JOHN 1:1 1 JOHN 1:13

I Híwóˀdi Tun Jesus Christ-Ví ˀgeḏi JohnItaˀnandiˀ

I toˀwí In Tuu gin nakháwäˀ iˀ nawówátsipäyiˀ, i-á Jesus-ân namuu

1 Hänˀoe tsꞌanpáaḏé nanân diwe i toˀwí In Tuu ginnakháwäˀ i nayihoˀ. I-á Yôesi Táḏá-áḏí nayiˀ, heḏi i-á Yôe-sibá namuu. 2 I-áho oe tsꞌanpáadé nanân diwe Yôesi Táḏá-áḏí nayiˀ. 3 Hääwí tꞌähkí ikhíyé, heḏi i-á wíˀikhíyépíḏáhääbo wínakhíˀyenpí. 4 I-á wíˀbo wówátsi napäyiˀ, heḏinäˀ in wówátsi-á ko nakeepoˀ tꞌowagîˀ waagiˀbá namuu.5 Näˀ i ko nakhuunáˀ dee nakeepoˀ, heḏi hääḏi wänbotꞌähkí nakeepoˀ tobáháa nakhuunân wänboˀ.

6-7 Wí sen John gin nakháwäˀ i Yôesi Táḏáḏí óesannäˀ i ko i ˀ geḏi tꞌowa ovâytuˀâamíḏí, heḏânho John-bí híˀditꞌoeḏi toˀwên tꞌähkí dívíwhäyú-íḏí i toˀwí i ko na-muuˀivíˀpiyeˀ. 8 John-dá i ko-á wínamuupí, hewänbo inaˀää tꞌowa ovâytuˀâamíḏí toˀwí i ko namuuˀin. 9 Näˀ itoˀwí In Tuu gin nakháwäˀ iˀ i taˀgendi ko namuu, heḏi nääoepáa kꞌayḏipiyeˀ naˀääḏi tꞌähkí tꞌowa ovâykohthayyoˀ.

10Nää oepáa kꞌayḏi i nayiˀ, hebo tobáháa näˀ i oepáa hoikhíyé wänboˀ, in tꞌowa nääḏí diyiˀindi wíˀóetaapí. 11 Ihääwí ikhíyéˀi ivîˀ ûnmuu, heḏi ipiyeˀ naˀää, hewänbo ivítꞌowaḏi wänbowíˀóeséegíˀanpí. 12Hewänbowáywêndiḏáóeséegíˀandá ivíˀpiyeˀ dívíwhäyu, heḏi näˀ in tꞌähkí iḏiovâymägi Yôesi Táḏáví ây dipúwíḏí. 13Heḏi Yôesi Táḏávíây dipóe ihayḏi wíyá diˀâypuyä waa dínpóe, hewänbotꞌowa diˀâypuyä nää oepáa kꞌayḏi waagibá wíḏiˀâypuyäpí,heḏiháa i táḏá-áḏí i yíyá-áḏí dachanpóeḏíbo wänbo-á

JOHN 1:14 2 JOHN 1:22yoe, heḏiháa wí sen nawänpitúḏíbo wänbo-á yoe. YôesiTáḏáḏân näˀ in wówátsi ovâymägi.

14 I toˀwí In Tuu gin nakháwäˀ i wí tꞌowa napaa, heḏi wíhây tähkí naˀindáḏí nayiˀ. Báyékí hayˀi namuuˀin âymûˀ,gá Yôesi Táḏáví wîˀ ayḏaˀ ûnˀändiˀ namuuḏân. I-á báyékíséegísehkanä imáa, heḏi háa i natú waa tꞌähkí taˀgennamuu.

15 Toˀwí i namuuˀin John-di in tꞌowa ovâytuˀan. Oeahkon deeḏi John nayiḏi kaygi ovâytumáa, “Naaḏi wây-tuˀan naví tíˀúugébá wí toˀwí napowagítꞌóeˀin, heḏi i-ánaví shánkí kwꞌáye namuu, gá naa oˀaypuyäpíḏíboˀ i-áhääḏi wänbo tꞌähkí nawówáyiḏân. Näˀ i-ânkun i namuuiví ˀ geḏi wâyhíˀmáaˀiˀ.”

16 Báyékí séegísehkanä imáaḏí, ihayḏaˀ híwóˀ di hääwíivíˀweḏi gínˀäˀ . 17 Yôesi Táḏáḏí Moses óetuˀan iví tson-tuu naˀin dímääníˀin, hewänbo Jesus Christ-ân óesanséegísehkanä-á heḏá in taˀgen namuuˀindá dînkeeyamíḏí.18 Toˀwíḏí wänbo hänhay wänbo Yôesi Táḏá wíˀóemûˀpí.Hewänbo háawi i namuuˀin iví wîˀḏaˀ ay ûnmuuˀiˀ iví núˀnaˀändiḏân naˀin dînkeeyan.

Háa John i pꞌóˀpꞌoekandiḏi in tꞌowa ovâytuˀannin19 Owáy Jerusalem búuˀú wähääḏi in Huḏíyoví

pꞌóˀḏéḏíˀindi wên owhaˀ-á heḏá wên méesateˀinkhägeˀ nindá ovâysan John i pꞌóˀpꞌoekandiˀ óetsikáyi ˀ níḏí,“To-an unmuu” gin, 20 heḏi kinnân iḏi ovâytuˀan: “Naai toˀwí Yôesi Táḏáḏí óesógeˀiˀ tꞌowa ovâyˀaywoeníḏíwóˀmuupí.” Kaaginpíḏíbo thayˀeeḏi kin ovâytuˀan.21 Heḏi óetsikáyin, “Heḏi to-an unmuu? Ti Elijah-ânunmuu?” Iḏi ovâytuˀan, “Naa-á i wóˀmuupí.” Heḏáháˀóetsikáyin, “Ti Yôesi Táḏáví tukheˀ biˀ i âytsíkhaˀmáaˀi-ânunmuu?” 22 Heḏi ovâytuˀan, “Yoe.” Heḏáháˀ óetuˀan,“Dítuˀan to-an unmuu, heḏânho in toˀwên naˀin dísannin

JOHN 1:23 3 JOHN 1:31

âytꞌôeˀamíḏí háa untúˀin. Uví ˀ geḏi dítꞌôeˀan.” 23 John-diovâyhéeˀan heḏânho dínˀánpówá-íḏí háa Yôesi Táḏávítukheˀ biˀ Isaiah hänˀoebo natúˀin, heḏi näˀ i-á Isaiah-víhíˀ ûnmuu:Wí toˀwí oe ahkon deeḏi ûntuhkwíntúní,

‘In pꞌôe bintaˀgeˀan i shánkí natsonyiˀigîˀ.’“Näˀ i toˀwí han natúˀi waagiˀbá naa omuu” gin John-diovâytuˀan.

24 Wáy wên in ovâysannin John óetsikáyi ˀ níḏíPharisees dimuu, 25 heḏi indi óetuˀan, “I toˀwí YôesiTáḏáḏí óesógeˀiˀ tꞌowa ovâyˀaywoeníḏí wíˀunmuupí,Elijah wänbo-á yoe, háa Yôesi Táḏáví tukheˀ biâytsíkhaˀmáaˀi wänbo-á yoe. Heḏi háaḏan handi näˀ intꞌowa ovâypꞌóˀpꞌoeˀoˀ?” 26-27 John-di ovâytuˀan, “Naaḏápꞌoeḏiḏaˀ dovâypꞌóˀpꞌoeˀoˀ, hewänbo unbí yâaḏi wáyḏíwí toˀwí bîntaapîˀ nayiˀ, heḏi tobá naví tíˀúugé napówáwänboˀ, naa ihay híwóˀ di wóˀmuupí iví anto wänbodônmaˀpꞌäḏi-íḏí.”

28 Tꞌähkí näˀ i owáy Bethany búuˀúˀay wähää napóe, oeJordan pꞌoˀ pꞌänäḏi John nayiḏi in tꞌowa ovâypꞌóˀpꞌoeˀoˀiwe.

Jesus-á wí kꞌúwáˀay Yôesi Táḏáḏí óesandiˀ waagiˀbá namuu29 Wíyá tháwän John-di Jesus óemûˀ ee nayiˀ iwepiyeˀ

naˀäḏi, heḏi iví ˀ geḏi natú, “Binmúˀḏí i naˀäˀ iˀ. I-á YôesiTáḏáḏí óesan wí kꞌúwáˀay waagiˀbá nachúu-íḏí, tꞌähkítꞌowaví tꞌaywóˀ di ovâyyâaˀamíḏí. 30 Näˀ ibá i namuuiví ˀ geḏi wâyhéeˀan. Naa otú, ‘Naví tíˀúugébá wí sennapówá-í, heḏi i-á naví shánkí kwꞌáye namuu, gá naaoˀaypuyäpíḏíboˀ i-á hääḏi wänbo tꞌähkí nawówáyiḏân.’31 Tobá toˀwí namúníˀin naa wíḏînhanginnáhpí wänboˀ,

JOHN 1:32-33 4 JOHN 1:41naa oˀää-á pꞌoeḏi wâypꞌóˀpꞌoeˀamíḏí, heḏânho un Israel-ˀin tꞌowa i bîntáa-íḏí.”

32-33 John-di háa imûˀin ovâytuˀan. Natú, “Páaḏéḏí naawíḏînhanginnáhpí toˀwí Jesus namuuˀin, hewänbo YôesiTáḏáḏí dísan pꞌoeḏi wâypꞌóˀpꞌoeˀamíḏí, heḏá iḏá dítuˀan,‘I Yäˀ ḏâaˀi Pꞌoewaahâa nawhândi nâapuwäkhâymáa, heḏiwí toˀwívîˀḏi isogekhâymáa. Heḏi näˀ i toˀwíḏân i Yäˀ ḏâaˀiPꞌoewaahâa tꞌowa ovâymääní wí pꞌóˀpꞌoekanwaagibá’ kinYôesi Táḏáḏí dítuˀan. Heḏihoˀ i Yäˀ ḏâaˀi Pꞌoewaahâamakówáḏí nawhândi wí kꞌoˀwee waagibá dómûˀ-ákun,heḏi Jesus-vîˀḏi isóge. 34Naa kin napóeḏí dómûˀ, heḏânhonaaḏi wâytumáa Jesus-á Yôesi Táḏáví ay ûnmuu.”

Jesus-ví páaḏéˀin khägeˀnin35-36 Wíyá tháwän John-dáḏí heḏá wíye iví

khägeˀ nindáḏí Jesus naphaḏemändi óemûˀ, heḏi Jesus-ví ˀ geḏi John natú, “Binmúˀḏí i Yôesi Táḏáḏí óesandiˀnamuuˀiˀ. Wí kꞌúwáˀay waagiˀbá nachúu-í.”

37 John-bí wíye khägeˀ nin háa John natúˀin datꞌoe, heḏiJesus-ví tíˀúugé dawóemää. 38 Jesus ibéeḏí ûnwóeˀäḏiovänmûˀ, heḏi oväntsikáyin, “Hää-an dadaˀ?” Óetsikáyin,“Rabbi, wähää-an unthaa?” (Rabbi-á “háhkandi” ginnatuˀdaˀ.) 39 Iḏi oväntuˀan, “Naa-áḏí bákäˀ ve, heḏânhowänkeeyamíḏí.” Heḏihoˀ i-áḏí damääḏi wáygé nathaaˀindänmûˀ. Dipówá ihayḏáho théˀêeḏi yôenu iwepiyeˀ naná,heḏihoˀ i-áḏíbo dänwóyí ˀ .

40 Andrew-á Simon Peter-ví tíˀûu ûnmuu, heḏi i-á inwíye in John-bí híˀ datꞌoeḏi Jesus-áḏí damääˀin diweḏiˀibánamuu. 41 Wesebo Andrew iví páˀḏây Simon ituwähoˀ,heḏi óeshaa ihayḏi óetuˀan, “Naˀindi i Messiah âyshaa.”(In híˀ Messiah-á natuˀdaˀ “i toˀwí Yôesi Táḏáḏí óesógeˀiˀ

JOHN 1:42 5 JOHN 1:50tꞌowa ovâyˀaywoeníḏí” gin.) 42 Heḏi Andrew-ḏi SimonJesus-víˀpiyeˀ óehoˀ.

Jesus-di Simon óemûˀ ihayḏi óetuˀan, “U-á Simon un-muu, John-bí ay, hewänbo nää iweḏi páaḏépiyeˀ Cephasgin unkháwä-í. (Näˀ in kháwä Cephas-á Peter-ân namuu,heḏi natuˀdaˀ “wí kꞌuu” gin.)

Jesus-di Philip-áNathanael-áḏí oväntuˀan i-áḏí damú-íˀin43 Wíyá tháwän Jesus iˀánshaamägi oe Galilee

nangepiyeˀ namú-íḏí, heḏi Philip óemûˀḏi óetuˀan,“Naa-áḏí ókäˀ ve.” 44 Philip-á Bethsaida-wi namuu, ibúuˀúˀay Andrew-áḏí Peter-áḏí datháˀḏe iwebá. 45 Philip-di Nathanael óetuwähoˀ, heḏi óeshaa ihayḏi óetuˀan,“I toˀwí Yôesi Táḏáḏí óesógeˀiˀ tꞌowa ovâyˀaywoeníḏíâyshaa, i-á Jesus oe Nazareth-wi-ân namuu, Joseph-ví ay.Iví ˀ geḏân Moses itaˀ nan iví taˀ nin diwe, heḏá in YôesiTáḏáví tukheˀmin wáˀ iví ˀ geḏi dâytaˀ nan.” 46Nathanael-di Philip óetuˀan, “Naa wóˀânpí hääwí wänbo Nazareth-wi-á híwóˀ di namuuˀin.” Philip-di Nathanael óetuˀan,“Ókäˀ ve naa-áḏí heḏiho wíˀbo nâapimúní.”

47 Jesus-di Nathanael ivíˀpiyeˀ naˀäḏi óemûˀ, heḏiiví ˀ geḏi natú, “Häwebâa wí naˀäˀ in Israel-wi khuutaˀgendi ihondiˀ, i-á wínahôeyóháhpí.” 48 Nathanael-di óetsikáyin, “Háḏíḏan naa dítaa?” Jesus-di óetuˀan,“I fig tay óhkhuu núˀ unˀän dihayḏi naaḏi wímûˀ,Philip-di wóetukánnanpíḏíboˀ.” 49Nathanael-di óetuˀan,“Háhkandiˀ, näbâa dînhanginná u-á Yôesi Táḏáví ay-ân unmuuˀin, u-á in Israel tꞌowaví tsondi hayˀi un-muu.” 50 Jesus-di Nathanael óetuˀan, “Nää navíˀpiyeˀbiwhäyundeˀ gá wítuˀandân in fig tay núˀ naaḏi wímûˀin,

JOHN 1:51 6 JOHN 2:10hewänbo häˀ i wítsꞌantuˀandiví shánkí heˀendi hääwí nâa-puwäkhâymáa. 51 Taˀgendi wítumáa, makówá nakhu-uḏeeḏi bînpuwägítꞌóe, heḏá naa tꞌowa tꞌähkígîˀ oˀay-puyäˀ ivíˀwe in Yôesi Táḏáví tꞌôepaˀ aaˀ in diwhándeḏá di-wáypiˀḏá bînpuwäkhâymáa.”

2Oe Cana búuˀúˀay dínkhóhtsaaná

1Wíye thaa naphaḏe ihayḏi owáy Galilee nange wähäädínkhóhtsaashánkîˀḏiná, i búuˀúˀay Cana gin dâytuˀoˀiwe. Jesus-ví yíyá páaḏébo namääḏihoˀ iwe naˀän, 2 heḏáJesus-á iví khägeˀ nindáḏá wáˀ ovâyhúutuˀandiho dimää.3 Tꞌähkí i méena dínhán dihayḏi Jesus-ví yíyáḏí óetuˀan,“Wíyá wíḏínméenasaapí.” 4 Jesus-di óetuˀan, “Yíyá,háaḏan kin dítumáa? Waˀḏi ihayḏi wíḏînnáhpí naví tꞌôedonˀamíḏí.” 5 Iví yíyáḏí in húukhâysaˀin ovâytuˀan, “Háaiḏi wovâytuˀan waa úvíˀamí.”

6 Iwe sí pꞌonbay kꞌuuḏi napaˀandi nasaa, tꞌowadipówáˀin dívíˀowíḏi-íḏí in Huḏíyoví khuu dínmuuwaagi. Näˀ i pꞌonbay eeye wétä háa powintä galôn dihaynasaḏiˀ. 7 Jesus-di in dâyhúukhâysaaˀin ovâytuˀan, “Näˀ ipꞌonbay binpꞌiḏe,” heḏiho pꞌéeḏí taye dâypꞌíḏe. 8Heḏáháˀovâytuˀan, “Häweḏiho wí binwhahóˀgí, heḏi unbítsondivíˀwe binhûu.” Heḏiho háa ovâytuˀan waa dívíˀan.9 I pꞌoe dâyhoˀi naméenapaa, heḏi in húukhâysaˀinbítsondi idää, hebo wíˀûnhanginnáhpí wáygé dâyhógiˀin.In wéˀ geˀin dâyhúukhâysandeˀindaˀ mân dínhanginná.Heḏihoˀ iḏi i soyingi óetukánnan, 10 heḏi óetuˀan, “Wây-á tꞌowa i shánkí híwóˀ di méena páaḏé dâykhâysandeˀ,heḏi tꞌowa dívíˀihayˀan dihayḏânho i shánkí nakꞌâagipîˀdâykhâysandeˀ. Hewänbo u-á han wíviˀanpí, u-ábitsíkhaˀan i shánkí híwóˀ di tíˀúugé ovâykhâysáa-íḏí.”

JOHN 2:11 7 JOHN 2:2011 Näˀ in Jesus ee Cana búuˀúˀay Galilee nange wähää

iˀannin in páaḏéˀin pínnán tꞌôe ovâykeeyannin namuu,heḏi indiho in tꞌowa ikeeyan i-ân hayˀi namuuˀin, heḏi ivíkhägeˀ nin shánkí wänbo ivíˀpiyeˀ dívíwhäyu.

12 Tꞌähkí näˀ i naphaḏe ihayḏi Jesus-á iví yíyá-áiví tíˀûuwindá heḏá iví khägeˀ nindáḏí Capernaumbúuˀúˀaypiyeˀ dimää, heḏi iweho wí häyú thaa dívíwóyí ˀ .

Jesus-di in dâyhääwíkuˀchꞌáaḏeˀin i méesate hayˀi iweḏiovâykhehpiye

13 In Huḏíyoví shánkîˀḏi púnúˀ naná, Passover gin dây-tuˀoˀiˀ, heḏi Jesus oe Jerusalem-piyeˀ namää. 14 I mée-sate hayˀi tehpaa búge in tꞌowa dâyhääwênkuˀchꞌáaḏeḏiovâymûˀ, wéyu-á kꞌúwá-á kꞌoˀwee-á dâykuˀchꞌáaḏeˀ,heḏá wáˀ in dâychäˀ egóˀoˀin inbí määsa eeye dikwꞌôndiovâymûˀ. 15 Wên púwhí ˀ whihkannindi ipaa, heḏitꞌähkí i méesate hayˀi iweḏi ovâykhehpiye inbí kꞌúwá-áinbí wéyu-á wóegé, heḏi in dâychäˀ egóˀoˀindá inbí chäˀtꞌämäpiyeˀ ovâychꞌáa heḏi inbí määsa ovâyyánú. 16Heḏáin dâykꞌoˀweekuˀchꞌáaḏeˀindá ovâytuˀan, “Binyâaˀan näˀ ihääwí näweḏi. Näˀ i méesate-á naví Táḏáví wháagé ûnná.Wí kuhteˀi waagibá wíyá wívînpáa-ípí.” 17 Heḏihoˀ ivíkhägeˀ nin dínˀánpówá háa toˀwí Yôesi Táḏáví taˀ nin diwenatúˀin kin:Hânho uví wháagéḏí díˀáyîngimäḏi wí phaaḏi naa

díphakhanukhâymáa waagibá ochanpoˀ,heḏi dâymûˀ Jesus hanbá nachaaˀ in.

18 In Huḏíyoví pꞌóˀḏéḏíˀin iwáygé diyiˀindi Jesusóetsikáyin, “Háawin wên pínnán úkoeḏi dînkeeyamíḏí,heḏânho gínhanginnáníḏí u úkꞌóeˀin näˀ in tꞌowaovâykhehpiyé-íḏí?” 19 Jesus-di ovâytuˀan, “Näˀ i méesatebînnayuḏi poeye thaa iwebo naa wíyá dótegé-í.” 20 Indi

JOHN 2:21 8 JOHN 3:5óetuˀan, “Yónäntäˀ ḏi sí (46) paayo ovâyhoˀ näˀ i méesatedâytegé-íḏí, heḏi háḏíḏanpoeye thaa iwebowíyá nâategé-í?”

21 Hewänbo Jesus-á iví túuˀú i ˀ geḏân ovâyhíˀmáa, iméesate hayˀi i ˀ geḏá yoe. 22Heḏiho chuwa iweḏi nawáy-wówápóe ihayḏi, iví khägeˀ nin näˀ in natúˀin dínˀánpówá,heḏi Yôesi Táḏáví taˀ nin diwe háa nataˀ muuˀin heḏá näˀ ituu Jesus ihéeˀandi-á dívíwhäyu.

Jesus ûnhanginná tꞌähkí tꞌowa háawin dimuuˀin23 Waˀḏi Jesus oe Jerusalem búuˀú nayiˀ ihayḏi, in

Huḏíyoví shánkîˀḏi thaa Passover gin dâytuˀo nanáˀ di-hayḏi, báyékí tꞌowa i pínnán ovâykeeyandi dâymûˀḏiivíˀpiyeˀ dívíwhäyu. 24-25 Hewänbo Jesus wíˀipimägipíinbí mange. I-á wíˀûntáypí wí toˀwíḏí tꞌowaví ˀ geḏi óe-tuˀâamíḏí, i-áho ûnhanginná háawin tꞌowa dimuuˀin heḏáháa inbí píˀnä khóˀyé diˀánshaamuuˀindá.

3Nicodemus Jesus-víˀpiyeˀ namää

1-2 Wí sen Nicodemus gin nakháwäˀ i Jesus-víˀpiyeˀkhuˀḏéeḏí namää. I-á Pharisee tꞌowa namuu heḏá inHuḏíyoví tsonnin diweḏiˀibá namuu. Iḏi Jesus óetuˀan,“Háhkandiˀ, gínhanginná Yôesi Táḏáḏí wóesan naˀindíháˀ amíḏí. Wí toˀwí Yôesi Táḏáḏí óekhägeˀ máaˀiḏaˀ mânûnkoeḏi ikeeyamíḏí i pínnán uḏi dînkeeyo waagibá.”

3 Jesus-di óetuˀan, “Taˀgendi wítumáa, in toˀwênwíyíḏí.”

4 Nicodemus-di óetsikáyin, “Háḏíḏan wí toˀwínasówéboˀwandiˀ wíyá nawáyˀaypuyä-í? Wíˀûnkoeḏipíiví yíyáví aymúu iwe nawáytsꞌúníḏí wíyá naˀaypuyä-íḏí.”

5 Jesus-di óetuˀan, “Taˀgendi wítumáa, in toˀwênpꞌoe iweḏi heḏá i Yäˀ ḏâaˀi Pꞌoewaahâavíˀweḏá

JOHN 3:6 9 JOHN 3:17diˀâypuyäˀ indaˀ mân dínkoeḏi makówápiyeˀ dimú-íḏí. 6 Toˀwên tꞌowavíˀweḏi diˀâypuyäˀ in tꞌowaḏaˀ mândimuu, hewänbndi wítumáa, in toˀwên wíyó toˀwên iYäˀ ḏâaˀi Pꞌoewaahâavíˀweḏi diˀâypuyäˀ indá i Yäˀ ḏâaˀiPꞌoewaahâa dâymáa. 7Wíwóeháaˀamípí naaḏi wítuˀandi,wíyá íˀâypuyä-íˀin únkhâyˀäˀ . 8 Oepiyá nääpiyáiwaaˀ oˀ, heḏi i waa ítꞌoˀ, hewänbo wíˀúnhanginnáhpíwähääphaˀ geḏi naˀäˀ in háa wáypiyeˀ namännin.Heḏi hanbá wíˀíkaˀpóyaˀ pí háḏíḏí wí toˀwí i Yäˀ ḏâaˀiPꞌoewaahâavíˀweḏi naˀaypuyäˀ in.”

9 Nicodemus-di óetsikáyin, “Ti nakoeḏí-í näˀ i hääwíuntûˀdiˀ napúwíḏí? Hândiḏan napúwí?”

10 Jesus-di óetuˀan, “U-á wí Israel-ˀinbí háhkandi un-muu, heḏi háaḏan näˀ i hääwí i ˀ geḏi wíˀunkaˀpóyaˀ pí?11Taˀgendi wítumáa, näˀ i dînhanginnân niˀgeḏi ívíhéeˀoˀ,heḏá i hääwí âymûˀ i ˀ geḏá wâytuˀoˀ, hewänbo undáháa gitûˀnin wíḏînséegíˀopí. 12 Näˀ i oepáa kꞌayḏiwihääwí i ˀ geḏi naaḏi wâytuˀan, heḏi un wíˀúvíwhäyundepí,heḏiho háḏíḏan úvíwhäyú-í makówáwi hääwí i ˀ geḏi wây-tuˀandi? 13 Makówápiyeˀ wíyá toˀwí wänbo wínapeepí,i makówá iweḏi nawháˀ diḏaˀ mân, heḏi naa-ân i omuu,tꞌähkí tꞌowagîˀ oˀaypuyäˀ iˀ.

14Moses owáy ahkónuwáy i pääyu kwäkꞌuḏi napaˀandiˀwên phé eeḏi iwhiˀkꞌûˀḏi itege waagibá, naa tꞌähkítꞌowagîˀ oˀaypuyäˀ iˀ omuuˀiˀ wáˀ phé eeḏi dítegé-í. Kinnakhâyˀäˀ napúwíˀin 15 heḏiho toˀwên tꞌähkí navíˀpiyeˀdívíwhäyundeˀin wówátsi nahándepíˀin dâymáˀve-í. 16 Yôesi Táḏáḏí tꞌähkí tꞌowa hânho ovâyséegíḏíiví wîˀ ayḏaˀ ûnˀändiˀ imägi, heḏiho toˀwên tꞌähkíiví ayvíˀpiyeˀ dívíwhäyuˀin háˀto dipeḏée-í hewänbowówátsi nahándepíˀin dâymáˀve-í. 17 Yôesi Táḏá iví ay

JOHN 3:18 10 JOHN 3:26isan nää oepáa kꞌayḏipiyeˀ in tꞌowa ovâyˀaywoeníḏí,dínkhâyˀäˀ ovâytuchänú-íˀin ovâytuˀâamíḏá yoe.

18 Toˀwên tꞌähkí Yôesi Táḏáví ayvíˀpiyeˀdívíwhäyundeˀin háˀto ovâytuˀamí ovâytuchänú-íˀin,hewänbo Yôesi Táḏá ho natú in toˀwên dívíwhäyupíˀindáovâytuchänukhâymáaˀin, gá iví wîˀ ayḏaˀ ûnˀändivíˀpiyeˀwíḏívíwhäyupíḏân. 19 Yôesi Táḏáví ay nää oepáakꞌayḏipiyeˀ naˀää wí kohthay waagibá namúníḏíheḏânho tꞌowa dínkeepúwíḏí, hewänbo tꞌowa yäˀ ḏâapídívítsiyekanhondi khuu eeyebo diyêeníˀin shánkíovâyhí ˀ an i kohthay ipiyeˀ dimú-ívíˀweḏi. HeḏânhoYôesi Táḏáḏí näˀ in tꞌowabá ovâytuchänukhâymáa.20Toˀwên tꞌähkí yäˀ ḏâapí dívítsiyekanhonnindá i kohthaydâytꞌay, heḏiho ipiyeˀ wíḏimänpí, háa dívítsiyekanhonnindínkeepúwíˀin wíḏidaˀpíḏí. 21 Hewänbo toˀwênin taˀgen dívíkanhonnin i kohthay ipiyeˀ dimän,heḏânho nakeepúwíḏí hääwí dívíkanhondi Yôesi Táḏáḏíovâykhägeˀ doḏi dívíˀamíḏí.”

John i pꞌóˀpꞌoekandi Jesus-ví ˀ geḏi ihíˀmáa22 Heḏáháˀ Jesus-á iví khägeˀ nindáḏí oe Judea

nangepiyeˀ dimää, heḏi iwáy wähää diyiˀ ihayḏi wêntꞌowa ovâypꞌóˀpꞌoeˀan. 23-24 In Huḏíyo tsonnindi Johni pꞌóˀpꞌoekandi waˀ wíˀóepansógepí, heḏi iḏi wáˀ tꞌowaovâypꞌóˀpꞌoeˀoˀ. Kin iˀoˀ oe Aenon diwe, i-á Salim tsoˀwananá, iwe báyékí pꞌoe nayiḏi, heḏi tꞌowa ivíˀpiyeˀ dimäˀovâypꞌóˀpꞌoeˀamíḏí.

25 Ihayḏá John-bí khägeˀ nin wí Huḏíyo-áḏí pꞌóˀpꞌoekanniˀgeḏi dívítuhänboˀ. 26 Heḏiho John-bíˀpiyeˀ dimääḏióetuˀan, “Háhkandiˀ, i to sen oe Jordan pꞌoˀ pꞌänä hänhayu-áḏí nayiˀi heḏá iví ˀ geḏi in tꞌowa uḏi ovâytuˀandiˀ, nääbáyékí tꞌowa ivíˀpiyeˀ dimän iḏi ovâypꞌóˀpꞌoeˀamíḏí.”

JOHN 3:27 11 JOHN 3:3627 John-di ovâytuˀan, “Hääwí i toˀwí oe makówá naˀän-

diḏi dímägiˀiḏaˀ mân âyhóndeˀ. 28 Hääḏankánbo naa otúi to Yôesi Táḏáḏí óesógeˀiˀ tꞌowa ovâyˀaywoeníḏí wóˀ-muupí, hebo iví páaḏébo Yôesi Táḏáḏí naa dísan, heḏiundá háa otú waa ítꞌoe. 29Hääḏi dínkhóhtsaanáˀ dihayḏii soyingi namuuˀiví kꞌema iví núˀ nawin, heḏi i soyingiihíˀmáaḏí natꞌoeḏi näˀ i kꞌema báyékí nahíhchanpóe, heḏii sâaˀi i soyingivîˀ ho namuu. Nää-á hanbá naa-á isoyingiví kꞌema waagibá hânho ohíhchaa, gá in tꞌowaJesus-víˀpiyeˀbá dimändân ivíˀin ûnmúníḏí. 30NakhâyˀäˀJesus-á shánkí kwꞌáyepiyeˀ óetegé-íˀin, heḏá naa-á hääboomuupí waa opúwí.

31 “Jesus-á oe makówáḏí naˀää, heḏiho tꞌähkíví shánkíhayˀi namuu. Naa nää oepáa kꞌayḏiwiˀ omuu, heḏiho wínääḏíwi waagibá dáyhéeˀoˀ nääḏíˀiḏaˀ omuuḏi, hewänboi-á makówáḏí naˀääḏi tꞌähkíví shánkí hayˀi namuu.32Hääwí imûˀ i ˀ geḏi heḏá natꞌoe i ˀ geḏá ihéeˀoˀ, hewänbowên häyúhayḏiḏaˀ tꞌowa háa natûˀnin ônséegíˀoˀ.33Hewänbo toˀwên iví híˀ dâyséegíˀoḏi handiḏi dâykeeyoˀdívíwhäyundeˀin Yôesi Táḏá taˀge ihéeˀoˀin. 34 YôesiTáḏáví ay isandi-á Yôesi Táḏáví híˀ ihéeˀoˀ, gá YôesiTáḏáḏá khâagipí i Yäˀ ḏâaˀi Pꞌoewaahâa ho óemägiḏân.35 Yôesi Táḏá iví ay iséegíḏí tꞌähkí tsonkhuu óemägihääwí tꞌähkí i ˀ geḏi natsonyêeníḏí. 36 Toˀwên tꞌähkí YôesiTáḏáví ayvíˀpiyeˀ dívíwhäyundeˀinwówátsi nahándepíˀindâymáa, hewänbo toˀwên iví ay ôntꞌóyandepíˀindá näˀ inwówátsi wíḏâymáˀve-ípí, indá Yôesi Táḏáḏí hänhaywänbo tꞌähkí ovâytuchänuˀbé-í.”

4Jesus-áḏí wí Samaria-wi kwee-áḏí dänhéeˀan

JOHN 4:1-3 12 JOHN 4:121-3 In Pharisees dínhanginpóe shánkí báyékí tꞌowa

Jesus-víˀpiyeˀ dívíwhäyundeˀin, heḏá John i pꞌóˀpꞌoekan-diví shánkí Jesus-di ovâypꞌóˀpꞌoeˀoˀ. (Hewänbo Jesus-ví khägeˀ nindiḏaˀ tꞌowa ovâypꞌóˀpꞌoeˀoˀ, iḏá yoe.) Heḏinäˀ i hääwí i ˀ geḏi in Pharisees ditꞌoeˀin Jesus ûnhangin-póe ihayḏi, i-áḏí iví khägeˀ nindáḏí Judea nangeḏi dipeeheḏi oe Galilee nangepiyeˀ dimää. 4 Galilee-piyeˀ namändihayḏi oe Samaria nange i ˀ geḏi ûnpuhpoˀ. 5-6 Taagepúnúˀ nanáˀ dihayḏi wí Samaria-wi búuˀúˀay Sychar gindâytuˀoˀ iwe napówá. Sychar-á kayi ˀ wínanáhpí wí navaiweḏi hänˀoebo Jacob-di iví ay Joseph óemägiˀiˀ. Eedâypꞌoewhahóndeˀ iwe Jacob ishääˀ i naná, heḏi Jesuskayi ˀ wähääḏi naˀääḏiho nakaykhanmuuḏi ee hânge isógeikaykhanwówáˀamíḏí.

7 Wí Samaria-wi kwee ipꞌoewhahóníḏí napówá,heḏi Jesus-di óetuˀan, “Wí pꞌoe dímää donsuwä-íḏí.”8 Jesus-ví khägeˀ nin i búuˀúˀaypiyeˀ ho dikoegiˀkunmää,heḏiho i-á wíˀbo naˀän. 9 Huḏíyo-áḏí Samaria-ˀindáḏíwíḏívíwóndepí, heḏiho i kweeḏi óetuˀan, “U-á Huḏíyounmuu, heḏi naa-á Samaria-wi-á omuu. Heḏi háaḏanuḏi dípˀoesuwägîˀdaˀmáa?” 10 Jesus-di óetuˀan,“Wíˀúhanginnáhpí hääwí Yôesi Táḏá napäyiˀin, heḏá wáˀtoˀwí naa i wípꞌoedaˀmáaˀiˀ omuuˀin wíˀúhanginnáhpí.Úhanginnândáhoˀ uḏá naa dípꞌoesuwädaaˀamíwän,heḏi naaḏá pꞌoe nawówátsipäyiˀi wímääníwän.” 11 Ikweeḏi óetuˀan, “Mäˀ mää, hääwí wänbo wínâamáapípꞌoewhakhongíˀin, heḏi näwe dâypꞌoewhahóndeˀ iwánawäˀ än. Heḏi hândiḏan näˀ i pꞌoe nawówátsipäyiˀinâawhahóní? 12 Naˀinbí hehääwi thehtáy pahpâaJacob-di nää dâypꞌoewhahóndeˀ iwe naˀin dînyoeˀan.I-áḏí iví eˀnûndáḏí heḏá iví hääpan hääwêndáḏí i pꞌoe

JOHN 4:13 13 JOHN 4:23näweḏi dâywhahógiˀi dâysuwändeˀ. Ti unˀándeˀ u-áJacob-ví shánkí hayˀi unmuuˀin gáhân?” 13 Jesus-dióetuˀan, “Toˀwên tꞌähkí näweḏi dâypꞌoesuwändeˀinwíyá dipꞌoesáˀaapúwí, 14 hewänbo näˀ i pꞌoe naaḏi tꞌowadovâymäˀiˀ-á dâysuwäḏá, háˀto wíyá dipꞌoesáˀaapúwí. Ipꞌoe naaḏi dovâymäˀi-á wí pꞌohpee inbí píˀnä waagibánapúwí, heḏi iweḏiho in wówátsi nahándepíˀin dâykéyí.”15 I kweeḏi óetuˀan, “Mäˀ mää, näˀ i pꞌoe i ˀ geḏi bihíˀmáaˀidímää, wíyá wíˀopꞌoesáˀaapúwípíḏí, heḏânho ihayḏaˀnäwe wíˀopꞌohkhonnäˀ be-ípíḏí.”

16 Jesus-di óetuˀan, “Yaˀ ópûn, uví sedó mänkéyí heḏánääpiyeˀ nâamáˀí.” “Wíḏînsennänpí” gin i kweeḏi óe-tuˀan. 17 Jesus-di óetuˀan, “Taˀgendi untú wíˀúsennän-píˀin. 18 Pꞌánän khóhtsaaˀ i unmuu, heḏi näˀ i sen nääunthaaˀi-áḏí uví sedó taˀgendi wíˀúmuupí.”

19 I kweeḏi óetuˀan, “Mäˀ mää, nää naa dînkeeyan wíYôesi Táḏáví tukheˀ biˀ unmuuˀin. 20 Naˀin Samaria-ˀin tꞌowa gimuuˀinbí páaḏé käˀ ääˀ indi Yôesi Táḏá näˀ ipꞌin kwꞌáye óeˀaˀginmäˀ, hewänbo un Huḏíyo-á ítûˀoe Jerusalem búuˀú iwebo tꞌowa dínkhâyˀäˀ YôesiTáḏá óeˀaˀginmääníˀin.” 21 Jesus-di i kwee óetuˀan,“Biwhäyú-í näˀ in: Owáy wí thaa nanáˀ diwe tꞌowaḏiYôesi Táḏá óeˀaˀginmääní näˀ i pꞌin diweḏaˀ bá yoe háa oeJerusalem diweḏaˀ bá yoe. 22 Un Samaria-ˀin taˀgendiwíˀúnhanginnáhpí toˀwí bînˀaˀginmäˀin, hewänbonaˀin Huḏíyo-á gínhanginná toˀwí âyˀaˀginmäˀin,gá Yôesi Táḏáḏí naˀin Huḏíyo dídeˀ mandân heḏihoi toˀwí tꞌowa ovâyˀaywonkhâymáaˀi-á Huḏíyo-ânnamuu. 23 Heḏi nää iweḏi páaḏépiyeˀ in toˀwên YôesiTáḏá dâyˀaˀginmäˀindi taˀgendá heḏá pín taˀgehayḏáóeˀaˀginpäkhâymáa. Ki ˀ min tꞌowa-áho i Táḏá nadaˀ

JOHN 4:24 14 JOHN 4:35-36óeˀaˀginmääníˀin. 24Yôesi Táḏá-á pꞌoewaahâaḏaˀ namuu,heḏi in óeˀaˀginmäˀin dínkhâyˀäˀ taˀgendá heḏá píntaˀgehayḏá óeˀaˀginmääníˀin.”

25 I kweeḏi óetuˀan, “Naa dînhanginná i toˀwí YôesiTáḏáḏí óesogekhâymáaˀiˀ tꞌowa ovâyˀaywoeníḏí naˀäˀ ,Christ gin óetuˀoˀiˀ. Napówá ihayḏi hääwí tꞌähkí dîn-thaykankhâymáa naˀin.” 26 Jesus-di óetuˀan, “Naaḏiwíhíˀmáaˀi-ân i omuu.”

27 Ihayḏibá Jesus-ví khägeˀ nin diwáypówá, heḏi hânhoovâyháaˀan wí kwee-áḏí ihíˀmáaḏí, hewänbo toˀwíḏíwänbo i kwee wíˀóetsikáyinpí, “Hää-an undaˀ?” heḏiJesus wänbo wáˀ wíˀóetsikáyinpí, “Háaḏan i kwee-áḏíbihíˀmáa?”

28-29 Ihayḏihoˀ i kwee iví pꞌonbay iwe iyoeˀandi ibúuˀúˀaypiyeˀ namää, heḏi in tꞌowa ovâytuˀan, “Bíkäˀ vebînmúníḏí wí sen tꞌähkí háa naa dáyˀannin dítuˀandiˀ.Tigúbá i-á i toˀwí namuu Yôesi Táḏáḏí óesogekhâymáaˀiˀtꞌowa ovâyˀaywoeníḏí.” 30 Heḏihoˀ in tꞌowa i búuˀúˀayiweḏi dipeeḏi iwáy Jesus nayiˀ iwepiyeˀ dimää.

31Waˀḏi in tꞌowa búuˀúḏí diˀäḏibá Jesus-ví khägeˀ nindióetumáa, “Háhkandiˀ, shánkí yänbeḏi nääbo bihúuyamí.”32 Iḏi ovâytuˀan, “Naa piháawi koegîˀ dómáa, un i ˀ geḏiwíˀúnhanginnáhpí.” 33 Iví khägeˀ nin wíˀnä táye dívít-sikaˀmáa, “Ti wí toˀwíḏí ônkoegiˀkán, gáhân?” 34 Jesus-diovâytuˀan, “Háa i toˀwí naa dísandiˀ nadaˀ waagibo naadáyˀoˀ, heḏi in tꞌôe iḏi naa díkanyônnin dóbowakhâymáa.Näˀ i hääwí dóˀoˀiˀ naví koegîˀ waagiˀbá dînmuu.

35-36 Kin tꞌowa ditûˀpíˀan: Dâykoˀyikoˀ iweḏi dây-hääwíwéˀ geˀo puˀwahay yôenu pꞌóe naná. Hewänbonaaḏi wâytumáa, híwóˀ gí binmúˀḏí in tꞌowa hää navai ˀ ge diˀäˀ in. Häˀ in tꞌowa-á dikhâymuu ovâywéˀ geˀamíḏíhääwí napaaˀi waagibá, heḏi undá hääwí wéˀ gekanninwaagiˀinbá-á ímuuḏi häˀ in tꞌowa-á bînwéˀ geˀamí Yôesi

JOHN 4:37 15 JOHN 4:46Táḏávíˀpiyeˀ bînhûuwíḏí. Heḏi kin úvíˀan dihayḏá YôesiTáḏáḏí wovâywáˀâa-í, heḏi in tꞌowa-á in wówátsi nahán-depíˀin dâykéyí. Wây-á wêndá ho Yôesi Táḏáví híˀovâykoe inbí píˀnä khóˀyé, wí toˀwí ikoˀyikoˀ waagibá,heḏi in wéˀ geˀindáḏí undáḏí úvíhíhchannamí häˀ in tꞌowabînwéˀ geˀan dihayḏi. 37 Tꞌowa ditûˀpíˀan: Wí toˀwíikoˀ, wíyá toˀwí-á ihääwéˀ geˀoˀ. Heḏi háa ditûˀ waanää taˀgendi napúwí. 38 Wáy úvítꞌôeˀanpíˀyepiyeˀ naaḏiwâysangítꞌóe in tꞌowa Yôesi Táḏágîˀ bînwéˀ geˀamíḏí.Unbí páaḏébo wây-á toˀwên dívítꞌôeˀan, heḏi in tꞌôedívíˀannin namuuḏi undáho in tꞌowa bînwéˀ gekhâymáa.”

39 Oe Sychar búuˀú báyékí tꞌowa Jesus-víˀpiyeˀ hodívíwhäyu gá i kweeḏi ovâytuˀandân, “Jesus-di háadáyˀannin tꞌähkí naa dítuˀan.” 40 Hediho näˀ in tꞌowaJesus-víˀwe dipówá ihayḏi óedaaˀan indáḏí nachaˀ níḏí,heḏiho wíye thaa iwe iwóyí ˀ .

41 Tíˀúugéḏí wây-á shánkí báyékí tꞌowa iweˀin Jesus-ví híˀ ditꞌoeḏi ivíˀpiyeˀ dívíwhäyu, 42 heḏi näˀ in tꞌowaḏii kwee óetuˀan, “Näbáhaˀ ivíˀpiyeˀ naˀin ívíwhäyu,hewänbo u untúḏíḏaˀ bá yoe, naˀin wíˀbo iví híˀ gitꞌoe,heḏá gínhanginná taˀgendi näˀ i-ân tꞌähkí tꞌowagîˀ i ay-wondi namuuˀin.”

Jesus-di wí sen hayˀiví eˀnú ônhehkháaˀan43 In wíye thaa daphaḏe ihayḏi Jesus iwáygéḏí iyâaˀoḏi

oe Galilee nangepiyeˀ namää. 44 I-á wíˀbo ho natú, “WíYôesi Táḏáví tukíˀwe dipówá ihayḏi óedaaˀanheˀ biˀ ivínangebo wíḏâyˀaˀginpí,” 45 hewänbo oe Galilee nangeJesus napówá ihayḏi in Galilee-windi óeséegíkêˀ, gá oeJerusalem dínshánkîˀḏináˀ dihayḏi in wáˀ iwebá diyiḏân,heḏi tꞌähkí iˀandiˀ óemûˀ.

46 Ee Galilee nange iwebá, i búuˀúˀay Cana gin dây-tuˀo iwepiyeˀ Jesus nawáymää. Iwânkun naná händíḏí

JOHN 4:47 16 JOHN 5:3-5pꞌoeḏi ho iméenapaa. Ee Cana wí sen hayˀi nayiˀ,heḏi iví eˀnú oe Capernaum búuˀúˀay iwe ûnhaykꞌóe.47Näˀ i sendá ûnhanginpóe Jesus oe Judea nangeḏi naˀääḏiGalilee nange napówáˀin, heḏiho Jesus naˀän diwepiyeˀnamääḏi óetsikáyin, “Ti navíˀpiyeˀ unmú-í naví ay dîn-hehkháamääníḏí? I-á chuwa kꞌáygé nakꞌóe.” 48 Jesus-dióetuˀan, “Un tꞌowa tꞌämägîˀ pínnán tꞌôe bînmúndepíḏáháˀto navíˀpiyeˀ úvíwhäyú-í.” 49 I sendi Jesus óetuˀan,“Naˀinbí Sedó, naa-áḏí ókäˀ ve naví ay hehkháa dîn-määníḏí wíḏînchúu-ípíḏí.” 50 Jesus-di óetuˀan, “Uvíˀpiyeˀópûn, uví ay úwówahoˀ.” I sen háa Jesus-di óetuˀanwaa iwhäyu, heḏihoˀ iweḏi namää. 51 Waˀḏi namändihayḏiboˀ iví tꞌôeˀindi óeyayḏi óetuˀan iví ay ûnwówaˀin.52 Iḏi ovâytsikáyin, “Häyú ihayḏan naná ûnhehkháapóeihayḏi?” Óetuˀan, “Tsáˀ di théˀêeḏi wîˀ iwe i tsáwäpꞌíḏeûnhán.” 53 I táḏá ûnˀánpówá wîˀ ihayḏibá nanáˀnin Jesus-di óetuˀan dihayḏi, “Uví ay úwówa,” heḏihoˀ i-áḏí ivíkꞌaygiˀindáḏí Jesus-víˀpiyeˀ dívíwhäyu.

54 Jesus Judea-ḏi namääḏi oe Galilee waˀ nayiˀ ihayḏi,näˀ inho in wáygíngíˀin pínnán ovâykeeyannin namuu.

5Jesus-di wí sen i pꞌobúˀay iwe óehehkháamägi

1 Wíyá hääḏi nanáˀ diwe in Huḏíyo dínshánkîˀḏiná,heḏi Jesus oe Jerusalem-piyeˀ nawáymää. 2 Oe Jerusalemwí pꞌobúˀay nakꞌóe, i-á Hebrew tuuḏi “Bethesda” gindâytuˀoˀ. Pꞌo kíngé pꞌáanú pohtâaˀây nawhaaḏikwꞌó,heḏi iwe núˀ wên phóḏi nachá i búuˀúˀin tehpaa iwe,“Kꞌúwágíˀin Phóḏi” gin dâytuˀoˀ. 3-5 Näˀ i pohtâa phoeˀo

JOHN 5:6 17 JOHN 5:18eeye báyékí tꞌowa dihaywhaakwꞌó. Wáy wên dit-síˀtꞌaamuu, wáy wêndá pówháˀ nin dimuu, heḏá wây-á wíḏínˀaˀ yäkankoeḏipí. Iwe wí sen powintäˀ ḏi khâavepaayo nahayˀiˀ nakꞌóe. 6 Jesus-di näˀ i sen iwe nakꞌóeḏíóemûˀ, heḏi ûnhanginná báyékí paayo nahayˀin, heḏihoˀóetsikáyin, “Ti úhehkháapúwíˀin undaˀ?” 7 I nahayˀiḏiJesus óetuˀan, “Mäˀ mää, naa toˀwí wänbo wíḏînˀänpídípꞌosóge-íḏí napꞌoˀaˀ yäpoˀ ihayḏi. Waˀḏi otsꞌúníḏídáysóˀḏíndeˀ ihayḏiboˀ, wíyá toˀwí-á naví páaḏébo-á nat-sꞌúyaˀ .” 8 Jesus-di óetuˀan, “Ówínú, uví whohpaˀ aymänkeˀḏi óyíyé.” 9 Wesebo i sen nawówaḏi iwínú, heḏiiví whohpaˀ ay ikêˀḏi natsiyeḏee.

I thaa näˀ in napóe ihayḏi Huḏíyoví kaykhanwówáthaa-á naná. 10 In pꞌóˀḏéḏíˀin Huḏíyoḏi i sen óetuˀan,“Nää thaa kaykhanwówá thaa naná. Nakhâakꞌóe uvíwhohpaˀ ay wóegé unyêeníḏí.” 11 Iḏi ovâytuˀan, “I sendînhehkháaˀandiḏân dítuˀan, ‘Uví whohpaˀ ay mänkeˀḏióyíyé.’ ” 12-13 Indi óetsikáyin, “To-an i sen namuu haˀwâawóetuˀandiˀ?” Hewänbo i sen nawówaˀiˀ wíˀûnhangin-náhpí toˀwí namuuˀin, gá báyékí tꞌowa iwe diyiḏân, heḏiJesus-á óemûˀpíḏíbo iweḏi iyâaˀan.

14 Hây napóe ihayḏi Jesus-di i sen i méesate hayˀiiwe óeyay, heḏi óetuˀan, “Ótꞌóyan, úhehkháapóe, heḏihonää-á wíyá wívitꞌaywóˀ nâamípí, hääwí shánkí pꞌändíkîˀwíˀúpúwípíḏí.” 15 I sen iwáygéḏí namääḏi in Huḏíyovípꞌóˀḏéḏíˀin ovâytuˀan Jesus-dânho hehkháa óemägiˀin.

16 Heḏiho näˀ indi Jesus óeyanäkímáa, gá ki ˀ bi hääwíikanhondân kaykhanwówá thaa eeye wänboˀ. 17 Jesus-diovâytuˀan, “Naví Táḏá hääḏi wänbo tꞌähkí itꞌôemáa, heḏinaa-á hanbá, heḏânho näˀ i hääwí dókanhon.” 18 Näˀ innatú ihayḏi in Huḏíyoví pꞌóˀḏéḏíˀin shánkí wänbo didaˀ

JOHN 5:19 18 JOHN 5:29óeḏahéyíˀin, i kaykhanwówá thaa iˀaˀginhánúndeḏiḏaˀ báyoe, hewänbo wáˀ natúḏân Yôesi Táḏá-á iví táḏá ûnmuu,heḏi kindiḏihoˀ hääwí i-áḏí Yôesi Táḏá-áḏí handaˀ damuuwaagibá iˀoˀ.

Yôesi Táḏáḏí Jesus tsonkhuu óemägi19 Jesus-di ovâytuˀan, “Háa i Táḏá iˀoˀin naa dómúndeˀ,

heḏi inbá naa dáyˀoˀ. Naa i ay omuuˀi wíḏînkoeḏipí hääwíwíˀbo dáyˀamíḏí. Hääwí i Táḏá iˀoˀi naa hanbá dáyˀoˀ. 20 ITáḏáḏí naa díséegí, heḏiho hääwí tꞌähkí iˀoˀi dînkeeyoˀ,heḏi iḏá hääwí shánkí heˀendi-á dóˀamíˀiˀin naa dîn-keekankhâymáa, heḏânhounwovâyháaˀamíḏí. 21 I Táḏáḏítꞌowa dichuuˀin ovâywáywówápaˀ, heḏi handiḏibá naa iay omuuˀiḏi in toˀwên naa odaˀin wówátsi dovâymääní.22-23 I Táḏá wänbo wínatúnípí tꞌowaví ˀ geḏi háa híwóˀ háahíwóˀ pí dívíˀannin. Iḏi naa i ay omuuˀi dînkꞌûˀ handóˀamíḏí, heḏânho tꞌähkí tꞌowaḏi naa díˀaˀgeeníḏí, i Táḏáóeˀaˀgin waabá. Toˀwêndi naa i ay omuuˀiˀ wíḏíˀaˀginpíḏíi Táḏá naa dísandiˀ wänbo-á wíḏâyˀaˀginpí.

24 “Taˀgendi wâytumáa, toˀwên naví híˀ dîntꞌóyandeḏiheḏá i naa dísandivíˀpiyeˀ dívíwhäyundeḏá wówátsinahándepíˀin dâymáa, heḏi wíˀovâytuchänú-ípí. Chuˀinwaagiˀinbá nää wíḏimuupí, gá wówátsi dâykêˀḏân.25 Taˀgendi wâytumáa, nää iweḏi páaḏépiyeˀ in chuˀinwaagiˀinbá dimuuˀin naví tuu ditꞌóe-í, naaYôesi Táḏáví ayomuuˀiˀ, heḏi in dívítꞌóyandeˀindá wówátsi dâykéyí. 26 ITáḏá in wówátsi napäyiˀ, heḏi handiḏibá naa i ay omuuˀidînkꞌûˀ tꞌowa dovâywówátsimääníḏí. 27 Heḏá iḏá naadînkꞌûˀ tꞌowa dovâykeekwꞌôeníḏí háa híwóˀ háa híwóˀ pídívíˀannin, gá naa wáˀ tꞌowabá opóeḏân. 28Näˀ in naví híˀwâytumáaˀindi wíwovâyháaˀamípí. Owáy wí thaa nanáˀdiwe in penípho eeye dikwꞌóˀ nin naví tuu ditꞌóe-í, 29 heḏiee dikhäˀ kwꞌóˀ deeyeḏi dipeegítꞌóe. In toˀwên híwóˀ

JOHN 5:30 19 JOHN 5:39dívítsiyeˀannin chuwa iweḏi ovâypiyegítꞌóe wówátsidâykéyíḏí, heḏi in toˀwên yäˀ ḏâapí dívítsiyeˀannindáchuwa iweḏi wáˀ ovâypiyekhâymáa inbí tuchänudâykéyíḏí.

30 “Naa wíˀbo háabo wíḏînkoeḏipí dáyˀamíḏí, hewänbonaa tꞌowaví ˀ geḏi otûˀ háawin dimuuˀin Yôesi Táḏáḏí dí-tuˀan waabá, heḏânho háa otûˀ waa inbí ˀ geḏi taˀgennamuu, gá dáyˀoḏân háa i Táḏá naa dísandiˀ nadaˀ waagi,háa naa owänpidaˀ waagá yoe.”

Háḏíḏan gínhanginná toˀwí Jesus namuuˀin?31 “Naa wíˀbo naví ˀ geḏi dáyhíˀmáaḏí maˀḏân un ítúní

naví híˀ taˀgen wíḏînmuupíˀin. 32 Hewänbo wíyá toˀwínaví ˀ geḏi ihéeˀoˀi nayiˀ, heḏi naa dînhanginná háanaví ˀ geḏi ihéeˀoˀin taˀgen namuuˀin. 33 Undá John ipꞌóˀpꞌoekandivíˀpiyeˀ tꞌowa bînsan óehéeˀamíḏí, heḏi i-á in taˀgen naví ˀ geḏi natú. 34 Háa tꞌowa naví ˀ geḏi ditûˀwaa naa-á wíḏîntáypí, hewänbo John-bí híˀ i ˀ geḏi wây-tumáaheḏânhoháanatúˀin úvíwhäyú-íḏí heḏáwovâyˀay-woeníḏí. 35 John-dá wên phakó nakomuuḏi nakohkeep-äyiˀin waagibá namúˀde, heḏi wí hây tähkí ho iví ko-hthayḏi wovâyhíhchannan. 36Hewänbo wí hääwí shánkíhayˀi namuu John-bí híˀvíweḏi, heḏi näˀ i hääwíḏá wovây-keeyoˀ toˀwí omuuˀin. Kinnân namuu: Háa i Táḏáḏídíyôn waa dáykanhon, heḏi näˀ i hääwí dáykanhondiˀbînmûˀḏi wovâykeeyoˀ i Táḏáḏí naa dísannin. 37 Heḏái Táḏá dísandiˀ wáˀ naví ˀ geḏi ihéeˀan. Hewänbo undáhänhay wänbo iví tuu wíˀítꞌoepí, heḏi háawi i namuuˀinwívînmûˀpí, 38 heḏi iví híˀ unbí píˀnä khóˀyé wívîn-máapí, gá navíˀpiyeˀwíˀúvíwhäyundepíḏan, tobá iḏi dísanwänboˀ. 39 Yôesi Táḏáví taˀ nin áyîngiḏi bîntuuˀoˀ, gáíˀándeḏân iwe únhanginpúwíˀin háḏíḏí wówátsi nahán-depíˀin bînkéyíˀin, heḏi näˀ in taˀ nin diwebá naví ˀ geḏi

JOHN 5:40 20 JOHN 6:5natûˀ. 40Hewänbo navíˀpiyá wíˀíkäˀ äädaˀpí näˀ in wówátsibînkéyíḏí.

41 “Tꞌowa naví ˀ geḏi híwóˀ dívíhéeˀamíˀin naa wóˀwän-pitꞌoedaˀpí. 42Háawin un ímuuˀin naa dînhanginná. Unbipíˀnä khóˀyé Yôesi Táḏá wívînséegípí. 43 Naví Táḏáḏídísandibo oˀää heḏi undi wíḏíséegíkêˀpí. Hewänbo wíyátoˀwí wíˀbo nawänpiˀääḏá, i-á maˀ bînséegíkéyí. 44 Háai wîˀḏaˀ Yôesi naˀändiˀ unbí ˀ geḏi natûˀnin áyîngi wí-wovâymähpí, háa híwóˀ gí natûˀ háa yoe, hewänbo intꞌowa híwóˀ unbí ˀ geḏi dívíhéeˀoḏá inbí tuu híhchandibînhóndeˀ. Heḏânho wíˀúnkoeḏipí navíˀpiyeˀ úvíwhäyú-íḏí. 45Hewänbo wíˀíˀâanípí naaḏân unbí tꞌaywóˀ di i ˀ geḏi iTáḏá dótꞌehpiḏekhâymáaˀin. Íˀándeˀ näˀ i híˀ Moses itaˀ -nandiḏi wovâyˀaywonkhâymáaˀin, hewänbo iví híˀḏíbáunbí tꞌaywóˀ di únkeepúwí, heḏiho iḏân wovâytꞌeh-piḏekhâymáa. 46 Moses naví ˀ geḏi itaˀ nan, heḏiho iví híˀtaˀgendi bînwhäyuḏáho navíˀpiyeˀ wáˀ úvíwhäyú-íwän.47 Hewänbo háa itaˀ nannin wívînwhäyundepí, heḏânhoháḏíḏan naví híˀ dînwhäyú-í?” kin Jesus-di ovâytuˀan.

6Jesus-di in pꞌáanú maapaasôn senäˀdá in wéˀ geˀin tꞌowa-á

ovâyhúuyôn1 Wíyá hääḏi Jesus oe Galilee pꞌoekwí ˀ pꞌänäpiyeˀ

namää. (Näˀ i pꞌoekwîndá Tiberias wáˀ gin dâytuˀoˀ.)2 Báyékí tꞌowaḏi iví pínnán ovâykeeyandi in dihayˀinovâyhehkháamäḏi dâymûˀḏi óeyuuhon. 3-4 In Huḏíyovíshánkîˀḏi Passover gin dâytuˀoˀi púnúˀ naná. Jesus-á ivíkhägeˀ nindáḏí oe pꞌin kwꞌáyepiyeˀ dipee heḏi iwe dívík-wꞌóḏi. 5 Jesus ibéeḏí báyékí tꞌowa ivíˀpiyeˀ diˀäḏi ovâymûˀ,

JOHN 6:6 21 JOHN 6:15heḏiho Philip óetsikáyin, “Wähää-an ihay koegiˀ âykumä-í tꞌähkí näˀ in tꞌowa dâykꞌóe-ígîˀ?” 6 Jesus-á wíˀbo ûn-hanginná háa ikhâymáaˀin, hewänbo näˀ in Philip óet-sikáyin óetayi ˀ níḏí hânnangúbá natúníˀin. 7 Philip-dióetuˀan, “Wáygín tägintä (200) thaa tꞌôe dívíˀandi wáˀâaihay waˀ wínayipí ovâykoegiˀkumä-íḏí, tobá tꞌähkíḏíbohí ˀ índaˀ diyämu wänboˀ.”

8-9 Wíyá khägeˀ diˀ Andrew gin nakháwäˀ iˀ, i-á SimonPeter-ví tíˀûu ûnmuuˀiḏi Jesus óetuˀan, “Näwe wí enúkáynayiˀ, i-á pꞌáanú táhtá phóˀi páváˀây heḏá wíye paa-áimáa, hewänbo häˀ i-á ihay wínayipí tꞌähkí näˀ in tꞌowaovâyhúuyôeníḏí.” 10 Iwáygé báyékí natáasaa, heḏiho Je-sus iví khägeˀ nin ituˀan in tꞌowa nangeboˀ ovâykwoyôení,heḏi han dívíˀan. In senäˀdaˀ dibo pꞌáanú maapaasôn(5,000) ihay diyiˀ. 11 Jesus i pává ihógiḏi Yôesi Táḏáóekúˀdaaˀan, heḏi iví khägeˀ nin ovâyˀandi ovâytuˀanin tꞌowa iwáygé dikwꞌóˀ nin wí ˀ ínboˀ ovâymääníḏí, heḏihanbá in paa-á ovâymägi. Häyú in tꞌowa didaˀ ihaydâykꞌoe, 12 heḏi dívíshuˀan dihayḏi Jesus iví khägeˀ ninituˀan, “Binwéˀ geˀan häˀ i dínphaḏeˀiˀ, heḏânho hääwíwänbo wínapeḏée-ípíḏí.” 13 Heḏiho tꞌähkí dâywéˀ geˀandihayḏi, täˀ ḏi wíye tꞌún dâypꞌíḏe i naphaḏeˀi pává iweḏi,in tꞌowa i pꞌáanú páváˀây dâykꞌoe ihayḏi.

14 In tꞌowa näˀ in pínnán ovâykeeyannin dâymûˀḏiditú, “Taˀgendi näˀ i-ân i Yôesi Táḏáví tukheˀ biˀ namuu,iví ˀ geḏi nataˀ muu nää oepáa kꞌayḏipiyeˀ naˀäˀ .” 15 Jesusûnhanginná didaˀ óekaygikhâymáaˀin inbí tsondi hayˀiˀóesóge-íḏí, heḏihoˀ iwáygéḏí wíyá oe pꞌin kwꞌáyepiyeˀbáwíˀbo namää.

Jesus pꞌoe kwꞌáayé nayiˀ

JOHN 6:16 22 JOHN 6:2616 Kindi napuwamän dihayḏi Jesus-ví khägeˀ nin oe

pꞌoekwíngépiyeˀ diwhá. 17 Wí kophênbay iwe dívítógi,pꞌoekwí ˀ pꞌänäpiyeˀ oe Capernaum-piyeˀ diwáymu-íḏí.Waˀ dimän dihayḏiboˀ nakhuupóe, heḏi Jesus inbíˀwewaˀḏi wínapówápí. 18 Ihayḏi kaygi iwaaˀ an heḏi hânhonapꞌoetꞌúkhúpóe. 19 I kophênbay i dâyˀosandeˀi phéḏídâysayḏeˀ, heḏi maˀḏi poeye háa yôenu míya dimääihayḏi Jesus pꞌoe kwꞌáayé nayiḏi i kophênbay tsoˀwapiyeˀnaˀäḏi óemûˀ, heḏi dikhuwôedaˀpóe. 20 Hebo iḏá ovây-tuˀan, “Naa Jesus-ân omuu, wíˀíkhuwôedaˀípí.” 21Heḏihohíhchandi kophênbay iwe óetógi, heḏi pꞌo kí ˀ ge dimän-ninnäpiyeˀ wesebo dipówá.

In tꞌowaḏi Jesus óetuwämáa22 In báyékí tꞌowa waˀḏi oe pꞌoˀ pꞌänäbo diyiˀindi Jesus-

ví khägeˀ nin ho ovâymûˀ i kophênbay iwewíˀbo dívítógiḏiiweḏi dimú-íḏí, heḏiho dínhanginná Jesus indáḏí wí-namääpíˀin. Wîˀḏaˀ wí kophênbay iwe naˀänwän, heḏihodiˀân Jesus-á waˀḏi iwebo naˀännin. 23 Wíyá tháwändáwây-á kophênbay hí ˀ ínnin oe Tiberias búuˀúḏí diˀää, heḏiiwáy Jesus i pávágîˀ ikúˀdaamägiḏi in tꞌowa dâykꞌoe iwetsoˀwa diwhiˀkwꞌó. 24 Heḏi Jesus-á iví khägeˀ nindá iwewíḏiyipíˀin in tꞌowa dâymûˀ ihayḏi, in kophênbay eeyedívítógikíḏí oe Capernaum búuˀúˀaypiyeˀ dimää óenuwä-íḏí.

Jesus natú i-á i pává nawówátsipäyiˀi namuuˀin25 In tꞌowaḏi Jesus oe pꞌoˀ pꞌänä óeshaaḏi óetsikáyin,

“Háhkandiˀ, hääḏan unpówá näwe?” 26 Jesus-diovâytuˀan, “Taˀgendi wâytumáa, i pínnán naaḏiwâykeeyandibo nakeepoˀ naa Yôesi Táḏávíˀweḏioˀääˀ in, hewänbo häˀ i bînmûˀḏi naa ví khägeˀ nindá iwewíḏiyiwíḏítuwämáapí, i pává bînkꞌoeḏi íshuhpóeḏíbo

JOHN 6:27 23 JOHN 6:38dítuwämáa. 27 I koegîˀ wówátsi nahándepíˀinnapäyiˀipiyeˀ úvíkhää-í, i koegîˀ naháˀḏänpoˀipiyeḏaˀ báyoe. Naa tꞌähkí tꞌowagîˀ oˀaypuyäˀ iḏi ki ˀ bi koegîˀwâymääní, gá Yôesi Táḏáḏí keeˀeeḏi dînkꞌûˀḏân kindáyˀamíḏí” kin ovâytuˀan. 28Heḏiho óetsikáyin, “Hânnanívíˀamí Yôesi Táḏá âyhíhchanmääníḏí?” 29 Jesus-diovâytuˀan, “Gá kinnân: Naa i Yôesi Táḏáḏí dísandivíˀpiyeˀúvíwhäyú-í. Näˀ innân Yôesi Táḏá nadaˀ úvíˀamíˀin.”30 Indi óetsikáyin, “Háawin pínnánnan uḏi dînkeeyamíheḏânho wînwhäyú-íḏí? Hânnan bikhâymáa? 31 Naˀinbíhehääwin thehtáy pahpáˀin gínmuuˀin owáy ahkónuiwéngé diyiˀ ihayḏi näˀ i koegîˀ manna gin dâytuˀoˀidâykꞌoe. Yôesi Táḏáví taˀ nin diwe kinnân nataˀ muu:Pává makówáḏí ovâymägi dâykꞌóe-íḏí.32Ti hääwí ihaybá úkoeḏi?” Jesus-di ovâytuˀan, “Taˀgendiwâytumáa, Moses-á häˀ i pává wíˀimägipí, naví Táḏá-ânimägi. Heḏi häˀ i pává-á koḏi ˀ di makówáwi pává wína-muupí, hewänbo nää-á naví Táḏáḏá taˀgendi makówáwipává wovâymäˀ. 33 Heḏi näˀ i pává Yôesi Táḏá napäyiˀi-á makówáḏí naˀääˀ i namuu, heḏi tꞌähkí tꞌowa wówátsiovâymäˀ.”

34 Indi óetuˀan, “Naˀinbí Sedó, hääḏi wänbo tꞌähkí ki ˀ bipává dímäˀ ve-í.” 35 Jesus-di ovâytuˀan, “Naa-ân páváwaagiˀbá omuu, tꞌowawówátsi napäyiˀiˀ. Toˀwí navíˀpiyeˀnaˀääˀ i-á háˀto nahahséní, heḏi toˀwí navíˀpiyeˀ iwhäyuˀi-á háˀto napꞌoesáˀaapúwí.

36 “Hewänbo ho wâytuˀan waa, tobáháa dímûˀ wänboˀ,naawíḏînwhäyundepí. 37Toˀwênnaví Táḏáḏí naa dímäˀinnavíˀpiyeˀ diˀää-í, heḏi toˀwí wänbo navíˀpiyeˀ naˀääˀ i-á naaḏi háˀto dóyoegiˀamí. 38 Naa oe makówáḏí owhádáyˀamíḏí háa iḏi dísandiˀ nadaˀ waagi, háa naa odaˀ

JOHN 6:39 24 JOHN 6:51waagá yoe. 39 I dísandiˀ nadaˀ in tꞌowa naa dímägiˀinnaaḏi dovâyˀáyîngiˀamíˀin heḏânho wîˀ wänbo in di-weḏi wínapeḏée-ípí, hewänbo i tꞌäˀ gi thaa nanáˀ dihayḏinaaḏi in tꞌähkí wíyá dovâywáywówápaa-í. 40 Kinho navíTáḏá nadaˀ dáyˀamíˀin, gá nadaˀḏân tꞌähkí in dínhangin-náˀnin naa iví ay omuuˀin, heḏá navíˀpiyeˀ dívíwhäyun-deˀin wówátsi nahándepíˀin dâymáˀve-íˀin. Heḏi i tꞌäˀ githaa nanáˀ dihayḏi naaḏá wíyá dovâywáywówápaa-í” kinJesus-di ovâytuˀan.

41 In Huḏíyoví pꞌóˀḏéḏíˀin iví ˀ geḏi dívítꞌayhíˀmáa, gánatúḏân, “Naa-á i pává makówáḏí owháˀ di-ân omuu.”42 Kinnân ditûˀ: “Näˀ i-á Jesus namuu, i-á Joseph-ví aynamuupíˀan. Iví táḏá-á iví yíyá-á âytaa. Heḏi háaḏannää-á natûˀ makówáḏí nawhân gin?” 43 Jesus-di ovây-tuˀan, “Haˀwâagi wíˀúvítꞌayhíˀmáˀve-ípí. 44 Toˀwí wänbowíˀûnkoeḏipí navíˀpiyeˀ naˀää-íḏí, naví Táḏá i dísan-diḏi navíˀpiyeˀ óemaaḏiḏaˀ mânhoˀ. Heḏi in navíˀpiyeˀdiˀääˀ indá dovâywáywówápaa-í i tꞌäˀ gi thaa nanáˀ dihay-ḏi. 45Wí Yôesi Táḏáví tukheˀ biˀ hänˀoe kinnân itaˀ nan:Yôesi Táḏáḏân tꞌähkí tꞌowa ovâyháˀ amí.Heḏiho nää toˀwên naví Táḏá ôntꞌóyannindi ivíˀweḏidiháhpóeˀin navíˀpiyeˀ diˀää-í. 46 Naa wóˀtûˀpí toˀwíḏíi Táḏá óemûˀin. Naaḏiḏaˀ mân Yôesi Táḏá dómûˀ, gá eenaˀän diweḏi oˀääḏân.

47 “Taˀgendi wâytumáa, toˀwí wänbo navíˀpiyeˀiwhäyundeˀi wówátsi nahándepíˀin imáa. 48 Naa páváin tꞌowa nawówátsipäyiˀi waagiˀbá omuu. 49 Tobá unbíhehääwin thehtáy pahpáˀin oe ahkónu wéngé diyiˀihayḏi i koegîˀ manna kin dâytuˀoˀiḏi ovâykhóekhúumägiwänboˀ, tíˀúugéḏí ditꞌahán. 50 Hewänbo nää naaḏá pávámakówáḏí nawhân niˀgeḏi wâytumáa, heḏi wí toˀwínäˀ iḏi óekhóekhúumägiˀi háˀto naháaní. 51 Naa-ân i

JOHN 6:52 25 JOHN 6:61pávámakówáḏí naˀääḏi wówátsi napäyiˀi waagiˀbá omuu.Toˀwên näˀ i páváḏí ovâykhóekhúumägiˀin hänhay wänbotꞌähkí dâywówátsimáˀve-í. Näˀ i pává naví túuˀú dînmuutꞌähkí tꞌowa dovâypägítꞌóeˀi dâywówátsikéyíḏí” kinJesus-di ovâytuˀan.

52 Ihayḏiho in Huḏíyoví pꞌóˀḏéḏíˀin dívítuhkannan.Wáy wên ditsikapóe, “Hândiḏan näˀ i sendi iví túuˀúdípägítꞌóe díkhóekhúumääníḏí?” 53 Jesus-di ovâytuˀan,“Taˀgendi wâytumáa, naa tꞌähkí tꞌowagîˀ oˀaypuyäˀ ivítûu ûnpꞌoeḏi wíwovâykhóekhúumägipíḏáhoˀ, wówátsiwänbo wívînmáapí. 54 Toˀwên tꞌähkí naví tûu ûnpꞌoeḏiovâykhóekhúumägiˀindá wówátsi nahándepíˀindâymáa, heḏá naaḏá i tꞌäˀ gi thaa nanáˀ dihayḏidovâywáywówápaa-í. 55 Naví túuˀú taˀgendi koegîˀwaagiˀbá namuu, heḏá naví ûnpꞌoe-á taˀgendisuwägîˀ waagiˀbá-á. 56 Toˀwí naví tûu ûnpꞌoeḏióekhóekhúumägiˀi-á naa-áḏí namuu heḏá naa-á i-áḏá. 57 Naví Táḏáḏí naa dísandi-á i hääḏi wänbo tꞌähkínawówáyiˀi namuu, heḏi i-á nawówáyiḏi naa-á owówáyiˀ.Handiḏibá toˀwí naaḏi dókhóekhúumägiˀi navíˀweḏiíwówátsikéyí. 58 Heḏiho naa-ân i pává makówáḏínaˀääˀ iˀ omuu, i pává unbí hehääwin thehtáy pahpáˀindâykꞌoeˀiˀ waagiˀbá wíˀomuupí. Häˀ i pává dâykꞌoe wänbotíˀúugéḏí ditꞌahán. Hewänbo toˀwên i pává naa omuuˀiˀdâykꞌoeˀindá hänhay wänbo tꞌähkí dâywówátsimáˀve-í.”

59 Jesus näˀ in natú oe Capernaum búuˀúˀay, i Huḏíyovíméesateˀay iwe in tꞌowa ovâyháˀ oˀ ihayḏi.

Wáy wên tꞌowaḏi Jesus óeyoeˀan60 Báyékí i-áḏí dimäˀnin ditꞌoeḏi ditú, “Näˀ i

híˀ-á nakâymuu âyhóníḏí. To-an iséegíˀamí?”61 Hewänbo toˀwíḏí wänbo óetuˀanpíḏí Jesus

JOHN 6:62 26 JOHN 6:71

ûnhanginná näˀ i ovâytuˀan niˀgeḏi dívítꞌayhíˀmáaˀin,heḏihoˀ ovâytsikáyin, “Ti näˀ i naaḏi wâytuˀandiˀwíwovâyhí ˀ anpíḏí naa-áḏí wíyá wíˀípundaˀpí? 62 Hâníˀâaní undi naa tꞌähkí tꞌowagîˀ oˀaypuyäˀ i dímûˀḏikwꞌáyepiye owáypeeḏi páaḏé oˀän diwepiyeˀbá?63 I Yäˀ ḏâaˀi Pꞌoewaahâa nawówátsipäyiˀ, tꞌowa-á wíˀbo wíḏínkoeḏipí. I híˀ naaḏi wâytumáaˀiˀ iYäˀ ḏâaˀi Pꞌoewaahâavíˀweḏi naˀäˀ heḏi näˀ i híˀ-áho nawówátsipäyiˀ. 64 Hewänbo wáy wên unwíˀúvíwhäyundepí.” Jesus-di haˀwâa ovâytuˀangá páaḏéḏíbo ho ûnhanginnândân toˀwên ivíˀpiyeˀwíḏívíwhäyukhâymáapíˀin dimuuˀin, heḏá ûnhanginnânwáˀ toˀwíḏí óekuhpegítꞌóeˀi namuuˀin. 65 Heḏáwáˀ ovâytuˀan, “Kindiḏânkun wâytuˀan, toˀwíwänbo navíˀpiyeˀ wíˀûnkäˀ ääkoeḏipí naví Táḏáḏíóemägiḏiḏaˀ mân.”

66 Iví híˀ ûnmuuḏi báyékí in óeyuuhonnin i-áḏíwíyá wíḏipundaˀpí, heḏiho óeyoeˀan. 67 Heḏi Jesusiví täˀ ḏi wíye khägeˀ nin ituˀan, “Heyâa un, ti undiwáˀ díyoeˀamíˀin ídaˀ?” 68 Simon Peter-di óetuˀan,“Naˀinbí Sedó, tovíˀpiyanho gimú-í? Uḏiḏaˀ mân dítumáaháḏíḏí näˀ in wówátsi nahándepíˀin âykéyíˀin. 69 Naˀinívíwhäyumägiho heḏá gínhanginnânhho u i shánkíyäˀ ḏâaˀi unmuuˀin, i Yôesi Táḏáḏí wóesandiˀ.” 70 Jesus-diovâytuˀan, “Naaḏi wíˀbo un täˀ ḏi wíye wâydeˀ manpíˀan,hewänbo wîˀ unbíˀweḏi Penísendi waagiˀbá namuu.”71 Simon Iscariot-ví ayví ˀ geḏi ihíˀmáa, i-á Judas ginnakháwä, heḏi Penísendi waagiˀbá namuu gin Jesus-dióetuˀan gá tobá in täˀ ḏi wíye khägeˀ ninbíˀweḏi namuuwänbo Jesus óekuhpekhâymáaḏân.

JOHN 7:1 27 JOHN 7:13

7Jesus-áḏí iví tíˀûuwindáḏí

1 Näˀ i hääwí naphaḏe ihayḏi Jesus oe Galilee nangei ˀ ge tꞌähkí nayiˀ. Judea nangepiyeˀ wínamääpí, inHuḏíyoví pꞌóˀḏéḏíˀin háḏíḏíḏaˀ mân dítumáa háḏíḏí óe-héyíˀin dâytuwämáaḏí. 2 In Huḏíyoví shánkîˀḏi púnúˀnaná, dáyˀóhkhuuteˀâykwꞌóeˀóˀi shánkîˀḏi gin dâytuˀoˀ.3 Heḏiho Jesus-ví tíˀûuwindi óetuˀan, “Näweḏi ópûnheḏi oe Judea nangepiyeˀ unmú-í, heḏânho in tꞌowauvíˀpiyeˀ dívíwhäyundeˀin iwe diyiˀindi i pínnán tꞌôebiˀoˀin wóemúníḏí. 4 Toˀwí in tꞌowaḏi keeˀeeḏi óetaa-íˀin nadaˀḏi kaaḏibo háawên wíˀiˀopí. Heḏânho ki ˀ bihääwí bikanhondi, úkhâyˀäˀ toˀwên tꞌähkíví páaḏépiyeˀbiˀâamíˀin.” 5Haˀwâa óetuˀan, gá tobá iví tíˀûuwin dimuuwänboˀ ivíˀpiyeˀ wíḏívíwhäyundepíḏân. 6 Jesus-di ovây-tuˀan, “Naagîˀ ihayḏi waˀ wíḏînnáhpí, hewänbo ungîˀ-áhääḏi wänbo tꞌähkí híwóˀ dihayḏi únná. 7 In tꞌowa YôesiTáḏá dâytaapíˀin dimuuˀin háˀto wovâytꞌáy-í, hewänbonaa-ân dítꞌay, gá dovâytumáaḏân inbí yäˀ ḏâapí tsiyekanniˀgeḏi. 8 Unnân wáy dínshánkîˀḏináˀ diwepiyeˀ bípûn.Naa-áwaˀḏi wóˀmänpí híwóˀ dihayḏi naagîˀ wínanáhpíḏí”kin ovâytuˀan. 9Heḏihoˀ oe Galilee nange iwebo iwóyí ˀ .

Jesus Jerusalem búuˀúpiyeˀ namää10 Iví tíˀûuwin oe dínshánkîˀḏináˀ diwepiyeˀ dimää

ihayḏi tíˀúugéḏí i wáˀ namää, hewänbo kaaḏibo-ânnamää, keeḏibo-á yoe. 11 In Huḏíyoví pꞌóˀḏéḏíˀindi eedínshánkîˀḏináˀ diwe óetuwämáa, heḏi dívítsikaˀmáa,“Wáyho i toˀ?” 12 In báyékí tꞌowa iwe diyiˀin báyékídívíkaahíˀmáa iví ˀ geḏi. Wên ditûˀ, “Híwóˀ di sen namuu”gin. Wây-á ditûˀ, “Yoe, handá yoe. Iḏi báyékí tꞌowain taˀgen namuu iweḏi ovâyyâaˀoˀ.” 13 Hewänbo tꞌähkí

JOHN 7:14 28 JOHN 7:23in tꞌowa in Huḏíyoví pꞌóˀḏéḏíˀin dâykhuwôedaˀmáaḏíkaaḏibo iví ˀ geḏi dívíhíˀmáa.

14 I shánkîˀḏi píngé hayḏi naphaḏe ihayḏi Jesus i mée-sate hayˀi ee natsꞌú heḏi in tꞌowa ovâyháˀ oˀ. 15 InHuḏíyoví pꞌóˀḏéḏíˀin ovâyháaˀandi ditú, “Hândiḏangúnäˀ i sen hânho ûnhanginná, toˀwíḏí óeháˀ anpí wän-boˀ?” 16 Jesus-di ovâytuˀan, “Naví háhkan navíˀindaˀwíḏînmuupí, hewänbo i dísandivíˀin wáˀ ûnmuu. 17 Intoˀwên háa Yôesi Táḏá natú waa dikandaˀindáho dín-hanginpúwí naví háhkan niˀgeḏi, háa Yôesi Táḏá natúwaa dikandaˀindáho dínhanginpúwí naví háhkan niˀgeḏi,háa Yôesi Táḏávíˀweḏi dînˀääˀ in heḏiháa naví ánshaai ˀ geḏibo dáypihíˀmáaˀin. 18 In toˀwên inbí ánshaa dín-muuˀiḏaˀ dívíhéeˀoˀindá dívípitegé-íˀin didaˀ. Hewänbotoˀwên i ovâysandiˀ kwꞌáye óetegé-íˀin didaˀindá in taˀ-gen dívíhéeˀoˀ, heḏá inbí píˀnä khóˀyé-á hôeyó wänbowíḏâymáapí. 19 Moses-di Yôesi Táḏáví tsontuu wovây-taˀ nanpíˀan, hewänbo wénä wí wänbo un iví taˀ kanwívînˀaˀgindopí. Háaḏan naa díhéyíˀin ídaˀ?” 20 Toˀwíḏíin tꞌowa yâaḏi óetuˀan, “Háaḏan untú, toˀwí nadaˀwóehéyíˀin? U-á wí yäˀ ḏâapîˀ pꞌoewaahâaḏi wóemáa,heḏânho haˀwâa untú.” 21 Jesus-di ovâytuˀan, “Wênpínnán tꞌôe kaykhanwówá thaa iwe dáyˀandibo un tꞌähkíwovâyháaˀan, 22 hewänbo undá unbí eˀnûn áyyää inHuḏíyoví kꞌeweˀ taaḏi bîntaaˀoˀ inbí thaa dínnáˀ dihayḏitobá kaykhanwówá thaa nanânwänboˀ, gá hänˀoeMoses-di hanwovâyyôndân. (Moses-á i páaḏéˀi wínamuupí näˀ inkhuu iˀandiˀ, hewänbo in shánkí hänˀoeˀindáho hanhodívíˀan.) 23 Nää wí enúkáy näˀ in kꞌeweˀ taaḏi óetaaˀoˀkaykhanwówá thaa nanân wänboˀ, heḏânho Moses-vítsontuu wívînˀaˀginhánú-ípíḏí. Heḏi háaḏan handi naa-áḏí ítꞌaywí sen túuˀú tꞌähkíbo dônhehkháaˀandi kaykhan-

JOHN 7:24 29 JOHN 7:32wówá thaa nanân wänboˀ? 24 Wí hääwí háa puwäḏinakeetꞌóeˀin bînwänpimûˀḏiboˀ wesebo wíˀítúnípí, ‘Kin-nân namuu,’ hewänbo páaḏé áyîngiḏi bînnuwäˀ í-á háanamuuˀin, heḏânho únkoeḏí-í ítúníḏí taˀgendi háa na-muuˀin.”

Tꞌowa ditsikapoˀ, “Ti Jesus-ân i toˀwí namuu Yôesi Táḏáḏíóesogekhâymáaˀiˀ tꞌowa ovâyˀaywoeníḏí?”

25 Wên tꞌowa ee Jerusalem diweˀin ditú, “Ti näˀ i sen itoˀwí naˀinbí tsonnindi óehéyíˀin didaˀi wínamuupíˀan?26Binmúˀḏí, häˀ in tꞌowa tꞌähkíví páaḏépiyeˀ ihíˀmáa, heḏitoˀwí wänbo háabo wínatûˀpí óewóyí ˀ níḏí. Tigú in tson-nin dívíwhäyunde näˀ i-ân namuu i toˀwí Yôesi Táḏáḏí óe-sogekhâymáaˀiˀ tꞌowa ovâyˀaywoeníḏí. 27Hewänbo kavêei-á wínamuupí. I toˀwí Yôesi Táḏáḏí óesogekhâymáaˀiˀtꞌowa ovâyˀaywoeníḏí naˀää ihayḏá, toˀwí wänbo wíˀûn-hanginnánípí wähääwi namuuˀin, hewänbo tꞌähkíḏíbogínhanginná wähääwi näˀ i sen namuuˀin.”

28 Jesus-di i méesate hayˀi iwe ovâyháˀ oˀ ihayḏikaygi ovâytuˀan, “Ítûˀ únhanginná toˀwí omuuˀin heḏáwähääwi omuuˀindá. Naa wíˀbo opichanpóeḏíbo wóˀääpí.I toˀwí naa dísandiˀ taˀgendi nawówáyiˀ, heḏi undi wívîn-taapí, 29 hewänbo naaḏá dótaa, gá ivíˀweḏi oˀääḏân, heḏáiḏá dísan.” 30 Jesus-ví híˀ ûnmuuḏi óepankéyíˀin didaˀ,hewänbo óekéyí ihayḏi waˀ wíˀûnnáhpíḏí toˀwíḏí wänbowíˀóeyâˀ pí. 31Hewänbo báyékí tꞌowa iwe diyiˀin ivíˀpiyeˀdívíwhäyu. Kin ditûˀ: “I-ânkun i namuu Yôesi Táḏáḏíóesógeˀiˀ tꞌowa ovâyˀaywoeníḏí. Wíyá toˀwí-á háˀtonaˀää-í shánkí báyékí pínnán ikeeyamíḏí näˀ i senbíˀweḏi.”

Jesus óepankéyíˀin didaˀ32 In Pharisees ditꞌoe in tꞌowa näˀ i hääwí Jesus-

ví ˀ geḏi dívíkaahíˀmáaḏí, heḏiho indáḏí heḏá in owhaˀ

JOHN 7:33 30 JOHN 7:42pꞌóˀḏéḏíˀindáḏí wên sundaḏo i méesate hayˀi dâyˀáyí ˀ -doˀin ovâysan óepankéyíḏí. 33 Jesus-di in tꞌowa ovâytuˀan,“Hây tähkíḏaˀ undáḏí dáywóyí ˀ ní, heḏáháˀ owáymän idísandivíˀwepiyeˀ. 34 Heḏáháˀ undá dínuwä-í, hewänboháˀto díshaa-í. Wáy naa omän diwepiyeˀ wíˀúnpuhkoeḏí-ípí.” 35 In Huḏíyo tsonnin dívítuˀan, “Wáypiyan näˀ i sennamän? Natûˀ háˀto âysháa-í gin. Ti namän gáhân wáyin Huḏíyo diwaḏekwꞌóˀ deeyepiyeˀ, in Huḏíyo dimuupíˀintꞌowaví yâa natháa-íḏí, häˀ in Huḏíyo dimuupíˀin ovây-háˀ amíḏí? 36 Iḏi dítuˀan, ‘Undi dínuwä-í hewänbo háˀtodíshaa-í. Wáy ochangítꞌóe iwepiyeˀ wíˀúnpuhkoeḏí-ípí.’Hânnangú iví híˀ ûntuˀdaˀ?”

Pꞌoe nawówátsipäyiˀ i ˀ geḏi Jesus-di ovâytumáa37 I tꞌäˀ gi shánkîˀḏi thaa-á shánkí hayˀi thaa na-

muu, heḏi Jesus iwe nawindi kaygi ovâytuˀan, “Toˀwínapꞌoesáˀaaḏi navíˀpiyeˀ naˀää-í isuwä-íḏí. 38 YôesiTáḏáví taˀ nin diwe kinnân nataˀ muu: Toˀwên navíˀpiyeˀdívíwhäyundeˀinbí píˀnä khóˀyé wí pꞌoˀkꞌay waagibádâymáa, heḏi i pꞌoe-á nawówátsipäyiˀi namuu.” 39 I pꞌoei ˀ geḏi ihéeˀandi-á i Yäˀ ḏâaˀi Pꞌoewaahâa-ân namuu, heḏitoˀwên ivíˀpiyeˀ dívíwhäyundeˀin i Yäˀ ḏâaˀi Pꞌoewaahâadâykéyí. Hewänbo näˀ i Yäˀ ḏâaˀi Pꞌoewaahâa-á waˀḏiwíˀovâymägipí, Jesus waˀḏi makówápiyeˀ wínapeepíḏí.

In tꞌowa wêegeˀin dipóe40 In tꞌowa näˀ in ovaytumáaˀin ditꞌoe ihayḏi wáy

wên ditú, “Taˀgendi näˀ i-á Yôesi Táḏáví tukheˀ biˀ âyt-síkhaˀmáaˀi namuu.” 41 Hewänbo wây-á ditú, “I-ánamuu i toˀwí Yôesi Táḏáḏí óesógeˀiˀ tꞌowa ovâyˀay-woeníḏí.” Heḏá wáˀ wây-á ditú, “Hewänbo i toˀwíYôesi Táḏáḏí óesogekhâymáaˀiˀ tꞌowa ovâyˀaywoeníḏíGalilee-wi wínamúnípí. 42 Ti Yôesi Táḏáví taˀ nin

JOHN 7:43 31 JOHN 7:53diwe wínatúhpíˀan, i toˀwí iḏi óesogekhâymáaˀiˀ tꞌowaovâyˀaywoeníḏí David-ví ây iweḏiˀibá namúní, heḏá oeBethlehem-dá naˀaypuyägítꞌóe, i búuˀúˀay David naˀay-puyä iwebá.” 43 Heḏiho in tꞌowa Jesus-ví ˀ geḏi handaˀwídívíˀánshaamáapíḏí wêegeˀin dipóe. 44 Wáy wêndióepankéyíˀin didaˀ, hewänbo toˀwíḏí wänbo wíˀóeyâˀ pí.

In Huḏíyoví pꞌóˀḏéḏíˀin Jesus-víˀpiyeˀ wíḏívíwhäyundepí45 In méesateˀin sundaḏo diwáymää in owhaˀ

pꞌóˀḏéḏíˀindá heḏá in Pharisees-á dikwꞌóˀ diwepiyeˀ,heḏi in sundaḏo ovâytsikáyin, “Heḏi háaḏan isen wívînmaapí?” 46 Indi in Pharisees ovâytuˀan,“Hänhay wänbo wí toˀwí wíˀihéeˀanpí häˀ i sen ihéeˀowaagibá.” 47 In Pharisees-di ovâytsikáyin, “Ti unwáˀ in taˀgen namuu iweḏi iḏi wovâyyâaˀan? 48 Tiwíˀúnhanginnáhpíˀan wîˀ wänbo naˀin tsonnindáheḏá naˀin Pharisees-á ivíˀpiyeˀ wíˀívíwhäyundepíˀin?49 Yôesi Táḏáḏí näˀ in tꞌowa ivíˀpiyeˀ dívíwhäyundeˀinovâytuchänukhâymáa, indá i tsontuu Moses itaˀnandiwíḏâytaapí.” 50 Wí sen in diweḏi Nicodemusgin nakháwäˀ iḏi ovâyhéeˀan, i-á hänhaybo Jesus-víˀpiyeˀ namääˀiˀ namuu. 51 Kinnân ovâytuˀan:“Wígínkoeḏipí gitúníḏí háa wí toˀwí híwóˀ háa híwóˀ píiˀannin páaḏé iví tuu gitꞌoepíḏíboˀ, heḏá háawêniˀannindá gínhanginpóepíḏíboˀ. Naˀinbí tsontuuki ˀ min gínmuupíˀan.” 52 Indi óetuˀan, “Háaḏan igîˀbikhägeˀ héeˀoˀ? Ti u wáˀ Galilee iweˀibá unmuugáhân? Áyîngiḏi Yôesi Táḏáví taˀ nin mântuuˀamí,heḏân úhanginpúwí wîˀ wänbo wí Yôesi Táḏáví tukheˀ biˀGalilee-wi wínamuupíˀin.”

I kwee wíyá kweeví sendáḏí itꞌaywóˀ nandiˀ53 Tꞌähkíḏíbo inbíˀpiyeˀ dívíweehoˀ.

JOHN 8:1 32 JOHN 8:138

1 Hewänbo Jesus-á oe Olive Okú gin dâytuˀoˀ iwepiyeˀnamää. 2Wíyá tháwän héˀḏiboˀ iˀ méesate hayˀi eepiyeˀnawáymää. Báyékí tꞌowa ûnpówáḏí indáḏí isóge heḏiovâyháˀ an. 3 Heḏi in Huḏíyoví khuu dâyháˀ oˀindáḏí inPharisees-áḏí wí kwee Jesus naˀän diwepiyeˀ óehoˀ. Näˀ ikwee-á wíyá kweeví sendáḏí däntꞌaywóˀ doḏi óekêˀ. Intꞌowaví páaḏépiyeˀ óekwinuˀan, 4 heḏi indi Jesus óe-tuˀan, “Háhkandiˀ, näˀ i kwee-á wíyá kweeví sendáḏídäntꞌaywóˀ doḏiboˀ óekêˀ. 5 I tsontuu Moses itaˀ nandiwe kinnân díyôn: Wí kwee kin iˀoˀiˀ âykꞌusäyuhéyíˀingínkhâyˀäˀ . Heyâa u, hân úchanpoˀ?” 6 Näˀ in Jesusóetuˀan óetayi ˀ níḏí wên háawên híwóˀ píˀin natuhpée-íḏíheḏânho ôntꞌaywóˀ dichänú-íḏí. Jesus itꞌääḏí oe nange ivímankhúḏí hääwí itaˀ nan. 7Hewänbo ihayḏaˀ óetsikáyín-deˀ, heḏihoˀ idaygiˀandi ovâytuˀan, “Wénä wí unbíˀweḏiwíˀitꞌaywóˀ nanpîˀḏi, iḏân i kwee páaḏé óekꞌusäyú-í.”8-9 Heḏi wíyá itꞌääḏí oe nange iwáytaˀ nan. In senäˀi kwee óetsꞌúḏeˀin näˀ in ditꞌoeḏi wí ˀ íngin tꞌähkí iweḏidipee, in shánkí saydôe páaḏé, heḏi Jesus-áḏí i kwee-áḏí wíˀbo iwe dawindi ovänyoeˀan. 10 Jesus wíyá iday-giˀandi i kwee óetsikáyin, “Wáyho in ton? Ti wîˀ wänbowínatúhpíˀan wóetuchänú-íˀin úkhâyˀäˀ ?” 11 I kweeḏióetuˀan, “Mäˀ mää, toˀwí wänbo háabo wínatúhpí.” Jesus-di óetuˀan, “Naa wänbo-á yoe. Heḏiho ópûn, nää iweḏipáaḏépiyeˀ wíyá wívitꞌaywóˀ namípí.”

Jesus natú wí kohthay waagiˀbá namuuˀin12 Jesus wíyá ihéeˀandi in tꞌowa ovâytuˀan, “Naa wí

kohthay waagiˀbá omuu tꞌowa tꞌähkígîˀ. Toˀwí naa-áḏí nayiˀi háˀto khuu i ˀ ge nayêení, hewänbo i kohthaynawówátsipäyiˀiˀ imáˀve-í.” 13 In Pharisees-di óetuˀan,

JOHN 8:14 33 JOHN 8:23“U-á wíˀbo uví ˀ geḏi bipihíˀmáa, heḏânho háa untûˀnintoˀwí wänbo wíˀûnkhâyˀähpí iwhäyú-íˀin.” 14 Jesus-diovâytuˀan, “Tobá wíˀbo naví ˀ geḏi wâytuˀan wänboˀ, háanaaḏi wâytuˀan waa taˀgen namuu, gá naa dînhangin-nândân wähääḏi oˀääˀ in heḏá wähääpiyeˀ omännindá.Hewänbo undá wähääḏi oˀääˀ in háa wähääpiyeˀ omänninwíˀúnhanginnáhpí. 15 Undi tꞌowa bînwänpimúndeḏibobîntꞌaywóˀ dichänundeˀ. Naaḏá toˀwí wänbo wíḏônchä-nundepí. 16 Hewänbo wí toˀwí dônchänuḏáhoˀ, híwóˀdáyˀamí, gá wíˀbo wíḏáyˀopíḏân, hewänbo i dísandi-áḏí naa-áḏí handaˀ gatûˀ. 17 Unbí tsontuu taˀ nin diwewänbo kinnân nataˀ muu: Wí toˀwí óetsondiwekán di-hayḏi wên wíyeḏi handaˀ iví ˀ geḏi datûˀdáhoˀ, únkhâyˀäˀúvíwhäyú-íˀin háa datú waa taˀgen namuuˀin. 18 Naa iwîˀ omuunaví ˀ geḏi dáypihéeˀoˀiˀ, heḏá naví Táḏá dísandiˀwáˀ naví ˀ geḏi ihéeˀoˀ.” 19 Indi óetsikáyin, “Wáyhoˀ uvítáḏá?” Jesus-di ovâytuˀan, “Undiḏá naa wíḏítaapí, navíTáḏá wänbo-á wíḏîntaapí. Naa dítaaḏáhoˀ, naví Táḏá wáˀdîntáa-íwän.”

20 Tꞌähkí näˀ in Jesus natú i méesate hayˀi ee ovâyháˀ oihayḏi, i chäˀ nateˀkwꞌóˀ di íve núˀ nanáˀ diwe. Heḏitoˀwíḏí wänbo wíˀóepankêˀpí, ihayḏi waˀḏi wíˀûnpóepíḏíóekéyíḏí.

Jesus natúwáynamändipiyeˀ in tꞌowawíḏínkoeḏí-ípí dimú-íˀin

21 Jesus wíyá ovâyhéeˀandi ovâytuˀan, “Naa näweḏiomän, heḏi undi dítuwäkhâymáa, hewänbo unbí tꞌay-wóˀ di waˀḏi bînmáaḏíboˀ íchuwagítꞌóe. Wáy omän di-wepiyeˀbá wíˀúnkoeḏí-ípí ímu-íˀin.” 22 Heḏiho in Huḏíy-oví pꞌóˀḏéḏíˀin dívítuˀan, “I natú wáy i namän deepiyeˀbáwígínkoeḏí-ípí gimú-íˀin. Háaḏan kin natú? Ti wíˀboikheˀkhâymáa gáhân?” 23 Iḏi ovâytuˀan, “Undá nää

JOHN 8:24 34 JOHN 8:34áagéwin ímuu, naa-á oe kwꞌáyewi-á. Undánää oepáa kꞌay-ḏiwindaˀ ímuu, naa-á yoe. 24 Heḏânkun naaḏi wâytuˀan,unbí tꞌaywóˀ di bînmáaḏíboˀ íchuwagítꞌóe, heḏi toˀwí naaomuuˀin úvíwhäyundepíḏáho taˀgendi unbí tꞌaywóˀ dibînmáaḏíboˀ íchuwagítꞌóeˀin únpúwí. 25Heḏi óetsikáyin,“To-an unmuu?” Jesus-di ovâytuˀan, “Naaḏi páaḏéḏíbowâytumáa toˀwí omuuˀin. 26 Wíyá báyékí hääwí un-bí ˀ geḏi otúníˀi naa dómáa, heḏá báyékí híwóˀ pîˀ úvíˀandinamuuḏi naa dînkoeḏi wâytꞌeˀpꞌíḏe-íḏí. Hewänbo háa idísandivíˀweḏi otꞌoeˀindaˀ tꞌähkí tꞌowa dovâytuˀoˀ, heḏi i-á in taˀgendaˀ ihéeˀoˀ.”

27 Hewänbo näˀ in Húḏíyoví pꞌóˀḏéḏíˀin wíḏikaˀpówápíi óesandi-á Yôesi Táḏá namuuˀin. 28 Heḏiho Jesus-di ovâytuˀan, “Owáy naa tꞌähkí tꞌowagîˀ oˀaypuyäˀ iˀundi dítꞌóhtägetege ihayḏáhoˀ únhanginnání toˀwínaa omuuˀin, heḏá únhanginpúwí naa wíˀbo háawênwíḏáyˀopíˀin, hewänbo háa naví Táḏáḏí díháˀ andiḏaˀdáyhéeˀoˀ. 29 I dísandiˀ naa-áḏí nayiˀ. Wíˀbowíḏíyoeˀanpí,gá naa-á hääḏi wänbo tꞌähkí i óehíhchandoˀiḏaˀdáyˀoḏân.” 30 Heḏi kin ovâyhíˀmáa ihayḏi báyékí tꞌowaivíˀpiyeˀ dívíwhäyu.

Toˀinnan taˀgendi Abraham-bí ây dimuu?31-32 Jesus-di näˀ in Huḏíyo ivíˀpiyeˀ dívítsꞌanwhäyuˀin

ovâytuˀan, “Naví híˀ hääḏi waa dînˀaˀginhondáhoˀ, taˀ-gendi navíˀweḏi íháhpúwíˀin ímuu, heḏá únhanginnáníhääwí in taˀgen namuuˀin, heḏi pan waagiˀinbá wíyáwíˀímúnípí.” 33 Heḏi óetuˀan, “Naˀindá Abraham-bí âyiweḏiˀinnân gimuu. Naˀindá hänhay wänbo toˀwênbípan wígimuupí. Heḏi háaḏan untú pan waagiˀinbá wíyáwígimúnípí gin?”

34 Jesus-di ovâytuˀan, “Taˀgendi wâytumáa, toˀwêntꞌähkí dívítꞌaywóˀ kanhonnindá, tꞌaywóˀ diḏi ovâymáaḏí

JOHN 8:35 35 JOHN 8:46pantꞌôeˀinwaagiˀin dimuu. 35Wí toˀwí pantꞌôeˀi namuuˀi-á iví tsondiví kꞌaygi iwe hääḏi wänbo tꞌähkí wínachaˀ nípí,hewänbo i tsondiví ay ûnmuuˀi-áho hänhay wänbo tꞌähkíkꞌaygiwi-ân namuu. 36Heḏi naa Yôesi Táḏáví ay omuuˀiḏiunbí tꞌaywóˀ di iweḏi wâywhimaˀpꞌäḏiḏáhoˀ, ihayḏibâataˀgendi íwhimaˀpꞌäní. 37Naa dînhanginná un Abraham-bí ây iweḏiˀin ímuuˀin, hewänbo undá ídaˀ díhéyíˀin, gánaví híˀ unbí píˀnä khóˀyé wívînmáapíḏân. 38 Háa navíTáḏáḏí dînkeeyannin naaḏi wâytuˀan, hewänbo undá háaunbí táḏávíˀweḏi ítꞌoe waagibá úvíkanhon” kin Jesus-diovâytuˀan.

39 Heḏiho indi óetuˀan, “Abraham-dá naˀinbí hänˀoeˀiˀtáḏá gínmuu.” Jesus-dá ovâytuˀan, “Abraham-bí ây taˀ-gendi ímuuḏáhoˀ, háa Abraham iˀan waabá úvíˀâamíwän.40 Hewänbo nää undiḏá díhéyíˀin ídaˀ, tobáháa in taˀ-gen naví Táḏávíˀweḏi otꞌoeˀindaˀ wâytuˀan wänboˀ.Abraham-dá haˀwâa wíˀiˀanpí. 41 Undá háa unbí táḏá iˀowaabá úvíˀoˀ.” Heḏi óetuˀan, “Táḏápíˀin ây wígimuupí.Wîˀḏaˀ wí táḏá gínˀän, i-á Yôesi Táḏá namuu.” 42 Jesus-diovâytuˀan, “Yôesi Táḏá taˀgendi unbí táḏá únmuuḏáhoˀ,naa díséegí-íwän, gá ivíˀweḏi oˀääḏân, heḏânho nää-ánäwe oyiˀ. Naa opichanpóeḏíbo wóˀääpí, iḏân naa dísan.43 Háaḏan wíˀíkaˀpóyaˀ pí háa wâytumáaˀin? Gá naví híˀwíˀítꞌóyandaˀpíḏân. 44 Penísendi-ân unbí táḏá únmuu,heḏi undá íkandaˀ háa unbí táḏá nadaˀ waa. Páaḏéḏíwaabo nää iwehay Penísendi-á tꞌowa tꞌakhanuˀi namuu,heḏá in taˀgen namuuˀin iví píˀnä wíˀihonpíḏí iweḏiihângeˀoˀ. Hääḏi wên hôeyó natú ihayḏá háawi namuuˀinipikeeyoˀ, gá wí hôeyóˀi namuuḏân, heḏá in dihôeyóˀinbítáḏá-á dínmuu. 45 Hewänbo naaḏá in taˀgen wâytuˀoˀ,heḏânho wíḏînwhäyundepí. 46 Wénä wí-an un taˀgendi

JOHN 8:47 36 JOHN 8:56ítúní naa dáytꞌaywóˀ nannin? Tóebo yoe. Hewänbo naaḏiin taˀgendaˀ wâytumáa, heḏiho háaḏan wíḏînwhäyun-depí? 47 Wí toˀwí Yôesi Táḏávîˀ ûnmuuˀiḏá iví híˀ ôn-tꞌóyandeˀ. Hewänbo undá Yôesi Táḏávíˀin ímuupíḏânkunwívîntꞌóyandepí” kin Jesus-di ovâytuˀan.

Hänˀoe Abraham-di Jesus óemûˀ48 In Huḏíyoví pꞌóˀḏeḏíˀindi óetuˀan, “In taˀgen

gitúhpíˀan, u-á Samaria-wi waagiˀbá unmuu, naˀinbíkhuu wínâaˀaˀginpíḏí, heḏá wí yäˀ ḏâapîˀ pꞌoewaahâaḏiwóemáa.” 49 Jesus-di ovâytuˀan, “Naa wí yäˀ ḏâapîˀpꞌoewaahâaḏi wíḏímáapí. Naa naví Táḏáví ˀ geḏi híwóˀ daˀdáyhéeˀoˀ, hewänbo undá naví ˀ geḏi híwóˀ pí úvíhíˀmáa.50Wíˀbowóˀdaˀpí otúníˀin naa hayˀi omuuˀin. Yôesi Táḏá-ânho namuu i nadaˀi kin natúníˀin, i-áho natûˀ háa undáin taˀgen bînmáaˀin heḏiháa naa-á. 51 Naaḏi taˀgendiwâytumáa, wí toˀwí naví híˀ dînˀaˀgindoˀi-á chuwa iweháˀto napówá-í.” 52 In Huḏíyoví pꞌóˀḏéḏíˀindi óetuˀan,“Näbáhaˀ gínhanginná wí yäˀ ḏâapîˀ pꞌoewaahâaḏiwóemáaˀin. Abraham nachuu, heḏá tꞌähkí in YôesiTáḏáví hänˀoeˀin tukheˀ mindá wáˀ ditꞌahán. Hebo u-áuntûˀ wí toˀwí uví híˀ iˀaˀgindoˀi háˀto hänhay wänbochuwa iwe napówá-í. 53 Ti naˀinbí hehääwi thehtáypahpâa Abraham-bí shánkí hayˀi unmuu gáhân? I-á heḏáYôesi Táḏáví tukheˀ mindá ditꞌahán. To-an uˀ unmuugân unˀándeˀ?” 54 Jesus-di ovâytuˀan, “Naa wíˀbo hayˀidáypipaaḏáhoˀ háagîˀ wänbo wínachäˀ muupí. Hewänbonaví Táḏáḏân naa hayˀi dípaa, heḏi ítûˀ i-ân unbí Yôesiúnmuu. 55 Undiḏá hänhay wänbo wívîntaapí, hewänbonaaḏá i dótaa. Wíḏótaapí gin otúḏáho naa wí hôeyóˀiˀomúní, un waagibá. Hewänbo naaḏá taˀgendi dótaa, heḏiiví híˀ dônˀaˀgindoˀ. 56 Unbí thehtáy pahpâa Abrahamnahíhchaa gá i thaa oˀääˀ iˀ ipuwäkhâymáaḏân, heḏi imûˀ

JOHN 8:57 37 JOHN 9:7

ihayḏiho nahíhchanpóe.” 57 In Huḏíyoví pꞌóˀḏéḏíˀindióetuˀan, “Pꞌánäntä paayoˀi wänbo waˀḏi wúˀmuupí.Hândiḏan Abraham nâamûˀ?” 58 Jesus-di ovâytuˀan,“Taˀgendi wâytumáa, waˀ Abraham naˀaypuyäpíḏíbo naaoyihoˀ.” 59 Heḏiho dâykꞌuuwóehógi óekꞌusäyuhéyíḏí,hewänbo i meesate íveḏi kaaḏibo napee.

9Jesus-di wí sen tsítꞌaaˀi naˀaypuyäˀiví keetan óemägi

1 Jesus oe pꞌóegé wáy namändi wí sen óemûˀ, i-á tsíˀtꞌaaˀibo naˀaypuyä. 2 Jesus-ví khägeˀ nindi óet-sikáyin, “Háhkandiˀ, ti näˀ i sen wên tꞌaywóˀ nin iˀandân,háa iví táḏáˀin däntꞌaywóˀ nandi tsíˀtꞌaaˀi naˀaypuyä?”3 Jesus-di ovâytuˀan, “Wên tꞌaywóˀ nin iˀannin namuuḏikin wíˀûnpóepí, háa iví táḏáˀin däntꞌaywóˀ nandi wänbo-á yoe. Näˀ indá ûnpóe heḏânho Yôesi Táḏáḏí wênháawên ônˀamíḏí, heḏi kindiḏi nakeepúwíḏí Yôesi Táḏá-ánakayˀin. 4 Thaaḏi tꞌowa dívítꞌôeˀamígîˀ naná, khuˀḏéeḏáyoe. Heḏi hanbá nää-ân naná i naa dísandiví tꞌôe ívíˀamíḏíwaˀḏi gínkoeḏiḏiboˀ, gá owáy wí thaa nanáˀ diwe naˀinwíyá háˀto gínkoeḏí-í ívítꞌôeˀamíḏí. * 5 Waˀ nää oepáakꞌayḏi oyiḏibo naa wí kohthay tꞌähkí tꞌowagîˀ waagiˀbáomuu.” 6 Kin natú ihayḏi ee nange isópꞌohén, heḏi ivísóˀpꞌoeḏi wí napꞌoˀay ipaaḏi i sen natsíˀtꞌaamuuˀi tséeeeḏi óeˀäyu. 7 Heḏáháˀ óetuˀan, “Yaˀ ópûn oe pꞌobúˀayiwepiyeˀ, Siloam kin dâytuˀoˀiˀ, heḏi uví tsée mänˀowíḏi-í.’ (Näˀ in kháwä Siloam-dá natuˀdaˀ “óesandiˀ” gin.)* 9:4 Kin natú ihayḏi Jesus natuˀdaˀ, wáyyéḏí tꞌôegîˀ naná,wáyyéḏá wígínkoeḏipí ívítꞌôeˀamíḏí, heḏi waˀḏi naná i-áitꞌôeˀamíḏí, gá óehéyí ihayḏi waˀḏi wínanáhpíḏân.

JOHN 9:8 38 JOHN 9:18Heḏiho i sen namääḏi iˀoewää, heḏi iwáybun dihayḏihoˀiví keetan imáa.

8 In toˀwên i senbí tsoˀwa dithaaˀin heḏá in toˀwênihäädaˀsógéndeḏi óemûˀin dívítsikaˀmáa, “Ti näˀ i i tosen ihäädaˀsógéndeˀi wínamuupíˀan?” 9 Wên ditú, “I-ânkun namuu.” Wây-á wêndá ditú, “Yoe” gin, “i waagibáûnwänpichaa.” Hewänbo i sendá natú, “Naa-ânkun iomuu.” 10Heḏiho óetsikáyin, “Hândiḏan handi uví keetanmänkêˀ?” 11 Iḏi ovâytuˀan, “Wí sen Jesus gin nakháwäˀ iwí napꞌoˀay ipaa, heḏi naví tsée eeḏi díˀäyu, heḏi dí-tuˀan oe pꞌobúˀay Siloam gin dâytuˀoˀ iwe dáyˀowíḏi-í.Heḏihoˀ omääḏi dáyˀoewää, heḏi naví keetan donkêˀ.”12Óetsikáyin, “Wáyho iˀ?” “Gáwáy” gin ovâytuˀan.

In Pharisees-di i sen natsíˀtꞌaamúˀdeˀiˀ óehíˀmáa13-14 I thaa Jesus i napꞌo ipaaḏi i sen natsíˀtꞌaamúˀdeˀiví

keetan óemägi ihayḏá Huḏíyoví kaykhanwówá thaa naná.Heḏiho toˀwêndi in Pharisees-víˀpiyeˀ i sen óehoˀ indióehéeˀamíḏí. 15 In Pharisees-di wáˀ óetsikáyin háḏíḏaniví keetan ikêˀin. Iḏá ovâytuˀan, “Wí sendi nää tséeeeḏi dínapꞌoˀäyu, heḏá dáyˀoewää, heḏi nää dînkeepóe.”16 Wáy wên in Pharisees ditú, “I sen kin iˀandi-á YôesiTáḏáḏí wíˀônkꞌûˀpí, gá näˀ i kaykhanwówá thaawíˀiˀaˀgin-píḏân.” Hewänbowây-áwêndáditú, “Wí toˀwí tꞌaywóˀ toˀinamuuˀi ki ˀ bi pínnán háˀto ikeeyamí.” Heḏiho wêegeˀindipóe.

17 Heḏi wíyá in Pharisees-di i sen natsíˀtꞌaamúˀdeˀiˀóetsikáyin, “Heyâa u, hân iví ˀ geḏi úchanpoˀ? U-ânunmuu uví keetan mänkêˀiˀ.” I sendi ovâytuˀan, “I-áYôesi Táḏáví tukheˀ bi namuu.” 18 Hewänbo in Huḏíyoví

JOHN 9:19 39 JOHN 9:29pꞌóˀḏéḏíˀin wíḏívíwhäyupí näˀ i sen taˀgendi natsíˀtꞌaa-muuwän hebo nää ûnkeepóe, heḏihoˀ iví táḏáˀin ovän-tukánnan iví ˀ geḏi oväntsikáyi ˀ níḏí. 19Heḏi oväntsikáyin,“Ti unbí ay näˀ i dänmuu? Ti tsíˀtꞌaaˀi naˀaypuyäˀ indatúní? Háḏídan handi nää ûnkeená?” 20 I senbí táḏáˀindiovâytuˀan, “Gänhanginnândákun naˀinbí ay gänmuuˀinheḏá tsíˀtꞌaaˀi naˀaypuyäˀ indá. 21 Hewänbo háaḏí nääûnkeenáˀnin wígänhanginnáhpí, heḏá wáˀ wígänhangin-náhpí toˀwíḏí óekeetanmägiˀin. Bintsikáyi ˀ be iˀ. Senhonamuu. Igîˀ wíˀbo ipihéeˀamí.” 22 I senbí táḏáˀin in Huḏíy-oví pꞌóˀḏéḏíˀin dänkhuwôedaˀmáa, gá dâywéhpêeˀandâni méesate ee ovâytsuḏekhâaˀ amíḏí toˀwên ditûˀnin Jesus-á namuu i toˀwí Yôesi Táḏáḏí óesógeˀiˀ tꞌowa ovâyˀay-woeníḏí. 23Handiḏânkunho datú, “Senho namuu, heḏihobintsikáyi ˀ be iˀ.”

24Heḏiho wáygíngîˀ i sen natsíˀtꞌaamúˀdeˀiˀ óetsꞌúḏeḏióetuˀan, “Yôesi Táḏáví páaḏépiyeˀ uví tuu bimääníin taˀgen untúníḏí. Gínhanginná näˀ i sen iví ˀ geḏibihéeˀandi-ân tꞌaywóˀ toˀi namuuˀin.” 25 Iḏi ovây-tuˀan, “Naa wíḏînhanginnáhpí háa tꞌaywóˀ toˀi namuuˀinháa yoe, hewänbo näˀ in taˀgendi dînhanginná: To-báháa händíḏí otsíˀtꞌaamúˀde wänboˀ, nää-á dînkeená.”26 Heḏiho óetsikáyin, “Hânnan wóeˀan? Hândiḏanwóekeetanmägi?” 27 Heḏi ovâytuˀan, “Wâytuˀanhoˀ,hewänbo wíˀúvítꞌóyanpí. Háaḏan wíyá ítꞌoe-íˀin ídaˀ?Ti ídaˀ gáhân un wáˀ iḏi wovâyháˀ amíˀin heḏânhoivíˀpiyeˀ úvíwhäyú-íḏí?” 28 Indi i sen hääwí nachäˀ -muupí waagi óehéeˀandi óetuˀan, “U-ân häˀ i sendi wóe-háˀ oˀiˀ unmuu. Naˀindá Moses-ví híˀḏí díháˀ anninnângimuu. 29 Yôesi Táḏáḏí Moses óehéeˀannin gínhanginná.Hewänbo häˀ i sendá, wígínhanginnáhpí toˀwíḏí óesan-

JOHN 9:30 40 JOHN 9:40nin.” 30 I sendi ovâytuˀan, “Whäyupíwóˀ nin namuu.Tobáháa naví keetan iḏi dímägi wänboˀ un wíˀúnhangin-náhpí toˀwíḏí óesannin. 31 Gínhanginná Yôesi Táḏáḏíin tꞌaywóˀ toˀin wíˀovâykhägeˀ dopíˀin híwóˀ dívíˀamíḏí,hewänbo in toˀwên óeˀaˀgindoˀindá heḏá toˀwên háanatú waa dívíˀoˀindá, innânho iḏi ovâykhägeˀ doˀ. 32 Inan oepáa nakhíˀyen dihayḏi waagibo nää puˀwahayḏitoˀwí wänbo wíˀûnkoeḏipí wí tsíˀtꞌaaˀi naˀaypuyäˀ iví kee-tan óemääníḏí. 33 Häˀ i sen Yôesi Táḏáḏí óesanpíḏáhoháˀto ûnkoeḏí-í háawên wänbo iˀamíḏí.” 34 Indi óetuˀan,“U-á tꞌaywóˀ toˀiḏaˀ unˀaypuyä. Ti unˀánde gáhân uúkoeḏiˀin naˀin díháˀ amíḏí?” Heḏi iwáygéḏí óekheh-piyeḏi óekhâaˀ an i méesate ee wíyá natsꞌúníḏí.

In toˀwên tsíˀtꞌaaˀin waagiˀinbá dimuuˀinbí ˀ geḏi Jesusihéeˀan

35 Jesus ûnhanginpóe i sen óekhehpiyeˀin, heḏióenuwäḏi óeshaa, heḏi óetsikáyin, “Ti i toˀwí tꞌähkítꞌowagîˀ naˀaypuyäˀ ivíˀpiyeˀ biwhäyundeˀ?” 36 I sendiJesus óetsikáyin, “Mäˀ mää, to-an näˀ i toˀwí namuu,tꞌähkí tꞌowagîˀ naˀaypuyäˀ iˀ? Dítuˀan toˀwí namuuˀin,heḏânho naa dînkoeḏí-í ivíˀpiyeˀ dáywhäyú-íḏí.” 37 Jesus-di óetuˀan, “Uḏi nâamûˀhoˀ. Naaḏi wíhíˀmáaˀi-ân iomuu.” 38 I sendi óetuˀan, “Naˀinbí Sedó, naa uvíˀpiyeˀdáywhäyundeˀ,” heḏi Jesus-ví páaḏépiyeˀ idéˀgendisóge.

39 Jesus natú, “Naa nää oepáa kꞌayḏipiyeˀ oˀää heḏânhonakeepúwíḏí toˀwên híwóˀ dívíkanhonnin dimuuˀin heḏátoˀwên híwóˀ pí dívíkanhonnin dimuuˀindá. Naa oˀääin toˀwên wíḏâymúndepíˀin dínhanginnáˀnin dínkeep-úwíḏí, heḏá in toˀwên dínkeetꞌóe gin diˀándeˀindá dit-síˀtꞌaamuu waagibá dipúwí.”

40 Wên Pharisees iwe tsoˀwa diwinnindi óetsikáyin,“Ti unˀánde gáhân naˀin wáˀ gitsíˀtꞌaamuuˀin waagiˀinbá

JOHN 9:41 41 JOHN 10:9gimuu?” 41 Jesus-di ovâytuˀan, “Ítsíˀtꞌaamuu gin ún-hanginnândáhoˀ, tꞌaywóˀ di wívînmáˀve-ípí. Hewänbonää ítûˀ únkeetꞌóe gin, heḏiho waˀḏi unbí tꞌaywóˀ di wí-wovâyyâaˀanpí.”

10I kꞌúwá áyí ˀ di-áḏí iví kꞌúwá-áḏí inbí ˀ geḏi Jesus-di ovây-

tuˀan1 “Naaḏi taˀgendi wâytumáa, wí toˀwí kwꞌáayéḏí oe

kꞌúwá phéhkhaa búge natsꞌûˀdi i phéhkhaa phóḏi i ˀ geḏinatsꞌúnívíˀweḏi, i-á wí sänbiḏaˀ namuu. 2Hewänbo i toˀwíkhaa phóḏi i ˀ geḏi natsꞌúyaˀ di-á i kꞌúwá áyí ˀ di namuu. 3 Itoˀwí in khaa phóḏi iˀáyînmáaˀiḏi i kꞌúwá áyí ˀ digîˀ ônhu-uḏeˀ, heḏi i kꞌúwá áyí ˀ diḏi in kꞌúwá ovâykháyäˀ deḏi iví tuuditꞌoeḏi in khaa phóḏi i ˀ geḏá ovâypahpiyendeˀ. 4 Tꞌähkíiví kꞌúwá i khaa búgeḏi ovâypiye ihayḏi inbí páaḏépiyeˀnamäˀ, heḏi indá iví tuu ôntaaḏi ûnwóemäˀ. 5 Indá wíyátoˀwí dâytaapîˀvîˀḏi háˀto diwóemu-í, hewänbo ivíˀweḏidishání, gá wíyá piˀwíví tuu wíˀôntaapíḏân.”

6 Kin Jesus-di kꞌúwáví ˀ geḏi in Pharisees ovâyhéeˀanhääwí ovâyháˀ amíḏí, hewänbo wíḏikaˀpóyaˀ pí háa natuˀ-daˀin.

Jesus-á i híwóˀ di kꞌúwá áyí ˀ di namuu7Heḏihowíyá ovâyhéeˀandi kinnân ovâythayyan: “Taˀ-

gendi wâytumáa, wên phéhkhaa phóḏi waagi omuu inkꞌúwágîˀ. 8 Báyékí in naví páaḏé diˀääˀ in sänmin waag-iˀinbá dimuu, hewänbo in tꞌowa naví kꞌúwá waagiˀinbádimuuˀindi wíˀovâytꞌóyanpí. 9 Naa wên khaa phóḏiwaagiˀinbá omuu, heḏá in navíˀpiyeˀ dívíwhäyundeˀinwên kꞌúwá in phéhkhaa búge ditsꞌúˀnin waagiˀinbá-ádimuu. Heḏi kꞌúwá dipiˀ inbí koegîˀ dâysháa-íḏí heḏáwíyá ditsꞌúyaˀ waagibá, in navíˀpiyeˀ dívíwhäyundeˀin

JOHN 10:10 42 JOHN 10:21ovâyˀaywoení heḏá hääwí díntáyˀi-á dâymáˀve-í. 10 Wísänbiˀ-á naˀäˀ in kꞌúwá ovâysänhóníḏí heḏá ovâytꞌahánú-íḏá, heḏá ovâyháˀḏännamíḏá. Hewänbo naa-á oˀää tꞌowadovâywówátsimääníḏí, heḏi näˀ in wówátsi dovâymäˀi-áshánkí híwóˀ nin namuu.

11 “Naa-á híwóˀ di kꞌúwá áyí ˀ di waagiˀbá omuu. Wíhíwóˀ di kꞌúwá áyí ˀ di-á nakhâymuu iví wówátsi ivíkꞌúwágíˀin imääníḏí. 12-13 Wí toˀwí ikꞌúwáˀáyí ˀ namíḏíóewáˀándeˀi-á i koḏi ˀ di kꞌúwá áyí ˀ di wínamuupí, heḏiin kꞌúwá-á ivíˀindá wíˀûnmuupí. Heḏiho wí khuuyónaˀäḏi imúndeḏi nashándeˀ, gá wáˀâaḏiḏaˀ itꞌôeˀoḏân,heḏiho in kꞌúwáḏí taˀgendiwähphaḏewíˀóeˀáyîngimähpí.Heḏiho i khuuyó naˀääḏi in kꞌúwá ovâykhugihónde heḏáovâywaḏeyíyéndeˀ. 14-15 Naa i híwóˀ di kꞌúwá áyí ˀ diwaagiˀbá omuu. Naví Táḏáḏí naa dítaa, heḏá naaḏá i-ádótaa, heḏi hanbá in navíˀin dînmuuˀin dontaa, heḏáindiḏá naa-á dítaa, heḏi in dimuuḏi naví wówátsi wänbodáymääní. 16Wây-á tꞌowa näwewin dimuupíˀin diyiˀ, indáwáˀ naví kꞌúwá waagiˀinbá dimuu, heḏi naa dînkhâyˀäˀin wáˀ dovâywéˀ geˀamíˀin. Indá naví tuu dîntꞌóyaaní,heḏi in wéˀ geˀindáḏí wîˀḏaˀ dipúwí, heḏá wîˀḏaˀ wí áyí ˀ didínchaˀ ní.

17 “Naví wówátsi dáymääní heḏá donwáykéyí.Handiḏânkun naví Táḏáḏí naa díséegí. 18 Toˀwíḏíwänbo naví wówátsi wíḏíkwee-ípí. Naví wówátsi-á wíˀbodáypäkhâymáa. Naa dînkꞌóe naví wówátsi dáymääníḏíheḏá donwáykéyíḏá, gá naví Táḏáḏí díyôndân kindáyˀamíḏí.”

19 Jesus kin natú ihayḏi in Huḏíyo inbí ánshaa iwewêegeˀin dipóe. 20 Báyékí kin ditú, “Wí yäˀ ḏâapîˀ pꞌoe-waahâaḏi óemáa heḏá bondoeˀi-á namuu. Heháaḏanbîntꞌóyandeˀ?” 21Hewänbo wây-á wêndá ditú, “Wí toˀwí

JOHN 10:22 43 JOHN 10:33wí yäˀ ḏâapîˀ pꞌoewaahâaḏi óemáaˀi háˀto ihéeˀamí näˀ isen ihéeˀo waagi. Heḏá wáˀ ti wí yäˀ ḏâapîˀ pꞌoewaahâaûnkoeḏi wí natsíˀtꞌaamuuˀiví keetan óewáymääníḏí?Heḏân yoe.”

In Huḏíyoḏi Jesus óeyoegiˀan22 Teˀnúḏí nanáˀ dihayḏi oe Jerusalem búuˀú dín-

shánkîˀḏipóe, háa i méesate hayˀi hänˀoe dâywáytegewaa dínˀánshaa-íḏí. 23 Jesus näˀ i méesate iwe nayiˀ, eeSolomon-bí pohtâa gin dâytuˀoˀ i ˀ ge. 24 In Huḏíyovípꞌóˀḏéḏíˀindi óebûukêˀḏi óetuˀan, “Hääḏi puˀwahay-annaˀin dítsíkhakankhâymáa dítuˀâamíḏí toˀwí unmuuˀin?I toˀwí Yôesi Táḏáḏí óesógeˀiˀ tꞌowa ovâyˀaywoeníḏí un-muuḏáhoˀ, nääbo thayˀeeḏi dítuˀan.” 25 Jesus-di ovây-tuˀan, “Naaḏi wâytuˀanhoˀ, hewänbo wíˀúvíwhäyundepí.Tꞌähkí pínnán tꞌôe dókanhondi-á naa dáyˀoˀ gá navíTáḏáḏí dînkꞌûˀḏân, heḏiho háa naa dáyˀoˀindibo wovây-keeyoˀ toˀwí omuuˀin. 26Hewänbo naví kꞌúwá waagiˀinbáwíˀímuupíḏího wíˀúvíwhäyundepí. 27 In toˀwên navíkꞌúwá waagiˀinbá dimuuˀindi naví tuu dîntꞌóyandeˀ, heḏinaaḏá in dovâytaa, heḏi naa díyuumáˀ, 28 heḏi wówátsinahándepíˀin dovâymäˀ, heḏi háˀto hänhay wänbo di-háaní, heḏá háˀto-á toˀwíḏí wänbo naví mangeḏi ovây-hóní. 29 Naví Táḏáḏí in dímägi, heḏi i-á tꞌähkíví shánkíhayˀi-ân namuu, heḏi toˀwí wänbo wíˀûnkoeḏipí navíTáḏáví mangeḏi ovâyhóníḏí. 30 Naa-áḏí naví Táḏá-áḏíwîˀḏaˀ gamuu.”

31 Wíyá in Huḏíyoví pꞌóˀḏéḏíˀin dâykꞌuuwóehógióekꞌusäyuhéyíḏí. 32 Jesus-di ovâytuˀan, “Báyékíhíwóˀ di hääwí bînmúnígîˀ naa dóˀan, naví Táḏáḏídítuˀan waagi. Heḏi wéˀin hääwên dáyˀanninnamuuḏan nää naa díkꞌusäyukhâymáa?” 33 InHuḏíyoví pꞌóˀḏéḏíˀindi óetuˀan, “Naˀindá wên háawên

JOHN 10:34-35 44 JOHN 11:1-2híwóˀ nin biˀannin namuuḏi wíwíkꞌusäyukhâymáapí,hewänbo aˀginháhpíwóˀ di Yôesiví ˀ geḏi bihíˀmáaḏânhowíkꞌusäyukhâymáa. U-á tꞌowaḏaˀ mân unmuu,hewänboänbo untú Yôesi unmuu gin.” 34-35 Jesus-di ovâytuˀan, “In taˀ nin ungîˀ wovâytaˀ nannin diwenatûˀpíˀan, Yôesiḏi in tsonnin ovâytuˀan i waagiˀinbádimuu. Häˀ in tꞌowa Yôesiḏi hänˀoe iví tuu ovâymägiˀinhan ovâytuˀan, heḏi iví híˀ hänhay wänbo tꞌähkí taˀgenûnmuu, 36 heḏi háaḏan handi nää ítûˀ naaḏi Yôesi Táḏádóˀaˀginhánúndeˀin iví ay omuuˀin otúḏí? Naa-ânkunnaví Táḏáḏí dídeˀ man iví tꞌôe dônˀamíḏí, heḏá nää oepáakꞌayḏipiyá dísan. 37 Naa naví Táḏáví tꞌôe dáyˀopíḏáhoˀ,wíḏînwhäyú-ípí. 38 Hewänbo naa iví tꞌôe dáyˀo-ákun,heḏiho in dáyˀoˀin namuuḏi únkhâyˀäˀ navíˀpiyeúvíwhäyú-íˀin, tobáháa in otûˀnin bînwhäyundepíwänboˀ. Handiḏânho taˀgendi únhanginpúwí naví Táḏánaa-áḏí namuuˀin heḏá naa-á naví Táḏá-áḏá omuuˀindá”kin Jesus-di ovâytuˀan.

39 Ihayḏi wíyá óepankéyíˀin didaˀ, hewänbo inbíˀweḏinamapꞌä.

40 Jesus oe Jordan pꞌoˀpꞌänäpiyeˀ nawáymää, John-dipáaḏéḏí in tꞌowa ovâypꞌóˀpꞌoeˀan diwepiyeˀbá, heḏi iweboiwóyí ˀ . 41 Báyékí tꞌowa ivíˀpiyeˀ dimää. Ditú, “John hääwíwänbo pínnán wíˀikeeyanpí, hewänbo hääwí tꞌähkí näˀ isenbí ˀ geḏi natúˀi taˀgen namuu.” 42 Heḏi iwáygé báyékítꞌowa ivíˀpiyeˀ dívíwhäyu.

11Lazarus nachuu

1-2 Wí sen Lazarus gin nakháwäˀ i nahaypóe. I-áḏíMary-áḏí heḏá Martha-áḏí ditíˀûuwinmuu, heḏi Bethanybúuˀúˀay iweˀin dimuu. Mary-ânkunho i kaˀ pꞌo sawóˀ

JOHN 11:3 45 JOHN 11:16nasuuˀi Jesus-ví ân deeḏi óekäyukhâymáaˀi heḏáháˀ ivíphóḏá óepiḏikhâymáaˀi namuu. 3 Mary-áḏí Martha-áḏí Jesus ôntꞌôesandi óetuˀan, “Naˀinbí Sedó, ótꞌóyan, inâaséegíˀi nahay.” 4 Jesus näˀ in natꞌoe ihayḏi natú, “To-báháa nahay wänbo nawówáyêení, heḏiho háa ûnpúwíˀinnamuuḏi in tꞌowa dâymûˀḏi Yôesi Táḏá kwꞌáayéboˀóemáˀve-í, heḏá naa iví ay omuuˀi wáˀ kwꞌáayébodímáˀve-í.”

5 Tobá Jesus-di Martha-á Mary-á heḏá Lazarus-áovâyséegí wänboˀ, 6 Lazarus nahayˀin ûnhanginpóeihayḏi wíye thaa waˀḏi iwáygéboˀ itsíkhaˀandiwíˀûnpuwämääpí. 7 Ihayḏáhoˀ iví khägeˀ nin ituˀan,“Yahoˀ oe Judea-piyeˀ giwáymú-í.” 8 Iví khägeˀ nindióetuˀan, “Háhkandiˀ, hänhayboˀ in Huḏíyovípꞌóˀḏéḏíˀindi wóekꞌusäyuhéyíˀin didaˀpíˀan. Heḏi háaḏaneepiyeˀ unwáypundaˀ?” 9 Jesus-di ovâytuˀan, “Thaaḏinanáˀ dihayḏi täˀ ḏi wíye óḏa nakeenáhpíˀan. Wí toˀwíthaaḏi iyíyéndeˀi wínakanundepí, gá i ko nää oepáakꞌayḏigîˀ namuuˀiḏi nakeenândân heḏiho wáy namänniˀge imúndeˀ. 10 Hewänbo wí toˀwí khuuḏi iyíyéndeˀi-ánakanunde wíˀûnkohthaynáhpíḏi.”

11 Ihayḏáháˀ Jesus-di ovâytuˀan, “Naˀinbí kꞌemaLazarus nayókhá, heḏi naa omän dóyóhsaaníḏí.”12 Iví khägeˀ nindi óetuˀan, “Háhkandiˀ, Lazarusnayókhândáho handiḏi nahewówa-í.” 13 Indá diˀándeJesus natuˀdaˀin Lazarus taˀgendi nayókháwäkꞌóeˀin,hewänbo ho nachuuˀin natuˀdaˀ-á. 14 Heḏiho thayˀeeḏiovâytuˀan, “Lazarus-á ho nachuu. 15 Heḏi ungîˀ shánkíhíwóˀ namuu naa iwe wóˀyipíḏí i nachuu ihayḏi, gábînpuwäkhâymáaḏân háa dônkhâymáaˀin, heḏi handiḏishánkí navíˀpiyeˀ úvíwhäyumääní. Nää yahoˀ ivíˀpiyeˀgimú-í.” 16 Thomas i kwâati gin dâykháyäˀ deˀiḏi in

JOHN 11:17 46 JOHN 11:27wéˀ geˀin khägeˀ nin ovâytuˀan, “Yaho gimú-í, heḏi Jesusóehayḏáhoˀ i-áḏíbá gichúu-í.”

Jesus natú i-ân tꞌowa ovâywáywówápaˀi heḏá wówátsinahándepíˀin ovâymäˀi-á namuu

17 Jesus oe Bethany búuˀúˀay tsoˀwa napowaˀäˀihayḏi óetuˀan Lazarus óekhäˀ kꞌûˀ iweḏi yôenuthaahonaphaḏeˀin. 18 Bethany-á Jerusalem diweḏi kayi ˀwínanáhpí, wíye míya ihayhäyú, 19heḏi Mary-á Martha-áinbíˀwe báyékí Huḏíyo dipówá ovänsíwówáˀamíḏí, inbítíˀûu dänmääḏi.

20 Jesus naˀäˀ in Martha ûnhanginpóe ihayḏinaˀayyaypee, hewänbo Mary-á oe kꞌaygibo iwóyí ˀ .21 Martha-ḏi óeyayḏi óetuˀan, “Naˀinbí Sedó,naví tíˀûu nahay ihayḏi hây näwe unyiḏi háˀtonaháaníwän. 22 Hebo naa dînhanginná nääbohääwí Yôesi Táḏá nâadaaˀandiˀ iḏi wóemääní.”23 Jesus-di óetuˀan, “Uví tíˀûu úwáywówápúwí.”24 Martha-ḏi óetuˀan, “Naa dînhanginná i tꞌäˀ gi thaananáˀ diwe tꞌähkí tꞌowa ovâywáywówápaa ihayḏinawáywówápuwagítꞌóeˀin.” 25 Jesus-di óetuˀan,“Naa-ân i omuu tꞌowa dovâywáywówápaˀiˀ, naaḏidovâywówátsimäˀ. Toˀwí navíˀpiyeˀ iwhäyuˀiˀiwówátsimáˀve-í tobá nachuu wänboˀ. 26 Heḏi wí toˀwíwaˀḏi nawówáyiˀi navíˀpiyeˀ iwhäyuḏi háˀto nachúu-í. Tibiwhäyunde näˀ in?” 27 Martha-ḏi óetuˀan, “Heḏân haa,Naˀinbí Sedó, naa dáywhäyundeˀ u-ân unmuu i YôesiTáḏáḏí wóesógeˀiˀ tꞌowa ovâyˀaywoeníḏí, Yôesi Táḏávíay-ân unmuu. Ívítsíkhaˀmáawän nää oepáa kꞌayḏipiyeˀunˀää-íḏí.”

Jesus isíhtää

JOHN 11:28 47 JOHN 11:4028 Kin natú ihayḏiho Martha iweehoˀ, heḏi iví tíˀûu

Mary ituˀan iˀäähângeˀamíḏí heḏi óesäntuˀan, “Iháhkandi ho napówá heḏi u-áḏí nahíˀdaˀ.” 29 Marynäˀ in natꞌoe ihayḏi weseboˀ iwínú heḏi ee Jesus nayiˀiwepiyeˀ namää. 30 Jesus i búuˀúˀay iwe waˀ wínapówápí,hewänbo waˀḏi Martha-ḏi óeyay iwáygébo nayiˀ. 31 InHuḏíyo ee tewhá íve dikwꞌóˀ nin Mary óesíwówáˀoˀindióemûˀ wese iwínúḏí yáˀwépiyeˀ napeeḏi, heḏi diˀânLazarus nakhäˀ kꞌóe iwepiyeˀ namännin isíhtää-íḏí,heḏiho ûnwóemää.

32 Mary oe Jesus nayiˀ iwe napówá, heḏi óemûˀihayḏi iví páaḏépiyeˀ idéˀgendisógeḏi óetuˀan, “NaˀinbíSedó, naví tíˀûu nahay ihayḏi hây näwe unyiḏi háˀtonaháaníwän.” 33 Mary-á in Huḏíyo ûnwóeˀääˀ indádívísíhtuwínúndeḏi Jesus-di ovâymûˀ ihayḏi, iví píˀnäkhóˀyé hânho nataachanpóe heḏi nathathapóe, 34 heḏiovâytsikáyin, “Wáygan Lazarus óekhäˀ kꞌûˀ?” Óetuˀan,“Naˀinbí Sedó, hêe naˀindáḏí ókäˀ veḏi nâamúníḏí.”35 Jesus isíhtää. 36 Heḏiho in Huḏíyo ditú, “Binmúˀḏí,taˀgendi Lazarus óeséegí.” 37 Hewänbo wáy wênditú, “I to sen natsíˀtꞌaamuuˀiví keetan óemägi. Tiwáˀ wíˀûnkoeḏipíˀan Lazarus ônhehkháaˀamíḏí waˀnachuupíḏíbo heḏânho wínachúu-ípíḏí?”

Lazarus óewáywówápaa38 Jesus wíyá iví píˀnä khóˀyé hânho nataachanpóe,

heḏi wí tꞌovápho nacháˀ diwe i pení nakꞌóe iwe napówá.Wí kꞌuu pháagîˀ nakhaawin tꞌovápho ee. 39 Jesus-diovâytuˀan, “Häˀ i kꞌuu wéhánäpiyeˀ binhângeˀan.” Inachuuˀiví páˀḏây Martha-ḏi Jesus óetuˀan, “NaˀinbíSedó, nää-áho nasuhkay, nää-á yôenu thaa nahán di-weḏi ûnná.” 40 Jesus-di óetuˀan, “Naaḏi wítuˀanpíˀan,biwhäyundeḏáho nâamúní Yôesi Táḏá hânho nakayˀin.”

JOHN 11:41 48 JOHN 11:5141 Heḏi i kꞌuu wéhánäpiyeˀ dâyhângeˀan, heḏi Jesusoe makówápiyeˀ ibéeḏí natú, “Táḏá, naaḏi wíkúˀdaaˀonaví yûusu dîntꞌóyandi. 42 Heḏá dînhanginná hääḏiwänbo tꞌähkí dîntꞌóyandeˀin, hewänbo naa näˀ i tuu otúnäˀ in tꞌowa näwe diyiˀin ditꞌóe-íḏí uḏi naa dísannindívíwhäyumääníḏí.” 43 Ihayḏáháˀ kaygi natú, “Lazarus,ópive.” 44 Heḏi i sen nachuˀkꞌóeˀi napee. Waˀḏi aasaygi ˀ diḏi naˀánmuu, iví ândá mandá wänboˀ, heḏá ivítsꞌay-á wáˀ aaḏi ûnˀánmuu. Jesus-di in tꞌowa ovâytuˀan,“Binˀánsuu heḏânho ivíˀpiyeˀ namú-íḏí.”

In Huḏíyoví pꞌóˀḏéḏíˀin didaˀ Jesus óehéyíˀin45 Báyékí in Huḏíyo Mary-víˀpiyeˀ diˀáḏâapóyaˀ nin

háa Jesus iˀannin dâymûˀ, heḏi ivíˀpiyeˀ dívíwhäyu.46 Hewänbo wây-á in Pharisees-víˀpiyeˀ dimää ovây-tuˀâamíḏí háa Jesus iˀannin. 47 Heḏiho in owhaˀpꞌóˀḏéḏíˀindáḏí heḏá in Pharisees-áḏí in Huḏíyoví tuy-owaˀ ovâywéˀ geˀan, heḏi ovâytsikáyin, “Hânnan ívíˀamí?Näˀ i sendá báyékí ipínnántꞌôeˀoˀ. 48 Kin ikanhondiâymägiḏáhoˀ, toˀwên tꞌähkí ivíˀpiyeˀ dívíwhäyú-í, heḏáin Rome-win sundaḏo diˀää-í heḏi naˀinbí méesate hayˀidînnayú-í heḏá naˀinbí tꞌowa-á dînwáḏe-í.”

49 Wí sen in diweḏi ihay paayo naˀowhaˀpꞌóˀḏéḏîˀän,i-á Caiaphas kin nakháwä, heḏi iḏá ovâytuˀan, “Undáhääwí wänbo wíˀúnhanginnáhpí. 50 Ti wíˀúnhangin-náhpíˀan shánkí yänbeḏi híwóˀ namúníˀin ungîˀ wîˀḏaˀwí toˀwí tꞌähkí naˀinbí tꞌowagîˀ iví wówátsi imääníḏí,heḏi handiḏi naˀinbí tꞌowa tꞌähkí wíˀovâyhánú-ípí.” 51 I-á iví ánshaa iweḏibo näˀ i híˀ wínatúhpí, hewänbo wíYôesi Táḏáví tukheˀ bi namuu waagibá ihéeˀandânho háanapuwagítꞌóeˀin natú, gá i paayo owhaˀ pꞌóˀḏéḏîˀ na-muuḏân. Heḏânkunho natú Jesus-á tꞌähkí in Israel

JOHN 11:52 49 JOHN 12:3tꞌowagîˀ nachuwagítꞌóeˀin. 52 Hewänbo ingîˀḏaˀ wí-nachuwagítꞌóepí, in toˀwên Yôesi Táḏáví ây ûnmuuˀinwéngé tꞌähkí diwaḏekwꞌóˀ ningîˀ-ân wáˀ nachuwagítꞌóe,heḏânho ovâywéˀ geˀamíḏí, heḏá wîˀḏaˀ dipúwí.

53 I thaa iweḏi páaḏépiyeˀ in Huḏíyoví pꞌóˀḏéḏíˀindívíhíˀmáa háḏíḏí óehéyí i ˀ geḏi. 54 Heḏiho Jesus wíyákeeˀeeḏi wíˀiyíyéndepí, in Huḏíyoví pꞌóˀḏéḏíˀindiwíˀóemúnípíḏí, hewänbo iweḏi iyâatääḏi oe ahkónunúˀ nanáˀ diwepiyeˀ namää, wí búuˀúˀay Ephraim gindâytuˀoˀ iwepiyeˀ, heḏi iwáygé iví khägeˀ nindáḏí iwóyí ˀ .

55 Ihayhääbá in Huḏíyoví shánkîˀḏi púnúˀ naná,Passover gin dâytuˀoˀiˀ. Waˀ i shánkîˀḏi thaanapówápíḏíbo báyékí tꞌowa Jerusalem búuˀúḏíyáˀwé dithaaˀin iwepiyeˀ dimää dívípikhâyˀamíḏí inHuḏíyoví khuu dínmuu waa. 56 Jesus óetuwämáa, heḏiiwáygé méesate hayˀi íve diyiḏi dívítumáa, “Tigúba inashánkîˀḏiˀää-í?” 57 In owhaˀ pꞌóˀḏéḏíˀindáḏí heḏáin Pharisees-áḏí in tꞌowa ovâyyôn Jesus wáygé nayiˀindínhanginpóeḏí ovâytꞌôeˀamí, heḏânho óepankéyíḏí.

12Wí kweeḏi Jesus-ví ân deeḏi wí kaˀpꞌoe saˀwóˀ nasuuˀiˀ

ônˀewe1Waˀḏi sí thaa natáy näˀ in Huḏíyoví shánkîˀḏi Passover

gin dâytuˀoˀi dínnáníḏí, heḏi Jesus oe Bethany búuˀúˀayiwepiyeˀ nawáymää. Iwânkun Lazarus naˀän, i-á isen Jesus-di óewáywówápaaˀibá namuu. 2 Iweho Je-sus ônkindihúukhâyˀan. Martha-ḏi ovâysääsandeˀ, heḏiLazarus wáˀ in wéˀ geˀindáḏí nahúuˀän. 3 Heḏi Marywí kaˀ pꞌoe saˀwóˀ nasuuˀi nard kin dâytuˀoˀiˀ imaa.I kaˀ pꞌoe-á wîˀ taa nakháa heḏá hânho nachäˀ muu.

JOHN 12:4-6 50 JOHN 12:14-15Heḏáháˀ Jesus-ví ân deeḏi ônˀewe, heḏá iví phóḏá Jesus-ví ân deeḏi óepíḏi. I kaˀ pꞌoeḏi ee íve i ˀ ge tꞌähkísaˀwóˀ nasuˀpꞌíḏe. 4-6 Hewänbo wîˀ iví khägeˀ nin-bíˀweḏi natsikapóe, “Háaḏan näˀ i kaˀ pꞌoe saˀwóˀ nasuuˀiˀwíˀikuˀchꞌáapí poewin tägintä (300) thaa tꞌôe dívíˀandiwáˀâaḏi, i chäˀ in sehkanäwóˀ diwówáyiˀin ovâymääníḏí?”Näˀ i sen kin natúˀi-á nakháwä Judas Iscariot gin, i-á Jesusóekuhpekhâymáaˀi-ân namuu, heḏi näˀ in natú sänbiˀ na-muuḏi, in sehkanäwóˀ diwówáyiˀindi óeˀáyîngimäḏá yoe.Iḏá in khägeˀ ninbí chäˀ ovâyˀáyînmáa, heḏi iweḏiboˀ isän-hóndeˀ. 7 Hewänbo Jesus-di Judas óetuˀan, “I kwee ánpínáˀan. Tobá häˀ i kaˀ pꞌoe imáˀve-í. I thaa díkhäˀ kꞌúwígîˀnamuu. 8Hääḏi wänbo tꞌähkí in sehkanäwóˀ diwówáyiˀintꞌowa undáḏí diyêení bînhääwímääníḏí, hewänbo näwenaa-á hänhay wänbo tꞌähkí háˀto undáḏí ochaˀ ní.”

In owhaˀ pꞌóˀḏéḏíˀin didaˀ Lazarus óehéyíˀin9 Báyékí Huḏíyo dínhanginpóe Jesus oe Bethany

nayiˀin, heḏiho iwepiyeˀ dimää Jesus nayiḏiḏaˀ bá yoe,hewänbo Lazarus i sen Jesus-di óewáywówápaaˀiˀóemúníḏí wáˀ. 10-11 Jesus-di Lazarus óewáywówápaaihayḏi báyékí Huḏíyoḏi inbí pꞌóˀḏéḏíˀin ovâyyoekanhondiJesus-víˀpiyeḏaˀ dívíwhäyuhon, heḏiho in owhaˀpꞌóˀḏéḏíˀin dâywéhpêeˀan Lazarus wáˀ óehéyíḏí.

Jesus wí búndu iwe naˀíˀändí oe Jerusalem búuˀú natsꞌú12 Wíyá tháwän in báyékí tꞌowa in Passover

shánkîˀḏipiyeˀ dipówáˀin dínhanginpóe Jesus oeJerusalem-piyeˀ naˀäˀ in, 13 heḏi palm taykhóedâytsꞌâˀḏi ûnˀayyaymää, heḏi kinnân dívítuhkwinuhon:“Wíséegíkéndeˀ.” “Naˀinbí Sedó Yôesi Táḏáḏí wóesan,heḏiho híwóˀ wóeˀâamí.” “U-á Israel-ví tsondi hayˀiunmuu.” 14-15 Jesus wí búnduˀay ho ônkêˀḏi iwe naˀíˀän,

JOHN 12:16 51 JOHN 12:24heḏiho Yôesi Táḏáví taˀ nin diwe háa ûntûˀ waagibánapóe. Kinnân nataˀ muu:Un tꞌowa Zion-win wíyá wíˀíkhuwôedaˀípí.Binmúˀḏí, unbí tsondi hayˀi wí búnduˀay kꞌéwéḏí únˀäˀ . *

16 (Ihayḏiho Jesus-ví khägeˀ nin näˀ i hääwí napoˀiˀwíḏikaˀpóyaˀ pí, hewänbo tíˀúugéḏí Jesus wíyá oemakówápiyeˀ nawáypee ihayḏânho näˀ in iví ˀ geḏinataˀ muuˀin dínˀánpówá, heḏá dínhanginná háanataˀ muu waabá óeˀannin.)

17 Hääḏankánbo báyékí tꞌowa Jesus-áḏí diyiˀ i thaaiḏi Lazarus óewáywówápaaḏi penípho iweḏi napée-í kinóetuˀan, heḏi nää näˀ in tꞌowaḏibá in wéˀ geˀin tꞌowaovâytumáa háa iwe iˀannin. 18 Heḏiho näˀ in wéˀ geˀintꞌowa dínhanginpóe Jesus-á näˀ in pínnán tꞌôe iˀannin,heḏânkunho ûnˀayyaymää. 19 In Pharisees wíˀnä táyedívíchänuˀoḏi ditûˀ, “Ti wívînmúndepíˀan háa ídaˀ waagiwíˀúnpuwamänpíˀin. Binmúˀḏí, báyékí tꞌowa i-áḏíḏaˀdimän.”

Wên Greek tꞌowa Jesus-áḏí dihíˀdaˀ20 Wên Greeks dimuuˀin in wéˀ geˀin tꞌowa-áḏí diyiˀ,

in oe Jerusalem dínshánkîˀḏináˀ diwepiyeˀ diˀääˀ in YôesiTáḏá óeˀaˀginmääníḏí. 21 Indá Philip-víˀpiyeˀ dimää (i-á Bethsaida búuˀúˀay oe Galilee nangewi namuu), heḏióetuˀan, “Kꞌema, Jesus-áḏí gihíˀdaˀ.” 22 Philip namääAndrew óetuˀâamíḏí, heḏáháˀ Philip-á Andrew-áḏá Jesus-víˀpiyeˀ damää óetuˀâamíḏí háa ditúˀin. 23 Jesus natú,“Ihayḏi púnúˀ nanânho nakeepúwíḏí hayˀi omuuˀin, naatꞌähkí tꞌowagîˀ oˀaypuyäˀ iˀ. 24 Hebo taˀgendi wâytumáa,wí táhtá koˀyi óekoeḏi iví wówátsi imäˀ waagibá ûn-poˀ heḏânho shánkí báyékí iweḏi natáhpaa-íḏí, heḏi* 12:14-15 Zion-dá Jerusalem búuˀú namuu.

JOHN 12:25 52 JOHN 12:33iví wówátsi imähpíḏá iweḏi hääbo wínapaˀpí, iwebowíˀbo nawänpikꞌóe. † 25 Toˀwên inbí wówátsi nääoepáa kꞌayḏi ingîˀḏaˀ dínmuuˀindá inbí wówátsi dipeḏée-í, hewänbo toˀwên inbí wówátsi nää oepáa kꞌayḏi ingîˀḏaˀwíḏínmuupíˀindá, inbí wówátsi hänhay wänbo tꞌähkídâymáˀve-í. 26 Toˀwên naagîˀ dívítꞌôeˀamíˀin didaˀḏi naadíyuumáˀve-íˀin dínkhâyˀäˀ , heḏihoˀ iwáygé naa oyiˀ iwe,naví tꞌôeˀin iwáygébá diyêení. Toˀwênnaagîˀ dívítꞌôeˀoˀinnaví Táḏáḏí ovâytuˀâamí híwóˀ dívítsiyeˀannin.”

Jesus iví chuwa i ˀ geḏi ihéeˀan27 “Nääho naví píˀnä khóˀyé dînkháapóe. Ti naví

Táḏá dondaaˀamí näˀ in dînpuwagítꞌóeˀin diweḏidînˀaywoeníḏí? Heḏân yoe, näˀ in dînpuwagítꞌóeˀinnamuuḏânkun nää oepáa kꞌayḏipiyeˀ oˀää. 28 Heḏânhonäˀ in wídaˀmáa naví Táḏá, ovâykeeyamí u-á hayˀiunmuuˀin” kin Jesus natú. Ihayḏi näˀ i tuu makówáḏínatꞌoetꞌóe: “Han dáyˀanhoˀ, heḏá waˀ wíyá hanbádáykhâymáa.”

29 In tꞌowa iwáygé diwinnin i tuu ditꞌoe, heḏi wáywên ditú, “Ikwahtaaˀ an” gin, heḏá wây-á ditú, “Wímakówáwi tꞌôepaˀ aaˀ iḏi óehéeˀan.” 30 Jesus-di ovâytuˀan,“Näˀ i tuu-á naagîˀḏaˀ wínamuupí, hewänbo ungîˀ wáˀnamuu. 31 Ihayḏi púnúˀ naná Yôesi Táḏáḏí in óetaapíˀinovâykeekwꞌôeníḏí híwóˀ pí dívíˀannin, heḏá Penísendiinbí tsondi dínmuuˀi-á óetꞌaaníḏá. 32 Hewänbo naanää nangeḏi dítꞌóhtägekꞌúwíḏí dítege ihayḏi naaḏi tꞌähkítꞌowa dovâytukánnamí navíˀpiyeˀ diˀää-íḏí.” 33 Näˀ in† 12:24 Jesus näwe wíˀboˀ iví ˀ geḏi ihíˀmáa. Natuˀdaˀ, i koˀyiiví wówátsi imäˀ hääwí iweḏi napáa-íḏí waagibá, i-áwáˀ ûnkhâyˀäˀ iví wówátsi imääníˀin heḏânho tꞌowa inwówátsi nahándepíˀin dâykéyíḏí.

JOHN 12:34 53 JOHN 12:39-40

natú ovâythayyamíḏí háawin chuwa ûnpuwagítꞌóeˀin.34 Ee tꞌowa yâageḏi toˀwíḏí óetuˀan, “Yôesi Táḏávítaˀ nin diwe nataˀ muu i toˀwí iḏi óesogekhâymáaˀiˀ tꞌowaovâyˀaywoeníḏí hänhay wänbo tähkí nawówáyêeníˀin.Heháaḏan untûˀ i to tꞌähkí tꞌowagîˀ naˀaypuyäˀ iˀ óetegé-í óetꞌóhtägekꞌúwíḏí? To-an namuu näˀ i toˀwí tꞌähkítꞌowagîˀ naˀaypuyäˀ iˀ? Ti i-á namuu i toˀwí Yôesi Táḏáḏíóesogekhâymáaˀi tꞌowa ovâyˀaywoeníḏí?” 35 Jesus-diovâytuˀan, “Wí kohthay waagiˀbá omuu, hewänbo undáḏíwí hây tähkíḏaˀ ochangítꞌóe. Naa oyiˀ iwe nakeená,heḏiho waˀḏi nää undáḏí oyiḏiboˀ unbí wówátsi naa-áḏíbinhûu, heḏânho nakhuunáˀ niˀge wíˀíyêenípíḏí. Toˀwíkhuu i ˀ ge namändi-á wáy namän niˀge wíˀûnhangin-náhpí. 36 Naa i kohthay omuuˀivíˀpiyeˀ bíwhäyú waˀundáḏí oyiḏiboˀ, heḏânho tꞌowa i kohthay iwe íthaaˀinípúwíḏí.”

In Huḏíyoví pꞌóˀḏéḏíˀin Jesus-víˀpiyeˀ wíḏívíwhäyundepíNäˀ in Jesus natú ihayḏihoˀ iwáygéḏí namääḏi

ikaayan wíˀóeshaa-ípíḏí. 37 Hewänbo tobá báyékípínnán inbí páaḏépiyeˀ ikeeyan wänboˀ, waˀḏi ivíˀpiyeˀwíḏívíwhäyundepí. 38Heḏiho háa Yôesi Táḏáví tukheˀ biˀIsaiah itaˀ nan waagi napóe. I-á hänˀoe natú,Naˀinbí Sedó, i híˀ gitúˀiˀ wíḏívíwhäyupí.

Heḏi unkayˀin wíḏínhanginnáhpí.39-40 Heḏiho wíḏínkoeḏipí dívíwhäyú-íḏí, gá dínpóeḏânháa wíyá wáygé Isaiah itaˀ nan waa:Yôesi Táḏáḏí inbí tsée ovâykhaayan, heḏânho wíḏínkeep-

oˀpí waagibá dínpúwíḏí,heḏá inbí hangintandá ovâyyâaˀan,

heḏânho wíḏikaˀpówá-ípíḏí,heḏi navíˀpiyeˀ wíḏiˀäˀ pí dovâyˀowóyé-íḏí.

JOHN 12:41 54 JOHN 12:5041 Isaiah näˀ in itaˀ nan gá Jesus-á hayˀi napuwagítꞌóeˀin hoûnkeepóeḏân, heḏânkun iví ˀ geḏi ihéeˀan.

42 Hebo tobá Jesus-víˀpiyeˀ wáy wên wíḏívíwhäyupíwänboˀ, báyékí in Huḏíyo pꞌóˀḏéḏíˀin wänboivíˀpiyeˀ dívíwhäyumägi, hewänbo keeˀeeḏi wíḏitúhpídívíwhäyuˀin gá in Pharisees-di i méesate eepiyeˀovâytsuḏekhâaˀ amíḏí dikhuwôedaˀḏân, 43 heḏinäˀ in Huḏíyo pꞌóˀḏéḏíˀin shánkí didaˀ tꞌowa híwóˀinbí ˀ geḏi dívíhéeˀamíˀin Yôesi Táḏá híwóˀ inbí ˀ geḏidívíhéeˀamívíˀweḏi.

Jesus-ví híˀ ovâytuˀannin dâyyoegiˀan, heḏânho ovây-tuchänukhâymáa

44 Heḏi Jesus-di kaygi ovâytuˀan, “Toˀwí navíˀpiyeˀiwhäyundeˀi-á navíˀpiyeḏaˀ wíˀiwhäyundepí, hewänbo inaa dísandivíˀpiyân wáˀ iwhäyundeˀ. 45 Heḏi toˀwíḏínaa dímúndeḏi i naa dísandiˀ wáˀ óemúndeˀ. 46 Naanää oepáa kꞌayḏipiyeˀ oˀää wí kohthay waagiˀbá omúníḏí,heḏânho toˀwên navíˀpiyeˀ dívíwhäyundeˀin khuu i ˀ gewíḏiyêenípíḏí. 47Naa wóˀtûˀpí in toˀwên naví híˀ ditꞌoeḏihewänbo wíḏâyˀaˀgindopíḏí dínkhâyˀäˀ ovâytuchänú-íˀin. Naa oˀää tꞌowa dovâyˀaywoeníḏí, dínkhâyˀäˀovâytuchänú-íˀin otúníḏá yoe. 48 I tꞌäˀ gi thaa nanáˀ diwenäˀ i naví híˀ ho dovâytuˀandiˀ namuuḏânkun in toˀwênnaa díyoegiˀannin heḏá háa otú waa wíḏînséegíˀanpíˀinovâytuchänukhâymáa, 49 gá naa háa naví Táḏáḏí dísan-diḏá naa díyôn waagiḏaˀ dáyhéeˀoˀ, háa owänpidaˀ waagáyoe. 50 Heḏi dînhanginná i tsontuu naví Táḏá imägiˀiwówátsi nahándepíˀin napäyiˀin. Heḏânho háa navíTáḏáḏí dítuˀannindaˀ naa otûˀ heḏá haˀwâa dáyhéeˀoˀ.”

13Jesus-di iví khägeˀ ninbí ân ovâyˀowíḏi

JOHN 13:1 55 JOHN 13:131Wîˀ thaa waˀ natáy i Passover shánkîˀḏi thaagîˀ. Jesus

ûnhanginná i thaa napowaˀäˀ in nää oepáa kꞌayḏi iweḏiiví Táḏávíˀpiyeˀ namú-íḏí. Hääḏi wänbo tꞌähkí in ivíˀinûnmuuˀin ovâyséegí waˀ nääḏí nayiˀ ihayḏi, heḏi nääovâykeekankhâymáa hânho ovâyséegíˀin.

2 Wéˀ ge dívíkindihúuyoˀ ihayḏi, Penísendiḏi Simon-bíay Judas Iscariot i ánshaa ho óemägi Jesus óekuˀpꞌâyníḏí.3 Jesus ûnhanginná iví Táḏáḏí tꞌähkí kay óemägiˀin, heḏáûnhanginná Yôesi Táḏávíˀweḏi naˀääˀ in heḏi ivíˀpiyeˀbánawáymännin, 4 heḏihoˀ ee nahúuˀän diweḏi iwínúḏíiví kꞌéwéˀin to ipꞌäḏi, heḏi wên pꞌoepiḏiˀin aaḏi isee-baˀáaˀan. 5 Heḏáháˀ wên oewääbay iwe ipꞌoesaaḏi ivíkhägeˀ nin iˀânˀowíḏíhon heḏá in pꞌoepiḏiˀin aa nasee-baˀáamuuˀindiḏá ovâyˀânpíḏi. 6 Peter-víˀwe napówáihayḏi Peter-di óetsikáyin, “Naˀinbí Sedó, ti uḏi naadíˀânˀowíḏíkhâymáa?” 7 Jesus-di óetuˀan, “Nää wíˀun-hanginnáhpí háaḏí kin dáyˀoˀin, hewänbo wáy wí thaaúhanginpúwí.” 8 Peter-di óetuˀan, “Háˀto díˀânˀowíḏi-íˀin wímääní.” Jesus-di óetuˀan, “Naaḏi wíˀowíḏipíḏánavîˀ wúˀmuupíhoˀ.” 9Simon Peter-di óetuˀan, “Heḏáhoˀ,Naˀinbí Sedó, naví man dînˀowiḏi heḏá naví pꞌôndá, navíândaˀ bá yoe.” 10 Jesus-di óetuˀan, “Toˀwí iˀoeˀiví túuˀútꞌähkí kháapîˀ ûnmuu, iví ândaˀ ûnˀowíḏítáy. Heḏi undákháapíˀin ímuu, hewänbo un tꞌähkíḏíbo-á yoe.” 11 Jesusûnhanginná toˀwíḏí óekuhpegítꞌóeˀi namuuˀin, heḏânhonatú, “Tꞌähkíḏíbo kháapíˀin wíˀímuupí” gin. *

12 Tꞌähkí inbí ân ovâyˀowíḏíbowa ihayḏi iví kꞌéwéˀinto iwáytógi, heḏi indáḏí iwáysóge. Ihayḏi ovâytsikáyin,“Ti únhanginná háaḏí kin wâyˀannin? 13Undi naa dítuˀo* 13:11 Páaḏé ihayḏi Jesus in híˀ “kháa” kin natúḏí inbí túuˀú i ˀ geḏiihíˀmáa, hewänbo tíˀúugé ihayḏá Judas-ví tꞌaywóˀ dii ˀ geḏân ihéeˀan.

JOHN 13:14 56 JOHN 13:25háhkandi-áḏí pꞌóˀḏéḏîˀ-áḏí, heḏi híwóˀ kin ítûˀ, haˀ bi-ânkun omuuḏi. 14 Heḏihoˀ undá únkhâyˀäˀ wíˀnä táyebînˀânˀowíḏi-íˀin, gá naa unbí háhkandiˀ heḏá pꞌóˀḏéḏîˀomuuˀiḏi wâyˀânˀowíḏiḏân. 15 Näˀ i háa dáyˀannin naaḏiwâykeeyan heḏânho háa naaḏi wâyˀan waagibá un wáˀwíˀnä táye úvíkanhûuwí. 16 Taˀgendi wâytumáa, wítꞌôeˀi-á iví tsondiví shánkí hayˀi wínamuupí, heḏá wítꞌôekhuwaˀi-á i óeyôndiví shánkí hayˀi wínamuupí. 17Háawâytuˀan waa íkaˀpóyaˀ dáhoˀ, naví híˀ bînˀaˀginnamíheḏiho íhíhchaa-í.

18 “Hewänbo naa wóˀtûˀpí un tꞌähkíḏíbo háa wâytuˀanwaa úvíkhâymáaˀin. Naa dînhanginná toˀwên in dovây-deˀ mannin dimuuˀin. Hewänbo näˀ in háa Yôesi Táḏávítaˀ nin diwe natûˀ waa ûnkhâyˀäˀ napúwíˀin:I toˀwí naa-áḏí ihúuyandi wänbo híwóˀ pîˀ naa díkhâymáa.19Nää wâytumáa háa napuwagítꞌóeˀin waˀ napóepíḏíboˀ,heḏânho napóe ihayḏá úvíwhäyú-í naa i omuu hänˀoeḏi-boˀ oyiˀiˀ. 20 Taˀgendi wâytumáa, toˀwêndi wí naaḏidósandiˀ óeséegíˀoḏi, indi naa wáˀ díséegíˀo waagibádívíˀoˀ, heḏi toˀwêndi naa díséegíˀoḏá, i naa dísandiˀ wáˀóeséegíˀo waagibá dívíˀoˀ.”

Jesus natú wí toˀwíḏí óekuhpekhâymáaˀin21 Jesus-di näˀ in ovâytuˀan dihayḏihoˀ iví píˀnä

ûnkháapóe, heḏi thayˀeeḏi ovâytuˀan, “Taˀgendiwâytumáa, un diweḏi wîˀḏi naa díkuhpekhâymáa.” 22 Ivíkhägeˀ nin dívíwänpipuwäˀ oˀ, toˀwíví ˀ geḏi ihíˀmáaˀinwíḏínhanginnáhpíḏí. 23 I khägeˀ di Jesus-di óeséegíˀiˀiví núˀbá naˀän. 24 Heḏiho Simon Peter imannan näˀ ikhägeˀ diḏi óemúníḏí, heḏi óetuˀan, “Jesus nátsikáyintoví ˀ geḏan ihíˀmáaˀin.” 25 Heḏihoˀ i khägeˀ di Jesus-víshánkí núˀ iháḏiḏi óetsikáyin, “Naˀinbí Sedó, to-an i

JOHN 13:26 57 JOHN 13:35namuu wóekuhpekhâymáaˀiˀ?” 26 Jesus-di óetuˀan, “Naawí pává i sää iwe dópꞌohtôení, heḏi wí toˀwí dópägítꞌóe.Iví ˀ geḏân dáyhíˀmáa.” Heḏi wí pává ikêˀḏi ipꞌohtógiḏiJudas óemägi, i-á Simon Iscariot-ví ay namuu. 27 Judasi pává ikêˀ ihayḏi weseboˀ i Penísendi iví píˀnä ûntsꞌú,heḏi Jesus-di óetuˀan, “Hääwí háa bikhâymáaˀi wesebonáˀan.” 28 Hewänbo toˀwí wänboˀ in dihúukwꞌóˀ nindiweḏi wíˀûnhanginnáhpí háaḏí Jesus-di kin óetuˀannin.29 Judas-á i chäˀ múu imáa, heḏiho wên diˀân Jesus-dióetuˀan hääwí i shánkîˀḏigîˀ díntáyˀiˀ ikumä-íˀin, heḏáwây-á wêndá diˀân in sehkanäwóˀ diwówáyiˀin wí hääwíovâymääní gân óetuˀan. 30 Heḏiho Judas i pává ikêˀḏiwesebo napee. Ihayḏiho nakhuuná.

Jesus iví khägeˀ nin wên tsꞌaamin tsontuu imägi31 Judas napee ihayḏi Jesus natú, “Ihayḏi nanânho

tꞌowa dínhanginpúwíḏí naa tꞌähkí tꞌowagîˀ oˀaypuyäˀ iˀhayˀiˀ omuuˀin, heḏá háa naa dînpuwagítꞌóeˀin na-muuḏi dínhanginpúwí Yôesi Táḏá wáˀ hayˀi namuuˀin.32 Heḏiho Yôesi Táḏáḏí hayˀi naa dípaa-í iví haybáomúníḏí, heḏá näˀ in ikhâymáa weseboˀ. 33 Naví áyyää,wí häyú thaaḏaˀ undáḏí ochangítꞌóe, heḏi nää in Huḏíy-oví pꞌóˀḏéḏíˀin dovâytuˀan waagibá un wáˀ wâytumáa,undi dítuwäkhâymáa, hewänbo wáy omän diwepiyeˀwíˀúnkoeḏí-ípí nää ímu-íˀin. 34Naaḏi wên tsꞌaamin tson-tuu nää wâypäkhâymáa, heḏi kinnân namuu: Wíˀnä táyeúvíséegíhûuwí. Naaḏi wâyséegí waagibá, hanbá wíˀnätáye úvíséegíhûuwí. 35 Úvíséegíhondáho toˀwên tꞌähkídínhanginnání naví khägeˀ nin ímuuˀin.”

Jesus-di Peter oétuˀan, “U-á poewin untúní naa wíḏí-taapíˀin”

JOHN 13:36 58 JOHN 14:936 Simon Peter-di óetsikáyin, “Naˀinbí Sedó, wépiyan

unmän?” Jesus-di óetuˀan, “Nää-á wíˀúkoeḏipí wáyomän deepiyeˀ díyuuhûuwíḏí, hewänbo wáy wí thaa wáyomän diwepiyeˀbá unmú-í.” 37 Simon Peter-di óetsikáyin,“Naˀinbí Sedó, háaḏan wíḏînkoeḏipí wíyuuhûuwíḏí nää?Naa okhâymuu naví wówátsi ugîˀ dáymääníḏí.” 38 Jesus-di óetuˀan, “Ti naa omuuḏi unkhâymuu uví wówátsibimääníḏí? Näˀ in taˀgendi wítuˀâamí: Wí dee sen waˀikinpíḏíboˀ u-á poewin untúní wíḏítaapíˀin.”

14Yôesi Táḏávíˀpiyeˀ gipundaˀḏá, iví ay Jesus-víˀpiyeˀ páaḏé

gimú-íˀin gínkhâyˀäˀ1 Heḏáháˀ Jesus tꞌähkí iví khägeˀ nin ituˀan, “Ánshaa

iwe wíˀíkwoˀ nípí. Yôesi Táḏávíˀpiyeˀ úvíwhäyuhûuwíheḏá navíˀpiyá. 2 Naví Táḏáví kꞌaygi ûnnáˀ diwebáyékí ûnˀívená. Näˀ in taˀgen namuupíḏáho háˀto wây-tuˀâamíwän taˀgen namuuˀin. Heḏiho nää omän wí ívewí ˀ ínbo wâykhâyˀamíḏí. 3 Heḏi wí íve wâykhâyˀamíḏíomääḏá wíyá owáyˀää-í un wâyhûuwíḏí naa-áḏí, heḏânhowáy oˀän diwebá un wáˀ íkwoˀ ní. 4 Un únhanginnáwáypiyeˀ omännin, heḏá in pꞌôe naa omän deepiyeˀwáˀ únhanginná.” 5 Thomas-di óetuˀan, “Naˀinbí Sedó,wígínhanginnáhpí wáypiyeˀ unmännin wänboˀ. Heḏiháḏíḏan in pꞌôe unmän deepiyeˀ gínhanginnání?” 6 Jesus-di óetuˀan, “Naa-á in pꞌôe omuu, heḏá in taˀgendá, heḏáin wówátsi-á. Toˀwí wänbo wûnkoeḏipí naví Táḏávíˀpiyeˀnamú-íḏí, navíˀpiyeˀ páaḏé naˀääḏiḏaˀ mânhoˀ. 7 Toˀwínaa omuuˀin taˀgendi ûnhanginnândáho naví Táḏá wáˀdîntáa-íwän. Nää iweḏiho bîntaa heḏá bînmûˀ.”

8 Philip-di Jesus óetuˀan, “Naˀinbí Sedó, i Táḏá naˀindînkeeyamí. Hähayḏaˀ gíntáy.” 9 Jesus-di óetuˀan,

JOHN 14:10 59 JOHN 14:17“Philip, gáhänhay waaboˀ undáḏí oyihoˀ, hebo waˀḏiwíˀúhanginnáhpí toˀwí omuuˀin. Toˀwên naa dímûˀindái Táḏá wáˀ dâymûˀ. Heḏi háaḏan dítumáa i Táḏáwâykeeyamí gin? 10 Háaḏan wíviwhäyundepí i Táḏá-áḏí omuuˀin heḏi i Táḏá-á naa-áḏá omuuˀindá? Näˀ ihíˀ wâytuˀoˀi navîˀḏaˀ wíḏînmuupí, hewänbo naa dáy-híˀmáa ihayḏi naví Táḏá naa-áḏí namuuˀiˀ iví tꞌôe iˀoˀ.11 Näˀ i naaḏi wâytumáaˀi binwhäyú: Naa-á i Táḏá-áḏí omuu, heḏá i Táḏá-á naa-áḏá namuu. Hewänbonaví híˀ dînwhäyundepíḏáhoˀ, i hääwí dáyˀoˀi namuuḏibíwhäyú wéˀ ge gamuuˀin. 12 Taˀgendi wáytumáa, toˀwênnavíˀpiyeˀ dívíwhäyundeˀindá, naa dáyˀan waabá in wáˀdívíkankhâymáa, heḏá waˀḏi shánkí heˀendi hääwí-ádívíkankhâymáa, gá naa naví Táḏávíˀpiyeˀ omändân.13Úvíwhäyundeḏáhonaa dînkꞌóeˀinwâyˀamíḏí i ídaˀpoˀiˀ,naaḏi wâyˀamí-ákun, heḏi hääwí naa Yôesi Táḏáví ayomuuˀi dóˀoˀiḏi tꞌowa dínhanginnání i Táḏá hayˀi na-muuˀin. 14Hääwí namúní wänbo ídaˀpoˀḏi, naa dînkꞌóeˀinwâyˀamíḏí úvíwhäyundeḏá, naa dóˀamí-ákun.”

Jesus-di i Yäˀḏâaˀi Pꞌoewaahâa iví khägeˀ ninbíˀpiyeˀóesankhâymáa

15 “Undi díséegíḏáhoˀ i tsontuu wâymägiˀi dînˀaˀgin-namí. 16 Heḏi naaḏi naví Táḏá dódaaˀamí wíyá toˀwíwovâykhägeˀ namíˀi wovâysaaníḏí, heḏi han i Táḏá iˀamí.Näˀ i wovâykhägeˀ khâymáaˀi-á hääḏi wänbo tꞌähkí undáḏínayêení, i-á i Yäˀ ḏâaˀi Pꞌoewaahâa namuu, heḏi in taˀgennaháhkanyiˀ. 17 In toˀwên Yôesi Táḏá dâytaapíˀindá näˀ iYäˀ ḏâaˀi Pꞌoewaahâa wíˀóemúndepíḏí heḏá wíˀóetaapíḏíháˀto daykéyí. Hewänbo undiḏân bîntaa, undáḏí nayiḏi,heḏá unbí píˀnä khóˀyé i bînmáˀve-í.

JOHN 14:18 60 JOHN 14:2818 “Naaḏi wên táḏápíˀin yíyápíˀin waagiˀinbá wíwâyy-

oekankhâymáapí, naa-á unbíˀpiyeˀ owáyˀäˀ . 19 Hâynapóe ihayḏi in tꞌowa Yôesi Táḏá dâytaapíˀindi naa wiyawíḏímúnípí, hewänbo undáho dímúní, heḏá íwówáyêenígá naa owówáyiḏân. 20 Heḏi i thaa napówá ihayḏá ún-hanginnání naa naví Táḏá-áḏí omuuˀin, heḏá undáḏí naa-áḏí wéˀ ge gimuuˀindá wáˀ únhanginnání.

21 “Toˀwên naví tsontuu dînhógiˀin heḏádînˀaˀgindoˀindá, indânho naa díséegí, heḏi toˀwênnaa díséegíˀindá naví Táḏáḏí ovâyséegí, heḏá naaḏi wáˀdovâyséegí, heḏi dovâykhägeˀ namí shánkí híwóˀ dítaa-íḏí” kin Jesus natú. 22Wí khägeˀ diˀ Judas gin nakháwäˀ iˀ,hebo Judas Iscariot-dá yoe, iḏân Jesus óetsikáyin, “NaˀinbíSedó, heháaḏan naˀindaˀ díkhägeˀ khâymáa shánkí híwóˀwítaa-íḏí, heḏi häˀ in tꞌowa Yôesi Táḏá dâytaapíˀindáyoe?” 23 Jesus-di óetuˀan, “Toˀwên naa díséegíˀindá navíhíˀ dînˀaˀgindoˀ, heḏi naví Táḏáḏáho ovâyséegímáˀve-í,heḏi naví Táḏá-áḏí naa-áḏí inbí píˀnä khóˀyé änthayé-í.24 Toˀwên naa díséegípíˀindá naví híˀ wíḏînˀaˀgindopí.Heḏi i híˀ naaḏi wâytuˀandi-á navîˀḏaˀ wíḏînmuupí, navíTáḏáḏí dísandiví híˀ-ân ûnmuu.

25 “Näˀ i hääwí naaḏi wâytumáa waˀḏi nää undáḏí oyiḏi-boˀ. 26 Hewänbo i toˀwí wovâykhägeˀ namíˀiḏá tꞌähkíúntáyˀi wovâyháˀ amí, heḏá tꞌähká naaḏi wâytuˀandi-áwovâyˀánshaakannamí. I-á i Yäˀ ḏâaˀi Pꞌoewaahâa-ân na-muu, heḏi naví Táḏádí i wovâysaaní gá han dódaaˀandân.

27 “Naaḏi wâykhägeˀ namí heḏânho ánshaa iwe wíˀík-woˀ nípíḏí. Naaḏaˀ dînkoeḏi han wâyˀamíˀin, in toˀwênYôesi Táḏá dâytaapíˀindá wíḏínkoeḏipí. Unbí píˀnäkhóˀyé wíˀíˀáyîngi-ípí heḏá wíˀíkhuwôedaˀípí. 28 NavíTáḏávíˀpiyeˀ omän heḏá unbíˀpiyá owáyˀäˀ gin wây-tuˀandi ítꞌoe. Naví Táḏá-á naví shánkí hayˀi namuu

JOHN 14:29 61 JOHN 15:6heḏi taˀgendi undi naa díséegíḏáhoˀ íhíhchaa-í ivíˀpiyeˀomändi. 29Näˀ i tꞌähkí nää wâytumáa waˀḏi napóepíḏíboˀ,heḏânho owáy napóe ihayḏá undi naví híˀ dînwhäyú-íḏí. 30 Wíyá shánkí naaḏi wíwâytuˀamípí, gá i Penísendinaˀäḏân, i-á in Yôesi Táḏá dâytaapíˀinbí tsondi dínmuu.Iḏá naa wíḏítsonmáapí. 31Hewänbo nää naví Táḏáḏí naadíyôn waa dáykhâymáa, tꞌähkí tꞌowa dínhanginnáníḏí i-ân dóséegíˀin.

“Bíwínú, yaho näweḏi gimú-í.”

15Jesus wên úuva áaphää waagiˀbá namuu

1 “Naa wên híwóˀ nin úuva áaphää waagiˀbá omuu,heḏi naví Táḏá-á i áaphää áyí ˀ di waagiˀbá-á namuu.2 In tꞌowa navíˀin dînmuuˀin áaphää waˀyáy khóe waag-iˀinbá dimuu. Tꞌähkí waˀyáy khóe naˀúuvapaapîˀ navíTáḏá itsꞌándeḏi iyâaˀoˀ, heḏá i waˀyáy khóe naˀúuvapaaiweḏá i hí ˀ índi híwóˀ pîˀ namuuˀi-á iyâaˀo shánkí báyékíhíwóˀ napáa-íḏí. 3 Undá i híwóˀ pîˀ ho únyâamuu i híˀnaaḏi wâytuˀandi bîntꞌóyandi. 4Hääḏi wänbo tꞌähkí naa-áḏí ímúníˀin únkhâyˀäˀ , heḏi naa-á hääḏi wänbo tꞌähkáundáḏí omúní. Wên waˀyáy khóe wänbo wíˀbo wínahää-paˀpí, näˀ in waˀyáy khóe in áaphää eeḏi nachândiḏaˀ mânnahääpaˀ, heḏi hanbá un naa-áḏí hääḏi wänbo tꞌähkíímuupíḏáhoˀ, háˀto únkoeḏí-í híwóˀ di hääwí úvíˀamíḏí.

5 “Toˀwên hääḏi wänbo tꞌähkí naa-áḏí dimuuˀin heḏánaa-á indáḏí omuuḏá, indá báyékí híwóˀ dívíˀamí. Naa-áḏí ímuupíḏí hääwí wänbo háˀto bînˀamí. 6 In toˀwênnaa-áḏí hääḏi wänbo dimuupíˀindá waˀyáy khóe tꞌowa

JOHN 15:7 62 JOHN 15:17dâytsꞌâˀiˀ waagibá dínpúwí. Ki ˀ bi waˀyáy khóe-á dây-chꞌáaḏí natꞌaˀ, heḏi dâywéˀ geˀandi dâyphamääḏeˀ. 7Naa-áḏí hääḏi wänbo tꞌähkí íkwꞌôndá naví híˀ-á unbí píˀnäkhóˀyé bînmáaḏá, únkoeḏi hääwí wänbo ídaˀi Yôesi Táḏábîndaaˀamíḏí, heḏi iḏá wovâymääní, 8 heḏânho tꞌowadínhanginnání naví Táḏá hayˀi namuuˀin, heḏihoˀ undábáyékí híwóˀ úvíˀâamí, heḏi kindiḏiho taˀgendi navíkhägeˀ nin ímúní.

9 “Naví Táḏáḏí naa díséegí waagibá naaḏi wâyséegí.Naví séegí wóegé hääḏi wänbo tꞌähkí ímúní. 10 Naanaví Táḏáví tsontuu dônˀaˀgindoḏi iví séegí wóegé hääḏiwänbo tꞌähkí omuu. Heḏá undá hanbá naví tsontuudînˀaˀginhondáhoˀ, naví séegí wóegé hääḏi wänbo tꞌähkíímúní. 11Näˀ i tꞌähkí wâytuˀan heḏânhoˀ i híhchan dómáawaagibá un wáˀ unbí píˀnä khóˀyé bînmáˀve-íḏí, heḏátꞌähkí híhchandaˀ bînmáˀve-í. 12 Näˀ in tsontuu naaḏiwâytumáa: Wíˀnä táye úvíséegíhûuwí naaḏi wâyséegíwaagibá. 13 In toˀwên inbí wówátsi inbí kꞌemaˀingîˀdívímägiˀindá shánkí hayˀin séegí namúníˀin dâymáa.14 Heḏi undá hääwí naaḏi wâyyôn waagi bînkanhondáhonaví kꞌemaˀin ímuu. 15Nää iweḏi páaḏépiyeˀ naví tꞌôeˀingindaˀ naaḏi wíwâytukankhâymáapí, gá wí tsondi-á ivítꞌôeˀin háa ikhâymáaˀin wíˀituˀopíḏân, hewänbo navíkꞌemaˀinnân gin wâytuˀâamí, gá hääwí naví Táḏáḏí dí-tuˀandiˀ naaḏi wâyhanginˀânnandân.

16Undi naa wíḏídeˀ manpí, naaḏá un wâydeˀ man, heḏáwovâykwꞌóḏi báyékí híwóˀ úvíˀamíḏí, heḏi i híwóˀ úvíˀoˀi-á nakâypúwí. Naví Táḏáḏí naa dînkꞌûˀ hääwí ídaˀpóeˀiˀwâyˀamíḏí, heḏiho úvíwhäyundeḏáhoˀ iḏi wovâymääní.17Kinnân naaḏi wâytsonmáa: Wíˀnä táye úvíséegíhûuwí.”

In Yôesi Táḏá dâytaapíˀindi Jesus-ví khägeˀ nin ovâytꞌáy-í

JOHN 15:18 63 JOHN 15:2718 “In tꞌowa Yôesi Táḏá dâytaapíˀindi wovâytꞌayḏáho

wíˀúnˀóḏe-ípí unbí páaḏébo naa dítꞌayˀin. 19 InYôesi Táḏá dâytaapíˀin tꞌowa waagiˀinbá ímuuḏáhoˀ,indi wovâyséegí-í, inbíˀin dínmuuˀin dâyséegíwaagibá. Hewänbo in waagiˀinbá wíˀímuupí. Naaḏiwâydeˀ man Yôesi Táḏá bîntáa-íḏí, heḏânkun indihowovâytꞌay. 20 Wíˀúnˀóḏe-ípí háa wâytuˀannin:Wí tꞌôeˀi-á iví tsondiví shánkí hayˀi wínamuupí.Heḏiho toˀwên naa dítꞌôephaḏekannannindi unwáˀ wovâytꞌôephaḏekannamí, heḏi toˀwên naví híˀdînˀaˀginnannindi unbîˀ wáˀ wovâyˀaˀginnamí. 21Navíˀinímuuḏibo tꞌähkí näˀ i híwóˀ pîˀ hääwí tꞌowaḏi wovâyˀamí.Háaḏí? Gá i naa dísandiˀ wíḏâytaapíḏân. 22 Naaḏinaví híˀ dovâytuˀâamíḏí oˀääpíḏáho näˀ i tꞌaywóˀ diwíḏínmuupíwän. Hewänbo oˀää-ákun, heḏânho nää wîˀwänbo wíˀûnkoeḏipí natúníḏí, ‘Naa wíḏînhanginnáhpídáytꞌaywóˀ nannin.’ 23 Toˀwên naa dítꞌayˀindá naví Táḏáwáˀho dîntꞌay. 24 Waˀḏi indáḏí oyiˀ ihayḏi báyékí hääwídáyˀanwíyá toˀwí wänbo hänhaywänbo iˀanpîˀ. Ki ˀ bi tꞌôedáyˀanpíḏáho näˀ i tꞌaywóˀ di wíḏínmuupíwän. Hewänboháa naa dáyˀannin dâymûˀ-ákun, heḏi naa-áḏí naví Táḏá-áḏí wí ˀ gíndíbo dítꞌay. 25 Heḏi kin dívíˀandi naa háa inbítaˀ kan naví ˀ geḏi nataˀ muu waa dînpóe, kinnân:Wên híwóˀ píˀin wíḏáyˀanpí wänbo naa dítꞌay.

26 “Owáy naví Táḏávíˀwe opówá ihayḏi i toˀwíwovâykhägeˀ khâymáaˀi-á naaḏi wâysangítꞌóe. Näˀ inaví Táḏávíˀweḏi unbíˀpiyeˀ nakäˀ äägítꞌóeˀi-á i Yäˀ ḏâaˀiPꞌoewaahâa namuu. Heḏi napówá ihayḏi naví ˀ geḏiihéeˀamí. 27 Heḏá undá wáˀ tꞌowa naví ˀ geḏi bîntuˀâamí,gá páaḏé naví tꞌôe dontsꞌanˀan diweḏiboˀ un naa-áḏííyiḏân.

JOHN 16:1 64 JOHN 16:1316

1 “Näˀ i hääwí naaḏi wâytuˀan heḏânho unbí whäyuwíˀúnháanípíḏí. 2 In Huḏíyoḏi inbí méesate íve wovâyt-suḏekhâaˀ amí, heḏá wáˀ shánkí wänbo únpúwí, wáy wíthaa nanáˀ diwe wovâytꞌahánúḏáho diˀâaní Yôesi Táḏágîˀdívítꞌôemáaˀin. 3Háaḏan kin dívíkhâymáa? Gá Yôesi navíTáḏá dînmuuˀi wíḏîntaapíḏân, heḏá naa wáˀ wänbo wíḏí-taapí. 4Näˀ i napuwagítꞌóeˀi wâytumáa waˀ napóepíḏíboˀ,heḏânho napóe ihayḏá naaḏi wâytuˀan niˀgeḏi únˀán-powagítꞌóe. Naaḏi näˀ i hääwí wíwâytuˀanpí páaḏé navítꞌôe dontsꞌanˀan dihayḏi, gá waˀḏi undáḏí oyiḏân.”

Háa i Yäˀḏâaˀi Pꞌoewaahâa ikhâymáaˀin5 “Nää tobá i naa dísandivíˀpiyeˀ omän wänboˀ, wénä

wí wänbo undi wíḏítsikaˀmáapí wähääpiyeˀ omännin.6 Näˀ i hääwí wâytuˀandiḏihoˀ unbí píˀnä khóˀyé nääbáyékí únkháapoˀ. 7 Hewänbo in taˀgen wâytumáa:Ungîˀ shánkí yänbeḏi híwóˀ namuu naa omú-íḏí, gánaa omääpíḏáhoˀ i toˀwíwovâykhägeˀ khâymáaˀi wínaˀää-ípíḏân, hewänbo omääḏáhoˀ i dósaaní unbíˀpiyeˀ. 8 Heḏiowáy napówá ihayḏá tꞌowa ovâythayyamí piháa diˀán-shaamuuḏi wíḏikaˀpóyaˀ píˀin inbí tꞌaywóˀ di i ˀ geḏi, heḏái híwóˀ di namuu i ˀ geḏá, heḏá Yôesi Táḏáḏí tꞌowa ovây-tuchänukhâymáa i ˀ geḏá. 9 Iḏi ovâythayyamí dívítꞌaywóˀ -nannin, navíˀpiyeˀ wíḏívíwhäyundepíḏí. 10 Naa híwóˀ diˀomuu i ˀ geḏi ovâythayyamí, gá naa i híwóˀ diˀ omuuˀi navíTáḏávíˀpiyeˀ omändân, heḏi wíyá wíḏímúnípí. 11 YôesiTáḏáḏí tꞌowa ovâytuchänukhâymáa i ˀ geḏi ovâythayyamí,gá ho natúḏân iḏi i Penísendi óetuchänukhâymáa, i-á intꞌowa Yôesi Táḏá dâytaapíˀinbí tsondi dínmuu.

12 “Naa waˀḏi báyékí wâytuˀâamíˀin odaˀ, hewänbonää wíˀúnkoeḏipí ihay bînhóníḏí. 13 Hewänbo owáy iYäˀ ḏâaˀi Pꞌoewaahâa napówá ihayḏi, i-á in taˀgen tꞌähkí

JOHN 16:14 65 JOHN 16:22naháhkanyiˀiˀ namuu, iḏi wovâykhägeˀ khâymáa in taˀ-gen namuuˀin naví ˀ geḏi taˀgendi únhanginpúwíḏí, gáiví ánshaa ûnmuuˀiḏaˀ wíˀihíˀkhâymáapíḏân, hewänboháa Yôesi Táḏáḏí óetuˀan waagi natúní, heḏá háa na-puwagítꞌóeˀin wovâytuˀâamí. 14 Háa natúníˀin navíˀweḏiihóní heḏi wovâytuˀâamí. Handiḏi wovâyhanginˀânnamínaa hayˀi omuuˀin. 15 Naví Táḏáví háhkan ûnmuuˀi-ánavîˀ wáˀ dînmuu. Heḏânho naa otú, i Yäˀ ḏâaˀi Pꞌoe-waahâa háa wovâytuˀâamíˀin navíˀweḏi ihóní.”

Jesus-ví khägeˀ nin inbí píˀnä khóˀyé dikháapúwí,hewänbo wíyá dihíhchanpúwí

16 “Hanwaapíḏíboˀ undi wíḏímúnípí, heḏá iweḏáhanwaapíḏíbo-á undi naa wíyá díwáymúní.” 17 Wêniví khägeˀ nin wíˀnä táye dívítuˀan, “Hânnan hêe näˀ indítuˀannin natuˀdaˀ? Natú, ‘Hanwaapíḏíbo wíḏímúnípí’gin, heḏá ‘Iweḏá hanwaapíḏíbo-á wíyá naa díwáymúní’gân. Heḏá wáˀ natú, ‘Kin napúwí gá naví Táḏávíˀpiyeˀomändân.’ 18 Heḏi hânnangú iví híˀ ‘hanwaapíḏíboˀ’ûntuˀdaˀ? Hääwí i ˀ geḏi ihíˀmáaˀin wígínhanginnáhpí.”

19 Jesus ûnhanginná ditsikapúwíˀin didaˀ, heḏihoˀovâytsikáyin, “Ti úvítsikaˀmáa háa otuˀdaˀin wâytuˀandi,‘Hanwaapíḏíboˀ undi wíḏímúnípí, hebo iweḏáhanwaapíḏíbo-á wíyá díwáymúní’? 20 Taˀgendiwâytumáa, undá íséeyêení heḏá úvísíhtuwínú-í, hewänboin tꞌowa Yôesi Táḏá dâytaapíˀindá dihíhchanpúwí.Hebo íkꞌáykháapóe wänbo näˀ i-á únphaḏé-í heḏihíhchan bînmáˀve-í. 21 Wí kwee naˀeyekhâyyiˀi hânhonachanpoˀ, naˀeyehaypúwí ihay nanândi. Hewänbo iví ayûnˀaypuyä ihayḏá, iví hay i ˀ geḏi wíyá wíˀûnˀánpóyaˀ pí,gá nahíhchanpóeḏân iví ay ûnˀaypuyäḏi. 22 Heḏi hanbáundá nää únpoˀ. Un íkꞌáykháapoˀ naa wáypiyeˀ omändi,hewänbo owáy naa wíyá oˀää ihayḏá unbí píˀnä khóˀyé

JOHN 16:23 66 JOHN 16:33íhíhchaa-í, heḏi toˀwíwänbowíˀûnkoeḏí-ípí unbí híhchanúnmuuˀin wovâykwée-íḏí.

23 “Heḏi ihayḏi wíˀúntâynípí hääwí wänbo dítsikáy-i ˀ níḏí. Taˀgendi wâytumáa, hääwí naví Táḏá bîndaaˀandiˀ,navíˀpiyeˀ úvíwhäyundeḏi, iḏi wovâymääní. 24 Nääpuˀwahay waˀḏi hääwí wänbo wíˀídaˀpóepí navíˀpiyeˀúvíwhäyunde wänboˀ. Nää bindaaˀan, heḏânho bînhóní,heḏá báyékí híhchan bînmáˀve-í.

25 Näˀ i hääwí wâytuˀandi wâyháˀ amíḏí ûnthaykantáy,hewänbo owáy wí thaa nanáˀ diwe kindiḏi wíyáwíwâyhéeˀamípí, thayˀeeḏân naví Táḏáví ˀ geḏiwâytuˀâamí. 26 Heḏi ihayḏi shánkí híwóˀ bîntaaḏi uníhääwídaˀpúwí navíˀpiyeˀ úvíwhäyundeḏi, heḏi wíyáwínatâynípí naa naví Táḏávíˀpiyeˀ wâyyûusuˀamíḏí,hewänbo iḏi wovâyséegíḏí unnânho ivíˀpiyeˀúvíyûusuˀamí. 27 Heḏi iḏi wovâyséegí gá undi naadíséegíḏân heḏá úvíwhäyundeḏá naa ivíˀweḏi oˀääˀ in.28 Nää oepáa kꞌayḏipiyeˀ naví Táḏávíˀweḏân oˀää-ákun.Heḏi nää-á näweḏi naví Táḏávíˀpiyebá ováymän.”

29 Iví khägeˀ nindi óetuˀan, “Näbáhaˀ thayˀeeḏi bi-híˀmáa, nää-á uví híˀ-á ûnthaykantáyˀiˀ wíˀúmuupí.30Nää gínhanginpóe u hääwí tꞌähkí úhanginnáˀnin, heḏáhääwí toˀwíḏí wóetsikáyi ˀ níˀin nadaˀiˀ u úhanginnânhowaˀ wóetsikáyi ˀ píḏíboˀ. Heḏânho ívíwhäyunde YôesiTáḏávíˀweḏi unˀääˀ in.” 31 Jesus-di ovâytuˀan, “Nää-áítûˀ navíˀpiyeˀ úvíwhäyundeˀin, 32 hewänbo nää iweḏi untꞌähkí íwaḏeḏée-í, heḏi wí ˀ ínboˀ unbí pꞌóegé bînkéyí heḏinaa wíˀbo díyoeˀamí. Hewänbo naví Táḏá naa-áḏí nayiḏitaˀgendi wíˀbo háˀto oyêení. 33Naaḏi tꞌähkí näˀ i wâytuˀanheḏânho naa-áḏí ímuuḏi ánshaa iwe wiˀíkwoˀ nípíḏí. InYôesi Táḏá dâytaapíˀinbí yáagé waˀ íyiˀ ihayḏibo bîn-tꞌôephaḏekhâymáa, hewänbo kayˀindi úvíwínú-í, naa i

JOHN 17:1 67 JOHN 17:11yäˀ ḏâapîˀ nää oepáa kꞌayḏiwi dótꞌan.”

17Jesus iví khägeˀ ningîˀ iyûusuˀan

1 Jesus iví khägeˀ nin näˀ i tꞌähkí ituˀan dihayḏimakówápiyeˀ ibéeḏí kinnân iyûusuˀan: “Táḏá, ihayḏihodînná. Nää ovâykeeyan naa uví ay omuuˀi hayˀi omuuˀin,heḏânho u-á hayˀi unmuuˀin naaḏi dovâykeeyamí.2 Uḏi dísóge tꞌähkí tꞌowaví tsondi omúníḏí, heḏânhonaaḏi tꞌähkí in uḏi dímägiˀin in wówátsi nahándepíˀindovâymääníḏí. 3 Uḏaˀ i taˀgendi Yôesi unmuu, heḏánaa-á Jesus omuu, i uḏi dísandiˀ tꞌowa dovâyˀaywoeníḏí,heḏi in toˀwên u-áḏí naa-áḏí dítaaˀindáho wówátsinahándepíˀin dâymáa. 4 Waˀḏi nää oepáa kꞌayḏi oyiˀihayḏi in tꞌowa dovâykeeyan u-á hayˀi unmuuˀin, gáin tꞌôe uḏi díkanyônnin tꞌähkí dóbowaḏân. 5 Táḏá, naahayˀi omuu waˀḏi u-áḏí oyiˀ ihayḏiboˀ, waˀ hääwí wänbonakhíˀyenpí ihayḏiboˀ. Nää uvíˀpiyeˀ owáymän, heḏihoovâykeeyamí naa hayˀi omuuˀin, háa omúˀde waagibá.

6 “In toˀwên nää oepáa kꞌayḏi uḏi naa dímägiˀin dovây-keeyan háawi unmuuˀin. Indá páaḏéboˀ uvíˀin úmuu,heḏá uḏá indá dímägi, heḏi uví híˀ wônˀaˀginnan. 7Nää indínhanginpóe hääwí tꞌähkí uḏi dímägiˀi taˀgendi uvíˀweḏinaˀäˀ in, 8 gá hääwí uḏi naa dítuˀandiˀ naaḏi dovây-tuˀandân, heḏi dâyséegíˀan. In dínhanginná taˀgendiuvíˀweḏi oˀääˀ in, heḏá dívíwhäyundeˀ uḏi dísannin.

9 “Naaḏi ingîˀ dovâyyûusuˀoˀ. Nää tꞌähkí tꞌowagíˀinwíḏáyyûusuˀopí, hewänbo in uḏi dímägiˀingíˀinḏaˀ mândáyyûusuˀoˀ, indá uvíˀin úmuuḏi. 10 Tꞌähkí navíˀin dîn-muuˀin uvíˀinwáˀ úmuu, heḏi uvíˀin úmuuˀindá navíˀinbádînmuu. Heḏi háa inbí wówátsi dâyhon waagiḏibo na-keepoˀ naa hayˀi omuuˀin. 11 Nää uvíˀpiyeˀ omän, heḏi

JOHN 17:12 68 JOHN 17:21nää oepáa kꞌayḏi wóˀyêenípí, hewänbo näˀ indá nääḏíbowaˀḏi diyiˀ. Naví Táḏá, u shánkí yäˀ ḏâaˀi unmuuˀiˀ, uví kayúmuuˀiḏi áyîngiḏiboˀ ovâymáˀve-í, i kay uḏi dímägiˀiḏibá,heḏânho wîˀḏaˀ waagibá dimúníḏí, naa-áḏí u-áḏí wîˀḏaˀgamuuwaagibá. 12Waˀḏi indáḏí oyiˀ ihayḏi áyîngiḏi híwóˀdovâymáa uví kay úmuuˀiḏi, i kay dímägiˀiḏibá, heḏádovâyˀáyîngimáaḏí wîˀḏaˀ mân in diweḏi napeḏee, i-á ihaˀ bi namuu napeḏeegítꞌóeˀiˀ, heḏiho háa uví taˀ nin diweiví ˀ geḏi nataˀ muu waa ûnpóe.

13 “Heḏi nää uvíˀpiyeˀ omän, heḏi dáyyûusuˀoḏi näˀ itꞌähkí otûˀ waˀḏi nää oepáa kꞌayḏi oyiḏiboˀ, heḏânhoinbí píˀnä khóˀyé tꞌähkí híhchan dâymáˀve-í, naa dómáawaagibá. 14 Naaḏi uví híˀ dovâymägi, heḏi in tꞌowa wóe-taapíˀindi ovâytꞌay, häˀ in tꞌowa waagiˀin wíḏimuupíḏí,naa wänbo wáˀ in waagi wóˀmuupí waagibá. 15 Naaḏiwíwídaˀmáapí nää oepáa kꞌayḏi iweḏi ovâyyâaˀamíḏí,hewänbo wídaˀmáa uḏi áyîngiḏiboˀ ovâymáˀve-íḏân,heḏânho i Penísendiḏi wíˀovâyhónípíḏí. 16 In wóetaapíˀinwaagiˀinbá wíḏimuupí, naa wänbo wáˀ-á yoe. 17 In taˀ-gen ovâyháˀ amí heḏânho taˀgendi uvíˀpiyeˀ dívímääníḏí.Uví híˀ-á in taˀgen namuu. 18 Uḏi naa nää oepáa kꞌay-ḏipiyeˀ dísan waagibá, naaḏi näˀ in navíˀin dînmuuˀin wáˀtꞌämäpiyeˀ nää oepaa kꞌayḏi dovâysankhâymáa. 19 Innavíˀin dînmuuḏi naa uvíˀpiyeˀ dáymäˀ heḏânho in wáˀtaˀgendi uvíˀpiyeˀ dívímääníḏí.

20 “Naaḏi näˀ ingíˀindaˀ wíḏáyyûusuˀopí, hewänbowéˀ geˀin tꞌowagîˀ wáˀ dáyyûusuˀoˀ, in toˀwên näˀ inbíhíˀ dínmuuˀiḏi navíˀpiyeˀ dívíwhäyukhâymáaˀin, heḏihowîˀḏaˀ waagibá dipúwíḏí. 21 Naví Táḏá, u-á naa-áḏíunmuu, heḏá naa-á u-áḏá omuu, heḏi hanbá innânwáˀ naˀindáḏí dimúníˀin naa odaˀ. Heḏi kin naa

JOHN 17:22 69 JOHN 18:4dáyyûusuˀoˀ heḏânho tꞌähkí tꞌowa dívíwhäyú-íḏí uḏinaa dísannin. 22Naaḏi heˀennin dovâypáa-í, uḏi naa hayˀidípaa waagibá, heḏânho wîˀḏaˀ dipúwíḏí, u-áḏí naa-áḏíwîˀḏaˀ gamuu waagibá. 23 Naa indáḏí omuu, heḏi u-ánaa-áḏá unmuu, heḏiho taˀgendi wîˀḏaˀ dipúwí, heḏihandiḏi tꞌähkí tꞌowa dínhanginnání uḏi naa dísannin,heḏá dínhanginnání wáˀ uḏi näˀ in naa-áḏí dimuuˀinovâyséegíˀin, uḏi naa díséegí waagibá.

24 “Naví Táḏá, naa odaˀ in uḏi dímägiˀin naa-áḏí dik-woˀ níˀin wáy naa ochangítꞌóe iwebá, heḏânho uḏi naahayˀi dípaaˀin dâymúníḏí. Uḏi naa hayˀi dípaa gá howaˀḏi näˀ i nan oepáa nâakhíyépíḏíbo naa díséegíḏân.25 Táḏá, u taˀgeḏaˀ biˀoˀiˀ unmuuˀiˀ, tobá báyékí tꞌowaḏiwíwóetaapí wänboˀ, naaḏi wítaa, heḏi näˀ in navíˀin dîn-muuˀin dínhanginná uḏi naa dísannin. 26Háawi unmuuˀinnaaḏi dovâyhanginˀânnan, heḏá shánkí híwóˀ dovây-hanginˀânkhâymáa, heḏânho uḏi naa díséegí waagibáhaˀ bi séegíbá inbí píˀnä khóˀyé dâymáˀve-íḏí, heḏá naa-áindáḏá omúní.”

18Jesus óepankêˀ

1 Jesus iyûusubowa ihayḏi iví khägeˀ nindáḏí iweḏidimää, heḏi owáy Kidron kóˀ pꞌänäpiyeˀ dimää. Iwáygéwí navaˀay na-olive-taysaaˀi nakꞌóe, heḏi Jesus-áḏí ivíkhägeˀ nindáḏí i navaˀay iwe ditsꞌú. 2 Judas i Jesusóekuˀpꞌégiˀiˀ ûnhanginná wáygé iwe nanáˀnin, häyänwänbo Jesus iví khägeˀ nindáḏí iwepiyeˀ namääḏi.3Heḏiho Judas-di wên Rome-win sundaḏo-á wên sundaḏoi méesate hayˀi dâyˀáyí ˀ doˀindá heḏá wên Pharisees-áovâymaa, heḏi phakó-á kohséephé naphaamuuˀi-á inbíkꞌuuphé-á dínmahkänmuuˀi wóegé iwe dipówá. 4 Jesus

JOHN 18:5 70 JOHN 18:15-16ûnhanginná hääwí tꞌähkí háa ûnpuwagítꞌóeˀin, heḏihoiˀahtuyeḏi inbí páaḏépiyeˀ iwínú, heḏi ovâytsikáyin,“To-an bîntuwämáa?” 5 “Gá Jesus i Nazareth-wi-ân”kin óetuˀan. Iḏá ovâytuˀan, “Naa-ân i omuu.” Judas ióekuˀpꞌégiˀiˀ iwebá indáḏí nayiˀ.

6 “Naa-ân i omuu” gin ovâytuˀan dihayḏi tíˀûupiyeˀdívíháḏiḏi dikanu. 7 Heḏáháˀ wíyá ovâytsikáyin, “To-anbîntuwämáa?” Indi óetuˀan, “Gá Jesus i Nazareth-wi-ân.” 8 Jesus-di ovâytuˀan, “Wâytuˀanho naa-ân i omuu.Heḏiho naaḏaˀ dítuwämáaḏá, näˀ in wéˀ geˀin binpun-mää.” 9 Haˀwâagi ovâytuˀan dihayḏi háa hääḏankánboˀiyûusuˀan waa napóe. Kinnânho iyûusuˀan: “Wîˀ wänboin dímägiˀin diweḏi wíḏînpeḏée-ípí.” 10 Simon Peterwí tsiyó pháˀ imáa, heḏi iwhahkêˀḏi i owhaˀ pꞌóˀḏéḏîˀvítꞌôeˀi Malchus gin nakháwäˀ iˀ óewhäḏiḏi iví koˀḏíngéḏíˀinoeyay heˀyinbo ôntꞌóˀ tsꞌâˀ. 11 Jesus-di Peter óetuˀan, “Uvítsiyó pháˀ häˀ i súḏe iwebá mänwáytoˀ. Näˀ in tꞌôephaḏenaví Táḏáḏí naa dînsannindá dînkhâyˀäˀ donphaḏé-íˀin.”

Jesus oe Annas-víˀpiyeˀ óehoˀ12 In sundaḏo-áḏí inbí tsondi-áḏí in hayˀi méesatewin

áyí ˀ nindáḏí Jesus óepankêˀḏi óekhówhiˀan. 13 Iweḏioe Annas-víˀpiyeˀ páaḏé óehoˀ. Ihay paayo-á Ca-iaphas naˀowhaˀpꞌóˀḏéḏîˀän, heḏi Annas-á Caiaphas-ví yahsédo-á ûnmuu. 14 Caiaphas-dá in Huḏíyovípꞌóˀḏéḏíˀin hääḏankánbo ovâytumakheˀoḏi ovâytuˀan,“Shánkí yänbeḏi híwóˀ namúní wîˀḏaˀ wí toˀwí tꞌähkí intꞌowagîˀ nachúu-íḏí.”

Peter natú iḏá Jesus óetaapíˀin15-16Simon Peter-áḏí wíyá khägeˀ di-áḏí Jesus-ví tíˀúugé

damän. I owhaˀ pꞌóˀḏéḏîˀḏi näˀ i khägeˀ diˀ óetaa, heḏihoi khägeˀ diˀ ûnkoeḏi natsꞌúníḏí i tewhá tehpaa búge i

JOHN 18:17 71 JOHN 18:26owhaˀ pꞌóˀḏéḏîˀ nathaa iwe. Peter-á oe tehpaa yáˀwébo-á phóḏi núˀ óeyoeˀan, heḏiho i khägeˀ di nawáypee näˀ iaˀ yú iphóḏiˀáyînmáaˀiˀ óehéeˀamíḏí, heḏi Peter oe tehpaabúgepiyeˀ óetsꞌúḏe. 17 I aˀ yúḏí Peter óetuˀan, “Häˀ i senóepankêˀiví khägeˀ dibá unmuupíˀan.” Peter natú, “Naa-áyoe.”

18 Natꞌêeḏiho in tꞌôeˀindá in hayˀi méesatewinsundaḏo-á phaaˀuuḏi dâyphaˀtꞌégi, heḏi phaa núˀdisúwáwin. Peter wáˀ iwebá iwínú.

I owhaˀ pꞌóˀḏéḏîˀḏi Jesus óetsikaˀmáa iví háhkan niˀgeḏi19 I tewhá íve i owhaˀ pꞌóˀḏéḏîˀḏi Jesus óetsikaˀmáa

iví khägeˀ ninbí ˀ geḏi heḏá iví híˀ in tꞌowa ovâyháˀ oˀi ˀ geḏá. 20 Jesus-di óetuˀan, “Naa tꞌowa tꞌähkíví páaḏépiyeˀdáyhéeˀowän, heḏi hääḏi wänbo tꞌähkí dovâyháˀ owäninbí méesate hí ˀ índiˀ eeye heḏá inbí méesate hayˀiˀ ee-á, wáygé tꞌähkí in Huḏíyo dívíwéˀ geˀoˀ eeye. Hääwíwänbo kaaḏibo wóˀtúhpí. 21 Heháaḏan näˀ i hääwí naadítsikaˀmáa? In toˀwên dîntóyannin ovâytsikáyi ˀ ní háadovâytuˀannin. Indá dínhanginná háa otúˀin.” 22 Jesusnäˀ in natú ihayḏi, wí méesatewi sundaḏo iwe núˀ nawin-diḏi Jesus óetsꞌemapháve, heḏi óetuˀan, “Haˀwâagá iowhaˀ pꞌóˀḏéḏîˀ wínâahéeˀamípí.” 23 Jesus-di óetuˀan,“Wên háawên híwóˀ píˀin naa otúḏáhoˀ, úkhâyˀäˀ ovây-tuˀâamíˀin hääwí namuuˀin. Hewänbo háa otú waa intaˀgen namuu-ákun, heḏânho wíˀúkꞌóepí dítsꞌemapháve-íˀin.”

24 Heḏáháˀ Annas natsonpóe Jesus nakhówhimuuḏi iowhaˀ pꞌóˀḏéḏîˀ Caiaphas-víˀpiyeˀ óesaaníḏí.

Peter wíyá natú Jesus óetaapíˀin25 Oe yáˀwé Peter waˀḏi nasúwáwin, heḏi in wéˀ geˀin

iwe diwinnindi óetsikáyin, “Ti u wáˀ häˀ i senbí khägeˀ dibáwíˀunmuupíˀan?” “Yoe,” kin natú, “naa-á yoe.” 26 Wí

JOHN 18:27 72 JOHN 18:35sen i owhaˀ pꞌóˀḏéḏîˀví tꞌôeˀibá namuuˀiˀ iwe wáˀ nawin,i-á i sen Peter-di óeˀoyetsꞌâˀiví maatuˀiˀ ûnmuu, heḏiiḏi Peter óetsikáyin, “Ti Jesus-áḏí oe na-olive-taysaa iwewíwímûˀpíˀan?” 27Peterwíyánatú “yoe” gin, heḏiwesebowí dee sen ikin.

Jesus oe Pilate-víˀpiyeˀ óehoˀ28 Waˀḏéeḏíbo naná, heḏi Jesus-á Caiaphas-víˀweḏi

óehoˀ i Rome-wi tuuyônbí tewhá hayˀi iwepiyeˀ. InHuḏíyo näˀ i Rome-wi tuuyônbí tewhá ee wíḏitsꞌúhpí, gáinbí khuu dínmuuḏi dínkhâakꞌóeḏân ditsꞌúníˀin, heḏihoditsꞌûndáhoˀ wíḏínˀähpí näˀ i Passover shánkîˀḏi koegiˀdâykꞌóe-íˀin. * 29 Heḏiho Pilate oe yáˀwépiyeˀ napee,heḏi in tꞌowa ovâytsikáyin, “Háawin tꞌehpiḏe-an näˀ isenbí ˀ geḏi dînmáˀ?” 30 In Huḏíyoḏi óetuˀan, “Näˀ i senwên tꞌaywóˀ nin iˀanpíḏá háˀto uvíˀpiyeˀ âymáˀíwän.”31 Pilate-di ovâytuˀan, “Un wíˀbo binpihûu iˀ, heḏábintuyóˀnandi binˀan unbí tsontuu úntûˀ waagibá.”In Huḏíyoḏá óetuˀan, “Hewänbo un Rome-ˀindá naˀinHuḏíyo wíḏînkꞌúyaˀ pí wí toˀwí âyhéyíˀin, yäˀ ḏâapí iˀandiâyshaa wänboˀ.” 32 Näˀ in ditúˀ dihayḏi Jesus-ví híˀ háanachuwagítꞌóe i ˀ geḏi taˀgen napee. †

33 Pilate iví tuuyôn tewhá ee nawáytsꞌú, heḏi Jesusóetukánnandi óetsikáyin, “Ti u-á in Huḏíyoví tsondihayˀi-ân unmuu?” 34 Jesus-di óetsikáyin, “Ti u-ân wíˀbounhanginˀândaˀ, háa in Huḏíyoḏi naví ˀ geḏi wóetuˀandibodítsikaˀmáa?” 35 Pilate-di óetuˀan, “Ti naa-ân Huḏíyo* 18:28 I tuuyôndá Huḏíyowínamuupí, heḏi in Huḏíyo-á dínkhâakꞌóe näˀ inHuḏíyo dimuupíˀinbí hääwí dâytägé-íḏí. † 18:32 Jesusho natú wên phéˀwan deeḏi nachuwagítꞌóeˀin. Handiḏi in Rome-ˀindi inyanäkíkannin ovâyhánúndeˀ, hewänbo in Huḏíyoḏá näˀ in yanäkíkan-nin dimuuˀin ovâykꞌusäyundeˀ ovâyhánú-íḏí.

JOHN 18:36 73 JOHN 19:3omuu gin unˀánde gáhân? Uví tꞌowaḏibo heḏá in owhaˀpꞌóˀḏéḏíˀindáḏí naví mange wóekán. Háawin tꞌaywóˀ nin-nan biˀan?” 36 Jesus-di óetuˀan, “Naa tsondi hayˀiˀomuu, hewänbo in nää oepáa kꞌayḏiwin tsonnin waagáyoe. Haˀ bi tsondi omuuḏáhoˀ in toˀwên dovâytsonmáaˀindívíhänsaa-íwän naa in Huḏíyoví mange wíḏíkáanípíḏí.Hewänbo otú waa, nääḏíwin tsonnin waagi wóˀmuupí.”37 Pilate-di óetsikáyin, “Heḏáhoˀ, ti taˀgendi wí tsondihayˀi-ân unmuu?” Jesus-di óetuˀan, “Uˀbo untú waa,haˀ biˀ omuu. Heḏi nää oepáa kꞌayḏipiyeˀ oˀää heḏá oˀay-puyä, in taˀgen namuu i ˀ geḏi dáyhéeˀamíḏí. Toˀwên intaˀgenhodínhanginnáˀnindánaadîntꞌóyandeˀ.” 38Pilate-di óetsikáyin, “Hândiḏan toˀwí ûnhanginnání hääwí intaˀgen namuuˀin?”

Jesus óekheˀkhâymáa, hewänbo Barabbas-á óemaˀpꞌäḏiPilate näˀ in natú ihayḏi in Huḏíyo ee diyiˀ iwepiyeˀ

nawáypeeḏi ovâytuˀan, “Naaḏi wên tꞌaywóˀ nin näˀ i seniˀannin wänbo wíḏônshaapí. 39 Hewänbo paayo pꞌóewaagi näˀ i Passover shánkîˀḏi nanáˀ dihayḏi undi dídaaˀoˀwí pan wâymaˀpꞌäḏi-íḏí. Ti nää näˀ i Huḏíyoví tsondihayˀi dómaˀpꞌäḏi-íˀin ídaˀ?” 40 Dívítuwínú, “Häˀ i-á yoe.Barabbas-ân gidaˀ nâamaˀpꞌäḏi-íˀin.” Barabbas-á sänbinamuu.

191 Heḏiho Pilate natsonpóe waa in sundaḏoḏi Jesus

óepiye heḏi púwhí ˀ dí óewhähwhäˀ nan. 2 In sundaḏowên wääkhän dâyˀophíḏéˀandi óepꞌóhtógi. Heḏáháˀ wênpꞌí tsáawäˀ in kꞌéwéˀin to-á óetógi, tsondi hayˀiví aawaagiˀinbá namuuˀin, 3 heḏi wí ˀ ín wí ˀ íngin in sundaḏoiví páaḏépiyeˀ diphaḏemändi óeyanäkítumáa, “Hânnan

JOHN 19:4 74 JOHN 19:12unˀän, u Huḏíyoví tsondi hayˀiˀ unmuuˀiˀ,” heḏá óet-sꞌemapháve. 4 Pilate wíyá oe yáˀwépiyeˀ napeeḏi intꞌowa ovâytuˀan, “Bítꞌóyan, naaḏi i dópiyegítꞌóe undibînmúníḏí, heḏânho únhanginnáníḏí naaḏi wên tꞌay-wóˀ nin iˀannin wänbo wíḏônshaapíˀin.” 5 Heḏiho Je-sus oe yáˀwépiyeˀ óepiye. In wääkhän ônˀophíḏéˀanninnapꞌóhtoˀon, heḏá in pꞌí tsáawäˀ in kꞌéwéˀin to-á natoˀon.Heḏi Pilate-di in tꞌowa ovâytuˀan, “Binmúˀḏí, näwe isen nawin.” 6 In owhaˀ pꞌóˀḏéḏíˀindáḏí heḏá in hayˀiméesateˀin sundaḏo-áḏí óemûˀ ihayḏi häyän wänbo díví-tuwínú, “Wên phéˀwan deeḏi nátꞌóhtägekꞌuˀ.” Pilate-diovâytuˀan, “Unnân binhûu bîntꞌóhtägekꞌúwíḏí. Naaḏáwên háawên tꞌaywóˀ nin iˀannin wänbo wíḏônshaapí.”7 In Huḏíyoḏi Pilate óetuˀan, “I-á natú Yôesi Táḏáví aynamuuˀin, heḏiwên tsontuu gínkꞌóeˀin natûˀ, wí toˀwí kinihéeˀoˀi-á nachúu-íˀin ûnkhâyˀäˀ .”

8 Pilate näˀ i híˀ natꞌoe ihayḏi shánkí wänbonakhuwôedaˀpóe, 9 heḏihoˀ iví tuuyôn tewhá ívepiyeˀnawáytsꞌú, heḏi Jesus óetsikáyin, “Taˀgendi wähääwi-an unmuu?” Hewänbo Jesus-di háabo wíˀóetuˀanpí.10 Pilate-di oetsikáyin, “Ti wíḏíhéeˀamípíˀan? Tiwíˀúhanginnáhpíˀan naaḏaˀ mân dînkꞌóe háa wímaˀpꞌäḏi-íˀin heḏiháa u dovâymääníˀin phéˀwan deeḏiwóetꞌóhtägekꞌúwíḏí?” 11 Jesus-di óetuˀan, “Yôesi Táḏáḏíwíwônkꞌûˀpíḏáho háˀto úkuˀníwän háa wänbo naadíˀamíḏí. Heḏiho i sen uví mange naa díkándi-áhouví shánkí itꞌaywóˀ nan.”

12 Pilate näˀ in natꞌoe ihayḏi shánkí wänbo nadaˀ Jesusóemaˀpꞌäḏi-íˀin, hewänbo inHuḏíyo dívítuwínú, “Näˀ i sennâamaˀpꞌäḏiḏá, u i tsondi Caesar-víˀnäpiyeˀ wíˀunmuupí.Wí toˀwí wí tsondi hayˀi namuu gin natûˀdi-á Caesar-

JOHN 19:13 75 JOHN 19:21ví hänbiˀ namuu.” 13 Háa ditú waa Pilate natꞌoe ihayḏiJesus oe yáˀwépiyeˀ óepiye, heḏi in tꞌowa ovâytuyóˀdoˀiwe Pilate isóge. Iwáho dâytuˀo nakꞌuupháagíkwꞌóˀ diwegin, heḏi Hebrew tuuḏáho “Gabbatha” gin dâytuˀoˀ.

14 Waˀḏi Passover shánkîˀḏi yâaḏi naná. Ihay thaa-á dâyhääwíkhâyˀo wíyá tháwängîˀ, kaykhanwówá thaananáníˀiˀ. Nää taage iwáypiyeˀ naná. Pilate-di inHuḏíyo ovâytuˀan, “Binmúˀḏí, näwe unbí tsondi hayˀiúnwin.” 15Dívítuwínú, “Näweḏi náyâaˀan, phéˀwan deeḏinátꞌóhtägekꞌuˀ.” Pilate-di ovâytsikáyin, “Ti unbí tsondihayˀi wâytꞌóhtägekꞌúwí?” In owhaˀ pꞌóˀḏéḏíˀindi óetuˀan,“I-á naˀinbí tsondi hayˀi wígínmuupí. Naˀindá wîˀḏaˀtsondi hayˀi gínˀän, i-á Caesar-ân namuu.” 16 HeḏihoPilate-di Jesus inbí mange óeyoeˀan phéˀwan deeḏióetꞌóhtägekꞌúwíḏí.

Jesus phéˀwan deeḏi óetꞌóhtägekꞌûˀ17 Heḏáháˀ Jesus óehoˀḏi iweḏi napee wên phéˀwan

igíˀin ipiˀíhhondi, heḏi in okú “Pꞌóhkhúbay” gin dâytuˀoˀiwe dipówá, Hebrew tuuḏá ditûˀ “Golgotha” gin. 18 Iwehoin sundaḏoḏi Jesus in phéˀwan deeḏi óetꞌóhtägekꞌûˀ,heḏá wáˀ wây-á wíye senäˀdá Jesus-ví wíˀnä kíngéḏíhanbá ovänˀan, heḏi Jesus-ví phéˀwan pinuḏi ônkíḏi.19 Pilate natsonpóe wên phépháˀ eeḏi näˀ i tuu dâytaˀ -namí gin: “Näˀ i-á Jesus oe Nazareth-wi namuu, Huḏíy-oví tsondi hayˀiˀ,” heḏi kin dâytaˀ nandi in phépháˀ-áee phéˀwaˀ kwꞌáye dâytꞌóhtägekꞌûˀ. 20 Jesus phéˀwandeeḏi óetꞌóhtägekꞌûˀ iwe oe Jerusalem búuˀú tsoˀwa naná,heḏiho báyékí Huḏíyo iwe diyiˀ, heḏi in phépháˀ ee háanataˀ muuˀin dâytuuˀan. Hebrew tuuḏá, Latin tuuḏá, heḏáGreek tuuḏá nataˀ muu. 21 In Huḏíyo owhaˀ pꞌóˀḏéḏíˀindiPilate óetuˀan, “Wíˀúkhâyˀähpí nâataˀ namíˀin näˀ i híˀ

JOHN 19:22 76 JOHN 19:30

‘Huḏíyoví tsondi hayˀi’ gin, hewänbo kinnân nâataˀ namí:‘Näˀ i sennân natú, Naa in Huḏíyoví tsondi hayˀi omuu.’ ”22 Pilate-di ovâytuˀan, “Háa otsonpóe waa dâytaˀ namíˀinwíḏóˀegókhâymáapí.”

23 In yôenu sundaḏoḏi Jesus phéˀwan deeḏióetꞌóhtägekꞌûˀ ihayḏi iví aa dívíwiye, heḏi piˀḏinbowí ˀ íngí dâyhógi. Hewänbo iví kꞌéwéˀin to heˀyinbonamuuḏi wáygé wänbo wíˀûnpänyeˀenpí. 24Heḏiho ditú,“Häˀ in kꞌéwéˀin to-á wíˀâysíve-ípí, hewänbo ívíˀáywamíâymúníḏí to-angú in natꞌanpúwíˀin.” Heḏi han dívíˀandinäˀ in Yôesi Táḏáví taˀ nin diwe ho nataˀ muuˀin napóe:Naví aa dívíwiyeḏi piˀḏinbo wí ˀ íngí dâyhógi,

heḏá naví kꞌéwéˀin togíˀin dívíˀáywan.25 Jesus-ví phéˀwan núˀ näˀ in yôenu kwiyäˀ diwin:

Jesus-ví yíyá-á, heḏá Jesus-ví yíyáví tíˀûu-á, heḏá Clopas-ví kwiyó Mary-á, heḏá Mary Magdalene-dá. 26 Jesus ivíyíyá iwe nawindi imûˀ, heḏá iví khägeˀ diˀ iséegíˀi wáˀimûˀ, heḏiho iví yíyá ituˀan, “Yíyá, nää iweḏi häˀ i senuví ay waagiˀbá úmúní.” 27 Heḏáháˀ iví khägeˀ diˀ ituˀan,“Näˀ i-á uví yíyá waagiˀbá úmuu nää.” Heḏiho i khägeˀ diḏiiví wháagépiyeˀ Mary óehoˀ óeˀáyîngiˀamíḏí.

Jesus nachuu28 Jesus-áho ûnhanginná näˀ i tꞌähkí iphaḏeˀin heḏânho

háa Yôesi Táḏáví taˀ nin diwe iví ˀ geḏi nataˀ muu waagibánapúwíḏí. Ihayḏáháˀ natú, “Naa opꞌoesáˀaa.” 29 Iwenúˀ wên säˀ äwé whoegiˀin naméenaˀoyohayˀisaaˀinnachá, heḏiho wên hääwên napꞌohsaaḏeeˀin i méena iwedâypꞌohtógi, heḏi wên poesú hyssop kin dâytuˀoˀ eeḏidâytꞌiˀkꞌûˀḏi Jesus-ví sóe iwepiyeˀ ôntegeḏi, 30 i méenaipꞌohún. Ihayḏáháˀ natú, “Naví tꞌôe dînboˀwanhoˀ,” heḏiipꞌóhwhayeḏiboˀ ipichuwamägi.

JOHN 19:31 77 JOHN 19:39Jesus oe waˀmäägé óeyún

31 I thaa in Huḏíyo dâyhääwíkhâyˀoˀi kaykhanwówáthaagîˀ naná, heḏi näˀ i kaykhanwówá thaa naˀäˀ i shánkíhayˀi thaa dínmuuḏi wíḏidaˀpí in chuˀin ee phéˀwandeeḏi ovâyyoeˀamíˀin. Heḏiho Pilate óedaaˀan nat-sonpúwíḏí in ditꞌóhtägekwꞌóˀ nin ovâypóthâaníˀin shánkíaˀ yuugi dichúu-íḏí, heḏá phéˀwan deeyeḏá ovâywháve-í. 32 Heḏihoˀ in sundaḏo dimääḏi in senäˀ Jesus-áḏíbáphéˀwan deeyebá oväntꞌóhtägekꞌûˀin wí ˀ gíndíboˀ ovän-pótháa. 33 Hewänbo Jesus-víˀwe dipówáḏí óemûˀ honachuuˀin, heḏihoˀ iví pó wíˀôntháapí. 34Wí sundaḏo ivíyún phéḏí Jesus waˀmäägé óeyún, heḏi pꞌoe-áḏí ûndáḏíwónkí ûnpee.

35 (Kin napóeˀin naa näˀ in dótaˀ doˀi dómûˀ, heḏihoi ˀ geḏiho dótaˀ doˀ, heḏânho un wáˀ näˀ i hääwí úvíwhäyú-íḏí. Háa otûˀ waa taˀgen namuu, naa dînhanginná intaˀgen otúˀin.)

36Haˀwâa Jesus óeˀan dihayḏi näˀ i Yôesi Táḏáví taˀ nindiwe nataˀ muu waa napóe:Wéhpêe wänbo iví phéhkhúu wíˀônthâanípí.37Heḏá wáˀ wíyá wáygé Yôesi Táḏáví taˀ nin diwe kinnânnataˀ muu:In tꞌowaḏi i toˀwí óeyúndiˀ óemúní.

Jesus óekhäˀkꞌûˀ38Wí sen Joseph gin nakháwä oe Arimathea búuˀúˀaywi

namuu, heḏi Jesus-víˀpiyeˀ iwhäyundeˀ, hewänboin Huḏíyoví pꞌóˀḏéḏíˀin ovâykhuwôedaˀḏi näähayḏiwínadaˀpí tꞌowa dínhanginnáníˀin iwhäyundeˀin.Jesus nachuu ihayḏi Joseph-di Pilate óedaaˀan i peníóekhuˀwamääníḏí, heḏiho Pilate-di óemägiḏi óehoˀ.39 Heḏá Nicodemus wáˀ napówá wí woe saˀwóˀ nasuuˀi

JOHN 19:40 78 JOHN 20:7tägintä (100) taa nakháaˀiˀ ikándí, näˀ i woe-á myrrh-áḏíaloe-áḏí nawóemuu. (Nicodemus-á hänhay Jesus-víˀpiyeˀkhuˀḏéeḏí namääˀi-ân namuu.) 40 Joseph-áḏí Nicodemus-áḏí i pení óehoˀḏi híwóˀ di aa tsꞌäˀ i iwe óeˀánnan i saˀwóˀnasuuˀi woe wóegé. Kindiḏân in Huḏíyoḏi wí peníóekhähkukhâymáaˀi óekhâyˀoˀ. 41 Jesus phéˀwan deeḏióetꞌóhtägekꞌûˀ iwáy tsoˀwa wáy wí navaˀay nataysaaˀinakꞌóe, heḏi iwe wí khähkugîˀ tꞌovápho tsꞌaabi nachá, iwetoˀwí wänbo waˀḏi wíˀóekhäˀ kꞌûˀpí. 42 Heḏiho tsoˀwabonanândi, heḏá ihay tháwändá in Huḏíyoví kaykhanwówáthaa dínnândi dívíkhâyˀamíˀin dínkhâyˀäḏi, Jesus iweóekhäˀ kꞌûˀ.

20Wáy Jesus óekhäˀkꞌûˀ iwe wíˀóeshaapí

1Dumîngunanáˀ dihay thaaMaryMagdalene i tꞌováphoJesus óekhäˀ kꞌûˀ iwepiyeˀ namää. Héˀḏéndí héˀḏibowaˀḏi nakhuunândibo namää. Napówáḏí i kꞌuu pháagîˀdâytꞌíḏiˀi wéhánäpiyeˀ nahângewindi imûˀ. 2 HeḏihoMary iweḏi iˀääḏi Simon Peter-áḏí i wîˀ khägeˀ di Jesus-di óeséegíˀi-áḏi ovänshaa, heḏi oväntuˀan, “Naˀinbí SedóJesus i tꞌovápho iwe óeyâaˀan, heḏi wáygé óewáykꞌûˀinwígínhanginnáhpí.”

3Heḏiho Peter-áḏí i wîˀ khägeˀ di-áḏí Jerusalem búuˀúḏídapeeḏi i tꞌovápho iwepiye damää dänmúníḏí háa iwenakꞌóeˀin háa yoe. 4 Wí ˀ gíndíbo dänˀäähon, hewänbo iwîˀ khägeˀ di shánkí nasháaḏí Peter-ví páaḏé iˀäähondipáaḏébo napówá. 5 Itꞌää itsíhkêeníḏí, heḏi i aa Jesusóeˀánnandiˀ oe íve nange nakwꞌôndi imûˀ, hewänboˀee tꞌovápho ee wínatsꞌúhpí. 6 Iví tíˀúugé Simon Peternapówá, heḏi i-á ee tꞌovápho ívepiyeˀ natsꞌú, 7 heḏá i

JOHN 20:8 79 JOHN 20:18wáˀ i aa iwe nakwꞌôndi imûˀ, heḏá in aa Jesus napꞌóˀ án-muuˀindáwáˀ imûˀ. Näˀ indánaˀíhpaˀandi oewéhánäpiyeˀwíˀbo nakꞌóe, i wéˀ geˀi aa-áḏá wínakꞌóepí. 8 Heḏihoˀ iwîˀ khägeˀ di páaḏé napówáˀi wáˀ tꞌovápho ee natsꞌú, heḏinäˀ i aa nakwꞌôndihoˀ imûˀḏi Jesus nawáywówápóeˀiniwhäyu. 9 (Yôesi Táḏáví taˀ nin diwe natûˀ Jesus nawáy-wówápuwagítꞌóeˀin, hewänbo Jesus-ví khägeˀ nin waˀḏinäˀ i hääwí i ˀ geḏi wíḏikaˀpóyaˀ pí.) 10 In wíye khägeˀ nindáinbíˀwepiyeˀ dänweehoˀ.

Jesus-á Mary Magdalene-víˀpiyeˀ ipikeeyan11Mary-á oe tꞌovápho iwe napówáḏí yáˀwébo naséewin,

heḏi waˀḏi naséeyiḏi itꞌääḏí i tꞌovápho ívepiyeˀ itsíhkíḏi.12 Heḏi wíye makówáwin tꞌôepaˀ aaˀ in daˀaatsꞌäˀ imuuˀinJesus nakꞌóewän diwe daˀändí ovänmûˀ, i wîˀ iví pꞌônûnkꞌóewändiwenaˀän, heḏi iwîˀ-á iví ânûnkꞌóewändiwá.13 Indi Mary óetsikáyin, “Háaḏan unséeyiˀ?” Oväntuˀan,“Gá naví tsondi dînpiyeḏân, heḏi wáygé óekꞌûˀin wíḏîn-hanginnáhpí.” 14 Kin natú ihayḏibá ibée, heḏi Jesus iwenawindi óemûˀ, hewänbo taˀgendi Jesus namuuˀin wíˀûn-hanginnáhpí. 15 Jesus-di Mary óetsikáyin, “Háaḏan un-séeyiˀ? To-an nâatuwämáa?” Mary-á naˀân Jesus-á i navaáyí ˀ di namuuˀin heḏihoˀ óetuˀan, “Mäˀ mää, wáygépiyeˀnâahoˀḏáhoˀ, dítuˀâamí wáygé nâakꞌûˀin heḏânhoˀ omú-í dókéyíḏí.” 16 Ihayḏi Jesus-di óekháyäˀ , “Mary.” Mary-á wíyá ibéeḏí Jesus-vîˀḏi itsaakíḏi heḏi óetuˀan, “Rab-boni.” (Rabboni-á Hebrew tuuḏi natuˀdaˀ “háhkandi”gin.) 17 Jesus-di óetuˀan, “Navîˀḏi wívitsaakêenípí, waˀḏii Táḏávíˀpiyeˀ wóˀpeepíḏí. Hewänbo ópûn, in toˀwênnaví tíˀûuwin páaḏéˀin waagiˀinbá dînmuuˀin ovâytuˀannaví Táḏávíˀpiyeˀ omän, i-á unbí Táḏábáhoˀ únmuu, i-ánaví Yôesi dînmuu heḏá unbí Yôesibá únmuu.” 18Heḏiho

JOHN 20:19 80 JOHN 20:25Mary Magdalene iweḏi namääḏi in khägeˀ nin ovâytuˀan,“Naˀinbí Sedó Jesus dómûˀ,” heḏi ovâytꞌôeˀan háa Jesus-dióetuˀan waa.

Jesus iví khägeˀ ninbíˀpiyeˀ ipikeeyan19 Waˀḏi Dumîngu naná, heḏi nakin dihayḏi

Jesus-ví khägeˀ nin wí tewhá íve diwéˀ gekwꞌó. InHuḏíyoví pꞌóˀḏéḏíˀin ovâykhuwôedaˀḏi tꞌähkí i phóḏidínphéhtiˀḏin. Ihayḏi Jesus inbí páaḏépiyeˀ nakeepóeḏíovâytuˀan, “Ánshaaginpíḏíboˀ íkwoˀ ní.” 20 Kin natúihayḏi iví mandá heḏá iví waˀmäägé-á háa ûnmuuˀinovâykeeyan heḏânho óetaa-íḏí. Iví khägeˀ nin báyékídihíhchanpóe Naˀinbí Sedó Jesus óemûˀḏi. 21 Heḏáháˀwíyá ovâyhéeˀandi ovâytuˀan, “Ánshaaginpíḏíboˀíkwoˀ ní. Naaḏi naví tꞌôe dînˀamíḏí wâysankhâymáa,naví Táḏáḏí iví tꞌôe dônˀamíḏí dísan waagibá.” 22 Kinnatú ihayḏi iví hâaḏi ovâysiphayḏi, heḏi ovâytuˀan,“I Yäˀ ḏâaˀi Pꞌoewaahâa unbí píˀnä khóˀyé úntsꞌúní.23 Toˀwênbí tꞌaywóˀ di dínˀowóˀyennin ítúḏáhoˀ, hodínˀowóˀyen. Hewänbo wíḏínˀowóˀyenpí gin ítúḏáhoˀ,waˀ wíḏínˀowóˀyenpí.”

Jesus-di Thomas óehéeˀan24 Hewänbo wîˀ in täˀ ḏi wíye iweḏi in wéˀ geˀindáḏí

wínaˀänpíwän Jesus dínpówá ihayḏi. Näˀ i khägeˀ di-á Thomas gin nakháwä, heḏi Kwâati wáˀ gin óetuˀoˀ.25 Heḏihoˀ in wéˀ geˀin khägeˀ nindi Thomas óetumáa,“Naˀindá Naˀinbí Sedó Jesus âymûˀ.” Hewänbo Thomasnatú, “Naaḏá i kwäkꞌu ônkhähkíḏi iwe dómûˀpíḏá,heḏi namanphohchân deeḏi naví mankhúḏí dótägepíḏá,heḏá oe waˀmäägé ûnphohchân diwe wáˀ naví mandidótägepíḏá, háˀto dáywhäyú-í nawówáyiˀin.”

JOHN 20:26 81 JOHN 21:326 Wí yâaḏi naphaḏe ihayḏi iví khägeˀ nin tewhá íve

wíyá dikwꞌó, heḏi Thomas-á indáḏí nää naˀän. Tꞌähkíi phóḏi naphéhtiˀḏin, hewänbo Jesus inbí páaḏépiyeˀnakwinuḏeeḏi ovâytuˀan, “Ánshaaginpíḏíboˀ íkwoˀ ní.”27 Heḏi Jesus-di Thomas óetuˀan, “Näwe uví mankhúḏídítägé-í. Naví man dînmúˀḏí. Ómankiˀ naví waˀmäägéiwe. Whäyupîˀ wíyá wíˀunmúnípí, hewänbo biwhäyú-í-á.” 28Thomas-di Jesus óetuˀan, “U-ân naví tsondi dînmuu,naví Yôesi-á.” 29 Jesus-di óetuˀan, “Ti näbáhaˀ biwhäyudímûˀḏi? Hewänbo in dívíwhäyundeˀindá shánkí di-híhchaa tobá dímûˀpí wänboˀ.”

Háaḏí näˀ in taˀ nin óetaˀ nannin30 Jesus-ví khägeˀ nindi báyékí wíyá pínnán tꞌôe iˀandiˀ

óemûˀ, hewänbo näˀ in taˀ nin deeḏá tꞌähkí i pínnántꞌôe iˀan niˀgeḏi wínataˀ muupí. 31 Hewänbo näˀ i híˀ-á nataˀ muu heḏânho úvíwhäyú-íḏí Jesus-áho namuu itoˀwí Yôesi Táḏáḏí óesógeˀiˀ tꞌowa ovâyˀaywoeníḏí, heḏáwáˀ úvíwhäyú-íḏí Yôesi Táḏáví ay-á namuu, heḏânhohan úvíwhäyundeḏi in wówátsi nahándepíˀin imäˀinbînmáˀve-í.

21Jesus-á tséḏí diyiˀin khägeˀ ninbíˀpiyeˀ ipikeeyan

1 Wí häyú thaa naphaḏe ihayḏi, Jesus iví khägeˀ nin-bíˀpiyeˀ wíyá ipikeeyan oe Tiberias pꞌoekwíngé. Kin-nân napóe: 2 Näˀ inho wéˀ ge diyiˀ: Simon Peter-á,Thomas-á (i-á Kwâati gin óetuˀoˀ), heḏá Nathanael-á (i-á Galilee nangewi búuˀúˀay Cana gin dâytuˀo iweˀi na-muu), heḏá Zebedee-ví eˀnûndá, heḏá wây-á wíye Jesus-ví khägeˀ nindáḏí. 3Simon Peter-di in wéˀ geˀin ovâytuˀan,“Naa opaapꞌokumän,” heḏi óetuˀan, “Naˀin wáˀ u-áḏí

JOHN 21:4 82 JOHN 21:13gimän.” Heḏiho dimääḏi wí kophênbay iwe dívítógi,hewänbo khuu tꞌähkí wíḏiséegípóepí. 4 Nathayˀäˀ ihayḏiJesus oe pꞌoekwí ˀ kꞌáygé nawin, hewänbo iví khägeˀ nindáwíḏínhanginnáhpí i namuuˀin. 5 Heḏi Jesus-ḏi ovâyt-sikáyin, “Kꞌemaˀin, ti hääbo wíˀíséegípóepíˀan?” Óetuˀan“yoe” gin. 6 Iḏi ovâytuˀan, “Unbí paapꞌokuˀin häˀ i kophên-bay koˀḏínäpiyeˀ pꞌoe iwe bînchänú-í, heḏi iwe bînhóníwên.” Heḏiho háa natú waa dívíˀan, heḏi báyékí in tonpaa dâywhahógiḏi wíḏínkoeḏipí in paapꞌokuˀin dâytegé-íḏí.

7 I khägeˀ di Jesus-di óeséegíˀiḏi Peter óetuˀan, “I-áNaˀinbí Sedó Jesus namuu.” Simon Peter iví kꞌéwéˀin tonapäˀ ḏin itꞌôeˀamíḏí, heḏi näˀ in óetuˀannin natꞌoe ihayḏiiwáytógikíḏí ipipꞌohkeˀtꞌáve oe pꞌoˀ kꞌáygépiye ikohsáy-íḏí. 8 I kophênbay pꞌoˀ kꞌáygéḏí kayi ˀ diwe wínaˀänpí, maˀháḏí poewintä (30) kwiˀóhpa taa iwehayḏiḏaˀ , heḏihoˀ inwéˀ geˀin khägeˀ nindá i kophênbay iweḏi eepiye dimää, inpaapꞌokuˀin napaapiˀḏendi dâytäähondi.

9 Pꞌoˀ kꞌáygé dipówá ihayḏi i kophênbay iweḏi dipee,heḏi wí phaaˀuu phaa iwe dipaakhoˀkwꞌôndi dâymûˀ,heḏá wí pává-á nakhâykwꞌó. 10 Jesus-di ovâytuˀan,“Binmáˀ wên paa häˀ in bînwhahógiˀin diweḏi.” 11 SimonPeter i kophênbay iwe itógiḏi in paapꞌokuˀin oe pꞌoˀkꞌáygé iwhaapiye. Tägintäḏáháˀ pꞌánäntäˀḏi poeye (153)paa gáhäˀ ännin ditoˀon, hewänbo tobá báyékí dipaatoˀonwänboˀ in paapꞌokuˀindá wáyḏí wänbo wínasiˀvenpí.12 Jesus-di ovâytuˀan, “Bíkäˀ ve, bíhéˀḏéndíhúuyan.”Tꞌähkíḏíbo diwôedaˀ óetsikáyi ˀ níḏí “To-an unmuu” gin,i-á Naˀinbí Sedó Jesus namuuˀin dínhanginnândi. 13HeḏiJesus i húugîˀ nasaa iwepiyeˀ namääḏi i pává ihógi heḏiovâymägi, heḏá i paa wáˀ ovâymägi.

JOHN 21:14 83 JOHN 21:2114 (Nää poewingîˀ Jesus iví khägeˀ ninbíˀpiyeˀ ipikeeyan

nawáywówápóe iweḏi.)Jesus-di Peter óehéeˀan

15Dívíhúubowa ihayḏi Jesus-di Simon Peter óetsikáyin,“Simon, John-bí ay, ti uḏi naa díséegí näˀ in wéˀ geˀindivíshánkí?” Peter-di óetuˀan, “Hoi, Naˀinbí Sedó, u-ânúhanginná naaḏi wíséegíˀin.” Jesus-di óetuˀan, “In tꞌowanaví kꞌúwáˀây waagiˀinbá dînmuuˀin ovâyhúuyôení.”16 Wáygíngîˀ óetsikáyin, “Simon, John-bí ay, ti naadíséegí?” Peter-di óetuˀan, “Hoi, Naˀinbí Sedó, u-ânúhanginná wíséegíˀin.” Jesus-di óetuˀan, “In tꞌowanaví kꞌúwá waagiˀinbá dînmuuˀin ovâyˀáyîngiˀamí.”17 Poewingíˀwe Jesus-di Peter óehéeˀandi óetsikáyin,“Simon, John-bí ay, ti naa díséegí?” Peter naháachanpóenää poewingîˀ Jesus-di óetsikáyindi, “Ti naa díséegí”gin, heḏihoˀ óetuˀan, “Naˀinbí Sedó, hääwí tꞌähkíúhanginná, naaḏi wíséegíˀin úhanginná.” Jesus-dióetuˀan, “In tꞌowa naví kꞌúwá waagiˀinbá dînmuuˀinovâyhúuyôení. 18 Taˀgendi wítumáa, shánkí tsꞌaabiˀunmuu ihayḏi wíˀbo bipiˀawendeˀ heḏá biyíyéndeˀwéngé undaˀ i ˀ ge tꞌähkí. Hewänbo owáy unsedópaaihayḏá bikhóhtääkhâymáa heḏi wíyá toˀwíḏí wônwhiˀamíheḏá wóepahkekhâymáa heḏá wáy unpundaˀpíˀwepiyeˀwóehûuwí.” 19 Kin natúḏího Jesus-di ônthaykꞌûˀ háawinchuwa ûnpuwagítꞌóeˀin, hewänbo näˀ in iví chuwaûnmuuˀindá tꞌowa dínhanginnání Yôesi Táḏá hayˀinamuuˀin. Heḏá Peter óetuˀan, “Naa-áḏí ókäˀ ve.”

20 Peter ibéeḏí i khägeˀ di Jesus-di óeséegíˀi dänwóeˀäḏióemûˀ. Hääḏankánboˀ i khuu dívíkindihúuyoˀ ihayḏi näˀ i-ânkun namuu i khägeˀ di Jesus-ví núˀ naˀändí óetsikáyin,“Naˀinbí Sedó, wéˀi-an namuu i wóekuhpegítꞌóeˀiˀ?”21 Heḏi nää Peter-di i óemûˀḏi Jesus óetsikáyin, “Heyâa

JOHN 21:22 84 JOHN 21:25näˀ i sen, Naˀinbí Sedó?” 22 Jesus-di Peter óetuˀan, “Owáynaa owáyˀää píhay i nawówáyêeníˀin odaˀḏáhoˀ, navíáyîngi-ân dînmuu, uvîˀ-á yoe. U-ân naa-áḏí ókäˀ ve.”23 Heḏi in Jesus-ví khägeˀ nin ditûˀ näˀ i khägeˀ di háˀtonachúu-íˀin. Hewänbo Jesus-á wínatúhpí i khägeˀ di wí-nachuwagítꞌóepíˀin, hewänbo nawänpitú-á, “Owáy naaowáyˀää píhay i nawówáyêeníˀin odaˀḏáhoˀ, naví áyîngi-ân dînmuu, uvîˀ-á yoe.”

24 Näˀ i Jesus-ví khägeˀ di-ân namuu näˀ i hääwí itaˀ -nandiˀ, heḏi ibá natûˀ taˀgendi napóeˀin. Heḏi naˀingínhanginná háa i natúˀin in taˀgen namuuˀin.

25 Jesus wíyá báyékí hääwí iˀan näˀ in taˀ nin diwe nataˀ -muupîˀ, heḏi hääwí tꞌähkí i ˀ geḏi nataˀ muuḏáhoˀ, oˀándetꞌähkí nää oepáa kꞌayḏi háˀto nayâanáníˀin i taˀ di dâytaˀ -namíˀigîˀ.

85Naˀinbí Sedó Yôesiví Tuu / Nanbí Sedó Jôesiví Tun

New Testament in Tewa (USA) (San Juan/Santa Clara)copyright © 2012 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: TewaTranslation by: Wycliffe Bible TranslatorsContributor: Wycliffe Bible Translators, Inc.

Naˀinbí Sedó Yôesiví Tuu (San Juan)/ Nanbí Sedó Jôesiví Tun (Santa Clara)Copyright Information

© 2012, Bible League International. All rights reserved.This translation text ismade available to you under the terms of the Creative CommonsLicense: Attribution-Noncommercial-No Derivative Works. (http:// creativecom-mons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/) In addition, you have permission to port the textto different file formats, as long as you do not change any of the text or punctuationof the Bible.Youmay share, copy, distribute, transmit, and extract portions or quotations from thiswork, provided that you include the above copyright information:

You must give Attribution to the work.You do not sell this work for a profit.You do not make any derivative works that change any of the actual words or

punctuation of the Scriptures.Permissions beyond the scope of this license may be available if you contact us withyour request.The New Testamentin Tewa (USA)

© 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rightsreserved.This translation is made available to you under the terms of the Creative CommonsAttribution-Noncommercial-No Derivatives license 4.0.Youmay share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format,provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures includedwith Scriptures and other documents on this site are licensed just forusewith those Scriptures and documents. For other uses, please contact the respectivecopyright owners.

862015-03-17PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 11 Jan 2020 from source files dated 30 Dec2019f775bf1b-8c8a-5c5e-9288-3b9b00387997