BAKIM HİZMETLERİNİN SUNUMU ve

İSTİHDAM POLİTİKALARINA YANSIMASI

KESK KADIN SEMPOZYUMU, 15 Mart 2008

İpek İlkkaracanİstanbul Teknik Üniversitesi

Kadının İnsan Hakları Yeni Çözümler Derneği Kadın Emeği ve İstihdamı Girişimi (KEİG) Platformu

OECD Ülkelerinde Kadın ve Erkeklerin İşgücüne Katlım Oranları (İKO), 2005

Kaynak:Labour Force Statistics 1985-2005, OECD; ve ILO Global Employment Trends 2007 Ülke Erkek İKO (%) Kadın İKO (%)

İzlanda 89.8 83.4

Danimarka 83.6 75.1

Kanada 82.5 73.1

Avustralya 82.7 68.4

Fransa 74.5 63.8

Japonya 84.4 60.8

Belçika 73.1 59.5

Macaristan 67.9 55.1

Yunanistan 79.2 54.6

G. Kore 78.2 54.5

İtalya 74.4 50.4

Meksika 83.1 43.1

Türkiye 76.2 26.5

Orta Doğu ve Kuzey Afrika 29.5

Güney Asya -- 36.0

Güney Amerika ve Karayipler

-- 52.4

BM İstatistiklerine göre Kadın ve Erkeklerin İşgücüne Katlım Oranları 2000li yıllar,Türkiye 130 ülke arasınsa sondan 14. sırada

Ülke Erkek İKO (%) Kadın İKO (%) Erkek İKO- Kadın İKO

Cezayir 47 7 40

İran 75 11 64

Batı Yakası ve Gazze

67 14 53

Pakistan 83 18 65

Mısır 69 18 51

Suriye 75 19 56

Guatemala 74 23 51

Tunus 69 24 45

Amman 78 25 53

Türkiye 72 25 47

Bengaldeş 87 26 61

Fas 77 27 50

Cinsiyet ve Yerleşim Yerine göre İşgücüne Katılım Oranları (%)

TürkiyeKent Kır

Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın

1955 -- 95.3 72 -- -- -- -- -- --

-- -- -- -- -- -- -- -- -- --

1988 57.5 81.2 34.3 48.3 78.1 17.7 67.0 84.7 50.7

1996 54.1 77.6 31.0 44.5 73.3 15.8 67.0 83.5 51.1

2000 49.9 73.7 26.6 44.1 70.9 17.2 58.7 77.9 40.2

2001 49.8 72.9 27.1 44.0 70.6 17.4 58.7 76.4 41.7

2002 49.6 71.6 27.9 44.4 69.8 19.1 57.6 74.5 41.4

2003 48.3 70.4 26.6 43.8 68.9 18.5 55.5 72.9 39.0

2004 48.7 72.3 25.4 44.5 70.8 18.3 55.4 74.7 36.7

2005 48.3 72.2 24.8 45.5 71.5 19.3 53.1 73.5 33.7

Kaynak: TÜİK, HHİA; 1988 ve 1996 yılı verileri Ekim aylarına ait.

Türkiye’de Kadın İstihdamı neden bu kadar

düşük? Yanıt

Kırdan kente göç

Soru?

Kırdan kente göç eden erkek kendini kentsel işgücüne entegre edebilirken, kadın neden entegre edemiyor?

Yanıt 2

Kadınların düşük eğitim seviyesi

Dünya bankası Raporu, 1994 Türkiye’de Kadının Sosyal, Ekonomik ve Siyasi Yaşamdaki Rolü üzerine Avrupa Parlementosu

Kararı, 2005 and 2006 Türkiye İşveren Sendikaları Raporu, 2006

Türkiye Erkek Kadın

Okur yazar değil

İlköğretim

Lise ve

dengi Üniversite

Okur yazar değil

İlköğretim

Lise ve dengi Üniversit

e

1988 63.3 79.1 76.6 87.4 8.5 13.9 45.7 80.3

1995 51.0 74.9 72.1 87.7 7.4 10.7 35.6 73.7

2000 44.7 71.3 68.6 82.1 5.1 13.5 30.6 69.6

2005 39.6 70.2 72.4 84.2 6.3 12.9 29.9 69.9

1988-2005 farkı

-23.7 -8.9 -4.2 -3.2 -2.2 -1.0 -15.8 -10.4

Cinsiyete ve eğitim düzeyine göre işgücüne katılım oranları (%); KENT

Kaynak: TÜİK, HHİA; 1988 ve 1996 yılı verileri Ekim aylarına ait.

Türkiye’de Kadın İstihdamı neden bu kadar düşük?

Yanıt 2: Kadınların düşük eğitim seviyesi

Soru: Düşük eğitim neden erkekler için işgücüne katılımda sadece kısmen rol oynarken, kadınların işgücüne katılımı önünde neden bu kadar önemli bir engel haline geliyor?

İşgücüne dahil olmayanların yıllar ve cinsiyete göre işgücüne dahil olmama nedenleri, Türkiye 15 + (%)

Neden işgücüne dahil değil?

İşgücünde olmayanla

r

İş aramıyor

ama çalışmaya

hazır

Mevsimlik İşçiler

Ev işleri ile meşgul

Öğrenci EmekliÇalışamaz

haldeDiğer

E K E K E K E K E K E K E K E K

1988

100 100 5.7 3.5 0.3 0.0 - 83.0 35.4 6.0 36.8 2.3 11.0 2.9 10.7 2.3

1996

100 100 2.6 1.0 0.4 0.4 - 80.5 37.0 7.5 40.2 2.5 9.7 4.9 10.0 3.2

2005

100 100 9.3 4.5 0.5 0.7 - 70.2 31.4 8.4 38.9 3.5 11.8 6.7 8.0 6.0

Kaynak: TÜİK, HHİA; 1988 ve 1996 yılı verileri Ekim aylarına ait.

Kadınlar işgücüne katılıyor ancak süreklilik sağlanmıyor

Yaşamlarında en az bir kez olsun işgücüne katılmış olan kadınların oranı

1988 HHİA: % 53.3; 2005: % 42.0

HHİA’deki soru: Son 3 ayda iş aramamanızın nedeni nedir? (%)

“Ev işleri, çocuk/yaşlı bakımı” diyenler:

daha önce işgücünde olanlar işgücüne hiç katılmamış olanlar

Kadın Erkek Kadın Erkek

%55 %1.5 %79.1 %5.4

İstanbul Ümraniye’de bir Saha Çalışması, 1997

Kadının İnsan Hakları Yeni Çözümler Derneği Son işinizi neden bıraktınız (%)Ailevi Nedenler 53.1 • Nişan/evlilik/doğum 35.2• Eşim/ailem istedi 12.6• Çocuk ya da diğer muhtaç

aile üyesinin bakımı 5.3

Yaşamlarında hiç işgücüne katılmamış olan kadınlar, neden katılmadı? (%)Aile üyeleri izin vermedi 35.8• Kocam izin vermedi 25.0• Diğer aile üyesi izin vermedi 10.8Eve ve çocuklara bakmam gerektiği için 24.9

Sizce eşiniz/diğer aile üyesi sizi neden ücretli işte çalışmaktan alıkoydu? (%)• Ev dışında çalışmak kadına uygun değil 66.4• Ailenim geliri zaten yeterli 18.5• Eve/çocuklara bakacak başka 15.1 kimse yok

Türkiye’de Kadın İstihdamı neden bu kadar düşük?

Toplumsal Cinsiyet Bakış Açısından Yanıt:

Cinsiyete dayalı toplumsal iş bölümü

Kadın-erkek rolleri

Bakım Hizmetlerinin Kadın İstihdamı önünde bir engel teşkil etmesini önleyen politikalar ve

uygulamalar neler?• Bakım Hizmetlerinin kısmen kurumlar ya da ev içi ücretli hizmet üzerinden üretilmesi

– Kreşler (0-3 yaş), Anaokulları (4-6 yaş); okul sonrası hizmetler (7-10 yaş):– Kamu mu? Özel mi? Her ikisi de?

• Kadının istihdamdan ayrılmasını gerektirmeden aile içinde sağlanması– Hamilelik, doğum, annelik izni ücretli, sigorta primlerinin devam ettiği şekilde güvence altına alınması– Yarı zamanlı/esnek çalışma --- sakıncaları?

• Aile içinde bakımı sağlayıcı transferler, vergilendirme ve diğer destek– Yoksulluğu engelleyebilir; ANCAK– Kadınları işgücünden dışlıyor; kadın-erkek rollerini pekiştiriyor

• Kadın istihdamını teşvik edici geçici özel önlemler: pozitif ayrımcılık– Kamu (ve özelde) kota uygulaması– Kadınların işgücüne geri dönmelerini sağlayıcı özel eğitim programları ve diğer teşvikler

• Kadın-erkek arasında daha eşit paylaşım– ebeveyn izni; – sosyal, toplumsal, kültürel tavırlardaki dönüşüm– hem kadınlar hem erkekler için yarı zamanlı/esnek çalışma

• AB’deki yeni perspektif:• Aile ve İş yaşamının uyumlulaştırılması

Sosyal Refah Devletlerinin Bakım Hizmetleri sorunsalına yaklaşımları açısından açısından sınıflandırılması

Model Çözüm Yaklaşım Uygulayan Ülke

Çifte emekçi Modeli

Kamu destekli kreş ve anaokulları yaygın

Hem kadın hem erkek işgücüne katılıyor;

Ev içindeki işleri paylaşıyor

Eşitlikçi Danimarka, Finlandiya, İsveç, Norveç

Kısmen Belçika, Fransa, Hollanda

Aile destek Modeli Bakım hizmetlerinin aile içinde (kadınlar tarafından) yapılmasını destekleyen devlet transferleri ve yardımlar

Kadın işgücüne kısıtlı katılabiliyor

Geleneksel aile ve Toplumsal cinsiyet rollerini güçlendiriyor

Kadın eve/çocuklara bakar; erkek parayı kazanır

Almanya, Avusturya, İtalya, İspanya, İrlanda

(Hollanda, Belçika, Fransa)

Piyasa Modeli Çözümü piyasaya bırakıyor; işgücü piyasasında yeterince kazanabilen bakım hizmetlerini özel ev içi ücretli hizmet ya da kreş/anaokulu üzerinden sağlıyor

Piyasa dinamiklerine göre kadının işgücüne katılımını destekleyebiliyor; ya da tamamıyla engelleyebiliyor

ABD, Avustralya, İngiltere, İsviçre, Kanada, Japonya

Türkiye

Annelik izni (hafta)

Ebeveyn izni (hafta)

Annelik izni maaş (%)

Pratik uygulanabilirliği

Finlandiya 52 112 70 yüksek

İspanya 16 148 100 düşük

Fransa 16 146 100 orta

Almanya 14 148 100 orta

Potekiz 24 104 100 düşük

Avusturya 16 96 100 orta

İsveç 64 21 63 yüksek

Danimarka 30 52 100 yüksek

Lüksemburg 16 52 100 yüksek

Hollanda 16 52 100 düşük

Belçika 15 52 77 orta

İtalya 22 42 80 orta

İngiltere 18 26 44 düşük

Belçika 14 28 70 düşük

Yunanistan 16 26 50 düşük

0-3 yaş arası çocuklar kreşleşme oranı

3-5 yaş arası çocuklar ana okullaşma oranı

Yaş gruplarına göre formel okul öncesi eğitim oranları

Anaokulları ve Anasınıfları Okullaşma Oranları (36-72 ay)Kaynak: TÜSİAD (2005) Doğru Başlangıç: Türkiye’de Okul Öncesi Eğitim. İstanbul:

TÜSİAD Yayınları

YILLAR YÜZDE1991-1992 5,11992-1993 5,21993-1994 6,11994-1995 7,31995-1996 7,61996-1997 8,91997-1998 9,31998-1999 10,01999-2000 10,22000-2001 10,32001-2002 11,02002-2003 11,72003-2004 13,22004-2005 16,0

Kaynak: Plantenga & Bettio (2004)

Politika Önerileri• İstihdam yaratan büyümeyi teşvik eden makroekonomik ve sanayi

politikaları

• Kamu destekli kreş ve ana okullarının yaygınlaşması; 6 yaş üstü için okul sonrası hizmetler– Kaynaklar: Devlet, İşveren, Belediyeler, Aileler olanakları ölçüsünde

• Doğum-annelik izni maaş ve sigorta primi için kadınlara özel destek– İş kanunu ve Sosyal Sigortalar Kanununun düzenlenmesi

• Ebeveyn izni

• İstihdamda kadınlara olumlu ayrımcılık; geçici özel önlemler

• Kısıtlayıcı toplumsal cinsiyet rollerinin reformuna yönelik toplumsal dönüşüm: ücretli istihdamın her iki cinsi için eşit ulaşılabilirlikte olması; ev içi ücretsiz emeğin eşit paylaşılması

Summary Statistics Related to Labor Force (%)

1988 URBAN RURAL Men Women Men Women

LF participation rate 78,1 17,7 84,7 50,7 Unemployment rate 9,7 28,3 5,3 4,4 Employment rate 70,6 12,7 80,2 48,5 Underemployment rate 7,1 3,9 9,9 1,7 Discouraged workers rate 0,2 0,5 0,2 0,6 2005 URBAN RURAL Men Women Men Women LF participation rate 71,5 19,3 73,5 33,7 Unemployment rate 11,6 17 8,1 4,1 Employment rate 63,2 16 67,6 32,3 Underemployment rate 3,1 2,2 5,2 1,4 Discouraged workers rate 9,4 4,5 13,1 4,5

Türkiye’deki Yasal ve Kurumsal Çerçeve

• Labor Law:Grants Maternity leave: 16 weeks; Paternity leave: none

No legal mechanisms to support compatribility of care work and paid work;

Labor law requires that a nursing room and a daycare center shall be established at the workplace if there are more than 150 women workers employed; but no enforcement of the law. Taking no of female workers as the reference for the need for a day care center, is indicative of the philosophy of the law considering childcare to be solely women’s responsibility.

In practice, the law promotes discrimination in hiring to remain under the limit of 150 female workers.

No legal mechanisms to support women’s reentry into the labor force after child rearing;

% of part-time employment in total employment 5% in 2005 (the lowest among 21 countries, ILO Report 2007)

Civil Code clause on women’s right to work: until the reform of 2003, lack of husband’s permission was a legally recognized basis for prevention of married women’s participation in paid work

• Policies/programs to promote women’s employment: no national program, policy or plan of action; existing programs are ad hoc, primarily emphasizing women’s occupational training or small entreprenuership.

• Occupational training or entreprenuersip support programs for women report low rates of success.

• Yet more comprehensive gender awareness-raising trainings provide much more solid outcomes for promoting women’s enttry into paid work. eg. The Human Rights Training Program for Women (implemented by Women for Women’s Human Rights in cooperation with Community Centers around the country) – one third of all participants enter paid work upon completion of this training.

Findings of an Action-Research Study, Istanbul, 1997Women for Women’s Human Rights

Do the women prefer to work for pay? (%)

All women LF Participant women Non-participant women

Yes, I prefer 67.2 68.9 66.6 Because:Economic freedom/own income 37.4 41.1 36.4To help with the family budget 31.8 5.0 39.9For own satisfaction 27.9 51.5 20.7Social Security 2.3 2.4 2.2Other 0.6 --- 0.8Total 100 100 100

No, I do not prefer 32.8 31.1 33.4 Because:I want to continue my education 24.1 --- 30.4I do not like working for pay 21.6 41.3 16.5Housework and childcare 18.5 18.4 18.4Feels too tired or old 12.3 --- 15.6Women should not work 11.6 --- 12.3Working conditions are difficult; 6.2 27.0 0.8it is not worth itOther 5.7 4.6 5.9Total 100 100 100

Findings of an Action-Research Study, Istanbul, 1997Women for Women’s Human Rights

If you had the choice, where would you like to work for pay, at home or outside? (%)

All Women Women w/ Children Single/Widowed/DivorcedI don’t 14.4 15.1 11.7want to workAt home 28.7 36.8 17.1Outside 56.9 48.1 71.2TOTAL 100 100 100