T.C.

MLL ETM BAKANLII

ELEKTRK ELEKTRONK TEKNOLOJS

AYDINLATMA TESSATLARI 522EE0086

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

i

AIKLAMALAR ................................................................................................................... iv GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. AYDINLATMA .............................................................................................................. 3

1.1.Aydnlatma Linyesi ........................................................................................................ 3 1.1.1. Tanm .................................................................................................................... 3 1.1.2. Standart Kablo Kesitleri ........................................................................................ 3

1.2.Aydnlatma Sortisi ......................................................................................................... 3 1.2.1. Tanm .................................................................................................................... 3 1.2.2. Standart Kablo Kesitleri ........................................................................................ 3

1.3. Armatrlerin eitleri ve Yaplar ................................................................................ 4 1.3.1. Akkor Flamanl ve Gazl Dearj Ampul Armatrleri ............................................ 4 1.3.2. Projektr Armatrler .............................................................................................. 8 1.3.3. Acil Aydnlatma Armatrleri ................................................................................. 8

1.4. Ampuller ....................................................................................................................... 9 1.4.1. Akkor Flamanl Ampul .......................................................................................... 9 1.4.2. Floresan Ampuller ............................................................................................... 11 1.4.3. Gazl Dearj Ampulleri ........................................................................................ 13

1.5. Anahtarlar ................................................................................................................... 18 1.5.1. Tesisatn Yapm ekline Gre eitleri............................................................... 18 1.5.2. Aydnlatma Tesisat Trne Gre eitleri ......................................................... 20

1.6. Aydnlatma Tesisat Kablosunu ekme ...................................................................... 25 1.6.1. lem Sras .......................................................................................................... 25

1.7. Aydnlatma Tesisat Balantlarn Yapma ................................................................. 26 1.7.1. Buat Balantlarn Yapma .................................................................................. 27 1.7.2. Anahtar, Duy Kablo Balantlarn Yapma ......................................................... 27 1.7.3. Armatr Montaj .................................................................................................. 28 1.7.4. Dikkat Edilecek Hususlar .................................................................................... 28

1.8. Aydnlatma Tesisat Uygulama Devreleri .................................................................... 29 1.8.1. mpuls Rleli (Darbe Akml)Devre .................................................................... 29 1.8.2. Dimmer Anahtar Tesisat ..................................................................................... 31

1.9. Elektrik Tesisleri Ynetmelii ................................................................................ 34 1.9.1. Tesislere ve ebekelere Dair Tarifler .................................................................. 34 1.9.2. Balama Aygtlar ................................................................................................ 34 1.9.3 Aydnlatma Aygtlar ve Bunlara Ait Donammlar .............................................. 35 1.9.4. letkenler ve Kablolar .......................................................................................... 36 1.9.5. letkenlerin ve Kablolarn Denmesi ................................................................. 36

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 39 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 42

RENME FAALYET2 .................................................................................................. 45 2. MERDVEN AYDINLATMA ........................................................................................... 45

2.1. Merdiven Aydnlatma Tesisat .................................................................................... 45 2.1.1. Tanm .................................................................................................................. 45 2.1.2. Yapm Yerleri ...................................................................................................... 45

2.2. Merdiven Otomatii .................................................................................................... 45 2.2.1. Tanm ve Grevi ................................................................................................. 45

NDEKLER

ii

2.2.2. Yaps ve alma Prensibi .................................................................................. 46 2.3. Buton (Liht) ................................................................................................................ 47

2.3.1. Tanm .................................................................................................................. 47 2.3.2. eitleri ................................................................................................................ 48

2.4. Aydnlatma Kontrol Sensrleri ................................................................................... 48 2.4.1. Tanm ve Grevleri ............................................................................................. 48 2.4.2. eitleri ve Yaplar ............................................................................................. 48

2.5. Merdiven Aydnlatma Armatrleri ............................................................................. 52 2.5.1. Tip B1 Tavan Armatr ....................................................................................... 53 2.5.2. Tip B2 Tavan Armatr ....................................................................................... 53

2.6. Merdiven Aydnlatma Tesisat Kablosunu ekme ..................................................... 53 2.6.1. lem Sras .......................................................................................................... 53 2.6.2. Dikkat Edilecek Hususlar .................................................................................... 54

2.7. Merdiven Aydnlatma Tesisat Balantlarn Yapma ................................................ 54 2.7.1. Buat Balantlarn Yapma ( katl merdiven otomatikli tesisat iin) ............. 54 2.7.2. Merdiven Otomatii veya Sensr Kablo Balantlarn Yapma .......................... 55 2.7.3. Balantlarn Yapmnda Dikkat Edilecek Hususlar ............................................ 56

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 57 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 61

RENME FAALYET-3 ................................................................................................... 64 3. DEKORATF AYDINLATMA ......................................................................................... 64

3.1. Dekoratif Armatrler ................................................................................................... 64 3.1.1. Tanm .................................................................................................................. 64 3.1.2. eitleri ve Yaplar ............................................................................................. 64

3.2. Dekoratif Aydnlatma Armatr Tesisat...................................................................... 68 3.2.1. Tesisat Kablo zellii ......................................................................................... 68 3.2.2. Aydnlatma Kontrol Eleman eitleri ................................................................. 68 3.2.3. Tesisat Kablolarn ekme .................................................................................. 69 3.2.4. Armatrlerin Montaj ........................................................................................... 69 3.2.5. Tesisat Balantlar .............................................................................................. 71

3.3. Elektrik Tesisleri Ynetmelii ................................................................................ 72 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 74 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 77

RENME FAALYET-4 ................................................................................................... 79 4. FLORESAN AYDINLATMA ........................................................................................... 79

4.1. Floresan Armatr Elemanlar, Yaplar ve zellikleri ................................................ 79 4.1.1. Balast ................................................................................................................... 79 4.1.2. Floresan Ampul ................................................................................................... 82 4.1.3. Starter ................................................................................................................... 86 4.1.4. Floresan Soketi .................................................................................................... 87

4.2. Floresan Armatr eitleri .......................................................................................... 88 4.2.1. Tip P1 Bant Tipi Floresan Armatr ...................................................................... 88 4.2.2. Tip R1 Endstriyel Tip Floresan Armatr ............................................................ 89 4.2.3. Tip S1 Petekli Floresan Armatr .......................................................................... 89 4.2.4. Tip T1 Pleksiglas Floresan Armatr ..................................................................... 90 4.2.5. Tip U Etan Floresan Armatr ............................................................................. 90 4.2.6. Tip V1 Yuvarlak Floresan Armatr ..................................................................... 90

iii

4.3. Floresan Armatr Montaj ve Balantlar ................................................................... 91 4.3.1. lem Sras ..................................................................................................... 91 4.3.2. Dikkat Edilecek Hususlar ............................................................................... 95

4.4. Elektrik Tesisleri Ynetmelii ................................................................................ 95 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 97 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 99

RENME FAALYET-5 ................................................................................................. 103 5. NEML YER TESSATI .................................................................................................. 103

5.1. Nemli Yer Aydnlatma Tesisat Elemanlar ve zellikleri ....................................... 103 5.1.1. Kablo ................................................................................................................. 103 5.1.2. Anahtar .............................................................................................................. 106 5.1.3. Armatr .............................................................................................................. 107 5.1.4. Buat .................................................................................................................... 108 5.1.5. Kroe .................................................................................................................. 108

5.2. Nemli Yer Tesisat Denmesi ................................................................................. 109 5.2.1. lem Sras ................................................................................................... 109 5.2.2. Dikkat Edilecek Hususlar ............................................................................. 110

5.3. Elektrik Tesisleri Ynetmelii .............................................................................. 111 UYGULAMA FAALYET ............................................................................................ 113 LME VE DEERLENDRME .................................................................................. 116

CEVAP ANAHTARLARI ................................................................................................... 126 KAYNAKA ....................................................................................................................... 129

iv

AIKLAMALAR KOD 522EE0086

ALAN Elektrik-Elektronik Teknolojisi

DAL/MESLEK Elektrik Tesisat ve Pano Montrl

MODLN ADI Aydnlatma Tesisatlar

MODLN TANIMI aydnlatma, merdiven aydnlatma, dekoratif aydnlatma, floresan aydnlatma ve nemli yer aydnlatma tesisat bilgi ve becerilerinin kazandrld renme materyalidir.

SRE 40/32

N KOUL Alan ortak modllerini baarm olmak.

YETERLK aydnlatma tesisatnn montaj ve balantlarn yapmak.

MODLN AMACI

Genel Ama Bu modl ile uygun ortamda TS, Elektrik Tesisleri ve Kuvvetli Akm Ynetmeliine uygun olarak, i aydnlatma tesisatlarn deyebileceksiniz. Amalar

1. aydnlatma tesisat kablolarn ekebilecek, eleman montaj ve balantlarn yapabileceksiniz.

2. Merdiven aydnlatma sistemi tesisat kablolarn ekebilecek, montaj ve balantlarn yapabileceksiniz.

3. Dekoratif aydnlatma armatr tesisat kablolarn ekebilecek ve eleman balantlarn yapabileceksiniz.

4. Floresan lamba armatr montaj ve balantlarn yapabileceksiniz.

5. Nemli yer aydnlatma tesisatn yapabileceksiniz..

ETM RETM ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Atelye ortam, proje, duy eitleri, kablo, anahtar eitleri, klemens, ampul, el aletleri, klavuz, merdiven otomatii, sensrler, dekoratif armatr eitleri, floresan ampul eitleri, balast, soket, starter, nemli yer armatr eitleri, kablo, nemli yer anahtar eitleri.

LME VE DEERLENDRME

Her faaliyet sonrasnda o faaliyetle ilgili deerlendirme sorular ile kendi kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda size lme arac (uygulama, soru-cevap) uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirecektir.

AIKLAMALAR

1

GR Sevgili renci,

Elinizde bulunan bu modl Elektrik-Elektronik Teknolojisi alannn, Elektrik Tesisat ve Pano Montrl dalnn Aydnlatma Tesisatlar modldr.

Bu modl i aydnlatmada son yllarda kullanlmaya balanan armatrleri, aydnlatma kontrol sistemlerini ve tesisatlarn da iermektedir. Bu modl ayn zamanda konutlarda veya iyerlerinde uygulanan dekoratif aydnlatma tesisatn da iermektedir.

Bu modl baaryla bitirdiinizde i aydnlatmada kullanlan btn devre elemanlarn tanyacak ve i aydnlatma tesisat kablolarn ekebilecek, eleman montaj ve balantlarn yapabileceksiniz. Merdiven aydnlatma sistemi tesisat kablosu ekebilecek, montaj ve balantlarn yapabileceksiniz. Dekoratif aydnlatma armatr tesisat kablolarn ekebilecek ve eleman balantlarn yapabileceksiniz. floresan lamba armatr montaj ve balantlarn yapabileceksiniz. Nemli yer aydnlatma tesisatn yapabileceksiniz.

Gnmzde hzla gelien teknoloji sayesinde hzla gelien ampulleri, anahtarlar, kablolar, kontrol sistemlerini tanyabileceksiniz. Ayrca tesisatlar derken el aletlerini nerede ve nasl kullanlaca hakknda bilgiler de bulacaksnz.

Yine i meknlarn vazgeilmezi hline gelen ve i dekorasyonu tamamlayan dekoratif aydnlatma ile maaza, vitrin veya konutlarda bu tesisatn elemanlarn, bu sistemlerin nasl kontrol edildii ile ilgili bilgiler yer almaktadr.

Aydnlatma tesisatnda, kablo denmesi, anahtar ve buat balantlar nerede hangi malzemenin kullanlaca geni olarak aklanmtr.

Bilgiler size resimler ve ekillerle desteklenerek verilecektir.

Bir tesisatnn okuyup mutlaka uymas gereken Elektrik Tesisleri Ynetmelii ve Elektrik Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii maddeleri her konunun sonunda o konuya ait blmleri ieren ksmlar hlinde verilecektir.

Sizlerin tesisat deme srasnda uymanz gereken i gvenlii nerileri de ilem basamaklarnda aklanacaktr.

Bu modlde kendi renme dzeyinizi belirleyebilmeniz iin her faaliyet sonunda ve modl sonunda objektif test ve uygulamal test sorular bulunmaktadr.

Aydnlatma Tesisat modl ile elektrik tesisatln meslek olarak seecek sizlere; bir tesisatnn bilmesi gereken devre elemanlar ve kablo ekme, eleman montaj, kontrol sistemleri anlatlm ve uygulamalar ekiller ve resimlerle aklanm, deerlendirilmi ve sunulmutur.

GR

2

3

RENME FAALYET1

Bu faaliyetle, gerekli ortam salandnda TS, Elektrik Tesisleri ve Kuvvetli Akm Ynetmeliine uygun olarak i aydnlatma kablolarn ekebilecek, eleman montaj ve balantlarn yapabileceksiniz.

Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr

Aydnlatma armatrleri, ampulleri ve anahtarlarn inceleyiniz ve not alnz. Aydnlatma kablolarnn eitlerini aratrnz.

Aratrma iin aydnlatma donanm satan maazalar ve internette aydnlatma donanm reten firmalarn sitelerini inceleyebilirsiniz. Aratrmalarnz snfta tartnz.

1. AYDINLATMA

1.1.Aydnlatma Linyesi

1.1.1. Tanm

Datm tablosundan son aydnlatma armatrnn baland buata kadar olan hatlardr. Aydnlatma linyelerinde en az 6 amperlik sigorta kullanlr ve linye sigortas olarak adlandrlr.

1.1.2. Standart Kablo Kesitleri

Aydnlatma linyesi kablosunun kesiti en az 2,5 mm2 izoleli bakr iletken olmaldr.

1.2.Aydnlatma Sortisi

1.2.1. Tanm

Linye hatt ile aydnlatma aygt (armatr) arasndaki balant hattdr. Elektrik Tesisleri Ynetmeliine gre bir aydnlatma linyesine en fazla 9 aydnlatma sortisi balanabilir.

1.2.2. Standart Kablo Kesitleri

Aydnlatma sortisi kablosunun kesiti en az 1,5 mm2 izoleli bakr iletken olmaldr.

RENME FAALYET1

AMA

ARATIRMA

4

ekil 1.1: Aydnlatma linyesi ve aydnlatma sortisi

1.3. Armatrlerin eitleri ve Yaplar

aydnlatma tesislerinde kullanlan armatrlerin standard Trk Standartlar Enstits tarafndan (TS593, TS3430, TS8697- ve TS8698) yaplmtr ve armatr imalatnda kullanlan malzemelerde TS uygunluk belgesi aranmaktadr.

Armatrler isminin nndeki harflerle belirtilir.

1.3.1. Akkor Flamanl ve Gazl Dearj Ampul Armatrleri

eitli tipleri vardr, bunlar srayla inceleyelim.

1.3.1.1. Tip A Tijli (Sarktl) Armatr

25-30 cm apnda opal cam globlu, 150 cm uzunluunda, tijli (sarktl) alminyumdan yaplm armatrdr.

Resim 1.1: Tijli armatr

1.3.1.2. Tip B1 Tavan Armatr

25- 30 cm apnda opal cam globlu armatrdr.

5

Resim 1.2: Tavan armatr

1.3.1.3. Tip B2 Tavan Armatr

25- 30 cm apnda opal cam globlu, alminyumdan yaplm, srgl tutuculu, 0,50 mm kalnlnda DKP sac gvdeli armatrdr.

1.3.1.4. Tip C Porselen Kaideli Armatr

16- 21,5 cm apnda, lastik contal, vidal opal cam globlu duvar veya tavan armatrdr.

1.3.1.5. Tip E elik Telli Kafesli Etan Armatr

zerinde elik tel kafes bulunan, caml, lastik contal, zel alminyum altlkl, kolayca almayacak ekilde retilen armatrdr. Tavan ve duvar iin iki ayr tipte retilir.

Resim 1.3: elik telli etan armatr

1.3.1.6. Tip G ift Duylu Tijli (Sarktl) Armatr

Tip A tijli armatrn iki duylu olarak retilen bir eididir.

6

1.3.1.7. Tip H Atelye Armatr

Tavan ykseklii fazla olan atlye, spor salonu fabrika gibi yerlerde kullanlan yapsnda yaklak 40 cm apnda 1mm sacdan emaye frn boyal, kontak iticili ve soket sktrma yay, porselen duyu bulunan armatrdr.

Yapsna ek olarak gerektiinde kondansatr, balast, tij ve cam taklabilir.

Resim 1.4: Atlye armatr

1.3.1.8. Tip J 1 Asma Tavan Armatr

Yapsnda yuvarlak kordon, duy ve rozans bulunan armatrdr. Tavan armatrdr.

Resim 1.5: Asma tavan armatr

1.3.1.9. Tip L Etan Armatr

Dkme demir veya alminyum gvdeli, opal cam veya effaf globlu, lastik contal armatrdr.

Gvdesi nemli ve tozlu yerler iin zel retilir.

7

1.3.1.10. Tip N Avize Armatr

Tij uzunluu 60 ile 80 cm arasnda deien, madeni kollar ve porselen duyu bulunan armatrdr. N 1 tipi bir kollu, N2 iki ve kollu, N3 tipi 4 ve 5 kolludur.

Resim 1.6: Avize armatr

1.3.1.11. Tip O Aplik Armatr

Yapsnda madeni kol, opal cam glob ve porselen duy olan armatrdr.

Resim 1.7: Aplik armatr

1.3.1.12. Tip SS1 Spor Salonu Akkor Flamanl veya Gazl Dearj Ampul Armatr

40-60 cm apnda emaye kaplamal, alminyum reflektrl, havalandrma dzenei bulunan, armatrn n ksm top arpmalarna kar dayankl alp kapanabilen tel kafesli armatrdr.

E27 veya E40 porselen duylu armatrdr. Tip SS2 armatr ise Tip SS1'in balastl olan tipidir.

Resim 1.8: Spor salonu armatr

8

1.3.2. Projektr Armatrler

Kullanm yerleri cephe aydnlatmalar, tarihi binalar, limanlar, antiyeler, otoparklar, spor salonlar, depolar, mzeler vb. yerlerdir.

Resim 1.9: Projektr armatr

1.3.3. Acil Aydnlatma Armatrleri

Bu armatrler ka yollar zerinde, yrme dzeyinde (tabanda) en az 1 lux, acil aydnlatma sresinin sonunda en az 0,5 lux olacak ekilde yerleim yaplr.

Bu armatrler elektrik kesintisinden sonra en az 1 saat sreyle aydnlatma yapabilir. Bu sre binann bykl ve insan ykne gre 1,5 saat, 2 saat ya da 3 saat olabilir.

Resim 1.10: Acil aydnlatma armatr

Acil aydnlatma armatrleri, ayn zamanda ynlendirme amacyla da kullanlacaksa, iaretin harf yksekliinin 200 kat, grlebilirliin st snr olarak deerlendirilir ve armatr says buna gre tespit edilir

Bu armatrler k kaplarnn zerine; yangn ihbar butonlar civarna, ynlendirme levhalar yaknna, merdivenlere, dn noktalarna, yangn sndrcler yaknna, seviye deiim yerlerine, kesime noktalarna, k kaplarnn dna, yksek riskli alanlara, koridorlara, yryen merdivenlere vb. montaj yaplr.

9

1.4. Ampuller

Elektrik enerjisini a evirmek iin kullanlan aydnlatma gerelerini temel olarak grupta toplayabiliriz.

Akkor flamanl ampuller Normal akkor flamanl ampuller

Halojen akkor flamanl ampuller Floresan ampuller

Normal floresan ampuller

Enerji tasarruflu(kompakt) floresan ampuller Gazl dearjl ampuller

Civa buharl dearjl ampuller

Sodyum buharl dearjl ampuller

Neon ampuller

Metal hlide ampuller

1.4.1. Akkor Flamanl Ampul

Akkor Flamanl ampuller iki eittir.

1.4.1.1. Normal Akkor Flamanl Ampuller

meknlarda en ok kullanlan akkor flamanl ampulde elektrik akm, sya dayankl ve direnci yksek bir metal tel zerinden, havas alnm bir ortamda geirildiinde metal tel akkor hle gelerek s retirken ayn zamanda k yayarak evresini aydnlatr.

Cam tp ierisindeki hava boaltlp yerine kripton, argon veya azot gaz kullanlrsa uzun sre alan aydnlatma tesisatlarnda kullanlan ampuller elde edilmi olur.

Akkor flamanl ampullerin yapsnda kullanlan metal ise wolfram (tungsten ) ad verilen maddedir.

Resim 1.11: Akkor flamanl ampul

10

ekil 1.2: Akkor flamanl ampuln i yaps

stnlkleri: Balants kolaydr.

Az yer kaplar.

Annda k verir.

Montaj maliyeti ucuzdur.

Doru akmda ve alternatif akmda kullanlabilir.

Ampuln alma gerilimi deitirilerek (dimmer anahtarla) ampuln k aks ayarlanabilir.

Kullanm alan genitir.

Ortam scaklndan etkilenmez.

Az kullanlan (ylda 500 saatten az) tesisler iin uygundur.

Ampul sk sk yaklp sndrlmeye uygundur. Sakncalar:

Verimi dktr, snr.

mr ksadr (yaklak 1000 saat).

Armatrsz kullanldnda gz kamamasna neden olur. 1.4.1.2. Halojen Akkor Flamanl Ampuller

Akkor ampullere oranla yaklak % 20 daha fazla k veren ampullere halojen akkor flamanl ampul ad verilmektedir. Halojen akkor flamanl ampullerin yapsnda flaman olarak wolfram (tungsten) maddesi, cam tpteki gazn iinde de iyot ya da brom gibi bir halojen bulunur.

11

Resim 1.12: Halojen ampuller

zellikleri: Halojen akkor flaman ampullerin cam tplerinde kararma olumaz.

Kararma olumad iin k iddeti zamanla sabit kalr.

Bu ampuller vitrin aydnlatmasnda, fotokopi makinelerinde, tarayclarda, tatlarda, projektrlerde kullanlr.

1.4.2. Floresan Ampuller

Floresan ampuller iki eittir.

1.4.2.1. Normal Floresan Ampuller

Bu ampullerin cam tpnn ii floresan maddeyle svanmtr. Bu madde ampul iinde oluan ultraviyole nlar grlebilir a evirir. Floresan madde olarak silikatlar, fosfatlar ve wolfram bileikleri kullanlr.

Floresan ampullerin iki ucunda elektrotlar tayan metal balklar bulunur. Balklarn i ksmnda zeri baryum oksitle kaplanm wolfram elektrotlar yer alr. Ampuln iinde ise civa buhar ve argon gaz mevcuttur.

Resim 1.13: Uzun floresan ampul Resim 1.14:Yuvarlak floresan ampul

Uzun ve yuvarlak floresan ampuller devreye direkt olarak balanamazlar. Floresan lamba devresi floresan ampul, starter, soket, balast ve armatrden oluur.

12

stnlkleri Kullanl ekonomiktir.

Fazla snmaz.

Yksek aydnlklar elde edilir.

Armatrsz kullanldnda gz kamatrmaz.

mr uzundur(yaklak 10000 saat). Sakncalar

Yardmc aralara ihtiya gsterir (balast ,starter).

Hemen k vermezler.

Tesis maliyeti pahaldr.

Verdii a gre boyu byktr.

Doru ve iyi balant yaplmad zaman n titremesi ve stroboskopik (ksal grnt yanlmalarn) etki grlr.

1.4.2.2. Enerji Tasarruflu Ampuller

Normal ve soket duylu olarak retilirler. Kompakt floresan ampullerin fonksiyonlar floresan ampuller gibidir, ama daha az yer kaplarlar. Cva buhar, elektrotlar arasndaki elektrik alan tarafndan grnmeyen mor tesi nlarn gndermesiyle uyarlrlar. Camn i tarafnda bulunan floresan bir madde bu grnr hle getirir. Bu arada farkl renklerdeki floresan maddeler, farkl k renkleri olutururlar.

Bu ampullerin iyapsnda ayrca balast grevini yapan bir elektronik devre bulunur. Bu devre duy (veya soket) ile cam tp arasndadr. Bu ampullerdeki elektronik devre, atelemeyi salad iin starter bulunmaz.

Bu ampuller n uzun sreli kullanld ve ok sayda k kaynana ihtiya duyulan yerlerde kullanlr. Bu konu renme Faaliyeti 4te geni olarak ele alnacaktr.

zellikleri Standart effaf ampullere gre %80 daha az enerji harcarlar.

mrleri uzundur (yaklak 5000 saat).

Gerilim ve s deiiminden etkilenmezler.

13

Resim 1.15: Soket duylu enerji tasarruflu (kompakt) floresan ampul

Resim 1.16: Normal duylu enerji tasarruflu (kompakt) floresan ampul

1.4.3. Gazl Dearj Ampulleri

Gazl dearj ampulleri genellikle d aydnlatmada kullanlr. Ama zel durumlarda endstriyel iletmelerde ve reklamclk gibi i aydnlatma tesislerinde de kullanlr.

eitleri Civa buharl ampul

Sodyum buharl ampul,

Metal hlide ampul

Neon ampul, eklindedir. 1.4.3.1. Civa Buharl Ampuller

Civa buharl ampuller balast ile altrlr. Gleri 50-1000 Watt arasnda deiir. Ampuln iinde ift elektrotlu dearj tp mevcuttur. Tpn iinde ise civa buhar vardr. Ampul alrken elektrotlarn bulunduu hazne mavi ve ultraviyole k yayar.

Bu nedenle ampuln camnn i yzeyi ultraviyole nlar grlr na eviren floresan maddeyle kaplanmtr. zellikle beyaz giysilerin bu ampuln altnda parlak bir grnmnn olmas ultraviyole nlardan kaynaklanmaktadr.

14

Resim 1.17: Civa buharl ampul

ekil 1.3: Civa buharl ampul

stnlkleri Ik etkinlii fazladr.

mr uzundur (6000 9000 saat).

Kullanm ucuzdur.

Verimi yksektir.

Sarsnt ve darbelere kar dayankldr. Sakncalar

Ik verme sresi uzundur (snmas gerekir).

Armatr balants zordur.

zellikle krmzya bakan renkleri gstermez.

lk tesisi pahaldr.

15

1.4.3.2. Sodyum Buharl Ampuller

Sodyum buharl ampuller scak katotlu, alak basnl ve alak gerilimle alan dearj ampuldr. Bu ampul balast zerinden devreye balandnda, bulunduu ortam scaklnda k yayamaz. nk souk sodyum kat hldedir. Ampuln i scakl flamanlardan geen akmn etkisiyle 200-300 C'ye ykseldiinde sodyum buharlar. Bu esnada tp basnc der. Dearj ilemi nce yardmc bir gaz iinde (argon ya da neon) oluur. Bu sayede tpn ii asal gazla dolar. Ampul elektrotlar, baryum oksitle kapl wolframdan oluan spiral eklindedir. Ampuln iindeki elektrotlar kk bir transformatrle stlr. Tpn her iki ucunda da ayn tip elektrot bulunur. 220 Volt'luk ebeke gerilimi sodyum buharl ampuln k yaymasn salayamaz. Bu nedenle tp iine, elektrotlar birbirine yaklatran madeni bir tututurma teli konmutur. Gerilim uygulandnda kk ltl boalma yollar oluur ve n boalma salanr. n boalma ana boalmay balatr ve ampuln tp snr. Sodyum buharlar ve kl plazma dolgu gazndan sodyum buharna geer. Bu lambalarn alma gerilimi 220 Volttur. Fakat bu lambalar 220 Volta kadar olan gerilimlerde de alabilir.

Resim 1.18: Sodyum buharl ampul ekil 1.4: Sodyum buharl ampul yaps

stnlkleri Ik etkinlii en fazla olan ampuldr.

Uzun mrldr (9000- 12000 saat).

Kullanm ucuzdur.

Verimi yksektir.

Sisli havalarda gre yardm eder. Sakncalar

lk tesisi pahaldr.

Renklerin ayrt edilmesine olanak vermez.

16

1.4.3.3. Metal Hlide Ampuller

Metal hlide ampullerin yapsnda kuvars tp ve bu tpn iinde sodyum ve talyum ile birlikte kalay iyodr halojenleri bulunmaktadr. Kuvars dearj tp tek veya ift uludur. Bu ampuller ift zarfldr ( Baknz ekil 1.5).

ift ulu olan ampuller saydam ve silindirik bir kuvars tpn iine yerletirilmitir ve d zarfnn havas alnmtr.

ekil 1.5: Metal hlide ampul i yaps

Resim 1.19: Metal hlide ampuller

Ampuln yanmas iin bir ateleyici ve bir balasta ihtiya duyarlar.

17

Resim1.20: Metal hlide ampul balastlar

Metal hlide tip ampullerin gleri 703500 watt arasnda deiir. Metal hlide ampuller dekoratif i aydnlatma, maaza, vitrin ve mze aydnlatmasnda kullanlr. Ayrca effaf caml olan bu ampuller ok gl k verebilir. Bu zellikleri sayesinde byk alanlarn, spor sahalarnn aydnlatlmasnda kullanlrlar.

1.4.3.4. Neon Ampuller

Neon ampuller datm tablo ve panolarnda sinyal lambas olarak kullanlr. Flamanlar bulunmaz. Sadece iki elektrot birbirine yakn yerletirilmitir. Bu lambalarn havas alnm ve ierisine neon, helyum ve azot gaz doldurulmutur.

Resim 1.21: Neon ampuller

Bu lambalarn alma gerilimi 220 Volt ve 380 Volttur. 4-5 mA gibi kk akm ekerler. Gleri ise 1W civarndadr.

18

1.5. Anahtarlar

Elektrik tesislerinde istenildiinde el ile kumanda ederek alcya giden enerjiyi ama ve kapama grevi yapan kontrol elemandr.

Bir anahtar balca iki paradan meydana gelir:

Yaltkan anahtar gvdesi ve gvde zerindeki balant klemensi Anahtar tuu ve tutucu vidalar

1.5.1. Tesisatn Yapm ekline Gre eitleri

Tesisatn yapm ekline gre gruba ayrlr:

1.5.1.1. Sva Alt Anahtar

Bu anahtarlar sva alt tesisatlarda kullanlr. Sva alt anahtarn anahtar kapann n ksmnda bulunan tespit vidalar vardr. Bu vidalara tutturulmu kancalar ile anahtar kasaya tutturulur.

Sva alt anahtarn kapann arka ksmnda bulunan anahtar gvdesi ve balant klemensleri aktadr. Anahtar, tespit vidasyla tutturulunca bu ksm kasa iinde kalr.

Resim1.22: Sva alt anahtarn nden grn

Resim 1.23: Sva alt anahtarn arkadan grn

19

1.5.1.2. Sva st Anahtar

Sva st anahtar duvar stne monte edilen anahtardr. Anahtarn gvdesi ve balant klemensleri anahtar kapann iindedir. Anahtarn n yznde bulunan vidalar alarak anahtar gvdesi zerinde bulunan balant klemenslerine iletken balanr. Anahtar gvdesi dbel ve vidalarla duvara tutturulur.

Resim1.24: Sva st anahtarn nden grn Resim 1.25: Sva st anahtarn i yaps

1.5.1.3. Nemli Yer (Etan, Antigron ) Anahtar

Kullanm yeri sva st nemli yer tesisleridir. Bu anahtarlar ierisine nem, toz ve patlayc gazlarn girmesini nleyecek ekilde yaplrlar. Kablo giriinde rekor kullanlr.

ksmdan oluur; Sva st kasa Anahtar gvdesi st kapak

Resim 1.26: Nemli yer anahtar

20

1.5.2. Aydnlatma Tesisat Trne Gre eitleri

Anahtarlar aydnlatma tesisat trne gre alt grupta inceleyebiliriz.

1.5.2.1. Adi Anahtar

Bir lamba veya lamba grubunu bir yerden ayn anda yakp sndrmeye yarayan anahtardr.

zellikleri:

Tek kutupludur. Anahtar gvdesi zerinde iki adet balant klemensi vardr.

Resim 1.27: Adi anahtarn nden grn Resim 1.28: Adi anahtarn arkadan grn

ekil 1.6: Adi anahtar i yap balant ekli

1.5.2.2. Komtatr Anahtar

ki ayr lambay veya lamba grubunu bir yerden, tek tek veya ayn anda yakp sndrmeye yarayan anahtardr. rnein bir snftaki lambalar iki ayr grup hlinde yakp sndrmek iin kullanlr.

zellikleri: ki kutupludur.

Anahtar gvdesi zerinde drt veya kprl adet balant klemensi vardr.

21

Resim1.30:Komtatr anahtarn arkadan grn

Resim 1.29: Komtatr anahtarn nden grn

ekil 1.7: Komtatr i yap balant ekli

1.5.2.3. Vaviyen Anahtar

Bir lambay veya lamba grubunu iki ayr yerden yakp sndrmeye yarayan anahtardr. rnein, iki kapl salonlarn, mutfaklarn vb. yerlerin lambalarn iki ayr yerden yakp sndrmek iin kullanlr.

zellikleri:

22

Konum deitiren kutupludur.

Anahtar gvdesi zerinde adet balant klemensi vardr.

Tesisatta faz ucu anahtarn ortak (sabit) ucuna balanr. Dier anahtarn sabit ucu lambaya balanr.

Resim 1.31: Vaviyen anahtarn nden grn

Resim1.32: Vaviyen anahtarn arkadan grn

ekil 1.8: Vaviyen anahtarn i yap ekli

23

1.5.2.4. Ara Vaviyen Anahtar

Bir lamba veya lamba grubunu ikiden fazla yerden yakp sndrmeye yarayan anahtardr. rnein, koridorlarn, apartmanlarn merdiven boluklarnn lambalarn ikiden fazla yerden yakp sndrmek iin kullanlr.

zellikleri:

Konum deitiren tek kutupludur.

Anahtar gvdesi zerinde drt adet balant klemensi vardr.

Resim 1.33: Ara vaviyen anahtarn nden grn

Resim 1.34: Ara vaviyen anahtarn arkadan grn

ekil 1.9 : Ara vaviyen anahtar i yap balant ekli

24

1.5.2.5. Dimmer Anahtar

aydnlatma tesislerinde bir ampul k iddetini ayarlayarak yakp sndren anahtardr. Dimmer anahtar ampuln alma gcn ayarlayarak k iddetini deitirir.

Resim 1.35: Dimmer anahtar

Resim 1.36: Dimmer anahtarn i yaps

Bu anahtarn balant ularnn yannda ( ve ) iaretleri vardr. Anahtar tesisata balanrken bu iaretlere dikkat edilerek balanacaktr. Baknz ekil 1.13 ve ekil 1.16 Dimmer anahtar tesisat.

rnein, abajur ampul gibi akkor flamanl ampullerin klarn arttrp azaltmak iin kullanlr.

Akkor flamanl ve halojen lamba devrelerinde kullanlr. Anahtar gvdesi zerinde iki adet balant klemensi vardr.

25

1.5.2.6. Energy Saver Anahtar

Elektrik enerjisinden tasarruf edebilmek iin retilmi elektronik anahtardr. Anahtar zerinde ifre kartnn girmesi iin bir yuva bulunur. ifre kartnn anahtarda bulunan yuvasna taklmas sonucunda anahtar elektrik devresini kapatr. rnein, Bir otel odasnda sadece mterinin odada olduu srece elektrik enerjisinin devrede olmasn ve ampullerin yanmasn salar.

zellikleri:

Anahtar altrmak iin kullanlan kart ayn zamanda oda anahtar olarak kullanlabilir.

Anahtar zerine yerletirilen kk bir lamba ile ak veya kapal durumu grlebilir.

Resim 1.37: Energy saver anahtar

1.6. Aydnlatma Tesisat Kablosunu ekme

Kablo ekme ilem sras ve dikkat edilecek hususlar unlardr:

1.6.1. lem Sras

Borulara klavuz (susta) ekmek: Aadaki bilgiyi dikkatle okuyunuz. naatn svas kuruduktan sonra aydnlatma tesisatnn yapm iin iletkenler, boru ierisinden oynar bal elik klavuz teli (susta) yardm ile ekilir.

Uygun kesit ve renkte kablo semek: Kablo kesiti, aydnlatma linyesi iin 2,5 mm2, sorti iin 1,5 mm2 kablolar seilir. Kablo rengi, Elektrik Tesisleri Ynetmelii madde 57ye gre ntr hatt iin ak mavi renkte kablo, faz iletkenleri iin anahtardan geen renk krmz, vaviyen anahtarn balant klemensleri arasndaki iletkenlerin ise pembe renkli kablo kullanlr.

Kabloyu klavuza tutturmak: Kablolarn ularn yan keski veya kablo soyma pensi ile aarak klavuz telinin kablo balanacak ksmna dmlenir.

26

Resim1.38: Kablonun yan keski ile soyulmas ve klavuza tutturulmas

Klavuzla kablo ekmek: Sigortadan gelen kablo, faz (koyu renk, rnein kahverengi) ve ntr (ak renk, rnein mavi) buata kadar ekilir. Buattan armatr montaj yerine borudan klavuzla kablo ekilir. Buattan ayrca anahtar kasasna renklere dikkat edilerek kablolar ekilir.

1.6.2. Dikkat Edilecek Hususlar

Klavuzla kablo ekilmesi iki kii tarafndan yaplr. Bir kii hattn k ucuna iletken bal klavuz teli ekerken, dier kii ise hattn giri tarafndaki iletkenlerini dzelterek borunun ierisine iter. Ayn hattan geirilecek iletkenler ayn anda klavuz teline balanarak boru iinden ekilir.

Boru apna uygun sayda kablolar ekilmelidir. Kabloyu klavuza dmlemek iin pense veya kargaburnu kullanlr. Klavuz telini ancak bo borudan ekiniz. Boru ierisinde kesinlikle nceden iletken bulundurmaynz, iletkenin izolesi

zedelenebilir.

Klavuz telin kancasna balayacanz iletkenleri, ekimi zorlatracak ekilde dmlemeyiniz. Fakat klavuzdan kopacak ekilde basit de balamaynz.

Resim 1.39: Kablonun klavuza dmlenmesi

1.7. Aydnlatma Tesisat Balantlarn Yapma

Buat, anahtar, duy, armatr balantlarnn nasl yaplaca aada aklanmtr.

27

1.7.1. Buat Balantlarn Yapma

Buat balantlarnda mutlaka uygun klemensler kullanlmaldr. Buatta sigortadan gelen faz kablosu klemens ile anahtara giden kabloya balanr. Anahtardan gelen dier kablo klemens yardmyla armatre giden kabloya balanr. Buata gelen ntr kablosu ise klemens yardmyla armatrden gelen dier kabloya balanr. Buat balantlar yaplrken kablo renklerine dikkat edilmelidir.

Uygun duyu ve anahtar semek:

Uygun duy seimi: Aydnlatma armatrnn monte edilecei yere gre duy seilir. Armatr tavana vidalarla monte edilecekse tavan duy kullanlr. Armatr duvara monte edilecekse duvar duy kullanlr. Armatr tavana rozans ve tij araclyla balanacaksa asma duy kullanlr. 220 Volt gerilimde 15 ile 150 Watt gcndeki E14, E17 balkl ampuller iin normal duy, 220Volt gerilimde 200 Watt gcnden byk ve E40 balkl ampuller iin, golyat duy kullanlr.

Uygun anahtar seimi: Yaplacak tesisat sva alt tesisat olduundan sva alt anahtar kullanlr.

1.7.2. Anahtar, Duy Kablo Balantlarn Yapma

Duylara balant yapmak: Tesisatn ntr ucundan (buattan) gelen iletken, duyun iletken ksmlar ile temasl olan dip kontan vidal klemensine balanr. Anahtarn k ucundan geerek duya gelen faz iletkeni ise duyun i ( orta) kontana balanr.

Resim1.40: Duyun balant vidalar

Eer tesisatta vaviyen anahtar kullanlacaksa, vaviyen anahtarn balant ucu vardr. Sigortadan gelen faz ucu anahtarn ortak (sabit) ucuna balanr. Vaviyen anahtarlarn dier ikier ular birbirine balanr. Kablo renklerine dikkat edilmelidir.

28

Resim 1.41: Kablolarn vaviyen anahtara tutturulmas

Anahtarlar kasaya tutturmak iin anahtarn tespit vidalarn geveterek yerletirilir. Daha sonra tespit vidalar sklp anahtarlar kasaya tutturulur.

Resim 1.42: Anahtarn kasaya tutturulmas

1.7.3. Armatr Montaj

Duy veya armatr tespit yerleri duvara veya tavana iaretlenir. Bu iaretlenen yerler matkapla delinir. Deldiiniz yerlere dbel yerletirilir. Daha sonra duy veya armatr dbel yerletirilen bu deliklere vidalanr.

Seilen armatrn cinsine gre akkor flamanl ampul ya da floresan ampul duyuna veya soketine taklr.

1.7.4. Dikkat Edilecek Hususlar

Armatrn klemensi tesisattan gelen kablo ular akta kalmayacak ekilde balanr.

Armatre, duya ve anahtarlarn kontaklarna balanacak iletkenler yan keski veya kablo soyma pensi ile soyulur. Kablonun iletken ksmn, klemensin dna tarlmaz. Taan fazlalk iletken ksm kesilir.

29

Resim1.43: Kablonun kablo soyma pensi ile soyulmas

Duy orta kontana mutlaka faz verilmelidir.

Duylara balant yaplrken ters balama tespit ederseniz tesisata enerji verilmez.

Anahtarlar kasaya tuttururken kasa iindeki kablolarn zedelenmemesine dikkat edilir.

Duyu veya armatr tavana vidalarken uygun azl tornavida kullanlr. Ampul takarken devrede enerji olmamaldr.

1.8. Aydnlatma Tesisat Uygulama Devreleri

Uygulama devrelerinden darbe akml role ve dimmer devreleri incelenmitir.

1.8.1. mpuls Rleli (Darbe Akml)Devre

Bir lamba veya birbirine paralel bal lamba grubunu iki veya daha fazla yerden ayn anda yakp sndrmek iin darbe akml rle tesisat kullanlr.

Tesisatta kullanlan aydnlatma malzemeleri:

Bir adet darbe akml rle Gerekli sayda liht (k butonu) Alc olarak ampul veya ampul grubu

Bu tesisatn uygulama alanlar, iki veya daha fazla k olan koridorlar, holler vb. yerlerdir.

Bu tesisat yapmnn kolayl ve daha az kablo kullanlmas nedeniyle ara vaviyen anahtar tesisatnn yerini almtr.

mpuls rle (darbe akml) rlenin i yapsnda bir rle bobini ve bu rlenin normalde (enerji yokken) bir ak konta vardr. mpuls rlenin bobin ularna A1 ve A2 eklinde isimlendirilir. Normalde ak kontann faza balanan ucuna 1 , alcya balanan 2 olarak isimlendirilir.

30

mpuls rlenin A1 bobin ucu ntre ve alcdan (alclardan) gelen uca balanr. A2 bobin ucu ise lihtin (lihtlerin) bir ucuna, 1 olarak adlandrlan ak kontak ucu faza ve lihtin (lihtlerin) dier ucuna balanr. 2 olarak adlandrlan ak kontak ucu ise alcnn(alclarn) dier ucuna balanr (Baknz ekil 1.10 ve ekil 1.12).

mpuls rle (darbe akml) liht aracl ile kendisine ulaan akmn her darbesinde bulunduu konumu deitirme zelliine sahiptir.

Normalde ak olan rlenin konta zerinden enerji alan ampuller snktr. Lihte baslp enerji verildiinde, rlenin konta kapanr ve ampuller yanarlar. Lihte tekrar basldnda kapanan kontak alarak nceki konumuna dnecek ve yanmakta olan ampulleri sndrecektir.

ekil 1.10: mpuls rle (darbe akml) klemens balants

31

ekil 1.11: mpuls rleli (darbe akml) tesisat kapal emas

ekil 1.12: mpuls rleli (darbe akml) tesisat ak emas

1.8.2. Dimmer Anahtar Tesisat

Dimmer anahtar tesisat ile ampuln k dzeyini enerji kayb olmadan istediimiz dzeyde deitirebiliriz. Dimmer anahtar tesisatnda kullanlan malzemeler;

Bir adet dimmer anahtar Bir adet ampul

Aadaki bilgileri dikkatle okuyunuz ve dimmer anahtar inceleyiniz.

32

Dimmer anahtarda balant ucu faz (R ) hattna, balant ucu ise alcya (lambaya) balanr.

ekil 1.13: Dimmer anahtar u balantlar

ekil 1.14: Dimmer anahtar i yap (elektronik devre) ekli

33

ekil 1.15: Dimmer anahtar tesisat kapal emas

ekil 1.16: Dimmer anahtar tesisat ak emas

34

1.9. Elektrik Tesisleri Ynetmelii

Ynetmeliin faaliyetimizle ilgili maddeleri unlardr:

1.9.1. Tesislere ve ebekelere Dair Tarifler

Madde 3

Linye hatt: Datm tablosundan son aydnlanma aygt ( armatr) ya da prizin baland kutuya ( buat) kadar olan hatlardr.

Sorti hatt: Linye hatt ile aydnlatma ya da priz arasndaki balant hattdr.

Madde 52

Aydnlatma sortileri iin en az 1,5 mm2 ve aydnlatma linyeleri iin en az 2,5 mm2 bakr iletkenler kullanlacaktr. Aydnlatma linye hatlar ev tipi devre kesiciler ile korunacaktr. Bu kesicilerin ksa devre akm an az 3kA olacaktr.

Bir aydnlatma linyesine balanacak sorti says, linyenin yk (gc) ve gerilim dmne bal olarak belirlenir. Konutlarda en az iki adet aydnlatma linyesi bulunacaktr. floresan lambalarn grnen glerinin belirlenmesinde ilgili Trk standart esas alnacaktr.

Aydnlatma devrelerine balanacak sorti says, bir fazl devrelerce aydnlatma iin 9dan fazla olmayacaktr.

1.9.2. Balama Aygtlar

Madde 52

Anahtarlar

Elektrik tesislerinde Trk standartlarna uygun anahtarlar kullanlmaldr. Anahtarlar anma akmnn ve geriliminin stndeki deerlerde kullanlamaz.

Anahtarlar kullanlma amacna uygun gte seilmelidir. Anahtarlarn normal olarak topraa gre gerilim altnda bulunan btn kutuplar

ayn zamanda alp kapanmaldr. Anma gerilimi 250 Va kadar olan elektrik devrelerinde kullanlacak

anahtarlarn anma akm 10 Aden aa olmamaldr. Ntr hatlar topraklanm olan sabit tesislerde, anahtarlar faz iletkenleri zerine

konulmaldr. Ntr hatlar topraklanmam olan sabit tesislerde, faz ve ntr hatlarn ayr ayr

ap kapayan anahtarlar kullanlmaldr. Anahtarlar, iletmede meydana gelen titreimlerde ya da kendi arlklar ile

kendiliinden alp kapanmayacak nitelikte olmaldr. Anahtarlarn hareket eden kollar, altrma zincirleri vb. gibi el ile dokunulan

metal paralar, yaltkan ana paralarla (rnein porselen izolatrlerle ) anahtar gvdesinden ayrlm olmaldr.

35

Scaklklar 60 0Cnin stnde olan yerlerde, scak yerler iin elverili anahtarlar (rnein porselen yaltkanl anahtarlar) kullanlmaldr.

Anahtarlarn bir ucuna birden fazla iletken balanamaz. Yani anahtar, datm kutusu olarak kullanlamaz.

Topraklanm tesiste sfr iletkenleri hibir ekilde kesilemez ve bunu zerine anahtar konulamaz.

kincil (tali ) datm tablolarnda kullanlan anahtarlar tercihen pako alter ya da ev tipi devre kesici olmaldr.

Aydnlatma devrelerinde ve termik manyetik koruyuculu anahtar kullanldnda bunun ayrca sigorta ile korunmas gerekmez.

Anahtardan, anahtara alt prize gei yaplamaz. Bu priz bulunduu konum bakmndan bu ad almtr. Anahtara ve anahtar alt prize gelen besleme iletkenleri normal olarak ayr borular iinde ekilir.

Anahtarlarn zeminden ykseklii 110 cm olacaktr.

1.9.3 Aydnlatma Aygtlar ve Bunlara Ait Donammlar

Madde 53

Genel

Aydnlatma tesislerinde yrrlkteki standartlara uygun aydnlatma aygtlar (armatrleri) ve donanmlar kullanlacaktr.

Aydnlatma tesislerinde 250 V tan yksek ebeke gerilimi kullanlamayacaktr. Anahtardan geerek duya gelen faz iletkeni her zaman duyun i (orta) kontana

balanacaktr. Ters balama tespit edilirse tesise elektrik verilmez. Aydnlatma aygtlarnda faz ntr iletkenleri olarak yaltlm iletkenler

kullanlacaktr. Aygtlarn metal paralar ntr iletkeni olarak kullanlamaz. Duylar, aydnlatma aygtlarna ampuller karlp taklrken dnmeyecek

biimde tutturulacaktr. Aydnlatma aygtlar hareket ettiklerinde iletkenleri zedelemeyecek biimde

taklacaktr. letkenlerin geirilmesi iin braklan boluklar, tellerin kolayca ve yaltkanlarn

zedelenmeden gemesini salayacak biimde olmaldr. Bu boluklardan birka ampuln akm devresi iletkenleri birlikte geirilebilir.

Yap dnda kullanlacak aydnlatma aygtlar, ilerinde su toplanmayacak biimde yaplm olmaldr.

Aydnlatma aygtlarnn ask dzenleri, rnein tavan kancalar en az 10 kg olmak zere aslacak aygt arlnn 5 katn her hangi bir biim deiikliine uramadan tayabilmelidir.

Sva alt tesislerde apliklere gelen iletkenler duvar kutularnda (buatlar) sona ermelidir. Tamamlanm demeden 230 cm ykseklie kadar tesis edilen aplik sortileri koruma iletkenli olmal, yapda koruma topraklamas yoksa sfrlanmaldr.

Aydnlatma aygtlarnn iine ekilen iletkenler sya dayankl olmaldr.

36

fazl aydnlatma aygtlarnda iletkenler ok damarl bir iletken olarak dzenlemeli, boru ierisinde ekilmeli ya da iletkenlerin geirilmesi iin ayrlan boluklara yerletirilmelidir.

Makineler ile bunlarn hareket eden paralarnn aydnlatlmasnda ksal grnt yanlmalarn (stroboskopik etkileri) nlemek iin uygun ampul seme, faz kaydrc kondansatrl dekalrl balast kullanma ya da fazl besleme gibi tedbirler alnmaldr.

Armatrlerin seilmesinde, kullanma alanna uygunluu, suya ya da toza kar korunma dzeni bulunmas ve ortam scaklna dayankll gz nnde bulundurulmaldr.

Sabit aydnlatma aygtlar besleme aygtlarna, bu aygtlara ait klemensler ile fi-priz dzenleri zerinde balanabilir. Tanabilen aydnlatma aygtlar, ebekeye sabit balant dzenleri ya da fi dzenleri zerinden balanabilir.

Aydnlatma aygtlar, kardklar s kendi ilerindeki ve yaknlarndaki cisimlere zarar vermeyecek biimde tesis edilmelidir.

1.9.4. letkenler ve Kablolar

Madde 57

Elektrik i tesislerinde ilgili Trk standartlarna uygun bakr tellerden yaplan yaltlm iletkenler ve kablolar kullanlr.

Elektrik i tesislerinde iletkenler iin aadaki renk kodlar kullanlacaktr.

Koruma iletkenleri iin yeil-sar Orta iletkenler ve ntr iletkenler iin ak mavi Faz iletkenler iin yrrlkteki kablo standartlarna uygun olmak zere her faz iin farkl renkler

Aydnlatma tesisatnda anahtardan geen iletkenin krmz, vaviyen anahtarn bacaklar arasndaki iletkenlerin pembe renkli olmas tavsiye edilir.

1.9.5. letkenlerin ve Kablolarn Denmesi

Madde 58

Genel Hkmler

Hatlar mekanik ypranmalara kar uygun yerlere denerek ya da elverili rt ve klflar kullanlarak korunmaldr. El ile ulalabilen uzaklklar iinde denen iletkenler mekanik darbelere kar her zaman koruyucu klfl olarak ya da boru iinde ekilmelidir.

letkenlerin korunma biimi, balant yerlerinde de srdrlmelidir. Deme geilerinde olduu gibi, fazla tehlike sz konusu olan yerlerde

iletkenler salam bir ekilde tutturulmu olan termoplastik sva iinde ve altnda ekilen hatlar, el ulama alanlar dnda ve mekanik bakmdan korunmu saylrlar. Tavan ve duvar boluklarndan geirilen hatlar mekanik etkilere kar

37

ayrca korunmaldr. Sva iinde altnda ekilen hatlar, olabildiince yatay ya da dey olarak denmelidir.

Yaplarn ierisindeki bacalarn duvarlar zerinden herhangi bir elektrik tesisi geirilmemelidir. Dkme ya da sktrlm betondan yaplan duvar, tavan ya da demelerin iinde ve betonarme demirlerinin stnde ve altnda ancak beklenebilecek zorlamalara dayankl termoplastik boru, elik boru ya da koruncaklar (muhafazalar) iinden geirilmelidir.

Toprak iinde ya da yaplarn dndaki iine girilemeyen kanallarda yalnzca yeralt kablolar kullanlabilir.

Akm devreleri iletkenlerinin birlikte ekilmesi : Boru iinde bir damarl iletkenler kullanlacaksa, bir boru iine yalnzca

bir ana akm devresinin iletkenleri ile bu devreye ait yardmc akm devrelerinin iletkenleri yerletirilebilir. Elektrik iletme yerleri ve kilitli elektrikli iletme yerleri bu hkmn dndadr.

ok damarl bir yaltlm iletken ya da kablo iinde, birden ok ana akm devresi ve bu devrelere ait yardmc devreler birlikte bulunabilir.

Yardmc akm devreleri ana akm devrelerinden ayr ekilecekse, birden ok yardmc akm devresinin iletkenleri ok damarl yaltlm bir iletken ya da kablo iinde ve tek damarl iletkenler kullanldnda bir boru ierisinde birlikte ekilebilir.

Kk gerilimli devrelerin iletkenleri teki devrelerden ayr olarak ekilmelidir.

Gerilimleri farkl olan devrelerin iletkenleri bir arada ekilecekse, en byk alma gerilimine uygun kablolar ve iletkenler kullanlmaldr. Farkl linye ve kolon devrelerine ait iletkenler ayn borulardan geirilemez. fazl besleme durumunda ilk fazlara ayrlma noktasna kadar, fazn iletkenleri ayn boru iinden geirilebilir.

Birden fazla akm devresi iin ortak bir sfr iletkeni ya da orta iletkeni dzenlenemez. Fakat baral tablolarda sfr iletkeninin ya da orta iletkeninin kesiti faz iletkenlerinin toplam kesitine eit olduunda buna izin verilir.

letkenler kesilmeksizin bir gei kutusundan geirilecekse, birden fazla akm devresi iin ortak gei kutular kullanlabilir. Bu kutularda balantnn yaplmas gerektiinde kullanlacak klemensler birbirlerinde yaltkan ara paralarla ayrlm olmaldr. Klemens dizileri kullanlyorsa bu ayrlma gerekmez.

letkenlerin balanmas: letkenlerin balants ancak yaltkan paralar zerinde yaltkan klfl

olarak vidal klemens, vidasz klemens, lehim ya da kaynakla yaplmaldr. zlebilen balant yerlerine (klemens balantlar gibi) ulalabilmelidir. Dkme usul ile yaplm balant yerleri zlemeyen balant yerlerine girer.

38

letkenlerin balanmas o Borulu tesislerde ancak kutular iinde o ok damarl yaltlm iletkenler ya da kablolarla yaplm

tesislerde ancak kutular ya da ek kutular (muflar) iinde yaplabilir.

Balant ve ek paralar balanacak ya da eklenecek iletkenlerin say ve kesitlerine uygun nitelikte olmaldr.

Ekler duvarlarda 60 mm derinlikte olmak artyla kasalarda, tavanlarda ise armatr veya armatre ilikin elemanlarla gizlenmi kutular (buatlar) iinde yaplabilir. Bu ekler kesinlikle klemensle yaplmaldr. Anahtar priz balant ular ek amacyla kullanlmamaldr. Kasalar ve buatlarn iine su szmamas iin gerekli nlem alnmaldr.

Bir balant klemensine drtten fazla damar balanamaz. Zorunluluk olmadka lambadan lambaya gei yaplmamaldr.

Bklebilen iletkenlerin tm balantlar, geici olarak konulan elektrik iletme aralarnda da hatasz ve zenle yaplmaldr. o Bklebilen iletkenlere, balant noktalarnda ekme ve kayma

kuvveti gelmemelidir. letken klflarnn kaymamas ve iletken damarlarnn dnmemesi salanmaldr.

o letkenlerin giri yerlerinde kvrlarak zedelenmesi, uygun tedbirlerle, rnein, giri yerinin yuvarlaklamas ya da azlklarla nlenmelidir. letkenlerde kugz meydana gelmesine ve iletkenlerin iletme aralarna sabit olarak balanmasna izin verilmez.

o ok telden meydana gelen iletken tellerinin ezilmemesi ve kopmamas iin aadaki tedbirler alnmaldr. Uygun balant klemensleri kullanmak.

o letken ularnda uygun ilemler uygulamak. rnein, kablo pabular kullanmak, damar ularnda kovan kullanmak ya da lehim ve kaynak yapmak.

39

UYGULAMA FAALYET Vaviyen Anahtar Tesisat

Tesisatta iki adet vaviyen anahtar ve anahtarlarn kumanda edecei lamba veya lamba grubu, anahtarl otomatik sigorta, bakr kablo, tesisata uygun denmi PVC borular, buatlar, kasalar vardr.

ekil 1.17: Vaviyen anahtar tesisatnn iki kapl bir odada tasarm

ekil 1.18: Vaviyen anahtar tesisatnn ak emas

UYGULAMA FAALYET

40

ekil 1.19: Vaviyen anahtar tesisatnn kapal emas

lem Basamaklar neriler

Vaviyen anahtar tesisat kablolarn ekiniz.

Emniyet ve i gvenlii tedbirlerini alnz. Vaviyen anahtar tesisat balant eklini

inceleyiniz. (ekil 1.18 ve ekil 1.19) Vaviyen anahtar tesisatna uygun

malzemeleri seiniz. Daha nceden denmi borulardan klavuz

(susta) ekiniz. Boru ierisinde kesinlikle nceden iletken

bulundurmaynz. Klavuza uygun kesit ve renkte kabloyu

tutturunuz.

Dikkatlice klavuzla kabloyu ekiniz. Buatlardan, boru ularndan ve kasalardan

kablolarn kmasn salaynz. Kablolar klavuzdan ayrnz.

Buat balantlarn yapnz. Kablo kesitine uygun klemensleri seiniz. Gerekli buat balantlarn klemensle

yapnz.

Duy montajn yapnz.

Uygun duyu seiniz. Anahtardan gelen kabloyu duyun i (orta)

kontann balant klemensine balaynz. letken ucu tamamaldr.

Ntr kablosunu duyun dier balant klemensine balaynz.

Duyu yerine tutturunuz. Uygun ampul duya taknz.

41

Vaviyen anahtar balantlarn yapnz.

Uygun bir ekilde kablolarn ularn soyunuz.

Birinci vaviyen anahtarn ortak (sabit) kontak balant klemensine sigortadan gelen faz ucunu uygun bir ekilde balaynz.

Birinci vaviyen anahtarn dier iki balant klemensine ikinci vaviyen anahtara giden

kablolar tutturunuz. Birinci vaviyen anahtar uygun ve dikkatli

bir ekilde kasaya tutturunuz. kinci vaviyen anahtarn ortak (sabit) kontak

balant klemensine duydan gelen kabloyu uygun bir ekilde balaynz.

kinci vaviyen anahtarn dier iki balant klemensine, birinci vaviyen anahtardan

gelen iki kabloyu tutturunuz.

kinci vaviyen anahtar kasaya uygun ve dikkatli bir ekilde tutturunuz.

Devreyi altrnz.

Devreyi ve balantlar son bir kez kontrol ediniz.

Anahtarl otomatik sigortadan devreye kontroll bir ekilde enerji veriniz.

Vaviyen anahtarlara kumanda ederek ampul yakp sndrnz.

42

LME VE DEERLENDRME Bu faaliyette kazanm olduunuz bilgileri aada verilen sorular cevaplandrarak

deerlendiriniz.

1. Datm tablosundan son aydnlatma armatrnn baland buata kadar olan ve iletken kesiti 2,5 mm2 olan hat aadakilerden hangisidir? A) Sorti hatt B)Linye hatt C)Kolon hatt D)Ana kolon hatt E)Yap giri hatt

2. Yapsnda yuvarlak kordon, duy ve rozans bulunan tavan armatrdr. Yukardaki tanm aadaki armatrlerden hangisine aittir?

A) Tip J1 armatr B) Tip L armatr C) Tip H armatr D) Tip B1 armatr E) Tip O armatr

3. . ampulde elektrik akm, sya dayankl ve direnci yksek bir metal tel zerinden havas alnm bir ortamda geirildiinde metal tel akkor hle gelerek s retirken ayn zamanda k yayarak evresini aydnlatr.

Yukarda bo braklan yere aadaki ampul trlerinden hangisi gelmelidir? A) Floresan ampul B) Civa buharl ampul C) Akkor flamanl ampul D) Sodyum buharl ampul E) Metal hlide ampul

4. A - ki ayr lambay veya lamba grubunu bir yerden B- Bir lamba veya lamba grubunu bir yerden ayn anda yakp sndrmeye yarayan anahtar

C- Bir lambay veya lamba grubunu iki ayr yerden yakp sndrmeye yarayan anahtar 1- Vaviyen anahtar tek tek veya ayn anda yakp sndrmeye yarayan anahtar 2- Adi anahtar

3-Komtatr anahtar

Yukardaki anahtarlarn tanmlarn karsndaki rakamlarla eletirmek istersek aadakilerden hangisi doru olur? A) A-2 , B-3 , C-1 D) A-1 , B-3 , C-2

B) A-3 , B-2 , C-1 E) A-2 , B-3 , C-2

C) A-1 , B-2 , C-3

5. aydnlatma tesislerinde bir ampul k iddetini ayarlayarak yakp sndren anahtar aadakilerden hangisidir?

A) Ara vaviyen anahtar D) Energy saver anahtar

B) Vaviyen anahtar E) Komtatr anahtar C) Dimmer anahtar

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz.

LME VE DEERLENDRME

43

DEERLENDRME LE

DEERLENDRME LTLER Evet Hayr

1. Vaviyen anahtar tesisatna ait kapal ve ak devre emasn incelediniz mi?

2. Borulara klavuz (susta) ektiniz mi?

3. Vaviyen anahtar tesisatna uygun renkte ve kesitte kablolar setiniz mi?

4. Kabloyu klavuza borulardan rahata ekilecek ekilde tutturdunuz mu?

5. Ayn hattan geireceiniz iletkenleri ayn anda klavuz teline balayarak boru iinden ektiniz mi?

6. Buat balantlarn yapp buatlar kapattnz m?

7. Tesisatn yaplaca yerin zelliine gre duy ve anahtar setiniz mi?

8. Tesisatn ntr ucundan gelen iletkeni, duyun dip kontana, anahtarn ortak ucundan duya gelen faz iletkenini duyun i ( orta) kontana baladnz m?

9. Armatrn kablosundaki klemensi tesisattan gelen kablo ularna akta kalmayacak ekilde baladnz m?

10. Sigortadan gelen faz ucunu anahtarn ortak (sabit) ucuna dier anahtarn ikier ularn birbirine baladnz m?

11. Her iki vaviyen anahtarn tespit vidalarn skp anahtarlar kasaya tutturdunuz mu?

12. Duyu veya armatr tespit yerlerinden duvara veya tavana iaretlediniz mi? Bu yerleri matkapla deldiniz mi?

13. Deldiiniz yerlere dbel yerletirdiniz mi? Daha sonra duyu veya armatr dbel yerletirdiiniz bu deliklere vidaladnz m?

14. Ampul takmadan nce devrede enerji olmamasna dikkat ettiniz mi?

15. Setiiniz armatrn cinsine gre akkor flamanl ampul duyuna taktnz m?

DZENL VE KURALLARA UYGUN ALIMA

1. nlnz, i gzlnz ve eldiveninizi giydiniz mi?

2. Kablolar soyarken veya keserken yan keski kablo soyma pensi, kablolar bkerken pense veya kargaburnu kullandnz m?

3. alma alann tertipli-dzenli kullandnz m?

4. Elektrik Tesisleri Ynetmeliinin ilgili yerlerini okudunuz mu?

44

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

45

RENME FAALYET2

Bu faaliyetle, gerekli ortam salandnda TS, Elektrik Tesisleri ve Kuvvetli Akm Ynetmeliine uygun olarak merdiven aydnlatma tesisatn, eleman montaj ve balantlarn yapabileceksiniz.

Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr:

evrenizdeki merdiven aydnlatma tesisatlarn inceleyiniz ve defterinize not alnz.

Merdiven otomatii ve butonlarnn eitlerini aratrnz ve not alnz.

Aratrma iin evrenizdeki merdiven aydnlatma tesisatlarn, merdiven aydnlatma donanm satan maazalar ve internette merdiven aydnlatma donanm reten firmalarn sitelerini inceleyebilirsiniz. Aratrmalarnz snfta tartnz.

2. MERDVEN AYDINLATMA

2.1. Merdiven Aydnlatma Tesisat

2.1.1. Tanm

Bir lamba veya birbirleri arasnda paralel bal olan lamba grubunu, bir veya daha fazla yerden yakp daha sonra zaman ayarl, kendiliinden otomatik sndrme dzenekli aydnlatma tesisatna merdiven aydnlatma tesisat denir.

2.1.2. Yapm Yerleri

Merdiven aydnlatma tesisatlar ortak girili, ok katl binalarn merdiven boluunun aydnlatlmasnda kullanlr.

2.2. Merdiven Otomatii

2.2.1. Tanm ve Grevi

Merdiven otomatii ok katl binalarda merdiven boluunun aydnlatlmasnda kullanlan ve zaman ayarl bir aygttr.

RENME FAALYET2

AMA

ARATIRMA

46

2.2.2. Yaps ve alma Prensibi

Elektronik merdiven otomatii: Bir rle ve bunun kontaklarn gecikmeli olarak aan zaman geciktirme dzeninden(kondansatr-diren) ibarettir. Rlenin duyarlln artrmak iin ayrca transistr ve kpr tipi dorultma devresi konmutur. Baz merdiven otomatiklerinde anahtar da bulunur. Anahtar, merdiven otomatiinin srekli almasn salar.

Resim 2.1: Merdiven otomatii

Aadaki ekilde devresi verilen, elektronik merdiven otomatiinin merdiven boluundaki butonuna basldnda 220/24 Vluk transformatr enerjilenerek elektronik devrenin giriine 24 Voltluk alternatif gerilim uygular. Bu alternatif gerilim D1 diyodu tarafndan dorultulur ve C1 kondansatr tarafndan filtre edilir. Filtre edilen bu doru gerilim elektronik devreye verilir.

Devrede bulunan TR2 transistrnn beyz polarma gerilimi daha byk olduundan ncelikle TR2 transistr iletime geer. Bir ucu dorudan kaynaa bal olan rle, dier taraftan TR2 zerinden devresini tamamlar ve paletini ekerek, kontaklarn kapatp merdiven ampullerini yakarken, transformatrn enerjisinin de devamn salar.

Bu arada P1 potansiyometresi ve R1 direnci zerinden, C2 kondansatr arj olmaya balar. C2 kondansatrnn zerindeki gerilim ( arj gerilimi) TR2nin beyz polarma geriliminden daha yksek bir deere ulanca TR1 transistrn iletime geirir. TR1in iletime gemesi ile R3 direnci zerinde gerilim dm oluur.

Bu gerilim TR2nin beyz gerilimine yakn bir deerdedir. Bu nedenle TR2 yaltma geerek rlenin bobin akmn keser. Akm kesilen rle paletini brakarak kontan aar ve yanmakta olan merdiven ampullerini sndrr.

Merdiven ampullerinin yank kalma sresi rlenin ekili kalma sresi kadardr. Bu sre ayar ise P1 potansiyometresi ile yaplr.

47

ekil 2.1: Elektronik merdiven otomatii devre balant emas

Ampul says artarsa merdiven otomatiinin rlesinden geen akm artacandan rle bu akm tayamaz ve kontaklar birbirine yapr. Bunun iin ampul saysn ve gcn rlenin ekebilecei akma gre semelisiniz.

Bu merdiven otomatikleri 10 saniye ile 4 dakika gecikme salayabilirler. (eitli srelerde imal edilebilir.) Bu merdiven otomatikleri panoda vidalanabilir veya panoda raya monte edilebilir

2.3. Buton (Liht)

2.3.1. Tanm

Liht, merdiven aydnlatma tesisatnda zamanlayc otomatik rleye kumanda eden, normal durumda (baslmadnda) kontaklar ak olan k butonudur.

Lihti dier butonlardan ayrt etmek iin buton tuu zerinde ampul sembol bulunur.

Lihtler tek kutupludur. Liht buton gvdesi zerinde iki adet balant klemensi vardr. Darbe akml rle tesisatnda da kullanlr.

Resim 2.2: Lihtin nden grn Resim 2.3: Lihtin arkadan grn

48

2.3.2. eitleri

Lihtler tesisatn yapl yerine gre sva alt ve nemli yer olmak zere iki tipte retilirler. Ayrca lihtler normal ve dekoratif olmak zere iki eit retilirler.

Resim 2.4: Nemli yer butonu (liht)

2.4. Aydnlatma Kontrol Sensrleri

2.4.1. Tanm ve Grevleri

Aydnlatma kontrol sensrleri ortamda hareket, k olup olmadna bal olarak aydnlatmay otomatik olarak ap kapatan sensrlerdir. Bu sensrlerin temel grevi ortamdaki hareket, k dzeyine gre ampulleri kontrol ederek, gereksiz yere ak kalmalarn nleyip enerji tasarrufu yapmaktr. Bu sensrler ortamda bir hareket, k olduunda (veya olmadnda) aydnlatma salarlar.

2.4.2. eitleri ve Yaplar

Aydnlatma kontrol sensrlerini temel olarak iki grupta inceleyebiliriz. Hareket sensrleri Ik sensrleri

Resim 2.5: Hareket sensrleri

49

ekil 2.2: Hareket sensr

2.4.2.1. Hareket Sensrleri

Bu sensrler ortamda hareket olup olmadna bal olarak aydnlatmay otomatik olarak ap kapatrlar.

Bu sensrlerin alt ksmnda ( Resim 2.6ya baknz)

Gr asn ayarlayan SENS dmesi, Sensrn kapatma zamann ( 20 saniye -10 dakika) ayarlamaya yarayan TIME

dmesi Sensrn almasn istediimiz aydnlk seviyesini ayarlayan LUX dmesi

vardr.

50

Resim 2.6: Hareket sensrnn alt grn

Bu sensrn yine alt kapanda bulunan vidalar atmzda karmza sensre ait klemens tablosu kar. Burada sensrn genelde kahverengi ucu faz giri ucu, sensrn krmz ucu faz k ucudur, sensrn mavi ucu ntr ucudur. Sensrn n yznde ise sensrn hareket alglaycs vardr.

ekil 2.3: Hareket sensrnn klemens balants

51

Resim 2.7: Hareket sensr klemensi

Resim 2.8: Sensrn n yz

zellikleri:

Hareket sensrlerinin etki alan, gr as ayarlanabilir.

Hareket sensrlerinin gecikme zaman ayarlanabilir.

Hareket sensrlerinin almasn istediimiz aydnlk seviyesi ayarlanabilir.

Dzenli alma saatleri olmayan, kullanlmad zamanlarda lambalar ak braklan meknlarda aydnlatmann hareket sensrleri ile kontrol edilmesiyle nemli enerji tasarruflar salanr.

2.4.2.2. Ik Sensrleri

Ortamdaki doal aydnlk dzeyine bal olarak aydnlatmann otomatik olarak alp kapanmas veya aydnlk dzeyi sabit bir deerde kalacak ekilde ampullerin k aklarnn ayarlanmasn salayan sensrlerdir. rnein bir dkkn vitrininde karanlk olduu zaman aydnlatma devresini altrp ortam aydnlk olduunda ise devreyi kapatan sensrlerdir.

52

Ik sensrnn (gz) yapld madde kadmiyum slfit (CdS) tir. Ik sensr hava geirmez bir kabn iine konur. n grlen k iddeti ayar 3 Lx ve gecikme ayar 40 saniyedir.

zellikleri:

Ik sensr ile ortamn aydnlk dzeyi ayar yaplabilir.

Ampullerin k aklarnn ayarlanmas ile % 20' lere ulaan tasarruf salanr.

Bu sensrlerle aydnlatma dnda dier sistemlere (stma, soutma, havalandrma vb.) kumanda etme imkn da vardr.

ekil 2.4: katl bir binann hareket sensr ile merdiven aydnlatma tesisat ak emas

2.5. Merdiven Aydnlatma Armatrleri

Merdiven aydnlatma tesisatlarnda B1 ve B2 tipi tavan armatrleri kullanlr.

53

2.5.1. Tip B1 Tavan Armatr

25- 30 cm apnda opal cam globlu, alminyumdan yaplm armatrdr. eitli glerde ampul taklr.

Resim 2.9: B1 tipi tavan armatr

2.5.2. Tip B2 Tavan Armatr

25- 30 cm apnda, alminyumdan yaplm, srgl tutuculu, 0,50 mm kalnlnda DKP sac gvdeli armatrdr. eitli glerde ampul taklr.

2.6. Merdiven Aydnlatma Tesisat Kablosunu ekme

Kablo ekme ilem sras ve dikkat edilecek hususlar unlardr;

2.6.1. lem Sras

Borulara klavuz (susta) ekilir. Uygun kesit ve renkte kablo seilir. Kablo kesiti, rnein ekil 2.6ya gre

birinci, ikinci ve nc katn buatlarnda lihtlere ve duylara 1,5mm2 kesitli kablo kullanlr. Tesisatn aydnlatma linyesinde 2,5 mm2 kesitli kablo kullanlr. Kablo rengi, genellikle ntr hatt iin ak mavi renkte kablo, faz iletkenleri iin lihtten geen renk krmz, fazn dier iletkenleri iin kahverengi kablo kullanlr.

Kablo klavuza tutturulur. Kablolarn ular yan keski veya kablo soyma pensi ile alarak klavuz telinin kablo balanacak ksmna dmlenir.

Resim 2.10: Kablonun yan keski ile soyulmas

54

Resim 2.11: Kablonun klavuza tutturulmas

Borulardan birinci, ikinci ve nc katn buatlarna kadar 2,5 mm2 lik iletken ekilir. Katlarn buatlarndan lihtlere ve duylara 1,5 mm2 lik iki iletken ekilir. Giri (zemin) kattaki buattan merdiven otomatiine 2,5 mm2 lik drt iletken ekilir. ekil 2.5e baknz.

2.6.2. Dikkat Edilecek Hususlar

Klavuz teli ancak bo borudan ekilir. Boru ierisinde nceden iletken bulundurulmaz. Klavuz telin kancasna balanacak iletkenler, ekimi zorlatracak ekilde

dmlenmez. Fakat klavuzdan kopacak ekilde basit de balanmaz. letkeni klavuza dmleme ileminde pense veya kargaburnu kullanlr.

(Baknz Resim 2.11.) Klavuzla kablo ekilirken lihtlere giden iletkenler borulardan kesintisiz

geirilmelidir. Boru ierisinden geirilecek iletken says boru apna uygun olmaldr.

Klavuzla kablo ekilmesi iki kii tarafndan yaplr. Bir kii hattn k ucuna iletken bal klavuz teli ekerken, dier kii ise hattn giri tarafndaki iletkenleri dzelterek borunun ierisine iter. Ayn hattan geirilecek iletkenler ayn anda klavuz teline balanarak boru iinden ekilir.

2.7. Merdiven Aydnlatma Tesisat Balantlarn Yapma

Tesisat balantlarnn yapmn tek tek inceleyelim.

2.7.1. Buat Balantlarn Yapma ( katl merdiven otomatikli tesisat iin)

3. kat buatnda liht ve duya giden kablolara ntr kablosunu klemensle balaynz.

Merdiven otomatiinden gelen (L) lamba kablosunu duydan gelen dier kabloya balaynz.

Liht (buton)dan gelen dier kabloyu merdiven otomatiinden gelen (B) buton ucuna balaynz.

2. kat buatnda ayn balantlar yapnz.

55

1. kat buatnda ayn balantlar yapnz. Zemin kat buat balantlarn yapnz.

2.7.2. Merdiven Otomatii veya Sensr Kablo Balantlarn Yapma

Kullanlacak merdiven otomatii panoda kzaa taklacaksa W otomat eklinde olann, panoya direkt monte edilecekse klasik tip merdiven otomatii seilir. Tesisat yaplacak yer nemli yer ise nemli yer liht butonu, sva alt ise sva alt liht butonu kullanlr.

Armatrlere balant yapmak, ntr iletkeninden gelen kablo duyun dip kontana ve her katn bir birine balanan duy ular ise duyun i kontana balanr.

Resim 2.12: Duyun balant vidalar

Butonlara (liht) balant yapmak: Her katn lihtinin ularna balant yaplr. Merdiven otomatiine balant yapmak, tesisatn her katn butonlarndan gelen

u merdiven otomatiinin B yazan buton ucuna balanr. Tesisatn ampullerinden (duylardan) gelen u merdiven otomatiinin L yazan (lamba) ucuna balanr.

Sigortadan gelen u merdiven otomatiinin F yazan (faz) ucuna balanr. Ntr hattndan gelen u da merdiven otomatiinin N (ntr) ucuna balanr. (Baknz ekil 2.6)

Butonlar yerine tutturmak: Lihtlerin (butonun) n ksmndaki tespit vidalar sklp kasaya tutturulur.

56

Resim 2.13: Lihtin kasaya yerletirilmesi

2.7.3. Balantlarn Yapmnda Dikkat Edilecek Hususlar

Buat ierisinde bklebilen iletkenlere balant noktalarnda ekme kuvveti gelmemelidir. letkenlerin klflarnn kaymamas ve iletken damarlarnn dnmemesi gerekir.

Buat ierisinde ek yaparken klemens kullanlr. Armatre, duya ve lihtleri (butonlarn) kontaklarna balanacak iletkenler yan

keski veya kablo soyma pensi ile soyulur. Kablonun iletken ksm klemensin dna tarlmaz, taan ksm kesilir.

Armatrlere, lihtlere ve merdiven otomatiine balant yaparken uygun ulu tornavida kullanlr.

Duylara balant yaplrken ters balama tespit ederseniz tesisata enerji verilmez.

Lihtler kasaya yerletirilirken uygun ulu tornavida kullanlr.

57

UYGULAMA FAALYET Merdiven Otomatii Tesisat

ekil 2.5: katl merdiven otomatii tesisat kapal emas

UYGULAMA FAALYET

58

ekil 2.6: katl merdiven otomatii tesisat ak emas

59

Katl Merdiven Otomatii Tesisatn Yapmak

lem Basamaklar neriler

katl merdiven otomatii tesisat kablolarn ekiniz.

Emniyet ve i gvenlii tedbirlerini alnz.

katl merdiven otomatii tesisat balant eklini inceleyiniz. (ekil 2.6)

katl merdiven otomatii tesisatna uygun malzemeleri seiniz.

Daha nceden denmi borulardan klavuz(susta) ekiniz.

Boru ierisinde kesinlikle nceden iletken bulundurmaynz.

Klavuza uygun kesit ve renkte kabloyu tutturunuz.

Dikkatlice klavuzla kabloyu ekiniz. Buatlardan, boru ularndan ve

kasalardan kablolarn kmasn salaynz.

Kablolar klavuzdan ayrnz.

Buat balantlarn yapnz.

Kablo kesitine uygun klemensleri seiniz.

Gerekli buat balantlarn klemensle yapnz.

Duylarn montajn yapnz.

Uygun duyu seiniz. Liht butonundan gelen kabloyu duyun i

(orta) kontann balant klemensine balaynz. letken ucu tamamaldr.

Ntr kablosunu duyun dier balant klemensine balaynz.

Duyu yerine tutturunuz. Uygun ampul duya taknz.

Liht (buton) balantlarn yapnz.

Uygun bir ekilde kablolarn ularn soyunuz.

nc katn lihtinin (buton) balant klemensine merdiven otomatiinden buton ucundan gelen kabloyu uygun bir

ekilde balaynz. nc katn lihtinin dier balant

klemensine nc katn duyundan gelen kabloyu uygun bir ekilde balaynz.

Lihti kasaya uygun ve dikkatli bir ekilde tutturunuz.

kinci kat liht balantlarn ayn ekilde yapnz.

60

Birinci kat liht balantlarn ayn ekilde yapnz.

Merdiven otomatiinin balantlarn yapnz.

Tesisatn her katn butonlarndan gelen u merdiven otomatiinin B yazan buton ucuna balanr.

Tesisatn duylardan gelen u merdiven otomatiinin L yazan (lamba, ampul ) ucuna balanr.

Sigortadan gelen u merdiven otomatiinin F yazan (faz) ucuna balanr.

Ntr hattndan gelen u da merdiven otomatiinin N (ntr) ucuna balanr. (Baknz ekil 2.6)

Devreyi altrnz.

Devreyi ve balantlar son bir kez kontrol ediniz.

Anahtarl otomatik sigortadan devreye kontroll bir ekilde enerji veriniz.

Lihtlere kumanda ederek ampulleri yaknz.

61

LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular cevaplaynz.

1. Bir lamba veya birbirleri arasnda paralel bal olan lamba grubunu, bir veya daha fazla yerden yakp daha sonra zaman ayarl, kendiliinden otomatik sndrme dzenekli aydnlatma tesisatdr.

Yukarda verilen tanm aadakilerden hangisine aittir? A) Dimmer anahtar tesisat D) Komtatr anahtar tesisat B) mpuls rleli aydnlatma E) Merdiven aydnlatma tesisat C) Adi anahtar tesisat

2. Elektronik tip merdiven otomatiinde ampul saysnn artmas ne tr bir saknca oluturur?

A) Ampullerin snmesine neden olur. B) Ampullerin srekli yanmasna neden olur. C) Merdiven otomatiinin alma sresi artar D) Merdiven otomatiinin rlesinin kontaklar anr. E) Merdiven otomatiinin alma sresi azalr.

3. Merdiven otomatiine kumanda eden liht butonu ka kutupludur? A) Tek kutuplu B) ift kutuplu C) kutuplu D) Drt kutuplu E) Be kutuplu

4. Bir ktphanede karanlk olduu zaman aydnlatma devresini altrp ortam aydnlk olduunda ise devreyi durduran sensrlerdir.

Yukarda verilen rnekteki sensr aadakilerden hangisidir? A) Ses sensr B) Kzl tesi sensr C) Ik sensr D) Hareket sensr E) Yksek frekans sensr

5. Aadakilerden hangisi merdiven aydnlatma tesislerinde kullanlan armatrlerden birisidir?

A) A tipi armatr B) B tipi armatr C) C tipi armatr D) D tipi armatr E) E tipi armatr

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz.

LME VE DEERLENDRME

62

KONTROL LSTES

Uygulama faaliyetinde yapm olduunuz almay kendiniz ya da bir arkadanzla deerlendirerek, eksik olduunuz konuyu ve kazanmlarnz belirleyiniz.

DEERLENDRME LTLER Evet Hayr

1. Merdiven otomatii tesisatna ait kapal ve ak devre emasn incelediniz mi?

2. Borulara klavuz (susta) ektiniz mi?

3. Merdiven otomatii tesisatna uygun renkte ve kesitte kablolar setiniz mi?

4. Kabloyu klavuza borulardan rahata ekilecek ekilde tutturdunuz mu?

5. Ayn hattan geireceiniz iletkenleri ayn anda klavuz teline balayarak boru iinden ektiniz mi?

6. Merdiven otomatii tesisatndaki nc, ikinci, birinci ve zemin katlardaki buat balantlarn ilem basamana uygun olarak yaptnz m?

7. Buatlarda ekleri klemenslerle yaptnz m? 8. Tesisatn yaplaca yerin zelliine gre merdiven otomatii ve

liht setiniz mi?

9. Tesisatn ntr ucundan gelen iletkeni, duyun dip kontana ve her katn birbirine balanan duy ularn ise duyun i kontana baladnz m?

10. Armatrn kablosundaki klemensi tesisattan gelen kablo ularna akta kalmayacak ekilde baladnz m?

11. Her katn lihtinin ularna balant yaptnz m? 12. Tesisatn her katn butonlarndan gelen ucu merdiven

otomatiinin B yazan buton ucuna baladnz m?

13. Tesisatn ampullerinden (duylardan) gelen ucu merdiven otomatiinin L yazan (lamba, ampul) ucuna baladnz m?

14. Sigortadan gelen ucu merdiven otomatiinin F yazan (faz) ucuna baladnz m?

15. Ntr hattndan gelen ucu da merdiven otomatiinin N (ntr) ucuna baladnz m?

16. Lihtlerin (butonun) n ksmndaki tespit vidalarn uygun ulu tornavida ile skp kasaya tutturdunuz mu?

DZENL VE KURALLARA UYGUN ALIMA 1. nlnz, i gzlnz ve eldiveninizi giydiniz mi?

2. Kablolar soyarken veya keserken yan keski kablo soyma pensi, kablolar bkerken pense veya kargaburnu kullandnz m?

3. Anahtar vidas gibi yerlerde, duvar vidalama yaparken tornavida kullandnz m?

4. alma alann tertipli-dzenli kullandnz m?

63

5. Elektrik Tesisleri Ynetmeliinin ilgili yerlerini okudunuz mu?

6. Tesisat derken kapal ve ak emay incelediniz mi?

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

64

RENME FAALYET-3

Bu faaliyetle, gerekli ortam salandnda TS, Elektrik Tesisleri ve Kuvvetli Akm Ynetmeliine uygun olarak dekoratif aydnlatma armatr tesisat kablolarn ekebilecek ve eleman balantlarn yapabileceksiniz.

Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr:

evrenizdeki vitrin aydnlatmalarn inceleyiniz ve not alnz. Dekoratif aydnlatma donanmlarn aratrnz.

Aratrma iin evrenizdeki maazalarn vitrinlerini, dekoratif aydnlatma donamm satan maazalar ve internette dekoratif aydnlatma tesisat yapan ve donanm reten firmalarn sitelerini inceleyebilirsiniz. Aratrmalarnz snfta arkadalarnzla tartnz.

3. DEKORATF AYDINLATMA

3.1. Dekoratif Armatrler

3.1.1. Tanm

Dekoratif spot armatrleri meknlarda istenilen atmosferin yaratlmasna yardmc olan, mekanlara k kayna olarak hizmet vermesinin yannda i dekorasyonun nemli elemanlarndan biri olarak kullanlan armatrlerdir.

3.1.2. eitleri ve Yaplar

Dekoratif armatrlerin uygulama alan konutlar ve iyerleridir. Bu armatrler akkor flamanl ampuller iin, floresan ampuller ve vitrin armatrleri olmak zere deiik ekilde retilirler.

Ayrca led spotlarla ve fiber optik kablolarla yaplan aydnlatma armatrleri de dekoratif aydnlatma tesisatlarnda kullanlr.

3.1.2.1. Akkor Flamanl Ampull Dekoratif Armatr

Bu tipteki armatrlerde akkor flamanl ampullerin taklabilecei duylar vardr. Armatrn d ksm i dekorasyonu tamamlayacak ekilde estetik grnml olabilir. (Baknz Resim3.1)

ARATIRMA

AMA

RENME FAALYET3

65

Resim 3.1: Akkor flamanl ampull dekoratif armatr

3.1.2.2. Floresan Ampull Dekoratif Armatr

Uzun (dz) floresan ampuln ve yuvarlak floresan ampuln flaman ularnn girecei soketleri bulunur.

Alminyum profil gvde, elektrostatik toz boyaldr. ksm alminyum reflektrldr. (yanstc). Bu armatrlerde bobinli veya elektronik balast kullanlr. Bu armatrlerin d yaps ortama uygun olacak ekilde retilirler.

Resim 3.2: Dekoratif yuvarlak floresan armatr Resim 3.3: Dekoratif floresan armatr

3.1.2.3. Vitrin Armatrleri

Halojen ampullerin veya kompakt floresan ampuln taklmas iin duyu veya soketi bulunan armatrdr. Armatrn i ksmnda ampuln yayd yanstp etkisini artrmak iin reflektr vardr. Bu armatrler genellikle vitrin, konferans salonu, resepsiyon, ofis, maaza aydnlatmasnda kullanlr. Bu armatrler (baknz resim 3.6) genelde alpan veya kartonpiyere tutturulurlar ve armatrn en altta kalan ksm sva stnde gzkr. Ayrca bu armatrlerin Resim 3.5teki gibi ayaklar sayesinde tavana veya duvara tutturulabilir. Vitrin armatrlerinde kullanlan k kaynaklar iki eittir.

Halojen k kayna: Ik halojen ampuller ile retilir. 20W, 35W, 50W ve 75W glerde retilirler. 3000 6000 saat ampul mrleri vardr. 35W

66

zerindeki k kaynaklar fanlar ile soutulur. 220V ebeke voltaj ile alrlar. Ayrca bir trafo ile alan kk gl halojen ampuller de vardr.

Dearj ampull k kayna: Ik dearj ampuller ile retilir. 35W, 70W, 150W standart 250W, 400W ve 575W zel retimler vardr. Fanlar ile soutulan modeline gre 35W - 70W aras en fazla 30 dB, 70W - 150W aras en fazla - 56 dB grltleri vardr. 220V ebeke voltaj ile alrlar.

Dearj k kayna kullanan armatrlerde (Resim 3.5) balastl ve balastsz olmak zere iki trde imal edilirler. Balastsz olan armatrler ebekeye dorudan balanr. Balastl olanlar ise faz kablosu balasta girer ve kablonun k armatre balanr (ekil 3.1).

Bu balastlar genellikle; ampul gcne gre ve ebeke gerilimine gre 220V/50 Hz 10 W- 220V/50 Hz 13 W glerinde retilir.

ekil 3.1: Balastl armatr balants Resim 3.4: Dekoratif armatr balast

Resim 3.5: Vitrin armatrleri

67

Resim 3.6: Kartonpiyer veya alpana monte edilen dekoratif armatr

3.1.2.4. LED Aydnlatma ve Fiber Optik Aydnlatma

3.1.2.4.1. LED Aydnlatma

Ledler olduka dk sarfiyatl (0,3W - 2W), ucuz maliyetli, ok uzun ampul mrl (100.000 saat) , dk voltajl rnlerdir (12 V). Ik seviyeleri dier k kaynaklarna gre daha dktr.

Genellikle evlerde yatak odalarnda, otel odalarnda, ocuk odalarnda, yldz efektli gece lambas gibi kullanlr. Renk deitirme zellikleri yoktur. Ik rengi olarak beyaz, sar, krmz, mavi ve yeil renkleri mevcuttur.

LED spotlar 50 mm apnda PCB (baskl devre) zerine monte edilmi 6, 12 veya 18 LEDden olumaktadr. LED spotlarn en nemli ayrcal 10 derece ile 120 derece arasnda her ma asnda retilebilmeleridir. Ayrca ma alanlar da daire kare veya dikdrtgen gibi ihtiya duyulan her ekilde retilebilmektedir.

Yar iletken esasna dayal olarak alan LED 85 0Cden daha yksek scaklklardan zarar grrler. Bu nedenle kapal ( spot ii ) hacimde s yk olumamas iin i meknda kullanlan spotlarn n camlar kullanlmamaktadr. ok youn k istenen i mekn spotlarnda bir fan aracl ile soutma salanr.

Resim 3.7: Led ile aydnlatma rnekleri

68

3.1.2.4.2. Fiber Optik Aydnlatma

Fiber optik aydnlatma iki ayr ksmdan oluur.

Ik kayna

Fiber optik kablo demeti

Fiber optik aydnlatmada kablolar; cam fiber optik kablolar ve plastik fiber optik kablolar olmak zere ikiye ayrlr. Fiber optik kablo sadece k taycdr, elektrik akm tamaz.

Fiber optik aydnlatmann kullanm alanlar, vitrin, maaza, galeri ve sergi alanlar, tabela, yn levhalar, yry yolu, kap girileri ve zemin aydnlatmalar, i ve d meknlar, havuz, bahe, fskiye, eme vb. yerler.

Resim 3.8: Fiber optik aydnlatma

3.2. Dekoratif Aydnlatma Armatr Tesisat

3.2.1. Tesisat Kablo zellii

Dekoratif aydnlatma tesisatlarnda tek damarl 1,5 mm2'lik TSli kablo kullanlr. Ayrca uzun alma koullarna ve yksek sya dayankl yaltkanl alminyumdan yaplm, en az 0,75 mm 2 kesitli ok damarl iletkenlerde kullanlabilir.

3.2.2. Aydnlatma Kontrol Eleman eitleri

Aydnlatma kontrol elemanlarna daha nce deinmitik. Ksaca zetleyecek olursak kontrol elemanlar eittir. Vitrin aydnlatmasnda Dimmer anahtar da kontrol eleman olarak kullanabiliriz.

3.2.2.1. Hareket Sensrleri

Ortamda hareket olduunda devreyi altran sensrlerdir.

69

3.2.2.2. Ik Sensrleri

Ortamn k dzeyine gre ampuln k seviyesini ayarlayan veya devreyi ap kapatan sensrlerdir. Hatrlamak iin renme Faaliyeti- 2deki Aydnlatma Kontrol Sensrleri konusunu tekrar inceleyiniz.

Dekoratif aydnlatma tesisatlarnda kontrol sensrlerini kullanabiliriz. rnein, bir vitrin aydnlatmasnda gndz klarn snk, hava kararnca ise yanmasn k sensr ile vitrinin nnden bir kii getiinde aydnlatmann almasn hareket sensr ile yaparz. Bylece aydnlatma gereksiz yere almaz ve enerjiden tasarruf edilir.

3.2.2.3. Network Tabanl Aydnlatma Kontrol Sistemi

Son zamanlarda yerel bilgisayar a (network) zerinden alan aydnlatma kontrol sistemleri de kullanlmaya balanmtr. Bu sistemin en byk zellii Windows tabanl bir yazlm ile aydnlatmay kontrol edebilmesidir. Bu sistemle, rnein bir maazann aydnlatmasn zaman programlayarak ap kapatr veya n aksn deitirir.

3.2.3. Tesisat Kablolarn ekme

3.2.3.1. lem Sras

ki renk kablo kullanlr. Tercihen faz iin kahverengi, ntr iin mavi kullanlabilir.

Ek yaplmadan iki renk kablo ekilir. Eer tesisat yaplan yer dar bir alan ise klavuz kullanlabilir. Klavuzun daha

esnek ksm tesisat yaplacak yere srlr. Bu ilem iki kii tarafndan yaplmaldr. Klavuzun esnek ksm son armatr boluundan dier kii tarafndan karlr.

ki kablo yan keski ile soyulup klavuza dmlenir ve ekilebilir. Dier kii klavuzu ekerek kablolarn ucunu son armatr boluundan dar karr.

3.2.3.2. Dikkat Edilecek Hususlar

Kablo ekilirken her armatr boluuna gelindiinde kablolar biraz uzun tutulur.

Klavuza dmleme yaplrken kargaburnu veya pense kullanlr.

3.2.4. Armatrlerin Montaj

Vitrine, kartonpiyer ve alpana montajn ayr ayr inceleyelim.

70

3.2.4.1. Vitrin Armatrlerinin Montaj

3.2.4.1.1. lem Sras Vitrin armatrlerinin tutturulaca yerler iaretlenir.

aretlenen bu yerler matkapla delinir.

Matkapla delinen bu deliklere dbel taklr.

Vitrin armatr dbel tutturulan yere getirilip vidalanr. 3.2.4.1.2. Dikkat Edilecek Hususlar

Vitrin armatrnn iaretlemesi kalemle yaplr.

Matkab kullanrken dikkatli olun.

Dbeller ekile tutturulur.

Vidalama ilemi tornavida ile yaplr. 3.2.4.2. Kartonpiyer veya Alpana Montaj

3.2.4.2.1. lem Sras Kartonpiyer veya alpana spot armatrleri monte etmek iin armatre

uygun byklkte boluklar almas gerekir. te bunu salayan malzemeye dekopaj ad verilir.

Dekopaj matkabn ucuna tutturulur.

Resim 3.9: Dekopaj

Matkap iaretlenen yere dik olarak tutulur ve iaretlenen yer delinir.

Resim 3.10: aretlenen yerin almas

Spot armatrn ayarl yay itilerek alan yere armatr yerletirilir.

71

Resim 3.11: Ar