda kaçak-izinsiz yapýlan ve çevre doku ile hiçbir görsel-fiziksel baðlantýsý olmayan bu yapýlarýn, bakýrcýlýk, kalaycýlýk,gümüþ takýcýlýk vb iþleri yapan esnafý maðdur etmedenkaldýrýlmasýný saðlamak; çevreye, tarihi dokuya uygun yapýlanmasaðlamaktý. Bu düþünce baðlamýnda parselasyon planý sonucuoluþan parsellerden mülkiyetin tamamýnýn Altýndað Belediyesi’neait olduðu 22844 ada/3-4 parsellerde yapýlaþmaya gidilmesiuygun bulunmuþtur. Öncelikle kentsel dönüþüm/yenileme planýhazýrlanýrken yapýlan mevcut dokunun rölövesine göre, yapý

SALMAN SOKAK AHÝLER EL

SANATLARI ÝÞ MERKEZÝ

Ahmet Öner Köse *

44

21/06/2000 tarihinde iþletmeye açýlan tesisin 235m kullaným alaný ve34.00m avlusu vardýr. Bina, faaliyete geçmeden önce, çevresindeki AnkaraKalesi sur duvarlarýnýn acilen bakým ve onarým gerekliliði problemi ilekarþýlaþýlmýþtýr. Bunun üzerine Maliye Bakanlýðý’na müracaat edilerek, binayýçevreleyen 181 m2'lik sur duvarlarýnýn üst kaplama ve onarýmýný kapsayanrestorasyonu tamamlanmýþ ve tesis kullanýma açýlmýþtýr.

Koruma projesinde, yapýya verilecek en uygun yeni fonksiyon, “sanat galerisidestekli kafeterya” kullanýmý olarak kabul edilmiþtir. Planlarda, parsel alanýdýþýnda oluþan tüm eklentiler kaldýrýlmýþ; mevcut saçak kotu aynen kullanýlmýþ;yapýnýn mevcutta kýsmen deðiþtirilen bölümleri ve kat kotlarý yenidendüzenlenmiþtir. Büyük bir bozulmaya uðramýþ ahþap taþýyýcý sistem tamamenelden geçirilmiþ ve kýsmen çelik konstrüksiyon desteði alýnmýþtýr. Büyük birkýsmý yok olan özgün cephe ve elemanlarý, çevrede yoðun olarak bulunan aynýdönem yapýlaþmalarýn özellik ve detaylarý göz önüne alýnarak yenidentasarlanmýþtýr.

22

AN

D C

AF

E

Res

tora

syon

Pro

jesi

: M

ine

Kar

ataþ

, Y. M

imar

,K

M M

imar

lýk

Adr

es:

Ank

ara-

Alt

ýnda

ð, K

alek

apýs

ý Sok

akN

o:29

Kal

eiçi

492

Ada

/ 1

Par

sel

Ýþve

r en:

AN

D T

uriz

m

Temmuz 2004 tarihinde iskana açýlan tesis, 522m2 toplam kullaným alaný ve98m2’lik avlusu ile hizmet vermektedir. Tescilli bina, eskinin Eðri Sokak veÇeþme Meydaný’na cepheli köþe konumundadýr. Eðri Sokak, bugün “KadifeSokak” adýný almýþ bir merdivenli yaya yoludur. Çeþme Meydaný ise caddeaçýlarak yok olmuþtur. Sadece kuruyan çeþme taþý ve parsel önündeki kýsmiboþluk meydanýn hatýrasý olarak kalmýþtýr.

Koruma projesinde yapýya, sergileme destekli yeme içme (kafeterya+lokanta)kullanýmý getirilmiþtir. Ýç avlulu üç katlý tescilli binanýn zemin katý sergi salonu veidare; 1.katý avludan da merdivenle ulaþýlan kafeterya giriþ, mutfak, wc,personel birimleri; 2.kat ise 1.kattan iki iç merdivenle çýkýlan lokanta, mutfak vedepo olarak deðerlendirilmiþtir. Restorasyon projesi öncelikle, eklentilerin,kaldýrýlmasý ile ortaya çýkan özgün plan þemasý üzerinden hazýrlanmýþtýr. Mevcutsaçak kotu aynen muhafaza edilmiþ, kat alanlarýna hiçbir m2 ilavesigetirilmemiþtir.

Büyük bir bozulma içerisindeki ahþap taþýyýcý sistem kýsmen çelikkonstrüksiyon desteði alarak tamamen elden geçirilmiþ ve çürümeye uðrayantaþ duvarlar ve dolgu duvar malzemeleri ,sýva vs. yenilenerek restorasyonuygulamasý kýsmen rekonstrüksiyon destekli olarak tamamlanmýþtýr.

Res

tora

syon

Pro

jesi

: M

ine

Kar

ataþ

, Y. M

imar

,K

M M

imar

lýk

Adr

es:

Ank

ara

Kal

esi D

emir

fýrk

a M

ahal

lesi

,K

adif

e S

okak

No:

348

8 A

da, 1

7 P

arse

lÝþ

ver e

n: S

EV

ÝN Ýn

þaat

ÜN

L Ü P

ALY

OÞ

LA

R K

ON

AÐ

IA

NG

OR

A H

OU

SE

Res

tora

syon

Pro

jesi

: M

ine

Kar

ataþ

, Y. M

imar

,K

M M

imar

lýk

Adr

es:

Kal

ekap

ýsý S

okak

No:

16-1

8 K

alei

çiA

nkar

a -

Alt

ýnda

ð, 4

82 A

da 3

0 P

arse

lÝþ

ver e

n: M

uam

mer

Usl

u -

Ahm

et B

ürtü

r

Mal sahipleri Muammer Uslu ve Ahmet Bürtür tarafýndan onarýlan ve 1998tarihinde konaklama amacýyla iþletmeye açýlan tesis, Ankara Kalesi’nin dýþsurlarýndaki ana kapýsýndan girer girmez 50m ileride yer alan, 401.46 m2büyüklüðünde tarihi bir konaktýr. Ýki sokaðýn köþesinde bulunan konaðýn biriönde biri arkada iki avlusu ve iki giriþ kapýsý vardýr. Ön cephedeki ana giriþkapýsý 30m2 bir taþ avluya açýlmaktadýr. Zemin kat, tamamen taþ örme duvarlainþa edilmiþ, 1. ve 2. katlar bunun üzerine ahþap karkas konstrüksiyonlatamamlanmýþtýr. Ahþap çatkýlar ve ara dolgu tuðla duvar, 1. katta içten vedýþtan sývayla kaplanmýþ; 2. katta ise açýkta býrakýlmýþtýr. Zemin kattaki hayat,tandýr evi, avlu, kiler, bodrum gibi mekanlar, restorasyondan sonra, mutfak,resepsiyon, lobi, kahvaltý salonu gibi alanlara tahsis edilmiþtir. 1. ve 2. kattakisofalar olduðu gibi muhafaza edilmiþ, odalar yatak odasý haline getirilmiþtir.Birinci ve ikinci katlarda yer alan toplam 6 yatak odasýna banyolar ilaveedilmiþtir.

47

2003’de büyük bir bölümü yýkýlan Kale surlarýnýn özgün ekleriyle birlikte onarýmý çalýþmalarý hýz kazandý.Çengelhan için yürütülen çalýþmalar, ilk olarak Nisan 1992tarihinde baþlamýþtýr. Yapýnýn o tarihteki tasarruf sahibiAnkara Büyükþehir Belediyesi için Çengelhan'ýn 'Sanat Evi'olarak projelendirilmesi amaçlanmýþtýr. Buna yönelik olarakbelgeleme (rölöve) ve dönemleme (restitüsyon)çalýþmalarý, malzeme bozulmalarý ve yapý statik saðlamlýktest ve analizleri, tesisat-elektrik donanýmlarý, mimari veçevre düzenleme avan projesi ve onarým (restorasyon)fikir projesi çalýþmalarý yapýlmýþtýr.

2001 yýlýnda, Vakýflar Genel Müdürlüðü tarafýndan, yapýnýnÇengelhan Otelcilik,Turizm,Ýnþaat ve Restorasyon AÞ'yekiralanmasýyla çalýþmalar tekrar baþlamýþtýr.Güncelleþtirilmiþ belgeleme çalýþmasý, avan uygulamatarifleri ve ince-kaba yapýda bozulmalar ve müdahalelerçalýþmalarý ve raporlar Kültür Bakanlýðý, Ankara KorumaKurulu'nun 07.12.2001 tarih ve 7715 sayýlý kararý ileonaylanmýþtýr. Ayrýca, Vakýflar Genel Müdürlüðü tarafýndanyapýnýn “müze + turistik çarþý” olarak kullanýlmasýna iliþkinöneri de uygun bulunmuþ ve onaylanmýþtýr. Müze olarak

ÇENGELHAN VE KALE SUR DUVARI RESTORASYONLARICengiz Kabaoðlu *

Hacý Bayram Cami’nin kuzeybatýsýnda yer alan tarihi surduvarý kalýntýsýna bitiþik olarak inþa edilen yapýlar, yakýntarihte Belediye tarafýndan yýktýrýlmýþ veya kendikendilerine yýkýlmýþlardýr. Böylece surun yýllardýr sahipolduðu statik denge, bu yapýlarýn ortadan kalkmasýylaönemli ölçüde deðiþikliðe uðramýþtýr. Ayrýca, alt ve üstyollarýn farklý kotlarda olmasý; üst kotun bir süre otoparkolarak kullanýlmasý gibi nedenlerle yapýda önemli statiksorunlar meydana gelmiþ; 2003 yýlýnda surun büyük birbölümü özgün yerinden kopmuþ, devrilerek yýkýlmýþtýr.Ankara Büyükþehir Belediyesi tarafýndan yapý çevresindegüvenlik önlemleri alýnmýþ; belgeleme (rölöve) veinceleme-deðerlendirme (yapýsal ve malzeme sorunlarý,dönemleme-restitüsyon) çalýþmalarý ile koruma-onarým(konservasyon, restorasyon) projesi hazýrlatýlmýþtýr.

1

Sur duvarý, zaman içinde yapýlan müdahaleler ve uzunyýllara dayanan bakýmsýzlýk sonucu çok deðiþmiþ veyýpranmýþtýr. Projede, yapýyý bütün özellikleri ile birlikte, birkalýntý olarak; daha doðru ifade ile harabe görünümünüpek bozmadan sergilemek amaçlanmaktadýr. Bu yaklaþým,içinde bulunduðumuz yüzyýl da dahil olmak üzere, yapýnýngeçirdiði tüm dönemlerin ve bu dönemlere ait izlerinkorunmasýný ve sergilenmesini öngörmektedir. Kuþkusuzteknik ve estetik nedenlerle, hangi kýsýmlarýn ne derece venasýl korunacaðýnýn özel olarak belirlenmesigerekmektedir. Ancak, yapýda görülen ileri derecede dokubozulmalarýnýn ve statik açýdan ortada olan zayýflýklarýnciddi biçimde ele alýnmasý þarttýr. Bu konu, projekapsamýnda araþtýrýlmýþ ve deðerlendirilmiþtir.

Esasen, önerilen yaklaþým, yapýnýn sorunlarýnýn hassasiyetiaçýsýndan da zorunlu gibi görülmektedir. Yapý üzerindeki,yýkýlan ek binalarýn kalýntýlarý, izleri içinden belirlenecekbölümlerin sergilenmek üzere saðlamlaþtýrýlmasý, aynýzamanda onlarýn sökülmesinin sur duvarýna getireceðiriskleri de ortadan kaldýracaktýr. Dolayýsý ile projede bunokta ile ilgili kararlar alýnýrken; duvar üzerinde geçmiþe veiçinde olduðumuz dönemlere ait kalýntýlarýn ve izlerin

sergilenmesi fikri, karþýlýðýný, büyük yapýsal sorunlartaþýyan bu duvarýn ömrünün uzatýlmasý için mevcuteklentilerinden de yararlanýlmasý fikrinde bulmaktadýr. Sözkonusu eklentilerin bir kýsmýnýn kaldýrýlmasýyla yapýnýnstatik dengesinin doðrudan bozulabileceði açýkçaanlaþýldýðý için, sur duvarýnýn o bölümleri, mevcuteklentileri ile birlikte temizlenerek saðlamlaþtýrýlacak vedondurulacaktýr.

Bu düþünceyle, sur kalýntýsýnýn daha büyük orandagörülebildiði ve daha ilginç unsurlarýn yer aldýðý alt kottan,Þehit Keskin Sokaðý’ndan algýlanmasý özelliklevurgulanmýþtýr. Bu kýsýmda yeterli bakýþ mesafesigözetilerek bir seyir imkaný yaratýlmýþtýr. Alt kottakihareketli yolun kargaþasýndan bu önemli kültür varlýðýnýniliþkisini bir ölçüde dahi olsun kesebilmek için belirli birmesafede yarý açýk yarý kapalý, fakat alçak bir duvardüþünülmüþtür. Bu kesintili alçak duvar, yoldakiotomobillerin, minibüslerin yapýnýn yakýnýna kadarsokulmasýný önleyeceði gibi, oradan geçen veya sýrf bualaný ziyaret etmek için oraya gelenlere yapýyý rahatçaizlemeleri için güvenli bir alan yaratacaktýr. Duvar üzerindeyer yer oturma banklarý olacaktýr.

* C.Kabaoðlu, Koruma Mimarý, KA-BA Eski Eserler

1. Ankara Koruma Kurulu'nun 28.05.1990 tarih ve 1227 sayýlýkararý ile sur duvarýný kapatan bu yapýlarýn, “...korunmasý gereklikültür varlýðý olarak tescil edilen ve kurulumuzun, 01.05.1990 günve 1219 sayýlý kararýyla tescil kayýtlarýnýn devamý öngörülentaþýnmazlarýn tescil kayýtlarýnýn, rölöve çizim ve raporlarýnýnkurulumuza iletilmesinden sonra kaldýrýlmasýna...” kararverilmiþtir. Bu yapýlarýn bir kýsmýnýn Belediye tarafýndanyýktýrýlmasý ve bir kýsmýnýn kendiðinden yýkýlmasý ile sur duvarýbelirli bir ölçüde ortaya çýkmýþtýr. Ancak, bu yapýlarýn (arka, surayaslanan duvar) izleri hâlâ sur duvarý üzerinde görülebilmektedir.

4948

kullanýlmasý kesinleþen yapý için Koruma Onarým veYeniden Ýþlevlendirme Projesi hazýrlanmýþ; bunu esasalarak hazýrlanmýþ olan Uygulama Projesi ise 25.07.2003tarihinde Ankara Koruma Kurulu'nda görüþülmüþ ve25.07.2003 tarih/ sayýlý karar uyarýnca bazý düzeltmeve deðiþikliklerin yapýlmasý istenmiþtir.

Yapýnýn, büyük müdahalelerde bulunulmadanmüze+turistik çarþý olarak yeniden iþlevlendirilmesiplanlanmýþtýr. Özgün iþlevi konaklama olan ve buna görebiçimlenmiþ olan yapýda sergileme amaçlý büyük mekanlarpek olmadýðý için, daha çok taþýnabilir küçük eserlerinsergilenmesi düþünülmektedir.

Yapýda az sayýda olan büyük mekanlarýn, gerçekten böylemekanlara zorunlu olarak ihtiyacý olan lokanta, kafe, geçicisergileme vb iþlevlere ayrýlmasýna karar verilmiþtir.Örneðin, bodrum katta lokanta, zemin kattaki avluda isekafe önerilmektedir. Zemin katta, kuzeydoðuda yeralanmekanlar tuzlanmadan dolayý statik açýdan aþýrý risktaþýyacak ölçüde bozulmuþlardýr. Burada bir dizi mekanarasýnda kalan, ileri derecede aþýnmýþ olan duvarlarýnkaldýrýlmasý, ancak izlerinin korunmasýna karar verilmiþtir.Geçici sergileme mekaný olarak bu alan düþünülmüþtür.

682

Yanyana sýralanmýþ küçükmekanlardan oluþan yapýnýn rahat gezilebilmesi içinsergileme düzeni bakýmýndan bölümler halindedeðerlendirilmesine karar verilmiþtir. Mekan kapýlarýnýnalçak olmasý, bir müze olarak yapýnýn gezilmesinizorlaþtýrmaktadýr. Bu durumda, yapý genelinde özgünzemin kotu araþtýrmalarý yapýlarak, gerekli görülmesihalinde, bölümlere ayrýlmýþ odalarýn bazý kapýlarý rahatçageçilecek yüksekliðe getirilmiþ ve odalar arasýnda geçiþimkaný saðlanmýþtýr.

50’lerin ‘LAÝLA’SI GAR GAZÝNOSU

Feruze Çetin Engin *

Cumhuriyet Ankara'sýnýn geliþiminin simgelerinden Garbinasý 1934'de mimar Þekip Sabri Akalýn tarafýndantasarlanmýþtýr. Çaðdaþ çizgiler taþýyan ve evrenselmimarlýða yöneldiðimizgerçekleþtirilmiþ en görkemli binalardan biri olan Garbinasý,1937'de hizmete girmiþtir.

Havayollarýnýn geliþmesiyle, önce Etimesgut, ardýndanEsenboða hava limanlarýnýn yapýmýna kadar, devletkonuklarýnýn karþýlanýp uðurlandýðý tek mekan olan Garbinasý, ayrýca Ankaralýlar için yeni bir kültürün, davranýþbiçiminin oluþmasýna hizmet etmiþtir: Gar binasýnýn hemenyanýnda, Gar Gazinosu ve bubinanýn bir parçasý olan saat kulesi, uzun yýllar Ankara'nýnen seçkin eðlence yerlerinden biri olmuþ; Gar Gazinosu'nayabancý orkestralar ve revüler getirtilmiþtir.

Deðiþen ihtiyaçlar doðrultusunda yapý bir süre Türk HavaYollarý terminali olarak kullanýlmýþtýr. Yaklaþýk 4 yýldýr boþolan bina, TCDD'nin açmýþ olduðu bir ihale ile özel sektörekiralanmýþtýr. Kiracýnýn amacý binayý yeniden eski iþlevi ilehayata geçirerek Ankara sosyal yaþamý için yenidenönemli, prestijli bir yemek mekaný yapmak ve ek tesislerile turizme hizmet edebilecek toplantý salonlarýoluþturmaktýr.

Binanýn özgün halini tespit için TCDD arþiv projeleri veeski fotoðraflardan faydalanýlmýþtýr. Özgün yapýnýn anataþýyýcý ve mekan tanýmlayýcý kolon ve kiriþleri dýþýndaherhangi bir malzeme muhafaza edilmemiþtir.

erken Cumhuriyet döneminde

garla birlikte planlanlanan

RESTORASYON PRENSÝPLERÝ

Yapýnýn özgün elemanlarý mevcutsa veya belirli bir bölümümevcutsa aynen korunacaktýr. Yapýda sonradan eklenmiþbölme duvarlar özgün planlamaya uygun olarakkaldýrýlacaktýr. Özgün planlamadan iptal edilmiþ mimarielemanlar tekrar eklenecektir.(merdiven vb)

Binanýn özgün iþlevine uygun þekilde tekrar sosyal hayatýnönemli ve prestijli bir buluþma noktasý olmasý için gereklisunum ve servis alanlarý tasarlanacaktýr.

Ek yapýlaþma, þehirdeki konumundan faydalanarak ve anabina iþleviyle bütünleþecek þekilde turizm tanýtým veaðýrlama fonksiyonlarý için kullanýlacak þekildetasarlanacaktýr.

Mimari gereklilik sonucu sökülecek veya eklenecekelemanlar özgün hale zarar vermeyecek þekildeyapýlacaktýr. Eklenecek bölme duvarlar hafif olmasýaçýsýndan alçýpan olarak imal edilecektir.

* Feruze Çetin Engin, Mimar, DeCORE Mimarlýk Müþavirlik Ýnþ. Tic. San.

Ltd. Þti.

temsilciliklerden notlar...

TUNCELÝ TEMSÝLCÝLÝÐÝ

Toplantý Tarihi: 10.07.2004Katýlýmcýlar:Burhan Kýlýnç;Mimar,Tunceli Temsilcisi

Cengiz Kýrmýzýtaþ,MimarCihan Sarýbýyýk, Ýnþ.Müh.Ali Özler,Ýnþ.Müh.,ÝMO Tunceli Temsilcisi

1. Tunceli'de gündeme getirilen en önemli sorun çarpýkyapýlaþmadýr. .Kentte kýsmi uygulamalarla sorunlarýn çözümüyaklaþýmý benimsenmiþtir.Heyelan bölgesinde yoðun biryapýlaþma söz konusudur. Bu bölgede yaþayan insanlarýnsosyal konutlara geçirilmesi ve boþaltýlan alanýn yeþil alanadönüþtürülmesi gündemdedir. Kentte gençler içindüzenlenmiþ mekan ve çocuklar için düzenlenmiþ oyun alanýyoktur.

2. Kentin ortasýndan geçen Munzur Çayý kent açýsýndanoldukça önemlidir. Çay kenarýnda valiliðin istemi üzerineyapýlmakta olan yapay þelale önemli bir sorun olmasýna karþýnbu konuda bir müdahale gerçekleþememiþtir.

3. Munzur Çayý üzerine inþa edilmek istenen 6 adet barajinþaatýna tüm sivil toplum örgütleri karþý çýkmaktadýr. Bukonuda hazýrlanmýþ olan rapor doðrultusunda TMMOBdüzeyinde destek beklenmektedir.

4. Munzur Vadisi ile ilgili olarak Avrupa Birliði'ne, vadidüzenlemesine yönelik ve istihdam saðlama amaçlý sunulanprojenin Eylül ayýnda kapsama alýnacaðý söylenmektedir. Bukonu ile ilgili olarak þubeden beklenen destek oldukçaönemlidir. Vadi düzenlemesine yönelik yapýlacak herhangi biratölye çalýþmasý için tüm görsel veriler hazýrdýr. Bu konununþube çalýþma programý içinde yer almasý beklenmektedir.

ELAZIÐ TEMSÝLCÝLÝÐÝ

Toplantý Tarihi: 11.07.2004Katýlýmcýlar: Yümnü Saatçi,Mimar; Elazýð Temsilcisi

Kazým Saraç,MimarBayram Kavak, Mimar

1. Elazýð'da gündeme getirilen en önemli sorunlardan birisibelediye bünyesinde teknik eleman yetersizliðidir. Busorundan kaynaklý olarak ve 2001 yýlýna dek ihtisas ayrýmýnýngerçekleþmemesi nedeni ile yapýlaþmada ciddi sorunlaryaþanmýþtýr.

2. Þu anda en güncel sorun bir grup mimarýn tüm belgeleriniinþ. müh. teslim ederek bu meslek grubunun fiilen ve gayrýresmi olarak proje çalýþmalarý yürütmelerine nedenolmalarýdýr. Projelerin bir kýsmý hala bu grup tarafýndanyapýlmaktadýr. 51 mimar adres olarak Elazýð'dagörünmektedir, ancak fiilen iþ yapan 35 mimar vardýr.

3. Tüm mimarlarýn belediye ile doðrudan iliþkide olmalarýnedeni ile çoðunlukla belediyenin yaptýðý uygulamalara çekinikdavranýlmasý önemli bir sorundur.

Tartýþma Konularý ve Sorunlar

Tartýþma Konularý ve Sorunlar

10-12 Temmuz 2004 tarihleri arasýnda Tunceli, Elazýð, Malatya temsilciliklerinde gerçekleþtirilentoplantýlarda gündeme getirilen tartýþma konularý þubemiz çalýþmalarýna getirdikleri yeni boyutlarnedeniyle üyelerimizin bilgilerine sunulmuþtur.

Nuray Bayraktar

4. Bir diðer sorun 30000m2 uygulamasýna iliþkin olarak farklýuygulamalar yapýlmasýdýr.

5. Yönetmeliklerde temsilciliklerin görev ve yetkilerinin tamanlamýyla tanýmlanmamýþ olmasýnýn pratik süreçlerde yarattýðýsorunlar oldukça önemlidir.

6.Bingöl'ün baðlý olduðu þubenin belirsizliði nedeni ile bu ildeyapýlan uygulamalar konusunda çalýþma baþlatýlmasýbeklenmektedir.

7. Harput kent açýsýndan oldukça önemlidir .Koruma AmaçlýÝmar Planýnýn ihale edilme sürecinde Temsilcilik resmi olarakyer alamamýþtýr. 2 mimar kiþisel olarak danýþma kurulunda yeralmaktadýr. Harput Kalesi'nde gerçekleþtirilen restorasyonçalýþmasý önemli bir sorun alanýdýr. Ayný þekilde kaleyakýnýnda inþa edilmekte olan konaklama inþaatý da Harput'unsilüeti açýsýndan oldukça tartýþmalýdýr.

MALATYA TEMSÝLCÝLÝÐÝ

Toplantý Tarihi: 12.07.2004Katýlýmcýlar: Abdurrahman Yavuz;Mimar

Abdülvahap Atabay,MimarAylin Oruç, Mimar , Temsilcilik Sekreteri

1. Toplantýda temsilciliklerin hukuki statüleri güncel bir sorunolarak ifade edilmiþtir.Üye kayýt iþlemleri için Ankara'yagidilmesi üyeler açýsýndan önemli bir sorundur.

2. Proje ihalelerinde yüzde 50 indirimle iþ alan üyeler olmasýnedeniyle , Temsilcilik bünyesinde bu sorunu çözmek üzereüye ziyeretleri,dayanýþma gezileri v.b. gerçekleþtirilmektedir.

3. Temsilcilik tüm süreçlerde aktif olarak yer almaktadýr. Basýndanýþmanlýðý mekanizmasý vardýr . ÝKKve Danýþma Kurulutoplantýlarý düzenli yapýlmaktadýr.Her ayýn 2. Perþembe günüBelediye Baþkanýnýn ve yetkililerin katýlýmý ile rutin toplantýlardüzenlenmektedir. Belediye encümen kararlarý düzenli olaraktemsilciliðe gönderilimektedir. Ancak burada da en önemlisorunlardan birisi doðrudan iliþkiler nedeni ile belediyeninuygulamalarýna karþý tavýr geliþtirmenin zorluðudur.

4. Belediyede teknik eleman yetersizliði bir diðer sorun alanýolarak tanýmlanmýþtýr. Kentte mimar olmayan kiþilerin çizdiðiprojelere mimarlarýn imza atmalarý önemli bir sorun olarakgündeme getirilmiþtir.

5. Beþkonaklar ve bu konaklarýn bulunduðu sokak kentaçýsýndan önemli bir potansiyel alandýr. Bu sokaðýn tüm odatemsilciliklerinin bir arada olabileceði bir biçimdedüzenlenmesi düþünülmektedir.

6. Kentteki cumhuriyet dönemi yapýlarý tesbit edilerek BinaKimlikleri Atölyesi'ne bildirilmiþtir.

7. UIA çalýþmalarý için temsilcilik bünyesinde bir komisyonkurulmuþtur.

Tartýþma Konularý ve Sorunlar

5150

On bin mimar Ýstanbul'da

ba

sýn

da

ge

çe

na

y

Odamýz bülteninin Temmuz- Aðustos 2004 sayýsýnýnkonusu 'Ankara Üzerine Senaryolar'.Ankaralý biri olarak böyle bir çalýþmayý takdirlekarþýlýyorum. Sorunlara sahip çýkýlmadýðý takdirdesorunun bir parçasý olunmaya baþlanýyor zamanla,Ankara'nýn sorunlarý ise pek çok.

Ankara'mýz üzerine daha pek çok senaryo yazýlabilir,temennim o dur ki, saðduyunun sesi olan veuygulanabilir senaryolar yazmak, bu senaryolarýn altyapýsýný oluþturmak ve zamanda geç kalmadanuygulamak.

Ýlk önce, vatandaþ kimliðimle okudum senaryolarý,mimar kimliðimle deðerlendirirken, kent nedir, kentikimler ve neler oluþturur derken, Ankara'ya özgü,kent parçalarý, kent bütünü, kent kültürü, kentekonomisi, kent yaþamý, kentin sosyo- ekonomikyapýsý, vb. sorularýnýn cevaplarýný aradým.

Gördüm ki, Ankara bu kez ikiye ayrýlmýþ, kuzeyAnkara- güney Ankara olarak, týpký daha öncekibülten sayýlarýnda belirtildiði 'Öteki Ankara' gibi. Hepbaþka, öteki, kuzey, güney gibi deðiþik kelimelerlekent parçalanýyor. Kendi bulunduklarý veyabulunmayý düþündükleri çevreyi merkez kabul edip,diðer yerleri görmeyen, görse de deðerli bulmayanböyle bir düþünceyi hayretler içinde anlamayaçalýþtým. Kent her þeyiyle bir bütündür arkadaþlar.Kuzeyiyle, güneyiyle, doðusuyla, batýsýyla.Bir kentin yaþam parçalarýný deðiþik kültürleroluþturmaktadýr ve bir yerin kent olabilme özellikleriarasýnda da bu mozaiði, çok seslilik adýna önemlibulmakta ve önemsemekteyim.

Sayýn Tezcan Karakuþ Candan'ýn söylediði gibi, “ …O zaman kentin kent özelliði kalmýyor. Biz bir þeyleripaylaþmak durumundayýz bu kentte yaþayanherkesle...”

Ankara hakkýndaki düþüncelerimi ben de sizinlepaylaþmak istedim. Yapýlan her çalýþma, harcananzaman ve emek, benim için çok önemli ve deðerli.

Saygýlarýmla,

O k u r d a n . . .52

Öncelikle kent nedir ona bakalým. Ýçerisinde insanlarýnyaþadýðý ve insanýn fiziksel boyutlarý ile sýnýrlý,konut,üretim, yönetim fonksiyonlarý bulunan ve içerisinde yeþilalanlar, alýþveriþ merkezleri, eðitim, saðlýk kuruluþlarý vebu yapýlarý birbirine baðlýyan köprüler, alt geçitler ve yayave otoyollarla birbirine baðlanan yaþanabilir haldekisosyal mekanlar bütünüdür.Bu mekanlar sistemli veya sistemsiz veya yarý sistemliþekilde yapýlar bütünü olarak yoðunlaþýrlar.Kent dokusuna bir bakalýmÖrümcek aðý kent, Paris, Roma, Viyana doðrusal kent,Stalingrad paralel kent Washington ve New YorkarasýndaUydu kent yatakhane kent de denilebilir vs.Kentleþme ekonomik teknolojik, siyasal ve sosyo-psikolojik etkenlerin etkisi altýndaki oluþum sürecidir.Yapýya baktýðýmýzda ise bayýndýrlýk ve iskan gereðiyletesisler ve bunlarýn yer üstü ve yer altý inþaatýdýr.Bir yapýnýn meydana getirilmesindeki öðeler teknolojibiçim fonksiyon ve ekonomidir.Yapýlar çelik veya betonarme karkas yýðma,ahþap kerpiçyapý diye de adlandýrýlýrlar.Yapý malzemesi mimarlýk tarihi boyunca taþ,kil,ahþap vecam-çimento kireç gibi baðlayýcý gereçlerin ilave olarakda demir-kurþun-tunç gibi madenlerin kullanýmýyla vebirbiriyle dans etmesi ile ise yapý meydana gelir.20. yüzyýlda ise sayýsýz yapý gereci, yeni yapým yöntemlerive kimyasal madde katkýlarý ile nereye gideceði belliolmayan bir süreçtedir.Rant ise iþe yatýrýlmýþ paranýn veya kiraya verilmiþtopraðýn belli bir süre içinde saðladýðý gelir veya arzlatalep arasýnda kýsa süreli esneksizliðin doðurduðu rantdýr.Bir baþka deyiþle ise arz ve talebin genel þartlarýnýn birsonucudurKent-yapý ve rantta tanýmlama adýna kýsaca baktýk þimdiise birbirleri ile olan iliþkilerinden ne tür eksiklikler veçeliþkiler meydana geliyor ona da bakalým.Bir baþka deyiþle yapý insanlarýn içinde yaþadýklarý içlerigerekli donatý ile teçhiz edilmiþ, zeminle temel baðlantýsýolan heykel demektir. Acaba bizler çeþitli yapýlar yaparakgerçekten kentleri içinde yaþanabilir hale getirebiliyormuyuz.Peki içinde yaþanabilir - kent yapabiliyor muyuz yoksayapýlar baþlarýný almýþ planlamadan uzak bir þekildegidiyor mu ?Örnek olarak Ankara'yý ele alýrsak: içerisinde yaþadýðýmýzçok katlý konutlarýn içlerinde zorunlu boþ mekanlarbýraktýrýlarak, çocuklar ve gençler için onlara özgü olmakkaydý ile oyun-aktivite alanlarý tiyatro müzik dinlemealanlarý yapabilir miyiz artýk yapýlarýn bir bölümünde onlariçin yaþanabilir hale getirebiliyor muyuz?Yollarýmýz araba ile dolu artýk çocuklar bisiklete bilebinemiyorlar. imar kanunlarýnda bazý deðiþiklikler yaparakyapýlarýn çocuk/genç için özellikle büyük bloklu konutlarýniçerisinde çeþitli aktivitelerde bulunmak üzere boþ alanlarmeydana getirmek bu kadar zor mu?Gelelim rantla yapý arasýndaki iliþkiye size Ankara'nýnKýzýlay meydanýný örnek vereceðim söz konusu meydandabüyük bir bahçe ve þirin bir Kýzýlay derneði yapýsý vardýAvrupa da örnekleri görülen meydan anlamýnda bakarsakbu bahçe Kýzýlay meydanýnýn akciðeri idi.Ancak rant'ýn kaçýnýlmaz sonucu olarak ortaya büyük biryapý ve mekanla uzlaþmayan bina heykel yapýldý. Kýzýlaymeydanýnýn nefes alma yerlerinden birisi kapatýlmýþ olduayný yapý Ankara'nýn dýþ bir arterinde yapýlmýþ olsa idi hoþ

KENT, YAPI; RANT ÜZERÝNE

Dündar Gonca, Mimar

bir bina olabilirdi, þimdi ise kocaman bir heykel varKýzýlay'ýn göbeðinde. Artýk yeni yapýlacak binalardaçocuk oyun alanlarý için boþ mekanlar býrakabilmelifolklor, resim sanatý,kütüphane veya küçük çocuklarýnufak bisikletlerini binebilecekleri mahallere ulaþmakiçin çok mu bekleyeceðiz. Yoksa rant mý çýkacakkarþýmýza onunla mücadele gücümüz hiç olmayacakmý? Kentlerimizi yaþanabilir hale getirebiliyor muyuz?Mimarlar nerededirler ve yine nerededirler o çok zekive duyarlý Belediye baþkanlarýmýz onlarý göreve davetediyorum.

'ANKARA ÜZERÝNE SENARYOLAR'TOPLANTILARI ÜZERÝNELeman ARDOÐAN, 9079

Yalçýn DOÐANHürriyet Gazetesi, 27.08.2004

BÝLBAO Müzesi'ni yapan mimar da geliyor,Reichstag Binasý'ný onaran mimar da... HongKong Köprüsü'ne imza atan mimar da geliyor,San Paolo'da gökdelenlere karþý çýkan mimarda...

Ýstanbul, dünyanýn en ünlü mimarlarýna, tam onbin mimara ev sahipliði yapýyor. DünyaMimarlar Birliði 1-11 Temmuz 2005'teÝstanbul'da toplanýyor.

Bu toplantýya ev sahipliði yapmak, pek o kadarkolay olmuyor. Anýlan birlik, 1948'den bu yanaüç yýlda bir, dünyanýn bir kentinde bir arayageliyor. Türkiye, sekiz yýldýr, bu toplantýyýÝstanbul'da düzenlemek için uðraþýyor. Þimdi bugerçekleþiyor.

Kongrenin temasý, kentler, mimarlýklarýn pazaryeri. Daha çok çoðulculuk kavramýnýntartýþýlacaðý bir tema.

Ev sahipliðini Türkiye Mimarlar Odasýüstleniyor. Kongre nedeniyle, Ýstanbul'daKongre Vadisi denilen alan, Lütfi Kýrdar veCemil Reþit Rey salonlarýyla Açýkhava Tiyatrosubölgesi yeniden düzeleniyor. Onun için projeyarýþmasý açýlýyor. Yani, o bölge yeni bir yapýyakavuþuyor. Gelecek yýla yetiþmek üzere.

Habitat'tan sonra, NATO filan deðil, en büyükkongre bu. Düþünsenize, dünyanýn ünlü on binmimarý Ýstanbul'da!..

Hürriyet Gazetesi, 30.07.04

Dekorasyon Mimarlýk Tasarým, 07.08.2004

Sab

ah G

azet

esi,

15.0

7.04

Evrensel Gazetesi, 27.07.2004

53

Sabah Gazetesi, 29.07.2004

Cum

huriy

et/A

nkar

a, 2

3.07

.200

4Va

tan

Gaz

etes

i, 20

.07.

04

Evrensel Gazetesi, 27.07.2004

Gaz

eteA

nkar

a, 1

6-22

.07.

2004

Sab

ah G

azet

esi,

30.0

7.20

04

Sabah Gazetesi, 11.07.2004

Gaz

eteA

nkar

a, 2

3-29

.07.

2004

EDEBÝ MEKANLARDIÞTAKÝLERSezar Aygen, Ümit Yayýncýlýk, Haziran 2004

54

Sezar Aygen aslýnda bir Mimardýr. Yaþamýnýn büyükbölümünü mesleðine adamýþ, alanýndaki çalýþmalarý ilehaklý bir ün yapmýþ, Yurt içinde ve dýþýnda pek çok eserinve Ulusal Uluslararasý Mimarlýk yarýþmalarýnda çeþitliödüllerin sahibi olmuþ bir Mimar…

Ancak, kendi ifadesiyle,için kaleme

sarýlmýþtýr.

Sezar Aygen'in mesleki, sosyal ve siyasal içerikli onlarcamakalelerinin bir bölümü, deðiþik yayýn organlarýndayayýnlanmýþ, bu yazýlarýn bazýlarý da isimlikitabýnda bir araya getirilmiþtir.

Yazý yazmanýn da aslýnda bir meselesi olduðunainanmasý nedeniyle, kendisi için çok yeni bir konu olan,

yazma çalýþmasýna baþlamýþ ve böylece ilkromaný olan “DIÞTAKÝLER”i oluþturmuþtur.

“DIÞTAKÝLER”, Kastamonu'da, tarihi konaklardan birinikiralayan genç bir mühendis ve ailesinin baþlarýna gelenesrarengiz olaylarý ve bu olaylarýn arkasýný görebilmek,açýklayabilmek için verdikleri uðraþlarý anlatmakta, buyolla, yaþamýn gizlerine ulaþabilme olanaklarýnýirdelemektedir.

“DIÞTAKÝLER” ile Sezar Aygen, görünenlerlegörünmeyenleri, bilinenlerle, bilinmeyenleri ve inanýlanlarlainanýlmazlarý tartýþabilme duvarlarýný zorlamaktadýr.

“Yazmanýn dayanýlmazçekiliminden kendisini uzak tutamadýðý”

“Bir bilinmeyen”

“Tasarým”

“Roman”

… Kapýlar gýcýrtý ile çalýþan, ne olduklarý ve biçimlerikanatlarda görünen, dövme demir, el iþi menteþelerleyanlardaki taþ duvarlara baðlanmýþ olan kalýn ahþapkasalara tespit edilmiþlerdi. Giriþte, oldukça loþ,hafifi nemin oluþturduðu küf kokusu hissedilen,döþemesi büyük doðal taþlarla kaplý geniþ bir giriþholünde buluyordu insan kendini. Saðýnda vesolunda, gene eski masif ahþap kapýlarý olan, içindeyýkanma dolabý, yüklük bulunan iki odanýn yer aldýðýgiriþ holü, bir kapý ile bahçeye açýlan arka duvarakadar uzanýyordu. Üst kata çýkan ahþap basamaklýmerdiven, holün sol yanýnda arka duvarla birleþirken,

sað tarafta ise ailenin en önemli yeri, mutfaðý yeralmaktaydý. Mutfak arka bahçe ile baðlantýlý,döþemesi gene taþ plaklarla kaplanmýþ, içindezamanýn islerini taþýyan kocaman bir ocaðý ile aileninyaþama hacmi durumundaydý. Merdivenle üst kataçýkýldýðýnda, sofa denilen salon kenarýna sýralanmýþdört büyük oda ve aralarýnda küçük bir depo tadiledilerek modern bir banyo dairesi haline getirilmiþeski WC'ler göze çarpýyordu. Sofa, sokaða bakan üçtane cumbalý pencere ve altýnda “sedir” adý verilen,kilim kaplamasý ile minderleri üzerinde býrakýlmýþoturma yeri ile son buluyordu. Zemin katta duvarlar50 cm i bulan kalýnlýðý ile taþtan yapýlmýþ, pencerelerise kesme taþlarla oluþturulmuþtu. Zemin kattansonra gelen birinci katta (Konak iki katlýydý.)duvarlar incelmiþti. Ahþap bir karkas içindedoldurulmuþ tuðlalar ile inþa edilmiþ, iç yüzlerine“badadi” denilen ahþap çýtalar çakýlarak sývanmýþ vebadanalanmýþtý. Konaðýn dýþ yüzlerinde ise ahþapkaplama bitiriþ malzemesi olarak kullanýlmýþtý.Döþemede de masif tahtalar serilmiþ, üstlerigünümüzdeki gibi cilalanmayarak eski yýllardayapýlan tel fýrça ile temizlemelerin izleri ile öylecebýrakýlmýþtý. Tavan kaplama malzemesi de ahþaptý.Duvar tavan birleþmelerinde oymalý ahþaplayapýlmýþ korniþler üst katýn tüm duvarlarýnýdolaþmaktaydý. Odalarýn pencere karþýsýna gelenduvarlarýnda ahþap dolaplar ve raflar yeralmaktaydý. Depo bölümünde küçük ve dik birmerdivenle tavan arasýna çýkýlýyor, eskimiþ eþyalariçin bu bölge, dikmeler, kiriþler ve sývalý bacaduvarlarý arasýnda kalan alanlarý ile ikinci bir depoolarak kullanýlýyordu. Konaðýn arka tarafýný kaplayanbahçe, iki yanda kalan uzantýlarý ile birlikte, 18x30mlik bir alandý. Arka kapýdan ve mutfaðýn kapýsýndançýkýþta, 1,5 m kadar bir taþ plato bulunuyor, buplatodan, 1,5 m kadar yukardaki asýl bahçeye genetaþ merdivenlerle ulaþýlýyordu. Plato ile bahçeyiayýran taþ duvar üzerindeki saksýlarda, göz alýcýrenkleri ile görünen çiçekler, konaktaki bakýmýn hiçeksilmeden sürdürüldüðünün belirtisi idi. Bahçe,arkaya doðru sýklaþan meyve aðaçlarý iledoldurulmuþtu. Dut, kayýsý, elma, armut ile kirazaðaçlarýnýn yanýnda birkaç tane de kara dut aðacý buyeþil görünümü zenginleþtiriyordu. Ama bahçenin solköþesinde bulunan devasa ceviz aðacý hem yeþilinsembolü oluyor hem de yüzyýlý geçen yaþý ile,bahçenin tarihi hakkýnda bilgi aktarýyordu. Bu büyükceviz aðacýna doðru meyve aðaçlarý daha dasýklaþýyor, her birinin altýndan çýkan yeni fýþkýnlar, buköþeyi loþlaþtýrýyordu. Sað tarafta, üzeri eski birahþap kapakla kapatýlmýþ olan kuyu, zincirininucunda sarkan kovasý ve çýkrýðý ile bu tarihibahçenin manzarasýný tamamlýyordu. Rüzgarlýgünlerde hafif hafif sallanan kovanýn düzenliaralýklarla çýkardýðý gýcýrtýlar, sonralarý Mert için ninniyerine geçmiþti…

Kamunun dikkatini 20. yüzyýlda öne çýkan Modernizm'e çekmek ve “modernmimarlýk, tasarým ve þehir plancýlýðý ürünlerini belgelemek ve korumak” amacýyla1990 yýlýnda oluþturulan uluslararasý bir kuruluþ olan DOCOMOMO(DOcumentation and COnservation of Buildings, Sites and Neighborhoods of theMOdern MOvement)'nun Türkiye Çalýþma Grubu 2002 yýlýnda kuruldu ve böyleceTürkiye'deki modern mimarlýk örneklerinin belgelenmesi ve korunmasý adýna birgiriþim baþlatýldý.

DOCOMOMO_Türkiye Ulusal Çalýþma Grubu, 10-12 Kasým tarihlerinde ODTÜMimarlýk Fakültesi'nde düzenlenecek “Türkiye Mimarlýðýnda Modernizmin YerelAçýlýmlarý” baþlýklý Poster Sunuþlarý'yla bu tür geniþ katýlýmlý bir çalýþmayý baþlatmayýhedefliyor. Ulusal Çalýþma Grubu'nun gerçekleþtireceði ilk etkinlik olan butoplantýya, erken 20. yüzyýldan yaklaþýk 1970'lerin baþýna kadar devam eden süreçteüretilmiþ olan modern mimarlýk örneklerini görsel ve yazýlý belgelerle tanýtan veyayorumlayan poster sunuþlarýnýn katýlýmý bekleniyor. Davetli konuþmacýlarýnsunuþlarýnýn da yer alacaðý bu toplantýnýn, 20. yüzyýl Türkiye mimarlýðýnýn bugünekadar belgelenememiþ olan örneklerine, özellikle de Ankara, Ýstanbul ve Ýzmir gibibüyük kentler dýþýndaki üretime dikkat çekmesi ve oluþacak yeni bakýþ açýlarýyladönem mimarlýðýnýn yeniden yorumlanacaðý bir tartýþma ortamý yaratmasýamaçlanýyor. Konferansýn ardýndan, sunulan ürünlerin bir katalog ve CD hazýrlanarakderlenmesi; seçilen bir grup ürünle daha sonra bir gezici sergi düzenlenerek,mimarlýk okullarý ve Mimarlar Odasý þubeleri baþta olmak üzere, çeþitli kurumlardasergilenmesi ve UIA 2005 Ýstanbul, XII. Dünya Mimarlýk Kongresi'nde yer almasýplanlanýyor.

Katýlým Koþullarý- Baþvurular DOCOMOMO_Türkiye Poster Konferansý Düzenleme Kurulu'na yapýlýr.- Baþvurularda, yapýlacak sunuþun 300-400 kelimelik bir özet anlatýmý ve sunulacakyapýyý/yapý grubunu/yerleþimi tanýtan en az 1 adet görsel malzeme (uzun kenarý 15cm olacak þekilde en az 300 dpi çözünürlükte taranmýþ) tiff dosyada CD olarak,mümkün olmadýðý durumda fotoðraf baskýsý veya dia olarak sunulmalýdýr.- Baþvurular en geç 20 Eylül 2004 tarihinde Düzenleme Komitesi'ne ulaþmýþolmalýdýr.- Poster sunuþuna kabul edilen baþvuru sahipleri, 10 Ekim 2004 tarihine kadarkonferansa katýlmak üzere davet edileceklerdir. Bilim ve danýþma kurulunca kabuledilen posterlerin tümü konferans boyunca sergilenecek, bunlar arasýndan sunuþiçin seçilenler konferans oturumlarýnda tartýþýlacaktýr. . Sunuþa hazýrlanacakposterlerle ilgili teknik özellikler kabul edilen katýlýmcýlara bildirilecektir. Sergilenmeküzere seçilen posterlerin hazýrlanmasý ile ilgili teknik özellikler katýlýmcýlarabildirilecektir.

poster sunuþlarý

DOCOMOMO TÜRKÝYE

“TürkiyeMimarlýðýndaModernizminYerelAçýlýmlarý”

Kentinizdeki modern mimarlýk

örneklerini mimarlýk ortamýyla

paylaþmak için çaðrýlýyorsunuz!

10-12 Kasým 2004'de ODTÜ

Mimarlýk Fakültesi'nde

düzenlecek etkinlikte poster

sunmak için son baþvuru tarihi

20 Eylül 2004.

Bilim ve Danýþma Kurulu Elvan Altan Ergut, Ýnci Aslanoðlu,Aydan Balamir, Ýhsan Bilgin, Cengiz Can, Ali Cengizkan,Neslihan Dostoðlu, Uður Tanyeli ve Yýldýrým Yavuz'dan;Düzenleme Kurulu ise Elvan Altan Ergut, Gül Asatekin,Nilüfer Baturayoðlu Yöney, Cânâ Bilsel, Bilge Ýmamoðlu,Ebru Omay Polat, Yýldýz Salman, Neriman Þahin Güçhan veBelgin Turan Özkaya'dan oluþuyor. Baþvurularýn en geç 20Eylül 2004 tarihinde Düzenleme Komitesi'ne ulaþmýþ olmasýisteniyor.

Bilgi için:ODTÜ Mimarlýk Bölümü Ýnönü Bulvarý 06531 ANKARAtel: 0.312.210 22 03 faks: 0.312.2101249e-posta: docomomo_ankara@arch.metu.edu.tr

www.docomomotr.itu.edu.tr

Mimarlar Odasý Ankara Þubesi'nin Bina Kimlikleri Projesi kapsamýnda yaptýðý kimlikpanolarý da DOCOMOMO etkinliðinde sergilenecek. Bina Kimlikleri veDCOMOMO danýþma ve düzenleme kurullarý bir çok ortak ismi içeriyor ve ikiçalýþma paralel ve birbirini destekler biçimde sürdürülüyor.

MÝHRÝYE ÞENGÜL 1958-2004

Diðer acý kaybýmýz, 2003’de, Dünya Kadýnlar Günü çalýþmalarývesilesiyle tanýdýðýmýz Mihriye Þengül oldu. Ankara’nýn 1940-60 dönemimezunlarýndan ilk kadýn mimarlarýný tanýmaya / tanýtmaya çalýþtýðýmýzgünlerde ulaþabildiðimiz az sayýda meslekdaþýmýzdan biriydi. Kadýnlar,dönemin mimarlarý içinde sadece % 10’luk bir sayýda kaldýðý için, 25kiþilik bu ‘duayen’ grubu “% 10’lar” diye anar olmuþtuk*. Cumhuriyet’inbu ilk dönem mimarlarýnýn anýlarýný dinleyip, yazdýklarýný okudukça,altýna imza koyduklarý onlarca planýn, yapýnýn kalitesini gördük; berrakhafýzalarýndan aktardýklarýyla bilmediðimiz nice detayý öðrendik... Buinsanlarýn hafýzalarýnýn, ne denli deðerli bilgiyle dolu olduðunu, yeniden,yeniden farkettik.

* “% 10’un Ýzinde” isimli söyleþinin metinlerine ve 25 kadýnmeslekdaþýmýzýn yaþam öyküsüne, Mimarlar Odasý Ankara Þubesi’ninwww.mimarlarodasiankara.org adresindeki web sitesinden ulaþýlabilir.

Mihriye Haným,

Mesleki deneyimi...

“... k

1958

adýnlarýn ve erkeklerin her alanda ayný haklarasahip olmasý ve bunlarýn yaþama geçirilmesiyle 8 Mart KadýnlarGünü'ne gereksinimin kalmayacaðý günlerin çabuk gelmesi”

. 1988’de emekli olduðundanbuyana, eþi mimar Kadri Þengül ile birlikte, dekorasyon aðýrlýklý iþleryapýyordu.

20 Aðustos Cuma gecesi, Mihriye Þengül’ü yitirdik. Eþinin ve tümyakýnlarýnýn acýsýný içtenlikle paylaþýyoruz.

dileðinivurgulayarak bitiriyordu yaþam öyküsünü

Güzel Sanatlar Akademisi mezunu

1958-60 Haluk Baysal-Melih Birsel Mimarlýk Bürosu1960-62 Doðan Tekeli, Sami Sisa, Metin Hepgüler

mimarlýk bürosu1960-63 Vedat Dalokay, Nejat Tekelioðlu mimarlýk bürosu1965-70 Turizm ve Tanýtma Bakanlýðý1970-88 Ýller Bankasý

YILMAZ GÜRER 1930-2004

Mimarlar Odasý Ankara Þubesi her yýl mesleðinde 30, 40 ve 50 yýlýný tamamlayan mimarlara, “vefa” borcunu ifadeedebilmek dileðiyle bir teþekkür töreni düzenliyor. Bu tören öncesi þubede aylar süren bir çalýþma ile kiþilere ulaþýlýp,tek tek görüþmeler ve video çekimleri yapýlýyor, arþivlerinden fotoðraflar seçilerek her biri için bir küçük aný filmi vesergi hazýrlanýyor.

Bu yýl, tümü de Ýstanbul Teknik Üniversitesi'nden, ayný sýnýftan 1954 yýlýnda mezun olan 9 mimar 50 yýllýk mimarlarolarak törenin onur konuklarýydý. Bu 9 kiþi ile tören öncesi defalarca bir araya gelme fýrsatý bulduk. Evlerine konukolduk, eþleriyle, çocuklarýyla tanýþtýk, meslekte geçirdikleri 50 yýlýn öyküsünü dinledik. Yaþadýklarý zorluklara þaþýrdýk,duyarlýklarýyla, incelikleriyle büyülendik. Bu ülkede mimar olmanýn, 50 yýl mimarlýk yapmanýn anlamýný bilmediðimiziidrak ettik. Özel arþivlerini bizlerle paylaþtýlar, 50 yýl önceye ait fotoðraflarý birlikte inceledik. Fotoðraflardaki herkesitek tek konuþtuk, güzel anýlarý hatýrladýk, baþarýlarý övdük, yýllar içinde kaybedilenler dostlarý için aðýt yaktýk.

Þimdi ise onlardan birini, Yýlmaz Gürer'i kaybetmenin acýsýný aileden birini kaybetmiþcesineyaþýyoruz… Baþarýlarla dolu meslek hayatýný mimarlýðýn sahip olduðu tüm alanlarda;akademisyenlikten, proje yarýþmacýlýðýndan bakan danýþmanlýðýna, devlet memurluðundanMimarlar Odasý yöneticiliðine, müsteþarlýktan Avrupa Konseyi temsilciliðine ve uluslararasýörgütlerde Avrupa adýna baþkanlýk yapmaya kadar, tüm alanlarda dolu dolu yaþayan YýlmazGürer'i kaybettik. Acýsýný ailesiyle, Özgül Gürer'le, Can Ongun'la, dostlarýyla ve sizlerle, tümmimarlarla paylaþýyoruz.

MESLEK VE ÝKÝ ÖMÜR

56

GAZSummer Workshop 2004

Ý’DE YAZ OKULU:

Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlýk Fakültesi

Mimarlýk Bölümü, Romanya “Ion Mincu” Üniversitesi

Mimarlýk ve Kentsel Planlama Fakültelerinin öðrenci

ve öðretim elemanlarýnýn katýlýmlarýyla G.Ü. Mimarlýk

Bölümü'nde 11-17 Aðustos 2004 tarihleri arasýnda

ortaklaþa bir workshop düzenlendi.

“Çaðdaþ Konut tartýþmalarý ýþýðýnda eski Kentsel

Endüstri Yapýlarýnýn tekrar Canlandýrýlmasý” baþlýðýný

taþýyan altý günlük çalýþma Ankaranýn tescillenmiþ,

ancak þu an hiç bir þey yapýlmadýðý için yýkýlmaya

terkedilmiþ Havagazý Fabrikasý tesisleri alanýnda

gerçekleþti.

Ankara'nýn tarihsel geliþimi ve bu geliþim içinde

Havagazý Fabrikasýnýn yeri, bölgenin kent içindeki

konumu üzerine yapýlan bilgi aktarýmý sonrasýnda

baþlayan çalýþmaya Romanya “Ion Mincu”

Üniversitesinden 14, Gazi Üniversitesinden 14

öðrenci ve her iki üniversiteden 4'er öðretim üyesinin

katýldý. Baðlamsal ve mekansal sorunlar olarak

belirlenen,

· Kent içinde yapý yapma· Endüstriyel miras içinde yapý yapma· Endüstriyel çevrenin yeniden organize edilmesi· Fabrika mekanlarýnýn dönüþtürülmesi,· Konut birimlerinin büyüklük, görsellik gibi sorunlarýn

çerçevesinde çözümleri, endüstriyel yapýnýn yenidenorganizasyonu,

· Konut yerleþim çevresinin kentsel tasarýmý

Gibi kavramsal problemler çerçevesinde geliþtirilentartýþmalarla yürütüldü.

Gruplarýn tasarýmlarýný final jüriye sunuþlarý ile sona

eren çalýþma, öðrencilerin oluþturduklarý yoðun, zorlu,

öðretici ama oldukça sýcak bir ortam oluþturdu. Farklý

kültürel altyapýlardan gelen bu öðrenciler, bu süreç

içerisinde yalnýzca mimarlýk ortamýný deðil sosyal

ortamý da paylaþtýlar. Workshop'un ikici bölümü Ekim

2004 'de bu kez Bükreþ'de benzer bir tema ile

yinelenecek.

UIA 2005 Dünya Mimarlýk Kongresi

KONGRE VADÝSÝMÝMARÝ TASARIM YARIÞMASISONUÇLARI

1. Ödül Fatih ERDUMAN

2. Ödül Nilüfer KOZÝKOÐLU (ekip baþý)Fulya Özsel AKÝPEKCeren Aydal YÜCELEmrah ÇETÝNKAYA

3. Ödül Haldun Halil AÞÇIKOCARecep ÜSTÜNFiliz ÞÝMÞEK (yardýmcý)Mehmet IÞIKDEMÝR (yardýmcý)

4. Ödül Arda ÝNCEOÐLU (ekip baþý)Ýpek YÜREKLÝDeniz ASLAN (danýþman)Oral GÖKTAÞ (yardýmcý)Sevince BAYRAK (yardýmcý)

5. Ödül Y. Kenan GÜVENÇ (ekip baþý)Ayþe Çelen ÖZTÜRKNazmiye ÖZTÜRKLevent ÞENTÜRKYuvacan ATMACAMert ÜÇER (yardýmcý)Ýsrafil KONYALI (yardýmcý)Þafak ÇAKMAK (yardýmcý)Feyza TAÇ (yardýmcý)Vahdet KÝREÇCÝ (yardýmcý)Emre TÜFEKÇÝOÐLU (yardýmcý)Türkan YÖNLÜER (yardýmcý)Satýn Alma Elif KENDÝRM. Ebru ERDÖNMEZMurat POLATBurak HAZNEDAR (yardýmcý)Satýn Alma Deniz ASLAN (ekip baþý)Elif ÇELÝKVolkan LOKUMCUSatýn Alma Hakan ALDOÐANJean Romain MUNVEZ (yardýmcý)Anders Lonka NIS HANSEN (yardýmcý)Satýn Alma Ahmet ÇORAPÇIOÐLUSatýn Mehmet Zeki DÝNEKLÝRýza DURAKBAÞI

SERGÝ VE KOLOKYUMYarýþmaya katýlan projeler 2-15 Eylül 2004 tarihleriarasýnda Ýstanbul'da,Cemal Reþit Rey Konser Salonu giriþ katý solfuayede sergilenecektir.Kolokyum 10 Eylül 2004 Cuma günü saat 14.00-17.00 arasý Cemal Reþit Rey Konser Salonu anasalonda yapýlacaktýr.

Alma

ÖZEL SEKTÖRDEÝÞYERÝ TEMSÝLCÝLÝK SEÇÝMLERÝBAÞLADI

Ýþyeri Temsilcilikleri Koordinasyon Komisyonu

tarafýndan Kamu kurumlarýnda ve üniversitelerde

gerçekleþtirilen iþyeri temsilcilik seçimleri, yeni

dönemde Özel sektörde de oluþturulmaya baþladý.

Ýlk olarak Yüksel Proje' de gerçekleþen iþyeri

toplantýsýnda, Yüksel Proje Ýþyeri Temsilciliðine,

ve seçildiler.

Özel sektörde ikinci iþyeri toplantýsý 18 Aðustos 2004

tarihinde Prokon mühendislik ve müþavirlik Anonim

Þirketinde gerçekleþtirildi. Prokon Ýþyeri

Temsilciliði'ne de üyelerimizden ve

seçildiler

Özel Sektörde yeni baþlayan iþyeri temsilcilik

toplantýlarýnda, özel sektörde çalýþan mimarlarýn

birikiminin odaya aktarýlmasý, çalýþma alanlarýna

iliþkin ortamýn bilgilendirilmesi üzerine etkinlikler

planlanmaktadýr. Mimarlar Odasý Ankara Þubesi'nde

yeni ve taze bir dinamik oluþturacak özel sektörde

oluþan iþyeri temsilcilikleri, üniversitelerin açýlmasýyla

birlikte, öðrencilere yönelik sýnýf temsilcilikleri

kapsamýnda devam edecektir.

Özel sektör'de en az üç mimarýn çalýþtýðý yerlerde

oluþturulan iþyeri temsilcilikleri için Ýþyeri Temsilcileri

Koordinasyon Komisyonundan

ile iletiþime

geçebilirsiniz.

Ceyda Erciyes Yaþan Akýnbingöl

Meltem Üstay

Tuba Yücel

Tezcan Karakuþ

Candan, H. Ayþen Bayazýt, Ali Hakkan, Selma

Sökmen, Ayþegül Saral, Hülya Akboyraz, Devrim

Kýsaalioðlu, Hare Küçükkýlýç

YARIÞMA:Her kent kendi tarihini yazar...

Son baþvuru tarihi 30 Nisan 2005

Milliyet kentler tarihini Örsan Öymen anýsýna

ödüllendiriyor. Yaklaþýk 20 yýldýr ülkemizde bilim,

sanat, kültür ve iletiþim alanlarýndaki çalýþmalara

katkýda bulunan Milliyet Ödülleri, bu yýl yeni bir açýlýmý

daha gerçekleþtiriyor. Gazeteci Örsan Öymen anýsýna

düzenlenen ödülün bu yýlki konusu Kentler Tarihi.

Yarýþma ile bugüne kadar ihmal edilmiþ olan kent ve

tarih bilincinin kamuoyunda yerleþmesine ve kentsel

belleðin yaþatýlmasýna yardýmcý olmak hedefleniyor.

Ödüle aday olacak çalýþmada, Türkiye coðrafyasýnda

yer alan herhangi bir kentin veya çevresel baðlar

içinde kentleþmenin tarihsel süreci, belgelere, tarihi

kanýt ve kaynaklara dayanýlarak, bilimsel bir yöntemle

ve kavranabilir yalýn bir anlatým biçimiyle iþlenmelidir.

Çalýþmada o kentin ya da belirli bölgelerdeki

kentleþmenin tarihsel süreçteki durumu toplumsal

yaþamý, günümüze kalan/kalmayan, soyut (gelenek

ve görenek) /somut tarih ve kültür zenginlikleri ele

alýnmalýdýr.

Aday yapýtlarýn 1 Ocak 2002 tarihinden sonra

yayýnlanmýþ ya da yayýna hazýr dosya halinde olmasý

gerekir. Birden fazla kiþinin ortak çalýþmasý da aday

olabilir.

Ödül: 5 milyar TL

SEÇÝCÝ KURUL

Mehmet ÇUBUK, Feridun EMECAN, Özer ERGENÇ,

Vahdettin ENGÝN, Mehmet GENÇ, Zekai GÖRGÜLÜ

Ruþen KELEÞ, Ýlber ORTAYLI, Metin SÖZEN

Ayrýntýlý bilgi için Ýletiþim Tel: 0212 505 63 49

DEVAM EDEN YARIÞMALAR

ar+d” ÖDÜLLERÝ “Geliþen Mimarlýk”

Son katýlým tarihi : 14 Eylül 2004

www.arplusd.com

ÝZMÝT ESKÝ BAÞÝSKELE KÖPRÜLÜ KAVÞAÐIULAÞIM SÝSTEMÝ VE ÇEVRE DÜZENLEMESÝFÝKÝR PROJESÝ YARIÞMASI

Proje teslimi : 20 Eylül 2004

www.izmit-bld.gov.tr

ANAYASA MAHKEMESÝ BÝNASI MÝMARÝ PROJEYARIÞMASI

Proje teslimi : 22 Eylül 2004

Fotoðraf Yarýþmasý:“KARADENÝZ'DE YÖRESEL MÝMARÝ”

Son katýlým tarihi : 24 Eylül 2004

BEYRUT KENT ANA AKSI ve ÞEHÝTLER MEYDANIULUSLARARASI KENTSEL TASARIMFÝKÝR PROJESÝ YARIÞMASI - BEYRUT (Lübnan)

www.beirutmartyrssquare.com

1. Aþama proje teslimi : 1 Ekim 2004

Fotoðraf Yarýþmasý :“YAÞA(YAN) ÝSTANBUL YAÞA(YAN) MÝMARLIK”

Son Katýlým tarihi : 15 Ekim 2004

www.mimarist.org

ÇUHADAROÐLU ALU'2004ÖÐRENCÝ PROJE YARIÞMASI

Proje teslimi : 5 Ekim 2004

www.cuhadaroglu.com.tr/html/yarisma.htm

ÝSTANBUL GAZÝOSMANPAÞA BELEDÝYE HÝZMETALANI MÝMARI KENTSEL TASARIM

PROJE YARIÞMASI

Proje teslimi : 27 Ekim 2004

www.gaziosmanpaþa.bel.tr

Fotoðraf Yarýþmasý :“ÇATILAR, BACALAR ve YAÞAM”

Son katýlým tarihi : 19 Kasým 2004

www.bursamimar.org.tr

5958

UIA YAZ OKULU YAPILDI

Mimarlar ve Afetler temasý üzerinde kurgulanan, UIA

'Kentsel Yerleþmeler ve Doðal veya Diðer Afetler'

Çalýþma Programý etkinliði olarak Ýzmir Ekonomi

Üniversitesi'nde düzenlenen UIA Yaz Okulu 17

Temmuz 2004'te baþarýyla sonuçlandý. Sorumluluðunu

TMMOB Mimarlar Odasý'nýn üstlendiði ve program

direktörlüðünü Emine M. KOMUT'un yürüttüðü yaz

okulunun sonuçlarý Ýstanbul'da gerçekleþecek 2005

UIA Dünya Kongresi'ne taþýnacak.

Yaz Okulu çeþitli ülkelerden gelen 16 mimarlýk

öðrencisi, öðretim üyeleri, uzmanlar ve Çalýþma

Programý üyelerinin katýlýmý ile gerçekleþti. Program

ilk hafta, afetle ilgili yapý ölçeðinde verilen dersler ve

öðrenciler tarafýndan Ýzmir'de 3 farklý yapýnýn deprem

açýsýndan deðerlendirilmesi ve sunuþu ile gerçekleþti.

Ýkinci hafta ise, afetlerin kent ölçeðinde etkilerini

irdeleyen derslerin yanýsýra öðrenilen bilgiler, Ýzmir'in

2 ayrý bölgesinde 4 öðrenci grubu tarafýndan, kentsel

tasarým atelye çalýþmasýnda uygulanarak öneriler

geliþtirildi. Bu arada, öðrenciler kendi ülkelerinden

seçtikleri afetlerle ilgili konularda hazýrladýklarý

sunuþlarý yaptýlar. Yaz okulu'nun bitiminde de

öðrenciler sertifikalarýný aldýlar.

Programýn hedefi mimarlarýn afete duyarlý tasarým

yaklaþýmlarýnýn temel bir konu olduðunu belirlemek

ve ancak afet bilincinin yaygýnlaþmasý ile güvenli

çözümlere ulaþýlabileceðini benimsetmekti.

Kentlerimizde giderek daha fazla zarara yol açan

afetlere yönelik hazýrlýklý olmanýn vurgulanmasýyla

dikkatleri bu konuya çekmek ve herkesi etkin rol

almaya davet etmek amaçlandý.

ÜYELERE e-posta HÝZMETÝMimarlar Odasý Genel Merkezi Oda'ya kayýtlý tümüyelere e-posta vermeye baþlamýþtýr. E-postasunucusundan 10 MB'lýk alanýn kullanýmýna olanaksaðlayan adreslerþeklinde verilecektir. E-posta adresi alabilmek içinÞubemize baþvurmanýz ve talep formu ile eklisözleþmeyi doldurmanýz gerekmektedir.

isimsoyad@mimarlarodasi.org.tr

60 arkikatür

Selçuk Demirel