II-Museum tas-Subien ta' Hal Lija Anthony Francis Fenech

S Tb. Dip,· B.A. (Rel Stud); B.A. (Hons) (Tbeo! & Hum. Stud)

Niftakarni mmur il-knisja 1-Qaclima tas-Salvatur, flimkien ma hafna tfal ohra biex nithejjew ghall-Ewwel Tqarbina u 1-Grizma. Bilqieghcla fuq bankijiet twal, xi hames jew sitt itfal fuq Ind! wiehed, klassi hdejn 1-ohra, kulhadd flimkien jgt1id b'lehen gt101i t-talb u taghlim iet1or Ii konna nitghallmu bl-amment. Klassi tirreCita 1-Missierna, klassi ohra 1-Kredu u ohra s-Salve Regina. Gt1adni sa llum grat lejn dawn in-nies aktarx xebbiet, Ii kienu jiet1du tant pacenzja bina.

Il-Kappillan Carmelo Lia, Alla jtieh il-genna, jippas­sigga fin-nofs biex iiomm 1-ordni u jdoqq il-qanpiena

x'hin ikun sar il-hin. Imma qabel ma nohorgu arah jgt1inna naghmlu ezami tal-kuxjenza biex wara nitol­bu mahfra Iii Alla.

Wara 1-Grizma ma kienx isir taglilim tal-katekizmu. Forsi konna mistennija nattendu gt1al dawk Ii 1-kappillan Iden jagl1mel fil-knisja parrokjali ghall-adulti kull nhar ta' ttadd filghaxija. Xi tfal imfarfrin u zghazagt1 kienu bdew imorru fid-djar tal-Museum ta' rial Balzan u tt'Attard

ikompli f'pagna 92

ARTIKLU ·

ikompli fpagna 90

akkompanjati minn xi soCi, fosthom Gorg Agius, t1u Dun Salv, u Pawlu Galea mill-Belt li gie joqghod Mal Lija bhala rifugjat tal-gwerra. ttija Dun Guzepp u jien konna mmor­ru tt'Attard ma' Gorg Agius. Kienet ghadha 1-gwerra!

Meta dawn it-tfal u zgha:Zagh bdew jizdiedu nhass il­bzonn li tinfetah Dar tad-Duttrina fir-rahal, immexxija mis­Socjeta ta' Dun Gorg Preca, illum Qaddis. Il-Kappillan Lia ha gost bl-idea, forsi wkoll ghax kien qed isib diffikulta li jkollu katekisti tajba, u kien jaf li t-taghlim tad-Duttrina fir­rahal seta jsir ahjar. Beda t-tiftix ghal xi post addatat, imma ma kienitx xi haga fadi.

Fl-ahl1ar, fis-sena 1952, tbattal post, li kien razzett, ta' l­at1wa maghrufa Ta' l-Iskrit1. Kien tal-knisja tar-rahal u 1-kap­pillan offrieh b'kera baxxa, u aktar tard b'C:ens nominali ghal dan 1-iskop. Imma mhux la kemm jinbidel fdar decen­ti ghad-Duttrina! L-aqwa vantagg li kellu dan il-post kienet ghalqa mdawla sew biex filia t-tfal jistghu jiehdu ftit rikreaz­zjoni u jilagt1bu, indukrati mill-katekisti. Mill-bqija d-dar kienet tikkonsisti fintrata C:kejkna, kamra tawwalija msaqqfa

bix-xorok tal-qasba mifruda minn travu twil jissejjah pastaz li tidhol ghalilia mill-bitha, il-kamra taz-ziemel, il-kamra tal­baqra, kcina sewda dlam, fdal ta' kamra otu·a mraqqa, u zewg kmamar zghar fuq li titla' ghalihom b'tarag fil-bitha. Fil-bitha niftakar kien henun palma kbira u sigra ta ' 1-olean­dru li taghmel fjuri doppji. Kienet tigbor maghha gedwidija ta' dubbien. Il-membri tal-Museum· mghejjuna minn irgiel generuzi, dak iz-zmien gt1adhom :Zagh:Zagh bhal Toni Cutajar, ex-sagristan u Dan Salv Sammut, bdew biex inadf­fu 1-post. Ghadni niftakar li fil-kamra tal-baqra konna sibna nunuu ta' qniefed qalb id-demel u t-tiben jiksi 1-art. Infethu zewg bibien fl-intrata taht id-direzzjoni tal-bennej maghruf bhala 1-Paqqu, jaghtu ghall-kmamar tal-gnub. Trid tara lil Dun Salv Sammut igorr il-gebel: mhux fuq spalltu, kif isir is-soltu, inuna fuq genbejh! Ma kienx hemm bankijiet, u meta beda t-tagtllim tad-duttrina, it-tfal kienu joqoghdu fuq xi tavla tpoggi fuq zewg patalotti kbar taz-zebgha. Min jghallem kien jinqeda bhat-tfal, patalott b'bicca njama fuqu. Billi t-tagtllim kien issir b'mod interessanti, il-klassijiet kieim jkunu minllija, u ghall-laqghat tal-kbar, li kienu jdumu siegha shiha, barra mis-soCi kien jattendu sal-qassisin, fos-

92 Socjeta Muzikali Banda San Pio X - Lija 17esta tas - Salvatu.- 2<><>7 www.sanpi<>xhandcluh .c<Hll

I

I

I

' I

thorn Dun Lawrenz Lia, Mons Guzepp Fenech, Dun Salv Sammut u meta jkun fir-rahal Dun Vicenz Fenech, in-neputi ta' Mons Angelo Fenech, ex-kappillan ta' Birzebbuga.

Dan Ii gt1idt s'issa ilu fuq il-hamsin sena sewwa. Minn dak iz-zmien l'hawn ii-post tad-Duttrina nbidel gt1al kollox. Bil-ghajnuna ta' hafna benefatturi, bil-mod ii-mod twaqqa' dak Ii kien qadim u nbena 1-gdid. Fil-bidu, certu xoghol, bhas-soqfa tal-konkrit, kien isir il-ttadd filghodu, dejjem bil-permess tal-kappillan. Trid tara Iii Kola Saliba jietrn hsieb ii-mixer tal-konkrit. Biex johloq ambjent ferriehi kien ihaddmu qisu qed isuq ziemel: ighajjat "ttej! Igri t1a mmor­ru! Mela rqadt, jew! Ommi, Alla jtil1a 1-genna, kienet taghmel xi tilar jew tnejn pastizzi bil-gbejniet friski ghall­haddiema biex jikluhom ma' tazza te bil-halib. Partijiet tal­bini, 1-aktar dak ta' mat-triq, inbena mill-bennej Karmnu Borg, in1ma 1-bqija nbena minn benefatt:uri u membri ta!-

. MVseum fosthom Pawlu Galea, Tarcisio Sapiano u Wistin Borg, 1-ahhar tnejn minn Birkirkara, kif ukoll bil-ghajnuna siewja ta ' Salvu Debono ta' Nazju, Gamri Fenech u Pawlu Zullu. Ghenu hafna wkoll xi zaghiagt1 fosthom Salvu Tanti u Saverin Cutajar ilium missjuna1iu fil-Brazil.

ARTIKLU

Il-kmamar ta ' fuq , fuq gewwa bniehom Wigi 1-Lallu u missieri Pawlu, mghejjuna minn Peppi Ciera. Pawlu Duka, ex-puluzija u Ii kien mastrudaxxa tajjeb, hadem il-persjani, it-twieqi u 1-bibien tal-injam fuq bank tal-mastrudaxxa qadim Ii konna ddubbajna minghand Peppa ta' Sansun, Ii kienet toqghod bieb ma' bieb mal-Museum. Nahseb Ii kien ta' trnha Gulielmu Ii gt1adda 1-bicca 1-kbira ta' t1ajtu 1-Amerika, fejn miet. Wistin Borg t1adem it-twieqi u 1-bibien tal-t1adid. Ma rridx ninsa Iii Grezzju Po1telli Ii qieghed il­madum ta' isfel u ta ' fuq ukoll. Ga1nri c-Cupa, kuntrattur min-Naxxar kien jibghat xi trakk zrar jew ramel minghajr ma jithallas, Martin Mallia arah jiksi xi saqaf b't1ila kbira fkemm ilna nghidu. Ganni 1-ttaddied t1adem il-hadid tat­tarag u tal-gallarijiet. Ohrajn silfu 1-injam u 1-ghodod met1tiega. Il-bicca 1-kbira ta' dawk Ii semmejt gt1addew gt1ad-dinja 1-ohra fejn nittamaw Ii t1adu 1-premju tal-gid Ii gt1amlu fid-dinja . Lil Pawlu Galea, Ii dam hafna snin Superjur, semmew triq ghalih. Jisthoqqlu tassew! L-ohrajn Ii gt1adhom magtma, ilium huma missirijiet ghaqlin tal-famil­ja, u xi wt1ud sacerdoti, nisthajjel frott tat-taghlim u 1-gid Ii lahqu hadu mill-Museum. Jistt1oqqilhom li jkunu mfakkra ghax gt1arfu jot1orgu barra minnhom infushom biex jinghataw ghall-ohrajn. Taw minn t1inhom, mis-sahha, mill­energija u s-sengha Ii Alla zejjinhom biha. Kienu jafu jhobbu!

Ilium ii-post inbidel u ma jingt1arafx minn kif kien qabel. Ftit tas-snin ilu nbniet sala kbira fuq bil-ghajnuna ta ' Manwel Buhagiar, membru tal-Museum fdan ir-rat1al, fejn jistgtrn jsiru laqghat gt1at-tfal u 1-genituri taghhom flin1kien. Barra attivitajiet ohra matul is-sena, fosthom id-dimostraz­zjoni bil-bambin lejliet il-Milied, Ii filia tiehu sehem il-banda San Pio X, isiru regolarment klassijiet tal-katekizmu, ibda minn dawk ta' sena qabel 1-Ewwel Tqarbina sa dawk ta' sittax -ii sena, biex ma nsemmix ukoll il-laqgha ta ' kuljum ta' siegha tagh!im ghas-soCi LI zghaiagh ta' rieda tajba. Barra mill-kelma hajja, it-taghlim isir ukoll permezz ta' ghajnuniet ohra, bhal filmini, tape-recorders, projectors, stampi, computers u power points. Forsi mhux barka ta ' Alla!

Storia twila Ii trid aktar spazju biex tiktibha kollha. Zgur Ii i11a semmejtx hafna nies u benefatturi Ii ghenu biex din 1-istoria ssehh. Jekk taghsarha johorgu minnha hafna flus , imma wkoll hafna gharaq u dmugh. Kultant nistaqsi !iii nnifsi: kieku dan ix-xoghol kollu jsir ilium, kienu jinstabu daqshekk qlub generuzi lesti biex jaghtu daqqa t'id? It­

twegiba hi Iva. ttal Lija hi maghrufa ghas-sens ta' ghaqda, solidarjeta, ftehin1 u komunjoni. ]'Alla nibqgtrn hekk: xejn pa1titi, xejn piki bla sens; xejn ghira; xejn firdiet. Prova ta ' dan hi 1-festa tas-Salvatur, frott il-hidma ta' hafna flin1kien. Flimkien naslu ghal kollox, mifrudin ma niswew ghal xejn!

Issa x'jonqos? Zgur jonqos it-talb ta' kulhadd biex jinbtu vokazzjonijiet musewmini, ghax s'issa ninqdew b'katekisti . Ii jigu kuljum minn barra r-rahal. Ma nahsibx Ii dan Im ta' unur ghalina! Nittamaw Ii nkomplu jkollna 1-koperazzjoni tal-genituri Ii jibaghtu Iii uliedhom ghall-formazzjoni Nisranija. Nhallu fidejn Alla Ii ma jonqos qatt jaghti 1-ghajnuna tieghu Iii min jitlobhielu bl-ispirtu u 1-verita.

Socjctit Muzikali Banda San Pio X - Lija 93 1:esl.a tas - Si1lvatu1· 2<><>7 \..VW\.V .sanpic.lxhandcluh .c<>lll