Embed Size (px)
Citation preview
I
WAT IS GENERIEK GEZINSGERICHT
WERKEN?
Vaststellen van de centrale elementen van de basismethodiek Generiek Gezinsgericht Werken
bij Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam
Inge Busschers, LLM MSc – Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam
drs. Marc Dinkgreve – Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam
dr. Leonieke Boendermaker - Hogeschool van Amsterdam
Oktober 2013
1
Colofon
Dit onderzoek is uitgevoerd samen met het lectoraat Implementatie in de Jeugdzorg,
Hogeschool van Amsterdam.
Auteurs
Inge Busschers
Marc Dinkgreve
Leonieke Boendermaker
© Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam
Oktober 2013
Niets van deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van
druk, fotokopie, microfilm of op enige andere wijze zonder voorafgaande schriftelijke
toestemming.
Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam
Overschiestraat 57
1062 HN AMSTERDAM
www.bjaa.nl
2
Voorwoord
Voor u ligt het rapport over het onderzoek naar de centrale elementen van Generiek
Gezinsgericht Werken (GGW) bij Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam (BJAA). Dit
onderzoek is opgezet en uitgevoerd in samenwerking met het lecto raat ‘Implementatie in de
jeugdzorg’ van de Hogeschool van Amsterdam (HvA).
Dit rapport geeft inzicht in de centrale elementen en activiteiten van de basismethodiek GGW
en is relevant voor de professionals die volgens GGW (gaan) werken, trainers en
netwerkpartners. Tevens dient dit rapport als uitgangspunt voor verdere implementatie- en
onderzoeksactiviteiten.
Dit onderzoek heeft plaats kunnen vinden dankzij de hulp van de BJAA medewerkers die aan de
wieg van GGW hebben gestaan. Ook BJAA medewerkers die op andere wijze betrokken zijn
geweest bij de ontwikkeling en eerste invoering van GGW hebben de tijd genomen mee te
werken aan dit onderzoek. Zonder hun input was het niet mogelijk om vast te stellen uit welke
elementen en activiteiten de huidige werkwijze bestaat.
Amsterdam, oktober 2013
3
Inhoud 1. Inleiding ........................................................................................................................................................................................... 4
1.1 Context ................................................................................................................................................................................................... 4
1.2 Ontwikkeling .......................................................................................................................................................................................... 4
1.3 Raamwerk .............................................................................................................................................................................................. 6
1.4 Missie en visie ....................................................................................................................................................................................... 7
1.5 Doelgroep .............................................................................................................................................................................................. 8
2. Onderzoeksopzet .......................................................................................................................................................................... 10
2.1 Doel ....................................................................................................................................................................................................... 10
2.2 Belang van beschrijving en operationalisatie .................................................................................................................................. 10
2.3 Methode ............................................................................................................................................................................................... 11
2.3.1 Literatuurstudie ........................................................................................................................................................................ 11
2.3.2 Analyse centrale elementen ................................................................................................................................................... 11
2.3.3 Delphi methode ....................................................................................................................................................................... 11
2.4 Ontwikkelgroep ............................................................................................................................................................................... 13
3. Literatuurstudie .............................................................................................................................................................................. 14
3.1 Deltamethode gezinsvoogdij ............................................................................................................................................................. 14
3.2 Handboek Jeugdreclassering ............................................................................................................................................................ 15
3.3 Aanpak Multiprobleem gezinnen ...................................................................................................................................................... 17
3.4 Functional Family Parole Service ...................................................................................................................................................... 18
3.5 Eigen Kracht-conferenties .................................................................................................................................................................. 20
4. Resultaat Delphi rondes ................................................................................................................................................................. 22
4.1 Aanpassingen omschrijving ............................................................................................................................................................... 22
4.2 Open vragen ........................................................................................................................................................................................ 22
4. 3 Opmerkingen respondenten ............................................................................................................................................................ 23
5. Resultaat GGW .............................................................................................................................................................................. 24
5.1 Centrale elementen ............................................................................................................................................................................ 24
5.2 Beschrijving werkproces ................................................................................................................................................................... 27
6. Conclusie ....................................................................................................................................................................................... 30
Vaststellen centrale elementen Generiek Gezinsgericht Werken ...................................................................................................... 30
Borging elementen jeugdbescherming en jeugdreclassering ............................................................................................................ 31
Verrijking.................................................................................................................................................................................................... 32
Discussie ........................................................................................................................................................................................ 34
Literatuur ............................................................................................................................................................................................ 35
Bijlagen .............................................................................................................................................................................................. 38
Bijlage I: Schema centrale elementen methodieken ............................................................................................................................. 39
Bijlage II: Uitkomst Delphi rondes ........................................................................................................................................................... 40
Bijlage III: Centrale elementen geoperationaliseerd ............................................................................................................................ 46
4
1. Inleiding
1.1 Context In de jeugdzorg wordt op dit moment een ingrijpende stelselherziening voorbereid. Deze verandering
moet de huidige verkokering in de zorg voor jeugd doorbreken en geïntegreerde zorg voor jeugdigen,
hun ouder(s) en de andere gezinsleden mogelijk maken. Deze transitie gaat samen met een inhoudelijke
koerswijziging, gericht op het mobiliseren van de eigen kracht van burgers en hun sociale omgeving,
inzet van lichte en preventieve hulp om het beroep op specialistische hulp te verminderen en het meer
gebruik maken van de professionaliteit van medewerkers.
Ook Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam (BJAA) heeft zich op deze inhoudelijke
transformatie voorbereid. BJAA is een grote organisatie met ruim 450 uitvoerend medewerkers die in de
Stadsregio Amsterdam werkzaam zijn. De gezinsmanagers begeleiden jaarlijks ruim 11000 jeugdigen in
ruim 6500 gezinnen. De vernieuwde werkwijze van BJAA heet Generiek Gezinsgericht Werken (GGW).
Met de introductie van GGW sluit BJAA op deze organisatorische en inhoudelijke
veranderingen in het jeugdzorgstelsel aan en doorbreekt daarbij de verkokering in de eigen
organisatie. BJAA wil met GGW betere uitkomsten voor jeugdigen en gezinnen bereiken, door meer en
beter gebruik te maken van de eigen kracht van gezinnen en hun netwerk, de professionaliteit van de
eigen medewerkers, evidence based te werken en de efficiëntie in de organisatie te verhogen.
De aanzet tot ontwikkeling van GGW startte al in 2006 met een aantal afzonderlijke experimenten.
Er werd geëxperimenteerd op het gebied van gezinsmanagement bij complexe (overlastgevende)
multiprobleem-gezinnen ((O)MPG-aanpak), het trainen van enkele jeugdreclasseerders in “Functional
Family Parole Services” (FFPS), het inzetten van Eigen Kracht-conferenties (EK-c) en ontschot werken
(jeugdhulpverleners, jeugdbeschermers en jeugdreclasseerders die samen in één team werken en
medewerkers die alle drie deze taken uitvoeren). In 2010 startte BJAA een meerjarig
transformatieprogramma om verschillende punten aan te pakken. De aanleiding hiertoe was
veelomvattend: er was onvoldoende budget binnen de organisatie voor een goede uitvoering, er was
sprake van een onnodig en ingewikkeld bureaucratisch werkproces, de tevredenheid van de
medewerkers was laag, er was nauwelijks focus op de resultaten en in alle lagen van de organisatie
ontbrak leiderschap (Dinkgreve, Van de Poel, Kopp & Coret, 2013). In 2011 startte het Ministerie van
Veiligheid en Justitie een vliegwielprogramma ter bevordering van de methodiek voor gezinsvoogdij
mede naar aanleiding van verbetervoorstellen uit de sector, zoals de business case van BJAA (Dinkgreve,
2011). Het doel van dit programma was om de uitvoering van de maatregel van ondertoezichtstelling te
verbeteren. Vanuit dit programma zijn verschillende Bureaus Jeugdzorg aan de slag gegaan met het
uitbreiden of aanpassen van de bestaande Deltamethode Gezinsvoogdij. BJAA is één van deze Bureaus
Jeugdzorg. Vanuit dit programma kwam budget beschikbaar voor een pilot.
1.2 Ontwikkeling In 2011 heeft BJAA haar gehele organisatie onder de loep genomen, aan de hand van de Vanguard
methode. Hier had BJAA al ervaring mee opgedaan bij de jeugdreclassering. De Vanguard methode is
een methode om organisaties te begrijpen en opnieuw in te richten (Seddon, 2003). De methode
begeleidt organisaties naar een inrichting gebaseerd op een systeemaanpak. Door vanuit deze aanpak te
werken, verandert de organisatie naar een lerende organisatie. Dit heeft tot gevolg dat allerlei processen
binnen de organisatie veranderen, waaronder het (primaire) werkproces.
Bij de Vanguard methode wordt er gewerkt vanuit de cirkel: Check – Plan – Do. ‘Check’ staat voor
het begrijpen hoe en waarom het systeem werkt zoals het werkt. ‘Plan’ staat voor het zo perfect mogelijk
maken van het systeem in een beschermde experimenteeromgeving. ‘Do’ staat voor het ‘normaal’ maken
van het nieuwe systeem (Felser, 2011).
5
Afbeelding 1. Check – Plan – Do cyclus (Dinkgreve, Van de Poel, Coret & Cahn, 2013).
In de Checkfase zijn verschillende vragen aan de orde gekomen, zoals ‘Waarom is de organisatie zoals
die is?’ en ‘Welk managementdenken zit daar achter?’. Dit onderzoek legt de basis voor verandering.
Daarna, in de Planfase waarin het systeem wordt heringericht, is de belangrijkste voorwaarde dat het
denken van het management kritisch onder de loep mag worden genomen. Herontwerp volgens de
Vanguard methode wordt niet gedaan door ‘professionele’ ontwerpers, maar door medewerkers zelf.
Adviseurs van Vanguard leveren daartoe de methode aan en dragen die in de loop van de interventie
over aan de organisatie. Dit wordt niet gebaseerd op ontwerpregels, maar op basis van een aantal
principes dat geworteld is in een ander denkframe. Deze principes vormen binnen de Vanguard methode
een permanent toetsingskader voor het experimenteren met een andere inrichting van het systeem.
Hierbij wordt consequent vanuit het perspectief van de klant gedacht.
Daarop volgt de Do-fase, waarin de medewerkers hun eigen werk onderzoeken. Op basis van
experimenteren wordt uitgezocht hoe de organisatie eruit zou moeten zien. Eenmaal door een cyclus van
onderzoek en verbeteren heengegaan, is het de uitdaging om deze cyclus permanent te maken. Er is
wederom een Checkfase. Van alle medewerkers wordt uiteindelijk gevraagd continu na te denken en te
experimenteren hoe het werk voor de klant te verbeteren valt. In de Do-fase worden de nieuwe
systeemcondities definitief gemaakt.
Bij BJAA is in 2011 een ontwikkelgroep geformeerd, de zogenoemde Hoofdgroep, die het
werkproces van BJAA aan de hand van de Vanguard methode mocht observeren en
beschouwen in de praktijk. Deze Hoofdgroep bestond uit twee teammanagers, twee
psychologen en 10 uitvoerend medewerkers; 2 jeugdreclasseerders, 7 jeugdbeschermers en 1
jeugdhulpverlener. Deze uitvoerders hebben naast de organisatorische werkwijze ook de
inhoudelijk werkwijze stap voor stap geanalyseerd en in de praktijk uitgeprobeerd, volgens de
cyclus Check-Plan-Do. Op deze wijze is vanuit het systeemdenken het primaire proces anders
ingericht. GGW staat voor de combinatie van verandering van de inhoudelijke aanpak,
procesmatige zaken en systeemafspraken.
De principes zijn:
• Ontwerp vanuit waarde voor de klant;
• Leid metingen af uit de bedoeling van de organisatie;
• Definieer de uitvoerende rollen die waarde creëren; ondersteunende en managementrollen die waarde toevoegen.
• Verandering ontvouwt zich in het werk op basis van diepgaande kennis over het werk (Felser, 2011).
6
Vanguard “Plan” re sultate n
ge zins
p lan
1 rapport
altijd actue e l
e n mé t he t
ge zin
Uitvoe r ings-
ove rle g mé t
he t ge zin
1/ we e k
rap p ortage casuïstie k me tinge n me thod e
Wat is d e
volge nd e
stap?
FFPS
IT
IT
GGW schil
p e d agog ische visie
+ -
1.
2.
-
-
9.
g m tm g d
Afbeelding 2. Uitkomsten Vanguard methode bij BJAA
1.3 Raamwerk Het werken volgens GGW is gebaseerd op het principe dat BJAA medewerkers alleen werk
verrichten dat direct van waarde is voor de cliënt. Vanuit dit systeemdenken wordt het
functioneren van de organisatie bezien vanuit het perspectief van het kind en gezin.
Medewerkers stellen zichzelf voortdurend de vraag of zij vanuit dit perspectief ‘waardewerk’
verrichten. Werkend vanuit dit principe is veel administratie veranderd of overbodig
bevonden. Er wordt sindsdien gewerkt met één rapportage per gezin. Het werk is gericht op
het onderzoeken en gebruiken van de krachten in het gezin. De gezinsmanagers zijn geen
hulpverleners en er wordt niet ‘overgenomen’. Daarnaast is er wekelijks nog maar één centraal
basisteamoverleg waarin de casuïstiek en supervisie p laatsvindt, in plaats van meerdere malen
per week overleg met 2 a 3 personen.
Vanuit de gedachte om alleen waardewerk te verrichten, zijn door deze ontwikkelgroep
enkele principes opgesteld als raamwerk waaruit alle activiteiten binnen BJAA worden
ontplooid. De principes maken dat de professionals van BJAA deskundig en vaardig zijn, zodat
zij effectief kunnen werken aan de vraag van de klant en de veiligheid van de kinderen. Alles is
gericht op: ieder kind veilig. In de Vanguard ronde zijn deze principes voor het werk van de
gezinsmanagers van BJAA als volgt geformuleerd (bron: GGWikipedia, juni 2013):
1. Maatwerk
Maatwerk betekent dat de vraag van het gezin centraal staat, waarbij het doel altijd blijft om de
kinderen veilig te krijgen. Maatwerk betekent ook aansluiten bij het gezin, door gebruik te
maken van hun krachten en aan te sluiten bij hun taal.
2. Waardewerk
De missie van BJAA is: ‘Ieder kind veilig’. Al het werk wordt gedaan om hieraan bij te dragen.
Dit werk is van waarde. Waardewerk is bijvoorbeeld het vinden van de juiste zorgaanbieder.
3. Eén gezin, één plan, één medewerker
7
Het juridisch kader van waaruit de gezinsmanager in het gezin aanwezig is, is van
ondergeschikt belang. Belangrijk is dat de veiligheid van de kinderen niet wordt gehinderd
doordat er wisseling van gezinsmanager plaatsvindt. Tegelijkertijd ook één plan voor het hele
gezin, om de veranderingen bli jvend gestalte te kunnen geven.
4. Continue doorstroom
Het principe van continue doorstroom houdt in dat gezinsmanagers pas de volgende
werkzaamheden oppakken, als de huidige activiteiten zijn afgerond. Na een bezoek aan het
gezin, wordt bijvoorbeeld gelijk de rapportage geüpdate. Pas daarna komt het volgende gezin.
Aandacht, tijd en energie moeten niet worden versnipperd.
5. 100% schone overdracht
Gezinsmanagers werken veel samen met andere hulpverleners, zodat zij de juiste zorg aan de
gezinnen kunnen bieden. Daarbij is het essentieel dat alle informatie in één keer en correct
wordt overgedragen. Samenwerking is hiervoor noodzakelijk.
6. Deskundigheid op het juiste moment op de juiste plek
De gezinnen die bij BJAA komen zijn zeer divers. De gezinsmanagers kunnen niet overal
deskundig in zijn, maar kennis en deskundigheid zijn wel nodig om effectief met een gezin aan
de slag te kunnen. Naar behoefte wordt de deskundigheid van collega’s of andere experts
ingeroepen om informatie of advies in te winnen.
7. Werken als één team
Alle deskundigheid om te werken met gezinnen vanuit civiel rechtelijk, strafrechtelijk en
vrijwillig kader bevindt zich in een basisteam. Als team wordt gezorgd voor de veiligheid van
kinderen. Alle onderdelen van de organisatie werken samen in het belang van de veiligheid
van de kinderen.
8. Pull, not push
Indien er vragen uit de gezinnen naar voren komen waar de gezinsmanager geen antwo ord op
weet, is het niet erg om hulp in te roepen. Voor deskundigheid worden collega’s of experts
bevraagd.
Door de herinrichting van de organisatie aan de hand van de Vanguardmethode is BJAA gaan
werken als lerende organisatie waar het werkproces is ingericht vanuit principes van
waardewerk en maatwerk. Dit beïnvloedt niet alleen het primaire proces maar de hele
organisatie. Door alleen waardewerk te doen, worden de rollen van uitvoerend medewerkers
veranderd, maar ook die van de managers. De primaire rol van de managers is het wegnemen
van systeemcondities die medewerkers hinderen alleen datgene te doen wat van waarde is
voor de klant. Systeemcondities zijn knelpunten die worden veroorzaakt door een vast kader
van waaruit wordt gewerkt. Er kan bijvoorbeeld een wachttijd bestaan voor de interventie die
het best past bij de hulpvraag van het kind, waardoor de gewenste hulp niet tijdig beschikbaar
is. Ook kan het zijn dat alleen een tweede keuze interventie beschikbaar is. Indien de
gezinsmanager dit niet zelf kan oplossen, neemt de teammanager deze taak op zich. Hierbij
wordt gekozen voor een structurele oplossing door de oorzaak of het onderliggende patroon
aan te pakken. Zo worden ‘fouten’ uit het systeem verwijderd. Systeemcondities kunnen ook
worden veroorzaakt door niet-helpende activiteiten van ondersteunende afdelingen. Ook hun
diensten worden herontworpen in lijn met de behoefte van he t uitvoerende werk (Felser, 2011;
Seddon & Caulkin, 2007).
Bij BJAA worden deze systeemcondities, indien zij niet door de uitvoerend medewerkers
kunnen worden opgelost, als een ‘kwestie’ doorgezet naar de teammanager. Dit proces wordt
escaleren genoemd. Zo worden systeemcondities, veroorzaakt door onderliggende patronen,
permanent aangepast, in plaats van het wegwerken van gevolgen. Verspilling wordt structureel
opgeruimd door de oorzaak aan te pakken. Door deze zogeheten “double loop learning”,
wordt de organisatie stap voor stap veranderd. Bij deze vorm van leren wordt er op de oorzaak
van het probleem ingegaan en wordt aan de hand van feedback gekeken naar het handelen in
het verleden. Bij double loop learning worden eerdere strategieën, doelstellingen, regels en
8
procedures ter discussie gesteld en weegt de mening van medewerkers zwaar (Argyris &
Schon, 1978). Continu vindt er een check-plan-do cyclus plaats waarbij wordt gereflecteerd op
het ‘waarom’ van het denken en handelen (Argyris, 1991). Deze methode van leren is de basis
voor een lerende organisatie, zoals BJAA. Een logisch gevolg van het werken vanuit deze
principes dat de inrichting van het primaire proces indien nodig kan worden aangepast of
aangescherpt. De beschrijving van GGW in dit onderzoek is dan ook een beschrijving van
GGW zoals dat op dit moment is ingericht.
Afbeelding 3. Double loop learning naar Argyris (1991).
1.4 Missie en visie Gelijktijdig met de inhoudelijke en procesmatige veranderingen bij BJAA zijn de missie en visie
van de organisatie aangescherpt. De missie van BJAA is: ‘Ieder kind veilig’, waarbij de visie de
‘Pedagogische Visie’ van BJAA wordt genoemd. Deze visie is een visie op veiligheid van
kinderen. Wanneer zijn kinderen namelijk veilig? Deze pedagogische visie bevat een
normenset die aangeeft wanneer een kind veilig is. De minimale veiligheid wordt afgemeten
aan negen onderdelen.
Deze veiligheidsnorm is leidend bij de beoordeling van de veiligheid van het kind in het gezin.
De negen onderdelen worden bij elk gezin expliciet door de gezinsmanagers beoordeeld en
dit wordt besproken binnen het team.
1.5 Doelgroep Het doel van BJAA is om met GGW betere uitkomsten voor jeugdigen en gezinnen te bereiken. Deze
betere uitkomsten moeten zich gaan uiten in kortere maatregelen, minder terugval en afname van
Pedagogische Visie: normenset voor veiligheid van kinderen
Een kind is veilig wanneer er sprake is van:
1. Een leeftijdsadequate ontwikkeling
2. Adequate verzorging
3. Een veilige fysieke omgeving
4. Continuïteit en stabiliteit
5. Een respectvolle leefomgeving
6. Geborgenheid
7. Structuur
8. Educatie
9. En wanneer de psychische problematiek van de opvoeder niet overheersend is.
9
problematiek. De doelgroep van BJAA bestaat uit kinderen in de leeftijd van min negen maanden tot 23
jaar en hun gezinnen, die in gedwongen kader, middels een civiele of strafrechtelijke maatregel,
jeugdzorg geboden krijgen om hun kinderen veilig op te laten groeien. Ook gezinnen die middels een
zorgmelding van politie, school of andere hulpverleners met BJAA in contact komen worden vanuit de
methodiek van GGW benaderd. Al deze gezinnen zijn gezinnen waarbinnen kinderen onveilig opgroeien
en van wie ouders niet kunnen of niet willen veranderen zonder drang of dwang. Het zijn gezinnen met
meervoudige problematiek en het is een doelgroep die veelal teleurgesteld is doordat zij reeds vele
contacten met hulpverlening heeft gehad. Contra-indicaties zijn ouders of kinderen met een Licht
Verstandelijke Beperking (LVB) of chronische ziekte, zij worden doorverwezen naar de William Schrikker
Groep (WSG). Gezinnen waar geen complexe of ernstige problematiek speelt, worden doorverwezen
naar de Centra voor Jeugd en Gezin (CJG).
10
2. Onderzoeksopzet
2.1 Doel Sinds 2011 wordt er gewerkt volgens de principes van Generiek Gezinsgericht Werken bij
BJAA. Deze basismethodiek is in de praktijk ontwikkeld en is niet schriftelijk uitgewerkt of
uitgebreid beschreven. De kennis en opvattingen over wat GGW exact is, zit grotendeel s in de
hoofden van de betrokken ontwikkelaars en uitvoerders van BJAA.
Alvorens onderzoek te starten naar de implementatie , uitvoering en effecten van GGW
is het noodzakelijk overeenstemming te verkrijgen over de centrale elementen en de
operationalisatie van de activiteiten (Fixsen, Naoom, Blase, Friedman & Wallace, 2005). Een
heldere beschrijving geldt als uitgangspunt voor onderzoek naar de uitvoering. Wanneer de
centrale elementen en operationalisaties bekend zijn, kan dit bijdragen aan een meer
kostenefficiënte en effectieve implementatie.
Het doel van dit onderzoek is het vaststellen van de centrale elementen van GGW en de
bijbehorende concrete activiteiten, om een beschrijving van GGW te kunnen geven. Dit biedt
vervolgens de basis voor de theoretische onderbouwing. Een secundair doel is bekijken of de
elementen van de bestaande methoden van jeugdbescherming (Deltamethode) en
jeugdreclassering (Handboek Jeugdreclassering) gewaarborgd zijn binnen GGW.
2.2 Belang van beschrijving en operationalisatie Het ontbreken van de beschrijving en specificering van een methodiek bemoeilijkt het
beoordelen of een methode succesvol is geïmplementeerd, effectief blijkt of in de loop van tijd
verbeterd. Uitkomsten van onderzoek kunnen, indien de centrale elementen
geoperationaliseerd en onderzocht zijn, accuraat worden geïnterpreteerd en gekoppeld aan de
centrale elementen.
Ten tweede is het moeilijk om professionals accuraat te trainen wanneer niet duidelijk is
waar de focus op moet liggen. Dit kan gepaard gaan met nodeloos veel discussie en
onduidelijkheid (Blase & Fixsen, 2013). Zodra de centrale elementen goed beschreven zijn,
kunnen de implementatieactiviteiten zodanig ingezet worden dat de uitvoering in de praktijk
zich richt op alle centrale elementen en activiteiten. Nu de methodiek elders gerepliceerd
wordt, bij Bureau Jeugdzorg Zeeland, bevordert een heldere beschrijving de implementatie op
die locatie, omdat duidelijk is op welke elementen de focus moet liggen en welke
ongewenstheden moeten worden voorkomen (Blase & Fixsen, 2013).
Deze studie naar centrale elementen van GGW dient als uitgangspunt voor verder
(implementatie-) onderzoek. Het vormt de basis voor de theoretische onderbouwing van GGW
als methodiek en het ontwikkelen van een instrument om de modeltrouw te kunnen meten. Het
meten van programma-integriteit is om twee redenen van belang. Ten eerste is informatie over
programintegriteit vereist om te weten of interventie daadwerkelijk wordt uitgevoerd en of
(positieve, negatieve of afwezige) uitkomsten kunnen worden gerelateerd aan de interventie.
Ten tweede, meer algemeen, is deze informatie belangrijk omdat studies hebben aangetoond
dat hogere niveaus van programma integriteit zijn gerelateerd aan betere uitkomsten voor
cliënten, zoals bij Multi Systeem Therapie (Schoenwald, Chapman, Sheidow, & Carter, 2009) en
Multi Dimensionele Familie Therapie (Hogue et al., 2008). Zo wordt meer practice-based
evidence gecreëerd. Tevens kan deze lijst als ondersteuning dienen bij de verdere invoer en
borging van GGW bij BJAA, hetgeen ten goede komt aan de gezinnen die daarmee bediend
worden.
11
2.3 Methode Dit onderzoek heeft uit vier fases bestaan. Eerst is literatuuronderzoek verricht. Als tweede
heeft een inhoudsanalyse plaatsgevonden. Op basis daarvan is als derde stap de Delphi
consensusmethode toegepast (Phill, 1971; Yusuf, 2007). Als laatste stap is het resultaat hiervan
voorgelegd aan de GGW ontwikkelgroep.
2.3.1 Literatuurstudie
Dit onderzoek is gestart met het bestuderen van de methodieken die aan GGW ten grondslag
liggen. Dit zijn de Deltamethode gezinsvoogdij, het Handboek Jeugdreclassering, Functional
Family Parole Service en de aanpak Multiprobleem Gezinnen. Van deze methodieken zijn de
centrale elementen en activiteiten uitgewerkt. Het bestudeerde materiaal bestond uit
handleidingen, literatuur en trainingsmaterialen. Hetzelfde is gedaan voor de Eigen Kracht-
conferenties, die een onderdeel zijn van GGW. Dit heeft geleid tot een overzicht van de
methodieken in centrale elementen en activiteiten. Zie voor een schematische weergave van
deze elementen bijlage I.
Op basis van beschikbare informatie over GGW is ook een overzicht van de centrale
elementen van GGW gecreëerd. Interne stukken, zoals beleidsnota’s en het eigen tijdschrift van
BJAA over de ontwikkeling van GGW zijn hiertoe bestudeerd. Deze informatie is aangevuld
door middel van gesprekken met de trainers, hoofdsupervisors, medewerkers en de
kennisambassadeur. Ook de informatie op de website GGWiki1 is geraadpleegd. Op basis van
deze bronnen zijn de elementen van GGW op een rij gezet en geoperationaliseerd in concrete
activiteiten. De omschrijving van de elementen is in zodanige bewoording geschreven dat deze
vergelijkbaar zijn met de elementen uit Deltamethode, Handboek Jeugdreclassering, FFPS,
aanpak MPG en EK-c. De bij behorende activiteiten zijn omschreven in woorden die binnen
GGW worden gebruikt, in bijvoorbeeld rapportages en interne stukken.
Dit overzicht van de verschillende methodieken, inclusief GGW, is voorgelegd aan de leden
van de wetenschappelijke klankbordgroep van BJAA. Hierin hebben wetenschappers van de
HvA, VU, UvA, NJI, een vertegenwoordiger van het ministerie van Veiligheid en Justitie,
directieleden en beleidsadviseurs van BJAA zitting. Hun feedback op de uitwerking van de
methodieken is in hoofdstuk 3 verwerkt.
2.3.2 Analyse centrale elementen
De volgende stap bestond uit een inhoudsanalyse van de elementen uit de bovengenoemde
methodieken. Bestudeerd is of deze ook in GGW zijn verankerd. Uit deze vergelijking bleek dat
veel van deze centrale elementen in GGW terug te vinden leken. Qua operationalisatie van de
bijbehorende activiteiten waren er wel hiaten. Onderdelen van de operationalisatie van de
elementen uit de bestaande methodieken die niet in GGW leken te zitten, zijn aan de
conceptlijst GGW toegevoegd. Dit heeft geleid tot een conceptversie van de elementen GGW
met bijbehorende operationalisatie. Terugkerende en overlappende elementen zijn
samengevoegd. Zo is een lijst ontstaan met 10 centrale elementen, uitgewerkt in 74 activiteiten.
Deze conceptlijst beschrijft waaruit GGW zou bestaan mits alle methodieken er volledig in
geïntegreerd zouden zijn.
2.3.3 Delphi methode
Om over de concrete activiteiten consensus te bereiken is deze lijst middels Delphi rondes
voorgelegd aan GGW experts (zie 2.3.3.1). De Delphi methode is een wijze om consensus te
bereiken of voorspellingen te doen. Deze techniek houdt een groepsproces in waarbij experts
1 ggwiki.wikispaces.com Deze website is voortdurend in ontwikkeling.
12
herhaaldelijk worden ondervraagd over een bepaald onderwerp (Pill, 1971; Yousuf, 2007).
Gedurende dit proces wordt getracht consensus te bereiken over de onderwerpen in kwestie.
De Delphi methode is een gebruikelijke wijze om overeenstemming te bereiken over centrale
elementen van een methodiek (Beehler, Funderburk, Possemato & Vair, 2013; Morrison &
Barratt, 2010; Walker & Bruns, 2006).
Voor het uitzetten van de lijst met operationalisaties bij de expertgroep is gebruik
gemaakt van Surveymonkey, een online tool om vragenlijsten af te nemen. De link naar de lijst
met activiteiten is per e-mail verzonden aan de expertgroep. In het programma Surveymonkey
is het mogelijk om elke respondent te verplichten op elk item een score in te vullen. Hierdoor
zijn er geen items onbeantwoord gebleven. De antwoorden zijn door deze tool omgezet in een
SPSS bestand.
In de tweede ronde heeft elke respondent de lijst met operationalisaties nogmaals
toegestuurd gekregen, ditmaal voorzien van de scores uit ronde 1 en de eigen score in ronde
1. Op basis daarvan kon de respondent de score aanpassen of bevestigen. Omdat e lke
respondent een lijst op basis van eigen scores kreeg voorgelegd, is deze tweede ronde per e -
mail verstuurd. De scores op de items in ronde 2 zijn eveneens in SPSS gezet en geanalyseerd.
2.3.3.1 Expertgroep
Ter beoordeling van de concrete activiteiten van GGW is een groep van 62 GGW experts
benaderd. Deze expertgroep bestond uit de leden van de ontwikkelgroep GGW, de betrokken
Vanguard consulent, de projectmanagers, de directieleden, de bestuursvoorzitter en de GGW
projectgroepleden. Tevens zijn de teammanagers, gedragsdeskundigen en senior
gezinsmanagers die eind 2011 en begin 2012 met GGW aan het werk zijn gegaan benaderd.
In de eerste ronde zijn 62 personen benaderd, 57 van hen hebben gereageerd. Enkele
personen bleken niet meer werkzaam bij BJAA of langdurig afwezig. De respons was 92%. In de
tweede ronde zijn wederom 62 personen benaderd, waarvan 55 hebben gereageerd. Vakantie
(n=3) en langdurig verlof (n=3) waren redenen voor non-respons. Van de respondenten gaven
er 3 aan geen gewijzigd oordeel te hebben ten opzichte van de eerste ronde, zonder opnieuw
de mate van belang aan te geven. In de tweede ronde was de respons 89%. De respons in
totaal is 90%.
2.3.3.2 Data analyse
De activiteiten bij de centrale elementen konden op twee aspecten worden beoordeeld; de
mate van belang en de beschrijving. De experts werd gevraagd om kwantitatieve feedback op
het belang en kwalitatieve feedback op de bewoording. De mate van belang is uitgewerkt op
een 5 puntsschaal. Hierbij is ruimte geboden aan de experts om algemeen commentaar te
geven op de lijst met activiteiten en om operationalisaties toe te voegen.
1. Essentieel
2. Erg belangrijk
3. Belangrijk
4. Niet belangrijk
5. Af te raden
Het gebruikelijke percentage vereiste overeenstemming voor consensus schommel t tussen 50
en 100% (Hsu & Sandford, 2007). Regelmatig wordt echter de grens van 80% gehanteerd
(Beehler, Funderburk, Possemato & Vair, 2013; Walker & Bruns, 2006), hier is bij aangesloten.
Consensus is gedefinieerd als 80% overeenstemming dat een activiteit ‘erg belangrijk’ of
‘essentieel’ is binnen GGW. Items die in de eerste ronde minder dan 80% consensus bereikten
zijn in de tweede ronde opnieuw meegenomen. Items waarover na de tweede Delphi ronde
geen consensus was bereikt, zijn geëlimineerd. Omdat de bewoording van groot belang is bij
BJAA (veel eigen taalgebruik) en medewerkers zich moeten herkennen in de beschrijving van
13
GGW, kon bij elk punt aangegeven worden welke bewoording de medewerkers beter vonden.
Indien een aanpassing de beschrijving beter zou maken, was er ruimte om dit aan te duiden.
2.3.4 Ontwikkelgroep
Na afloop van de Delphi rondes is een lijst met tien centrale elementen opgesteld. Deze lijst is
als laatste stap in het proces van het vaststellen van de centrale elementen voorgelegd aan de
leden van de ontwikkelgroep van GGW, de zogeheten Hoofdgroep. Hen is gevraagd of zij deze
elementen als zodanig herkennen, ter controle op de uiteindelijke indeling in tien elementen.
De leden van de Hoofdgroep die niet bij de bijeenkomst waren, zijn per e-mail benaderd. Vijf
personen hebben gereageerd. Hieruit kwam eenduidig het advies naar voren n iet het woord
‘principes’ gebruiken voor de centrale elementen, want het raamwerk bestaat al uit principes
die vanuit de Vanguard methode zijn vastgesteld. Dit was verwarrend. Besloten is om
consequent de term ‘elementen’ te gebruiken.
14
3. Resultaat literatuurstudie
3.1 Deltamethode Gezinsvoogdij De Deltamethode is sinds 2008 de landelijke werkwijze voor gezinsvoogden van Bureau
Jeugdzorg bij de uitvoering van de ondertoezichtstelling (OTS) van een minderjarige. Deze
methode is ontstaan vanuit het project Deltaplan Kwaliteitsverbetering Gezinsvoogdij, dat in
2002 is gestart. De OTS is een wettelijke maatregel van kinderbescherming die door de rechter
wordt opgelegd wanneer een kind ernstig in zijn ontwikkeling wordt bedreigd. De
Deltamethode wordt dus toegepast binnen het justitieel kader.
De Deltamethode Gezinsvoogdij gaat uit van een vaststaande, stapsgewijze, ofwel
methodische manier van werken voor de gezinsvoogd en biedt gezinsvoogden handvatten om
meer kindgericht en planmatig te werken, met als doel goede zorg te leveren aan de onder
toezicht gestelde jeugdigen verbeteren. De methode biedt niet slechts een beschrijving wat de
gezinsvoogd doet, hoe hij met jeugdigen en ouders werkt en met welke houding hij dat doet,
maar ook een handreiking voor de begeleiding van gezinsvoogden, de rol van andere
disciplines binnen Bureau Jeugdzorg en de manier waarop beslissingen over de casuïstiek tot
stand komen.
Centraal binnen de Deltamethode is de focus op de veilige ontwikkeling en opvoeding
van het kind in zijn context. Het doel is immers om de ontwikkelingsbedreigingen weg te
nemen. Als eerste stap worden de zorgpunten in kaart gebracht, als tweede worden deze
vertaald naar ontwikkelingsbedreigingen en als derde naar gewenste uitkomsten. Als vierde
stap worden doelen gesteld en gekeken wat er nodig is om deze doelen te behalen. De
samenwerking met het kind en de ouders is hierbij van belang. Samen met hen worden
bovengenoemde stappen genomen (PI Research & Van Montfoort, 2009). Planmatig werken en
concretiseren van de doelen blijken twee belangrijke voorspellers voor de duur van de
ondertoezichtstelling (Stams, Top-van der Eem, Limburg, Vugt & van der Laan, 2010). De
gezinsvoogd werkt binnen de Deltamethode oplossingsgericht. De twee centrale vaardigheden
binnen de Deltamethode Gezinsvoogdij zijn engageren en positioneren. De gezinsvoogd
motiveert de jeugdige en het gezin voor de inzet van hulpverlening, tegelijkertijd posit ioneert
de gezinsvoogd zich door aan te geven hoe samengewerkt dient te worden en wie daarbij
welke rollen, taken en bevoegdheden heeft. Door te positioneren benadrukt de gezinsvoogd
het gedwongen kader van de gezinsvoogdij.
De Deltamethode Gezinsvoogdij kan worden beschreven aan de hand van de volgende centrale
elementen en deze zijn als volgt geoperationaliseerd:
Centrale elementen
o Gericht op veiligheid en ontwikkeling bij jeugdige
o Bevorderen van de gezinsband
o Aandacht voor/signalering van zorgen en krachten t.a.v. veilige ontwikkeling bij
jeugdige en gezin
o Gericht op de context waarin de jeugdige leeft
o Netwerk analyse maken en werken met dit netwerk als beschermende factor
o Gericht op veiligheid en risicotaxatie in elk gesprek
o Zelf kind ontmoeten
o Op huisbezoek en ziet ook kamer van kind
o Veiligheidsrisico’s bespreken
o Veiligheidstaxatie a.d.h.v. Delta Veiligheidslijst
o Duidelijke grenzen stellen aan gezin (positioneren)
o Gezinsvoogd bespreekt ook niet onderhandelbare punten: dmv eisen en
consequenties
o Toezicht en risicomanagement
15
o Jeugdige en ouder(s) motiveren
o Aansluiten bij de wensen van het gezin
o Aansluiten bij sterke punten van gezin
o Gezinsvoogd komt naar gezin toe
o Engageren als belangrijk element
o Planmatig werken
o Werken volgens 4 stappen plan
o Uitgaan van feiten; onderzoeken waarneembare feiten en gebeurtenissen
o Werken met Actie Agenda
o Concrete doelen stellen
o Korte termijnen
o Evalueren
o Transparant werken
o Plan van aanpak in woorden van gezin
o Expliciteert oordeelvorming
o Zorgpunten en krachten samen met ouders in kaart brengen
o Visie gezin betrekken bij Plan van Aanpak
o Werken met het plan op tafel
o Expliciteren kernbeslissingen
o Oplossingsgericht werken
o Jeugdbeschermer stimuleert cliënten om zelf oplossingen te bedenken
3.2 Handboek Jeugdreclassering Jeugdreclassering is een strafrechtelijke maatregel die de rechter of officier van Justitie kan
opleggen wanneer een jongere met justitie in aanraking is gekomen en voor wie een
Haltafdoening of taakstraf niet volstaat. Een maatregel van jeugdreclassering kan worden
opgelegd aan jongeren met een groot risico op recidive en problemen op verschillende
gebieden. Zonder ingrijpen zullen deze jongeren mogelijk verder afglijden. Ook wegens
schoolverzuim is het mogelijk om een jeugdreclasseringmaatregel opgelegd te krijgen. Hier
gaat het om jongeren die een overtreding hebben begaan. De rechter of officier van Justitie
bepaalt of een dergelijke maatregel wordt opgelegd. De uitvoerder van jeugdreclassering is
Bureau Jeugdzorg, de William Schrikker Groep of het Leger des Heils.
De jeugdreclasseerder werkt met jongeren in de leeftijd van twaalf tot achttien jaar in
een gedwongen context. Ook de maatregel Toezicht en Begeleiding, die in principe niet
gedwongen wordt opgelegd, heeft een dusdanig karakter. De maatregel is niet vrijblijvend, bij
onttrekking aan de maatregel kan er een zwaardere sanctie opgelegd worden
Binnen de Nederlandse jeugdreclassering wordt de begeleiding van delinquente
jongeren beschreven in het Handboek Jeugdreclassering (Vogelvang, 2005). Dit Handboek
Jeugdreclassering is ontstaan omdat er een veelheid aan methodieken en werkwijzen werd
gehanteerd binnen de jeugdreclassering. Dit werd ongewenst bevonden omdat het de
professionalisering van de reclassering in de weg stond. Het huidige Handboek
Jeugdreclassering is expliciet gebaseerd op drie What Works principes; dit zijn principes die
ten grondslag liggen aan effectief werken met criminele jongeren ter voorkoming van recidive.
Het risicobeginsel, behoeftebeginsel en responsiviteitsbeginsel zijn leidend binnen het
Handboek.
Het risicobeginsel stelt aan de orde wie er behandeld moet worden en met welke
intensiteit. Het gaat hierbij om het recidiverisico en het schaderisico. Het recidiverisico is het
risico dat de jongere opnieuw een delict zal begaan. Het schaderisico is de kans dat de jongere
zichzelf of zijn omgeving fysieke/psychische schade aanbrengt. Binnen de jeugdreclassering
wordt momenteel hiertoe het Landelijk Instrumentarium Jeugdstrafrechtketen (LIJ) ingevoerd.
Het LIJ is een uitgebreid instrument dat wordt gebruikt voor het onderzoeken van de situatie
van de jongere, voor het voorspellen van het recidiverisico, voor het in kaart brengen van
16
criminogene factoren en zorgsignalen en voor het adviseren van geschikte interventies. Het
behoeftebeginsel stelt aan de orde wat het doel van de behandeling moet zijn om recidive te
voorkomen. Het responsiviteitsbeginsel gaat in op het waarmee, op de vorm van de vereiste
behandeling: voor de aanpak van die factoren moet de jeugdreclasseerder
behandelingsprogramma's en behandelaars zoeken die passen bij de jongere.
Jeugdreclassering heeft, omdat het minderjarigen betreft, naast een punitief karakter
ook een pedagogisch karakter: de jongere heeft recht op participatie in een gezin, school,
buurt en in de samenleving om zich ontwikkelen en zijn leven op te bouwen. Ook jongeren die
delinquent gedrag vertonen, ontwikkelen zich door te participeren in diverse sociale contexten
als gezin, school, werk en vriendenkring. Jongeren isoleren of afsnijden van deze contexten
beperkt of blokkeert hun mogelijkheden zich te ontwikkelen. Het ervaren en leren in die
contexten biedt hen alternatieven voor delinquent gedrag om hun doelen te bereiken. De
jongere die delicten pleegt moet daarom zo veel mogelijk in deze contexten b lijven
participeren. Door tevens de bedreigde participatie van de jongere te helpen opheffen wordt
ook de recidivekans kleiner.
Het Handboek Jeugdreclassering kan worden beschreven aan de hand van de volgende
centrale elementen en deze zijn als volgt geoperationaliseerd:
Centrale elementen:
o Aansluiten bij behoeften (behoeftebeginsel)
o Bespreken van delict
o Beschermende en risicofactoren t.a.v. recidive in kaart brengen
o Versterken van invloed dynamische beschermende factoren die recidivekans
beïnvloeden
o Verkleinen van invloed dynamische risicofactoren die recidivekans beïnvloeden
o Gebruik risicotaxatieinstrument
o Richt zich op criminogene factoren die rechtstreeks met het delictgedrag en de
schaderisico’s samenhangen
o Afsluit maatregel is primair gebaseerd op een niet langer hoog recidive risico,
secundair op noodzaak aanvullende zorg jongere
o Individuele begeleiding
o Voert zelf als begeleider interventies uit (gebaseerd op het sociale competentie
model)
o Jeugdreclasseerder is ook casemanager
o Gericht op individuele jongere
o Jongere is betrokken bij opstellen Plan van Aanpak
o Evaluatie met jongere
o Begeleiding en interventies afgestemd op motivatie jongere (responsiviteitsbeginsel)
o Stelt motivatie jongere vast
o Vaststellen leerstijl jongere
o Vaststellen (on)mogelijkheden van zowel de jongere als zijn directe omgeving
o Gebruik taal die jongere begrijpt
o JEUGDRECLASSERING heeft een hybride karakter (combinatie van zorg en straf)
o Inzet van interventies die passen bij jongere
o Risicobeginsel bepalend voor intensiteit begeleiding
o Recidivekans bepalend voor intensiteit (risicobeginsel)
o Schadekans is bepalend voor intensiteit (risicobeginsel)
o De kans op schade aan het traject (afspraken niet nakomen, voorwaarden negeren,
ontvluchten, agressie tegen professionals) is vastgesteld
o Beschermen en bevorderen
o In eigen omgeving gezin
17
o Gericht op (bedreigde) participatie op verschillende domeinen
o In eigen omgeving van jongere
o Planmatig werken
o 4 fasen: diagnostiek, planfase, uitvoering, evaluatie & afsluiting
o Gestructureerde afspraken met jongere
o Tussentijds evalueren
o Transparant werken
o Overeenstemming met jongere over plan van aanpak
o Gebruikt taal die jongere begrijpt
3.3 Aanpak (Overlastgevende) Multiprobleem gezinnen In de afgelopen jaren werd geconstateerd dat (overlastgevende) multiprobleem gezinnen
((O)MPG) beter geholpen moeten worden. De dood van verschillende mishandelde kinderen
was aanleiding tot uitgebreid onderzoek naar de zorg en hulpverlening in Nederland. Hieruit
bleek dat veel zorg versnipperd is en een deel van de multiprobleem gezinnen buiten beeld
van hulpverlening bleef. In de periode 2008 – 2009 zijn daarom kaders uitgewerkt waarlangs
betrokken organisaties en professionals werken om de problematiek van multiprobleem
gezinnen aan te pakken. In Amsterdam betreft dit de organisaties BJAA, Spirit, Altra, MEE, WSG,
GGZ, GGD, gemeentelijke diensten (sociaal domein), corporaties, politie/justitie,
maatschappelijke dienstverlening, stadsdelen, etc. Samen met deze organisaties werd het
regiemodel (O)MPG ontwikkeld voor Amsterdam, analoog aan de stadsregionale MPG aanpak.
Multiprobleemgezinnen kampen met meerdere problemen tegelijk. Het betreft gezinnen
met twee of meer aanwezige risicofactoren op sociaal/maatschappelijk gebied. Tegelijkertijd
heeft het gezin problemen met het managen van het huishouden, en heeft zwakke regie over de
aanpak van de problematiek. Vanwege de diversiteit aan problemen hebben de gezinnen vaak
met meerdere hulpverleners te maken die zich slechts met één van de problemen
bezighouden. Alleen indien de problematiek zo zwaar is dat deze niet binnen de eigen
netwerken of reguliere zorg kan worden opgelost, wordt de MPG aanpak ingezet (De Lange &
Van Haren, 2011).
De (O)MPG aanpak van multiprobleemgezinnen moet de versnippering van
hulpverlening voorkomen, de onderlinge samenwerking bevorderen en de regierol op de
hulpverlening versterken. De (O)MPG aanpak kenmerkt zich tevens door de systeemafspraken
die zijn gemaakt. Binnen deze aanpak wordt een escalatiesysteem gehanteerd om knelpunten in
het systeem aan te pakken. Indien de gezinsmanager zelf niet tot een oplossing kan komen,
neemt de teammanager deze taak op zich om tot een oplossing te komen. Hierbij wordt
gekozen voor een structurele oplossing door de oorzaak aan te pakken. Zo worden ‘fouten’ uit
het systeem verwijderd.
De (O)MPG aanpak is een doorbraakmethode waarbij eerst een goede analyse wordt
gemaakt om in kaart te brengen wat er speelt binnen het gezin. De stem van het
gezin/familie/netwerk wordt in het plan meegenomen, mogelijk door de inzet van een Eigen
Kracht-conferentie (EK-c). Onder regie van een gezinsmanager wordt vanuit de afspraak één
gezin, één plan, samengewerkt met andere professionals en het gezin. Het gezin wordt zelf
altijd bij het plan van aanpak betrokken. Het doel is van deze aanpak is om ouders zoveel als
mogelijk terug te brengen in hun rol als opvoeder om kinderen verantwoord op te laten
groeien. In een intensieve samenwerking wordt de aanpak van deze gezinnen zo danig
verbeterd dat hulpverleners minder ongecoördineerd en langs elkaar heen werken en
gezinnen en hun netwerk meedenken en meewerken (Hersbach, 2009).
De aanpak (overlastgevende) Multiprobleem Gezinnen kan worden beschreven aan de hand
van de volgende centrale elementen en deze zijn als volgt geoperationaliseerd:
18
Centrale elementen
o Gericht op opvoedingsproblematiek
o Veiligheid van kind(eren) bespreken
o Gezinsgericht
o Eén plan van aanpak voor hele gezin
o Gezinsgericht: op alle kinderen in het gezin
o Eén gezinsmanager voor het hele gezin (dus voert zowel JB, JHV als JR u it)
o In eigen context gezin
o Op huisbezoek gaan
o Locale setting gezin
o Intensief casemanagement
o Gezinsmanager zorgt dat alle informatie samenkomt, dat visie op veiligheid
gedeeld wordt met professionals en gezin/familie.
o Binnen plan van aanpak prioriteert gezinsmanager en niet alle aanbod hoeft
voortgezet te worden, na gezinsmanagement is lagere inzet van hulp nodig.
o Uitvoerdersoverleggen organiseren, met daarin betrokken vanuit zowel
zorgorganisaties als andere organisaties.
o Gezin betrekken bij gezinsmanagement: o.a. aanwezig bij UVO
o De gezinsmanager is gemandateerd regisseur. Hij of zij kan anderen aanspreken
op de uitvoering van het plan van aanpak
o Escaleren van stagnaties: Op het moment dat de gezinsmanager structurele
beperkingen of tekorten signaleert bij zowel zorginstellingen vanuit de
binnenwereld als bij partijen vanuit de buitenwereld en deze kunnen niet
worden opgeheven binnen de eigen organisatie dan wordt er geëscaleerd naar
de leidinggevende.
o Transparant werken
o Visie op veiligheid wordt gedeeld met het gezin
o Het gezin is aanwezig bij uitvoerdersoverleggen
3.4 Functional Family Parole Service Functional Family Parole Service (FFPS) is een van oorsprong Amerikaanse systeemgerichte
methodiek voor intensief casemanagement in het kader van jeugdreclassering, die sinds 2006
bij (een deel van) de jeugdreclassering van BJAA wordt toegepast. Binnen deze gezinsgerichte
methodiek komt de begeleiding van de jongere op een gefaseerde manier tot stand in
samenwerking met de andere leden van het gezin. Zij vormen het kerngezin. Ook andere
belangrijke personen worden bij het gezin betrokken, zij behoren tot het gezinsysteem. De
uitvoerder van FFPS creëert en behoudt meervoudige partijdigheid; hij kiest geen partij. Juist
omdat familieondersteuning een grote invloed heeft op het voorkomen van terugval in eenmaal
bereikte resultaten, is samenwerking met alle gezinsleden essentieel. Centraal staat de
relationele focus (in tegenstelling tot het individuele probleem) en de basishouding vanuit FFPS
is die van respect; respect voor verschillen in cultuur, etniciteit en gezinssamenstelling (Kopp,
2011).
In FFPS zijn de frequentie en het aantal gesprekken met de jongere en het
gezin(systeem) afhankelijk van de ernst van de risicofactoren, de onmiddellijke
beschikbaarheid van beschermende factoren en het oordeel van de jeugdreclasseerder over
hoe lang het gezin door kan gaan zonder grote verstoring. Hierbij is leidraad dat de eerste
twee weken in het teken staan van verbinden met de jongere en het gezin (systeem) en zij na
ongeveer een maand gemotiveerd moeten zijn voor hulpverlening.
Het veranderingsmodel van FFPS is gericht op het begrijpen van de invloed van de
risico- en beschermende factoren. Deze factoren worden in kaart gebracht en er wordt bij de
sterke punten van het gezin aangesloten. Specifieke interventies die geïndividualiseerd zijn
19
voor de unieke uitdagingen, diverse kwaliteiten en sterke punten van de jongere en het gezin
worden ingezet. Voor de aanpak van die risicofactoren moet de jeugdreclasseerder de juiste
interventies en behandelaars zoeken, die passen bij de jongere. De patronen, thema’s en
relationele verhoudingen binnen het gezin worden meegenomen in de overweging van de te
kiezen interventies. Relationele verbondenheid beschrijft de onderlinge afstand en nabijheid
tussen verschillende gezinsleden (zoals naar voren komt in onderlinge interacties). Relationele
hiërarchie beschrijft de onderlinge machtsverhouding (de één boven de ander is een
complementaire relatie, gelijkwaardigheid is een symmetrische re latie). Er wordt (waar
mogelijk) gekozen voor interventies die evidence based zijn. Gedurende deze interventies
ondersteunt en volgt de jeugdreclasseerder de voortgang, om uitval en terugval tegen te gaan.
Barrières voor het goed uitvoeren van de intervent ie worden weggenomen om het
veranderprogramma de beste kans van slagen te geven.
De drie fases van FFPS staan centraal bij het verloop van het casemanagement. Er wordt
planmatig aan de voortgang gewerkt. De drie fases bevatten elk specifieke doelen. Dit
planmatig werken wordt ondersteund door de inrichting van de supervisie. Er wordt gewerkt
met een intensieve ondersteuningsstructuur voor uitvoerders, om de kwaliteit van de uitvoering
op lange termijn te waarborgen. Dit is nodig, omdat medewerkers te maken hebben met lastige
situaties en gezinnen met ernstige en/of meervoudige problematiek. De
ondersteuningsstructuur van FFPS bestaat uit wekelijkse group supervision waarbij vanuit de
methodiek de gezinnen worden besproken. Elk team heeft een eigen superviso r. Tijdens deze
groepssupervisie worden gezinnen besproken die door middel van casenotes zijn ingebracht.
Casenotes zijn gespreksverslagen met een vaste structuur, die na elk gezinsgesprek worden
geschreven. Deze worden door de uitvoerders van FFPS gebruikt om een gezin in te brengen
in het overleg. Door het gebruiken van casenotes wordt de uitvoerder gestimuleerd om
gestructureerd vanuit de FFPS methode naar het gezinsgesprek te kijken en planmatig te
werken. Aan de hand van een vaste opzet wordt de toepassing van FFPS in een specifiek
gesprek met het beschreven. Er wordt onder meer geregisterd wat het doel is van het gesprek,
in welke FFPS fase het gezin zich bevindt, welke instrumenten zijn ingezet en hoe dit heeft
uitgepakt. Ook de relationele en hiërarchische verhoudingen binnen het gezin worden in kaart
gebracht. In aanloop naar het volgende gezin wordt ten slotte gekeken naar de doelen en
vragen voor het volgende gezinsgesprek.
Casenotes zijn een hulpmiddel bij het reflecteren op de toepassing van FFPS. De
uitvoerder en de supervisor krijgen zicht op de doelen waaraan in de gesprekken wordt
gewerkt door te reflecteren op concrete werkervaringen. Daarnaast biedt het schrijven van
casenotes zicht op de voortgang van het werken met het gezin, voor zowel d e uitvoerder als de
andere uitvoerders van het team die bij de bespreking aanwezig zijn.
De doelstelling van FFPS is dat tijdens en na de begeleiding door de jeugdreclasseerder het
gezin controle heeft over haar mogelijkheden om toekomstige problemen en andere aan te
kunnen pakken, waarbij het gezin realistisch is ten opzichte van toekomstige problemen en het
gezin een plan heeft voor het blijven toepassen van wat ze geleerd hebben , ook in nieuwe
situaties. De veiligheid van alle kinderen wordt zo blijven d verbeterd.
Functional Family Parole Service kan worden beschreven aan de hand van de volgende
centrale elementen en deze zijn als volgt geoperationaliseerd:
Centrale elementen:
o Gericht op terugdringen recidive of terugval naar zwaardere zorg
o Gezinsgericht
o Samenwerking met en betrokkenheid van alle gezinsleden
o Betrekken van belangrijke personen bij de gesprekken
20
o Zo veel mogelijk met het hele gezin(systeem) tegelijk om tafel
o Aansluiten bij/bevorderen van motivatie gezin(systeem)
o Verbinden met het gezin
o Negativiteit en beschuldigingen verminderen
o Hoop vergroten
o Werken aan meervoudige partijdigheid met alle gezinsleden
o Interventies inzetten die aansluiten/passen bij gezin(systeem)
o Barrières voor inzet hulpverlening wegwerken
o Gericht op krachten gezin
o Gezinsthema, gebaseerd op de krachten, benoemen
o Probeer op een positieve manier te begrijpen
o Opnieuw kijken naar wat een gevolg is van wat, oude etiketten eraf halen en nieuwe
betekenis geven.
o Opnieuw kijken naar ideeën over gebeurtenissen, empowerment, naar ni euwe
betekenissen zoeken van emotie en gedrag om een positieve insteek te hebben naar
elkaar
o Relationele focus
o Relationele familie focus creëren
o Hiërarchische relaties in kaart brengen
o Relationele functies in kaart brengen
o Gericht op betekenis van deze relaties op gezinsleden
o De problemen binnen het gezin(systeem) worden relationeel uitgelegd
o Gezinsleden zien hun eigen rol in de oplossing van problemen
o Generaliseren en borgen van verandering
o Veranderingen in het gezin(systeem) vaststellen
o Bespreken wat heeft gewerkt bij het gezin
o Extra ideeën geven voor versterken/opbouwen veranderingen
o Zorgen dat gezin veranderingen generaliseert naar andere situaties
o Nodige hulpverlening in gezin integreren
o Aandacht besteden aan continuïteit van steun uit het netwerk
o Borgingsplan opstellen
o Planmatig werken
o Drie fases van casemanagement: verbinden en motiveren, ondersteunen en volgen,
borgen en generaliseren.
o Specifieke doelen per fase
o Gebruik van casenotes en kwaliteitsinstrumenten
3.5 Eigen Kracht-conferentie De Eigen Kracht-conferentie (EK-c) is een besluitvormingsmodel waarin betrokkenen met hun
familie en omgeving samen een plan van maken om de problemen die zij ervaren aan te
pakken. Dit model, bekend als Family Group Conferences, is afkomstig uit Nieuw Zeeland. In
2001 zijn de eerste EK-c’s in Nederland uitgevoerd. EK-c is geen methodiek, zoals de vier hier
voor beschreven methodieken, maar EK-c wordt als onderdeel ingezet binnen GGW. Het zijn
niet de professionals van BJAA die EK-c uitvoeren, maar medewerkers van de Eigen Kracht
Centrale; zogeheten Eigen Kracht coördinatoren. EK-c vormt hiermee een vreemde eend in de
bijt tussen de methodieken. Dat wil zeggen EK-c is geen methodiek die door de
gezinsmanagers van BJAA wordt uitgevoerd, maar een onderdeel dat kan worden ingevlogen.
BJAA heeft in 2012 ongeveer 800 keer een eigen kracht conferentie gestart.
Een Eigen Kracht-conferentie is bedoeld voor gezinnen die problemen ervaren bij de
ontwikkeling en/of opvoeding van hun kind en die samen met hun sociale netwerk een plan
21
willen opzetten om de problemen op te lossen, te verminderen of draaglijk te maken. Door dit
samen met het sociale netwerk te doen, kan dit het gezin helpen om steun te vinden. Dit kan de
familie het gevoel geven dat ze er niet alleen voor staan.
Het EK-c model is gebaseerd op de principes van empowerment en community participatie (van Pagée, 2003). De verantwoordelijkheid voor het maken en uitvoeren van dit
plan ligt bij het gezin zelf. Met de Eigen Kracht-conferentie wordt beoogd dat gezinnen zelf de
verantwoordelijkheid nemen om problemen op te lossen met behulp van hun sociale netwerk.
De bedoeling is dat zij de regie over hun eigen leven nemen en samen met hun netwerk
onderzoeken hoe zij de problemen willen en kunnen aanpakken. Een Eigen Krach t-conferentie
leidt tot een plan dat gedragen wordt door een kring van betrokkenen en dat niet is opgelegd
door hulpverleners.
Een Eigen Kracht-conferentie bestaat uit drie fases. In de eerste fase krijgt de Eigen
Krachtcoördinator informatie van de BJAA professional over wat zijn kijk op de problemen is en
wat de mogelijkheden van hulpverlening zijn. In het geval van een ondertoezichtstelling komt
altijd de gezinsvoogd om een eventueel kader te stellen waar het plan aan moet voldoen om
geaccepteerd te worden. In de tweede fase trekken de Eigen Krachtcoördinator en de
aanwezige hulpverleners zich terug en de familie bespreekt in het besloten deel wat er aan de
hand is en stelt een plan op, waarbij zij een taakverdeling maakt en nadenkt over de hulp die
van buitenaf nodig is. In de derde en laatste fase presenteert de familie het plan aan de
coördinator. In het geval van een ondertoezichtstelling komt de gezinsvoogd ook terug om het
plan te toetsen. De BJAA professional kan op verschillende momenten een EK-c inzetten.
22
4. Resultaat Delphi Rondes
In dit hoofdstuk komt aan de orde wat de resultaten zijn van het Delphi onderzoek. Er wordt
beschreven over hoeveel onderdelen consensus is bereikt, welke aanpassingen zijn gedaan in
de omschrijving, wat de respondententen hebben geantwoord op de open vragen en welke
overige opmerkingen zij gemaakt hebben.
De lijst met in totaal 67 onderdelen, is na twee Delphi rondes gereduceerd tot 55 onderdelen
waarover consensus bestaat. Na de eerste ronde zijn 11 items samengevoegd met andere items
en daardoor vervallen. De inhoud kon bij deze items worden samengevoegd. Bij 46 onderdelen
zijn op basis van kwalitatieve feedback tekstuele aanpassingen gedaan, zie bijlage II. De 55
onderdelen waarover consensus bestaat, zijn te groeperen in 10 centrale elementen die GGW
kenmerken, zie bijlage III.
4.1 Aanpassingen omschrijving In de eerste Delphi ronde is de experts gevraagd welke bewoording zij beter vonden voor de
activiteiten. Bij elk onderdeel zijn hier opmerkingen over gemaakt of is een aangepaste
omschrijving voorgesteld. Per item zijn alle suggesties vanuit de expertgroep onder elkaar
gezet en de kenmerkende woorden zijn gearceerd. Er is gekeken naar de frequentie van
gelijksoortige suggesties. Dit heeft bepaald of er een tekstuele aanpassing is gedaan. Sommige
items kregen bijna geen commentaar op de bewoording (1, 2 of 3 reacties), andere juist wel
(15, 16 reacties). Bij de meeste onderdelen lag het aantal reacties tussen de 5 en 10. Het
hoogste aantal reacties (n=20, 44%) lag bij “Gezinsmanager spreekt ook met het kind alleen”.
Dit is aangepast naar “Gezinsmanager spreekt indien nodig ook alleen met het kind” . Echter, in
de tweede ronde werd duidelijk dat dit onderdeel ondanks de aanpassing volgens de
respondenten niet ‘erg belangrijk’ of ‘essentieel’ is binnen GGW. Bij 46 onderdelen is de
bewoording op basis van de kwalitatieve feedback uit ronde 1 aangepast, zie bijlage II.
Veel aanpassingen in de operationalisaties zijn toevoegingen in de trant van ‘met het
gezin’, ‘samen met gezin’, ‘het gezin en de gezinsmanager gaan..’. Hieruit blijkt de sterk
gezinsgerichte benadering in GGW. De gezinsmanager richt zich niet alleen op het kind en de
ouders, maar op het hele gezin. Ook duidt dit op de samenwerking van de gezinsmanager met
de gezinsleden. Tevens werd uit de suggesties duidelijk dat risico- en beschermende factoren
in BJAA taal ‘zorgen en krachten’ genoemd worden. Dit is aangepast.
4.2 Open vragen Bij de Delphi ronde zijn niet alleen de onderdelen van GGW voorgelegd aan de expertgroep,
maar zijn ook vijf open vragen gesteld. Deze vragen zijn gesteld om enkele onderdelen te
kunnen verduidelijken of concretiseren. Uit de interne stukken van BJAA over GGW bleek dat
‘zo snel mogelijk op huisbezoek’ een onderdeel was. Echter, wat onder ‘zo snel mogelijk’ werd
verstaan was niet aangegeven. Uit de antwoorden op de vraag wat ‘zo snel mogelijk’ betekend
blijkt dat 89% van de respondenten vindt dat dit direct tot binnen een week na aanmelding is.
Ook over de duur van de FFPS fases en de aanwezigheid van de gezinsleden bij
gesprekken bleek onduidelijkheid. Volgens de GGW experts duurt de eerste FFPS fase
ongeveer 6 weken. Een enkele respondent gaf aan dat dit afhangt van de tijd die nodig is om te
verbinden en motiveren met en in gezin. Over de duur van de derde FFPS fase is eveneens een
behoorlijk eenduidig beeld naar voren gekomen. In totaal heeft 81% van de respondenten heeft
gereageerd, 83% van hen gaf een antwoord dat tussen de 4 en 8 weken lag.
Vanuit FFPS wordt in gesprek gegaan met het kerngezin. Onduidelijk is echter of altijd
alle gezinsleden hierbij aanwezig dienen te zijn, als uitgangspunt. Van de respondenten zegt
43% ja, en 30% zegt ‘het liefst wel, dit is uitgangspunt’. Ook wordt genoemd dat er binnen
GGW ‘regelmatig’ contact is tussen de gezinsmanager en het gezin. Gevraagd is wat hieronder
wordt verstaan. De contactfrequentie is afhankelijk van de fase en van het gezin, aldus de
23
respondenten. De helft (50%) geeft aan dat in FFPS fase 1 minimaal 1 keer per week contact is.
In Fase 2 is het contact minder frequent en in FFPS Fase 3 weer intensiever, ook ongeveer 1
keer per week.
4.3 Opmerkingen respondenten Opmerkingen die geplaatst zijn bij de eerste Delphi ronde hebben geleid tot het samenvoegen
van 11 activiteiten. Ook is er een nieuw onderdeel toegevoegd, omdat meerdere respondenten
(n=7) opmerkten dat het ook bij GGW hoort om het professioneel netwerk in kaart te brengen
en contact te zoeken met ketenpartners. Aan ronde twee is dit toegevoegd en toen is met 98%
overeenstemming aangegeven dat dit onderdeel uitmaakt van de GGW werkwijze. Uit de
opmerkingen bleek tevens dat twee onderdelen die in ronde 1 bij FFPS fase 2 stonden
opgenomen, beter bij FFPS fase 3 pasten. Enkele respondenten noemden dit expliciet. Deze
twee onderdelen zijn in ronde 2 opgenomen bij FFPS fase 3.
Daarnaast bleek expliciet uit de opmerkingen (n=7) dat GGW een doorontwikkeling is van de
Deltamethode en het Handboek Jeugdreclassering. Er werd opgemerkt dat binnen GGW meer
wordt gedaan dan de elementen uit de Deltamethode, door de integratie met FFPS. Ook de
elementen uit het Handboek Jeugdreclassering kregen opmerkingen als “niet alleen van de
jongere, (dit komt over als unidimensionele Handboek JR taal)” en “moet vanuit GGW context
benoemd zijn”. En “in FFPS komt er meer bij kijken” en “het gaat niet alleen meer om JR
uitvoering, voorkomen van recidive moet duidelijk gedefinieerd worden en alle vormen van
terugval moeten benoemd worden”. Deze opmerkingen laten zien dat GGW meer is dan het
samenvoegen van elementen uit bestaande methodieken, er is sprake van doorontwikkeling.
24
5. Resultaat GGW
Op basis van het literatuuronderzoek, de inhoudsanalyse en de daaropvolgende Delphi rondes
is duidelijk geworden wat de methodiek Generiek Gezinsgericht Werken inhoudt en hoe de
onderdelen bij de centrale elementen geoperationaliseerd zijn. De beschrijving valt binnen het
raamwerk met principes, zoals beschreven in de Inleiding. In dit hoofdstuk worden de centrale
elementen van GGW beschreven. Daarna wordt het werkproces beschreven.
5.1 Centrale elementen GGW is een 1) gezinsgerichte werkwijze die zich kenmerkt door aandacht te besteden aan het
2) verbinden en motiveren van het gezin waarbij de 3) relationele focus centraal staat. Hierdoor
kan passende hulpverlening worden ingezet, waarbij de gezinsmanager 4) intensief casemanagement voert gericht op de 5) veilige ontwikkeling van het kind. De gezinsmanager
werkt 6) planmatig en 7) transparant met het gezin om langdurige verandering te
bewerkstelligen. De 8) generalisatie en borging moeten voldoende zijn alvorens een gezin op
eigen kracht verder kan. De steun uit het 9) sociale netwerk van het gezin is hierbij helpend,
waar mogelijk wordt een EK-c ingezet. Binnen GGW werkt de gezinsmanager samen met
collega’s 10) als één team.
1. Gezinsgericht
2. Verbinden en motiveren gezin
3. Relationele focus
4. Intensief casemanagement
5. Gericht op veilige ontwikkeling kind
6. Planmatig werken
7. Transparant werken
8. Borging en generalisatie van verandering
9. Betrekken van netwerk
10. Werken als één team
Gezinsgericht
Binnen GGW wordt gewerkt volgens het principe van één gezin, één plan, één medewerker. De
gezinsmanager werkt samen met alle leden van het gezin, niet alleen de jeugdige en/of de
ouders. Ook de andere gezinsleden zijn van belang en worden betrokken. Relevante anderen
die een rol spelen in het gezin worden eveneens betrokken , zoals in FFPS. Niet slechts het
gezin, maar het gezinsysteem speelt een belangrijke rol binnen GGW. De gezinsmanager heeft
face-to-face contact met het hele gezin samen. Daarnaast is ook het plan van aanpak niet meer
slechts kindgericht, maar het is gericht op de situatie in het gezin.
Verbinden en motiveren
In de eerste fase van ‘Verbinden en motiveren’ staat het contact maken met het gezin en het
gezin motiveren voor hulpverlening centraal. Om daadwerkelijk in contact met het gezin te
komen, gaat de gezinsmanager zo snel mogelijk of uiterlijk binnen een week na aanmelding op
huisbezoek. Door samen met het gezin te werken en door de inzet van cognitief
gedragstherapeutische technieken uit de FFPS methodiek worden cliënten gemotiveerd actief
mee te werken. Dit zijn technieken om de negativiteit in het gezin te verminderen en de hoop
op verandering te vergroten. Zo wordt gewerkt aan een meervoudige partijdigheid met de
gezinsleden. Hierbij is leidraad dat de eerste twee weken in het teken st aan van verbinden met
de jeugdige en het gezin en zij na ongeveer een maand gemotiveerd moeten zijn voor
hulpverlening. De duur en intensiteit van deze fase zijn afhankelijk van het risico. Minimaal
25
eenmaal per week, of indien nodig vaker, heeft de gezinsmanager in deze fase contact met het
gezin.
Relationele focus
Binnen GGW is de gezinsmanager gefocust op de relationele functies binnen het gezin, in
tegenstelling tot het individuele probleem. De relaties tussen de gezinsleden worden duidelijk
en patronen worden zichtbaar, doordat met het hele gezin tegelijk wordt gesproken.
Hiërarchische en relationele verhoudingen worden door de gezinsmanager in kaart gebracht.
Relationele verbondenheid beschrijft de onderlinge afstand en nabijheid tussen verschillende
gezinsleden (zoals naar voren komt in onderlinge interacties). Relationele hiërarchie beschrijft
de onderlinge machtsverhouding (de één boven de ander is een complementaire relatie,
gelijkwaardigheid is een symmetrische relatie). Deze relationele functies worden in acht
genomen bij het zoeken naar passende interventies.
Intensief casemanagement
GGW is een basismethodiek voor intensief gezinsgericht casemanagement, met de
gezinsmanager regievoerder. De drie fases van FFPS staan centraal. In de eerste fase is de
gezinsmanger gericht op het verbinden en motiveren van het gezin en heeft hij intensief contact
met het gezin om de zorgen en krachten in kaart te brengen en te bespreken met het gezin.
Voor de aanpak van die factoren moet de gezinsmanager programma's en behandelaars
zoeken en inzetten die passen bij de jeugdige. Deze interventies voert hij niet zelf uit.
Bij BJAA worden alleen die interventies ingezet, die het beste passen bij de jeugdige.
De doelen van de interventie moeten op maat zijn, ze moeten aansluiten bij de unieke jeugdige
en het gezin. De patronen en thema’s binnen het gezin worden meegenomen in de overweging
van de te kiezen interventies. De gezinsmanager draagt alle beschikbare informatie en het
gezinsplan in één keer en correct over naar de hulpverlener. Een belangrijk en kenmerkend
binnen GGW hierbij is het kwestiemanagement. Dit is onderdeel van het intensief
casemanagement. Indien de gewenste interventies niet of niet op korte termijn beschikbaar
zijn, wordt dit als kwestie geëscaleerd. Zo wordt passende hulp tijdig gerealiseerd en wordt er
altijd maatwerk geboden.
Gedurende deze interventies, in FFPS fase 2, ondersteunt en volgt de gezinsmanager de
voortgang, om uitval en terugval tegen te gaan. Na elk contact of belangrijk moment wordt de
voortgang op het werken aan de doelen geregistreerd door middel van een score tussen 1 en
10 op de Centrale Lijn. De Centrale Lijn is het einddoel dat wordt gesteld. De voortgang op het
bereiken van dit doel wordt gevolgd en gevisualiseerd in een grafiek. Een zes is een
voldoende, betekent dat het einddoel is gehaald en dat het casemanagement kan worden
afgesloten. Evenals de score op de Veiligheidslijn, wordt altijd gescoord na face to face met het
gezin of wanneer informatie van derden iets doet met het beeld van de score op de centrale
lijn. De Centrale Lijn wordt ingevuld voor het hele gezin. De score op de Centrale Lijn wordt
met het team besproken tijdens het basisteamoverleg.
De veiligheid van de kinderen in het gezin wordt constant door de gezinmanager
gevolgd. Het instrument hiertoe is de Veil igheidslijn. Na elk face to face contact met het gezin
of indien informatie van derden iets doet met het beeld van de veiligheid geeft de
gezinsmanager een score van 1 tot 10. Een 6 betekent veilig. Als de scores van de kinderen
onderling verschillen, wordt de laagste score gebruikt of worden voor ieder kind apart een
score gegeven. Deze scores worden in ieder geval door de gezinsmanager gescoord, maar dit
instrument kan ook gebruikt worden samen met het gezin, om de veiligheid en de opvattingen
daarover te bespreken. Door regelmatig een score te geven, worden de voortgang en
veiligheidssituatie in het gezin in kaart gebracht. Deze scores worden in het basisteamoverleg
besproken.
Barrières voor het goed uitvoeren van de interventie worden weggenomen om het
veranderprogramma de beste kans van slagen geven. Bij terugval, bijvoorbeeld in weerstand
26
of negativiteit, is het de gezinsmanager die zijn rol oppakt en werkt aan motivatie. Gedurende
de begeleiding organiseert de gezinsmanager vanuit zijn regiefunctie uitvoerdersoverleggen
met (alle) betrokken hulpverleners. Hierbij is het gezin ook aanwezig.
Gericht op veilige ontwikkeling kind
De veiligheid van het kind staat centraal binnen GGW. Dit is de reden dat een gezin bij BJAA
terecht komt en dit is de focus van het casemanagement. Het doel is om het kind veilig te laten
opgroeien en zich te ontwikkelen. In gesprek met het hele kerngezin wordt de veiligheid van
het gezin in kaart gebracht en besproken. De gezinsmanager gebruikt hiertoe het Licht
Instrument Risicotaxatie Kindveiligheid (LIRIK) en de pedagogische visie. De LIRIK is een
instrument dat bij aanvang wordt gebruikt om systematisch langs mogelijk beschermende en
risicofactoren te lopen.
Daarnaast werkt de gezinsmanager in GGW vanuit een duidelijke visie op veiligheid; de
Pedagogische Visie. Dit is de minimale norm waarbij een kind veilig is. Deze pedagogische
visie bevat een normenset die aangeeft wanneer een kind veilig is. De minimale veiligheid
wordt afgemeten aan negen onderdelen. Een kind is veilig wanneer er sprake is van:
1. Een leeftijdsadequate ontwikkeling
2. Adequate verzorging
3. Een veilige fysieke omgeving
4. Continuïteit en stabiliteit
5. Een respectvolle leefomgeving
6. Geborgenheid
7. Structuur
8. Educatie
9. En wanneer de psychische problematiek van de opvoeder niet overheersend is.
Deze veiligheidsnorm is leidend bij de beoordeling van de veiligheid van he t kind in het gezin.
De negen onderdelen worden expliciet door de gezinsmanagers bij elk gezin beoordeeld en
besproken binnen het teamoverleg. Het plan van aanpak voor het gezin sluit aan bij de zorgen
en krachten die op deze negen onderdelen zijn geanalyseerd.
Planmatig werken
Binnen GGW schrijven de gezinsmanagers een gezinsgerichte rapportage, deze bevat een up-
to-date beschrijving van de situatie in het gezin en een concreet plan van aanpak, in de taal van
het gezin. Indien de situatie wijzigt, wordt de gezinsrapportage geüpdate. Het plan van aanpak
bestaat uit een haalbaar einddoel (Centrale Lijn), dat zodanig is geformuleerd dat indien het is
behaald, het gezin verder kan zonder BJAA. Dit einddoel is opgedeeld in concrete doelen.
Deze doelen zijn SMART geformuleerd, sluiten aan bij de zorgen en krachten in het gezin en
dragen bij aan het behalen van het einddoel. Naast deze doelen, staan in het plan van aanpak
ook concrete afspraken die de gezinsmanager maakt met het gezin over hoe deze doelen
zullen worden bereikt.
Daarnaast wordt binnen GGW methodisch gewerkt, aan de hand van de drie FFPS fases.
In elk van de drie fases staat een aantal specifieke doelen centraal, zoals in fase 1 onder andere
‘het verminderen van negativiteit ’ en ‘het vergroten van hoop op positieve verandering ’. Door
in elke fase planmatig aan de doelen te werken, voert de gezinsmanager de methodiek
programmatrouw uit. Het planmatig werken wordt gestimuleerd en inzichtelijk gemaakt door de
wekelijkse besprekingen in het basisteamoverleg, het gebruik van FFPS casenotes en het
scoren van de Centrale Lijn. Zo worden de integriteit en voortgang van de werkwijze
gewaarborgd.
27
Transparant werken
De gezinsmanager werkt binnen GGW op een open en transparante wijze met het gezin. Samen
met het gezin wordt allereerst bepaald waar het om gaat (maatwerk). De veiligheid van het
kind wordt besproken. Ook de zorgen en sterke punten ten aanzien van de veilige ontwikkeling
van de kinderen en het risico op terugval in oud gedrag worden met het gezin be sproken.
Samen worden doelen opgesteld die hierbij aansluiten. De rapportage wordt geschreven in de
taal van het gezin, dat wil zeggen dat het taalgebruik begrijpelijk is voor het gezin. Door open
en transparant te werken is het voor het gezin duidelijk waarom aan welke doelen wordt
gewerkt. Ook wanneer er uitvoerdersoverleggen plaatsvinden, is het gezin hierbij aanwezig.
Borging en generalisatie van verandering
De fase van ‘generaliseren en borgen’ breekt aan wanneer de veranderingen binnen het gezin
zodanig zijn, dat zij zonder BJAA verder kunnen. Constante en voldoende (6 of hoger) scores
op de Veiligheidslijn en Centrale Lijn zijn indicatoren hiervoor. In deze fase intensiveert het
contact tussen de gezinsmanager en het gezin. De veranderingen worden met het gezin
besproken. De gezinsmanager bespreekt met het gezin wat heeft gewerkt om de
veranderingen te bewerkstelligen en hoe zij deze ook kunnen toepassen in andere situaties.
Samen met de gezinsmanager stelt het gezin een borgingsplan op, zodat het ge zin op eigen
kracht verder kan. Het vasthouden aan deze veranderingen staat centraal. Dit kan inhouden dat
hulpverlening of steun uit het netwerk wordt geïntegreerd in het gezin. Ook in deze fase kan
het organiseren van een EK-c helpend zijn. Deze fase duurt ongeveer 6 weken, vervolgens
wordt het traject afgesloten.
Betrekken van netwerk
Het sociale en professionele netwerk van het gezin wordt in kaart gebracht en betrokken en in
de eerste fase wordt reeds contact gelegd met relevante ketenpartners. De gez insmanager
brengt in kaart uit welke personen het netwerk van het gezin bestaat en of deze personen
betrokken kunnen worden bij het veilig stellen van de kinderen in het gezin. In de eerste fase
kan het organiseren van een EK-c helpend zijn, daarom bespreekt de gezinsmanager dit met
het gezin. Het inzetten van een EK-c kan het netwerk (meer) activeren en zorgen weg nemen
zodat hier geen externe hulpverlening voor ingezet hoeft te worden. Een voorwaarde voor de
inzet van een EK-c is dat het gezin dit ook wil. Een EK-c kan ook in de borgingsfase worden
ingezet.
Werken als één team
De GGW gezinsmanagers werken allemaal in een zogeheten basisteam. Wekelijks komt dit
complete basisteam drie uur achtereen samen. Alle gezinnen van de gezinsmanagers worden
in het team besproken. In ieder geval wordt het gezin in het team besproken bij binnenkomst,
stagnatie, overgang van fase, bij afsluiting en momenten dat de veiligheid van het gezin
verandert met als doel om collegiale feedback te ontvangen. De gezinsmanager zorgt dat de
gezinsrapportage up-to-date is en deelt casenotes voor aanvang van het overleg zodat alle
teamleden voorbereid aan het overleg kunnen beginnen. Tijdens de bijeenkomst wordt het
gezinsplan besproken, wordt de opgestelde centrale lijn vastgesteld en wordt de voortgang
besproken.
Daarnaast geeft de senior gezinsmanager tijdens het basisteamoverleg
groepssupervisie op de toepassing van FFPS. Om in de praktijk te leren werken met FFPS en
dit vervolgens te borgen werkt FFPS met een continue ondersteunin gsstructuur. De
gezinsmanagers krijgen wekelijks FFPS supervisie, waarbij concrete cases besproken worden.
De toepassing van FFPS en de ontwikkeling daarvan worden gevolgd door de senior
gezinsmanager in het team. De programmatrouwe uitvoering wordt gestimuleerd en de
integriteit van de methodiek gewaarborgd.
28
5.2 Beschrijving werkwijze Generiek Gezinsgericht Werken Binnen GGW komt de begeleiding van de jeugdige op een gefaseerde manier tot stand in
samenwerking met de andere leden van het kerngezin. Juist omdat familieondersteuning een
grote invloed heeft op het voorkomen van terugval in eenmaal bereikte resultaten, staat de
samenwerking met alle gezinsleden centraal. De gezinsmanager kiest hierbij geen partij voor
de jeugdige of een van de gezinsleden. Centraal staat de relationele focus (in tegenstelling tot
het individuele probleem) en de basishouding is die van respect; respect voor verschillen in
cultuur, etniciteit en gezinssamenstelling. In GGW wordt zorg gedragen voor een continuüm
van zorg en worden vraaggerichte interventies ingezet, ongeacht of er sprake is van een
jeugdbeschermings- of jeugdreclasseringmaatregel of dat er sprake is van gezinnen zonder
een juridische maatregel tot jeugdzorg.
In de eerste fase van GGW: ‘Verbinden en motiveren’ staat het contact maken met het gezin en
het gezin motiveren voor hulpverlening centraal. Om daadwerkelijk in contact met het gezin te
komen, gaat de gezinsmanager zo snel mogelijk na aanmelding op huisbezoek. Door samen
met het gezin te werken en door de inzet van cognitief gedragstherapeutische technieken uit
de FFPS methodiek worden cliënten gemotiveerd actief mee te werken. Dit zijn technieken om
de negativiteit in het gezin te verminderen en de hoop op verandering te vergroten. Zo wordt
gewerkt aan een meervoudige partijdigheid met de gezinsleden. Binnen GGW is de
gezinsmanager gefocust op de relationele functies binnen het gezin. Doordat gesproken wordt
met het hele gezin tegelijk, worden de relaties tussen de gezinsleden duidelijk en patronen
worden zichtbaar.
De frequentie en het aantal gesprekken met de jeugdige en het gezin afhankelijk van de ernst
van de risicofactoren, de onmiddellijke beschikbaarheid van beschermende factoren en het
oordeel van de BJAA gezinsmanager over hoe lang het gezin door kan gaan zonder grote
verstoring. Hierbij is leidraad dat de eerste twee weken in het teken staan van verbinden met
de jeugdige en het gezin en zij na ongeveer een maand gemotiveerd moeten zijn voor
hulpverlening. De duur en intensiteit van deze fase zijn af hankelijk van het risico. Minimaal
eenmaal per week, of indien nodig vaker, heeft de gezinsmanager in deze fase contact met het
gezin.
In de eerste fase worden het sociale en professioneel netwerk van het gezin in kaart gebracht
en betrokken en wordt reeds contact gelegd met relevante ketenpartners. De gezinsmanager
brengt in kaart uit welke personen het netwerk van het gezin bestaat en of deze betrokken
kunnen worden bij het veilig stellen van de kinderen in het gezin. In deze fase kan het
organiseren van een EK-c helpend zijn, daarom bespreekt de gezinsmanager dit. Het inzetten
van een EK-c kan helpend zijn om het netwerk (meer) te activeren en zorgen weg te nemen
waar geen externe hulpverlening voor ingezet hoeft te worden.
In de tweede fase van GGW: ‘Ondersteunen en volgen’ treedt de gezinsmanager meer naar de
achtergrond, maar houdt wel contact met gezin en hulpverleners om de voortgang te volgen.
De gestelde doelen zijn hierbij leidraad. Voor de aanpak van die factoren moet de
gezinsmanager interventies en behandelaars zoeken en inzetten die passen bij de jeugdige.
Deze interventies voert hij niet zelf uit. Bij BJAA worden a lleen die interventies ingezet, die het
beste passen bij de jeugdige. De doelen van de interventie moeten op maat zijn, ze moeten
aansluiten bij de unieke jeugdige en het gezin. De patronen en thema’s binnen het gezin
worden meegenomen in de overweging van de te kiezen interventies. De gezinsmanager
draagt alle beschikbare informatie en het gezinsplan in één keer en correct over naar de
hulpverlener. Indien de gewenste interventies niet of niet op korte termijn beschikbaar zijn,
wordt dit als kwestie geëscaleerd. Zo wordt passende hulp tijdig gerealiseerd.
29
Barrières voor het goed uitvoeren van de interventie worden weggenomen om het
veranderprogramma de beste kans van slagen geven. Bij terugval, bijvoorbeeld in weerstand
of negativiteit, is het de gezinsmanager die zijn rol oppakt en werkt aan motivatie. Gedurende
de begeleiding organiseert de gezinsmanager uitvoerdersoverleggen met ( alle) betrokken
hulpverleners én het gezin.
Gedurende deze interventies ondersteunt en volgt de gezinsmanager de voortgang, om uitval
en terugval tegen te gaan. Na elk contact of belangrijk moment wordt de voortgang op het
werken aan de doelen geregistreerd door middel van een score tussen 1 en 10 op de Centrale
Lijn. Een zes betekent dat het einddoel is gehaald en dat het casemanagement kan worden
afgesloten. Evenals de score op de Veiligheidslijn, wordt altijd gescoord na face to face met het
gezin of wanneer informatie van derden iets doet met het beeld van de score op de centrale
lijn. De centrale lijn wordt ingevuld voor het hele gezin. De score op de Centrale lijn wordt met
het team besproken tijdens het basisteamoverleg.
De derde fase van GGW: ‘Borgen en generaliseren’ wordt ingegaan zodra de veranderingen
binnen het gezin zodanig zijn, dat de gezinsleden zonder BJAA verder kunnen. Constante en
voldoende (6 of hoger) scores op de Veiligheidslijn en Centrale Lijn zijn indicatoren hiervoor.
Wel is het mogelijk dat andere hulpverleners betrokken blijven. In deze fase intensiveert het
contact tussen de gezinsmanager en het gezin. De veranderingen worden met het gezin
besproken. De gezinsmanager bespreekt met het gezin wat heeft gewerkt om de
veranderingen te bewerkstelligen en hoe zij deze ook kunnen toepassen in andere situaties.
Samen met de gezinsmanager stelt het gezin een borgingsplan op, zodat het gezin op eigen
kracht verder kan. Het vasthouden aan deze veranderingen staat centraal. Dit kan inhouden dat
hulpverlening of steun uit het netwerk wordt geïntegreerd in het gezin. Ook in deze fase kan
het organiseren van een EK-c helpend zijn. Deze fase duurt ongeveer 6 weken, vervolgens
wordt het traject afgesloten.
De doelstelling is dat na de begeleiding door de gezinsmanager het gezin een gevoel heeft van
controle over haar mogelijkheden om toekomstige problemen en andere aan te kunnen pakken,
waarbij het gezin realistisch is ten opzichte van toekomstige problemen en het gezin een plan
heeft voor het blijven toepassen van wat ze geleerd hebben in nieuwe situaties. De veiligheid
van alle kinderen wordt zo blijvend verbeterd.
30
6. Conclusie
Het doel van dit onderzoek was om vast te stellen uit welke centrale elementen de
basismethodiek Generiek Gezinsgericht Werken (GGW) bestaat en hoe deze elementen zijn
geoperationaliseerd. Op basis van de literatuurstudie, inhoudsanalyse en Delphi rondes is
vastgesteld uit welke tien centrale elementen GGW bestaat, hoe deze zijn geoperationaliseerd
en de bewoording hiervan is aangepast op basis van input van de expertgroep van Bureau
Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam (BJAA). Deze lijst met centrale elementen is geen
‘afvinklijst’, maar biedt een overzicht van de werkzaamheden die bij GGW horen. Elk gez in
vraagt om een aanpak op maat, hetgeen juist kenmerkend is voor GGW.
GGW staat voor een vernieuwde inhoudelijke aanpak en tegelijkertijd voor een aantal
procesmatige zaken en systeemafspraken. Zo wordt er gewerkt in teams waarin iedereen de
taken van jeugdhulpverlener, jeugdbeschermer en jeugdreclasseerder uitvoert. Daarnaast is er
een systeem voor lijnmanagement ingevoerd, waarbij de gezinsmanagers inhoudelijk
verantwoordelijk zijn voor zaken, maar dat voor het oplossen van kwesties het management
gevraagd kan worden. Tevens houdt GGW in dat er wekelijks ondersteuning op de inhoud en
methodiek plaatsvindt, tijdens het basisteamoverleg. De invoering van dit
ondersteuningssysteem houdt een totale omschakeling van werkwijze in. De teams hebben een
andere samenstelling, werken met andere rapportage en nieuw is ook het volgen van de
programmatrouw van FFPS. Zo een wijze van volgen van de manier waarop professionals
werken, is beslist nog ongebruikelijk in de Nederlandse jeugdzorg (Boendermaker, Boomkens,
Goense & Steffens, 2012).
Centraal bij de invoering van GGW staat een vorm van denken en leren die zich
kenmerkt door het achterhalen van oorzaken van systeemcondities die het werk frustreren. Dit
uitgangspunt, waarbij terug wordt gegrepen op de oorzaak of het ‘waarom’, ligt ten grondslag
aan alle veranderingen die gepaard gaan met de ontwikkeling en invoering van GGW. Bij deze
vorm van leren wordt er op de oorzaak van het probleem ingegaan en wordt aan de hand van
feedback gekeken naar het handelen in het verleden. Bij dit pro ces van zogeheten double loop
learning worden eerdere strategieën, doelstellingen, regels en procedures ter discussie
gesteld en weegt de mening van medewerkers zwaar (Argyris & Schon, 1978). Continu vindt er
een check-plan-do cyclus plaats waarbij wordt gereflecteerd op het ‘waarom’ van het denken
en handelen (Argyris, 1991). Door deze double loop learning, wordt de organisatie stap voor
stap veranderd.
Vaststellen centrale elementen Generiek Gezinsgericht Werken Inhoudelijk is GGW gebaseerd op verschillende bestaande methodieken. De centrale elementen van
de Deltamethode gezinsvoogdij, Handboek Jeugdreclassering, Functional Family Parole
Service, aanpak (overlastgevende) Multiprobleemgezinnen en Eigen Kracht-conferenties uit het
literatuuronderzoek zijn bijna allemaal in GGW herkend. Over de aanwezigheid van acht
activiteiten binnen GGW is geen consensus bereikt en is er één nieuw onderdeel toegevoegd.
De literatuurstudie, inhoudsanalyse en gesprekken binnen de organisatie hebben geleid tot een
accuraat beeld van GGW, nu door de Delphi rondes slechts acht activiteiten zijn geëlimineerd.
Een beschrijving van de basismethodiek GGW is tot stand gekomen die bestaat uit tien centrale
elementen.
1. Gezinsgericht
2. Verbinden en motiveren gezin
3. Relationele focus
4. Intensief casemanagement
5. Gericht op veilige ontwikkeling kind
6. Planmatig werken
31
7. Transparant werken
8. Borging en generalisatie van verandering
9. Betrekken van netwerk
10. Werken als één team
Er is veel feedback gekomen op de omschrijving van de activiteiten die onder de centrale
elementen van GGW vallen. De bewoording is voor het merendeel van de activiteiten
aangepast. Volgens de GGW experts moesten de activiteiten vanuit de Deltamethode en het
Handboek Jeugdreclassering worden beschreven in de GGW context. Dat beteke nt dat de
activiteiten, die ook in de Deltamethode en Handboek Jeugdreclassering voorkwamen, binnen
GGW meer gezinsgericht zijn en in samenwerking met het gezin plaatsvinden.
Borging elementen jeugdbescherming en jeugdreclassering Het secundaire doel van dit onderzoek was om te kijken of de centrale elementen van
jeugdbescherming en jeugdreclassering gewaarborgd zijn binnen GGW. Bijna alle elementen
uit de Deltamethode Gezinsvoogdij een het Handboek Jeugdreclassering zijn ook in GGW terug
te vinden. Deze bevinding sluit aan bij recent onderzoek naar de uitvoering van Deltamethode
en het Handboek Jeugdreclassering bij BJAA (Van Vianen, Addink & Eijgenraam, 2013a; Van
Vianen, Addink & Eijgenraam, 2013b). Geconcludeerd kan worden dat de centrale elementen
van jeugdbescherming en jeugdreclassering gewaarborgd zijn binnen GGW, hetzij dat de
concrete activiteiten doorontwikkeld zijn en er andere en aanvullende instrumenten worden
gebruikt om de risico- en protectieve factoren in kaart te brengen. GGW is niet slechts een
samenvoeging van de verschillende elementen, maar een verrijking: GGW omvat méér dan de
afzonderlijke delen uit het Handboek Jeugdreclassering en de Deltamethode Gezinsvoogdij.
Dit onderzoek heeft laten zien dat het oplossingsgericht werken uit de Deltamethode en
de individuele begeleiding uit het Handboek Jeugdreclassering geen centrale elementen
vormen in GGW. Dit wil echter niet zeggen dat er geen individuele begeleiding plaatsvindt.
Binnen GGW is niet de individuele begeleiding, maar juist de gezinsgerichte aanpak een
centraal element. Waar nodig kan nog steeds individuele begeleiding plaatsvinden. Het
oplossingsgericht werken is in GGW op een andere wijze opgepakt. Er wordt wel naar
oplossingen gezocht, echter de oorzaak van problemen en knelpunten worden daarbij onder
de loep genomen. Hierdoor is het mogelijk structurele oplossingen te vinden en
systeemveranderingen mogelijk te maken.
Van de Deltamethode is bekend dat verschillende onderdelen van de methodiek
bijdragen aan de verkorting van de duur van de maatregel en de duur en het aantal
uithuisplaatsingen (Stams, Top – van der Eem, Limburg, van Vught & Van der Laan, 2010). Of
de specifieke bestanddelen2, zoals geformuleerd door Slot en Van Montfoort en recentelijk
gehanteerd door het Nederlands jeugdinstituut (2013a), ook allemaal bijdragen aan het effect is
niet bekend. Wel zien we dat deze vier ijkpunten ook aan de orde komen in GGW, zoals ook is
bevestigd in eerdergenoemd onderzoek.
2 1. Taxeren en bespreken van de veiligheid van het kind;
2. Het werken volgens het 4-stappen plan:
2.1. Het formuleren van zorgpunten;
2.2. Het formuleren van ontwikkelingsbedreigingen;
2.3. Het opstellen van ontwikkelingsuitkomsten;
2.4. Het opstellen van werkdoelen;
3. Engageren en positioneren;
4. Het gebruiken van de Delta-hulpmiddelen;
5. Activeren van het netwerk.
32
In het Handboek Jeugdreclassering staan drie What Works principes centraal: het
risicobeginsel, het behoeftebeginsel en het responsiviteitsbeginsel. Deze drie beginselen zijn
ook binnen GGW duidelijk herkenbaar en krijgen hoofdzakelijk invulling vanuit de methodiek
FFPS. Het risicobeginsel stelt aan de orde wie er behandeld moet worden en met welke
intensiteit. Het gaat hierbij om het recidiverisico en het schaderisico. In FFPS (en dus GGW)
zijn de frequentie en het aantal gesprekken afhankelijk van de ernst van de risicofactoren, de
onmiddellijke beschikbaarheid van beschermende factoren en het oordeel van de BJAA
gezinsmanager over hoe lang het gezin door kan gaan zonder grote verstoring van de
veiligheid. Uitgangspunt is dat de eerste twee weken in het teken staan van verbinden met het
gezin en na ongeveer een maand het gezin gemotiveerd moet zijn voor hulpverlening. De
contactfrequentie in deze periode hangt af van bovengenoemde. Ter inschatting van deze
risico’s wordt op korte termijn het Landelijk Instrumentarium Jeugdstrafrechtketen (LIJ)
geïmplementeerd. Het LIJ wordt met behulp van de Vanguard benadering in GGW ingebed.
Het behoeftebeginsel stelt aan de orde wat het doel van de behandeling moet zijn om
recidive te voorkomen. Het veranderingsmodel van GGW is gericht op de risico’s en
beschermende factoren die vanaf het begin in kaart worden gebracht. Specifieke interventies
die geïndividualiseerd zijn voor de unieke uitdagingen, diverse kwaliteiten en sterke punten
van gezinsleden worden ingezet. Het responsiviteitsbeginsel gaat in op het ‘waarmee’, op de vorm van de vereiste
behandeling. De gezinsmanager zoekt die behandelingsprogramma's en behandelaars die
passen bij het kind en gezin. Bij BJAA worden alleen die interventies die het beste passen
ingezet. De doelen van de interventie moeten op maat zijn, ze moeten matchen met de krachten
van het kind en het gezin. De patronen en thema’s binnen het gezin worden meegenomen in de
overweging van de te kiezen interventies. Er wordt (waar mogelijk) gekozen voor interventies
die evidence based zijn. Indien de gewenste interventies niet of niet op korte termijn
beschikbaar zijn, wordt dit als kwestie geëscaleerd. Zo wordt passende hulp tijdig
gerealiseerd. Gedurende deze interventies ondersteunt en volgt de gezinsmanager de
voortgang, om uitval en terugval tegen te gaan. Barrières voor het goed uitvoeren van de
interventie worden weggenomen om het veranderprogramma de beste kans van slagen geven.
Verrijking Door de toevoeging van de gezinsgerichte benadering uit FFPS en (O)MPG, de relationele
focus en de expliciete aandacht voor borging van veranderingen vanuit FFPS en het werken als
één team worden de afzonderlijke methoden voor jeugdreclassering en jeugdbescherming tot
één generieke basismethodiek geïntegreerd.
Binnen GGW worden andere hulpmiddelen gebruikt dan binnen de Deltamethode en het
Handboek Jeugdreclassering, maar met dezelfde functie en met hetzelfde doel. Aanvullend op
de onderdelen uit de bestaande methodieken is het continu volgen van de veiligheid en
voortgang in het gezin, hetgeen expliciet wordt gemaakt in een cijfer van 0 tot 10, na elk
contact. De middelen hiertoe (Centrale Lijn en Veiligheidslijn) nemen een heel zichtbare positie
in binnen het werken volgens GGW en versterken en concretiseren de focus op veiligheid en
voortgang. Binnen GGW gebruikt de gezinsmanager de LIRIK en de Pedagogische Visie om
een risico-inschatting te maken. Op termijn wordt het LIJ hier aan toegevoegd. De
gezinsmanager maakt de ontwikkelingen in de veiligheidssituatie regelmatig inzichtelijk aan de
hand van de Veiligheidslijn. De voortgang op de doelen wordt inzichtelijk gemaakt door
enerzijds het gezinsplan bij te werken en anderzijds de Centrale Lijn te scoren.
Daarnaast is binnen GGW het centrale element van verbinden en motiveren van het
gezin verder uitgewerkt dan voorheen in de Deltamethode. Vanuit FFPS worden verschillende
cognitieve gedragstherapeutische technieken aangeleerd. Dit biedt concrete handvatten hoe de
gezinsmanagers met het gezin kunnen verbinden en hen kunnen motiveren.
Tot slot is de centrale positie van het werken als één team een verrijking op de
bestaande methodieken. Wekelijks komt het basisteam samen en de gezinsmanagers houden
33
elkaar op de hoogte van elkaars gezinnen. Belangrijke beslissingen worden na bespreking
gezamenlijk genomen. Het werken als een team versterkt het methodisch en planmatig werken
en vergroot de deskundigheid van de gezinsmanagers. Hiermee wordt de professionaliteit
gestimuleerd en bewaakt. Alle gezinsmanagers zijn uitvoerig getraind. Naast de reguliere
opleiding en trainingen, volgen zij vijf keer een tweedaagse FFPS training. Na het volbrengen
van deze training ontvangen zij een certificaat. Om echt te leren werken met FFPS en dit
vervolgens te borgen werkt FFPS met een intensieve ondersteuningsstructuur. De
gezinsmanagers krijgen wekelijks FFPS supervisie, waarbij concrete cases besproken worden.
De toepassing van FFPS en de ontwikkeling daarvan worden gevolgd door de supervisor in het
team (de senior gezinsmanager). Wekelijks en per kwartaal wordt de kwaliteit van de
uitvoering bijgehouden met behulp van FFPS kwaliteitsinstrumenten . De supervisor wordt zelf
ook wekelijks in groepsbijeenkomsten ondersteund. Zo wordt de programmatrouw constant
gevolgd en gestimuleerd.
Samenvattend, de basismethodiek GGW integreert de centrale elementen van de verschillende
methodieken tot een inhoudelijke aanpak, die is verrijkt met concrete technieken om de
uitvoering werkelijk handen en voeten te geven en combineert dit met een procesmatige
aanpak en systeemafspraken. GGW als methodiek richt zich niet alleen op het gezinssysteem
rondom een kind, maar houdt ook een systeemgerichte benadering van de organisatie in. De
organisatie als lerend systeem geldt als voorwaarde voor het adequaat kunnen werken volgens
GGW.
34
Discussie
Het vaststellen van de centrale elementen van Generiek Gezinsgericht Werken heeft geleid tot
een helder document waarin de tien centrale elementen staan beschreven en waarin tevens de
inclusie en verrijking van de elementen vanuit de methodieken voor jeugdbescherming en
jeugdreclassering zijn beschouwd. Dit geeft inzicht in de inhoud en het proces van de
werkwijze bij Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam. Ondanks het informatieve karakter
van dit onderzoek, is het nadrukkelijk geen trainingshandleiding. Ook d e theoretische
onderbouwing van de methodiek GGW ontbreekt nog, waardoor nog niet inzichtelijk is hoe en
waarom deze methodiek voor deze doelgroep werkt. Een van de prioriteiten van het
onderzoek bij BJAA is om deze theoretische onderbouwing op papier te zette n. Dit draagt bij
aan het inzicht in de werkzame factoren van GGW. Tevens wordt helder welke bekende
algemeen en specifiek werkzame factoren GGW in zich heeft en welke (nog) niet.
Hoewel de beschrijving van GGW heeft geleid tot meer helderheid over de methodiek, is het
vaststellen en opschrijven van de centrale elementen tegelijkertijd een zwakte . GGW is een
methodiek die in ontwikkeling is, omdat wordt gewerkt vanuit een continu leerproces.
Daarnaast is de praktijk voortdurend in ontwikkeling. Dit maakt dat een statische weergave van
de methodiek al snel aanpassing vereist. Een relevant voorbeeld hiervan is de invoering van
het Landelijk Instrumentarium Jeugdstrafrechtketen. Op dit moment wordt het LIJ aan de hand
van de Vanguard methode vanuit de waardewerk principes in GGW opgenomen. Dit wordt
uitgeprobeerd in een pilot en vervolgens organisatiebreed geïmplementeerd . Daarnaast zullen
de theoretische onderbouwing van GGW en de inzichten die daarmee worden opgedaan
(mogelijk) leiden tot aanscherping of aanvulling van de methodiek. Deze kennisontwikkeling
zorgt ervoor dat Generiek Gezinsgericht Werken een methodiek is die continu aan
ontwikkeling onderhevig is.
De beschrijving van de centrale elementen zoals die nu er ligt, moet worden
beschouwd als een product van de periode waarin het is geschreven. De dynamiek van GGW
vraagt om een passende wijze om de methodiek inzichtelijk te (blijven) maken. Een
mogelijkheid hiertoe is om over enige tijd opnieuw een Delphi ronde te doorlopen om de
consensus te bepalen over de elementen van de methodiek.
35
Literatuur
Alexander, J. F., & Robbins, M. S. (2010). Functional family therapy: A phase-based and multi-
component approach to change. In R. C. Murrihy, A. D. Kidman & T. H. Ollendick (Eds.),
Clinical handbook of assessing and treating conduct problems in youth. (pp. 245-271). New
York, NY US: Springer Science + Business Media.
Argyris, C., & Schon, D. (1978). Organizational Learning: A theory of action perspective .
Reading MA: Addison-Wesley. ISBN 0-201-00174-8.
Argyris, C. (1991). Teaching smart people how to learn. Harvard Business Review.
Berg-le Clercq, T., Zoon, M., & Kalsbeek, A. (2012). Wat werkt in mult iprobleemgezinnen?
Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut.
Beehler, G.P., Funderburk, J.S., Possemato, K., & Vair,C.L. (2013). Developing a measure of
provider adherence to improve the implementation of behavioral health services in primary
care: a Delphi study. Implementation Science, 8, 19.
Bos, L. van de, & Hering, M. (2008). Werkdocument multiprobleemgezinnen stadsregio
Amsterdam. Amsterdam: Stadsregio Amsterdam.
Dinkgreve, M.A.H.M. (2011). Pilot project BJAA. Hefbomen naar de toekomst. Amsterdam:
Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam.
Dinkgreve, M.A.H.M., Poel, S.F.P. van de, D. Kopp & M. Coret (2013). Every Child Save
Forever, how youth welfare organizations can really change. Internal paper. Amsterdam:
Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam.
Dinkgreve, M.A.H.M., Poel, S.F.P. van de, M. Coret & K. Cahn (2013). A systems approach
toward leadership and the management of human services. Washington DC: Global
Implementation Conference 2013.
Felser, C. (2011). Dienstverlening vanuit Systeemdenken. M&O, 3, 17-35.
Fixen, D.L., Naoom, S.F., Blase, K.A., Friemand, R.M., & Wall ace, F. (2005). Implementation
research: a synthesis of the literature. Tampa, FL: University of South Florida, Louis de la Parte
Florida Mental Health Institute, The National Implementation Research Netwerk.
Hersbach, J.(2009). Multiprobleem gezinnen. Amsterdam: Bureau Jeugdzorg Ag glomeratie
Amsterdam.
Hersbach, J. (2009). Draaiboek MPG. Amsterdam: Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam.
Hogue, A., Henderson, C. E., Dauber, S., Barajas, P. C., Fried, A., & Liddle, H. A. (2008).
Treatment adherence, competence, and outcome in individual and family therapy for adolescent
behavior problems. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 76(4), 544-555.
Homburg, G. H. J., Timmermans, M., & Van den Tillaart, J. (2010). Werken volgens de methode.
procesevaluatie methode handboek jeugdreclassering. Amsterdam: Regioplan
Beleidsonderzoek.
36
Hsu, C., & Sandford, B.A. (2007). The delphi technique: Making sense of consensus. Practical
assessment, research & evaluation, 12, 10. Online te raadplegen:
http://pareonline.net/getvn.asp?v=12&n=10
Intensive Parole Model for High-Risk Juvenile Offenders (2009). Report to the Legislature.
Washington: Washington State Department of Social & Health Services.
Jagtenberg, R., Hulst, B. van, & Roo, A. de (2011). Maatschappelijke opbrengsten van Eigen
Kracht-conferenties in het kader van geïndiceerde jeugdzorg trajecten met een toespitsing op
multi-probleem gezinnen. Delft : Technische Universiteit Delft.
Kopp, D. (2011). Functional familiy probation services (FFPS). bureau jeugdzorg agglomeratie
amsterdam. Unpublished manuscript.
Lange, M. de, & Haaren, S. van. (2011). De MPG-aanpak. Organiseren van de hulpverlening
rondom het gezin. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut, BJAA.
Linstone, H. A., & Turoff, M. (1975). Introduction. In H. A. Linstone, & M. Turoff (Eds.). The Delphi method: Techniques and applications (pp. 3-12). Reading, MA: Addison-Wesley
Publishing Company.
Morrison, A. P., & Barratt, S. (2010). What Are the Components of CBT for Psychosis? A Delphi
Study. Schizophrenia Bulletin, 36, 136-142
Pagée, R. van (2003). Eigen Kracht (Family Group Conference in Nederland): Van model naar
invoering. Amsterdam: SWP.
Pill, J. (1971). The Delphi method: Substance, context, a critique and an ann otated bibliography.
Socio-Economic Planning Science, 5, 57-71.
PI Research & Van Montfoort (2009). Handboek Deltamethode Gezinsvoogdij: De nieuwe methode voor
de uitvoering van de ondertoezichtstelling. Duivendrecht/Woerden: PI Research/Van Montfoort.
Regeer, B., Bunders, A., André, J., Hogema, L., & Van Veelen, N. (2012). Licht aan het einde van
de tunnel. eerste ervaringen met GGW van de hoofdgroep en de eerste inrol. Amsterdam:
Athena Instituut, Vrije Universiteit Amsterdam.
Rowland, M. K. (2009). Family-based reintegration: effective interventions for juveniles on parole. Lfb Scholarly Pub Llc.
Schoenwald, S. K., Chapman, J. E., Sheidow, A. J., & Carter, R. E. (2009). Long -term youth
criminal outcomes in MST transport: The impact of therapist adherence and organizational
climate and structure. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology, 38 (1), 91-105.
Seddon, J. (2008). Systems Thinking and the Public Sector. – Axminster : Triarchy Press.
Seddon, J., &Caulkin, S. (2007). ‘Systems thinking, lean production and action learning’ in Action
Learning Research and Practice, 4, 1.
Skutsch, Margaret. & Hall, Diana. & Chicago Board of Education, IL. Dept. of Facilities Planning. (1973).
Delphi Potential Uses in Educational Planning. Project Simu-School: Chicago Component. [Washington,
37
D.C.]: Distributed by ERIC Clearinghouse,
http://www.eric.ed.gov/contentdelivery/servlet/ERICServlet?accno=ED084659
Stams, G. J. J. M., Top-Van der Eem, M., Limburg, S., Van Vught, E., & Van der Laan, P. H.
(2010). Implementatie en doelmatigheid van de Deltamethode gezinsvoogdij: Onderzoek naar
de invloed van de Deltamethode gezinsvoogdij op het verloop van de ondertoezichtstelli ng.
Amsterdam: UVA, SCO-Kohnstamm instituut.
Tong Sang, M.N., Wit, A.C. de, Boer, M.D. de, & Jongman, E. (2012). Functional Family Parole
Services. Een onderzoek naar de effectiviteit van FFPS. Amsterdam: De Bascule, BJAA.
Vanguard Nederland (2013). Vanguard Methodiek www.vanguardnederland.nl
Veelen, J. S. M., Regeer, B. J., Van der Meij, M. G., Bunders, A., Kuppers, J. F. H., & Bunders, J.
F. G. (2012). Dynamische leeragenda voor generiek gezinsgericht werken. evaluatie van
leeronderwerpen binnen Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam. Amsterdam: Athena
instituut, Vrije Universiteit, Faculteit der Aard- en Levenswetenschappen.
Vianen, R.T. van, Addink, A., & Eijgenraam, K.L. (2013a). Programma-integriteit methode
jeugdbescherming. Onderzoek naar de programma-integriteit van de kernelementen uit de
Deltamethode. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut.
Vianen, R.T. van, Addink, A., & Eijgenraam, K.L. (2013b). Onderzoek naar het toepassen van de
methode jeugdreclassering bij twee bureaus jeugdzorg. Utrecht: Nederlands Jeugdinistituut.
Vogelvang, B. (Ed.). (2005). De jongere aanspreken, handboek methode jeugdreclassering.
Utrecht/Woerden: MOGroep/Adviesbureau van Montfoort.
Walker, J.S., & Bruns, E.J. (2006). Building on practice-based evidence: using expert
perspectives to define the wraparound process. Psychiatric services, 57, 11, 1579 -1585.
Yousuf, M.I. (2007). Using experts’ opinions through Delphi technique. Practical assessment, research and evaluation, 12, 4. Online te raadplegen:
http://pareonline.net/getvn.asp?v=12&n=4
38
Bijlagen
39
Bijlage I: Centrale elementen methodieken
Deltamethode
Handboek JR Aanpak MPG FFPS Generiek Gezinsgericht Werken
Centrale elementen Centrale elementen Centrale elementen Centrale elementen Centrale elementen Ook in
Gericht op veiligheid
en ontwikkeling bij
jeugdige
Aansluiten en
motiveren
Planmatig werken
Transparant werken
Oplossingsgericht
werken
Gericht op
voorkomen recidive
Individuele
begeleiding
Aansluiten en
motiveren jongere
Risicobeginsel be-
palend voor inten-
siteit begeleiding
In eigen omgeving
gezin
Planmatig werken
Transparant werken
Gezinsgericht
Gericht op
opvoedingsproble-
matiek
In eigen context gezin
(aansluiten)
Intensief case
management
Transparant werken
Gezinsgericht
Aansluiten en
motiveren gezin
Gericht op sterke
punten gezin
Planmatig werken
Relationele focus
Generalisatie en
borging van
verandering
Gezinsgericht
Aansluiten en motiveren gezin
Intensief casemanagement
Planmatig werken
Transparant werken
Gericht op veilige ontwikkeling kind
Betrekken van netwerk
Relationele focus
Borgen en generaliseren
Nieuw:
Werken als een team
Niet in GGW:
Oplossingsgericht werken
Individuele begeleiding
MPG / FFPS
Delta/JR/FFPS
MPG/FFPS
Delta/JR/FFPS
Delta/JR
Delta/JR/MPG/
FFPS
FFPS/EK-c
FFPS
FFPS/EK-c
Nu: kijken naar
oorzaak
Nu: gezinsgericht
40
Bijlage II: Uitkomst Delphi rondes
Activiteiten gezinsmanager Generiek Gezinsgericht
Werken
Ronde 1
N=48
Ronde 2
N=45
GM gaat na aanmelding zo snel mogelijk op huisbezoek
Versie ronde 2: GM gaat na aanmelding zo snel mogelijk in gesprek met het hele gezin dmv een huisbezoek
75% essentieel
23% erg
belangrijk
98%
82% essentieel
18% erg
belangrijk
100%
GM heeft face-to-face contact met het hele kerngezin
Versie ronde 2: GM heeft face-to-face contact met het hele kerngezin samen
75% essentieel
25% erg
belangrijk
100%
73% essentieel
27% erg
belangrijk
100%
GM spreekt met het gezin af in hun eigen context
Versie ronde 2: GM spreekt met het gezin af in de eigen omgeving
42% essentieel
44% erg
belangrijk
86%
47% essentieel
44% erg
belangrijk
91%
GM heeft regelmatig contact met gezin (afhankelijk van
FFPS fase)
Versie ronde 2: In fase 1 heeft GM minimaal 1x per week of zo vaak als nodig contact met gezin
67% essentieel
31% erg
belangrijk
98%
71% essentieel
20% erg
belangrijk
91%
GM begrijpt de relationele en hiërarchische verhoudingen
binnen het gezin
56% essentieel
35% erg
belangrijk
92%
75% essentieel
23% erg
belangrijk
98%
GM zet FFPS technieken in om de negatieve focus te
veranderen (zoals point process, sequencing,
onderbreken, krachten benoemen en relationele patronen
uitvragen)
Versie ronde 2: GM zet FFPS technieken in om de negativiteit in het gezin te verminderen
63% essentieel
33% erg
belangrijk
96%
69% essentieel
29% erg
belangrijk
98%
GM zet FFPS technieken in om de betekenis van gedrag
te veranderen (zoals reframe, thema hints benoemen en
thema’s benoemen)
Versie ronde 2: GM zet FFPS technieken in om de betekenis van gedrag van de gezinsleden te herkennen
48% essentieel
42% erg
belangrijk
90%
59% essentieel
39% erg
belangrijk
98%
GM matcht met het hele gezin
40% essentieel
38% erg
belangrijk
77%
44% essentieel
44% erg
belangrijk
88%
GM creëert een balanced alliance met alle leden van het
kerngezin
Versie ronde 2: GM creëert een balanced alliance met alle gezinsleden
50% essentieel
44% erg
belangrijk
94%
53% essentieel
47% erg
belangrijk
100%
41
GM brengt de motivatie van jeugdige in kaart
Versie ronde 2: GM werkt aan de motivatie van kind en gezin
13% essentieel
56% erg
belangrijk
69%
42% essentieel
51% erg
belangrijk
93%
GM praat over het gezin vanuit een relationeel
perspectief
42% essentieel
46% erg
belangrijk
88%
65% essentieel
33% erg
belangrijk
98%
GM laat de gezinsleden eigen rol in oplossing zien
Versie ronde 2: GM laat de gezinsleden zien dat zij een
rol hebben om verandering te weeg te brengen
44% essentieel
44% erg
belangrijk
88%
64% essentieel
33% erg
belangrijk
97%
GM vergroot hoop door verwachting op positieve
verandering te creëren
44% essentieel
46% erg
belangrijk
90%
57% essentieel
38% erg
belangrijk
95%
NIEUW: GM brengt professioneel netwerk in kaart en legt
contact met ketenpartners
61% essentieel
37% erg
belangrijk
98%
Veiligheid
GM herkent risicofactoren van een onveilige ontwikkeling
en opvoedsituatie
Versie ronde 2: GM herkent zorgpunten en krachten van
een veilige ontwikkeling en opvoedsituatie
70% essentieel
15% erg
belangrijk
85%
89% essentieel
11% erg
belangrijk
100%
GM herkent beschermende factoren van een onveilige
ontwikkeling en opvoedsituatie
65% essentieel
29% erg
belangrijk
94%
Samengevoegd
GM vraagt naar visie van gezin op risico en
beschermende factoren onveilige ontwikkeling en
opvoedsituatie
Versie ronde 2: GM bespreekt de zorgen en krachten met het gezin
44% essentieel
40% erg
belangrijk
84%
69% essentieel
31% erg
belangrijk
100%
GM herkent risicofactoren van recidive
Versie ronde 2: GM herkent de zorgpunten bij terugval in
oud gedrag
31% essentieel
52% erg
belangrijk
83%
45% essentieel
52% erg
belangrijk
97%
GM herkent beschermende factoren van recidive
Versie ronde 2: GM herkent de krachten ter voorkoming
terugval in oud gedrag
25% essentieel
54% erg
belangrijk
40% essentieel
58% erg
belangrijk
42
79% 98%
GM vraagt naar visie van gezin op risico en
beschermende factoren ten aanzien van recidive
Versie ronde 2: GM bespreekt de zorgen en krachten met
het gezin
29% essentieel
56% erg
belangrijk
85%
58% essentieel
40% erg
belangrijk
98%
De GM bespreekt de veiligheid van het kind in het gezin
Versie 2: De GM bespreekt met het gezin de veiligheid van het kind
75% essentieel
23% erg
belangrijk
98%
89% essentieel
9% erg
belangrijk
98%
De GM bespreekt het delict en recidiverisico van de
jeugdige in het gezin
Versie ronde 2: GM bespreekt met het gezin het delict en
risico op terugval
42% essentieel
42% erg
belangrijk
84%
40% essentieel
60% erg
belangrijk
100%
GM gebruikt risicotaxatieinstrument LIRIK na
uiterlijk 9 maanden opnieuw
23% essentieel
40% erg
belangrijk
25% belangrijk
Samengevoegd
GM vult minstens 2x per jaar de LIRIK in 25% essentieel
35% erg
belangrijk
27% belangrijk
Samengevoegd
GM maakt voortgang veiligheid inzichtelijk en geeft na
elk contact een score op de Veiligheidslijn
Versie ronde 2: GM maakt voortgang veiligheid inzichtelijk en scoort Veiligheidslijn na elk face-to-face contact en als blijkt dat veiligheid is veranderd
58% essentieel
38% erg
belangrijk
96%
78% essentieel
13% erg
belangrijk
91%
Fase 2: Ondersteunen en volgen
GM zet interventies in die aansluiten bij beschermende
en risicofactoren in het gezin (waardewerk)
Versie ronde 2: GM zet interventies in die aansluiten bij zorgpunten en krachten in het gezin
48% essentieel
48% erg
belangrijk
96%
67% essentieel
29% erg
belangrijk
96%
GM draagt alle informatie in één keer en correct over
naar andere hulpverlener of instantie (100% schone
overdracht)
44% essentieel
46% erg
belangrijk
90%
48% essentieel
52% erg
belangrijk
100%
GM escaleert bij teammanager indien gevraagde
interventie(s) niet (op korte termijn) beschikbaar zijn
Versie ronde 2: GM zet alles in om passende interventies op korte termijn in te zetten, zo nodig escaleert GM bij team en teammanager
40% essentieel
58% erg
belangrijk
98%
58% essentieel
42% erg
belangrijk
100%
GM werkt samen met alle gezinsleden 46% essentieel
46% erg
49% essentieel
49% erg
43
belangrijk
92%
belangrijk
98%
GM houdt voortuitgang tijdens interventie in de gaten
Versie ronde 2: GM houdt voortgang tijdens interventie in de gaten
44%
50%
94%
48% essentieel
52% erg
belangrijk
100%
GM maakt voortgang einddoel inzichtelijk en geeft na elk
contact een score op de Centrale Lijn
Versie ronde 2: GM maakt voortgang einddoel inzichtelijk door de Centrale Lijn te scoren na elk face-to-face contact en als blijkt dat er iets aan de situatie is veranderd
54% essentieel
40% erg
belangrijk
94%
62% essentieel
33% erg
belangrijk
95%
Indien nodig, overlegt GM met andere hulpverleners over
gezin in uitvoerdersoverleg
Versie ronde 2: GM organiseert uitvoerdersoverleggen met gezin en betrokken hulpverleners over voortgang ingezette zorg
52% essentieel
35% erg
belangrijk
87%
62% essentieel
33% erg
belangrijk
95%
GM overlegt met andere hulpverleners in het bijzijn van
gezin
25% essentieel
48% erg
belangrijk
21% belangrijk
Samengevoegd
GM stelt veranderingen vast bij het gezin 35% essentieel
56% erg
belangrijk
91%
Samengevoegd
GM bespreekt wat heeft gewerkt bij het gezin
Versie ronde 2: GM bespreekt met het gezin wat heeft gewerkt
54% essentieel
40% erg
belangrijk
94%
66% essentieel
32% erg
belangrijk
98%
GM zorgt dat veranderingen worden behouden
Versie ronde 2: GM ondersteunt het gezin bij het versterken en borgen van veranderingen
54% essentieel
33% erg
belangrijk
87%
71% essentieel
29% erg
belangrijk
100%
Fase 3: Generaliseren
GM geeft extra ideeën voor versterken/opbouwen van
veranderingen
17% essentieel
44% erg
belangrijk
33% belangrijk
Samengevoegd
GM zorgt dat gezin veranderingen generaliseert naar
andere situaties
Versie ronde 2: GM bespreekt met gezin hoe zij veranderingen ook kunnen toepassen in andere situaties
35% essentieel
54% erg
belangrijk
91%
50% essentieel
48% erg
belangrijk
98%
GM integreert nodige hulpverlening in gezinsleven
27% essentieel
40% erg
belangrijk
34% essentieel
51% erg
belangrijk
44
23% belangrijk
85%
GM besteedt aandacht aan continuïteit van steun uit
netwerk
Versie ronde 2: GM betrekt het netwerk voor continuïteit in steun aan gezin
48% essentieel
42% erg
belangrijk
90%
59% essentieel
36% erg
belangrijk
95%
GM stelt een borgingsplan op
Versie ronde 2: Het gezin stelt samen met GM een borgingsplan op
69% essentieel
23% erg
belangrijk
92%
80% essentieel
20% erg
belangrijk
100%
GM gebruikt risicotaxatieinstrument LIRIK bij afsluiten 29% essentieel
42% erg
belangrijk
23% belangrijk
Samengevoegd
Plan van Aanpak
GM laat het gezin bepalen waar het om gaat (maatwerk)
Versie ronde 2: GM bepaalt samen met gezin waar het om gaat (maatwerk)
28% essentieel
43% erg
belangrijk
23% belangrijk
47% essentieel
53% erg
belangrijk
100%
GM stelt één plan van aanpak op voor het hele gezin
Versie ronde 2: GM stelt één plan van aanpak op met het hele gezin, in taal van gezin
45% essentieel
45% erg
belangrijk
90%
64% essentieel
33% erg
belangrijk
97%
GM stelt Plan van aanpak samen met gezin op 64% essentieel
26% erg
belangrijk
90%
Samengevoegd
GM schrijft gezinsplan in woorden van het gezin 40% essentieel
47% erg
belangrijk
87%
Samengevoegd
GM beschrijft het gezinspatroon
Versie ronde 2: GM beschrijft duidelijke gezinspatronen en thema’s
57% essentieel
32% erg
belangrijk
89%
73% essentieel
24% erg
belangrijk
97%
GM stelt een haalbaar einddoel (Centrale Lijn) vast dat is
gekoppeld aan de reden van aanmelding
Versie ronde 2: GM stelt samen met het gezin een haalbaar einddoel op
60% essentieel
32% erg
belangrijk
82%
82% essentieel
18% erg
belangrijk
100%
GM stelt doelen vast (hoe Centrale Lijn te behalen)
Versie ronde 2: GM stelt samen met het gezin doelen vast
57% essentieel
38% erg
belangrijk
95%
73% essentieel
27% erg
belangrijk
100%
45
De doelen zijn SMART geformuleerd
Versie ronde 2: De doelen zijn begrijpelijk voor het gezin en systematisch, meetbaar, aanvaardbaar, realistisch en tijdgebonden (SMART)
51% essentieel
36% erg
belangrijk
87%
64% essentieel
36% erg
belangrijk
100%
De doelen sluiten aan bij zorgen en krachten uit
pedagogische visie
Versie ronde 2: De doelen sluiten aan bij de zorgen en krachten en dragen bij aan het behalen van de centrale lijn
47% essentieel
43% erg
belangrijk
90%
58% essentieel
42% erg
belangrijk
100%
GM maakt concrete afspraken met gezin hoe doelen te
bereiken
51% essentieel
36% erg
belangrijk
87%
69% essentieel
29% erg
belangrijk
98%
GM stelt doelen die passen binnen de centrale lijn 49% essentieel
47% erg
belangrijk
96%
Samengevoegd
Betrekken van het netwerk
GM bevraagt het gezin naar het netwerk
Versie ronde 2: GM brengt met het gezin het netwerk in kaart
55% essentieel
40% erg
belangrijk
95%
66% essentieel
32% erg
belangrijk
98%
GM betrekt waar mogelijk het sociale netwerk van het
gezin
Versie ronde 2: GM betrekt het sociale netwerk van het gezin
49% essentieel
45% erg
belangrijk
94%
55% essentieel
43% erg
belangrijk
98%
GM overweegt en bespreekt de inzet van Eigen Kracht
conferentie
Versie ronde 2: GM bespreekt inzet EK-C met gezin
38% essentieel
45% erg
belangrijk
83%
23% essentieel
64% erg
belangrijk
87%
GM zet Eigen Kracht Conferentie in, tenzij er
zwaarwegende tegenargumenten zijn
34% esssentieel
36% erg
belangrijk
70%
19% essentieel
62% erg
belangrijk
81%
Basisteamoverleg
GM bereidt basisteamoverleg voor
53% essentieel
34% erg
belangrijk
87%
60% essentieel
38% erg
belangrijk
98%
GM deelt vóór basisteamoverleg relevante info/casenotes
met collega’s
Versie ronde 2: GM zorgt dat voor basisteamoverleg het
45% essentieel
43% erg
belangrijk
52% essentieel
41% erg
belangrijk
46
gezinsplan up to date is en casenotes gedeeld zijn
88%
93%
GM neemt wekelijks deel aan drie uur basisteamoverleg
55% essentieel
30% erg
belangrijk
85%
70% essentieel
28% erg
belangrijk
98%
Opgestelde einddoelen worden in het basisteamoverleg
vastgesteld
Versie ronde 2: De opgestelde Centrale Lijn wordt in het basisteamoverleg vastgesteld
28% essentieel
40% erg
belangrijk
26% belangrijk
41% essentieel
55% erg
belangrijk
96%
GM bespreekt gezinsplan en voortgang gezin in
basisteamoverleg
Versie ronde 2: GM bespreekt gezin bij binnenkomst, stagnatie, fase overgangen en afsluiting in basisteamoverleg
32% essentieel
34% erg
belangrijk
21% belangrijk
43% essentieel
50% erg
belangrijk
93%
GM bespreekt daadwerkelijke gedrag in
gezinsgesprekken a.d.h.v. FFPS model
51% essentieel
36% erg
belangrijk
87%
57% essentieel
38% erg
belangrijk
95%
GM bespreekt kernbeslissingen gezin in
basisteamoverleg
49% essentieel
34% erg
belangrijk
83%
Samengevoegd
GM escaleert systeemkwesties naar de teammanager als
GM er zelf niet uitkomt
51% essentieel
36% erg
belangrijk
87%
70% essentieel
30% erg
belangrijk
100%
Binnen het team 'pullt' de GM waar en wanneer nodig
deskundigheid
45% essentieel
49% erg
belangrijk
94%
46% essentieel
49% erg
belangrijk
95%
Geen consensus
Verwijderd: geen consensus
GM spreekt ook met het kind alleen
Versie ronde 2: GM spreekt indien nodig ook alleen met het kind
Ronde 1
15% essentieel
21% erg
belangrijk
36%
Ronde 2
9% essentieel
25% erg
belangrijk
34%
GM ziet de slaapkamer van het kind
Versie ronde 2: GM kent de woonsituatie van het kind
10% essentieel
31% erg
belangrijk
36% essentieel
29% erg
belangrijk
47
41%
65%
GM brengt leerstijl jongere in kaart
Versie ronde 2: GM stelt de leerstijl van het gezin vast.
6% essentieel
40% erg
belangrijk
46%
22% essentieel
44% erg
belangrijk
66%
GM werkt oplossingsgericht
Versie ronde 2: GM onderzoekt de oorzaak en de krachten van gezin om te veranderen, en kiest van daaruit oplossingen
23% essentieel
29% erg
belangrijk
52%
31% essentieel
47% erg
belangrijk
78%
GM gebruikt risicitaxatieinstrument LIRIK bij start
Versie ronde 2: GM maakt bij start, afsluiting en minstens 2x per jaar een veiligheidsinschatting en gebruikt daarbij risicotaxatieinstrument LIRIK
35% essentieel
33% erg
belangrijk
68%
33% essentieel
33% erg
belangrijk
66%
GM zet evidence based interventie(s) in
8% essentieel
29% erg
belangrijk
37%
9% essentieel
37% erg
belangrijk
46%
De GM voert waar mogelijk zelf interventies uit 6% essentieel
17% erg
belangrijk
23%
0% essentieel
26% erg
belangrijk
26%
De GM zit het uitvoerdersoverleg voor 27% essentieel
44% erg
belangrijk
71%
26% essentieel
51% erg
belangrijk
78%
48
Bijlage III: Centrale elementen GGW geoperationaliseerd
Gezinsgericht
1. GM heeft face-to-face contact met het hele kerngezin samen
2. GM werkt samen met alle gezinsleden
3. GM stelt één plan van aanpak op met het hele gezin, in taal van gezin
Verbinden en motiveren gezin
4. GM gaat na aanmelding zo snel mogelijk in gesprek met het hele gezin dmv een
huisbezoek
5. In fase 1 heeft GM minimaal 1x per week of zo vaak als nodig contact met gezin
6. GM spreekt met het gezin af in de eigen omgeving
7. GM zet FFPS technieken in om de negativiteit in het gezin te verminderen
8. GM zet FFPS technieken in om de betekenis van gedrag van de gezinsleden te
herkennen
9. GM matcht met het hele gezin
10. GM creëert een balanced alliance met alle gezinsleden
11. GM werkt aan de motivatie van kind en gezin
12. GM laat de gezinsleden zien dat zij een rol hebben om verandering te weeg te
brengen
13. GM vergroot hoop door verwachting op positieve verandering te creëren
Intensief casemanagement
14. GM brengt professioneel netwerk in kaart en legt contact met ketenpartners
15. GM draagt alle informatie in één keer en correct over naar andere hulpverlener of
instantie (100% schone overdracht)
16. GM zet alles in om passende interventies op korte termijn in te zetten, zo nodig
escaleert GM bij team en teammanager
17. GM houdt voortgang tijdens interventie in de gaten
18. GM organiseert uitvoerdersoverleggen met gezin en betrokken hulpverleners over
voortgang ingezette zorg
Planmatig werken
19. GM stelt samen met het gezin een haalbaar einddoel op
20. GM stelt samen met het gezin doelen vast
21. De doelen zijn begrijpelijk voor het gezin en systematisch, meetbaar, aanvaardbaar,
realistisch en tijdgebonden (SMART)
22. De doelen sluiten aan bij de zorgen en krachten en dragen bij aan het behalen van de
centrale lijn
23. GM maakt concrete afspraken met gezin hoe doelen te bereiken
Transparant werken
24. GM bespreekt de zorgen en krachten met het gezin t.a.v. veilige ontwikkeling
25. GM bespreekt de zorgen en krachten met het gezin t.a.v. terugval oud gedrag
26. De GM bespreekt met het gezin de veiligheid van het kind
27. GM organiseert uitvoerdersoverleggen met gezin en betrokken hulpverleners over
voortgang ingezette zorg
49
28. GM bepaalt samen met gezin waar het om gaat (maatwerk)
29. GM stelt één plan van aanpak op met het hele gezin, in taal van gezin
30. GM stelt samen met het gezin doelen vast
Gericht op veilige ontwikkeling kind
31. GM herkent zorgpunten en krachten van een veilige ontwikkeling en opvoedsituatie
32. GM bespreekt de zorgen en krachten van een veilige ontwikkeling en opvoedsituatie
met het gezin
33. GM herkent de zorgpunten bij terugval in oud gedrag
34. GM herkent de krachten ter voorkoming terugval in oud gedrag
35. GM bespreekt de zorgen en krachten ter voorkoming terugval in oud gedrag met het
gezin
36. De GM bespreekt met het gezin de veiligheid van het kind
37. GM bespreekt met het gezin het delict en risico op terugval
38. GM maakt voortgang veiligheid inzichtelijk en scoort Veiligheidslijn na elk face -to-
face contact en als blijkt dat veiligheid is veranderd
39. GM zet interventies in die aansluiten bij zorgpunten en krachten in het gezin
40. GM maakt voortgang einddoel inzichtelijk door de Centrale Lijn te scoren na elk
face-to-face contact en als blijkt dat er iets aan de situatie is veranderd
Betrekken van netwerk
41. GM brengt met het gezin het netwerk in kaart
42. GM betrekt het sociale netwerk van het gezin
43. GM bespreekt inzet Eigen Kracht-conferentie met gezin
44. GM zet Eigen Kracht -conferentie in, tenzij er zwaarwegende tegenargumenten zijn
Relationele focus
45. GM begrijpt de relationele en hiërarchische verhoudingen binnen he t gezin
46. GM beschrijft duidelijke gezinspatronen en thema’s (in gezinsplan)
Borging en generalisatie van verandering
47. GM bespreekt met het gezin wat heeft gewerkt
48. GM ondersteunt het gezin bij het versterken en borgen van veranderingen
49. GM bespreekt met gezin hoe zij veranderingen ook kunnen toepassen in andere
situaties
50. GM integreert nodige hulpverlening in gezinsleven
51. GM betrekt het netwerk voor continuïteit in steun aan gezin
52. Het gezin stelt samen met GM een borgingsplan op
Werken als één team
53. GM bereidt basisteamoverleg voor
54. GM zorgt dat voor basisteamoverleg het gezinsplan up to date is en casenotes
gedeeld zijn
55. GM neemt wekelijks deel aan drie uur basisteamoverleg
56. De opgestelde Centrale Lijn wordt in het basisteamoverleg vastgeste ld
57. GM bespreekt gezin bij binnenkomst, stagnatie, fase overgangen en afsluiting in
basisteamoverleg
58. GM bespreekt daadwerkelijke gedrag in gezinsgesprekken aan de hand van het FFPS
model
59. GM escaleert systeemkwesties naar de teammanager als GM er zelf niet uitkomt
60. Binnen het team pullt de GM waar en wanneer nodig deskundigheid
50
![Naspeuringen van Paul Theelen: 1900 e.v.; Nazaten van …theelen.info/[20101024] familie van Beurden-van... · 2019-09-29 · Naspeuringen van Paul Theelen: Nazaten van A.F. van Beurden](https://img.pdfslide.net/doc/110x75/5fb45ea87e636d73d272d8bd/naspeuringen-van-paul-theelen-1900-ev-nazaten-van-20101024-familie-van-beurden-van.jpg)
