دستورالعمل ارزیابی اثرات محیط زیستی خطوط لوله انتقال

نفت و گاز

ساخت داخل و يمعاونت امور مهندس

۱۳۸۶سال

1.....................................................................................................................................................................مقدمه

4........................................................................................................ کلیات -1 4.............................................................................. گردش کارگزارش ارزیابی -1-1 6...................................................................... جمع آوري و استفاده از داده ها -1-2

7...................................ابی رعایت شود نکاتی که باید تنظیم و تدوین گزارشهاي ارزی-1-3

10...........................................................................چکیده نحوه تهیه و تنظیم -1-4

12........................................................................................ نحوه تشریح طرح -2

12............................................................................................ عنوان طرح -2-1

12.................................................................. اهداف، نیازها وضرورت هاي طرح -2-2

12.............................................................................................. اهداف – 2-2-1 12........................................................................................... کلیات -2-2-1-1

12......................................................... نکاتی که باید در این بند ارائه شود -2-1-2 -2

13............................................................................. ضرورت اجرا و نیازها-2-2-2

13............................................................................................ کلیات -2-2-2-1

13.......................................................... نکاتی که باید در این بند ارائه شود-2-2-2-2

14.............. هماهنگی و هم راستایی طرح مورد بررسی با سیاستهاي ملی و منطقه اي-2-3

14.................................................................................................کلیات-2-3-1

14............................................................. نکاتی که باید دراین بند ارائه شود -2-3-2

مجموعه قوانین ومقررات زیست محیطی مرتبط با طرح هاي توسعه خطوط انتقال نفت -2-4 15..............................................................................................................وگاز

15............................................................................................... کلیات-2-4-1

16............................................................. نکاتی که باید دراین بند ارائه شود -2-4-2

18................................................... موقعیت مسیر اجراي طرح وتاسیسات وابسته -2-5

18................................................................................................ کلیات-2-5-1

18............................................................. نکاتی که باید دراین بند ارائه شود-2-5-2

21....................................................................... گزینه هاي مکانی وفنی طرح -2-6

الف

21................................................................................................ کلیات-2-6-1

21.................................................................................. گزینه هاي مکانی–2-6-2

21.............................................................................................کلیات -2-6-2-1

22..................................................... انتخاب محل ایستگاههاي شیر فلکه -2-6-2-1-1

22....................................................... انتخاب محل تلمبه خانه هاي نفت -2-6-2-1-2

23........................................................... نکاتی که باید دراین بند ارائه شود-2-6-2-2

24.................................................................................... گزینه هاي فنی -2-6-3

24............................................................................................: کلیات-2-6-3-1

25............................................................ نکاتی که باید دراین بند ارائه شود-2-6-3-2

25............................................ تعیین مرحله بندي طرح هاي خطوط لوله نفت وگاز-2-7

25................................................................................................ کلیات-2-7-1

27.............................................................. نکاتی که باید دراین بند ارائه شود-2-7-2

28...................................................................ریز فعالیتهاي طرح فعالیت ها و-2-8

28................................................................................................ کلیات-2-8-1

28.............................................................................. مرحله امکان سنجی -2-8-2 28...................................................................................... مرحله طراحی-2-8-3 28.....................................................................هاي مرحله احداث ریزفعالیت-2-8-4

28............................................................................................ کلیات -2-8-4-1

33.................................................... ریز فعالیتهاي مربوط به مرحله بهره برداري-2-8-5

33.............................................................................................کلیات -2-8-5-1

35........................................................... نکاتی که باید دراین بند ارائه شود -2-8-5-2

37.......................................................................................سیسات جانبی تا-2-9

37.................................................................................................کلیات-2-9-1

37.................................................... تاسیسات جانبی طرح هاي انتقال گاز -2-9-1-1

37.................................................... تاسیسات جانبی طرح هاي انتقال نفت-2-9-1-2

40............................................................ نکاتی که باید دراین بند ارائه شود -2-9-2

41....................................................................................... ویژگیهاي طرح-2-10

41...................................................................................... ظرفیت طرح-2-10-1

ب

41.......................................................................................... کلیات -2-10-1-1

41....................................... نکاتی که باید دراین بند ارائه شود بقرار زیر است-2-10-1-2

43...........................................................سرمایه گذاري) تخمین کلی(برآورد -2-10-2

43.......................................................................................... کلیات -2-10-2-1

43.......................................................... نکاتی که باید دراین بند ارائه شود-2-10-2-2

44............................ برآورد نوع ومیزان مواد اولیه ،محل تامین و نحوه انتقا ل آنها-2-10-3

44.......................................................................................... کلیات -2-10-3-1

44......................................................... نکاتی که باید دراین بند ارائه شود-2-10-3-2

45.........................................................برآورد نیروي انسانی ومحل تامین آن-2-10-4

45.......................................................................................... کلیات- 2-10-4-1

45......................................................... نکاتی که باید دراین بند ارائه شود-2-10-4-2

46............................................................................................. حریم -2-10-5

46........................................................................................... کلیات-2-10-5-1

47........................................................ نکاتی که باید دراین بند ارائه شود -2-10-5-2

.............................................................. لولهاهم آلودگی وجنبه هاي تخریبی خطوط-3

48.................................................................................................... کلیات-3-1

48...............................................................................................تخریب -3-1-1

49.............................تشریح اهم فعالیتهاي منجر به تخریب وآلودگی محیط زیست -3-1-2

50.................................................................. نکاتی که باید دراین بند ارائه شود-3-2

52...................................................................یست موجودتشریح وضعیت محیط ز-4

54........................................................ محدوده مطالعاتی ارزیابی زیست محیطی -4-1

55............................................................................ تعیین محدوده بالفصل-4-1-1

55..............................................................تعیین محدوده تحت تاثیر مستقیم -4-1-2

57........................................................... محدوده تحت تاثیر غیر مستقیم طرح-4-1-3

57......................................................... وضعیت محیط زیست فیزیکی و شیمیایی-4-2

پ

59......................................................................................... شکل زمین-4-2-1

62........................................................................................هاي آن و پدیده وضعیت زمین شناسی -4-2-2

63........................................................................................ هیدرولوژي -4-2-3

63................................................................................ آبهاي سطحی-4-2-3-2-1

64.............................................................................. آبهاي زیرزمینی-4-2-3-2-2

65............................................................................................هواشناسی-4-2-4

67.................................................................................................. صدا -4-2-5

68.................................................................. وضعیت محیط زیست بیولوژیکی -4-3

68...........................................شرایط زیستگاهی ازلحاظ گیاهی وجانوري وآبزیان -4-3-1

68........................................................... این بند ارائه شوددر نکاتی که باید -4-3-1-1

69...................................................................... گونه هاي گیاهی و جانوري -4-3-2

69................................................................ نکاتی که باید در این بند بیاید-4-3-2-1

71.................................................................................. گونه هاي جانوري-4-3-3

71................................................ نکاتی که باید درارتباط با این بند ارائه شود-4-3-3-1

72.................................................. گونه هاي جانوري نادرودرمعرض خطرانقراض-4-3-4

72.................................................د نکاتی که باید درارتباط بااین بند ارائه شو-4-3-4-1

73............................................................................... مناطق ویژه زیستی -4-3-5

73......................................................... نکاتی که باید دراین بند ارائه شود -4-3-5-1

74...................................................... ویژگی هاي اقتصادي واجتماعی و فرهنگی -4-4

74...............................................................................ویژگی هاي اقتصادي-4-4-1

74........................................................... نکاتی که باید دراین بند ارائه شود -4-4-1-1

75............................................................................. ویژگی هاي اجتماعی -4-4-2

75.......................................................... نکاتی که باید دراین بند ارائه شود -4-4-2-1

76...................................................................................... بهداشت ورفاه -4-4-3

76.......................................................... نکاتی که باید دراین بند ارائه شود -4-4-3-1

76...............................معرفی اجمالی سایر طرح هاي توسعه مصوب یا دردست اجرا -4-4-4

76.......................................................... نکاتی که باید دراین بند ارائه شود -4-4-4-1

ت پ

76.......................................................................................کاربري اراضی -4-4-5

76........................................................... نکاتی که باید دراین بند ارائه شود -4-4-5-1

77........................................................................................ باستانی آثار -4-4-6

77........................................................... نکاتی که باید دراین بند ارائه شود -4-4-6-1

78..........................................................................................هبی آثار مذ-4-4-7

78........................................................... نکاتی که باید دراین بند ارائه شود -4-4-7-1

79................................................................. چشم اندازها ومناظرطبیعی مهم-4-4-8 79............................................................................................ کلیات -4-4-8-1 79.......................................................... نکاتی که باید در این بند ارائه شود -4-4-8-2

80......................................... پیش بینی وطبقه بندي اثرات وپیامدهاي زیست محیطی -5

80............................................................... اثرات وپیامدهاي مثبت ومنفی طرح -5-1

81.............................................................. نکاتی که باید دراین بند ارائه شود -5-1-1

82.........................................................................مستقیم وغیرمستقیم اثرات-5-2

82.............................................................................................. کلیات -5-2-1

83.............................................................. نکاتی که باید دراین بند ارائه شود -5-2-2

85...........................................................وپیامدهاي کوتاه مدت وبلندمدت اثرات-5-3

85............................................................................................... کلیات -5-3-1

85.............................................................. نکاتی که باید دراین بند ارائه شود -5-3-2

87.....................................................................وپیامدهاي مهم وبرجسته اثرات-5-4

87............................................................................................... کلیات -5-4-1

87.............................................................. نکاتی که باید دراین بند ارائه شود -5-4-2

89.....................................................وپیامدهاي اجتناب پذیرواجتناب ناپذیر اثرات-5-5

89............................................................................................... کلیات -5-5-1

89.............................................................. نکاتی که باید دراین بند ارائه شود -5-5-2

90....................................................وپیامدهاي برگشت پذیر وبرگشت ناپذیر اثرات-5-6

90................................................................................................ت کلیا-5-6-1

91.............................................................. نکاتی که باید دراین بند ارائه شود -5-6-2

92.................................... پیش بینی اثرات زیست محیطی ناشی از سوانح غیرمترقبه -5-7

92............................................................................................... کلیات -5-7-1

ث

92............................................................. نکاتی که باید دراین بند ارائه شود -5-7-2

93................................................... تجزیه و تحلیل اثرات و پیامدهاي زیست محیطی-6

93..................................وپیامدهاي زیست محیطی طرح تعیین دامنه واهمیت اثرات-1- 6

93............................................................................................... کلیات -6-1-1

94.............................................................تی که باید دراین بند ارائه شود نکا-6-1-2

96.....................................وپیامدهاي تخریبی طرح شناسایی وتعیین مجموعه اثرات-6-2

٩٧............................................................... نکاتی که باید دراین بند ارائه شود-6-2-1

97...............................ابعاداقتصادي واجتماعی اثرات وپیامدهاي تخریبی طرح بررسی -6-3

97................................................................................................: کلیات-6-3-1

98.............................................................. نکاتی که باید دراین بند ارائه شود -6-3-2

99.........................................امدهاي منفی ومثبت وپی تجزیه وتحلیل مجموعه اثرات-6-4

99............................................................................................... کلیات -6-4-1

99...................................... طبقه بندي اثرات وپیامدهاي زیست محیطی طرح -6-4-1-1

م مجموعه اثرات و استفاده از روش هاي مناسب براي تجزیه وتحلیل منظ-6-4-1-2 ١٠٠............................................................پیامدهاي زیست محیطی طرح موردمطالعه

105............................................................ نکاتی که باید دراین بند ارائه شود -6-4-2

106..................... ارزیابی و اولویت بندي گزینه هاي مختلف طرح ازنظر زیست محیطی -6-5

106............................................................................................. کلیات -6-5-1

106............................................................ نکاتی که باید دراین بند ارائه شود -6-5-2

107......................... تلفیق گزینه هاي زیست محیطی واقتصادي وانتخاب گزینه بهینه -6-6

108......................................... ارزیابی گزینه هادرقالب عدم اجرا ، آري وآري مشروط-6-7

109...................................................................... برنامه مدیریت زیست محیطی- 7

109................................................................................................. کلیات -7-1

١١٠...............................................................ود نکاتی که باید دراین بند ارائه ش-7-2

110........................ نکاتی که باید در ارتباط با تمهیدات زیست محیطی رعایت شود -7-2-1

ج

نکاتی که باید در تعیین منابع انسانی ومالی و سازمان موردنیاز براي اجراي تمهیدات -7-2-2

111............................................................................زیست محیطی طرح ارایه شود

113.................................. نکاتی که باید در برنامه پایش زیست محیطی ارایه شود-7-2-3

115........................................ی زیست محیطی اجمالی وتفصیلی تهیه گزارشهاي ارزیاب-8

115............................................................ تهیه وتدوین گزارش ارزیابی اجمالی -8-1

115.............................................................................................. کلیات-8-1-1

116...................................................... فهرست مطالب گزارش ارزیابی اجمالی -8-1-2

120.. .................................................................................... تهیه وتدوین گزارش ارزیابی تفصیلی -8-2

120.............................................................................................. کلیات-8-2-1

121......................................................هرست مطالب گزارش ارزیابی تفصیلی ف-8-2-2

133..................................................................................: معرفی تیم مطالعاتی -9

133.................................................................................................:کلیات -9-1

134...........................................................................................................................................هاپیوست

136...................................................................قوانین و مقررات زیست محیطی مرتبط : 1پیوست شماره 148......................................................................اهداف احداث خطوط انتقال نفت و گاز: 2پیوست شماره 154..................................................................هاي خطوط لوله از نظر اجرامرحله طرح: 3پیوست شماره

ها و حریم خطوط لوله انتقـال توضیحاتی در خصوص سرفصل فعالیت : 4پیوست شماره 164...................................................................................................................................نفت و گاز

168..............................................................................:منابع وماخذ -10

چ

مجموعه قوانین ومقررات زیست محیطی مرتبط با : 1جدول شماره

17...............................................................................طرح انتقال خط لوله گاز ونفت طرح خط ...... استانداردهاي زیست محیطی مرتبط با آالینده هاي احتمالی مرحله : 2جدول شماره

17................................................................................................انتقال گاز و نفت 40................................نوع تاسیسات وتجهیزات طرح وموقعیت استقرار آنها: 3جدول شماره 42...........خصات وظرفیت طرح هاي احداث خطوط لوله انتقال گاز طبیعیمش : 4جدول شماره ی مشخصات وظرفیت طرح هاي احداث خطوط لوله انتقال نفت خام ، گاز طبیع : 5جدول شماره

42.................................................................................پاالیش نشده ومایعات گازي 43.....................................................جدول میزان سرمایه گذاري طرح : 6جدول شماره 44............................................................اطالعات تامین مواد ومصالح : 7جدول شماره 45..........................................................اي مورد نیازمهارت و تخصصه : 8جدول شماره و ...خالصه فعالیت هاي منجر به تخریب وآلودگی هاي زیست محیطی طرح : 9جدول شماره 51..................................................................................................مشخصات آنها 56..............................حداکثربرد یا شعاع تاثیرگذاري ریز فعالیت هاي طرح : 10جدول شماره 61..............................................بافت ، عمق ونوع خاك مسیرخط لوله : 11جدول شماره 64...............ودخانه هاي مهم منطقهمحل هاي تالقی مسیر اجراي طرح با ر : 12جدول شماره 66............................مشخصات اهم عوامل اقلیمی محدوده مطالعاتی طرح: 13جدول شماره 67....................................براي دوره آماري ............وضعیت باد درایستگاه : 14جدول شماره 70..............................مشخصات عمومی پوشش گیاهی محدوده مطالعاتی: 15جدول شماره 71.................................................گونه هاي جانوري محدوده مطالعاتی: 16جدول شماره ٧٢.............گونه هاي جانوري محدوده مطالعاتی براساس فهرست طبقه بندي: 17جدول شماره 81فهرست مجموعه اثرات وپیامدهاي زیست محیطی همراه با ماهیت ومنشاء اثر : 18جدول شماره

84.......) مستقیم غیر مستقیم(اثرات وپیامدهاي زیست محیطی طرح برحسب : 19 شماره جدول 86..........زمان اثرگذاريازنظر طول ..... اثرات وپیامدهاي زیست محیطی طرح :20جدول شماره 88.............................اثرات وپیامدهاي مهم وبرجسته طرح خط لوله انتقال : 21جدول شماره 90..................اثرات وپیامدهاي اجتناب پذیر واجتناب ناپذیر طرح خط لوله : 22جدول شماره ویژگی برگشت پـذیري وبرگـشت ناپـذیري مجموعـه اثـرات وپیامـدهاي زیـست : 23جدول شماره

91....................................................................................................................................محیطی طرح خط لوله 96... اثر یا پیامد بندي شدت اثرات و پیامدهاي تخریبی طرح بر حسب ویژگی طبقه : 26جدول شماره 97......فهرست طبقه بندي شده اثرات وپیامدهاي تخریبی زیست محیطی طرح: 27جدول شماره

ح

99................................طبقه بندي اثرات و پیامدهاي زیست محیطی طرح: 28جدول شماره 100 .............................................................................مقایسه انواع روش هاي ارزیابی : 29جدول شماره 102.....................................راهنماي سنجش کیفی اثرات زیست محیطی :30جدول شماره

104...............:ماتریس ارزیابی اثرات زیست محیطی خطوط انتقال نفت وگاز : 31شماره جدول 105..................شاخص هاي کیفی تعیین اثرات وپیامدهاي زیست محیطی : 32جدول شماره 107.....................................................مقایسه گزینه هاي مکانی طرح: 33 جدول شماره 111..............................................فهرست تمهیدات زیست محیطی طرح : 34جدول شماره 113................................هزینه تمهیدات زیست محیطی وموارد مصرف آن: 35جدول شماره 114.......................................برنامه آزمایشهاي پایش زیست محیطی طرح : 36جدول شماره

133........................مشخصات تیم مطالعاتی گزارش ارزیابی زیست محیطی : 37شماره جدول 140 ..................................................................استاندارد آلودگی صوتی کشور : 38جدول شماره 150 ..........هاي خطوط انتقال گاز حسب نوع لوله اهداف قابل انتظار براي طرح :39جدول شماره هاي خطوط انتقال نفت خام و مایعات گازي حسب ل انتظار براي طرح بااهداف ق : 40جدول شماره

151 ...............................................................................................................................نوع لوله 158 ......................عرض حریم معمول در خطوط انتقال گاز برحسب قطر لوله :41جدول شماره 158 ..........عرض حریم معمول خطوط لوله در عبور از باغات برحسب قطر لوله :42جدول شماره جهـت منـع احـداث ابنیـه 72/0 ضریب طراحـی -انتقال گاز حریم خطوط لوله :43جدول شماره

159 .........................................................................................)برحسب متر( عادي از محور لوله جهت منع احداث ابنیه عادي 6/0ضریب طراحی –خطوط لوله انتقال گاز حریم :44جدول شماره 159 .................................................................................................)متر برحسب ( از محور لوله

جهت منع احداث ابنیه عادي 5/0ضریب طراحی –خطوط لوله انتقال گاز حریم :45جدول شماره 160 .................................................................................................)متر برحسب ( از محور لوله

جهت منع احداث ابنیه عادي 4/0ضریب طراحی –خطوط لوله انتقال گاز حریم :46جدول شماره 160 .................................................................................................)متر برحسب ( از محور لوله

خطـوط انتقـال منع احداث ابنیه محل تجمع و یا خطرنـاك در مجـاورت حریم :47جدول شماره 161 ........................................................................................................................................زگا

161 ......... از خطوط انتقال فشار قوي برقمعمول خطوط لوله انتقال گاز حریم :48جدول شماره 162 ...................................................................نفتخطوط لوله انتقال حریم :49جدول شماره محیطـی طـرح هـاي خطـوط راهنماي انتخاب کارشناس براي مطالعات زیـست :50جدول شماره

167 ....................................صادي و اجتماعیهاي فیزیکی و اقت گاز در بخش محیطو انتقال نفت

خ

مقدمه بـر ايـن . سازد محيط زيست ناميده ميـشود گذاريم و ما را متاثر مي آنچه ما برآن اثر مي

محـيط زيـست مـا را ) مرتع، بيابان و نظاير آن ، نظير جنگل ( اساس نه تنها منابع طبيعي و موجوديـت و دهند بلكه هر آنچه بدست انسان ساخته شـده و توسـعه يافتـه يمتشكيل

جـزء محـيط زيـست ) بـد يـا خـوب ( سـازد ت را متاثر مي اسالمت انسان و ديگر موجود .شود محسوب مي

تواننـد ها همان قدر كه مـي طرح. باشند ، طرحها مي زيست يكي از عوامل اثر گذار بر محيط براي زندگي بشر و ديگر موجودات تعالي و رفاه ايجاد كنـد در صـورت نامناسـب بـودن

توسـعه . حيات و موجوديت انسانها و سـاير موجـودات را بـه مخـاطره انـدازد تواند ، ميريـزي واقعي و پايدار در گرو رعايت مقررات و مالحظات زيست محيطي در بطـن برنامـه

قـرن بيـستم بـدنبال انتـشار اسـتراتژي جهـاني ۸۰در اين راستا در دهه . ها ميباشد طرح رهيــافتي فراگيــر و همــه جانبــه WWFNEP/IUCNحفاظــت از محــيط زيــست توســط

.شكل گرفت ) ارزيابي پيامدهاي زيست محيطي ( EIA∗تحت عنوان ) مشترك جهاني (

تـصميمات (UNECD)ي سـازمان ملـل مبراساس مصوبه چهل و ششمين مجمـع عمـو ∗* UNEPيكي از چهار موضـوع اصـلي زيست سازمان ملل، شوراي حكام برنامه محيط

. تعريف و مورد تاييد قرار گرفت EIAمحيط زيست و اقتصاد در قالب در زمينه

اطمينـان يـافتن از اصـولي بـودن اثرات زيست محيطـي ، هدف از انجام مطالعات ارزيابي هـاي يـك طـرح در راسـتاي رعايـت ها و فعاليـت سياستها و اهداف تعيين شده در برنامه

: و شامل موارد زير است باشدميمقررات، قوانين و استانداردهاي زيست محيطي

ها و پيامدهاي زيست محيطي ناشي از اجرا و بهره بـرداري پيش بيني مهمترين جنبه – ۱ .از طرح

. پيش بيني اثرات و پيامدهاي قابل اجتناب و اجتناب ناپذير طرح – ۲

∗ Environment Impact Assessment **∗United Nations Environmental Programme

. مقايسه گزينه هاي مختلف فني و مكاني طرح از ديدگاه زيست محيطي– ۳

هيدات و راهكارهاي مناسب براي پرهيز از اثرات منفي قابل اجتناب و كاهش معرفي تم– ۴ .اثرات منفي اجتناب ناپذير

ارائه برنامه كنترل و پايش اثرات زيست محيطـي طـرح بـراي مرحلـه هـاي احـداث و – ۵ .برداري بهره

ه بينـي بـ اوليه در پـيش EIA بازرسي طرح به منظور مشخص نمودن ميزان موفقيت – ۶ .موقع اثرات و پيامدهاي طرح و كنترل آنها

در كشور ما براساس اصل پنجاهم قانون اساسي كشور ، حفاظت از محـيط زيـست يـك كليـه فعاليـت وظيفه همگاني تلقي شده و ضمن تاكيد بر رعايت مالحظات زيست محيطـي ،

آن مالزمه هاي اقتصادي و غير آن كه با آلودگي محيط زيست يا تخريب غير قابل جبران .پيدا كند ممنوع شده است

در راستاي دستيابي به اين اصل و رسيدن به يك توسعه پايدار ، ارزيابي زيست محيطـي خود را پيدا كرد و شورايعالي حفاظت محيط ي در كشور ايران جايگاه قانون ۱۳۷۳از سال

عمراني – طرح بزرگ صنعتي۷زيست براي اولين بار لزوم ارزيابي اثرات زيست محيطي همچنين شورايعالي حفاظت محيط زيست . سنجي تصويب نمود امكان مرحلهكشور را در

طرحهاي خطوط لوله نفت و گاز ۹/۹/۷۹كشور در نوزدهمين صورتجلسه خود در تاريخ .را نيز مشمول انجام مطالعات ارزيابي زيست محيطي نمود

ظـت محـيط زيـست درصـدد ا حفوزارت نفـت و سـازمان در راستاي اجراي اين مصوبه، UNEP ∗المللي نظيـر برآمدند با استفاده از تجارب كشورهاي توسعه يافته و مجامع بين

& ESCAPزيست محيطي طرحهاي خطـوط دستورالعمل ارزيابي ، و تجربه كارشناسان .انتقال نفت و گاز را تهيه نمايد

∗ United Nations Economic and Social Commissions for Asia and Pacifics.

يـابي محـيط زيـست در اين دستورالعمل سعي شده ضمن همـاهنگي بـا سرفـصلهاي ارز كارفرمايان مربوط كشور راهنمايي هاي الزم براي تهيه گزارشها در اختيار مشاورين و

.گزارشها جامع و يكنواخت باشند ، قرار گيرد تا ضمن تسهيل در روند انجام كار

.اين دستورالعمل شامل دو مرحله ارزيابي اجمالي و ارزيابي تفضيلي ميباشد

چهـار HSE رؤسـاي ،ين دستورالعمل با همكاري مهندسين مشاور شايان ذكر است كه ا شركت اصلي وزارت نفت ، نماينده وقت محيط زيست وزارت نفت و كارشناسان معاونـت

. تهيه شده است وزارت نفتامور مهندسي و فناوري

از مشاوران و كارشناسان و مجريان طرحها تقاضا ميشود هرگونه نظرات اصالحي خود نت امور مهندسي و فناوري به منظور تعالي و غناي اين دسـتورالعمل ارسـال را به معاو

.نمايند

ساخت داخلمعاونت امور مهندسی و

۱۳۸۶سال

: کلیات -1

:گزارش ارزیابی گردش کار-1-1

، تهیه طرحهامطالعات ارزیابی پیامدهاي زیست محیطی دراولین گزارش مورد نیازپس از ارائه گزارش ارزیابی اجمالی به سازمان حفاظت . اجمالی می باشدیگزارش ارزیاب

ظرف مدت یک ماه از زمان ارائه این گزارش اعالم نظر ، سازمان مذکور محیط زیست ضروریست یا براي طرح مورد نظر خواهد نمود که تهیه گزارش ارزیابی تفصیلی یا جامع

صورتیکه کل طول خط در محلی که فاقد ارزش براي خطوط لوله انتقال نفت و گاز در؟نه) نظیر بعضی از نقاط خشک کویري(زیست محیطی از نظر محیط زیست انسانی و طبیعی

، اجراگردد معموالً تهیه وارائه گزارش ارزیابی اجمالی کافی خواهد بود ولی از آنجا که استد و ن طبیعی عبور می کناصوالً خطوط لوله انتقال نفت و گاز معموالً از محیطهاي مختلف

محیطی مسیر احداث خطوط لوله و نیز با توجه به نوع محموله با توجه به حساسیتهاي براي صرفه جویی در زمان و تسریع در بررسی و اخذ مجوز زیست در بعضی مواردآن ،

تدوین . ، در اولین گام مستقیماً اقدام به تهیه گزارش ارزیابی تفصیلی می گرددمحیطیزارش ارزیابی اصوالً فرآیندي است که غیر از رعایت چارچوب اعالم شده از سوي سازمان گ

حفاظت محیط زیست، ظرافت هاي خاصی را می طلبد که بستگی به تجارب و هنر به هر حال رعایت یکسري نکات درجریان تدوین . مدیریت گروه مطالعات ارزیابی دارد

ي در میزان کارآمدي و سودمندي اینگونه گزارشها ، می تواند نقش مفیدمطالعات ارزیابی در ارزیابی اثرات زیست محیطیبازنگريبطور کلی گردش کار بررسی و . داشته باشد

. ارائه شده است 1نمودار شماره

زسنجی انجام اطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی و بررسیاروند نی : 1نمودار شماره گزارشهاي مربوط

: جمع آوري و استفاده ازداده ها -2-١

د تدوین گزارشهاي نکات مهم، نحوه جمع آوري واستفاده از داده ها درفرآینیکی از .ارزیابی پیامدهاي زیست محیطی می باشدکه در زیر تشریح می گردد

هرچقدر از نظر داده ها غنی . ارزیابی پیامدهاي زیست محیطی متکی به داده هاستوجود داده هاي بیشتر و . و اطمینان بیشتري انجام دادباشیم ، می توان ارزیابی را با دقت

ولی همیشه این امکان وجود . نی، نتیجه بهتري خواهد داشتمستمر در یک دوره طوالامروزه ما وقتی . ندارد که از داده هاي غنی و پیوسته در یک دوره طوالنی بهره گرفت

انجام طرحی را دریک منطقه مورد ارزیابی قرار می دهیم شرایط عینی کنونی فقط پرده ه طوالنی زندگی را پیش روي ما کوتاه یا به عبارت دیگر یک نگاه لحظه اي از یک دور

سال گذشته می گیریم ، 15 تا 10حتی گاهی نتیجه اي که از داده هاي . قرار می دهدممکن است کامالً با واقعیت منطبق نباشد زیرا احتمال دارد مقاطعی را از نظردورداشته

طوالنی جمع آوري داده ها و تحلیل پدیده هاي محیطی در مدت زمان بنابراین . باشیم محیطی سودمند زیستترجیحاً براي بهبود و اصالح کیفیت داده ها و تحلیل پدیده هاي

ها با صحت و قطعیت بدیهی است تصمیمات طرح براساس این گونه داده. باشدمی .کندالبته این زمان بصورت کامل از زمان اجراي طرح تبعیت می. گرددبیشتري اتخاذ می

:ها را می توان بشرح زیر دسته بندي کرد ن داده ایدرکشور ما منابع

تشکیالت حقوقی که مسئولیت اجراي طرح مجموعه: کارفرما یا صاحب طرح •اطالعات مربوط به طرح ، شامل مشخصات . خط لوله مورد نظر را عهده دار می باشد

مشخصات فنی مکان استقرار، مرحله بندي، مرحله هاي توسعه، نیروي انسانی مورد نیاز، خط لوله و همچنین برخی از اطالعات محیطی طرح را می توان از کارفرما اخذ و ضمن

.استفاده، ازآنها اطالعات جدیدي را نیز تولید نمود

منابع اطالعاتی این کانون ها، نیز بسیار قابل توجه ): دولتی و غیردولتی ( مشاوران • .است

.ی توان اطالعاتی از آنها بدست آورداز مراجعی هستند که م: کتابخانه ها •

با توجه به آگاهی و تجربیات این گروه ها، می توان از : گروههاي محلی ذینفع • .اطالعات آنها استفاده کرد

این جوامع در رابطه با منطقه طرح ممکن است اطالعاتی داشته : جوامع فرهیخته • . باشند

است بدلیل سرشت تحقیقاتی خود این مراکز ممکن : دانشگاهها ومراکز آموزشی • .اطالعاتی دراین زمینه داشته باشند

بسیاري از مردم عادي منطقه ، بدلیل آشنایی با محیط پیرامون خود و : توده مردم • .توانند اطالعات سودمندي ارائه دهندزندگی و کار در آن می

عایت شود بقـرار زیـر نکاتی که باید در زمینه تنظیم و تدوین گزارشهاي ارزیابی ر -1-3 :است

دیاثرات فعالیت پیشنهادي بر محیط زیست را بطور جامع معلوم نمای •

در قوانین پیش بینی شده است که هر دو اثرات مثبت و منفی باید براي روشن . شدن اثرات یک فعالیت تازه بیان گردد

. ناپذیر بر محیط زیست را مشخص کند گزارش باید هر گونه اثر منفی اجتناب •

باید توجه شود که گزارش ارزیابی ، یک سند تعهد آور است لذا هم تهیه کنندگان •گزارش و هم مجریان طرح هاي توسعه هر دو ضمن توجه به این موضوع باید به یاد داشته

قانون71 که عیناٌ درماده توسعه سوم قانون برنامه105باشند که براساس مفاد ماده یکه به یرعایت نتایج ارزیابی توسط مجریان طرح ها شدهءبرنامه چهارم توسعه تنفیذ وابقا

تایید سازمان حفاظت محیط زیست می رسد الزامیست لذا ضمن جلب توجه نسبت به مسئولیت مطالب ارائه شده متذکر می شود که صحت و سقم اطالعات ارائه شده و نیز

مجري طرح بوده و همچنین عملی کارفرما وبه عهده درهر زمانیکاستی هاي احتمالی یا غیر عملی بودن تمهیدات و نیز گزینه هاي فنی ومکانی منتخب درگزارشهاي ارزیابی

مجري طرح ، قبل از ارائه کارفرما یاموضوعی است که مقدور بودن اجراي آنها براي .درگزارش ارزیابی باید حل شده باشد

نه هایی که باید مورد بحث قرار گیرد حالت بدون اجراي طـرح اسـت یکی از گزی •یعنی اگر طرح اجرا نشود چه خواهد شد؟ یا بعبارتی اگراین طـرح اجـرا نـشود درمحـیط

در ایـن . زیست فیزیکی، طبیعی و اقتصادي و اجتماعی چه چیزهایی را ازدست می دهـیم که چنانچه دیطی باید پیش بینی کنن مورد تهیه کنندگان گزارش ارزیابی اثرات زیست مح

این طرح اجرا نشود وضع محیط زیست در آینده چگونه خواهـد بـود و ایـن پـیش بینـی . بعنوان پایه در مقایسه با اثرات فعالیت پیشنهادي بر محیط زیست بکار گرفته می شود

مطلبی که در قسمت پیشنهاد گزینـه هـا بایـد در نظـر گرفتـه شـود ارزشـیابی •ها از جهت برنامه هاي مشارکت مردم می باشد یعنی باید دید مردم متاثر از اجـراي ینهگز

طرح نسبت به اجراي آن نظر موافق دارند یا خیر؟

یکی دیگر از موضوعاتی که باید در تدوین گزارشهاي ارزیابی لحـاظ شـود تـشریح •ي شرایط بـا بهتـرین ارتباط بین استفاده هاي کوتاه مدت انسان از محیط زیست با نگهدار

این مطلب بر این اصل بنا شده است که هـر نـسل از نـسلهاي . بازده در درازمدت میباشد محیط زیست را جهـت نـسلهاي آینـده حفـظ و نگهـداري به عنوان امانتداري بشري باید

به محـیط زیـست آسـیب وارد مـی مخصوصاً در آینده توجه نمود که بنابراین باید . نماید ؟ بطور معمول در بسیاري از گزارشها که اثرات در ارتباط با دو مرحله ساختمان شود یا نه

و بهره برداري بوده است اثرات مربوط به مرحله ساختمان را کوتاه مدت و اثرات مربوط به . مرحله بهره برداري را دراز مدت به حساب آورده اند

.ل جبران بر منابع طبیعی ضرورت تشریح هر گونه اثر غیر قابل برگشت یا غیر قاب •

تجزیه و تحلیل هاي تکنیکی آمارها یا اطالعات کامالً تخصصی بایـد در قـسمتهاي • .پیوست آورده شوند

زیر نویس پایین صفحات در صورت لزوم نوشته شـود و ماخـذ مطالـب بایـد داده • .شود تا گزارش بتواند بصورت یک مجموعه اطالعات مورد استفاده قرار گیرد

ده اطالعات همچنین اعداد و ارقام یح وضع موجود محیط باید شامل چکیتشر •نقشه ها و نمودار ها به اندازه و تعداد کافی و مربوط به بحث باشد تا بتوان اثرات احتمالی

. ارزیابی نمود را بر محیط زیست آنطرح یا اثرات بعدي

د هـر یـک از افـراد مسافرت و بازدید از محل مورد بحث بسیار مهـم اسـت و بایـ •دست اندرکار تهیه گزارش الاقل یک یا چند مسافرت به منطقه داشته باشـد و وضـع را از

. نزدیک مشاهده و ارزیابی نماید

جهت تهیه فهرست عوامل زیست محیطی نباید بـه یـک روش واحـد اتکـا نمـوده، • مر هاي آنا گزینهنحوي به پروژه پیشنهادي و ی ه بلکه بهتر است مجموع روشهایی راکه ب

.تبط می گردد، به کار گرفت

:›› چکیده ‹‹ نحوه تهیه وتنظیم - 1-4

هدف از تهیه این بخش ، ارائه خالصه اي از مفاد گزارش براي آندسته از مخاطبین می باشد که یا فرصتی براي مطالعه تمامی صفحات آنرا ندارند یا ضرورتی براي این

.دارد موضوع وجود ن

: نکاتی که باید دراین بند ارائه شود، بقرار زیر است-

نام شرکت -1 نام کارفرما -2 نام طرح -3

نام وآدرس مجري طرح -4

.هدف از اجراي طرح و لزوم انجام آن -5

ویژگی هاي عمومی طرح -6

مرحله هاي اجرائی طرح و برنامه زمانی آن -7

ریز فعالیت هاي طرح -8

ولیه مصرفی ومحل تامین آنها، نوع ومیزان منابع وموادا -9

معرفی محل پیشنهادي براي اجراي طرح، گزینه هاي مکانی و دالیل انتخاب -10 .گزینه برتر

.نیازهاي زیربنایی وامکانات موجود -11

برآورد نیروي انسانی مورد نیاز -12

.خالصه اي از وضعیت عمومی محیط زیست منطقه وحساسیت هاي آن -13

طرح نسبت به نزدیکترین مناطق چهارگانه ارائه نقشه وضعیت محدوده اجراي -14 .سازمان حفاظت محیط زیست

.فهرست انواع آالینده ها وپسماندهاي مهم -15

.فهرست پیامدهاي مثبت ومنفی اجراي طرح -16

.دامنه واهمیت مهم ترین جنبه زیست محیطی طرح -17

.فهرست اقدامات پیشگیري ، کنترل وکاهش هریک از اثرات زیست محیطی -18

. مورد نیازپیوستهاي -19

. صفحه تجاوز کند 20 نباید ازحداکثر چکیدهتعداد صفحات •

. هاي این بخش الزامیست نقشهارائه ماخذ و منابع در زیرتمامی جداول و •

محـیط زیـست درخـصوص اداراتارائه مصوبات قانونی ،مجوز یا تاییدات ضمنی • صـفحه مفیـد 2 طرح خط لوله مورد بررسی در بخش پیوست هاي چکیده حداکثر در

.خواهد بود

: نحوه تشریح طرح-2

: عنوان طرح -2-1

: اهداف، نیازها و ضرورت هاي طرح -2-2

: اهداف – 2-2-1 : کلیات -2-2-1-1

در این . ح اهداف توسعه مورد نظر استبطور کلی در این بخش از گزارش، تشریفت و گاز بسته به موقعیت خصوص هر چند اهداف طرحهاي توسعه خطوط انتقال ن

مکانی، نوع فرآورده مورد انتقال، مبدا و مقصد خط لوله، تا حدي می تواند متفاوت باشد ولی با توجه به ماهیت خدمات مورد انتظار از اجراي اینگونه طرحها، می توان اهداف

ه ارائ EIA همین دستورالعمل طبقه بندي و در گزارشهاي 2مربوط را به شرح پیوست .نمود

: نکاتی که باید در این بند ارائه شود، بقرار زیر است-2-1-2 -٢

. بخش شامل اهداف اصلی و جنبی مشخص کنید2اهداف طرح را در -1 .اهداف را از حیث ملی ، منطقه اي و بخشی تفکیک و مشخص کنید -2 .اهداف بلند مدت و کوتاه مدت طرح را مشخص کنید -3

.حاظ جمعیتی، صنعتی و خدماتی تعیین کنیدشعاع پوشش خط لوله را از ل -4

: ضرورت اجرا و نیازها -2-2-٢

: کلیات -2-2-2-1

موضوع ضرورت اجرا و نیاز به احداث طرحهاي خطوط لوله نفت و گاز در بطن اهداف اینگونه طرح ها نهفته است بدین معنی که اصوالً اهداف طرحها در جهت پاسخ به نیازهاي

هدف از ارائه این بخش در گزارش ارزیابی ، آگاه نمودن مخاطبین .موجود می باشدبه عبارتی اجراي هر طرح با بروز یکسري . گزارش ارزیابی ، به اهمیت طرح می باشد

اثرات مثبت و منفی در محیط زیست همراه می باشد ، لیکن اجراي برخی از طرح ها با محیطی همراه می باشد که پذیرش آنها در ابعاد وسیعی از اثرات و پیامدهاي منفی زیست

محیط بدون آگاهی از ضرورت اجراي آن به هیچوجه مقبول نمی باشد و یا برعکس ممکن اجراي طرح ، به این نتیجه ضرورتاز آگاهی کافی است مسئولین و تصمیم گیرندگان با

ضرورت دارد برسند که اجراي این طرح با این ابعاد تخریب یا آلودگی توجیهی نداشته و . هاي دیگري را مد نظر قرار دهند مقبولیت آن، گزینهمجریان طرح براي

: نکاتی که باید در این بند ارائه شود، بقرار زیر است-2-2-2-2

اي و بخشی ضرورت اجراي طرح از دیدگاه ملی، منطقه •

ضرر و زیانهاي مالی، اقتصادي، اجتماعی و زیست محیطـی ناشـی از عـدم اجـراي • .رح مورد نظر ط

به عنوان مثال ذکر شود که عدم اجراي یک خط لوله انتقال گاز در مسیر یک نیروگاه که داراي مشکل حاد آلودگی هوا است، چه عواقب و یا پیامد هاي زیست محیطی منفی می تواند درپی داشته باشد و اجراي طرح فوق در حل مشکالت زیست محیطی و

. یل موارد و مناطق مورد اجرا چقدر ضروري و موثر می باشد اجتماعی این قب–اقتصادي

شود که با عدم اجراي آن، کدامیک از مشخص توجیه ضرورت اجراي طرح بمنظور •دیگر طرحهاي توسعه منطقه متوقف می شود و یا چـه درآمـد هـاي مـالی ناشـی از عـدم

اجراي خط لوله مورد بررسی محقق نمی شود

.ث کمک به صرفه جویی در مصرف منابع پایهضرورت اجراي طرح ازحی •

احداث خط لوله مورد نظر آیا درکاهش پتانسیل یا درصد وقوع سوانح زیست •محیطی منطقه موثر است یا خیر ؟ درصورت مثبت بودن پاسخ ، تشریح اجمالی ضرورت اجراي چنین طرح هایی در جهت کاهش پتانسیل یا درصد وقوع سوانح زیست محیطی

منطقه

ـ • نحـوي درایـن قـسمت آورده ه دیدگاه هاي مسئولین استان هاي مربوط اخـذ و ب .شود

هماهنگی و هم راستایی طرح مورد بررسی با سیاستهاي ملی و منطقه اي -2-3

:کلیات -2-3-1

یکی از وظایف تهیه کنندگان گزارشهاي ارزیابی اثرات زیست محیطی طرحهاي ی میزان مطابقت ، همخوانی و هم راستایی این قبیل توسعه خطوط لوله نفت وگاز، بررس

در این . طرح ها با سطح برنامه ریزي پنجساله و برنامه آمایش سرزمین کشور میباشد راستا الزم است طرح مورد بررسی را با برنامه هاي فوق کنترل و میزان

شرح زیر هم راستایی آن بطور شفاف در گزارش ارزیابی اثرات زیست محیطی مربوط به .ارائه شود آیا طرح مورد نظر با برنامه ها هم خوانی دارد ؟: الف آیا طرح مورد نظر را می توان یکی ازطرحهاي اجرایی برنامه ها منظور کرد؟: ب

: نکاتی که باید دراین بند ارائه شود بقرار زیر است-3-2-٢

بـه ویـژه نفـت (ور انرژي اهم سیاستها ، قوانین و برنامه هاي پنجساله مرتبط با ام • )وگاز

جایگاه طرح مورد بررسی در بین طرح هاي اجرایی نظام برنامه توسـعه پنجـساله • .آخرکشور

رئوس برنامه و راهبردهاي آمایش سرزمین درخـصوص محـدوده مـورد مطالعـه و • .بررسی میزان هماهنگی طرح مورد نظر با این برنامه

هاي آمایش سرزمین کمک تحقق اهداف و برنامه ، آیا می تواند به اجراي این طرح • .کند؟ درصورتیکه نتیجه مثبت باشد، این موارد را درگزارش باختصار بیان کنید

رئوس برنامه هاي پیشنهادي طرح جامع ناحیه یا طرح جامع شهرستان مربوط • را اخذ و همخوانی و هماهنگی طرح مورد بررسی را با رئوس ) طرح هاي مصوب(

هاي پیشنهادي مورد اشاره کنترل و چنانچه اجراي طرح کمکی به این موضوع برنامه .نماید، موارد را ذکر کنید

توسعه خطوط انتقال مجموعه قوانين و مقررات زيست محيطي مرتبط با طرح هاي-٤-٢ :نفت وگاز

: كليات -١-٤-٢

و قوانین زیست یکی از اهداف گزارش ارزیابی اثرات زیست محیطی ، ارائه مقرراتمحیطی درخصوص طرح توسعه مورد مطالعه و همچنین چگونگی رعایت این موارد از

باید بگونه اي تنظیم شود ارزیابی گزارش نحویکهه بسوي مجري یا مجریان طرح است :که نشان دهد

درخصوص طرح هاي خطوط لوله انتقال نفت وگاز چه قوانین ،مقررات : الف محیطی وجود دارد؟ واستانداردهاي زیست

در طول مرحله هاي احداث و بهره برداري از طرح مورد مطالعه ، هر یک از : ب . قوانین ومقررات زیست محیطی ارائه شده چگونه رعایت خواهد شد

با توجه به ماهیت ریز فعالیت هاي طرح هاي توسعه خطوط انتقال نفت وگاز و وعه قوانین ومقررات زیست محیطی کشور جنبه هاي زیست محیطی مربوط به آن ، مجم

گروه عمده طبقه بندي و ارائه نمود که مشروح این 6را در این ارتباط می توان در : این دستورالعمل ارائه شده است 1مباحث و قوانین و مقررات مربوط در پیوست شماره

قوانین و مقررات زیست محیطی مـرتبط بـا عبـور ایـن نـوع طـرح هـا از منـاطق -1 .چهارگانه تحت حفاظت و مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست

. قوانین ومقررات زیست محیطی مرتبط با جنبه هاي تخریب و آلودگی -2 .قوانین ومقررات زیست محیطی مرتبط با تغییر کاربري اراضی -3 قوانینی که اجراي طرح هاي توسعه خطوط لوله انتقال نفت وگاز را از منظر -4

.وجیه وضروري می کندمحیط زیست تــی و -5 ــست محیط ــات زی ــام مطالع ــزوم انج ــه ل ــوط ب ــررات مرب ــوانین و مق ق

. ارزیابی خطوط انتقال نفت وگاز .ون ها ومعاهدات بین المللیوانسی کن-6

: نکاتی که باید دراین بند ارائه شود، بقرار زیر است-4-2-٢

با طـرح مـورد مطالعـه را محیطی مرتبط زیستقوانین و مقررات و استانداردهاي • ارائه و در سـتون چهـارم 2 و 1پس از جمع آوري در قالب جداولی نظیر جدول شماره

، نحوه رعایت این قوانین ومقررات در طول مرحله احداث و بهره بـرداري از 1جدول شماره طرح توسعه مورد نظر را مشخص کنید، به نحوي که بررسی کنندگان گزارش بـا دریافـت

ین اطالعات ، در ادامه بررسی گزارش به رعایت قوانین و مقررات زیـست محیطـی کـشور ا . در طرح مورد نظر آگاهی یابند

مجموعه قوانین ومقررات زیست محیطی مرتبط با طرح انتقال خط لوله : 1جدول شماره .......و گازنفت

ردیف .....عنوان قانون و ...متن قانون ،آیین نامه و نحوه رعایت موارد مرتبط

1 2 3 4 5 6

هـاي احتمـالی مرحلـه احـداث یـا آالیندهاستانداردهاي زیست محیطی مرتبط با • : ارائه کنید 2بهره برداري خط لوله مورد بررسی را درجدول شماره

...... حتمالی مرحلهاستانداردهاي زیست محیطی مرتبط با آالینده هاي ا : 2جدول شماره ........و گازطرح خط انتقال نفت

استانداردهاي زیست محیطی مرتبط

ردیف عوامل آالینده طرح محیط پذیرنده

1

2

3

4

5

6

آخرین مصوبات شورایعالی حفاظت محیط زیست و آخرین آیین نامه هاي • در رابطه با طرح کرده وتهیه زیست محیطزیست محیطی کشور را از سازمان حفاظت

.مورد بررسی کنترل کنید

:موقعیت مسیر اجراي طرح وتاسیسات وابستهتشریح -5-٢

: کلیات -5-1-٢

یکی از ویژگی هاي یک گزارش ارزیابی اثرات زیست محیطی خوب این است که به » بودنسادگی ، مجمل و مستند «ویژگیموقعیت مکانی طرح توسعه را با رعایت سه

اینکار با توجه به ماهیت خطی طرح هاي .مخاطبین خود به بهترین نحو ممکن ارائه نماید توسعه خطوط انتقال نفت وگاز ، ظرافت هاي خاصی را می طلبد که بیشتر به هنر و

.مهارت تهیه کننده بر می گردد

: نکاتی که باید دراین بند ارائه شود، بقرار زیر است-5-2-٢

: نحوه نمایش تصویري موقعیت استقرار طرح –الف

وابـسته بـه آن بـر روي نقـشه هـاي توپـوگرافی تاسیساتمشخص کردن مسیر و • . سازمان جغرافیایی نیروهاي مسلح50000/1

کیلومتر باشد ارائه موقعیت مسیر 100درصورتیکه مسیر خط لوله بیش از : تبصره • سـازمان جغرافیـایی نیروهـاي مـسلح 250000/1هاي توپوگرافی خط لوله در روي نقشه

.انجام می شود

.کنید عالمتهاي مسیر اجراي طرح را در راهنماي نقشه مشخص •

مـشخص ) کیلـومتر 10حـداقل هـر (کیلومترهاي مسیر اجراي طرح را روي نقشه • .کنید

موقعیت تاسیسات جانبی خطوط لوله باید بصورت دقیق با ذکر کیلومتر بـر روي •این تاسیسات بسته به اینکه در برنامه ریزي . وپوگرافی یاد شده مشخص شود نقشه هاي ت

ی براي آن پیش بینی شده باشد، در پروژه ها و یـا طـرح یخطوط لوله چه نوع محموله ها هاي مختلف خطوط لوله متفاوت خواهد بود لیکن از اهم تاسیسات جانبی مورد نظر مـی

:توان به موارد زیر اشاره کرد . ایستگاههاي ارسال ودریافت توپک -

. ایستگاههاي کاهش وافزایش فشارگاز- . ایستگاههاي شیر فلکه- . تلمبه خانه ها - ).Relief Tank( مخازن تخلیه فشار- آب (یا حوضچه انتقال مواد نفتی آلوده Evaporating pond) (حوضچه تبخیر -

)و سایر مواد آلوده به نفت .مخازن ذخیره وباالنس - و سایر تاسیسات -

:فهرست زیر براي محدوده مطالعاتی تکمیل وارائه شود • .موقعیت و فاصله خط لوله احداثی از محدوده شهرهاي واقع درمسیر-

. موقعیت و فاصله از مهم ترین مراکز نظامی و انتظامی -

. رین طرح هاي توسعه موجود ، مصوب و دردست ساختمان موقعیت و فاصله از مهم ت -

. موقعیت و فاصله از سدها و شبکه هاي آبیاري و زهکشی -

.متري مسیرخط لوله 500موقعیت و فاصله از روستاهاي واقع درشعاع کمتراز-

.موقعیت و فاصله از مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط زیست -

: نحوه نمایش نوشتاري-ب

.چک لیست زیر باید تکمیل ودراین قسمت از گزارش ارائه شود :موقعیت استقرار درتقسیمات کشوري •

.....استان -

....شهرستان - :موقعیت استقرار درحوضه آبخیز •

:......آبخیز اصلی - : ...زیر حوضه -

آدرس دقیق محل استقرار ایـستگاههاي کـاهش وافـزایش فـشار خطـوط • انتقال گاز

قیق محل استقرار تلمبه خانه هاي خطوط انتقـال نفـت ومایعـات آدرس د • .گازي

سایر تاسیسات وابسته •

:موقعیت مسیر اجراي طرح –ج

گذشته از موارد فوق ، مسیر اجراي طرح باید از طرف مبداء بطرف مقصد تشریح کیلومتر نسبت به10درتبیین این موضوع ، موقعیت مسیر اجراي طرح حداقل هر . گردد

با ذکر فاصله از آنها تشریح شده ودرخالل ) طبیعی وانسان ساخت ( عوارض جغرافیایی این موضوع دالیل عمده براي انتخاب مسیر نسبت به عوارض مهم جغرافیایی در طول دهلیز انتخابی نظیر رودخانه ، جاده ،رقوم ارتفاعی و یا هرگونه تغییر مسیر غیر عادي

اینگونه موارد، اشاره به محاسن ومعایب مسیر درذکر . ددرطول مسیر طرح تشریح گرد .انتخابی از نظر زیست محیطی ضروري است

: گزینه هاي مکانی وفنی طرح -2-6

: کلیات -2-6-1

اجتماعی، فنی –براي دستیابی به اهداف طرح ، طیف وسیعی از عاملهاي اقتصادي ابراین دسترسی به نوعی از طرح که بن. تکنولوژیکی و زیست محیطی وجود دارد -

جوابگوي حالت بهینه یعنی نشان دهنده بهترین انتخاب از لحاظ ظرفیت تکنولوژي ، مطلوبیت طراحی و ایمنی ، مصرف منابع و مصالح و حفظ محیط زیست باشد وجود

هرچند در عمل مشکل می توان گزینه اي را انتخاب کرد که از تمامی مزایاي . دارد اقتصادي و زیست محیطی برخوردار باشد، بهتر است که در بین گزینه هاي –کن فنی مم

فنی طرح ، گزینه اي را که منافع اقتصادي و زیست محیطی را در تعامل وتعادل با در بسیاري از مواقع . یکدیگر تامین می کند، بعنوان گزینه مطلوب انتخاب و معرفی کرد

اي فنی و زیست محیطی براي این تعامل و تعادل بین گزینه هطرح هاي انتقال خطوط نفت وگاز در ترکیب گزینه ها و ایجاد یک گزینه جدید بوجود

به هرحال تحلیل و ارزیابی منافع و مضار اقتصادي، تکنولوژیکی و زیست . می آیدمحیطی هر کدام از گزینه ها باید درگزارش ارزیابی اثرات زیست محیطی مورد بحث قرار

.یرد گ

: گزینه هاي مکانی –2-6-2 :کلیات -2-6-2-1

در طرحهاي احداث خطوط انتقال نفت و گاز، انتخاب مسیر بهینه، اولین و بعبارتی حجم تخریب . مهم ترین گام اساسی در جهت حفظ محیط زیست بشمارمی رود

که ) ازحفاريناشی (محیط زیست ، حجم تغییر کاربري اراضی ، وحجم تولید مواد باطله از مهم ترین جنبه هاي زیست محیطی طرح هاي خطوط انتقال نفت وگاز محسوب می شود تا حدود زیادي بستگی به انتخاب مسیر بهینه براي احداث این نوع طرح ها

بنابراین، تشریح کافی و مناسب گزینه هاي مکانی در یک گزارش ارزیابی اثرات . دارد .خواهد داشت زیست محیطی خط لوله ارزش

ذکر ) طرح هاي خطوط لوله(دراین ارتباط همراه با معرفی گزینه مکانی طرح یکسري ویژگی ازگزینه هاي مکانی طرح که می تواند مبناي تحلیل و تصمیم گیري

. نهایی گزارش ارزیابی زیست محیطی باشد، الزم است

: انتخاب محل ایستگاههاي شیر-6-2-1-1-٢

و ایمنی احداث ایستگاههاي شیر فلکه در فواصل مشخصی از هم بنا به دالیل فنی در طول خطوط انتقال نفت وگاز ضرورت دارد جابجایی محدود محل احداث این

حداکثر (ایستگاهها بنا به مقتضیات و ضرورت هاي زیست محیطی در فواصل محدودي .مقدور می باشد ) کیلومتري5حدود

گاه ها با توجه به قطر خطوط لوله متغیر بوده ولی فاصله ایستانتقال گازدر خطوط کیلومتر یکی از این ایستگاه ها احداث 20هر در می توان گفت که حدوداً

درخطوط انتقال نفت، موقعیت این ایستگاهها با توجه به مشخصات هیدرولیکی . می شودوع طرح در این ن. خط لوله وحسب پتانسیل ریسک پذیري خطوط لوله انتخاب می شود

ها، حساسیت هاي محیطی ایجاب می نماید که اینگونه ایستگاهها درجاهاي خاصی احداث و یا برعکس تاکید می شود که در نقاط خاصی از مسیر، با توجه به سایر تاسیسات

. اینگونه ایستگاهها احداث نشوند،موجود و یا خطر ریسک سوانح زیست محیطی

یر یک سد تامین آب شرب یا یک رویشگاه جنگلی، گاضافه می نماید وقوع حوضه آباراضی در معرض سیل و نظایر آن در مسیر خطوط لوله که می توانند اهمیت ، دامنه یا شدت آثار ناشی از سوانح زیست محیطی مرتبط با ایستگاه هاي شیر خطوط انتقال نفت

. وگاز را تشدید نمایند جزء حساسیت هاي محیطی منظور می شوند

: انتخاب محل تلمبه خانه هاي نفت -6-2-1-2-٢

هرچند انتخاب محل اینگونه تلمبه خانه ها تابع یکسري عوامل فنی نظیر محاسبات می باشد لیکن با توجه به ... مربوط به تامین فشار هیدرواستاتیک ، وجود برق ، جاده و

موثري را در جنبه هاي زیست محیطی انتخاب محل این تاسیسات بیشتر اوقات نقش .کاهش کم وکیف جنبه هاي منفی زیست محیطی تلمبه خانه ها ایفا می کنند

دراین زمینه نقش فاکتورهایی نظیر شیب ، جهت وارتفاع اراضی مسیر خط لوله درکنارموقعیت ومصارف منابع آب هاي سطحی وزیر زمینی پایین دست مسیر خط لوله ،

.زمنظر محیط زیست تعیین کننده خواهد بود تاسیسات فوق ابهینه درانتخاب محل

: نکاتی که باید دراین بند ارائه شود بقرار زیر است-6-2-2-٢

سـازمان 25000/1 هـا روي نقـشه هـاي توپـوگرافی گزینـه موقعیت هـر یـک از •بـصورت یکجـا بـا ( سازمان جغرافیایی نیروهاي مسلح 50000/1 نقشه برداري کشور و یا

) .رنگ هاي مختلف

:ذکر ویژگیهاي هریک از گزینه هاي مکانی درموارد زیر •

. طول مسیر -

بطور کلی مسیرهاي طوالنی هم غیر اقتصادي می باشند وهم حجم تخریب و تغییر البته در موارد استثنایی حسب شرایط محیطی خالف این . کاربري اراضی آنها باالست

.مطلب هم ممکن است صادق باشد :بور از مناطق ویژه زیستی عبور یا عدم ع- . برخورد با موقعیت استقرار اثرات باستانی، مذهبی و چشم اندازها- . میزان و نوع اراضی مورد پاکتراشی و سطوح تخریب در هریک از گزینه ها- ... میزان تعارضات با ابنیه مسیر نظیر پل ، جاده ،مناطق مسکونی و-

ومیزان فراوانی شـیب هـاي تنـد درمـسیر مقایسه مجموع طول ترانشه هاي بلند • .گزینه هاي مختلف طرح با یکدیگر

لغزشی پتانسیل داراي مشخص کردن اراضی •

مقایسه حجم عملیات انفجاري مورد نیازدرهریک از گزینه ها وتعیـین حـساسیت • .هاي زیست محیطی درمکان هاي مورد انفجار

.گزینه هاي مکانی احجام باطله تولیدي در روند اجراي هریک از •

.میزان بهره مندي هریک از گزینه ها از جاده هاي دسترسی موجود •

هاي عمومی به دسترسی از جاده) وکیفکم (دراین خصوص ذکر وضعیت •شیر فلکه ها، درهر یک ازگزینه ها براي مقایسه هاي بعدي از بابت مسایل ایمنی و

ن بروز مخاطرات غیر مترقبه براي مدیریت بحران و نیز برخی مسایل زیست محیطی حی . لوله هاي انتقال مهم است

.نسبت به روستاهاي مسیردر هر یک ازگزینه ها سطح سرویس خط لوله احداثی •

. گزینه هاي مکانی اولویت هاي فنی و اقتصادي هریک از •

: گزینه هاي فنی -2-6-3

: کلیات-2-6-3-1

طرح هاي صنعتی یا عمرانی ارائه برخالف بسیاري از طرح هاي توسعه از جمله گزینه هاي فنی درطرح هاي خط لوله انتقال نفت وگاز محدود می باشد که در زیر،

:مهمترین گزینه هاي محتمل براي اینگونه طرحها ، ارائه می شود

:نحوه عبوردادن خط لوله از بستر رودخانه هاي مسیر به روشهاي زیر • .از بستر رودخانه هاي مسیرعبوردادن خط لوله، مستقیماً -1

در رودخانه هاي فصلی این روش ضمن اقتصادي بودن ،با به کارگیري تمهیداتی .داراي حداقل پیامدهاي زیست محیطی نیز خواهد بود

عبوردادن خط لوله از رودخانه از طریق احداث پل فلزي اختصاصی -2 .ره پل هاي موجوداعبوردادن خطوط لوله از بغل دیو -3 نوع غالف دور لوله هاي انتقال نفت وگازانتخاب -4 سایر روشها -5

: نکاتی که باید دراین بند ارائه شود بقرار زیر است-6-3-2-٢

.و موقعیت نسبی آنهانوع گزینه هاي فنی طرح •

ضرورت ها ومحدودیت هاي انتخاب گزینه هاي فنی •

فنی ناشی از انتخاب هریک از گزینه هاي درصورت امکان هزینه هاي •

انتخابی از نظر حفظ محیط زیـست و درصـورت هايیا ومعایب هریک از گزینه امز • .امکان از نظر اقتصادي بصورت مقایسه اي

: تعیین مرحله بندي طرح هاي خطوط لوله نفت وگاز-2-7

: کلیات-7-1-٢

مرحله بندي طرح ها را می توان از دو دیدگاه در گزارش مطالعات ارزیابی بشرح : مطرح وارائه نمود زیر

سطح توسعه فعلی وسـطح توسـعه هـاي (توسعه از نظر برنامه بندي طرح مرحله • )آتی

).احداث ، بهره برداري وخاتمه طرح طراحی، (ز نظر اجرا مرحله بندي طرح ا •

: نوع طرح از نظر برنامه توسعه –الف

.دودسته اندطرح هاي توسعه خطوط لوله نفت وگاز از نظربرنامه توسعه بر

مجموعه طرح هایی هستند که جنبه استراتژیک دارند و از لحاظ : طرح هاي ملی-1سرمایه گذاري، بزرگ و از نظر تکنولوژي پیچیده می باشند و اثرات مترتب بر اجراي آنها

.نیز از حد یک منطقه بیشتر است

و اجراي آنها مجموعه طرح هاییکه برنامه ریزي آنها درمحل: طرح هاي استانی -2 .با امکانات مشترك محلی و ملی در استان امکان پذیر باشد

طول خطوط انتقال چند صد کیلومتر (طرح هاي ملی عموماً بزرگ مقیاس می باشند بین زمان اجراي طرح ها نیزتقدم و تاخر . و داراي پروژه هاي متعددي هستند) می باشد

. وجود دارد

هرچند ممکن است برخی از پروژه ها همزمان اجرا شوند دراین دسته از طرح ها ، ولی برخی دیگر از پروژه هاي طرح بعداً با اختالف زمانی نسبت به طرح هاي اولیه به

.اجرا درمی آیند که در واقع مرحله توسعه آتی طرح محسوب می شوند

بق برنامه هاي یک طرح توسعه خط انتقال نفت وگاز که مطابنابراین هریک از بخشزمانبندي طرح به طور مستقل اجرا و به بهره برداري می رسد و بخشی از هدف یک طرح

.کلی را تامین می کند یک مرحله توسعه محسوب می شوند

چنانچه یک خط لوله داراي مراحل توسعه متعددي باشد درگزارش ارزیابی اثرات .زیر الزامی استزیست محیطی ارائه برنامه مرحله توسعه طرح به دالیل

نگرش و قضاوت یک گزارش ارزیابی اثرات زیست محیطی نـسبت بـه اثـرات یـک •طرح توسعه که داراي مرحله هاي توسعه متعددي می باشد، جامع نگـر اسـت لـذا بـراي قضاوت صحیح روي یک مرحله توسعه بهتر اسـت جایگـاه و اهمیـت آنـرا در کنـار سـایر

.لی ببینیممجموعه مرحله هاي توسعه طرح اص

بیشتر اوقات ضرورت اجراي یک مرحله از یک طرح توسعه درحالتی که همه • .مرحله هاي توسعه آن طرح درکنارهم ارائه شوند مشخص ومعلوم می گردد

: مرحله بندي طرح از نظر اجرا-ب

طرح هاي انتقال نفت وگاز از نظر اجرا اصوالً داراي پنج مرحله مـشخص بـشرح زیـر .است امکان سنجیمرحله -1 مرحله طراحی -2

مرحله احداث -3

مرحله بهره برداري -4

) مرحله ترك طرح ( طرح عمر مفیدمرحله خاتمه -5

: نکاتی که باید دراین بند ارائه شود، بقرار زیر است-7-2-٢

طرح داراي مرحله توسعه است یا خیر ؟و یا اینکه خود این طرح مرحلـه توسـعه • کدام طرح دیگر است ؟

اد مرحله هاي توسعه، مکان و زمان اجراي هرمرحله توسعه و در نهایت ارتباط تعد • .بین مرحله هاي توسعه باید مشخص گردد

براي این .موقعیت دقیق مرحله توسعه طرح بر روي نقشه جغرافیایی مشخص شود •منظور باید کل مسیر طرح روي نقشه جغرافیایی ترسیم شده ومشخص شود کـه چـه

.مربوط به چه مرحله اي از طرح می گرددقسمت از مسیر

اهداف اصلی طرح و نقش هر مرحله توسعه در تامین اهداف جزئـی طـرح را بیـان • .کنید

امکـان سـنجی، ‹‹ مرحله 4رئوس برنامه مرحله بندي اجرایی طرح را حداقل براي • در زمان ارا ئه گزارش ، طـرح در چـه . مشخص کنید ›› طراحی، احداث و بهره برداري

مرحله اي است؟

تعداد گزینه هاي مکانی را مشخص و دالیل فنـی ، اقتـصادي و زیـست محیطـی • . گزینه بهینه را بیان کنید

جدول زمانی مرحله احداث طرح را بـا تاکیـد بـر ریـز فعالیـت هـاي ایـن مرحلـه • .برحسب ماه یا حداقل فصل از سال و تاریخ شروع مرحله احداث تنظیم کنید

:الیت ها و ریز فعالیتها ي طرح فع-2-8

: کلیات-2-8-1

دراین قسمت ابتدا فعالیتهاي اصلی طرح هاي خطوط لوله انتقال نفت وگاز به برداري تشریح و در ادامه نکات مربوط به تهیه تفکیک سه مرحله طراحی، احداث و بهره

.گزارش مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی ارائه می شود

ت هاي اینگونه طرح ها حسب مرحله هاي مختلف اجرایی طرح متفاوت ریزفعالیلیکن جهت حفظ اختصار و با توجه به اینکه اهم جنبه هاي زیست محیطی . خواهد بود

خطوط لوله مربوط به دو مرحله احداث و بهره برداري می باشد دراین دستورالعمل ریز عناوین سرفصل هاي اجرایی بسنده فعالیت هاي این دو مرحله بررسی شده و فقط به ذکر

. می گردد

: فعالیت هاي مرحله هاي اجرایی خطوط لوله انتقال نفت وگاز بقرارزیر است

شامل فعالیت هاي مسیریابی ، عملیات صحرایی : مرحله امکان سنجی-2-8-2 .ودفتري می باشد

–ز نظر فنیابتدا مسیر اجراي طرح درکریدور انتخابی ا: مرحله طراحی -2-8-3 زیست محیطی ، تعیین و پس از محاسبه ظرفیت لوله، مصالح وتجهیزات –اقتصادي

. وایستگاه ها ، حریم مسیر و حریم تاسیسات مشخص می گردند

: ریزفعالیتهاي مرحله احداث -8-4-٢

: کلیات -8-4-1-٢ اراضی ، عملیات تسطیح مسیر پاکتراشی-1

داث خطوط انتقال گاز، پاکتراشی اراضـی حـریم خـط یکی از ریزفعالیتهاي مرحله اح لوله درمسیر انتخابی می باشد با ذکراین نکته که درخطوط انتقال نفت تمامی حریم مورد

این فعالیت که بدنبال عالمت گذاري مـسیر انجـام مـی شـود، . . پاکتراشی قرار نمی گیرد

ابتدا خـاك . سوب می گرددمهم ترین ریز فعالیت تخریبی این نوع از طرح هاي توسعه مح سطحی همراه با پوشش نباتی توسط ماشین آالت راهسازي به اندازه عرض حریم و بطول تقریباً خط لوله احداثی تراشیده شده و بطـور موقـت درکنـارحریم انباشـته مـی گـردد و ممکن است بخشی از این خاك بعنوان خاکریز در پرکردن چاله هاي مسیر مورد اسـتفاده

.گیرد قرار

: حفاري وانفجار -2

در برخی از نقاط که مسیر خط لوله از محلهاي کوهستانی عبور می نماید برحسب نقشه هاي طراحی جهت رسیدن به حداکثر شیب مجاز طولی ، عوارض توپوگرافی را با

.انجام عملیات حفاري وانفجار واحداث ترانشه حذف می نمایند

احداث خطوط لوله با حفاري واحداث ترانشه همراه بنابراین در نقاط کوهستانی ، نوع و شیوه عملیات حفاري مورد بحث دقیقاً تابع مشخصات خاك و . خواهد بود

زمین شناسی مسیر خط لوله می باشد بدین معنی که دراینگونه طرح ها، طی مرحله اکشناسی مقدماتی با انجام گمانه هاي مختلف درطول مسیر انتخابی و انجام مطالعات خ

ضمن تعیین مشخصات خاك ، نوع عملیات حفاري احتمالی را برحسب کیلومتر آن . مشخص می نمایند

کاربرد مواد ناریه در طبیعت اصوالً غیر از بحث ارتعاش و پرتاب سنگ ، چهار اثر بارز شامل آلودگی صوتی ، تخریب منابع طبیعی ،آلودگی موضعی ومقطعی هواي پیرامون و

تجارب نشان می دهد هرچند . ت تشدید ناپایداري اراضی شیب دار را درپی دارد در نهایبروز همه اثرات فوق قابل اجتناب نمی باشد لیکن بواسطه برخی تمهیدات دامنه وشدت این اثرات منفی در محیط قابل کاهش وتخفیف می باشد که یکی از این تمهیدات درکنار

ش باري ، می تواند انتخاب مناسب نوع مواد ناریه سایر تمهیدات نظیر طراحی مناسب آت .متناسب با شرایط محیط باشد

پس از پاکتراشی وبسترسازي حریم خطوط لوله، نوبت به حفر کانال : حفر کانال -3

تبعیت می نماید لیکن عمق » cm 40+ قطر لوله « قطر کانال از رابطه . رسدمی

ایط کاربري اراضی مسیر ومشخصات زمین مسیر کانال به غیر از قطر خط لوله به شر . بستگی خواهد داشتخط لوله

عملیات بتن ریزي-٤

در طرح هاي خط لوله ، عملیات بتن ریزي عمدتاً در مرحله احداث مورد استفاده عمیرات به ندرت در برخی از ت(قرار می گیرد ودرمرحله بهره برداري بجز موارد جزئی

.این عملیات کاربردي ندارند ) احتمالی

انتقالدرخصوص موارد استفاده از عملیات بتن ریزي در مرحله احداث خطوط لولهگاز ، می توان به مواردي نظیر پی ایستگاههاي کاهش و افزایش فشار ، احداث آبرو در

اقع در معرض مسیر بستر اجرایی ، غالف بتنی، احداث دیوار ساحلی در مسیرهاي وطغیان سیل رودخانه هاي همجوار ، احداث ابنیه مربوط به ایجاد ثبات درپاشنه خاکریز یا

درخصوص . دیواره در پاشنه ترانشه هاي داراي پتانسیل ریزشی ، اشاره کرد احداث انتقال نفت موارد استفاده از بتن با توجه به حجم نسبتاً زیادتر ابنیه تاسیسات خطوط

به لوله نفت ، اضافه بر موارد مشابه باال ، پی هاي ابنیه متعدد تلمبه خانه جنبی خطوط باالیی ، و نظایر آن حجم ) Relief Tank( ویژه پی مخازن ذخیره ، مخزن تخلیه فشار

.از عملیات بتن ریزي را طلب می کند

، درجریان احداثف روند احداث جاده هاي بین شهري الزم بذکر است که برخال نفت وگاز ، احداث سازه هاي فنی واستفاده از لوله انتقالجاده هاي اختصاصی خطوط

بتن براي اینگونه موارد کم بوده وسعی می شود با انتخاب مسیر مناسب ، استفاده حداکثر از شیب مجاز ترانشه ها ، تا آنجایی که امکان دارد از احداث سازه و عملیات بتن

در این دسته از طرحها حجم عملیات بتن ریزي محدود می باشد لذا . ریزي اجتناب گردد

: ریسه کردن لوله-5

براي . ریسه کردن لوله ها پس از تسطیح باند حریم وحفر کانال انجام خواهد گردیداین منظور ابتدا زیر محل هر شاخه لوله دو عدد پشته خاکی با ارتفاع مناسب احداث و

ویا چوب استفاده خواهد … از کاه سبوس ، خاك اره ، پوشال وروي آنها از کیسه هاي پرشد بطوریکه لوله از زمین ارتفاع مناسبی داشته و هیچگاه سطح لوله یا عایق آن با زمین

سپس لوله ها در امتداد یکدیگر و پشت سر هم براي انجام عملیات .ارتباط نداشته باشد . می شوند روي کیسه هاي مورد نظر چیده) جوشکاري (بعدي

: جوشکاري -6

سر لوله در محل اتصال به هم جوش داده می شود و بالفاصله عمل رادیوگرافی و چنانچه .بازرسی لوله ها بمنظور بررسی کیفیت جوشکاري انجام گرفته ،شروع می گردد .کیفیت جوشکاري لوله ها به همدیگر مورد تایید باشد، لوله گذاري انجام می شود

اري وخاك ریزي لوله گذ-٧

لوله هاي جوشکاري شده همزمان با هم با استفاده از جرثقیل هاي ، دراین مرحلهبه طور معمول . خاص درکف کانال قرار گرفته و روي لوله توسط خاك نرم پر می گردد

60سانتی متر ،کوهستانی 90حداقل عمق خاك روي لوله در ترانشه ها، در مناطق دشتی . سانتی متر خواهد بود120زمینهاي کشاورزي سانتی متر و در

عبور از موانع وتقاطع ها-٨

در عبور از تقاطع مسیر اجراي طرح با جاده هاي بین شهري و روستایی ، نهرهاي عمدتاً غالف ( منظور افزایش ضریب ایمنی خط ، از لوله هاي غالفدار ه آب ورودخانه ها، ب

.استفاده می شود) بتنی

م عبور از رودخانه ها نیز ضمن تغییر موقت مسیرآب ، کانال هاي الزم حفر در هنگاو پس از عملیات لوله گذاري مطابق با استانداردهاي مربوط، مسیر رودخانه به حالت اول

لوله هاي مورد استفاده در تقاطع در زیر آب ، براساس . برگشت داده خواهد شدی اعمال می گردد، تمیزکاري و عایقکاري مشخصات فنی که براي لوله هاي زیرزمین

این . تایید شده بتنی، غالف یا پوشش بتنی داده خواهد شد خواهد شد وسپس با مصالح

لوله ها پس از جوش به یکدیگر عایق بندي و محل جوش و اطراف آن بتن ریزي خواهد .شد

ي ضمناً براي تثبیت لوله ها در بسترهاي سیالبی به فواصل مشخص وزنه ها .مخصوص روي لوله ها نصب می گردد

: جاده هاي دسترسی -9

ازآنجا که مسیرهاي انتخابی براي احداث خطوط انتقال نفت وگاز ،عموماً قبل از احداث خط لوله ، امکان دسترسی وانتقال ماشین آالت به بستر لوله گذاري را ندارند لذا

ه دسترسی مناسب، بنابه مقتضیات درابتداي کار، با پیمایش مسیر، تعداد محدودي رافنی ، اقتصادي وزیست محیطی ونیز بالمعارض بودن اراضی ،شناسایی وبصورت موقتی

.بین جاده هاي موجود وبستر اراضی مورد لوله گذاري احداث می شوند

نصب سیستم ایمنی روي خط لوله -10

اي خودکار نیز دراین مرحله ضمن احداث تاسیسات مربوط به حفاظت کاتدي ،شیرهشیرهاي قطع مسیر، کیلومتر از25تقریباً در هر . در مسیر خط لوله نصب خواهد شدزمان عکس العمل این شیرها بسیار سریع می باشد . خودکار پیش بینی و نصب می گردد

.و بدینوسیله جریان گاز درصورت اضطرار در خط لوله متوقف می گردد

: آزمایش خطوط انتقال گاز-11

راین قسمت از تکنیک ها وابزارهاي متعددي جهت آزمایش لوله استفاده خواهد د یکی ازاین آزمایشها که از نظر زیست محیطی مهم می باشد دراینجا تشریح . شد

متر از خط لوله احداثی را در پشت یک توپک ازآب 100دراین آزمایش ابتدا . می گرددننده و پمپ ، درتمامی طول خط لوله پرکرده ، سپس این حجم از آب توسط توپک پرک

فشار آب خروجی پمپ باید بحدي باشد که بتواند ،مورد آزمایش حرکت داده می شود

پس از رسیدن توپک یا توپکها به . متردر دقیقه جلو براند 15توپک را با سرعت ثابت گردد تا دقیقه کلیه آب مورد استفاده تخلیه 20انتهاي قسمت مورد آزمایش ، باید ظرف

درنهایت سرعت وفشارآب در ابتدا .اطمینان کامل از تخلیه هوا از داخل خط بعمل آید .وانتهاي خط لوله جهت اطمینان از عدم وجود نشتی مورد تحلیل قرار می گیرد

توسط ناظرین، باید خط لوله از آب تخلیه وخشک نشتی تایید آزمایش از پس مدتی در لوله باقی بماند باید به آب مواد ضدزنگ اضافه چنانچه آب به عللی براي . شودبه هرحال اگر حتی مواد ضد زنگ هم به آب اضافه شود آب را نمی توان بیش از . گردد

.شش ماه درداخل لوله نگهداشت

گاز، یک ایستگاه فرستنده توپک در ابتداي انتقال معموالً در طرح هاي خطوط لوله یک ایستگاه گیرنده توپک در محل ایستگاههاي کاهش یا و )کیلومتر صفر(خط لوله

.احیاناً افزایش فشارپیش بینی می شود

نفت ، ایستگاههاي ارسال ودریافت توپک معموال درمحل تلمبه انتقال درخطوط لوله براین اساس تلمبه خانه هاي ابتداي خط لوله فقط ارسال . خانه پیش بینی می شوند

هاي بین مسیر هم وسیله دریافت و هم وسیله ارسال توپک را دارا توپک ، ولی تلمبه خانه .خواهند شد

ریز فعالیتهاي مربوط به مرحله بهره برداري-2-8-5

: کلیات -1– 2-8-5

: درمرحله بهره برداري سه فعالیت عمده صورت می گیرد

. انتقال مستمر گاز و مواد نفتی مطابق با خواسته هاي طرح - الف

هداري، پایش و نظارت مستمر برخط انتقال نگ–ب

انجام تعمیرات احتمالی - ج

H2S به جز خطوط لوله عملیاتی مناطق گاز خیز کشور که داراي گاز خورنده باشند ، بهره برداري ازسایر خطوط انتقال گاز که بخش اکثریت خطوط انتقال را می

آنها درمبادي توسط پاالیشگاه درسطح کشور تشکیل می دهند به علت اینکه گازمحتوي

تصفیه شده مشکل خاصی ندارند، بنحویکه بهره برداري از خطوط انتقال گاز بجز مربوطدر مواقع بروز سوانح احتمالی ، جنبه زیست محیطی قابل مالحظه اي ندارد وتنها آلودگی این مرحله به آلودگی صوتی و بو در ایستگاههاي کاهش فشار و آلودگی صوتی در

لیکن بهره برداري از خطوط انتقال نفت. ایستگاههاي افزایش فشار مرتبط می باشدجنبه هاي زیست محیطی قابل مالحظه اي دارد که عمدتاً به عملیات راهبري خط لوله

. درمکان تلمبه خانه هاي طرح مربوط می گردد

ع مخازن ، نشت مواد نفتی از انواانتقال نفتخطر نشت مواد نفتی از خطوط لوله ها و مخازن ذخیره فاضالب ناشی از از شیرفلکهVOCنشت موجود درتلمبه خانه ها ،

اهمیت حایزشستشوي صافی هاي ورودي تلمبه خانه ، از جنبه هاي زیست محیطی همچنین حالل هاي مختلفی که گاهی در این تلمبه خانه بکارگرفته می شوند . باشند می

خانه همراه با لجن تلمبهAPI separatorواحد نفت همراه با آب هاي آغشته به حاصل الیروبی مخازن از عمده ترین جنبه هاي زیست محیطی مرحله بهره برداري

محسوب .می شوند

عملیات تعمیراتی یکی دیگر از فعالیتهاي مرحله بهره برداري خطوط لوله نفت نقطه افتراق خطوط لوله باشد که ضمن برخورداري از اهمیت فنی و زیست محیطی می

مواد نفتی ازخطوط انتقال گاز نیز محسوب می شود که به همین سبب مراحل تعمیراتی .این دو نوع خط لوله بشرح زیر است

:انتقال گاز لوله تعمیر خطوط -١

قطعه مورد دو انتهاي) station Valve(در اینگونه موارد بدواً شیر فلکه هاي ز آنرادر صورتی که تصفیه شده باشد در هوا تخلیه می نمایند و سپس تعمیر را بسته وگا

دراین حالت حجم نسبتاً . عملیات اصلی تعمیر ویا تعویض قطعات را انجام می دهندمی باشد در هوا ) بو دار گوگردي مواد ( مرکاپتان فاقد زیادي از گاز که در این مرحله

حیطی داراي مخاطرات زیست محیطی از شود که خود این امر حسب شرایط م میتخلیه .جمله احتمال خطر آتش سوزي منابع زیست محیطی را در بردارد

بخاطر ضرورت انجام ) گاز(همچنین گاهی از اوقات کارهاي نگهداري خطوط لوله دراین مواقع قبالَ گاز درون . داخلی خطوط لوله انجام می گیرد عملیات رسوب زدایی

بعدي منتقل می نمایند سپس از طریق دریچه هاي ارسال ودریافت لوله را به مقصد توپک و با استفاده از یکسري توپک و پمپ هاي قوي با به گردش درآوردن توپک دردرون

.لوله ها ، عملیات غبارزدایی یا زنگ زدایی داخل لوله ها را انجام می دهند

وجهی غبار اکسید آهن از محل نتیجه کاردر این نوع از تعمیرات ، خروج مقدار قابل تغبارهایی که بدین صورت . دریچه دریافت توپک می باشد که جمع آوري و دفع می گردد

. جمع آوري ودفع می گردند جزء پسماندهاي خطرناك طبقه بندي نمی شوند

: تعمیر خطوط انتقال مواد نفتی -٢

وارض طبیعی و دراین مرحله ، ممکن است حسب موقعیت قطعه تعمیري نسبت به عانسانی عملیات تعمیر خط لوله ، تغییر موقت بخشی از مسیر یک جاده ، یا یک مسیل یا

.یک رودخانه و موارد مشابه را در پی داشته باشد

نفت ، ابتدا مواد نفتی باقی مانده در لوله به مخازن انتقال درهنگام تعمیر خطوط لوله زیر زمینی کوچک مخازن به تلمبه خانه ذخیره موقت و مواد نفتی درون لوله هاي

زنگاب و مواد (تخلیه شده، سپس با استفاده از توپک رانی در درون لوله ، جرم داخلی لوله این مخازن تخلیه و ازRelief Tankتوپک به از طریق دریچه هاي دریافت ) واکسی

همچنین . .ارگیري می شوندعمدتاً توسط تانکرها به نزدیک ترین پاالیشگاه یا محل دفع ب جاذب یا به چاهAPI separator گذر از ازفاضالب ناشی از الیروبی مخازن پس

حوضچه هاي تبخیري هدایت می شوند و لجن حاصله به روش هاي مناسب دفع .می گردد

:نکاتی که باید دراین بند ارائه شود بقرار زیر است-2 -8-5-٢

رحله احداث وبهره برداري ریزفعالیتهاي طرح به تفکیک م •

شامل احجام خـاکبرداري ، فعالیتبرآورد حجم عملیات خاکی طرح به صورت سه • .احجام خاکریزي واحجام مازاد همراه با محاسبات الزم

. محاسبه حجم پاکتراشی اراضی •

موقعیت ترانشه هاي بلند احداثی درمسیر خط لوله با ذکر کیلومتر موقعیت ترانشه •

... ) اعـم از انفجـار ، کمپرسـور و (ات حفاري وخاکبرداري مـسیر طـرح نحوه عملی • . طی جدولی با ذکر کیلومتر

. عمق و عرض کانال لوله گذاري بر حسب مشخصات فنی طرح •

برنامه زمانی انجام ریزفعالیت هاي ریسه کردن وجوشکاري خطوط لوله •

نفت درارتبـاط بـا وظـایف عملیات راهبري خطوط لوله ، به ویژه لوله هاي انتقال • .وعملکرد تاسیسات تلمبه خانه هاي طرح

.ریزفعالیت هاي عملیات تعمیر وتمیز نمودن خطوط لوله به ترتیب و مشروح •

: تاسیسات جانبی -2-9

:کلیات-2-9-1 : تاسیسات جانبی طرح هاي انتقال گاز -2-9-1-1

)Compressor Station( ایستگاههاي افزایش فشار •

).CGS- TBS(ایستگاههاي کاهش فشار به ترتیب درخارج شهر وداخل شهر •

ایستگاههاي ارسال و دریافت توپک در ابتدا و انتهاي خطوط لوله • )Pigging Station.(

Valve Station ( کنتـرل بریـدگی شـیرهاي یـا ایستگاههاي شـیر بـین راهـی • کیلـومتر از هـم در 25+ 2 معموالً با فواصل هااین ایستگاه) . Line Break Controlیا

لولـه ، رشوند با این توضیح کـه بـا کـاهش قطـ طول خطوط لوله پیش بینی واحداث می فواصل شیرهاي بین راهی نیز افزایش می یابد

).Cathodic Protection Station( کاتدیک حفاظتایستگاههاي •

:نفت تاسیسات جانبی طرح هاي انتقال -9-1-2-٢

دراینگونه مراکز فشارسیاالت داخل خط لوله را تا حد پـیش بینـی : تلمبه خانه ها •شده در طراحی خط لوله افزایش ویا کاهش می دهند تا محموله بـا دبـی وسـرعت پـیش

.بینی شده به مقصد برسد

:سیستم هاي کنترل فشار داخلی لوله هاي انتقال نفت •

ت نفتی در خطوط لوله امري الزم وضروري فشار حساب شده براي انتقال مایعامی باشد لیکن در پاره اي از مواقع ، فشار داخل خطوط لوله بواسطه عوامل محیطی

و یا فشار هیدرولیک افزایش می یابد که باید اینگونه فشارها ...) نظیر تابش آفتاب و( .کنترل و تنظیم گردند

در نظر گرفته PCVانه ، شیر کنترلفشار و جریان ورودي به تلمبه خبمنظورکنترل تا در زمانی شیر کنارگذر می باشد جداکننده و شیرکنترل مجهز به شیرهاي . شده است

که شیر کنترل بنا به دالیلی از بهره برداري خارج شود کنترل فشار بصورت دستی تعیین درصورتیکه شیرکنترل به هر دلیلی قادر به تنظیم فشار در حد. امکان پذیر گردد

شده نباشد ، براي جلوگیري از افزایش فشار پس ازشیرکنترل ، شیرهاي اطمینان فشار PSVنصب می گردد که خروجی آنها به مخزن تخلیه فشار Relief Tank متصل

.می شود و این وضعیت توسط سوئیچ جریان در اتاق فرمان کنترل می شود

خارجتم مدار بسته است که با یک سیس) سیستم کمکی یا امدادي (Reliefسیستمنمودن موقت مایعات نفتی به مخازن، بخشی از اضافه فشارخطوط لوله مربوط را کاهش

. یا تعدیل می نماید و داراي دو نوع شیر براي اینکار می باشد

آفتاب به خطوط لوله و افزایش فشار بر اثر مستقیم که در مواقع تابش TSVشیر -1 . عمل می نماید و فشار اضافی خط را خارج می کندانبساط حجمی فرآورده

که فشار اضافی ناشی از حرکت فرآورده در خط Pressure Safety Valveشیر -2 فشار خارج می شوند به تخلیه در اثر فرآورده هاي نفتی که . را رها می نماید

. انتقال می یابند Reliefمخزن

شیرهاي کنترل فشار وجریان خروجی •

این . ه منظور کنترل فشار خروجی تلمبه خانه ، شیرکنترل پیش بینی شده است ب •زمانیکه فشار ورودي به تلمبه خانه افت قابل . می باشندPCVشیرها، شیرکنترل فشار

مالحظه ناشی از انتقال بیش از حد فرآورده ویا کاهش فشار مکش داشته باشد، سیستم لمبه خانه به شیر کنترل فرمان کاهش جریان را کنترل فشار، با تنظیم فشار ورودي ت

. بازکردن شیر کنترل به اندازه دلخواه بصورت دستی نیز امکان پذیر است. صادر می کند سیستم هاي لوله کشی و تلمبه ها در مقابل فشار باالتر از فشار به منظور محافظت

وجی تلمبه خانه بموقع درخر ) PSH( خانه و در موقعی که کلید فشار زیاد طراحی تلمبه درخروجی تلمبه ها و پس از شیر کنترل در PSVعمل ننماید، شیرهاي اطمینان فشار

در و فعال گردیده FS کلید جریان باز شدن این شیرها ،در زمان . نظر گرفته شده است

خروجی این . اعالم می نمایدFA جریان درخط تخلیه فشار را توسطاتاق فرمان برقراري .متصل می شوند) Relief Tank( به مخزن کاهش فشار شیرها

:مخازن •

گذشته از مخازن ابتدا و انتهاي خطوط لوله انتقال نفت خام ویا فرآورده هاي نفتی ، در تلمبه خانه ها نیز یکسري مخزن با کارکرد هاي مختلف در نظر گرفته می شود که در

:زیر به برخی از این مخازن اشاره می گردد

متر مکعب 13گنجایش عمومی اینگونه مخازن حدود : Drainage Tankن مخاز -1در مواقعی که پشت بند یک فرآورده (بدنبال تغییر محموله خطوط . می باشد

) سنگین نظیر گازوئیل ، بخواهند یک فرآورده نسبتاً سبک منتقل نمایند له نسبتاً دراینصورت بخش اولیه جریان فرآورده سبک تر را که حاال قدري محمو

. سنگین قبلی نیز درآن مخلوط شده به داخل اینگونه مخازن هدایت می کنند .محتویات اینگونه مخازن را جمع آوري و با تانکر به پاالیشگاه تحویل می دهند

گنجایش عمومی این مخازن براي نیم ساعت دبی جریان خط لوله :Reliefمخازن -2ات احتمالی ، محتواي لوله خط انتقال به اصلی طراحی می شود و درمواقع تعمیر

پس از تعمیرات محتواي مخزن دوباره به داخل . داخل این مخازن هدایت می گردد .خط لوله پمپاژ می گردد

که در مواقع تعمیرات، لجن حاصل از الیروبی خطوط لوله : Slop Tank مخازن -3شی لوله ها نیز ممکن همچنین توسط شیر کف ک. را به این مخازن هدایت می کنند

لجن این مخازن توسط . است مقداري از لجن هاي لوله به این مخزن هدایت شود .تانکر جهت تصفیه به پاالیشگاه ارسال می گردد

).Cathodic Protection Stationایستگاههاي حفاظت کاتدیک •

یـا Valve Station (ایستگاههاي شیر بین راهی یا شیرهاي کنتـرل بریـدگی •Line Break Control . ( کیلـومتر از هـم در 25 ±2این ایستگاهها معموالً با فواصـل

با کاهش قطر لوله ، فواصل شیرهاي بین ،طول خطوط لوله پیش بینی و احداث می شوند .راهی نیز افزایش می یابد

).Piggi Station( ایستگاههاي ارسال ودریافت توپک در ابتدا و انتهاي خطوط لوله •

: آمده است3 نکاتی که باید دراین بند ارائه شود در جدول شماره -2-9-2

نوع تاسیسات وتجهیزات طرح وموقعیت استقرار آنها : 3جدول شماره

محدوده نوع تاسیسات نوع تجهیزات تعداد مالحظات

تا ...... کیلومتر ......کیلومتر

تا ...... کیلومتر ......ترکیلوم

.....

درصورت استفاده مشترك دوخط لوله جدید وقدیمی ازتاسیسات موجود، افزایش .درتجهیزات وسایر موارد را گزارش کنید

: ویژگیهاي طرح -2-10

: ظرفیت طرح -2-10-1 : کلیات -2-10-1-1

خدماتی –هاي عمرانی طرح احداث خط لوله نفت وگاز ،جزءاصوالً طرح هاي هستند و برخالف طرح هاي صنعتی و یا معدنی ، تولیدي ندارند لیکن احداث و

جدیدي را در زمینه ارائه یکسري خدمات خاص براي برداري از آنها تسهیالتبهره منطقه مورد احداث فراهم می نمایند لذا در اینگونه طرح ها ضمن اشاره به این واقعیت،

) گاز یا مایع (طرح ذکر قطرخط لوله ودبی حجم جریان سیال مورد انتقال براي ظرفیت . همراه با سایر موارد مشروح زیر ضرورت خواهد داشت

: نکاتی که باید دراین بند ارائه شود بقرار زیر است -10-1-2-٢

: خطوط لوله گازطبیعی –الف

5تاشعاع ( خط لوله واقع درمسیربخشهايقطرلوله ، دبی جریان و نام شهرها و •همراه با نام طرح هاي تولیدي وخدماتی منتفع از اجراي خط لوله مورد ) کیلومتري

. درج کنید4شماره بررسی را درجدولی مشابه جدول

الزم بذکراست که با بهره برداري از این قبیل طرح ها، بخشی از نیاز شهرهاي واقع مصارف صنعتی ،شهري و بخشی از درمسیر خط لوله احداثی به گاز طبیعی جهت

کیلومتري مسیر خط لوله ،حداقل تا یک مقطع زمانی 5آبادیهاي بزرگ واقع درشعاع .مشخص تامین می گردد

مشخصات و ظرفیت طرح هاي احداث خطوط لوله انتقال گاز طبیعی : 4جدول شماره

طرح هاي تولیدي وخدماتی منتفع از طرح

یافت گازرا امکان در کهبخشهایی خواهندداشت

شهرهاي تحت پوشش

دبی جریان

قطر مسیر لوله

ردیف

1

2

: خطوط لوله نفت خام ،گاز طبیعی پاالیش نشده ومایعات گازي -ب

قطرلوله ، دبی جریان و نام واحدها و یا منابعی که توسط این خطوط تغذیه خواهند ارائه کنید5نظیر جدول شماره شد را درجدولی

خام ، گازمشخصات و ظرفیت طرح هاي احداث خطوط لوله انتقال نفت : 5جدول شماره پاالیش نشده ومایعات گازي طبیعی

مسیر قطر لوله دبی جریان واحدهاي بهره بردار

ردیف

1 2 3

:سرمایه گذاري ) تخمین کلی(برآورد -2-10-2

: کلیات -2-10-2-1

ذکر میزان سرمایه گذاري طرح هاي احداث خطوط لوله در گزارشهاي ارزیابی : دنبال می کند را زیر اهداف عمدتاً اثرات زیست محیطی مربوط

: اهمیت طرح از نظر سرمایه گذاري- الف

.حجم سرمایه گذاري می تواند مبین میزان اهمیت اقتصادي طرح باشد

اري براي سنجش مقبولیت ومعقول بودن هزینه تمهیدات زیست محیطی معی- ب . پیش بینی شده طرح طرح درمقابل کل سرمایه گذاري

: آمده است 6 نکاتی که باید دراین بند ارائه شود در جدول شماره -10-2-2-٢

هاي توسعه خطوط انتقال نفت وگاز به وارادات علیرغم کاهش وابستگی طرح • توجه به پیچیدگی برخی از تاسیسات و تجهیزات اینگونه طرح ها واردات قطعات ، با

برخی از تجهیزات ازخارج اجتناب ناپذیر بوده و همچنین اجراي برخی از طرحهاي خطوط لوله درجهت پشتیبانی از دیگر طرح هاي توسعه مستلزم بکارگیري سرمایه هاي

صورت ریالی و ه ین دسته از طرح ها بخارجی است که دراین موارد حجم سرمایه گذاري اارزي تنظیم می گردد که ذکر میزان آنها جهت مقایسه با میزان هزینه مربوط به تمهیدات

.زیست محیطی طرح ، درگزارشهاي ارزیابی اثرات زیست محیطی مهم وضروریست

جدول میزان سرمایه گذاري طرح : 6جدول شماره

منابع تامین خارجی )جی ت خارکمشار(

عنوان مبلغ کل منابع تامین داخلی

کل سرمایه گذاري ریالی وارزي طرح حجم سرمایه گذاري ریالی حجم سرمایه گذاري دالري

: برآورد نوع ومیزان مواد اولیه ،محل تامین و نحوه انتقال آنها-10-3-٢

: کلیات -2-10-3-1

ز و نحوه تامین آن یکی از مباحث برايتشریح نوع ومیزان مواد اولیه مورد نیا پیش بینی موثر جنبه هاي زیست محیطی طرح ها می باشد که ضمن برآورد میزان تولید برخی آالینده هاي زیست محیطی ، سرمنشا، بعضی از اثرات و پیامدهاي زیست

.محیطی در مباحث بعدي گزارش نیز مشخص می شود

: آمده است7، در جدول شماره نکاتی که باید دراین بند ارائه شود -2-10-3-2

ـ موقعیت مکانی تامین مواد اولیـه را • کروکـی ویـا در نقـشه توپـوگرافی صـورت ه ب .سازمان جغرافیایی نیروهاي مسلح مشخص کنید

اطالعات تامین مواد ومصالح : 7جدول شماره

مواد و میزان محل تامین نحوه انتقال به محل اجرا مالحظات مصالح

اسید صنعتی .......... ........ ...... .......

:برآورد نیروي انسانی ومحل تامین آن -10-4-٢

: کلیات- 2-10-4-1

انتقال نفت وگاز مربوط به لوله بیشترین حجم نیروي انسانی مورد نیاز براي خطوطبجز درمواقع (ط لوله مرحله احداث آنها می باشد ودر مرحله بهره برداري از اینگونه خطو

درمرحله احداث . ، عموماً تعداد شاغلین درحد زیادي کاهش پیدا می کند)تعمیراتخطوط لوله ،استاندارد معینی براي تعیین تعداد دقیق کارکنان مورد نیاز طرح وجود ندارد و بجز تعداد اندك نیروي انسانی متخصص ، تعیین نیروي انسانی ساده و نیمه ماهر طرح

مالً میسر نخواهد بود لذا در پاسخ به این قسمت از سرفصل مطالعات ارزیابی اثرات ع. زیست محیطی خطوط لوله ، باید بصورت موردي به اسناد ومدارك طرح مراجعه نمود

وط انسانی مورد نیاز ،کادر نگهبانی و نگهداري خطدرمرحله بهره برداري، عمده نیروي افزایش وکاهش فشار ایستگاههاي خانه یا تلمبهات مربوط وکارکنان فنی سلوله و تاسی که عمدتاً توسط کادر شرکت هاي وابسته به وزارت نفت تامینخواهند بود . می گردد

: آمده است8ره نکاتی که باید دراین بند ارائه شود در جدول شما -10-4-2-٢

مهارت و تخصصهاي مورد نیاز : 8جدول شماره

محل تامینغیر تعداد

تخصصی مرحله مهارت وتخصص تعداد

احداث

بهره برداري

: حریم -10-5-٢

: کلیات-2-10-5-1

وط لوله انتقال هدف از ایجاد حریم، تامین حداقل ایمنی ساکنین طرفین خط از انفجار ، آتش سوزي ، نشت ناشیو شبکه هاي توزیع گاز شهري در مقابل خطرات

از صدمات احتمالی از نقاط مجاور به خطوط همچنین به منظور پیشگیرينفت وگاز و .لوله می باشد

بعبارتی هر ارزیاب ضمن اشراف کامل به کم وکیف حریم مترتب برطرح هاي حریم طرح وکاربریهاي اطراف را شناسایی بینخود ، باید اثرات متقابل مورد بررسی

.ودرگزارش ارزیابی مربوط منعکس نماید

:عمده دالیل مربوط به ذکر حریم طرح وپیش بینی اثرات آن بشرح زیرمی باشد

ابنیه و تاسیسات واقع در حریم خطوط لوله در مسیر تعیین شده باید -1خریب هاي ناشی از این موضوع بخشی از اثرات مستقیم اینگونه ت. تخریب گردند

ها را تشکیل می دهد بنابراین براي پیش بینی کم کیف اینگونه اثرات باید عرض طرح . زیر تعیین و در نقشه هاي مربوط پیاده شودبندحریم براساس مقررات

رالعمل این دستو3حریم خطوط انتقال نفت وگاز در پیوست شماره -1-1براساس آخرین اصالحات بعمل آمده ازسوي شرکت ملی نفت وشرکت ملی گاز ایران

ارائه شده است

درمطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی خطوط لوله ، اثرات ناشی از اجراي -2طرح . خطوط لوله روي دیگر طرح هاي عمرانی وصنعتی مجاور باید پیش بینی شود

رات مثبت روي شکل گیري و یا توسعه آتی سایر طرح هاي هاي انتقال گاز ضمن تاثیعمرانی ، ممکن است حین عبور از جوار طرح هاي عمرانی و صنعتی دیگر ، موجودیت

هاییکه درحریم خود اعمال می کنند به خطر اینگونه طرح ها را نیز بواسطه محدودیت .اندازند

:ار زیر است نکاتی که باید دراین بند ارائه شود بقر-10-5-2-٢

مقـدماتی و طراحـی در گـزارش مطالعـات مراحلذکر تمامی جزئیات مربوط به •ارزیابی اثرات زیست محیطی ضرورتی نداشته وارائه رئوس فعالیتها براي این دو مرحلـه

.کفایت می کند

انتخاب حـریم معمـول در طـرح هـاي توسـعه مبانیضمن تشریح مختصري از •یم خط لوله را برحسب تغییرات قطر لوله وکیلومتر مـسیر خطوط انتقال نفت وگاز ، حر

.اجراي طرح مشخص کنید

تاسیسات و ابنیه واقع در حریم خط لوله را تمامیطی فهرست و یا جدولی • .مشخص کنید) کیلومتر(برحسب موقعیت در مسیر خط لوله

:اهم آلودگی وجنبه هاي تخریبی خطوط لوله -3

کلیات-3-1

جنبه هاي زیست محیطی خطوط انتقال نفت وگاز را می توان به دو دسته کلی اهم : تقسیم بندي کرد

:تخریب -1-1-٣

مصوب ( قانون برنامه سوم توسعه 104 براساس آیین نامه اجرایی بند ج ماده قانون برنامه چهارم توسعه تنفیذ شده است ،تخریب، به 71که عیناً در ماده ) 27/12/79

ه از تغییراتی در منابع طبیعی اطالق شده که تعادل طبیعت وتنوع زیستی را بآندستهدرمنابع مختلف عملی نیز تعاریف مختلف . طور جدي درمعرض خطر قرارمی دهد

ونزدیک به هم دراین خصوص ارائه شده است ،که با توجه به جمیع آنها درتعریفی ساده در وضعیت محیط زیست موجود تعریف برگشتتغییرات غیر قابلمی توان تخریب را

.کرد

یکی از اثرات تخریبی طرح خطوط لوله نفت وگاز، ایجاد تغییرات غیر قابل برگشت در توپوگرافی وکاربري اراضی منطقه می باشد که منتج از ریزفعالیتهاي پاکتراشی

. وحفاري و انفجار در مرحله احداث می باشد

به ویژه ( جنبه تخریبی درمحیط زیست معموالً عملیات پاکتراشی وحفاري غیراز موجب باقی گذاشتن احجام باطله می شوند که در زیر راجع ) درمحیط هاي کوهستانی

.به آن توضیحاتی داده می شود

بتصویب مجلس شوراي اسالمی 17/3/83درقانون مدیریت پسماند که به تاریخ گفته شده که ) غیر از فاضالب ( گاز رسیده است پسماند به کلیه مواد جامد ، مایع و

بطور مستقیم یا غیر مستقیم حاصل از فعالیت انسان بوده و از نظر تولید کننده زاید تلقی براین اساس درکنار عملیات خاکبرداري و ایجاد بستر براي خطوط لوله و نیز . می شود

د می شود که بجز حفر گودال براي دفن لوله ، مقادیر زیادي سنگ و خاك و نخاله تولیمقدار اندکی از آن که ممکن است دردفن و پوشش لوله و خاکریزي محدود براي ایجاد جاده اختصاصی خط لوله مورد استفاده قرارگیرد بقیه بصورت مازاد و بدون استفاده

درمحدوده عملیاتی این طرح ها باقی می ماند که از این حیث در گزارشهاي ارزیابی . عنوان پسماند یا باطله از آنها یاد می شود ه یطی اینگونه طرح ها باثرات زیست مح

هرچند این باطله ها باستناد تعریف هاي بکار رفته درقانون مدیریت پسماند جزء پسماندهاي ویژه وخطر ناك نمی باشند لیکن به عنوان یک معضل در محیط زیست

. مطرح می باشند

ارشهاي ارزیابی اثرات زیست محیطی الزم می ارائه کم وکیف این پسماندها در گزخط لوله رو زمینی (مقادیر احجام باطله حسب شرایط توپوگرافی محیط، نوع طرح . باشد

، مشخصات کانال دفن لوله ،ضریب انبساط حجمی از طرحی به طرح )یا زیر زمینی ی گرددومقادیر آن در مرحله طراحی خطوط لوله مشخص مدیگر متفاوت خواهد بوده

لیکن چنانچه مطالعات ارزیابی در مرحله مطالعات مقدماتی انجام می شود، میزان احجام . . باطله بر حسب طول و قطر لوله بصورت تقریب محاسبه می شود

.تشریح اهم فعالیتهاي منجر به تخریب وآلودگی محیط زیست -1-2-٣

هايتفاوت از آالینده کم وکیف آالینده هاي مربوط به طرح هاي خط انتقال گاز م. وجه تخریب فاز احداث هردو تقریباً مشترك می باشد نفت می باشد لیکنخطوط لوله

درمرحله احداث ، هم خطوط لوله نفت و هم خطوط لوله گاز بیشترین آلودگی درارتباط با کارکرد ماشین آالت وادوات راهسازي ، عملیات انفجار وگرد وغبار ناشی از تردد وسایط

.لیه می باشد نق

نشت مواد نفتی از خطوط لوله ، نشت مواد نفتی از انواع مخازن موجود درتلمبه از شستشوي صافی ناشی ازشیرفلکه ها و مخازن ذخیره ، فاضالب VOCخانه ها ، نشر

هاي ورودي تلمبه خانه، از جنبه هاي زیست محیطی حایز اهمیت مرحله بهره برداري همچنین حالل هاي مختلفی که گاهی دراین تلمبه خانه . د خطوط لوله نفت می باشن

لجن و تلمبه خانه separatorبکارگرفته می شوند همراه با آب هاي آغشته به نفت واحد حاصل از الیروبی مخازن و نیز لجن حاصل از توپک رانی داخل لوله ها عمده ترین منابع

.محسوب می شوند نفت لولهوآالینده هاي مرحله بهره برداري خطوط

هاي افزایش فشار و نیز هصوتی در ایستگا آلودگی بیشتر درمرحله بهره برداري . می باشد مطرح فشار کاهش ایستگاههاي آلودگی صوتی و همراه با بو براي

: نکاتی که باید دراین بند ارائه شود بقرار زیر است-3-2

ی هاي زیست محیطی طرح مـورد منجر به تخریب و آلودگ هايخالصه فعالیت • تنظـیم 9بررسی ، ،همراه با مشخصات مربوط به آن رامطـابق الگـوي جـدول شـماره

.کنید

آالینـده هـاي زیـست محیطـی شـامل ردوسـطح درا آالینده هاي زیست محیطی • .مرحله احداث ومرحله بهره برداري مشخص کنید

طـرح مـورد بررسـی را هاي زیست محیطی آالیندهدرهرمرحله طرح ، مجموعه • . بندي کنید آالینده هاي منابع آب وخاك، طبقهبرحسب آالینده هاي هوا ،

.همراه تشریح کم کیف آالینده ها ، منشا تولید آلودگی را نیز شرح دهید •

.پتانسیل بالقوه وبالفعل آالیندگی اینگونه آالینده ها را نیز مشخص کنید •

و مشخصات آنها...فعالیت هاي منجر به تخریب وآلودگی هاي زیست محیطی طرح خالصه :9جدول شماره

ریز فعالیت هاي منجربه تخریبدوام پیامد

ماهیت پیامد

مجموعه پیامدهاي زیست محیطیزمان تاثیر

ماهیت اثر

فهرســت آلــودگی وتخریــب هــاي مربوط

پاکتراشی- حفاري وانفجار-

:آلودگی هوا شامل - . گرد وغبار درهوابرخاست - .بروز آلودگی صوتی -

حفر ترانشه -پوي احجام مازاد خاکبرداري در طول مسیر خط لوله د -

وبموازات رودخانه پاکتراشی مراتع واقع درحریم خط لوله -

بلند اختالل در زندگی حیات وحش منفی - مدت

قطع احتمالی گدار وحوش - منفی قطع احتمالی مسیر آبشخور وحوش -از تولیـد علوفـه مـورد حذف بخـشی -

تعلیف حیات وحش

انجام عملیات خاکی در ساحل رودخانه

کوتاه مدت

ــه و - منفی ــول آب رودخان ــسیژن محل ــاهش اک کوتاثیر منفی روي آبشش ماهیان رودخانـه بـه

ویژه درفصول کم آبی تاثیر کوتاه مدت در برخی مـصارف پـایین -

دست

کوتاه مدت

گـل رودخانـه بواسـطه افزایش کـدورت آب منفی آلودشدن آب

51

:تشریح وضعیت محیط زیست موجود-4

از احداث طرح وجود قبلوفعلی باید آنچه در محیط زیست در شرایط در این بخش درقالب جداول و نمودارها و به دور از توضیحات اضافی ارائه گردد تا دارد بطور فشرده

, ی وضعیت محیط زیست منطقه طرح را درك نموده تصمیم گیرندگان بتوانند به راحتمطمئن و متقاعد گردند که آنچه ارزیاب در قسمت هاي بعدي پیش بینی اثرات و ارزیابی

در ضمن این بخش از . ذکر نموده است بر پایه هاي منطقی و صحیحی استوار است زیست یک سند علمی مشخص کننده وضعیت, گزارش ارزیابی اثرات زیست محیطی طرحمند و از دوباره توانند در سایر مطالعات از آن بهرهمحیطی منطقه است که دیگران هم می

هاي اي براي کنترل هاي آینده و توصیههمچنین این بخش پایه. ها پرهیز گرددکاري . پایش و مدیریت زیست محیطی طرح خواهد بود

ین و شناخت محیط عامل کلیدي در تعی, جمع آوري داده ها و اطالعات محیطیهایی به تعیین اثرات بالقوه زیست محیطی و اهمیت آن و چنین داده. هاي تاثیر پذیر است

.کند نیز به پیش بینی پیامدهاي آن کمک می

: نکاتی که باید دراین بند ارائه شود، بقرار زیر است-

بدو نحوه انتخاب منابع اطالعاتی وکیفیت اطالعات مورد جمع آوري باید در •ه به نحوي تنظیم و سامان یابند که کار تهیه و تنظیم سایر فصول گزارش بمطالعات شروعبه ) و در نتیجه کار اتمام وارائه گزارش ارزیابی ( نواقص کار جمع آوري اطالعات علت

.تعویق نیفتد

استفاده از مطالعات پیشین ، اشاره به ماخذ بصورت زیر نویس، بهنگام سازي رد •جداول وساماندهی اطالعات مورد استفاده درجهت موضوع واهداف گزارش ارزیابی آمار و

.مورد نظر الزامی می باشد

وضع موجود، ذکر طـول دوره زمـانی و زمـان تشریح در صدر جداول ارائه شده در • .اطالعات و همچنین ذکر ماخذ در زیر هر یک از جداول این فصل آورده شود

هـاي دسـتگاهها وسـازمان ونقـشه لویت با اطالعات واسـناد دراستفاده از منابع، او • .هاي مسئول وتخصصی کشور می باشد

متخصصین و هدایت کنندگان مطالعات ارزیابی زیست محیطی این گونه ها باید از اطالعات و داده هایی که در دسترس می باشند، استفاده و در صورت عدم طرح

. هاي میدانی روي آورندشاهدات و بررسیدسترسی یا کمبود اطالعات باید به م

فرهنگـی , داده هاي محیطی شامل طیف وسیعی از داده هاي اقتصادي، اجتماعی • : در پردازش آنها باید رعایت شود زیرو منابع طبیعی است و سه عامل اصلی کلی

باید به نحوي , برنامه جمع آوري داده هاي محیطی شامل داده هاي پایه مطالعاتی -١ظیم و سامان یابند که با افق زمانی مطالعات برنامه ریزي طـرح قابـل تنظـیم و تن

. مناسب باشد. به عمل آید استفاده متناسب از مطالعات پیشین که مشابه طرح کنونی است باید -٢

درك متقابل یا پیش بینی شـرایط محیطـی و نتـایج داده هـاي پایـه , ها مشابهت .اي مطالعه یا رافع فقدان داده هاي واقعی باشدممکن است راهگش, مطالعات دیگر

پذیرد الزم است ها انجام میمحدوده و پارامترهایی که بر اساس آن بررسی -٣بطور مثال . بگونه اي باشند که بیان کننده نقاط عطف فشارهاي محیطی باشد

شرایطی که یک پدیده در دوره زمانی حداقل یا حداکثر درجه حرارت محیط . دهد یا مواقعی که وارونگی درجه حرارت وجود داردنی را بروز میواکنش معی

از سوي دیگر جمع آوري و ارائه داده هاي بسیار زیاد که از جریان اطالعاتی •. می تواند مانعی در فرآیند تصمیم گیري باشد, طوالنی یا بیش از حد حکایت می کند

تصمیم گیرندگان یا سردرگمی و ارائه اینگونه اطالعات ممکن است منجر به اشتباهات همچنان ارائه اطالعات کلی و خارج . انحراف موضوعات و مباحث اصلی محیط زیست شود

. حاصلی براي تصمیم گیري نخواهد داشت, از مقیاس طرح

انجام در داخل محدوده مطالعاتی بایدکه جمع آوري اطالعاتشایان ذکر است • .شود

: یابی زیست محیطی محدوده مطالعاتی ارز-4-1

با اجراي طرح هاي خطوط انتقال نفت وگاز ، محدوده استقرار طرح وشعاع مشخصی اجتماعی اطراف آن بطور مستقیم یا غیر –از محیط فیزیکی ، بیولوژیکی واقتصادي

گذشته از این، باید توجه . مستقیم تحت تاثیر اجراي اینگونه طرح ها قرار می گیرند اط محیط زیست با طرح هاي توسعه ، همیشه یک رابطه متقابل می باشد داشت که ارتب

به گونه اي که دربرخی شرایط ،حتی وضعیت محیط زیست در موفقیت یک طرح توسعه بنابراین دریک . براي دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده آن کامالً موثر بوده است

ید وضعیت کلیه نقاط محیطی اطراف یک با ) EIA(گزارش ارزیابی اثرات زیست محیطی .طرح قبل وبعد از اجراي آن مورد مطالعه وارزیابی قرار گیرد

براساس دستور العمل شورایعالی حفاظت محیط زیست ، محدوده مطالعاتی به سه بنابه . بالفصل ،تحت تاثیر مستقیم وتحت تاثیر غیر مستقیم طبقه بندي می شود :منطقه

الفصل مطالعات ، محدوده اجراي طرح است که بشدت تحت تاثیر تعریف ،محدوده بحال آنکه منطقه تحت تاثیر . قرار می گیردمستقیم عملیات اجرایی و پیامدهاي آن

درتمامی آن صورت جراي طرح امستقیم به محدوده اي اطالق می گردد که هرچند الزاماً مستقیم و بدون واسطه متاثر نمی گیرد ولی این محدوده از اثرات اجراي طرح بصورت

گستره منطقه تحت تاثیر مستقیم وسیعتر از منطقه بالفصل است و لذا . می گردد در طرح هاي بزرگ توسعه نظیر احداث خطوط لوله نفت وگاز، . پراکنش اثرات بیشتر است

دامنه تاثیر اجراي طرح از حوزه تاثیر مستقیم فراتر رفته و گستره وسیعتري را پوشش میبطور مثال دامنه اثرات اقتصادي خطوط انتقال نفت وگاز یقیناً از حوزه تاثیر مستقیم . دهد

این گستره وسیع درحوزه تاثیر . خارج شده وگستره کامالً وسیعتري را می تواند بپوشاند عنوان ه گرچه بطور جامع و قطعی نمی توان محدوده اي را ب.غیرمستقیم قرار می گیرد

ثیر غیر مستقیم تعریف کرد لیکن می توان پذیرفت که با فاصله گرفتن از محدوده تحت تاضمناً با .مرکز عملیات از شدت اثرات و پیامدهاي زیست محیطی طرح کاسته خواهد شد

توجه به دامنه یا شعاع هاي متفاوت تاثیر گذاري طرح در محیط، بنظر می رسد انتخاب عنوان مرز محدوده مطالعاتی بسیار ه ط بشعاع تاثیر گذاري یک طرح در محیحداکثر

لذا محدوده مطالعاتی گزارشهاي ارزیابی، حداکثر شعاع برد یا . معقول و منطقی باشداین محدوده مطالعاتی که می تواند با . دامنه تاثیرگذاري طرح در محیط تعریف می شود

ود ترکیبی یکی از عوارض طبیعی، اقتصادي و یا حتی تقسیمات کشوري منطبق باشد خ

از سه محدوده بالفصل ، محدوده تحت تاثیر مستقیم و محدوده تحت تاثیر غیر مستقیم است که براي ارزیابی پیامد هاي زیست محیطی طرح هاي لوله هاي انتقال نفت وگاز

: عمل می شودبشرح زیر

: تعیین محدوده بالفصل -1-1-٤

. اول مربوط مشخص کنید لوله وجدخط حریم خط لوله را برحسب قطر - 1- 1- 4-1 .لعمل آمده استا این دستور 3جداول این حریمها در پیوست شماره

مکان وسطح اشغال تاسیسات جانبی خطوط لوله مورد بررسی را تعیین - 2- 1- 4-1 .و بروي نقشه مشخص کنید

زیست محیطی خطوط انتقال اثراتگزارشهاي ارزیابی محدوده بالفصل - 3- 1- 4-1 جنبی مربوط که ال تاسیساتغسطح اش+ ت خواهد بود از حریم اختصاصی نفت وگاز عبار

توپوگرافی سازمان جغرافیایی نیروهاي مسلح با 50000/1 یا 25000/1باید روي نقشه .رنگ فسفري صورتی مشخص و درگزارش ارزیابی ارائه شود

:تعیین محدوده تحت تاثیر مستقیم -1-2-٤

اثرات مستقیم طرح همراه با حداکثر برد همترینم براي اینکار عناوین - 1- 2- 4-1 . آورده شود 10تاثیر مربوط در پیرامون خط لوله احداثی درجدول شماره

......حداکثربرد یا شعاع تاثیرگذاري ریز فعالیت هاي طرح : 10جدول شماره

حداکثر برد یا دامنه اثرات مستقیمفاصله از محور خط لوله برحسب (

)متر عنوان اثر

تغییرات ریخت شناسی

تغییرات زهکشی

فرسایش

روي پایداري شیب ها براثر

روي آب هاي سطحی براثر

آلودگی صوتی

تغییرات کاربري اراضی

تخریب پوشش گیاهی

..........

..............

مشخص 10ره طرح را از روي جدول شمامستقیم حداکثر برد تاثیرات - 2- 2- 4-1 .کنید

محدوده اي بشعاع حداکثر برد تاثیرات مستقیم طرح حول مسیرخط - 3- 2- 4-1 جغرافیایی نیروهاي مسلح با سازمانتوپوگرافی 50000/1 یا 25000/1لوله روي نقشه

.فسفري زرد مشخص و درگزارش ارزیابی ارائه شود رنگ

محدوده تحت تاثیر غیر مستقیم طرح-3-١-٤

از ترکیب محدوده کشوري شهرستان هاییکه خط لوله از آنها عبور می مجموعه ايصورت شماتیک در نقشه تقسیمات کشوري استان یا استان ه نماید، خواهد بود که باید ب

. هاي مربوط روي یک نقشه نمایش داده شود : وضعیت محیط زیست فیزیکی و شیمیائی -4-2

: کلیات •

: محیطی زیر است زیستعوامل وعناصر محیط فیزیکی و شیمیایی شامل

)مورفولوژي (شکل زمین -

خاکشناسی وفرسایش خاك -

) لرزه خیزي وزمین لغزش (آنزمین شناسی و پدیده هاي -

ــطحی - ــاي س ــدرولوژي آب ه ــزي و (هی ــیل خی ــا ، س ــصات روده وآب ....) مشخ هاي زیر زمینی

هواشناسی -

کیفیت هوا -

صدا -

ضمن اینکه به نوعی در طراحی و اقدامات مهندسی هریک از این عوامل محیطیمربوط به خطوط لوله موثرند لیکن خود این عوامل نیز در مراحل اجرا و بهره برداري از

ممکن است از فعالیت هاي طرح هاي خطوط لوله نفت وگاز متاثر , طرحهاي خطوط لوله از اجراي طرح مطالعه لذا الزم است که ویژگی هاي هریک ازعوامل محیطی قبل. شوند

شوند تا بتوان ضمن ایجاد انعطاف الزم در طرح خطوط لوله با شرایط محیطی ، میزان .محیطی را باحداقل ممکن کاهش داد زیست منفی تاثیرات

بطور کلی جهت کسب اطالعات درخصوص هریک از این عوامل محیطی باید در مورد بررسی قرار گرفته , شده است درجه اول گزارش ها و مشخصات فنی طرح که تهیه

پس از تدقیق موقعیت مکانی طرح بر روي نقشه هاي . و اطالعات الزم استخراج گردند سازمان جغرافیایی نیروهاي مسلح و استخراج طول و 1:50000رسمی کشور از جمله

اقدام به پیگیري جهت دریافت این اطالعات از , عرض جغرافیایی محدوده اجراي طرح . سازمانها و ادارات دولتی و خصوصی نمود, هاایر وزارتخانهس

موضوعی که براي جمع آوري اطالعات محیط فیزیکی باید در نظر گرفت همبستگی بدین مفهوم که ممکن است محل اجراي طرح از باالدست . باشدسیستم هاي طبیعی می

ویژه در مطالعات ه نظور ببدین م. کوهستان یا یک رودخانه عبور نماید, یز ریک حوضه آبیز رتفصیلی ، جمع آوري اطالعات محیط فیزیکی درمحدوده تقسیمات حوضه هاي آب

جهت تهیه وتنظیم بخش تشریح وضعیت محیط زیست گزارشهاي .کشور توصیه می شود 4ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح هاي خطوط انتقال نفت وگاز درپیوست شماره

اتی ارائه شده که توجه به آنها قطعاً در بهبود کیفی وتسریع همین دستورالعمل توضیح .انجام مطالعات محیط زیست وضع موجود مفید وموثر خواهد بود

: شکل زمین -2-1-٤

: کلیات -4-2-1-1

تحت شرایط مشابه اقلیم، قسمت است که هرقسمتهاي مختلفزمین شامل ).1978وي(ته بشکل فعلی درآمده است هوازدگی، فرسایش و نهشت توده هاي تحول یاف

:عوامل مشخص کننده شکل زمین عبارتند از ارتفاع ازسطح دریا - شیب وامتداد شیب - بلندي هاي خرد وکالن - وضعیت آبراهه هاي طبیعی - پروفیل عرضی آبکندها - ......و -

ه ازمیان عوامل یادشده ، شیب ، جهت ، آبراهه هاي طبیعی وآبکندها مهم تر از بقیهستند زیرا حتی با مشخص کردن این پنج عامل می توان شکل زمین یک واحدرا

که براي مشخص کردن وضعیت یک واحد شکل زمین ، حتی با گذشته از این.شناخت 1ی می توان به این موضوع نایل شدیجغرافیاشناسایی شیب ، ارتفاع وجهت هاي

نفت ومایعات گازي بسیار مهم مطالعه شکل زمین در پروژه هاي خطوط لوله انتقالمی باشد چرا که شکل زمین در تعیین جهت انتشار آلودگی هاي ناشی از نشت وترکیدگی خطوط لوله و نیز تعیین مکان هاي داراي اولویت براي اجراي تمهیدات زیست

.بسیارمهم وحائز اهمیت می باشدو میعانات گازي محیطی مربوط به نشتی هاي نفت

).1981نونی وکوکزکومپا (-1

: نکاتی که باید دراین بند ارائه شود بقرار زیر است-4-2-1-2

اعم از (نقشه زمین مشتمل بر چهارمولفه شامل شیب ،جهت ، ارتفاع وآبراهه • . تهیه کنید 25000/1درمقیاس حداقل ) آبراهه هاي طبیعی ومصنوعی

ریاچه ،شهرها را به موقعیت عوارض مهم طبیعی وانسانی نظیر سد،خور، تاالب،د • .نقشه مورداشاره اضافه کنید

.موقعیت مسیر خط لوله مورد احداث را روي نقشه تهیه شده مشخص کنید • فرسایش خاك و خاکشناسی-4-2-2

: کلیات -4-2-2-1

هرچندخاکشناسی مبحث عامی بوده ومطالعه وشناسایی کلیه عوامل زنده وغیر زنده ا دربرمی گیرد لیکن دراینجا بنا به فراخور و نیاز مطالعات قشر سطحی پوسته کره زمین ر

ارزیابی ، فقط موضوعهاي خاصی از این مبحث مد نظر می باشد این موضوعها عبارتند از . قابلیت اراضی - وضعیت زهکشی د– بافت خاك ج - عمق خاك ب-الف

تعیین و گاهیلوله موثراین موضوعها ضمن اینکه تا حدي در انتخاب مسیر خطوط کننده می باشند ، مبناي خوبی براي شناسایی وپیش بینی برخی از آثار و پیامدهاي

بعنوان مثال وضعیت بافت . منفی زیست محیطی اینگونه طرحها نیز محسوب می شوندخاك و زهکشی آن ، کامالً درکیفیت وکمیت انتشارعمودي وافقی آلودگی نفتی ناشی

.ع آب وخاك منطقه موثرمی باشد ازخطوط لوله روي مناب

: زیر استبقرار نکاتی که باید دراین بند ارائه شود -4-2-2-2 قابلیـت اراضـی 250000/1 نقـشه تعیین موقعیت مسیر اجراي طرح حـداقل روي •

. متعلق به موسسه خاکشناسی وزارت جهادکشاورزي

اصلی آن اسکن رنگی حداقلمسیر خط لوله باید روي نقشه هاي اصلی و یا •هاي خاکشناسی تفصیلی در محدوده مطالعاتی، درصورت موجود بودن نقشه. مشخص شود

.اولویت برخوردار است پیاده کردن موقعیت مسیر اجراي طرح روي اینگونه نقشه ها از

: 11بافت ، عمق ونوع خاك مسیرخط لوله مطابق جدول شماره •

بافت ، عمق ونوع خاك مسیرخط لوله : 11جدول شماره

ویژگی خاکشناسی مسیرخط لوله

بافت عمق نوع ویزگی

کیلومتر مسیر

.... تا 0

....تا ...

....تا ...

....تا ...

مشخص نمودن گروههاي بزرگ خاك در مطالعـات اجمـالی و زیرگروههـاي آنهـا • .ات تفصیلی بر اساس طبقه بندي خاکها در محدوده اجراي طرحدرمطالع

تعیــین پتانــسیل فرســایش پــذیري و پایــداري اراضــی محــدوده مطالعــاتی ، نــوع •فرسایش هاي موجود و بویژه تعیین وضعیت فرسایش پذیري خاك اراضی مـسیر احـداث

.خطوط لوله

.تی تعیین منابع آالینده بالقوه وبالفعل خاك محدوده مطالعا •

قابلیت بالقوه وبالفعل خاك اراضی محدوده مطالعاتی بـویژه قابلیـت اراضـی خـاك • .مسیر اجراي طرح

و پدیده هاي آن زمین شناسی -4-2-3

: کلیات-4-2-3-1

زمین شناسی دانشی براي شناخت ماهیت ، منشاء ، تکامل ورفتارکره زمین یا زیست محیطی ،زمین شناسی با این در مطالعات ارزیابی اثرات. قسمتی ازآن است

گستره وسیع مد نظر نمی باشد بلکه برخی از مباحث آن نظیر چینه شناسی و حرکات که در انتخاب مسیر خطوط ومتقابالً در افزایش شدت ) زمین لرزه وزمین لغزش (زمین

آثار زیست محیطی خطوط لوله خصوصاً تشدیدآثار مربوط به سوانح زیست محیطی .له موثرند مد نظر می باشند خطوط لو

: نکاتی که باید رعایت شود -4-2-3-2

با گزارشهاي ارزیابی خطوط لوله ارتباط موضوع در 4درمبحث زمین شناسی :انتقال نفت وگاز باید تهیه شوند

. زمین شناسی مشخص شودوسایرعواملسازندها به مسیر اجراي طرح نسبت • یا 100000/1ح بر روي نقشه هاي زمین شناسی براي اینکار نقشه مسیر اجراي طر

نکته حایز . مرتبط با محدوده مطالعاتی با رنگ مشخصی ارائه شود 250000/1حداقل زمین شناسی ویا )Original(اهمیت اینکه مسیر خط لوله باید روي نقشه هاي اصلی

.حداقل اسکن رنگی آنها پیاده شود

ارزیابی اثـرات زیـست درگزارشرداستفاده ، زمین شناسی موارائه راهنماي نقشه • محیطی

ارائه فهرستی از سازندها وچینه هاي زمین شناسی واقع درمسیر اجراي طرح •مطالب این قسمت باید مختصر ومفید انتخاب شود وسعی . همراه با توضیحات مربوط

گردد فهرست چینه هاي زمین شناسی یاد شده با نقشه زمین شناسی گزارش مطابقت .داشته باشد

وزمین لغزش و پایداري اراضی انتخابی براي لرزهتعیین وضعیت یا پتانسیل زمین • . احداث خط لوله مورد نظر

واقع در محدوده مطالعاتی و وفرعیبراي این منظور الزم است گسل هاي اصلی دد فواصل و موقعیت آنها نسبت به مسیر انتخابی براي احداث خط لوله دقیقاً مشخص گر

درصورت امکان . و پتانسیل بالقوه و بالفعل این عوارض زمین ساخت مشخص شود .تاریخچه مختصري از فعالیت وسوانح این عوارض زمین شناسی درگذشته ارائه شود

هیدرولوژي محدوده مطالعاتی -4-2-4

: کلیات -4-2-4-1

از اجـراي قسمت باید وضعیت کمی وکیفی آب هاي محـدوده مطالعـاتی قبـل دراین در ارزیابی اثرات زیست محیطی خطـوط لولـه ، درخـصوص . طرح خط لوله مشخص شود

آب هاي سطحی ، سه مبحث شامل شبکه هیدروگرافی ، دبی رودخانه ها و نوسانات آن و طور در خصوص آب زیر زمینی ، مباحثی نهایتاً مصارف رودخانه ها مهم می باشند همین

زیر زمینی ، سطح ایـستابی ومـصارف آن مهـم مـی آب هايهنظیر موقعیت وکیفیت سفر .باشند البته درخصوص لوله هاي انتقال گاز بیشتر موقعیت وسطح ایستابی مهم می باشند

: نکاتی که باید دراین بند ارائه شود بقرار زیر است-4-2-4-2

)در محدوده مطالعاتی( آبهاي سطحی -2-4-2-1-٤

یز رط لوله را روي نقشه تقسیمات حوضه هاي آبمسیر انتخابی براي احداث خ • که مسیر خط لوله احداثی در کدامیک تعیین کنید ضمناً .منطقه مشخص کنید

.یز اصلی یا فرعی کشور قرار گرفته است رهاي آب ازحوضه

رودخانه هاي اصلی و فرعی ، دائمی و فصلی محدوده مطالعاتی باید درگزارش • . ومختصري از وضعیت هریک در زمینه هاي زیر ارائه شودمطالعات ارزیابی فهرست شده

.متوسط دبی سالیانه رودخانه هاي اصلی همراه باذکر ماخذ وسال آماري -1

.وضعیت سیل خیزي ودبی هاي مربوط -2

.ین نوع مصرف برحسب شرب، کشاورزي ، صنعت ،آبزي پروريیتع -3

.ارزش زیستگاهی رودخانه هاي مسیر خط لوله -4

.دخانه هاي اصلی تعیین رژیم رو -5

.تعیین اهم طرح هاي وابسته به آب رودخانه هاي اصلی -6

هاي نفت وگاز بارودخانه هاي تالقی مسیرطرح خطوط انتقال ارائه موقعیت محل -7 .12مسیر در جدول شماره

محل هاي تالقی مسیر اجراي طرح با رودخانه هاي مهم منطقه : 12جدول شماره

مشخصات جغرافیایی یرموقعیت مس نام رودخانه

x y یف کیلومتررد

1 3+700 3887509 436994 ...احمدآباد و روستايحوالی تالوار 2

آبهاي زیرزمینی-2-4-2-2-٤

مطالعاتی موارد زیر باید موردبحث محدودهدرتبیین وضعیت منابع آب زیر زمینی • .قرار گیرد

. طرح وضعیت سطح ایستابی در اراضی مسیراجراي -1وضعیت تقریبی استقرار سفره هاي تامین آب شـرب منطقـه نـسبت بـه مـسیر -2

.خطوط انتقال نفت ومایعات گازي موقعیت مسیرخطوط انتقال نفت ومایعات گازي نسبت به آبخوان سفره هاي آب -3

.شرب زیر زمینی موجود درمحدوده مطالعاتی

:هواشناسی-2-5-٤

: کلیات -4-2-5-1

ي از علوم می باشد که به بررسـی جـو وپدیـده هـاي جـوي مـی هواشناسی ، رشته ا درارتباط با مباحث زیست محیطی خطوط انتقال نفت وگاز، نقـش عوامـل جـوي . پردازد

در موارد زیر مهم می باشد انتشار آلودگی هواي ناشی از سوانح آتش سوزي درخط لوله نفت وگاز-الف .هاي تقلیل فشار انتشار آلودگی صوتی و بو درایستگاه -ب . انتشار آلودگی هواي ناشی از چاهک آتش درتلمبه خانه هاي نفت - ج . تبخیرهیدروکربورهاي نفتی نشتی از خطوط-د

رقیق سازي غلظت گاز نشتی درهوا درجریان سوانح غیر مترقبه وتعمیرات خطوط -هـ .لوله انتقال گاز

:بقرار زیر است نکاتی که باید دراین بند ارائه شود -4-2-5-2

اهم عوامل جوي مورد بحث که در محدوده مطالعاتی باید مشخص شوند عبارت • :خواهند بود از

متوسط دما ي ساالنه وفصلی -1 .متوسط بارش ساالنه وفصلی -2

.حداکثر ومتوسط رطوبت نسبی و تبخیر از تشت براي فصول مختلف -3

النه بـراي شامل جهت، فرکانس وسرعت بـاد بـراي فـصول مختلـف وسـا (باد -4 . ساله 5حداقل یک دوره

اطالعات مربوط به عوامل دما، بارش و رطوبت نسبی باید بصورت جدولی با توزیع • تنظیم شوند 13زمانی فصلی وساالنه مطابق جدول شماره

مشخصات اهم عوامل اقلیمی محدوده مطالعاتی طرح: 13جدول شماره

متوسط ساالنه ضعیت سالو طی دوره آماري

1365-1385 متوسط ساالنه

بهار تابستان پاییز زمستان عامل

متوسط دما

حداکثربارش

حداقل

حداکثر

رطوبت نسبی

: ماخذ

درغیر اینصورت . اطالعات مربوط به وضعیت باد بهتراست بصورت گلباد باشد • . ارائه شود14اطالعات باید بصورت جدول شماره

یت اقلیمی محدوده مطالعاتی براساس یکی از روش هاي رایج پهنه بندي وضع • اقلیمی بیان شود

. کیفیت هوا بصورت توصیفی یا مستند به آمار اندازه گیري شده بیان شود •درگزارشهاي تفصیلی خطوط انتقال گاز طبیعی ، دراین قسمت باید مصرف ساالنه انواع

ستانهاي مورد مطالعه برحسب خانگی ، یا شهرشهرستانسوخت هاي فسیلی درسطح تجاري ، خودرو و صنعتی ارائه و تناژ ساالنه آلودگی هاي منتشره از هر یک از این

. منابع محاسبه شود

....براي دوره آماري ............وضعیت باد درایستگاه : 14جدول شماره

بهار تابستان پاییز زمستان بادغالب

سرعت

جهت

درصد

:ماخذ

وضعیت اقلیمی محدوده مطالعاتی دریکی از طبقه بندي هاي متداول نظیر • .دومارتن اصالح شده ، سیلینیانف مشخص شود

: صدا -2-6-٤

:نکاتی که باید دراین بند ارائه شود بقرار زیر است

ثیر ی صوتی وضع موجود محیط زیست در محدوده بالفصل و تحت تامنابع آلودگ • .مستقیم خط لوله مورد بررسی را مشخص کنید

مستقیم طرح ،مشکالت حادآلودگی صوتی نظیر درمحدوده بالفصل وتحت تاثیر • فعالیت هاي معدنی ، راهسازي ونظایر آن وجود دارد یا خیر ؟ ازآلودگی صوتی ناشی

آلودگی صوتی وضع موجود را درمحدوده بالفصل درمعرضجوامع انسانی • .تاثیر مستقیم مشخص کنید وتحت

: وضعیت محیط زیست بیولوژیکی -4-3

: شرایط زیستگاهی ازلحاظ گیاهی وجانوري وآبزیان-4-3-1

: کلیات -4-3-1-1

مجموع شرایط حیاتی وغیر حیاتی متمرکز درنقاطی از محدوده مطالعاتی که واجد انوري می باشد جاذبه وپتانسیل هاي الزم براي جذب وحیات گونه هاي گیاهی وج

درمحیط زیست مهم می باشند که در جریان مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی خطوط انتقال نفت وگاز ، این گونه نقاط باید مشخص و دراین بخش از مطالعات ارزیابی

.ی ونسبت به مسیر خطوط لوله احداثی مشخص گردندیشناسا

:د بقرار زیر است نکاتی که باید دراین بند ارائه شو-4-3-1-2

مطالعاتی را ازنظر برخورداري از ارزش زیستگاهی براي حیات اهمیت محدوده • .وحش مشخص کنید

اراضی واقع درمسیر احداث خط لوله ارزش زیستگاهی براي حیات وحش دارند یا • باشد، باید مشخص شود که چه بخشی ازمسیر خط لوله از خیر ؟ درصورتیکه پاسخ مثبت

.ی عبور می نمایدچه زیستگاه

موجود محدوده مطالعاتی باید در موارد زیر زیستگاههايشرایط و مشخصات • مشخص شود

هاي محدوده مطالعاتی ازنظر ارزش هاي بوم شناختی زیستگاه یا زیستگاه -1درسطح کشور منحصر بفرد می باشدیاخیر؟ یا اینکه موارد مشابه آن درسطح

.اشد کشورزیاد بوده ویا حداقل کم نمی ب

صورت ویژگی انحصاري درصورتیکه پاسخ سوال اول مثبت باشد دراین -2 .زیستگاه مشخص شود

مطالعاتی ، زیستگاه انحصاري گونه یا محدوده درآیا زیستگاههاي موجود -3 گونه هاي گیاهی وجانوري بخصوصی می باشند یا خیر؟

مورد احداث آیا رودخانه یا سایر آبراهه هاي موجود در مسیر خطوط لوله -4داراي آبزیان می باشند یا خیر؟ وآبزیان موجود درآن واجد کدام یک از ارزش

باشند؟هاي شیالتی ، تفرجی وحفاظتی می

: گونه هاي جانوري و گیاهی منطقه-4-3-2

: کلیات -4-3-2-1دراین بخش ازمطالعات ارزیابی ،گونه هاي گیاهی وجانوري که بصورت دائم یاموقت

دو مرجع از مطالعاتی زیست می کنند شناسایی می شوند و بر اساس یکی درمحدوده معتبر نظیرسایتیست طبقه بندي می گردند

: نکاتی که باید در این بند ارائه شود، بقرار زیر است-3-2-2-٤

وضعیت پوشش گیاهی محدوده مطالعاتی به ویژه پوشش گیاهی محدوده تحت •خورداري از گونه هاي زراعی ، جنگلی ، مرتعی و یا عاري تاثیر مستقیم طرح را برحسب بر

.بودن از پوشش گیاهی مشخص کنید

کیفیت وارزش پوشش گیاهی محدوده مطالعاتی را از نظر نوع گونه ،تراکم • .ومصارف موجود مشخص کنید

آورده 15 شماره مطابق جدولگونه هاي گیاهی محدوده مطالعاتی درجدولی • .شود

هریک ازمحدوده بهبه رویشگاه ، باید محدوده رویشگاه نسبت درستون مربوط محدوده بالفصل ، تحت تاثیر مستقیم وتحت تاثیر غیر (هاي مطالعاتی سه گانه

.و تراز ارتفاعی رویشگاه هاي جنگلی ومراتع مشجر مشخص شود ) مستقیم

عمومی پوشش گیاهی منطقه محدوده مطالعاتی مشخصات: 15جدول شماره

رویشگاه نادر درمعرض خطر چکدامهینام فارسی

نام علمی

اکوسیستم

جنگلی

مرتعی

بیابانی

کوهستانی

:نوري گونه هاي جا-3-3-٤

: آمده است16 نکاتی که باید درارتباط با این بند ارائه شود، در جدول شماره -4-3-3-1

گونه هاي جانوري محدوده مطالعاتی : 16جدول شماره

درمعرض هیچکدام خطر

اکوسیستم نام علمی نام فارسی زیستگاه نادر

جنگلی

مرتعی

زراعی

بیابانی

کوهستانی

گونه هاي جانوري نادرودرمعرض خطرانقراض-3-4-٤

: است نکاتی که باید درارتباط بااین بند ارائه شود بقرار زیر-4-3-4-1

در IUCN گونه هاي جانوري محدوده مطالعاتی را مطابق طبقات فهرست سرخ • . تنظیم نمایید 17جدولی مطابق جدول شماره

گونه هاي جانوري محدوده مطالعاتی براساس فهرست طبقه بندي : 17جدول شماره

)IUCN( اتحادیه جهانی حفاظت منابع طبیعی IUCN طبقات فهرست سرخ فهرست گونه هاي جانوري منطقه ر خط لولهموقعیت زیستگاه گونه نسبت به مسیی

1- 2- 3-

Extinct (EX) منقرض شده

1- 2- 3-

Extinct in the Wild (EW) منقرض شده درطبیعت

1- 2- 3-

Critically Endangerde (CR)

درمعرض خطربحرانی

1- 2- 3-

Endangered (EN) درمعرض خطرانقراض

1- 2- 3-

Vulnerable (VU) درمعرض آسیب

1- 2- 3-

Canservation Dependent (CD)

حفاظت شده

1- 2- 3-

Near Threatened (NT) درشرف تهدید

1- 2- 3-

Least Concern (LC) کم ترین نگرانی

1- 2- 3-

Data Defeicient (DD) کمبود داده ها

1- 2- 3- 4-

Not Evaluated (NE) نشدهارزیابی

: مناطق ویژه زیستی -3-5-٤ : کلیات -4-3-5-1

مکان هاي خاصی که داراي زیستگاه هاي منحصر بفرد گیاهی، جانوري یا یا داراي گونه هاي نادر وکم یاب یا درمعرض خطر انقراض نظیرچشم اندازهاي کم

سیستم این مناطق عموماً واجد اکو. هستند، جزء مناطق ویژه زیستی کشور می باشند .هاي حساس وشکننده اي هستند

براساس الگوي ارزیابی اثرات زیست محیطی کشور ، فهرست وموقعیت مکانی این مناطق از سوي سازمان حفاظت محیط زیست اعالم خواهد شد لیکن تازمانیکه این

سازمان حفاظت محیط چهارگانهفهرست رسماً منتشر نشده است ، فهرست مناطق ومناطق شکارممنوع ) ج در قانون حفاظت وبهسازي محیط زیست مندر(زیست کشور

.کشور مالك عمل دراین بند قرار خواهد گرفت

: نکاتی که باید دراین بند ارائه شود بقرار زیر است-3-5-2-٤

نقشه موقعیت محدوده مناطق چهارگانه تحت حفاظت ومدیریت سازمان حفاظت • نمودن مسیر ی قرار گرفته همراه با مشخصمحیط زیست کشور که درمحدوده مطالعات

.خط لوله احداثی برروي آن

درطرح هاییکه مسیرخط لوله احداثی بنحوي از مناطق چهارگانه عبور می نماید : تبصره وضوح بر ه باید موقعیت ومسیر تداخل خط لوله احداثی با محدوده منطقه مورد نظر ب

.رافیایی نیروهاي مسلح تهیه وارائه شود سازمان جغ50000/1روي نقشه توپوگرافی

واقع درمحدوده مطالعاتی همراه با مختصرتوضیحاتی فهرست مناطق چهارگانه • درخصوص تاریخچه ، گونه هاي گیاهی وجانوري وارزش هاي حفاظتی اینگونه مناطق

توضیحاتی درخصوص موقعیت نسبی محدوده امن مناطق حفاظت شده و •موقعیت رویشگاهها و زیستگاههاي مهم منطقه ، همچنین ، پناهگاههاي حیات وحش

مطالعاتگزارش مسیرگدار و آبشخور وحوش واقع در محدوده مطالعاتی براساس . طرح هاي جامع مدیریت اینگونه مناطق

: ویژگی هاي اقتصادي واجتماعی و فرهنگی -4-٤

:ویژگی هاي اقتصادي-4-4-1 : کلیات -4-4-1-1

ث بسیاري در محیط هاي اقتصادي واجتماعی قابل طرح می باشند هر چند مباحلیکن در مطالعات ارزیابی روي شاخص ها و عوامل مشخصی که قابل مقایسه با . وضعیت عمومی کشور یا استان هاي مرتبط با محدوده مطالعاتی است تمرکز می گردد

جمعیت ،ترکیب از اهم شاخص ها می توان به مواردي نظیر نرخ بیکاري ،نرخ رشد .اشتغال و نرخ مهاجرت اشاره کرد

: نکاتی که باید دراین بند ارائه شود بقرار زیر است-4-1-2-٤

نرخ بیکاري و نرخ اشتغال را براي شهرستانهاي واقع درمحدوده مطالعاتی به ترتیب •براي جمعیت شهري وروستایی تهیه نموده و با متوسط نرخ بیکاري و اشتغال مرکز

بدیهی است نتایج مقایسه باید . و روستایی استان مربوط وکل کشور مقایسه کنیدشهري بصورت تفسیري و استنتاجی و تعیین وضعیت آن شهرستان نسبت به وضعیت عمومی

.استان وکشور مشخص شود

ترکیب اشتغال جمعیت شهرستانهاي واقع درمحدوده مطالعاتی را در سه زیر •ستخراج و با وضعیت عمومی استان مربوط مقایسه بخش کشاورزي، صنعت وخدمات ا

.کنید

بنیان هاي اقتصادي محدوده مطالعاتی اعم از بنیان هاي انسانی و طبیعی را •ضمناً .شناسایی ودرگزارش مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی مربوط تشریح کنید

اجمال معرفی موقعیت این بنیان هاي اقتصادي را نسبت به مسیر خط لوله احداثی به .کنید

تنگناها ومشکالت اقتصادي محدوده مطالعاتی را در ارتباط با تامین منابع انرژي • .صورت واضح و مشخص درگزارش ارزیابی منعکس کنیده بررسی و نتایج را ب

: ویژگی هاي اجتماعی -4-4-2

: نکاتی که باید دراین بند ارائه شود بقرار زیر می باشد-4-4-2-1

هري و روستایی شهرستانهاي واقع در محدوده مطالعاتی را حداقل براي جمعیت ش •دو دهه آماري تهیه نموده، همراه با نرخ رشد مربوط در قالب جداول آماري درگزارش

.ارزیابی بیان کنید

نرخ رشد جمعیت شهري و روستایی محدوده مطالعاتی را با متوسط نرخ رشد • .وسط کشوري مقایسه وتحلیل کنید جمعیت استان مربوط ودر نهایت با مت

نرخ رشد شهرنشینی را براي دو دهه آماري متوالی محاسبه و با وضعیت عمومی • .استان وکل کشور درهمان مقاطع زمانی مقایسه وتحلیل کنید

.ترکیب اجتماعی جمعیت شهرستانهاي محدوده مطالعاتی را مشخص کنید •

سیر کوچ عشایر را در سطح محدوده مراکز اسکان، مراکز ییالق و قشالق ، و م •در مناطق عشایري .مطالعاتی، به ویژه نسبت به مسیر خطوط لوله احداثی شناسایی کنید

کشور مشخص نمودن مسیرهاي کوچ عشایري نسبت به مسیر خط لوله روي نقشه هاي . ضروري خواهد بود 250000/1حداقل

محدوده مطالعاتی و علل وضعیت مهاجرفرستی و یا مهاجر پذیري شهرستانها ي • .احتمالی آنها را مشخص کنید

: بهداشت ورفاه -4-3-٤

: نکاتی که باید دراین بند ارائه شود بقرار زیر است-4-4-3-1

نسبت تعداد ‹‹یکسري شاخص ها از سطح شهرستانهاي محدوده مطالعاتی نظیر •، و ›› به تعداد جمعیت نسبت تعداد مراکز آموزشی‹‹، ›› مراکز درمانی به تعداد جمعیت

شرط اینکه براي محدوده مطالعاتی قبالً تهیه ه نقشه سطح بندي توزیع خدمات روستایی ب . شده باشد

.معرفی اجمالی سایر طرح هاي توسعه مصوب یا دردست اجرا -4-4-4

: نکاتی که باید دراین بند ارائه شود بقرار زیر است-4-4-4-1

ین طرح هاي توسعه موجود، دردست اجرا و یا مصوب فهرستی از مهم تر • .درمحدوده بالفصل وتحت تاثیرمستقیم طرح را تهیه کنید

موقعیت مکانی دقیق طرح را نسبت به خط لوله مورد مطالعه در نقشه مناسب • .ومقیاس داري مشخص کنید

:کاربري اراضی -4-5-٤

:است زیر نکاتی که باید دراین بند ارائه شود بقرار-4-4-5-1

بالفصل و تحت تاثیر مستقیم ،حداقل درمقیاس در محدوده نقشه کاربري اراضی •نقشه کاربري اراضی ( همراه با مشخص نمودن مسیراجراي خط لوله برروي آن 250000/1

.)سال اخیر باشد5حداقل باید مربوط به

:تکه درنقشه کاربري اراضی باید مشخص شود بقرار زیر اس نوع کاربري هایی • اراضی بایر -

اراضی زراعی -

باغات - مراتع -

مراتع مشجر -

جنگل -

صنعتی -

خدماتی -

آموزشی -

درمانی -

نظامی -

توسعه شهري -

توسعه روستایی -

)دریا،دریاچه، تاالب،خور ورودخانه هاي اصلی ( سطوح آبی -

.سدها وشبکه هاي آبیاري وزهکشی -

.تشریح وضعیت عمومی کاربري ها ازجمله کیفیت کاربري ها •

: آثار باستانی -4-6-٤

: نکاتی که باید دراین بند ارائه شود بقرار زیر است-4-4-6-1

موقعیت نسبی مسیرخط لوله نسبت به موقعیت مکانی آثار باستانی واقع در • .محدوده مطالعاتی

.فهرست مهم ترین آثار باستانی یاد شده باال ومختصري از اهمیت اینگونه اماکن •

. اینگونه اماکن مقررات وحریمهاي مربوط به •

، مجوز یا موافقت اماکنبه هنگام تداخل مسیر خط لوله احداثی با محدوده اینگونه .اداره میراث فرهنگی منطقه با عبور خط لوله الزامی است

: آثار مذهبی-4-7-٤

: نکاتی که باید دراین بند ارائه شود بقرار زیر است-4-4-7-1

تی مهم واقع درمحدوده مطالعاتی شامل موقعیت نسبی مکان هاي مذهبی وزیار • .زاده ها و گورستان ها نسبت به مسیرخط لولهامام

از اهمیت اینگونه از مکان هاي یاد شده در باالو مختصري فهرست مهم ترین • .اماکن

نظریه مکتوب سازمان حج واوقاف درخصوص طرح هاي خطوط لوله اي که مسیر • مکان مذهبی مهم تداخل دارد به پیوست گزارش هاي انتخابی آن با یک یا چند مورد

.الزامیست

: چشم اندازها ومناظرطبیعی مهم -4-4-8 : کلیات -4-4-8-1

می باشند زیرا کیفیت مهم در زیبا شناختیچشم اندازها ومناظر طبیعی ، یک بخش هاي واجد کیفیتی هستند که مردم را به برخی از مناطق شهري ، تفرجگاه ها یا

توسعه که درکیفیت وکمیت اینگونه چشم اندازها هرنوع. دست نخورده می کشانند .موثر باشد پیامدعمده زیست محیطی دربرخواهد داشت

:نکاتی که باید دراین بند ارائه شود بقرار زیر است -4-4-8-2

واقع در محدوده مطالعاتی 2فهرست مهم ترین چشم اندازها ومناظرطبیعی مهم • .تصري از اهمیت اینگونه از اماکن ومخ

موقعیت نسبی مسیرخط لوله نسبت به موقعیت مکانی چشم اندازها ومناظرطبیعی • .مهم واقع در محدوده مطالعاتی درفرمت نقشه هاي مناسب

اهمیت وویژگی چشم اندازهایی که درگزارش به آنها اشاره می شود باید تشریح •ها از نظرارزش هاي اجتماعی و گردشگري مورد بحث گردد ازجمله اهمیت این چشم انداز

.قرارگیرد

: پیش بینی وطبقه بندي اثرات وپیامدهاي زیست محیطی -5

: اثرات وپیامدهاي مثبت ومنفی طرح -1-٥

: کلیات-5-1-1کلیه فرآیندهایی که بواسطه فعالیت هاي انسان درطول : اثرات مثبت ومنفی

یا اتمام عمرمفید طرح در محیط زیست روي می دهد اثر مرحله احداث ، بهره برداريبسته به ...).مانند فرسایش خاك ، تغییر کاربري و(زیست محیطی نامیده می شوند

ماهیت اثر ،اینگونه اثرات به دو بخش مثبت ومنفی تقسیم می شوند اثرات مثبت .کیفیت محیط زیست را بهبود واثرات منفی کیفیت محیط را تنزل می دهند

:پیامد زیست محیطی

. فهرست وموقعیت اینگونه مناظر وچشم اندازهاي طبیعی توسط سازمان ایرانگردي وجهانگردي منتشرشده است - 2

شامل ( کیفیت محیط زیستمجموعه اي از تغییرات خوب یا بد موثردر که کنترل کیفیت ودامنه اثر آن مستقیماٌ است) اکوسیستم هاي موثر دراین فرآیند

. ازاراده مجري طرح یا پروژه خارج می باشد :ار زیر است نکاتی که باید دراین بند ارائه شود ، به قر-5-1-2

فهرستی از مجموعه اثرات وپیامدهاي زیست محیطی طرح را حسب ماهیت مثبت • . دراین ارتباط تکمیل شود18ومنفی تهیه و جدول شماره

وپیامدهاي زیست محیطی فهرست مجموعه اثرات : 18جدول شماره همراه با ماهیت ومنشاء اثر

ماهیت منشاء اثر اثریاپیامد

مثبت منفییف زیست محیطیاثرات وپیامدهاي

رد

مرحله

1 مترمکعب احجام باطله.…ولید ت حفاري وعملیات خاکیپاکتراشی اراضی واحداث

2 هکتار… تخریب باغات حریم

پاکتراشی اراضی واحداث 3 هکتار…تخریب اراضی زراعی حریم

پاکتراشی اراضی واحداث 4 هکتار.…اتع مشجر تخریب مر حریم

پاکتراشی اراضی واحداث 5 هکتار… تخریب جنگل حریم

مجموعه ریز فعالیت هاي 6 فرصت شغلی مستقیم.…ایجاد این مرحله

احــداث

گازرسانی .…کاهش آلودگی هاي صنعتی

درصد1

گازرسانیکاهش آلودگی ناشی ازمنابع

2 صد در.… خانگی وتجاري

CGS 3 آلودگی صوتی

خرابکاري ، عملیات حفاري ...دیگردستگاههاو

خطر آلودگی ناشی از مخاطرات زیست محیطی خط لوله

......درکیلومترهاي 4

5

بهــره بــرداري

باید توجه شود که ماهیت جنبه هاي زیست محیطی برخی از ریزفعالیت هاي •ایط ودرمحیط هاي مختلف ،ممکن طرح هاي توسعه خطوط انتقال نفت وگاز حسب شر

.است متفاوت باشد

از منطقه کوهستانی و ضروریاتیخط لوله انتقال در نظر است بنا به بعنوان مثال یک در این مثال اثر ناشی از . اي مثل منطقه حفاظت شده البرز مرکزي عبور نمایدپرعارضه

در ایجاد و یا افزایش ››احداث جاده هاي دسترسی واختصاصی خط لوله ‹‹ریز فعالیت و همچنین پیامد بعدي این ریزفعالیت در افزایش سطح دسترسی هاي محلی مثبت

درحالیکه .مبادالت اقتصادي یا فرهنگی روستاهاي دورافتاده منطقه مثبت می باشد ماهیت اثر و پیامد همین فعالیت روي زیستگاههاي منطقه از حیث افزایش و سهولت

و پیامدهاي منفی بعدي آن روي مدیریت اینگونه مناطق هردو منفی تردد متخلفین شکار . می باشد

اعم از منفی و یا (از تکرار بی مورد اثرات و پیامدهاي طرح در اشکال مختلف •چرا که اینکار ذهنیت هاي غیرواقع بینانه اي را دراذهان مخاطبین .اجتناب کنید ) مثبت

. گزارشهاي ارزیابی القاء می نماید

نقطه ،درتعیین ماهیت اثرات و پیامدهاي زیست محیطی ریز فعالیت هاي طرح • . نظرات مردم به ویژه نقطه نظرات مردم متاثر از طرح، مورد توجه قرارگیرد

مردم ومسئولین منطقه را در مطالب مربوط به نظراتبراي این منظور می توان نقطه صورت پیوست جداگانه اي درآخر گزارش ارزیابی و یا به ) با ذکر ماخذ (پیش بینی اثرات

.بیان کرد

: اثرات مستقیم وغیرمستقیم-5-2

: کلیات -5-2-1

شامل آندسته از اثراتی می گردد که مستقیماً بواسطه یکی از : اثرات مستقیم طرح ریزفعالیتهاي طرح هاي انتقال نفت وگاز در محیط زیست محدوده مطالعاتی گزارشهاي

.می شوند ارزیابی حادث

موارد زیر نمونه هایی از اثرات مستقیم طرح هاي توسعه انتقال نفت وگاز محسوب :می شوند

.لولهپاکتراشی جوامع گیاهی واقع درحریم خط • .تغییر کاربري اراضی واقع درحریم خط لوله •

.ایجاد اشتغال مستقیم ناشی از استخدام نیرو براي اجراي طرح •

تغییر مسیر رودخانه •

زیست محیطی ناشی از ) خوب یا بد(شامل مجموعه تغییرات : اثرات غیر مستقیم ریزفعالیت هاي طرح خطوط انتقال نفت وگاز می باشد که متعاقب اثر یا اثرات زیست

موارد زیر نمونه هایی از اثرات غیرمستقیم طرح . محیطی مستقیم طرح حادث می شود .ند هاي توسعه انتقال نفت وگاز محسوب می شو

افزایش درآمد ورفاه اجتماعی •

.تغییر درمیزان رسوب گذاري و رسوب برداري رودخانه در اثر تغییر مسیر آن •

اختالل دراجراي برخی دیگر از طرح هاي توسعه در منطقه نظیر اختالل دراجراي • .طرح کشت مکانیزه ویکپارچه اراضی کشاورزي

اقع درمسیر توسعه شبکه صنعتی و–بهبود نسبی کیفیت هواي مراکز شهري • گازرسانی

: نکاتی که باید دراین بند ارائه شود بقرار زیر است-2-2-٥

درمحدوده ›› محل وقوع اثر ‹‹حسبمجموعه اثرات زیست محیطی محتمل طرح را • تنظیم 19 دسته بندي و طبق جدول شماره رابالفصل وتحت تاثیر مستقیم مطالعات

. کنید

)مستقیم و غیر مستقیم..... ( ثرات وپیامدهاي زیست محیطی طرح ا : 19جدول شماره

نوع اثر مرحله اثرات وپیــامـدهاي زیست محیطی محدوده تحت تاثیر

پاکتراشی اراضی محدوده بالفصل

مناطق ویژه زیستیتخریب بخشی ازچشم اندازهاي مناطق ویژه

زیستی

احداث

افزایش رفاه وکاهش آلودگی هوا محدوده مطالعاتی

محدوده تحت تاثیر مستقیمکاهش مخاطرات زیست محیطی ناشی حمل

زمینی سوخت

بهرهر ب

داري

مستقیم

تخریب خاك واقع درحریم اختصاصی محدوده بالفصل مطالعات

مناطق ویژه زیستیاختالل درحراست ومدیریت مناطق ویژه

زیستی

احداث

ارتقاء سطح بهداشت وسالمتی محدوده مطالعاتی

محدوده مطالعاتیافزایش پتانسیل زیر ساخت هاي توسعه

درمنطقه

بهره برداري

غیرمستقیم

: اثرات و پیامدهاي کوتاه مدت و بلندمدت -5-3

:کلیات -5-3-1

زیست محیطی شامل آندسته از اثرات و پیامدهاي : اثرات وپیامدهاي کوتاه مدت :هستند که

. پایدار وماندگار نیستند - الف

زمان وقوع واتمام اثر، محدود به مرحله احداث ویا بخش کوتاهی ازمرحله بهره - ب .برداري است

اثرات و پیامدهاي زیست محیطی بلندمدت ، فارغ ازاینکه از چه زمانی و یا در چه •شروع شده باشند در محیط زیست یا ) داري مرحله احداث و یا مرحله بهره بر(مرحله اي

پایان پایدارند و یا در طول بخش زیادي از زمان مرحله بهره برداري طرح وحتی مرحله بعبارتی هرچه طول . در محیط زیست نمود دارند)مرحله ترك طرح(طول عمر مفید

.ی شودزمان اثر در محیط پایدارتر باشد جزء اثرات بلند مدت طرح ، طبقه بندي م

:آمده است20 نکاتی که باید دراین بند ارائه شود، در جدول شماره -3-2-٥

را شناسایی و نظیر مثال هاي )ازجمله زمان بروز وخاتمه آن ( زمان اثر یا پیامد • . این زمان ها را درجدول درج کنید 20درجدول شماره مندرج

باال در دو گروه کوتاهاثرات و پیامدهاي زیست محیطی محتمل را مطابق تعاریف • . و بلندمدت تقسیم بندي کنیدمدت

ازنظر طول زمان اثرگذاري..... طرح اثرات و پیامدهاي زیست محیطی : 20جدول شماره زمان اثر

مرحله پایان طول عمرمفید

مرحله بهره برداري

مرحله احداث

بلند مدت

کوتاه مدت

تشریح نوع اثر یا پیامد

ییر درریخت شناسیتغ ... تغییردربستررودخانه

... و... کیلومتربروزسوانح نظیرآلودگی نفتی

.....ناشی از......آب رودخانه

آثــا ر

کاهش کیفیت هواناشی از عملیات خاکی طرح

..... ازبهبودکیفیت هواناشی مرگ ومیرآبزیان رودخانه ناشی

.....ازسوانح

پـــیامـــد هـا

: اثرات وپیامدهاي مهم وبرجسته -5-4

: کلیات -5-4-1

یک یا چند ویژگی زیر آندسته از اثرات و پیامدهاي زیست محیطی که داراي • :ی باشند باشند جزء اثرات و پیامدهاي مهم م

.داراي اثرات و پیامدهاي تخریبی باشد .1 .شعاع تاثیرگذاري یا دامنه اثر وسیع باشد .2

.محیط اثر یا پیامد در مناطق حساس یا مناطق ویژه زیستی واقع شده باشد .3

.زمان تاثیر بلندمدت باشد .4

.احتمال بروز اثر یا پیامد بسیار باال باشد .5

.ي از پیامدهاي بعدي باشند تعداد زیاد منشاکه خود داشتن اثراتی .6

: آمده است21 نکاتی که باید دراین بند ارائه شود در جدول شماره -5-4-2

. گانه آورده شود پیامدهاي زیست محیطی جداواثرات •

مشخص شود که اثر یا پیامد مندرج دراین جدول 21شماره بطوراختصاردرجدول •وده که موجب شده جزء اثرات با توجه به توضیحات باال داراي چه ویژگی هایی ب

. وپیامدهاي برجسته قرارگیرد

... گازاثرات و پیامدهاي مهم وبرجسته طرح خط لوله انتقال نفت و : 21جدول شماره

اثر یاپیامدزیست محیطی اهمیت وبرجسته بودن اثریاپیامد

ردیف

واقع شـدن بخـشی از مـسیر خـط لولـه انتقـال نفـت -1 .در حوضه آبریز سد .... ) الی ... ر ومتلکی(

حیات نسبتاً غنی آبزیان رودخانه-2در پـایین دسـت ... آسیب پذیر بودن سد چند منظـوره -3

خط لوله4- 5-

لودگی نفتی ناشی از سوانح غیر آ مترقبه درخط لوله احداثی

1

1-

2- 3-

2

آثــا ر

ایجاد بحران در معیشت جوامع محلی-1

…گیري جوامع کشاورزي پایین دست سـد ل خطر سی -2 خلیه سریع ونابهنگام آب هاي آلودهتدرنتیجه

3-

هاي اجتماعی ، -احتمال بروز تنش.کشوري واقتصادي درمنطقه

1

2

پـــیامـــد هـا

: اثرات و پیامدهاي اجتناب پذیر و اجتناب ناپذیر-5-5

: کلیات -5-5-1

: ذیراثرات وپیامدهاي اجتناب پ •

که بروز آنها محتمل بوده گروهی از اثرات و پیامدهاي زیست محیطی طرح هستندو نیز این امکان وجوددارد که با انتخاب واجراي گزینه هاي بهینه مکانی و فنی ویا انتخاب واجراي یکسري دیگر از تمهیدات زیست محیطی، از بروز آنها جلوگیري کرده ویا حداقل

.ال وقوع آنها را کاهش داد درصد احتم

:اثرات و پیامدهاي اجتناب ناپذیر •

گروهی از اثرات و پیامدهاي زیست محیطی طرح هستندکه ضمن اینکه بروز آنها جلوگیري از بروز وپیدایش محتمل می باشد بدالیل فنی ، اقتصادي و یا شرایط محیطی

درمرحله احداث خطوط لوله بعنوان مثال. بخشی یا تمامی آنها ممکن ومقدورنمی باشد .درمناطق کوهستانی ،تولید احجام باطله اجتناب ناپذیر می باشد

: آمده است 22 نکاتی که باید دراین بند ارائه شود، در جدول شماره -5-2-٥

. درج کنید جدولدر طرح راپذیر و اجتناب ناپذیر اجتناباثرات وپیامدهاي •

از لحاظ اجتناب پذیري دارند وعلل احتمالی اثرات و پیامدهاي طرح چه وضعیتی • .که نمی توان ازآنها اجتناب نمود چه مواردي می باشند

.....اثرات وپیامدهاي اجتناب پذیر واجتناب ناپذیر طرح خط لوله : 22جدول شماره

قابلیت اجتناب پذیري شرح مختصردالیل اجتناب ناپذیري

نسبتاًاجتناب پذیر

کامالً اجتناب پذیر

اجتناب ناپذیر

اثر یاپیامدزیست محیطی

ردیف

هکتار از باغات ... با اصالح مسیر .ازخطر پاکتراشی خارج می شوند

هکتار از باغات .... تخریب واقع درمسیر خط لوله

1

با جمع آوري وانتقال این زایدات به نزدیک ترین پاالیشگاه یا اجراي

تخلیه زایدات ناشی ازتعمیر خطوط لوله نفت

2

3

4

آثــا ر

. اصالح مسیر اجراي خط لوله-انجام پوشش پلی اتیلنی درمحدوده -

. هاي حساس به آلودگی

تنش هاي اجتماعی ، کشوري واقتصادي متعاقب آلودگی هاي

.نفتی منابع آب وخاك

1

2 3 4 5

پیــامد

: اثرات وپیامدهاي برگشت پذیر وبرگشت ناپذیر-5-6

: کلیات -5-6-1 :اثرات وپیامدهاي برگشت ناپذیر •

تغییرات منظورگروهی از اثرات و پیامدهاي منفی زیست محیطی طرح هستند کهناشی از آنها درمحیط زیست غیر قابل برگشت می باشند به عبارتی احیاي محیط ناشی از

الزم بذکراست که عدم برگشت تغییرات محیطی . تغییرات تقریباً غیرممکن استاینحسب شرایط ،علل متفاوت وگوناگونی داشته باشد، گاهی ماهیت تغیرات می تواند

شدن خاك محیطی بگونه اي است که برگشت تغییرات غیر ممکن می شود مثل آلودهگاهی برگشت تغییرات محیطی . لوله اراضی کشاورزي با نفت خام ناشی از نشت خطوط

با استفاده از تکنولوژي ومتدهاي گوناگون علمی مقدور بوده ولی ازنظر اقتصادي و عملی، .توجیه پذیر نمی باشد

:اثرات وپیامدهاي برگشت پذیر •

گروهی از اثرات و پیامدهاي منفی زیست محیطی طرح هستندکه تمام یا بخشی ازحیط زیست با استفاده ازشیوه هاي مناسب عملی واقتصادي تغییرات ناشی از آنها درم

مثل تغییرموقت مسیر رودخانه جهت عبوردادن خطوط لوله ازبستر .قابل برگشت می باشد .آن

: آمده است23 نکاتی که باید دراین بند ارائه شود در جدول شماره -6-2-٥

جموعه اثرات وپیامدهاي ویژگی هاي برگشت پذیري وبرگشت ناپذیري م: 23جدول شماره.زیست محیطی طرح خط لوله

شرح مختصردالیل برگشت ناپذیري

برگشت ناپذیر

برگشت اثر یاپیامدزیست محیطی پذیر

ردیف

مقررات مربوط به حریم خط لوله اجازه دایر کردن - .مجدد باغ را نمی دهد

اشجار قدیمی وخیلی از اشجار چندساله امکان - . ندارند ی رایجابجا

1 .هکتار ازباغات منطقه... تخریب

2 3 4

آثــا ر

شبکه آبرسانی و یا آبیاري ... با تخلیه لکه نفتی از سد .تدریجاً به وضعیت عادي خود برمی گردد

اختالل در عملکرد شبکه آبرسانی و یا آبیاري سد در

اثرنشت نفت

1

2 3 4

پیــامد

: پیش بینی اثرات زیست محیطی ناشی از سوانح غیرمترقبه -5-7

: کلیات -5-7-1

با وجود اینکه استانداردهاي ایمنی مربوط به احداث وبهره برداري ازخطوط انتقال علل مختلف از جمله بالیاي طبیعی ،خرابکاري ، ه نفت وگاز باالست لیکن درعمل گاهی ب

نظیرصدمه دیدن خطوط درحین عملیات حفاري براي سایر (جنگ ، سوانح ناخواسته دچار سانحه شده وپیامدهائی نظیر ،برداريه خطوط لوله مورد بهر...) وطرح هاي توسعه

همچنین گاهی این سوانح . آلودگی منابع آب وخاك ، آتش سوزي ونظایرآن رخ می دهده می توان به مواردي زیست محیطی درحین احداث خطوط لوله بروز می نمایند ازجمل

نظیر ریزش ارتفاعات درجریان حفاري ترانشه براي حریم خط لوله و اختالل درموقعیت . وجریان سفره آب زیر زمینی دراثر انفجارات مربوط به عملیات حفرترانشه اشاره کرد

سوانح زیست محیطی مربوط به خطوط لوله به ویژه در نزدیکی محیط هاي انسان . در مناطق ویژه باید بدقت مورد مطالعه قرارگیردساخت وهمچنین

: نکاتی که باید دراین بند ارائه شود بقرار زیر است-7-2-٥

فهرستی ازمخاطرات زیست محیطی طرح خط لوله را پیش بینی و بر حسب دو مرحله احداث و .بهره برداري تنظیم کنید

.ا شناسایی کنید موقعیت هاي مکانی مستعد وقوع مخاطرات غیرمترقبه ر •

.مخاطرات زیست محیطی را مشخص کنیددرصد احتمال وقوع •

.شعاع تاثیرگذاري ومنابع زیست محیطی متاثر از هر مخاطره را مشخص کنید •

.ناشی ازمخاطرات احتمالی را شناسایی کنیدتاثیرات و پیامدهاي غیرقابل برگشت •

. کنیدناساییپیامدهاي هاي ناشی از وقوع سوانح غیر مترقبه را ش •

براي کل محدوده مطالعاتی صورت بایدبررسی سوانح زیست محیطی خطوط لوله •گیرد لیکن درمطالعات تفصیلی خطوط لوله انتقال نفت ومایعات گازي ،این بررسی

نیز که درمسیر خط لوله قراردارند)زیر حوضه ها ( درسطح کلیه حوضه هاي آبخیز فرعی . صورت می پذیرد

و تحلیل اثرات و پیامدهاي زیست محیطی تجزیه-6

: تعیین دامنه واهمیت اثرات وپیامدهاي زیست محیطی طرح -1- 6

: کلیات -6-1-1

یا پیامد، درمحیط زیست حداکثر برد یا شعاع تاثیرگذاري هر اثر : دامنه اثر یاپیامد •محیط (متاثردامنه اثر برحسب نوع محیط . مند نامی دامنه اثر را EIAمحدوده مطالعاتی

و نیز بر حسب ماهیت اثر و در ) فیزیکی ،محیط بیولوژیکی ویا محیط اقتصادي واجتماعی در طول مسیر با توجه به (نهایت تنوع بوم زیستهاي کشور براي طرح هاي خط لوله

عبارتی ضمن ه ب. متفاوت خواهد بود) اینکه از اقالیم و محیطهاي متنوعی عبور می کندک نوع اثرمشخص ممکن است درطرح هاي مختلف خطوط انتقال نفت وگاز اینکه دامنه ی

.متفاوت باشد، در یک طرح نیز ، دامنه آن ممکن است در طول مسیر متفاوت باشد

:اهمیت اثریاپیامد •

دریک مطالعه ارزیابی ، همگی اثرات وپیامدهاي زیست محیطی خطوط انتقال نفت مل مختلفی در تعیین اهمیت یک اثر یا عوا. وگاز داراي اهمیت یکسانی نیستند

:پیامدزیست محیطی موثرند که مهمترین آنها بشرح زیر می باشند

آندسته از اثرات وپیامدهایی که دریک ارزیابی اثرات ،: ماهیت تخریبی اثر یا پیامد- ). بسیارمهم (جنبه تخریبی دارند اهمیت باالیی را دارا می باشند

اثراتی که منفعت عمومی دارند وشعاع تاثیر گذاري : یا پیامد ماهیت سودمندي اثر - ) .بسیارمهم . (آنها درسطح ملی ومنطقه اي مطرح می باشد ازاهمیت باالیی برخوردارند

آندسته از اثرات ویا پیامدهایی که : ارتباط با سایر طرح ها وبرنامه هاي توسعه -عه را فراهم می نمایند ویا برعکس موجبات شکل گیري سایر طرح ها و برنامه هاي توس

EIAسبب واردشدن خسارت ویا تضعیف برنامه وطرح هاي دیگر محدوده مطالعاتی ) .مهم (گردند داراي اهمیت باالیی می باشند می

آندسته ازاثرات طرح که محیطهاي حساس و ویژه را : حساسیت محیط هاي متاثر - ) .مهم. (متاثر می سازند مهم می باشند

مـثالً (هرچه میزان آلودگی زیست محیطی اثر : شدت اثر یاپیامد زیست محیطی -

.یابد باال رود، اهمیت اثر یا پیامد آن نیز افزایش می) آلودگی صوتی ناشی از انفجارات

هرچه پتانسیل مخاطره زیست محیطی یک اثر : پتانسیل مخاطرات زیست محیطی -. باال باشد درجه اهمیت آن اثر نیز باال می روداحتمال وقوع وقدرت آالیندگیاز نظر

ازخطوط MTBEبعنوان مثال اهمیت اثرات وپیامدهاي زیست محیطی مربوط به نشت به مراتب از اهمیت نشت گاز طبیعی یا نفت سفید از خطوط لوله فرآورده بنزینانتقال

.بیشتراست

رات آنها وسیع می باشند مهم اثرات وپیامدهائی که شعاع تاثی: شعاع تاثیر گذاري - .هستند

: نکاتی که باید دراین بند ارائه شود بقرارزیر است-6-1-2

. درج کنید25دامنه و اهمیت اثرات زیست محیطی خط لوله را درجدول شماره •

محدوده (محدوده تحت تاثیرحسب شرایط، عبارت ازیکی ازمحدوده هاي مطالعاتی •ویا مجموعه اي از آنها خواهدبود ) تحت تاثیر غیر مستقیم بالفصل ، تحت تاثیر مستقیم و

.که درستون چهارم جدول درج می گردد

ستون پنجم جدول ،حاوي جزئیات بیشتري از شعاع تاثیرگذاري یا محیط هاي • ) .نحوه تنظیم در داخل جدول مشخص شده است.(متاثر خواهدبود

با توجه به جدول 4 تا 0اهمیت اثرات وپیامدهاي زیست محیطی طرح را بین • . مشخص کنید24شماره

طبقه بندي کمی اهمیت اثرات وپیامدهاي زیست محیطی طرح ها : 24جدول شماره

طبقه بندي کیفی طبقه بندي کمی

بسیارمهم 4 مهم 3 نسبتاً مهم 2 کم اهمیت 1 بی اهمیت 0

........ست محیطی طرح خط لوله اثرات وپیامدهاي زی اهمیت و دامنه25جدول شماره دامنه اثر

اهمیت محدوده تحت تاثیر محیط هاي متاثر

اثریا پیامدزیست محیطی

ردیف

مرحله

1

شدت آلودگی (مهم )باالست

روستاهاي علی آباد،زید آباد ....باال ،و

محدوده تحت تاثیر مستقیم

آلودگی صوتی ناشی از 2 انفجارات

شدت آلودگی بدلیل (کم)بعد مسافت پایین است

محدوده تحت تاثیر روستاهاي ربط،زیارت ، مستقیم

آلودگی صوتی ناشی از 3 انفجارات

4

5

احــداث

بدلیل حل یکی از (مهم معضالت زیست محیطی

....)شمال شهرستان

مجموعه آجرپزي هاي .....و......منطقه

محدوده تحت تاثیر تقیم وغیر مس

مستقیم

کاهش آلودگی هاي صنعتی

1

2

3

4

بهره برداري

.ه شده استئمندرجات داخل جدول به عنوان مثال ارا: تذکر

: شناسایی وتعیین مجموعه اثرات وپیامدهاي تخریبی طرح -6-2

که زیست محیطی خطوط انتقال نفت وگازمنفیآندسته از اثرات وپیامدهاي می باشند و واجد حداقل یکی از ویژگی هاي زیر باشند جزء اثرات تخریبی برگشت ناپذیر

: طرح شناخته می شوند )4 و3 درجه اهمیت –بسیارمهم تا مهم (اهمیت باال -1

دامنه وسیع -2 .شدت اثرگذاري باال -3

اثرات وپیامدهاي تخریبی ، حسب اینکه واجد یک یا چند ویژگی مورد اشاره باشند . طبقه بندي می گردند26 سه درجه طبق جدول شماره به

طبقه بندي شدت اثرات وپیامدهاي تخریبی طرح برحسب ویژگی : 26جدول شماره اثر یا پیامد

ویژگی اثر یا پیامد برگشت ناپذیر شدت اثرگذاري باال دامنه وسیع اهمیت باال

درجات تخریب

تخریب شدید

تخریب متوسط

تخریب ضعیف

: نکاتی که باید دراین بند ارائه شود بقرار زیر است-6-2-1

.ریزفعالیت هاي مربوط به اثرات وپیامدهاي تخریبی طرح را شناسایی کنید •

، اثرات وپیامدهاي تخریبی طرح خطوط 26براساس طبقه بندي جدول شماره •حله احداث وبهره برداري درجدولی نظیر جدول شماره لوله راشناسایی نموده و برحسب مر

: مرتب کنید27

فهرست طبقه بندي شده اثرات و : 27جدول شماره .......پیامدهاي تخریبی طرح خط لوله

ماهیت وشکل تخریب ریزفعالیت تخریبی مرحله شدت تخریب

)26مطابق طبقه بندي جدول (

احداث

بهره برداري

: بررس ابعاداقتصادي واجتماعی اثرات وپیامدهاي تخریبی طرح -6-3

: کلیات -6-3-1

ابعاداقتصادي واجتماعی اثرات وپیامدهاي تخریبی طرح هاي خطوط لوله برحسب ابعاد اقتصادي واجتماعی منشاءشرایط محیطی می تواند بسیارمتنوع باشد لیکن

را دراین قبیل طرح ها می توان به دو دسته کلی زیر تقسیم اینگونه پیامدهاي تخریبی :نمود

پیامدهاي اقتصادي واجتماعی ناشی از تخریب مستقیم وغیرمستقیم کاربري -1 .اراضی

عنوان مثال با تخریب مستقیم بخشی از اراضی کشاورزي درجریان احداث خطوط ه بید که یکی از پیامدهاي این لوله ، بخشی از اشتغال کشاورزي منطقه آسیب خواهد د

. صورت تغییر در ترکیب اشتغال بروز می نماید ه تخریب ب

.سوانح غیر مترقبه مرحله بهره برداري به ویژه براي خطوط انتقال نفت -2

عنوان مثال با آلوده شدن شبکه آبیاري و زهکشی یک منطقه که کشاورزي رکن ه بانیم شاهد و منتظر بروز طیف وسیعی از اصلی اقتصاد آن منطقه بشمار می رود، می تو

. پیامدهاي اقتصادي واجتماعی باشیم

: نکاتی که باید دراین بند ارائه شود، بقرار زیر است-3-2-٦

میزان وکیفیت تغییرات کاربري اراضی کشاورزي ، وصنعتی ناشی ازمرحله احداث • .اربري برآورد کنیدخطوط لوله را همراه با اشتغال وابسته به این سطوح تغییرک

درطرح هاي توسعه خطوط انتقال نفت وفرآورده هاي نفتی ، حوضه هاي آبخیز • .فرعی را درارتباط مستقیم با مسیرعبورخط لوله را شناسایی کنید

سطح کاربري کشاورزي درمعرض آلودگی نفتی ناشی ازمخاطرات غیر مترقبه را، .راضی را مشخص کنید شناسایی وجمعیت روستایی وابسته به این ا

دراثر سوانح غیر مترقبه آب کدام یک از رودخانه ها درمعرض آلودگی بوده ودر اثر •این پدیده مصارف آب چه جوامع شهري و روستایی و نیز مصارف آب چه واحدهاي صنعتی و تولیدي درمعرض خطر قرارخواهدگرفت؟ ابعاد اقتصادي واجتماعی این عوارض

. را مشخص کنید

: تجزیه وتحلیل مجموعه اثرات وپیامدهاي منفی ومثبت -6-4

: کلیات -6-4-1

پس از شناسایی اثرات وپیامدهاي زیست محیطی طرح ، انجام دو گام اساسی در . فرآیند تهیه گزارش مطالعات ارزیابی ، بشرح زیر ضرورت خواهد داشت

یت آن طبق جدول اثرات وپیامدهاي زیست محیطی طرح واهم طبقه بندي-4-1-1-٦ : می باشد28شماره

طبقه بندي اثرات وپیامدهاي زیست محیطی طرح : 28 جدول شماره

استفاده از روش هاي مناسب براي تجزیه وتحلیل منظم مجموعه اثرات و -4-1-2-٦ :پیامدهاي زیست محیطی طرح

براي تجزیه وتحلیل مجموعه اثرات و پیامدهاي زیست محیطی یک طرح ، کدام از این روش ها داراي توانمندي وکاستی هایی هر.هاي مختلفی وجود دارد روش

می باشند که نمی توان روش خاصی را براي ارزیابی طرح هاي خطوط انتقال نفت وگاز

اهمیت اثر ماهیت اثر

اثر یا پیامد

ت مثب

فیمن

ت مد

تاه کو

دتد م

بلنذیر ب پ

تنااج

ذیر ناپ

ابجتن

ا

ذیرت پ

گشبر

ذیر ناپ

شتبرگ

یمستق

میم ستق

یرمغ

هم

ارمسی

ب

همم

همتاٌ م

سبن

یت هم

م اک

یت هم

ی اب

EPAهیچیک از مراجع بین المللی نظیر بانک جهانی ، . انتخاب ودرهمه جا بکار بردتوانمندي . نمودندونظایر آن تاکنون روش خاصی را براي این منظور تاکید وتجویز ن

. ارائه شده است29وکاستی روش هاي مورد بحث درجدول شماره

درایران ، عموماً سه روش شامل چک لیست ساده ، چک لیست تشریحی وماتریس، .متداول و مورد استفاده می باشد که هر یک از این روشها با ختصار توضیح داده می شوند

ش هاي ارزیابیمقایسه انواع رو: 29جدول شماره

تجزیه وتحلیل مدل سازي ماتریس شبکه هم پوشانی چک لیست معیارها

هزینه-سود S N L S S L جامع بودن 1 L L S L L L قابلیت ارتباط 2 L S L L S L انعطاف پذیري 3 N S S L L S بی طرفی وواقع بینی 4 N S N N S N پیوستگی 5 S L S S S S ارقابلیت تکر 6 N S S S S L عملکردچندگانه 7 N N N N N S خطا وعدم قطعیت 8 N L N N N S ابعاد اجتماعی 9 S N N N S L بعد زمانی 10 L N S S N N میزان نیازمندي به اطالعات 11 L S S L L L قابلیت جمع بندي 12 S L L L L L مقایسه گزینه ها 13 L N S S S N زمان مورد نیاز 14 L S S S S N نیروي انسانی مورد نیاز 15 L L L L L N اقتصادي بودن 16

Environmental Impact Assessment: ESCAP, 1985 = خذ ما

: راهنماي عالئم

L = کامل یا با نیازکم به منابع. S = نسبتاً کامل یا با نیاز متوسط به منابع. N= یا با نیاز بسیار به منابعنارسا وغیرکامل

: ) Checklist ( روش چک لیست

چک لیست، وجه گسترده تر ستون عمودي روش ماتریس بوده که دربند بعدي و به عبارت دیگر ستون عوامل زیست محیطی می تواند مبناي روش . تشریح شده است

تیائیدا کرده و جزچک لیست قرار گیرد با این تفاوت که هریک از موارد ذکرشده بسط پبعالوه درآن با توجه به فعالیت هاي مختلف تلویحاً داوري . گیردمشروح تري را در برمی

.نیز صورت می گیرد :روش چک لیست خود به دودسته کلی بشرح زیر تقسیم می شود

): Checklist Simple(چک لیست ساده

ات طرح روي هر یک از این شامل فهرستی از عوامل زیست محیطی می باشد که اثرصورت کمی در مقیاس صفر تا ه عوامل مشخص می شود گاهی این اثرات ممکن است ب

لیکن دراین چک لیست ، هیچ توضیحی درزمینه انتخاب اعداد یا . ده مشخص گردد .اهمیت اثر ارائه نمی گردد

): Descriptive Checklist(چک لیست تشریحی

زیست محیطی می باشد که اثرات طرح روي این عوامل از شامل فهرستی از عواملنظر کمی ارزیابی شده لیکن درخصوص نحوه ارزیابی واهمیت اثرات توضیحات الزم داده

.می شود

:ماتریس

ماتریس خود انواع مختلفی دارد لیکن درجمع ، ماتریس معمولی در واقع یک چک ع گوناگون ریز فعالیتهاي طرح در بعد است که انوا31لیست دوبعدي مانند جدول شماره

افقی و انواع عوامل زیست محیطی در بعد عمودي ردیف می شوند وسپس اثرات هریک از در. ریز فعالیتهاي طرح روي هریک از اجزاي زیست محیطی ارزیابی می گردد

ماتریس هاي ساده این ارزیابی ، بصورت کیفی وخیلی ساده می باشد که راهنماي کیفی . مشخص شده است 30رات در جدول شماره اث

راهنماي سنجش کیفی اثرات زیست محیطی : 30جدول شماره

کد ویژگی هاي اثرات وپیامدها

نوع - منفیاثرات

+ مثبت A کوتاه مدت B بلند مدت

C اجتناب ناپذیر D اجتناب پذیر E مستقیم

F غیرمستقیم II برگشت پذیر

ویژگی اثرات

III برگشت ناپذیر 4 بسیارمهم 3 مهم

2 نسبتاً مهم 1 کم اهمیت

اهمیت اثر

0 بی اهمیت

در برخی از گزارشهاي ارزیابی تفصیلی به ویژه در طرح هاي بزرگ عمرانی ، از اینگونه ماتریسها ابتدا اثرات براساس سه بردار ماتریس کاملتري استفاده می شود در

اثر واهمیت اثر بصورت کمی ارزیابی شده و در نهایت مجموعه اثرات ودامنه شدت اثر، پیامدهاي زیست محیطی طرح به تفکیک با رعایت یک سري اصول آماري واستفاده از

مجدداً دسته بندي شده ومورد تجزیه وتحلیل قرار اصول ومنطق آماري یکسري .گیردمی

عنوان مثال، نمونه اي از راهنماي تعیین کیفی به 32 و 31 و درجداول شماره نمونه ماتریس ساده قابل استفاده در ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح هاي نیز اثرات و

جداول قبلی ارائه شده ديخطوط انتقال نفت وگاز ارائه شده است که براساس طبقه بنته به شرایط، ممکن بدیهی است که حسب مورد وبس. دراین دستورالعمل تکمیل می شود

. است موارد زیادي به ردیف وستون هاي ماتریس مورد معرفی اضافه شود

:ماتریس ارزیابی اثرات زیست محیطی خطوط انتقال نفت وگاز : 31شماره جدول

ریـــزفـعـالـیـتــــهـاي طــــرح مرحله ساختمانی مرحله بهره برداري

ريرداره بن به

حیت طراخام

شارش ف

زایایافههتگایساز ا

ي داره برهرب

شار ش ف

کاهي ههاتگایساز ا

ي داره برهرب

ولهط لرخستمش م

پایوله ط لي خدارگهرونعمیت

تی د نفمواازور گستمل متقاان

ولهط لش خ

مایآز

ولهط لي خ رونیایم

تم یسب س

نص

انهدخرروست ازبولهن لدادبورع

انهدخ روسیرر مغییت

زي ك ری

وخاي ذاره گلول

ولهن لرده کیسر

هاولهي لکاروشوج

دن کرخم

زين ری

بتجار وانف

ي فارح

سیرح مطیتس

ی و راشاکتپ

سیر ی مراحوط

ید ازده ،بطالعم

پارامترهاي محیطی

فعالیت

توپوگرافی ریخت شناسی پایداري شیب ها فرسایش خاك ویژگی هاي خاك زهکشی دشت هاي سیالبی لغزش ورانش لرزه خیزي رژیم کم آبی یرژیم سیالب مصارف آبهاي سطحی کیفیت آبهاي سطحی مصارف آب هاي زیرزمینی کیفیت آبهاي زیر زمینی سطح ایستابی

ـیــــــــــــکــزیــفیـ

ط ــیــــمح

بی اکوسیستم آ اکوسیستم خشکی گونه هاي نادر گیاهی گونه هاي نادر جانوري الگوهاي رفتاري جانوران مهاجرت جانوران مناطق تحت حفاظت چشم اندازهاي طبیعی

کیوژییولط بحیم

جمعیت مهاجرت درآمد ورفاه میزان اشتغال فعایت هاي زراعی فعالیتهاي دامداري فعالیتهاي صنعتی بازرگانی-فعالیتهاي خدماتی و ترافیک کاربري اراضی طرح هاي توسعه

ی ـاعمـجتط اــیمح

–ديصـاـتـ اق

تسهیالت بهداشتی تسهیالت آموزشی تسهیالت فرهنگی شیوع بیماري میراث باستانی وفرهنگی گردشگري وفعالیتهاي توریستی محیط هاي تفرجی

ی هنگفر

-شیموزآ

: نکاتی که باید دراین بند ارائه شود بقرار زیر است-6-4-2

ورد استفاده براي ارزیابی وتجزیه وتحلیل مجموعه اثرات وپیامدهاي زیست روش م • .صورت شفاف ذکر کنیده محیطی خط لوله مورد بررسی را ب

به اختصار ویژگی هاي عمومی واختصاصی روش مورد استفاده براي تجزیه و • .تحلیل اثرات طرح را بیان کنید

تایج ارزیابی می باشد که مبحث مهم دراین بخش ، ضرورت تجزیه و تحلیل ن •لذا .بدون انجام این مهم ، مطالعات ارزیابی براي تصمیم گیري مفید نخواهد بود

:وریسترض

ویژه نتیجه مباحث ماتریس ارزیابی در دو ه نتیجه مباحث چک لیست و ب -1بخش مجزا شامل نتیجه اثرات و پیامدهاي زیست محیطی روي هر یک از

ي هر یک از ریزفعالیت هاي طرح دریک طیف اجزاء زیست محیطی و نیز رو، مخرب ، نسبتاً مخرب ،تا اثرات و پیامدهاي بسیارمخرب (( کیفی شامل

شاخص هاي کیفی تعیین اثرات وپیامدهاي زیست محیطی : 32جدول شماره

عالئم کیفیت

+0AII+ 1AII نسبتاً سودمند

+2BIII+ 3BIII سودمند

آثار وپیامدهاي مثبت

+4BIII بسیار سودمند

-0AIII- 1AIII نسبتاً مخرب

-2BIII- 3BIII مخرب

آثار پیامدهاي منفی

-4BIII بسیار مخرب

طبق .( توضیح و بحث شوند)) نسبتاً سودمند ، سودمند و بسیار سودمند )32جدول

. مجموعه فعالیت هاي مخرب وبسیار مخرب طرح درصورت وجود بیان شوند -2

:لویت بندي گزینه هاي مکانی مختلف طرح ازنظر زیست محیطی ارزیابی واو-5-٦

: کلیات -6-5-1

پس ازمشخص شدن مجموعه اثرات و پیامدهاي بسیار مخرب تا بسیار سودمند طرح کار ارزیابی طرح و ارزیابی گزینه هاي آن از نظر زیست محیطی انجام می ،مورد مطالعه

هاي مختلف از جمله حجم تخریب ، پیامدهاي دراین مرحله گزینه ها باید از جنبه.شودمنفی بعدي ، دامنه و اهمیت اثرات منفی و مثبت زیست محیطی ، میزان اجتناب پذیري اثرات منفی با هم مقایسه شوند و از نظر کثرت و اهمیت اثرات وپیامدهاي زیست محیطی

.بسیارسودمند تا مخرب اولویت بندي شوند

:این بند ارائه شود بقرارزیر می باشد نکاتی که باید در-6-5-2

تنظیم و مقایسه 33مطالعه را بشرح جدول شماره گزینه هاي مکانی طرح مورد • .کنید

ومزایاي زیست محیطی بحث ومقایسه گزینه هاي فنی طرح را از نظر محاسن • صفحه ،و درگزارش 3ارزیابی اجمالی حداقل حجم کار این قسمت ،درگزارش هاي . کنید . صفحه ،خواهد بود 10ارزیابی تفصیلی حداقل هاي

جدول مقایسه گزینه هاي مکانی طرح : 33جدول شماره جمعیت تحت پوشش

در سال مطالعه

پاکتراشی اراضی

تداخل با مناطق

چهارگانه سازمان

تغییر کاربري )هکتار(اراضی

ي باال

200

نفرزار

ه

5000

0 تا

2000

00

یر ز

5000

0نفر

نتیجه تجزیه وتحلیل ل وپیامدهاي مجموعه اثرات

سیپتان

انح

سوت و

طرامخا

ی یط

محت

زیس** 3 2 1

ور عب

ولع ط

مومج

صهحو

از

یزرآبدها

ل سفص

بال

ولع ط

مومج

خانه رود

تر بس

ر ازعبو

یت کیف

عت وس

یت کیف

خل تدا

ول

طمتر

یلوک

ات

باغعی

زراگل

جن

ره شما

نه گزی

یک دو سه

. بشرح زیر خواهدبود که در حال حاضر مورد عمل قرار می گیردمعادل کمی پتانسیل هاي مختلف مخاطرات**

1% = 10مخاطرات بااحتمال زیر 2% =30 تا 10مخاطرات با احتمال وقوع

3%= 30مخاطرات با احتمال وقوع باالي

:هاي زیست محیطی واقتصادي وانتخاب گزینه بهینه تلفیق گزینه -6-6

کوتاه بودن نسبی مسیرعبورخط لوله ،حداکثر استفاده از اراضی بالمعارض براي انتخاب مسیر خط لوله ،عدم عبور از اراضی با عوارض طبیعی زیاد به ویژه عدم عبور از

سایر خطوط لوله موجود اراضی داراي عوارض توپوگرافی زیاد، حداکثر بهره گیري از حریمازجمله عوامل موثر در مقایسه اقتصادي بین گزینه هاي مکانی طرح هاي خطوط لوله

:درمقام مقایسه بین عوامل اقتصادي و زیست محیطی . محسوب می شوند

درموردخطوط انتقال نفت خام ، فرآورده هاي نفتی وهمچنین مایعات گازي ، • .زیست محیطی از اولویت برخوردارنداطرات مسیرهاي داراي حداقل پتانسیل مخ

ولو داراي توجیه اقتصادي گزینه هاي مکانی داراي کمترین امتیاز زیست محیطی ، • مگر اینکه تفاوت امتیاز زیست محیطی گزینه ها ناچیز وقابل اغماض دراولویت نمی باشند

. باشد

خریبی زیاد و هاي داراي اثرات وپیامدهاي زیست محیطی با ماهیت تگزینه •الزم به توضیح است که آندسته از جنبه هاي . اولویت نمی باشنداجتناب ناپذیر ،داراي

منفی زیست محیطی طرح هاي توسعه که از باالترین درجه شدت اثر،همراه با باالترین درجه اهمیت ودامنه اثربرخوردارند جزء جنبه هاي شدیداً تخریبی طرح محسوب می

.شوند

فاکتورهاي زیست محیطی مندرج درجدول % 60که از بابت حداقل مسیرهایی • . مشکل دارند ، داراي اولویت نمی باشند 33شماره

که ازمناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط زیست عبور نمی کنند، از مسیرهایی • .اولویت نسبی برخوردارند

: ارزیابی گزینه ها درقالب عدم اجرا ، آري وآري مشروط-6-7

) تخریبی زیاد (گزینه هاي داراي جنبه هاي منفی زیست محیطی شدیداً تخریبی • .پذیرفته نمی شوند و باید جزء گزینه هاي عدم اجرا دسته بندي شوند

تخریبی زیاد تا تخریبی ( که فاقد اثرات و پیامدهاي منفی تخریبی ییهاگزینه • .می باشند جزء گزینه هاي مطلوب می باشند) متوسط

هاي داراي اثرات وپیامدهاي منفی تخریبی ،داراي پتانسیل مخاطرات گزینه •مان زیست محیطی متوسط تا زیاد ، گزینه هاي با مسیر عبور ازمناطق چهارگانه ساز

گزینه هاي داراي مسیر عبور از نواحی جنگلی ، مراتع مشجر،داراي حفاظت محیط زیست، .شونداي مشروط محسوب می چشم اندازهاي طبیعی ، شیب زیاد ، جزء گزینه ه

: برنامه مدیریت زیست محیطی طرح - 7

:کلیات-7-1

عبارت است از مجموعه سازوکارها، مقررات و ›› مدیریت زیست محیطیبرنامه«هاي عملی براي کاهش هرچه ممکن اثرات و پیامدهاي منفی و تخریبی طرح ها روش

و نظارتی الزم براي اعمال مقررات درمحیط زیست همراه با سازوکارهاي فنی ، ساختاري :این برنامه ،اهداف زیر برآورده شود نحویکه با اجراي ه و روش هاي مورد اشاره، ب

.تخفیف وجبران هرچه ممکن خسارات و اثرات منفی طرح بر محیط زیست -1 .افزایش اثرات و پیامدهاي مثبت طرح در محیط زیست -2 .طلوب حفظ شرایط کیفی محیط زیست در حد م -3

.اطمینان از رعایت مالحظات زیست محیطی در طرح ازطریق برنامه پایش -4

آلودگی ( ∗ حفظ کمی وکیفی استانداردهاي مصوب سازمان حفاظت محیط زیست -5 .در طول مرحله احداث و بهره برداري از طرح) هوا، خاك، آب

منفی ، روش هاي کاهش اثرات و پیامدهايبعبارتی، برنامه مدیریت زیست محیطیزیست محیطی طرح را همراه با منابع انسانی ومالی مورد نیاز براي اجرا و نظارت را در

.کندقالب ساختاري مناسب تعیین می

با رعایت سه مورد زیر حاصل می بنابراین موفقیت مدیریت زیست محیطی طرح :شود

منفی پیش بینی تمهیدات الزم براي به حداقل رسانیدن اثرات و پیامدهاي -1 .همچنین افزایش و تقویت اثرات مثبت طرح

تعیین منابع انسانی و مالی و سازمان مورد نیاز براي به اجـرا گذاشـتن تمهیـدات -2 .زیست محیطی طرح

کنترل حسن اجراي تمهیدات زیست ظوربه منبرنامه پایش زیست محیطی -3 .محیطی طرح

.ه کتاب ضوابط واستانداردهاي زیست محیطی از انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست مراجعه شود ب - ∗

خطوط محیطی طرح هاي مدیریت زیستدر زیر روش انجام هریک از موارد سه گانه :می شودانتقال نفت وگاز بشرح زیر تعیین و معرفی

: نکاتی که باید دراین بند ارائه شود بقرار زیر است-7-2

: نکاتی که باید درارتباط با تمهیدات زیست محیطی رعایت شود-7-2-1

، تهیه وتنظیم EIAاولین قدم در تنظیم برنامه مدیریت زیست محیطی مطالعات هرستی از مهمترین صورت مسایل زیست محیطی و طبقه بندي آنها می باشد چرا که ف

پاسخ صحیح مسایل در تنظیم وتشریح صحیح صورت مسایل وجامع نگري به آن الزم دراین ارتباط روش هاي مختلفی براي تنظیم این فهرست وجود دارد که یکی از این . است

. یم شده درفصول قبلی گزارشهاي ارزیابی می باشدروش ها استفاده از نتایج ماتریس تنظلذا تمهیدات ارائه شده باید با کم وکیف جنبه هاي زیست محیطی همخوانی وهماهنگی

.از ارائه تمهیدات غیرمرتبط اجتناب شودداشته باشند و

، »قابل اجرا « شفاف، تمهیدات زیست محیطی که درگزارشهاي ارزیابی ارائه می شوند باید

باشد )فهرست جنبه هاي زیست محیطی طرح (ومتناسب با صورت مسئله » ابل پایش ق«لذا الزم است تمهیدات زیست محیطی با جنبه زیـست محیطـی مربـوط بـصورت متنـاظر

. آورده شود

ست تمهیدات درکنار فهرست جنبـه با هدف نشان دادن فهر 34ل شماره دراین راستا جدو . ارائه شود ه وهاي زیست محیطی طرح باید تهی

باید توجه داشت که حفاظت محیط زیست و بهداشت محیط و بهداشـت ایمنـی ، -

جنبـه ً صـرفا بنـابراین از ارائـه تمهیـداتی کـه . مسایل متفاوتی را در بر خواهنـد داشـت .بهداشت محیط ویا بهداشت حرفه اي رادارند اجتناب شود

رح که بـا اجـراي تمهیـداتی ، آندسته از اثرات وپیامدهاي مثبت زیست محیطی ط -می توان دامنه اثریا شدت اثر آنها را افزایش داد، مشخص شده وتمهیدات پـس از ارزیـابی

. درگزارش مشخص شونداقتصادي

وارائه برنامه مدیریت تهیه، وگازفرآورده هاي نفتیدرخطوط انتقال نفت خام یا •محیطی که حاوي گزارش یا ارزیابی مخاطرات زیست سوانح زیست محیطی طرح

مستقل گزارشصورت یک ه خواهد بود بسوانح غیر مترقبهمدیریت زیست محیطی . الزامی خواهد بود

.......تمهیدات زیست محیطی طرح :34جدول شماره • تمهیدات زیست محیطی

نوع هزینه

اثرات وپیامدهاي زیست محیطی

ردیف

1 2 3 4 5

ي نکاتی که باید درتعیین منابع انسانی ومالی و سازمان موردنیاز براي اجرا -2-2-٧ . شود رعایتتمهیدات زیست محیطی طرح

:گروه مدیریت زیست محیطی طرح به ترتیب زیر تشکیل می شود •گـروه کارشناسـی مـشاور یـا گـروه (گروه کارشناسی مدیریت محیط زیـست طـرح -1

).کارشناس محیط زیست مجري طرح

.مدیر اموراجرایی طرح یا نماینده تام االختیار وي -2

. نماینده پیمانکار -3

یر ز نمودار تعیین کنیدنمودارآنرا وشرح وظایف هریک ازگروه هاي باال را مشخص • .ارائه شده است به عنوان نمونه

برنامه زمانی فعالیت هاي مدیریت زیست محیطی طرح را براي دومرحله احداث • طرح خط لوله مورد مطالعه برنامه زمانی پایش ادواريهره برداري تهیه کنید همچنین وب

.نیزبراي دو مرحله احداث وبهره برداري تهیه شود

تفکیک هزینه هاي پرداخت ه هزینه اجراي برنامه مدیریت زیست محیطی طرح ب • تهیه 35ماره جدول شبه افراد و هزینه هاي مربوط به تمهیدات زیست محیطی را مطابق

.کنید

ط کل حفاظت محیط زیست استان مربو هرااد

هزینه تمهیدات زیست محیطی وموارد مصرف آن: 35جدول شماره

هزینه اجراي تمهیدات

ماشین آالت مواد ومصالح نیروي انسانی انجام آزمایشها سایرموارد

تمهیدات زیست محیطی

ردیف

.ت محیطی طرح باید بصورت مستقل تهیه شودنمودار مدیریت سوانح زیس

زیست محیطی مدیریتبرنامهازمحورهاي اساسی پایش زیست محیطی یکی سیستم . می باشد که بدلیل اهمیت موضوع دراین جا بحث می شود EIAگزارشهاي

نظارتی براي کسب اطمینان از رعایت مالحظات زیست محیطی واصالح برنامه مدیریت اهم ویژگی . رح توسعه ،همانا برنامه پایش زیست محیطی می باشدزیست محیطی ط

:هاي برنامه پایش زیست محیطی را می توان بشرح زیر خالصه کرد

، بازدید ، منابع مالی ، منابع انسانیزمان اجرا برنامه اي است مستمر ، داراي • .میدانی ودر نهایت یکسري گزارشهاي خروجی

فاظت محیط زیست وهمچنین مدیریت زیست محیطی مخاطبین آن سازمان ح • .طرح می باشند

.صورت ادواري انجام می پذیرده بدلیل وسعت حجم کارمعموالً ب •

: نکاتی که باید در برنامه پایش زیست محیطی ارائه شود -2-3-٧

.فعالیت هاي مرحله احداث که باید مورد پایش ادواري قرارگیرد تعیین شوند •

یزات و نقاطی که باید درمرحله بهره برداري مورد پایش زیست تاسیسات، تجه • .محیطی قرارگیرند تعیین شوند

این عوامل حسب نوع محموله خط لوله مورد . عوامل مورد سنجش را تعیین کنید • محیطی زیستبررسی متفاوت خواهد بود بخش اعظم این عوامل از میان استانداردهاي

و نیز مواد )... وCODمدات معلق ، برخی فلزات سنگین ، غالباً روغن وگریس ، جا(کشور خواهد بود که درگزارش هاي ارزیابی توسط مشاور ) non metans(غیر متانی

پیشنهاد می شود که پس از تایید آن از سوي سازمان حفاظت محیط زیست توسط مجري . طرح به اجرا در می آید

له انتقال نفت خام یا فرآورده وهمچنین خطوط درمورد طرح هاي خطوط لو • مورد آزمایش ، مکان هاي نمونه برداري ، فاصله عواملانتقال مایعات گازي باید نوع

براي حصول اطمینان ازعدم آلودگی منابع آب وخاك در ارتباط آزمایشهاي ادواريزمانی که 36 شمارهجدولکار براي این. مشخص ودرگزارش ارزیابی مربوط قید شود ،با خط لوله

.عنوان راهنما ارائه شده بایدتنظیم و مورد استفاده قرارگیرده ب

...........آزمایشهاي پایش زیست محیطی طرح برنامه : 36جدول شماره

عوامل مورداندازه گیري

EC سایر عواملمواد نفتی و

COD PH نیروغ

آدرس ایستگاه نمونه برداري

منابع محیطی مورد ردیف پایش

حسب حساسیت هاي محیطی ، ذکراست عوامل مورد آزمایشه الزم ب: یادآوري حسب محموله خط لوله در طرح ها وطرح هاي مختلف متفاوت خواهدبود وموارد

.ه موارد می باشد مندرج درجدول حداقل پارمترهاي عمومی دراینگون

36درهریک ازخانه هاي جدول شماره زمان تکرار عاملهاي مورد آزمایش را • .مشخص کنید

درزمان احداث براساس فواصل زمانی زمان تکرار پایش ادواري طرح مورد مطالعه • . کنید تعیینسه ماه یکبار

: تهیه گزارش ارزیابی زیست محیطی اجمالی وتفصیلی -8

:وین گزارش ارزیابی اجمالی تهیه وتد-8-1

: کلیات-1-1-٨

حجم مطالب وصفحات گزارش اجمالی با توجه به آیین نامه الگوي ارزیابی • نسبت به و صفحه تعیین گردیده است50حداکثر سازمان حفاظت محیط زیست

.گزارش تفصیلی خالصه تر می باشد

، نیروي انسانی ولزمان مطالعات ، پو(ي به منابع ارزیابی اجمالی نیاز کمتر • . دارد ) وسایل

ویژه بر نحوه ارائه مطالب ه اختصار در ارائه مطالب برعایتدرمطالعات اجمالی ، بر مربوط به تشریح وضع موجود محیط زیست بصورت نقشه ، نمودار، جدول توام با

درخصوص دقت وعمق مطالعات ارزیابی تفضیلی. توضیحات مختصر تاکید می شود . ارائه شده است 1-2-8توضیحات الزم در بند

فهرست مطالبی که در گزارش ارزیابی اجمالی باید آورده شود به قرار زیر -8-1-2 :است

گزینه هاي ، اهمیت و نیاز اجراي طرح،ویژگیهاي طرحشامل : چکیده غیرفنی -1 اثرات واهم محدوده مورد مطالعه،،خالصه اي از وضعیت موجود محیط زیست موجود،

اهم روش هاي کاهش اثرات منفی و پیامدهاي زیست محیطی پیش بینی شده طرح، .نهایتاً نتیجه گیري از ارزیابی زیست محیطی انجام گرفته برنامه هاي مدیریتی آن و

:ریزفعالیتهاي آن تشریح طرح و -2 وضرورت هاي اجراي طرح نیازها اهداف، -2-1حت تاثیر مستقیم وغیر ت-بالفصل(مشخص کردن محدوده مطالعاتی -2-2

)مستقیممیزان محلی و منطقه اي و جایگاه طرح در برنامه ریزي هاي ملی و -2-3

.همخوانی آن با سیاستهاي کلی مملکت قوانین ومقررات واستانداردهاي زیست محیطی مرتبط با طرح -2-4روي نقشه با ذکر طرح موقعیت محدوده پیشنهادي براي اجراي تعیین -2-5

.ریهاي موجود در منطقه فواصل از کلیه کارب گزینه هاي فنی ومکانی طرح -2-6ساخت وساز، اجرا وبهره برداري آماده سازي،( کلی طرح هاي فعالیت -2-7 .آن همراه با برنامه زمان اجراي آنبرنامه هاي توسعه آتی و..) و .احداث وبهره برداريمرحله عملیات طرح به تفکیک فعالیت ها و ریز -2-8 .طرحنبی تاسیسات جا -2-9 :ویژگیهاي طرح شامل هریک از گزینه ها و سایر ویژگیها ي طرح در -2-10

برنامه زمانی اجراي طرح -2-10-1

دبی انتقال گاز وتعیین مراکز شهري قطر خطوط لوله، -2-10-2 صنعتی وخدماتی بهره مند از خدمات خط لوله مورد احداث وروستایی،

نیاز احداث لوازم مورد برآورد نوع و میزان مصالح و -2-10-3 )در مرحله احداث.( ونحوه انتقال و نگهداري آنها محل تامین وله وخط ل

مکان منابع تامین سیال عبوري از خط لوله احداثی و -2-10-4 .نحوه اتصال منابع تغذیه به خط لوله احداثی و

( میزان منابع زمینه نوع و برآوردهاي انجام شده در -2-10-5 .قال آنها موارد مصرف ومحل تامین ونحوه انت) …و سوخت انرژي، آب،

بهره برداري از طرح و فازهاي احداث و برآورد نیروي انسانی در -2-10-6 .منابع تامین آن

محیط و آلودگی به تخریب اقدامات زیربنائی که منجر مرحله آماده سازي و -3خاکریزي، برداشت پوشش گیاهی، به صورت فهرستی از خاکبرداري و زیست می شود

مسیر آب هاي سطحی محل تامین منابع قرضه، انفجار، تغییر در زهکشی، حفاري و ). همین دستورالعمل 2-1-3مطابق بند .... (احداث جاده وتاسیسات و

.بهره برداري پسماندهاي مهم طرح به تفکیک فاز احداث و آالینده ها و -4ارائه کم و کیف پسماندهاي ناشی از عملیات خاکی همراه با آلودگی ، براي فاز احداث

ارتباط نیز براي فاز بهره برداري ارائه آلودگی منابع آب وخاك در صوتی وهوا وآلودگی تاسیسات وابسته ، همراه با معرفی بو در نیز آلودگی صوتی و با آزمایش هیدرولیک و

). این دستورالعمل مراجعه شود3به بند . (آلودگی هاي مربوط به توپک رانی خط لوله

حیط زیست به تفکیک هریک ازگزینه م خطرات سوانح وعدم ایمنی طرح در -5 : طرح شامل يها

تعیین موقعیت هاي مکانی داراي پتانسیل باال براي خطر انفجار وآتش سوزي - روي محیط زیستبر و مخاطرات احتمالی مربوط

اهمیت وحائز اعمال ضرایب ایمنی بیشتر تعیین موقعیت هاي مکانی حائز - .سیل آسیب پذیري عوامل محیطی طول مسیر خط لوله با توجه به پتان در

: مطالعه وضع موجود محیط زیست در محدوده مطالعاتی -6

) همین دستورالعمل 2-4مطابق بند ( محیط زیست فیزیکی -6-1) گلباد، میزان بارش ساالنه ،کیفیت هوا(اقلیم وکیفیت هوا -

براساس اطالعات ایستگاه هواشناسی وسینوپتیک محدوده مطالعاتی یا نزدیک .ن ایستگاه هاي هواشناسی به محدوده مطالعاتی تری

چینه شناسی ،موقعیت گسل ( زمین شناسی و وضعیت خاك - )ها،، زهکشی ونفوذ پذیري خاك

منابع آب و مصارف آن در محدوده مطالعاتی -

بررسی وتعیین منابع آلوده کننده آب ،خاك وهوا در محدوده - مطالعاتی و منطقه

) همین دستورالعمل 3-4ق بند مطاب(بیولوژي محیط زیست -6-2 محدوده مطالعاتی گونه هاي گیاهی وجانوري شناسایی -معرفی گونه هاي گیاهی وجانوري نادر یا در معرض انقراض -

)در صورت وجود( محدوده مطالعاتی تشریح جوامع و پراکنش گونه هاي گیاهی و زیستگاههاي حیات -

وحش اطق تحت مدیریت معرفی ویژگی و موقعیت نزدیک ترین من -

سازمان حفاظت محیط زیست نسبت به محدوده مطالعاتی و محل استقرار طرح

این 4-4مطابق بند ( اجتماعی – محیط زیست اقتصادي -6-3 ):دستورالعمل استقرارجمعیت وتحوالت آن در منطقه ومحدوده مطالعاتی -

کاربري اراضی - طرح هاي توسعه مصوب در محدوده مطالعاتی - ساختارهاي اجتماعی موجود در محدوده مطالعاتی نهاد ها و -

اعتقادات فرهنگی ومذهبی - . امکانات وتسهیالت رفاهی و بهداشتی موجود - میراث فرهنگی وگردشگري - ساختار اقتصادي و اشتغال -

ردیف و پیامدهاي زیست محیطی طرح بررسی مجموعه اثرات و پیش بینی و -7 جدول مربوط

یی طرح در محیط فیزیکی وشیمیاپیش بینی اثرات وپیامدهاي -7-1 پیش بینی اثرات وپیامدهاي طرح در محیط بیولوژیکی واکولوژیکی -7-2 پیش بینی اثرات وپیامدهاي طرح در محیط اقتصادي واجتماعی -7-3 تحلیل مجموعه اثرات وپیامدهاي زیست محیطی طرح ازجنبه هاي مختلف -7-4 تاج آن ارزیابی مجموعه اثرات وپیامدهاي زیست محیطی طرح واستن -7-5

) این دستورالعمل 7براساس بند :( دیریت زیست محیطی طرحم -8ارائه شیوه هاي پیشگیري ،کاهش وکنترل براي هریک از اثرات وپیامدهاي 8-1

منفی زیست محیطی مرتبط با فعالیتهاي طرح حسب نتایج ارزیابی بعمل آمده و پایش زیست محیطی طرح براي مرحله هاي احداث عامل هاي تعیین 8-2

). این دستورالعمل36 جدول شماره و 3-2-7مطابق بند . (بهره برداري ارائه برنامه کلی مدیریت زیست محیطی طرح براي اندازه گیري وپایش -8-3

بازرسی ونظارت برحسن انجام اقدامات پیشنهادي اثرات زیست محیطی طرح و .ثرات منفی ابراي کنترل وکاهش

:رزیابی تفصیلی تهیه وتدوین گزارش ا-8-2

: کلیات -8-2-1

طور معمول ه طرح هاي خطوط لوله نفت وگاز ، لزوم انجام ارزیابی تفصیلی بدر •مایعات گازي می -3 انواع فرآورده هاي نفتی و-2 نفت خام ، -1: براي خطوط انتقال

وخطوط انتقال گازطبیعی عموماٌ مشمول مطالعات ارزیابی تفصیلی نمی باشد .موردي اعالم نماید بصورت سازمان حفاظت محیط زیست حسب شرایط باشندمگر

مایعات گازي از یکسو ، درکنار خاصیت روان مواد نفتی وپتانسیل آالیندگی بااليوسیال بودن اینگونه مایعات که خود عاملی قوي درانتشار سریع آلودگی در منابع آب

طالعات زیست محیطی وخاك یک منطقه محسوب می شود همگی باعث شده که مویژه هنگامی که ه باشد بنظرخطوط لوله نفت ومایعات گازي با حساست بیشتري مورد

اینگونه خطوط از مناطق ویژه زیستی ویا ازکنار منابع حساس آب وخاك عبورمی .نمایند این حساسیت براي انجام مطالعات تفصیلی اهمیت بیشتري پیدا می کند

تفصیلی متفاوت ومغایر از چارچوب گزارشهاي چارچوب گزارشهاي ارزیابی •›› دقت وعمق مطالعات‹‹ ارزیابی اجمالی نمی باشد بلکه نقطه افتراق این دونوع گزارش

می باشد دراین دستورالعمل سعی شده ضمن تشریح تفاوت ها واشتراکات گزارشهاي لی خطوط لوله ارزیابی تفصیلی واجمالی ، اهداف مورداشاره درارتباط با ارزیابی تفصی

این دستورالعمل ریزسرفصل هاي 2-2-8بند دراضمن. گرددمشخصنفت وگازیلی ارائه شده که مقایسه آن با سرفصل هاي مطالعات ارزیابی ص تفياهمطالعات گزارش

اجمالی زمینه هاي تعمیق مطالعات تفضیلی را بوضوح نشان می دهد

رزیابی تفصیلی ، امکان استفاده از با توجه به زمان طوالنی تر انجام مطالعات ا • . استنظرات مردم بیشتر

عمق ودقت مطالعات مربوط به تشریح وضع موجودمحیط زیست ،درگزارشهاي •اضافه می نماید استفاده از نقشه هاي بزرگ مقیاس ، .ارزیابی تفصیلی بیشتر است

می ، ارائه استفاده از آمار و اطالعات کمی و مکان دار بجاي اطالعات کلی وعمواطالعات تحلیل شده بجاي آمارخام و مواردي ازاین قبیل برعمق ودقت مطالعات می

.افزاید

هایی از باید توجه داشت که ممکن است تنها عمق ودقت وحجم اطالعات در بخشوضع موجود که باید بررسی اثرات طرح روي آنها بیشتر و با دقت زیادتري انجام گیرد،

عات مربوط به تشریح سایرمباحث وضع موجود درسطح گزارش متمرکز شود و اطالاجمالی ارائه شود بعبارتی ضرورت ندارد که درگزارشهاي ارزیابی همه اجزاء محیطی

به یک ) ی ، محیط بیولوژیکی ومحیط اقتصادي واجتماعی یمحیط فیزیکو شیمیا( .نسبت مبسوط وتفصیلی باشند

به قرار زیر آورده شودرزیابی تفضیلی باید فهرست مطالبی که در گزارش ا -8-2-2 :است

گزینـه ، اهمیت و نیاز اجراي طـرح ،نوع ویژگیهاي طرح شامل : چکیده غیرفنی -1 محـدوده مـورد مطالعـه، ،خالصه اي از وضعیت موجود محیط زیـست هاي موجود، اهم روش هاي کاهش پیامدهاي زیست محیطی پیش بینی شده طرح، اهم اثرات و

نهایتـاً نتیجـه گیـري از ارزیـابی زیـست ت منفی و برنامه هاي مـدیریتی آن و اثرا .محیطی انجام گرفته

:تشریح طرح و ریزفعالیتهاي آن -2

.اهداف ،نیازها ،وضرورت هاي اجراي آن -2-1 ) همین دستورالعمل 1-4مطابق بند (تعیین محدوده مطالعاتی -2-2 محلی و ي ومنطقه ا جایگاه طرح در برنامه ریزي هاي ملی و -2-3

.میزان همخوانی آن با سیاستهاي کلی مملکت

استانداردهاي زیست محیطی مـصوب سـازمان مقررات و قوانین و -2-4 حفاظت محیط زیست مرتبط با طرح

پیـشنهادي بـراي اجـراي طـرح همـراه بـا مسیر تشریح موقعیت -2-5ترسیم این موقعیت روي نقشه با ذکر فواصـل از کلیـه کاربریهـاي

.طقه موجود در من گزینه هاي فنی ومکانی طرح -2-6ــاده ســازي ،ســاخت وســاز ، اجــرا و ( کلــی طــرح فعالیتهــاي -2-7 آم

وبرنامه زمـان بنـدي آن برنامه هاي توسعه آتی و..) بهره برداري و .اجراي طرح

.بهره برداري احداث و ریزفعالیت ها وعملیات طرح به تفکیک فاز -2-8

صورت ه اري ب بهره برد مرحله فعالیت هاي راهبري طرح در . مشروح

).. ..تلمبه خانه وراه اختصاصی و(آنتاسیسات جانبی -2-9ویژگیهاي طرح هریک از گزینه ها و سایر ویژگیها ي طرح در -2-10

:شامل

طرح اجراي برنامه زمانی-2-10-1قطر خطوط لوله و جنس آن ، تعیین نوع مایعات نفتی -2-10-2

ی انتقال داده خواهدطریق خط لوله احداث یا مایعات گازي که از تشریح سطح خدمات رسانی لوله احداثی به مراکز شهري و شد و .ی ،صنعتی وخدماتی واقع درمسیر خط لوله یروستا

:تامین مصالح و تجهیزات 2-10-3

محل نیاز و لوازم مورد مصالح ومیزاناحداث برآورد مرحله در . آنها و نگهدارينحوه انتقال و تامین

و مکان و نحوه سیال عبوري منابع تامین ، برداريفاز بهرهدر .اتصال منابع تغذیه به خط لوله احداثی

آب (میزان منابع زمینه نوع و برآوردهاي انجام شده در-2-10-4نحوه انتقال محل تامین و موارد مصرف و) …سوخت و انرژي، ،

.آنهابهره احداث ومرحله هايبرآورد نیروي انسانی در-2-10-5

.برداري از طرح ومنابع تامین آن

به اقدامات زیربنائی که منجر آماده سازي و تشریح مرحله -3به صورت فهرستی از خاکبرداري تخریب محیط زیست می شود

انفجار، وخاکریزي ، برداشت پوشش گیاهی، زهکشی، حفاري واحداث مسیر آب هاي سطحی محل تامین منابع قرضه، تغییر در

....یسات وجاده وتاس

وپسماندهاي مهم طرح به تفکیک فاز احداث وبهره آالینده ها-4

براي فاز احداث، ارائه کم و کیف پسماندهاي ناشی از . بردارينیز براي و آلودگی صوتی آلودگی هوا و عملیات خاکی همراه با

ارتباط با خاك در بهره برداري ارائه آلودگی منابع آب ومرحلهآالینده هاي مرتبط با مخازن آلودگی و ک،آزمایش هیدرولیتعمیرات راهبري خط لوله، همراه با معرفی تلمبه خانه ها،

( . آلودگی هاي مربوط به توپک رانی خط لوله مشخص شود ) همین دستورالعمل 3مطابق بند

محیط زیست بـه تفکیـک ایمنی طرح در خطرات سوانح وعدم -5

:رح شامل طمرحله هايهریک ازگزینه ها و

عیین موقعیت هاي مکانی داراي پتانسیل باال براي خطر انفجار ت-کیف مخاطرات احتمالی مربوطه بر محیط و وآتش سوزي وکم

زیست اهمیت وحائز اعمال ضرایب تعیین موقعیت هاي مکانی حائز -

آسیب طول مسیر خط لوله، با توجه به پتانسیل ایمنی بیشتر در .خاك منابع آب وپذیري

تهیه گزارش مبسوط ریسک مخاطرات و سوانح زیست محیطی - .طرح

این گزارش باید نشان دهد که چه سوانح زیست محیطی دراین طرح با چه احتمالی ، درکجاها وچه زمان هایی محتمل تر می

ودرصورت بروزاین سوانح کدام منابع طبیعی ، کدام منابع .باشده مطالعاتی مختل یا آسیب زیستی ،فعالیتهاي انسانی محدود

خواهد دید ؟ درمطالعات ارزیابی تفصیلی ، نیاز به تهیه گزارش . مستقل ارزیابی ریسک مخاطرات زیست محیطی خواهد بود

:تشریح وضعیت محیط زیست منطقه -6 : تعریف محدوده مطالعاتی -6-1

یز محدوده مطالعاتی باید منطبق برسطح یا سطوح آندسته از حوضه هاي آبخ

فرعی که مسیر خط لوله درآنها واقع شده است انتخاب و وضعیت محیط زیست .مطالعه قرارگیردبررسی و براساس فهرست زیر مورد دراین محدوده موجود ) دستورالعمل2-4بند (محیط زیست فیزیکی -6-2

:زمین شناسی -6-2-1 . وضعیت کلی زمین شناسی محدوده مطالعاتی -

.وده مطالعاتی چینه شناسی وسازندهاي محد-

. موقعیت گسل ها ، لرزه خیزي وسوابق زلزله - موقعیت اراضی داراي پتانسیل بالفعل و یا بالقوه براي رانش -

. ولغزش زمین

. فعالیت هاي آتشفشانی -

خاکشناسی -6-2-2

وضعیت زهکشی عمق ،بافت و-

شناسایی وطبقه بندي کیفیت خاك اراضی براساس طبقه بندي - فائو

. قابلیت اراضی -

محدودیت هاي خاك -

. منابع آالینده خاك ومیزان آلودگی هاي آن -

. وضعیت وشرایط فرسایش وانواع آن -

: توپوگرافی -6-2-3

. شیب ، جهت ، ارتفاع - تهیه نقشه شیب ، جهت ،ارتفاع ونقشه شکل زمین حداقل

.وپیاده نمودن مسیر خط لوله روي آن 50000/1درمقیاس

. نقشه شکل زمین - اقلیم وکیفیت هوا -6-2-4

.متوسط درجه حرارت ساالنه و حداقل و حداکثر آن . الف

.متوسط میزان بارندگی ساالنه و حداقل و حداکثر آن. ب .متوسط رطوبت نسبی ساالنه و حداقل و حداکثر آن. پ

. حداقل و حداکثر آنمتوسط تبخیر وتعرق ساالنه و. ت

.متوسط تعداد روزهاي یخبندان درطول سال . ث

.گلباد ساالنه. ج

نقشه پهنه بندي اقلیمی. چ

.محدوده مطالعاتی درپهنه بندي اقلیمی. ح

. لفعل آن دروضع موجوداکیفیت هوا و منابع آالینده بالقوه و ب. خ

.وضعیت آلودگی صوتی درطول مسیر خط لوله . د

:ع آب وکیفیت آن مناب -6-2-5 : آب سطحی -6-2-5-1

مسیر خط رسم شبکه هیدروگرافی آب هاي سطحی وموقعیت. الف .لوله روي آن در محدوده مطالعاتی

.مشخص کردن رودخانه هاي دائمی وفصلی محدوده مطالعاتی . بخصوصیات هیدرولوژیکی مانند بده رودخانه و نحوه فرسایش . ت

.پذیري بستر رودخانهی موجود ومصوب و شبکه هاي آبیاري و زهکشی در سازه هاي آب . ث

.محدوده مطالعاتی

ه آمار کیفیت فیزیکی و شیمیایی آبئارا . ج

.نوع مصارف موجود ومقایسه آن با استانداردهاي ملی و علمی . ح

.منابع آالینده آب . خ

.ی رودخانه هاي حایز اهمیت در محدوده مطالعاتی یخودپاال . د

: هاي ساکن آب -6-2-5-2

.اهمیتموقعیت و. الف .مساحت حوضه آبخیز و کیفیت کلی آب . الف .سازه هاي آبی موجود ،دردست اجرا ومصوب . ب

مقایسه آن با استانداردهاي ملی و نوع مصارف موجود و . ت .علمی

شرایط زیستگاهی . ث

.منابع آالینده آب . ج

: آب هاي زیر زمینی -6-2-5-3

.شناسایی موقعیت سفره هاي آب زیر زمینی. الفی سفره هاي آب زیر زمینی ازجمله شیب وجهت حرکت ویژگ. الف

.و سطح ایستابی .برداشت نوع مصارف مختلف ومحدودیت هاي توسعه و . ب

موقعیت قنوات وچاههاي آب شرب . ت

.ارائه آمار کیفیت فیزیکی و شیمیایی آب زیرزمینی . ث

موقعیت نـسبی آنهـا نـسبت بـه منابع آالینده بالقوه وبالفعل و . ج .داثیمسیر خط لوله اح

:درشناخت آبهاي سطحی، دقت وعمق مطالعات بقرار زیر خواهد بود • شبکه آبهاي سـطحی محـدوده هیدروگرافی تهیه وارائه نقشه رنگی -

50000/1درمقیاس حداقل

.پیاده نمودن مسیر خط لوله روي نقشه مورد اشاره - حداکثر وحداقل رودخانه هاي واقع درمحـدوده مطالعـاتی بدهارائه -

. ساله 10ک دوره براي ی

ارائه مشخصه هـاي فیزیکـی و شـیمیایی رودخانـه هـاي محـدوده - .مطالعاتی درنقاط مختلف رودخانه

تعیین نـوع مـصرف آب رودخانـه هـاي محـدوده مطالعـاتی بـراي - .مصارف شرب ، کشاورزي، صنعت و آبزي پروري

.بررسی وتعیین شرایط زیستگاهی رودخانه هاي محدوده مطالعاتی -

محل تمامی مصارف عمده رودخانه هاي محدوده مطالعـاتی بررسی - .با ذکر محل یا حداقل محدوده هاي دقیق

بررسی بنادر وسواحل صیادي مرتبط با حوضه آبخیز مورد مطالعـه - .درپایین دست خط لوله

بررسی موقعیت سدها و آبگیرها و شـبکه هـاي آبیـاري و زهکـشی - درپایین دست خط لولـه مرتبط با رودخانه هاي محدوده مطالعاتی

. احداثی :درشناخت آبهاي زیرزمینی ، دقت وعمق مطالعات بقرار زیر خواهد بود •

مصارف سفره هاي زیر زمینی محدوده مطالعـاتی از نظـر شـرب، صـنعت، - .کشاورزي و آبزي پروري

تعیین موقعیت وامتداد قنوات منطقه ،بویژه مادرچاه قنوات نسبت به مسیر - .له خط لو

سال 5 آمار کیفیت فیزیکی و شیمیایی آب زیرزمینی باید حداقل مربوط به - گذشته باشد

): این دستورالعمل 3-4مطابق بند ( محیط بیولوژیکی -6-3

:رویش هاي گیاهی طبیعی -6-3-1 . جوامع وتیپ هاي گیاهی موجود- . گونه هاي گیاهی مختلف - .مع وگونه ها توزیع وپراکنش جوا- داروئی ممنوع القطع و نادر، تعیین گونه هاي گیاهی حفاظتی،-

.رویشگاه آنها در ارتباط با مسیر خط لوله احداثی ومحدوده مطالعاتی .منطقه اقتصاد درمحدوده مطالعاتیارزش گونه هاي گیاهی نقش و-

:جانوران -6-3-2 محل زیستگاه آنها جمعیت وجوامع جانوري وتعیین- گونه هاي جانوري ، حمایت وحفاظت شده ودرمعرض خطر انقـراض و -

، CITIESطبقه بندي آنها براساس راهنما ومقـررات بـین المللـی نظیـر IUCNو ..

فشارها ومحدودیت هاي موجود برحیات وحش - :مناطق ویژه زیستی -6-3-3

.ه احداثی روي نقشه خط لولهموقعیت وپراکنش مناطق ویژه زیستی نسبت ب

.ارزش واهمیت مناطق ویژه زیستی

.معرض انقراض مناطق ویژه در گونه هاي گیاهی وجانوري حفاظتی ، حمایتی و

.طبقه بندي زیستگاه ها ومناطق براساس راهنما ومقررات بین المللی

درشناخت محیط بیولوژیکی ، دقت وعمق مطالعات برخی از فهرست هاي • .شرح زیر است مطالعاتی ب

بررسی موقعیت رویشگاه وزیستگاه گونـه هـاي گیـاهی وجـانوري نـادر، - کم یاب ودرحال انقراض یا ممنوع القطع دراراضی پـایین دسـت خـط

.لوله با تاکید بر ارائه ترازهاي ارتفاعی

بررسی موقعیت آبشخور وگدارحیات وحش درمناطق ویژه زیـستی واقـع - .ر انتخابی براي خط لوله درمسیر خط لوله نسبت به مسی

بررسی شرایط زیستگاهی تاالب هاي واقع درپـایین دسـت خـط لولـه - .احداثی درمحدوده مطالعاتی

: اجتماعی –محیط اقتصادي -6-4

:محیط اجتماعی -6-4-1 .یک دهه گذشته جمعیت وتحوالت آن حداقل در-گاه هاي انسانی با تاکید بر مشخص توزیع وتراکم جمعیت و سکونت-

نمودن موقعیت و ویژگی جوامع انسانی درحوضه آبخیز نسبت به مسیر خط لوله .احداثی

.گاههاي انسانی تراکم وتوزیع سکونت- :محیط اقتصادي -6-4-2 . ترکیب ودرصد فعالیت هاي اقتصادي- نرخ بیکاري - درآمد وهزینه - . زیر ساخت ها - ارزش زمین -

کاربري اراضی - محدوده مطالعاتی باید به هنگام ودرمقیاس حداقلنقشه کاربري اراضی

براي 25000/1 براي کل محدوده مطالعاتی ومقیاس 100000/1 . کیلومتري اطراف مسیر خط لوله ارائه شود 5حداقل شعاع

. راهبردهاي برنامه ریزي مصوب باالدست براي محدوده مطالعاتی - ب آتی مصو طرح هاي توسعه موجود ، دردست احداث و- : محیط فرهنگی -6-4-3 سازمان ها وگروههاي مختلف اجتماعی - .شیوع امراض مهم بهداشتی، شاخص هاي اجتماعی،- گردشگري-چشم جاذبه هاي توریستی ، تفرجی ،باستانی ، مذهبی و مراکز و- .اندازها

پیش بینی وبررسی مجموعه اثرات وپیامدهاي زیست محیطی طرح در محدوده -7 عاتیمطال

ی یشیمیا پیش بینی اثرات وپیامدهاي طرح در محیط فیزیکی و -7-1 پیش بینی اثرات وپیامدهاي طرح در محیط بیولوژیکی واکولوژیکی -7-2 .اجتماعی پیش بینی اثرات وپیامدهاي طرح در محیط اقتصادي و -7-3

در پیش بینی اثرات طرح خطوط لوله انتقال نفت ومایعات گازي ، باید ر گذاري آلودگی هاي زیست محیطی تلمبه خانه هاي اثرات وشعاع تاثی

دامنه ،اهمیت وشدت (ربوطه طرح همراه با ویژگی اثرات وپیامدهاي م . بصورت شفاف ارائه شوند )اثرات

تحلیل مجموعه اثرات وپیامدهاي زیست محیطی طرح ازجنبه هاي -7-4 مختلف

.ارزیابی ریسک مخاطرات زیست محیطی طرح بصورت مشروح -7-5این گزارش باید نشان دهد که اوالً چه سوانح زیست محیطی در ت ازاین قسم

در و طرح با چه احتمالی ، درکجاها وچه زمان هائی محتمل تر می باشدفعالیتهاي این سوانح کدام منابع طبیعی، کدام منابع زیستی، صورت بروز

انسانی مختل یا آسیب خواهد دید ؟ یست محیطی طرح واستنتاج آن ارزیابی مجموعه اثرات وپیامدهاي ز -7-6

: مدیریت زیست محیطی طرح-8 یک از اثرات و کنترل براي هر کاهش و ارائه شیوه هاي پیشگیري، -8-1

پیامدهاي منفی زیست محیطی مرتبط با فعالیتهاي طرح حسب نتایج .ارزیابی بعمل آمده

احداث مرحله دو پایش زیست محیطی طرح براي هرعوامل مورد تعیین -8-2 ). این دستورالعمل36 وجدول شماره 3-2-7بند مطابق . (ره برداريبه و

پایش مدیریت زیست محیطی طرح براي اندازه گیري وجامع ارائه برنامه -8-3نظارت برحسن انجام اقدامات بازرسی و اثرات زیست محیطی طرح و

همین 7 بند با استفاده از. (ثرات منفی اکاهش پیشنهادي براي کنترل و ).رالعمل دستو

ساختار سازمانی گروه مدیریت زیست محیطی طرح -8-4 .برنامه مالی طرح براي اجراي مدیریت زیست محیطی -8-5

:معرفی گروه مطالعاتی -9 :کلیات -9-1

درانتهـاي آن )چه اجمالی ،چه تفـضیلی (معرفی گروه مطالعاتی گزارشهاي ارزیابی ینـان مـی دهـد کـه گـزارش ازکیفیـت این معرفی به بررسی کننـدگان اطم .الزامیست

. کارشناسی مناسبی برخوردار است باختـصار 37 نکاتی که درارتباط با این بند باید ارائه شود درجدول شماره -10-2

: آمده است

مشخصات تیم مطالعاتی گزارش ارزیابی زیست محیطی : شماره37 شمارهجدول

ردیفنام ونام خانوادگی

مدرك تحصیلی

نوع تخصص

سوابق مرتبط

مسئولیت درتیم مطالعاتی

1پیوست شماره

قوانین ومقررات زیست محیطی مرتبط

مجموعه قوانین با توجه به ماهیت فعالیت هاي طرح هاي خطوط انتقال نفت وگاز ،

گروه عمده بشرح زیر طبقه 6این ارتباط می توان در کشوررا درومقررات زیست محیطی

:بندي نمود

قوانین ومقررات زیست محیطی مـرتبط بـا عبـور ایـن نـوع طـرح هـا از منـاطق -1

.چهارگانه تحت حفاظت ومدیریت سازمان حفاظت محیط زیست

. قوانین ومقررات زیست محیطی مرتبط با جنبه هاي تخریبی وآلودگی -2

.ت زیست محیطی مرتبط با تغییر کاربري اراضی قوانین ومقررا-3

قوانینی که ضرورت اجراي طرح هاي توسعه خطوط لوله انتقال نفـت وگـاز را از -4

.منظر محیط زیست توجیه وضروري می نماید

قوانین ومقررات مربوط به لزوم انجام مطالعات زیست محیطی و ارزیابی خطـوط -5

. انتقال نفت وگاز

. ها ومعاهدات بین المللی کنوانسیون-6

قوانین ومقررات زیست محیطی مرتبط با عبورخطوط لوله انتقال نفت -1وگاز ازداخل مناطق چهارگانه تحت حفاظت ومدیریت سازمان حفاظت محیط

:زیست

برحسب قوانین موجود یکسري از عرصه هاي کشور براي عبور خطوط لوله مطلقاً ممنوع

مجاز می باشند که ذیالً با ذکر مواد قانونی حدود کلی این ویکسري دیگر تحت شرایطی

.عرصه ها معرفی می شوند

اجراي طرح هاي توسعه خطوط انتقال نفـت وگـاز در پـارك -1-1

هاي ملی واثرات طبیعی ملی باستناد مـواد قـانونی زیـر مجـاز نمـی باشـد

.وممنوع است

محـیط احشام و قطع اشـجار و بوتـه کنـی و تجـاوز و تخریـب تعلیف -1-2

هـر عملـی کـه موجـب از بـین رفـتن رسـتنیها وتغییـر زیست و به طور کلی

8مـاده (اکوسیستم باشد در پارکهاي ملی و اثرات طبیعی ملی ممنوع می باشد

3/12/1354 مـصوب –آیین نامه اجرائی قانون حفاظت وبهسازي محیط زیست

). هیات وزیران

ت واقع در محـدوده منـاطق کلیه عرصه واعیان امالك متعلق به دول •

همچنـین کلیـه تـاالب هـاي ) مناطق چهارگانـه (* قانون 3مذکور دربند الف ماده

قـرار خواهـد ) سـازمان حفاظـت محـیط زیـست ( متعلق به دولت دراختیار سازمان

وامـالك مـذکور ) باستثناي تـاالب انزلـی ( داشت وسازمان دربهره برداري از تاالبها

موسسات یا سازمانهاي مربوط می باشد ولی حق واگذاري عین آنها قائم مقام قانونی

). قانون حفاظت وبهسازي محیط زیست 16ماده .( را ندارد

قـانون حفاظـت وبهـسازي 3ورود به مناطق مذکور دربند الف مـاده •

وعبور از آنها با ستثناي جاده هاي عمـومی تـابع ) مناطق چهارگانه (*محیط زیست

آیـین نامـه اجرائـی 10ماده (ازمان حفاظت محیط زیست خواهد بود دستورالعمل س

).قانون حفاظت وبهسازي محیط زیست

اجراي طرح هاي توسعه خطوط انتقال نفت وگاز در مناطق حفاظت شده -1-2

وپناهگاههاي حیات وحش با ستناد موارد زیر تحت شرایط تعیین شده وپس از کسب

یست مجاز می باشد نظر موافق سازمان حفاظت محیط ز

وزارتخانه ها وموسسات وشرکتهاي دولتی با موافقت سازمان مجازنـد •

مطالعات وبررسیها وعملیات موردنیازرا درحدود وظایف قانونی خاص خوددر منـاطق

آیـین نامـه اجرائـی 12مـاده .(گاههاي حیات وحش انجام دهند حفاظت شده و پناه

.)قانون حفاظت وبهسازي محیط زیست

قطع اشجار، بوته کنی وتجـاوز وتخریـب محـیط زیـست وخـارزنی •

وزغالگیري وبطور کلی هر عملی که موجب از بین رفتن رستنیها وتغییر اکوسیستم

شود در پناهگاههاي حیات وحش ومناطق حفاظت شده کـه اراضـی آن متعلـق بـه

رائی قـانون حفاظـت آیین نامه اج11ماده . (دولت باشد بدون اجازه ممنوع می باشد

) .وبهسازي محیط زیست

ســازمان حفاظــت محــیط زیــست موظــف اســت راهکارهــاي عملــی •

واجرایی پروژه هاي عمرانی واشتغال زایی در مناطق حفاظت شده را به طریقی فراهم

زیست محیطی ، طـرح هـاي توسـعه عمرانـی متوقـف نماید که ضمن رعایت مسائل

اجتمـاعی – توسـعه اقتـصادي چهـارم برنامـه قـانون 71 تبـصره ذیـل مـاده (نگردد

)ایران وفرهنگی جمهوري اسالمی

بـه قانون حفاظت وبهـسازي محـیط زیـست اشـاره 3 بند الف ماده *

مناطقی تحت عنوان پارك ملی ، اثرات طبیعی ملی ، پناهگاه حیات وحـش

.ومنطقه حفاظت شده دارد

ومقررات زیست محیطی مرتبط با جنبه هـاي تخریبـی قوانین -2 :وآلودگی طرح هاي خطوط لوله نفت وگاز

: قوانین ومقررات زیست محیطی بشرح زیر می باشد

پخش وانتشار هر نوع مواد آلوده کننـده هـوا بـیش از حـد مجـاز از •نحـوه قـانون 22مـاده (منابع تجاري ، خانگی ، ومتفرقه درهواي آزاد ممنـوع اسـت

ماده (ایجادآلودگی صوتی بیش از حد مجاز ممنوع است ) . جلوگیري از آلودگی هوا ) . قانون نحوه جلوگیري از آلودگی هوا27

آیین نامه اجرائی 2حد مجاز یا استاندارد آلودگی صوتی موضوع ماده • هیات وزیران بشرح جدول شـماره 19/3/78نحوه جلوگیري از آلودگی صوتی مصوب

. باشد می1

ستانداردآلودگی صوتی کشورا :38جدول شماره

شب10 صبح الی 7روز نوع منطقهLeq(30) dB(A)

صبح 7 شب الی 7(شب (

Leq(30) dB(A) 45 55 منطقه مسکونی

50 60 مسکونی–منطقه تجاري

55 65 منطقه تجاري

60 70 صنعتی–منطقه مسکونی

65 75 *منطقه صنعتی

Leq(30) dB(A) = دقیقه انـدازه گیـري درشـبکه وزنـی 30تراز معادل درمدت زمان A باشد وواحد آن دسی بل است می

نمی گردد و منظـور از منطقـه صـنعتی ها ه این استاندارد شامل محوطه داخلی کارخان *زاد خـارج بعبارتی این استاندارد براي فـضاي آ .فضاي آزاد کاربري هاي صنعتی می باشد

. واحدهاي صنعتی معتبر می باشد ازمحوطه

درصـدآن داراي کـاربري مـسکونی 50منطقه مسکونی محدوده اي است که بیش از عالوه بر شبکه معابرشامل خدمات مربوط به مـسکونی وبـدون خالص باشد وبقیه آن

ی صـوتی آیین نامه اجرائی نحوه جلوگیري از آلودگ (. مزاحمت براي مسکونی باشد ) هیات وزیران 19/3/1378مصوب

مسکونی ، منطقه ایست که معموالً طبقات همکـف بـصورت تجـاري –منطقه تجاري • .وباالتربصورت مسکونی پیش بینی شده باشد اماکاربري مسکونی بیش ازتجاري است

منطقه تجاري ، منطقه اي است که عمدتاً داراي کاربري تجـاري ویـا کـاربري هـاي •). درصد اراضی 50بیش از (نظیردفاتراداري،تفریحی ، فرهنگی ، وغیره باشد آن مربوط به

) هیات وزیران 19/3/1378آیین نامه اجرائی نحوه جلوگیري از آلودگی صوتی مصوب(

که کنارنواحی مسکونی بعضی از صـنایع صنعتی ، منطقه اي است –منطقه مسکونی • .کاربري عمده مسکونی است غیرمزاحم وغیرآلوده قرارمی گیرددراینجا

منطقه صنعتی ، منطقه اي است که داراي کاربري صنعتی بوده وبرحسب مالحظـات • .زیست محیطی با فاصله اي بیرون ازشهر ونواحی مسکونی قرار گیرد

عاملین منابع آلودگی صوتی مکلفند درمهلت مناسب تعیین شـده حـسب مـورد • .د نسبت به رفع آلودگی صوتی اقدام نماین

ایجاد هر نوع اعیانی ، وحفاري ودخل وتصرف در بستررودخانه ها وانهـارطبیعی •وکانال هاي عمومی ، مسیل ها ومرداب ها وبرکه هاي طبیعی وهمچنین حـریم قـانونی

دریاچه ها اعم از طبیعی ویا مخزنی ممنوع است مگـر بـا اجـازه وزارت سواحل دریاها و ) . قانون توزیع عادالنه آب 2ده ذیل ما2ممنوع تبصره (نیرو

احداث نهر یا جوي ولوله کشی نفت وگاز ونظایر آن درحریم تاسیسات آب وبـرق •مشخصات فنی مندرج در اجازه نامـه . موکول به تحصیل اجازه از وزارت نیرو خواهد بود

). قانون نحوه توزیع عادالنه آب 37تبصره ذیل ماده (الزم االجراست

ه دراثـر اجـراي طـرح هـاي عمرانـی وصـنعتی وتوسـعه کـشاورزي و درصورتیک • سد سازي وتاسیسات مربوطه ویا درنتیجه استفاده از منابع آبهاي سطحی وزیر زمینی در

یا منطقه اي قنوات ،چاهها ویا هر نوع تاسیسات بهره برداري از منابع آب متعلـق ناحیه و ویا دراثـر اجـراي طـرح هـاي مـذکور آب به اشخاص تملک ویا خسارتی برآن وارد شود

قنوات وچاهها ورودخانه ها وچشمه هاي متعلق به اشخاص حقیقی وحقوقی وحقابـه بــران نقــصان یافتــه ویــا خــشک شــوند بــه ترتیــب زیــر بــراي جبــران خــسارت عمــل

. )16/12/61 مصوب – قانون توزیع عادالنه آب 44ماده (خواهدشد

است ، مـسئولیت پیـشگیري وممانعـت وجلـوگیري از آلوده ساختن آب ممنوع • قانون توزیـع 46ماده (آلودگی منابع آب به سازمان حفاظت محیط زیست محول می شود

) .عادالنه آب

ی منـابع مختلـف یسازمان حفاظت محیط زیست موظف است نسبت به شناسـا •العـات ومـدارك مـسئولین موظفنـد اط . مولد آلودگی آب به طریق مقتضی اقدام نماید

آیین نامه جلـوگیري 4ماده (مورد نیاز را در صورت درخواست دراختیار سازمان قراردهند ) .آلودگی آب

مسئولین منابع آلودگی آب ،مکلف اند ظرف مهلت مذکور در اخطاریه نسبت بـه • قانون حفاظت 11رفع آلودگی درحد استاندارد اقدام نمایند درغیر اینصورت براساس ماده

بهسازي محیط زیست از فعالیـت ویـا بهـره بـرداري منبـع مربوطـه تـا رفـع آلـودگی و ) . آیین نامه جلوگیري از آلودگی آب 8ماده ( جلوگیري خواهد شد

آلوده کردن رودخانه هاي مرزي وآبهاي داخلی ودریاهاي سرزمین ایران بـه نفـت •سکوههاي حفـاري ،خـواه خواه توسط کشتی ها، یا هرنوع مخلوط مواد نفتی خواه توسط

قـانون 2مـاده ( توسط لوله وتاسیسات ومخازن نفتی واقع در دریا یا خشکی ممنوع است )حفاظت دریا ورودخانه هاي مرزي از آلودگی با مواد نفتی

وزارتخانه ها وموسسات دولتی وسازمانها ي وابسته به دولـت بایـد درمـواردي کـه • طرح هاي مربوط به سـد سـازي ـ تغییـر و سازمان حفاظت محیط زیست تشخیص دهد

انحراف مسیر رودخانه ها ، ساختمان پلها ، قطع جنگل ،اجاره مراتـع دولتـی ،دفـع آفـات وسایر موارد مشابه که از لحاظ حفظ نسل جانوران وحشی زیـان آور اسـت نظـر سـازمان

).صید و کارآیین نامه اجرائی قانون ش( مزبور را در حدود امکان مورد توجه قرار دهند

بمنظور تامین ایمنی مسیر کشتیرانی وحفـظ سـالمت محـیط زیـست ، مـالکین •کـاوش ، توسـعه اسـتخراج ، تولیـد ( آیـین نامـه 2تاسیسات ومستحدثات موضوع مـاده مکلف می باشند ، چنانچه ایـن تاسیـسات مـورد ...)وانتقال نفت وگاز موجوددربستر دریا و

تاسیسات را از مناطق دریایی موضوع تفاده شوند ، تمامی این نیاز نباشند ویا غیر قابل اس آیین نامه احـداث واسـتفاده از تاسیـسات درفـالت 13ماده (این آیین نامه منتقل نمایند

).قاره

عبور لوله نفت وگاز وغیره از بستر رودخانه ها وانهار طبیعی ، مسیل ها ، مـرداب • نیرو بالمانع است ، ولی مسئولیت حفاظت ازآنها برکه هاي طبیعی با موافقت وزارت ها و

.... ) .آیین نامه مربوط به بستر رودخانه ها و( بادستگاه ذیربط خواهدبود

ایجاد هرگونه ساختمان وتاسیسات درخـارج از محـدوده قـانونی وحـریم شـهرها • .مستلزم رعایت مقررات عمومی زیر است

رودخانه ، جنگل ها ، دریاچه هـا ، تاالبهـا ، رعایت حریم نسبت به راهها ، دریا ، -1نهرهاي عمومی ، قنوات وچاهها ، مسیل ها وخطوط انتقال نیروي برق ، پل ها وتونل ها ، لوله هاي انتقال گاز ونفت ، سدها وکانال ها وشبکه آبیاري ، خطوط لولـه هـاي آبرسـانی

یین نامه مربوط بـه اسـتفاده آ4ماده ( ، تصفیه خانه هاي آب وفاضالب تاسیسات نظامی ).اراضی احداث بنا وتاسیسات درخارج از محدوده قانونی وحریم شهرها

زارت نفت مکلف است که درجریان عملیـات نفتـی ، ضـمن برنامـه ریـزي هـاي و •صحیح نظارت ومراقبت کامل جهت صیانت ذخائر نفتی وحفاظت منـابع وثـروت طبیعـی

بـا همـاهنگی سـازمانهاي ذیـربط ) هوا،آب ،خـاك ( ت ، وجلوگیري از آلودگی محیط زیس ).بخشی از قانون نفت ( بعمل آورد

.قوانین ومقررات زیست محیطی مرتبط با تغییر کاربري اراضی -3

بمنظور حفظ کاربري اراضی وتداوم بهره وري آنها از تـاریخ تـصویب ایـن •

قـانونی شـهرها قانون تغییر کاربري اراضی زراعی وبـاغ هـا درخـارج از محـدوده

قـانون حفـظ کـاربري 1مـاده ( وشهرك ها جزدر موارد ضروري ممنوع می باشد

).اراضی

، درختـان یـه وبمنظور حفظ وگسترش فضاي سبز وجلوگیري از قطع بی ر •

قطع هرنوع درخت درمعابر ،میـادین ،بزرگراههـا وپارکهـا ،باغـات ومحـل هائیکـه

حریم شهرها بدون اجازه شـهرداري بصورت باغ شناخته شوند درمحدوده قانونی و

الیحه قانونی حفظ وگسترش فضاي سـبز درشـهرها مـصوب 1ماده (ممنوع است

3/3/59.(

هرکس عالماًوعامداً وبرخالف مقررات این قانون ،مرتکب قطع ویا موجبات •

بین رفتن درختان مشمول این قانون رافراهم نمایدبه حبس جنحه تاسـه سـال ز ا

الیحه قانونی حفظ وگسترش 6ماده (کوم خواهد شد حم.…وپرداخت جزاي نقدي

). 3/3/59فضاي سبز درشهرها مصوب

مجازاتهاي مذکور در این ماده قابل تعلیق یا تبـدیل بـه جـزاي : 2تبصره •

.نقدي نبوده واحکام صادره فقط قابل پژوهش خواهد بود

قوانینی که ضرورت اجراي طرح هاي توسعه خطوط لولـه انتقـال -4 : ونفت را از دیدگاه محیط زیست توجیه وضروري می نماید گاز

کارخانجات ، کارگاهها ونیروگاهها وکوره هاي گچ ،آهک وآجر پزي موظـف بـه •استفاده ازسوخت و سیستم هاي هـاي احتراقـی مناسـب قابـل دسترسـی بـه نحویکـه

گیري از قـانون نحـوه جلـو 20مـاده (.موجب کاهش آلودگی هوا را فراهم نماید هستند )1374 مصوب –آلودگی هوا

وزارت نفت موظف است در برنامه ریزي گـاز رسـانی وسـوخت رسـانی : تبصره •خود ، تامین سوخت رسانی مناطق صـنعتی ومراکـز اسـتقرار کارخانجـات وکارگاههـا

قـانون 20مـاده (وکوره هاي آجرپزي مجاور شهرهاي بزرگ کشور را در الویت قراردهـد ).از آلودگی هوا نحوه جلوگیري

اجرا وبهره بـرداري ازخطـوط انتقـال نفـت وگـاز قوانین ومقرراتی که -5 :می نماید م انجام مطالعات ارزیابی زیست محیطی زمستلرا

کلیه طرح هاي بزرگ تولیدي وخدماتی باید پیش از اجرا ودرمرحله انجام •دي شـورایعالی مطالعات امکان سـنجی ومکـان یـابی ، براسـاس مقـررات پیـشنها

حفاظت محیط زیست ومصوب هیات وزیران مورد ارزیـابی زیـست محیطـی قـرار

). قانون برنامه چهارم توسعه 71ماده (گیرند

... مخـازن بـزرگ نفـت و و اجرا وبهره برداري ازخطوط انتقال نفـت وگـاز •نـوزدهمین صورتجلـسه (م انجام مطالعات ارزیابی زیست محیطی مـی باشـد زمستل

).الی حفاظت محیط زیست کشورشورایع

مسیر اجراي طرح هاي انتقال نفت وگاز باید درخارج ازمحدوده پارك هاي ملـی -2 مربوط کنندگان گزارشهاي ارزیابیواثرات طبیعی ملی انتخاب شوند دراین خصوص تهیه

قبل از تهیه گزارش با اخذ اطالعات ونقشه هاي بهنگام ، ضمن حصول اطمینـان از ایـن .ا بصورت برجسته درگزارش ارزیابی ذکر نمایند امر آنربا توجه به سیاست عمومی سازمان محیط زیست درجهت پرهیز هرچه ممکن از -3

انتخاب مناطق حفاظت شده وپناهگاههاي حیات وحش بـراي عبـور دادن خطـوط لولـه 6-2موضوع بنـد (نفت وگاز ،ضمن توجه به این موضوع در بحث گزینه هاي مکانی طرح

گزینـه هـاي مکـانی یـد با) ما وشرح خدمات ارزیابی اثرات زیست محیطـی کـشور راهنمتعددي که حداقل یکی از آنها از این مناطق عبور نمـی نمایـد ارائـه شـود ویـا حـداقل

.دالیل کافی والزم درخصوص عدم ارائه گزینه مکانی خارج از مناطق فوق ارائه شود

-ظـت محـیط زیـست در دو امـر الـف با توجه به مسئولیت قانونی سـازمان حفا -4کشور ، الزم است درضـمن توجـه وتاکیـد پیشگیري از آلودگی منابع آبی -جلوگیري ب

در خارج از حوضه آبریز بالفصل رودخانـه وسـد هـاي برانتخاب هرچه ممکن مسیرهایی تامین کننده آب شرب ، تمهیدات الزم وکافی در جهت جلب اطمینان سـازمان حفاظـت

براي پیشگیري از آلودگی هـاي احتمـالی در مـوارد اجتنـاب ناپـذیر ارائـه محیط زیست .وتشریح گردد

ی شـهرها خـصوصاً حـریم ن قانونی در خارج از محدوده قـانو حریم هاي رعایت -5هاي منابع آب شرب ورودخانه ها از دستگاههاي ذیربط اخذ و ارائه اطمینـان از رعایـت

.گزارش بیان شود حیطی در این موضوع درارتباط با مسائل زیست م

ضمن توجه به حفظ کاربري اراضـی خـصوصاً پرهیـز هرچـه ممکـن از انتخـاب -6واراضی مرغوب کشاورزي ،دالیل موارد وتوجیه مسیر انتخابی براي خطوط لوله در باغات

رش ارزیـابی ااجتناب ناپذیر درجهت حصول اطمینان از رعایت نسبی قانون مربوطه درگز .بیان شود

آلودگی صوتی ناشی از عملیات آتشباري معمول طرح هاي توسعه خطوط بحث -7لوله ، خـصوصاً اثـرات آن روي جوامـع نزدیـک پیرامـونی وحـصول اطمینـان از رعایـت

.استانداردهاي مربوط در جوامع متاثر بررسی ودرگزارش بیان شود

: کنوانسیون ها ومعاهدات بین اللملی -6

ل ها درزمینه طرح هاي مورد بحث بقرار زیر می باشـد کـه اهم این کنواسیون ها وپروتک مشروح برخی ازآنها درپایان این بخش به ضمیمه ارائه شده است جهت اخـذ اطالعـات بیـشتر

می توانید به جلـد دوم کتـاب مجموعـه قـوانین ومقـررات حفاظـت محـیط زیـست کـشور از . انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست مراجعه نمود

زیـست دریـایی دربرابـر منـابع آلـودگی وتکـل حمایـت از محـیط قانون پر - .مستقردرخشکی

از اکتشاف واستخراج قانون الحاق به پروتکل راجع به آلودگی دریایی ناشی - .از فالت قاره

قانون کنواسیون رامسر -

مداخله دردریاهـاي آزاد درصـورت (قانون الحاق ایران به کنواسیون بروکسل - ) .فتی بروز سوانح آلودگی ن

قانون پروتکل همکاري هاي منطقه اي براي مبارزه با آلودگی ناشی از نفـت - )کویت (وسایر مواد مضره در موارد اضطراري

2پیوست شماره

اهداف احداث خطوط انتقال نفت و گاز

اهداف احداث خطوط انتقال نفت و گاز -1

رحسب نوع محموله خط لولـه براي احداث خطوط انتقال نفت وگاز ب است اهداف ممکن

: دسته عمده بشرح زیر طبقه بندي نمود3 در

)39جدول شماره (خطوط انتقال گاز اهداف قابل انتظار براي طرح هاي –الف

)40جدول شماره ( اهداف قابل انتظار براي طرح هاي خطوط انتقال نفت خام -ب

)40جدول شماره ( عات گازي اهداف قابل انتظار براي طرح هاي خطوط انتقال مای-ج

ارائـه 40 و 39شماره اهداف عمومی قابل انتظار براي سه تیپ خط لوله درقالب جداول

می شود لیکن باید توجه داشت کـه برخـی ازطـرح هـاي خطـوط لولـه گـاز ونفـت حـسب

مقتضیات محیطی ، سیاسی ، فنی ، تجاري ، تدارکاتی ونهایتاً بین المللی می توانند اهـدافی

.متفاوت از موارد زیر داشته باشند

: اهداف قابل انتظار براي طرح هاي خطوط انتقال گازحسب نوع لوله – 39جدول شماره

اهداف فرعی اهداف اصلی نوع طرح احداث خطوط لوله اصلی

توزیـــع گـــازبین پاالیـــشگاه ( )ومبادي مصرف

گازرسانی به یک سري از مراکز جمعیتـی • .بکه گازرسانی کشورو گسترش پوشش ش

.تقویت شبکه گازرسانی موجود •

ایجادبــسترهاي الزم بــراي صــادرات گــاز • طبیعی

. افزایش تدریجی سهم گاز طبیعی درسبد انرژي مصرفی شهرها •

. کاهش آلودگی هاي زیست محیطی •

جلو گیري از قطع درختان و بوته کنی جهت مصارف سوخت •

ر تقویت تسهیالت رفاهی درشهرهاي کشو •

. جمعیت نقاط محروم کمک به تقویت انگیزه هاي ماندگاري در •

رفع نارسایی هاي موجود درنظام سوخت رسانی برخی از نقاط کوهستانی وبرفگیر کشور •

نظیر صنایع پتروشیمی ، کارخانجات سـیمان، (سوخت رسانی به دیگرطرح ها و پروژه هاي صنعتی کشور • ..... )فوالد ومجتمع هاي آجر پزي و

حداث خطوط لوله مربـوط بـه اــا ی چــاهســر ــشگاه ی ــا پاالی ت

تقویت فشارمخازن

جمــع آوري وانتقــال گــاز استحــصالی • ازچاهها به پاالیشگاهها

انتقال گاز از حوزه ها ي گـازي دیگـر بـه • مخزن نفتی داراي افت فشار

.جلوگیري از وقفه درتولید گاز طبیعی کشور از برنامه پیش بینی شده •

.یش ظرفیت بهره برداري از مخازن گاز مشترك با کشورهاي همسایه کمک به افزا •

کمک به طرح هاي توسعه میادین نفتی وگازي کشور •

افزایش راندمان استخراج نفت از مخازن داراي افت فشار •

اهداف قابل انتظار براي طرح هاي خطوط انتقال نفت خام ومایعات گازي حسب نوع لوله-40جدول شماره

اهداف فرعی اهداف اصلی ع طرحنو

انتقال نفت خام خروجی واحدهاي بهره برداري به تلمبه خانـه هـاي - خطوط انتقال نفت خام تقویت فشار

انتقال نفت خام خروجی تلمبه خانه هاي تقویت فشارنفت به بنـادر - بارگیري وخطوط لوله پاالیشگاههاي داخلی

.کشورکمک به طرح هاي توسعه میادین نفتی • .افزایش صادرات نفت خام • . کمک به افزایش ظرفیت پاالیشگاههاي داخلی •

.انتقال مایعات گاز پاالیشگاه هاي گاز به مبادي مصرف صادرات • خطوط انتقال مایعات گازي .انتقال مایعات گازي به پاالیشگاه گاز •

.کمک به توسعه ظرفیت تولید برخی از صنایع پتروشیمی کشور • به راه اندازي برخی ازطرح هاي توسعه صنایع پتروشیمی کمک • .ایجاد ظرفیت هاي جدید صادراتی درزمینه مایعات گازي • کمک به ایجاد درآمد ارزي •

) :ازپاالیشگاهها بطرف مبادي مصرف(مربوط به خطوط گاز طرح هاي -1-1عیتی و گسترش گازرسانی به یک سري از مراکز جم هدف عمده واصلی اینگونه طرح ها ،

ایـن هـدف بـا اکثریت خطوط لوله گاز بـین شـهري می باشد، پوشش شبکه گازرسانی کشور

.دنبال می شوند

کـه بـا اجـراي اینگونـه طرحهـاي هایی بخشاین هدف باید شهرها و ه در راستاي توجی

از کـه مجموعـا چـه بخـشی به طور روشن بیان شود توسعه از نعمت گاز برخوردار می شوند

.ت منطقه از امکان دسترسی به گاز طبیعی برخوردار می شوند جمعی

تقویت نقش خطوط لوله موجود -1-2هاي دبی انتقال فراورده افزایشنفت و گاز صرفا با هدف برخی از طرحهاي توسعه انتقال

در چنین مواردي . احداث شودبین مبدا و مقصد یک سري از خطوط لوله موجود یا گاز نفت

اهداف باید صراحتا وجود خط لوله موجود و اهداف جنبی نظیر کاهش افـت فـشار در تشریح

.بیان شوددر شبکه گاز رسانی افزون به آنچه هست

پشتیبانی سایر طرحهاي توسعه-1-3گاهی از اوقات خطوط لوله با اهداف ویژه ازجمله پـشتیبانی سـایر طرحهـاي توسـعه در

مازاد مازوت تولیدي یک پاالیشگاه در کنار نیـاز یـک منطقه احداث می شوند به عنوان مثال

نیروگاه فسیلی می تواند انگیزه خوبی براي احداث خط لوله ویژه بین این دو مرکـز باشـد یـا

گاهی مقرر است در یک مکانی پروژه خاصی مانند پتروشیمی به مورد اجرا در آیـد کـه نیـاز

نزدیک ترین مرکز تولید اینگونه مواد تهیـه و از ) گاز یا مایعات گازي (است خوراك اولیه آن

دف از اجـراي هتوسعه مورد نظر انتقال یابد در چنین مواردي از طریق خط لوله به طرحهاي

. شودبیانخطوط لوله به پشتیبانی سایر طرحهاي توسعه

صادرات -1-4د نفتی صادرات موا میزان جریان برخی از خطوط لوله نفت یا گاز صرفا با هدف کمک به

یا گازي موجود احداث می شود و در برخی موارد نیز خطوط لوله احداثی با هدف صـادرات و . برنامه ریزي و احداث می شود،اي که قبال صادر نمی شد فراورده یا ماده استحصالی ویژه

طرح ویژه -1-5ا عمدتا طرحهاي احداث خطوط انتقال فراورده هاي خاص و ویژه انتقال سـوخت هواپیمـ

ها نمونه اي از این گونه موارد می باشد که با هـدف انتقـال ایمـن و از پاالیشگاهها به فرودگاه در خـصوص ایـن مثـال هـدف اصـلی از . مستمر سوخت به فرودگاه به مورد اجرا در می آید

توجه به اهـداف دیگـري نظیـر احداث خط لوله ضمن انتقال سوخت از پاالیشگاه به فرودگاه راه ایمن جابجایی مواد اشتعال زا ،حصول اطمینان از اسـتمراربه موقـع تحویـل ، لایمنی انتقا

. باشدمیسوخت به فرودگاه و نظایر آن

گازي کشور به طبیعی از حوزه هاي نفتی وز جمع آوري و انتقال نفت خام و گا -1-6 مقصد پاالیشگاهها

هـاي ضـه فت خیز و یا حو این هدف اجرا می شوند عمدتا در مناطق ن ا که ب لوله خطوط یا حتـی ضه داخل حو گازي کشور قراردارند و مقصد آنها یکی از پاالیشگاههاي نفت وگاز در

ـ گهاي نفت و هضکیلومترها فراتر از حو ه از نیز می باشد که در این گونه مـوارد بایـد هـدف ب شودبیانصورت شفاف همراه با مبدا و مقصد خط لوله

3پیوست شماره

حریم خطوط لوله انتقال نفت وگاز

: مقدمه -١

خطوط لولـه طرفین حداقل ایمنی ساکنین تامین از تنظیم واجراي این مقررات هدف از انفجار ، آتـش سـوزي ، ناشی هاي توزیع گاز شهري در مقابل خطرات شبکه و گازانتقال

مجاور به خطوط لوله گـاز نقاطدمات احتمالی از نشت گاز وهمچنین بمنظور پیشگیري از ص .اهم حریمهاي شرکت ملی گاز ایران بشرح زیر می باشند. می باشد

شرکت ملی نفت ایران، به منظور پیشگیري از وقوع سـوانح محتمـل در مـسیر خطـوط تواند پیامدهاي حاد تا مزمنی را در محیط زیست مسیر اجراي خـود یمانتقال نفت و گاز که

استاندارهاي بین المللی و تجارب موجود وضـع نمـوده و حریم بر اساس یکسري اشته باشد د جـداول این حریمها به صورت که کند رعایت می در طرح هاي خطوط لوله انتقال نفت و گاز

در گزارشهاي ارزیابی زیست محیطی خطوط لوله در دو مورد اجتناب ناپـذیر خواهـد درآمده : بود

ظیر حریم شرکت ملی گاز به نوعی مبین حجم عملیـات تخریبـی حریم ها ن برخی -1 حریم این خطوط مسیرهاي احداث لوله هاي گـاز مـورد در محیط می باشد زیرا عرض

. پاکتراشی قرار می گیرندحریم ایمنی خطوط انتقال نفت و گاز ضمن جنبه ایمنـی، بـدلیل مـوثر بـودن در -2

در طول مسیر خطـوط، از بـار زیـست پیشگیري از وقوع یکسري سوانح زیست محیطی محیطی نیز برخوردارند لذا این حریم به نوعی بعنوان تمهیدات زیـست محیطـی طـرح

. باشدهاي خطوط لوله نیز مطرح می

اي براي حفـاري گذشته از این شرکت ملی نفت ایران داراي یکسري استانداردهاي ویژه کانال هاي لوله گذاري در بررسـی برخـی از و لوله گذاري خطوط می باشد که اطالع از ابعاد

آثار زیست محیطی اینگونه طرح ها، نظیر برآورد احجام خاکبرداري و تولید باطله یا تغییرات . زهکشی و نظایر آن مفید خواهد بود

حریم خطوط لوله و مشخصات کانال هاي لوله گـذاري شـرکت با عنایت به مراتب فوق . پیوست می باشد2 و 1ره هاي شماملی گاز به شرح نقشه

هاي گاز طرحيو ايمن اختصاصي هاي واعمال حريمانتخاب -٢

:طبقه بندي تراکم ساختمانها درمسیرخط لوله گاز

متر 500تراکم ساختمان ها درمحدوده اي به عرض :واحد اندازه گیري تراکم ساختمانها ارگرفتـه انـدازه گیـري مـی کیلومترکه محورخط لوله درامتدادطولی ودروسط آن قر 1وطول ساختمان هاي مورد شمارش واحـدهاي سـاختمانی ، تجـاري ، کارگاههـاي صـنعتی ، .شود

.خدماتی وغیره محل تجمع می باشند

:انواع مسیرهاي خطوط لوله -2-1مسیرهاي خطوط لوله برحسب تراکم ساختمانها درمحدوده واحداندازه گیري تعیین می

لومتري تعیین می گرددانواع مسیرهاي خطـوط لولـه بـشرح نوع میسردرفواصل یک کی .شوند .زیر می باشند

8مسیري که درهرواحدانـدازه گیـري ، تـراکم سـاختمان هـاي آن : 1 مسیرنوع – الف . نامیده می شود 1واحدیا کمتر باشدمسیرنوع

مسیري که درهرواحداندازه گیري ، تراکم سـاختمانهاي آن بـیش از : 2 مسیرنوع – بنـواحی مجـاور روسـتاهاي کـم . نامیده مـی شـود 2 واحدباشدمسیرنوع 36واحد وکمتراز 8

نمونه مـسیرهاي ) وآزادراهها 1غیراز جاده هاي درجه ( جمعیت ، مسیرهاي موازي جاده ها . هستند 2نوع

واحد یا 36مسیري که درهرواحداندازه گیري ، تراکم ساختمانهاي آن : 3مسیرنوع -ج . نامیده می شود 3 را نداشته باشد ،مسیرنوع 4ولی شرایط مسیرنوع بیشتربوده

نواحی مجاور روستاها ، شهرك هاي صنعتی ، حومه شهرها، نـواحی مجـاور سـاختمانها وتاسیسات پر جمعیت مانند فرودگاهها ، میدان هاي ورزشی ، ایستگاههاي راه آهن درخـارج

. هستند 3نوع از محدوده قانونی شهرها ، نمونه هاي مسیر مسیر مسیري که ازداخل شهرها وشهرکهاي مسکونی می گذرد : 4 مسیرهاي نوع – د

. نامیده می شود 4نوع

طراحی براي انواع ردیف با تراکم ضریب -2-2 72/0 تراکم ساختمانی الف با ضریب طراحی نوع - 60/0 تراکم ب با ضریب طراحی نوع - 50/0 تراکم ج با ضریب طراحی نوع - 40/0 با ضریب طراحی د تراکم عنو -

خطـوط لولـه متناسـب بـا سـاختمان چگـونگی انتخـاب نـوع ضریب طراحـی و تعریف . میباشدوزارت نفتردیف هاي تراکم براساس استانداردهاي مصوب

باند عملیاتی ساختمانی حریم -2-4

ي اجرائـی نواري است از سطح زمین بعرض ، طول وعمق الزم که بمنظورتامین نیازهـا هرگونه دخل وتصرف وانتفاع . وعملیاتی خطوط لوله انتقال توسط کارفرما تحصیل می گردد

عـرض .توسط اشخاص حقیقی وحقوقی بدون اجازه کتبی وقبلی کارفرما درآن ممنوع است .این نوار متناسب با قطرلوله تعیین می گردد

: حریم منع احداث بنا -2-5طوط لوله اطالق می شود که بموجب ماده واحده قـانون منـع به منطقه اي از طرفین خ

احداث بنا ساختمان و مقررات این آیین نامه احداث هرگونه بنا و تاسیـسات درآن ممنـوع .است

درخارج از محدوده شهرهاگاز انتقال خطوط لولهریم ح-2-6

. ساله شهرها اعمال می گردد25این حریم درخارج از محدوده - . شده استمنعکس 41 در جدول شمارهاشهرهریم در خارج از محدوده حعرض -

حریم معمول درخطوط انتقال گاز برحسب قطرلولهعرض -41 شماره جدول

اختصاصی حریم مشخصات لوله خط مشخصات

) متراز طرف دیگر 7یک طرف و متراز3( متر 10 اینچ12 قطرتا خطوط براي

) متراز طرف دیگر 10 طرف ویک متراز 4( متر14 چ این24 الی 12 خطوط براي

)متراز طرف دیگر 12 طرف ویک متراز5( متر 17 اینچ 40 الی 24 خطوط براي

) متراز طرف دیگر 15 طرف ویک متراز 6( متر21 اینچ56 الی 40 خطوط براي

قطر لوله عرض حریم خطوط لوله در عبور از باغات برحسب : 42جدول شماره

عرض حریم قطر لوله متر10 اینچ12با قطر کمتر از

متر14 اینچ24 اینچ الی 12با قط متر17 اینچ56 اینچ تا 40با قطر

درمواردیکه که عرض حریم ا بصورت فوق اعمال می شود الزم است خاك مازاد : تبصره

دپـو کـردن آنهـا درمـسیرویا دربـین حاصل از تسطیح وگودبرداري به خارج از باغ منتقل واز . درختها ي کنارمسیراکیداًُ خودداري گردد

72/0 ضریب طراحی -حریم خطوط لوله انتقال گاز :43 شماره جدول).برحسب متر (جهت منع احداث ابنیه عادي ازمحورلوله

قطرخارجی )پوند براینچ ( فشار بهره برداري تا 400از لوله

600 600باالتراز 900تا

900باالتراز 1050تا

1050باالتراز 1200تا

تا 1200بالتراز1440

180 150 120 90 60 56 الی 48

140 115 90 70 50 46 الی 40

110 90 70 55 40 38 الی 32

80 65 50 40 30 30 الی 24

60 50 40 30 20 22 الی 18

50 40 30 25 15 16 الی 12

35 30 25 10 10 10 الی 6

20 15 10 10 10 یین تر وپا4

6/0 ضریب طراحی -حریم خطوط لوله انتقال گاز :44 شماره جدول).برحسب متر (جهت منع احداث ابنیه عادي ازمحورلوله

قطرخارجی )پوند براینچ ( فشار بهره برداري تا 400از لوله

600 600باالتراز 900تا

900بالتراز 1050تا

1050باالتراز 1200تا

تا 1200زبالترا1440

160 120 90 70 50 56 الی 48 120 90 70 55 40 46 الی 40 90 70 55 40 30 38 الی 32 70 55 40 30 20 30 الی 24 55 40 30 20 15 22 الی 18 40 30 20 15 10 16 الی 12 30 20 15 10 10 10 الی 6 20 15 10 10 10 وپایین تر4

جهت منع 5/0 ضریب طراحی -له انتقال گازحریم خطوط لو :45 شماره جدول).برحسب متر (احداث ابنیه عادي از محورلوله

قطرخارجی )پوند براینچ ( فشار بهره برداري تا 400از لوله

600 600باالتراز 900تا

900بالتراز 1050تا

1050باالتراز 1200تا

تا 1200بالتراز1440

56 الی 4830

40 55 75 100

90 70 50 35 25 46 الی 40 70 50 40 35 25 38 الی 32 60 40 30 25 20 30 الی 24 50 35 25 20 15 22 الی 18 40 30 20 15 15 16 الی 12 30 20 15 10 10 10 الی 6 10 15 10 10 10 وپایین تر4

جهت منع 4/0 ضریب طراحی -حریم خطوط لوله انتقال گاز :46 شماره جدول).برحسب متر (دي ازمحورلوله احداث ابنیه عا

قطرخارجی )پوند براینچ ( فشار بهره برداري تا 400از لوله

600 600باالتراز 900تا

900ترازباال 1050تا

1050باالتراز 1200تا

تا 1200ترازباال1440

30 25 20 15 15 56 الی 48 30 25 20 15 15 46 الی 40 30 25 20 15 15 38 الی 32 25 20 15 10 10 30 الی 24 25 20 15 10 10 22 الی 18 25 20 15 10 10 16 الی 12 15 10 10 5 5 10 الی 6 10 5 5 5 5 وپایین تر4

ساختمانها و تاسیساتی که سبب ایجاد خطـرات احتمـالی بـراي خطـوط لولـه گـاز -ب

ره هاي تهیه زغال، خواهد شد نظیر انبارهاي مواد منفجره ، انبارهاي مواد سریع االشتعال ، کو تونل هاي معادن ذغال سنگ وسایر معادن

حریم منع احداث ابنیه محل تجمع و یا خطرناك :47ه شمارجدول در مجاورت خطوط انتقال گاز

حداکثر بار72باالتراز بار72 تا25از فشاربهره برداري

٧٢/٠ 56باالتراز 6/0 5/0 4/0 72/0 6/0 5/0 4/0

30 100 250 250 20 55 250 250 56 الی 48 30 90 250 250 20 50 250 250 46 الی 40 30 70 250 250 20 40 200 200 38 الی 32 25 60 250 250 15 30 200 200 30 الی 24 25 50 200 200 15 25 150 150 22 الی 18 25 40 150 150 15 20 100 100 16 الی 12 15 30 75 75 10 15 50 50 10 الی 6 10 10 - - 5 10 - - پایین تر و4

خطوط انتقال فشار ازگاز انتقال لوله وط معمول خطحریم :48 شماره جدول قوي برق

5طول مسیر مشترك ولتاژ 5کیلومتر وکمتراز

طول مسیر مشترك کیلومتر5بیش از

متر30 متر 20 کیلوولت20 متر410 متر30 کیلوولت63

متر50 متر40 کیلوولت132 متر60 متر50 کیلوولت 230 متر60 متر60 کیلوولت400

نفت انتقال حریم خطوط لوله : 49جدول شماره

. لوله هائی که روي سطح زمین قراردارند -1 مسافت طول قطر خط لولھ

اتمسفرفشاراز هرطرف10متر براي هر 20 + متر30 اینچ8 تا6 اتمسفرفشاراز هرطرف10ر متر براي ه20 + متر60 اینچ10 تا8 متر براي هراتمسفرفشاراز هرطرف3 + متر100 اینچ16 تا 12 متر براي هراتمسفرفشاراز هرطرف3 + متر120 اینچ24 تا18 متر براي هر اتمسفرفشاراز هرطرف3 + متر150 اینچ به باال24

لوله هاي مدفون -2 اراز هرطرف اتمسفرفش10متر براي هر 10 + متر5 اینچ8 تا6 اتمسفرفشاراز هرطرف10متر براي هر 10 + متر10 اینچ10 تا8 اتمسفرفشاراز هرطرف10متر براي هر 10 + متر12 اینچ16 تا 12 اتمسفرفشاراز هرطرف10متر براي هر 10 + متر15 اینچ24 تا18 اتمسفرفشاراز هرطرف10متر براي هر 10 + متر20 اینچ به باال24

4پیوست شماره

راهنماي دریافت اطالعات

:مراکز دریافت اطالعات بشرح زیر است

سـازمان هواشناسـی و , )ايسـازمان آب منطقـه (وزارت نیـرو : هوا و اقلیم شناسی • , گروههاي آموزشی محیط زیست , هاادارات تابعه آن در استان

گروههـاي آموزشـی , کیفت هوا شرکت کنترل , پژوهشگاه نفت : آلودگی هوا و صدا •ادارات کـل , سـازمان هواشناسـی , محیط زیست و بهداشـت محـیط در دانـشگاهها

دانشکده بهداشـت دانـشگاه , دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران , بهداشت محیط علوم پزشکی ایران

وابسته مثـل تمـاب و و شرکت هاي ) ايسازمان آب منطقه (وزارت نیرو : منابع آب • جاماب

شـرکت , هـاي وابـسته و شرکت) ايسازمانهاي آب منطقه(وزارت نیرو : آلودگی آب •گروههـاي آموزشـی محـیط زیـست و , هـا آب و فاضالب و واحدهاي آن در اسـتان

. بهداشت محیط دانشگاهها

انجمن علوم جـوي , سازمان محیط زیست ,سازمان بنادر و کشتیرانی : آلودگی دریا •, علـوم دریـایی و شـیالت دانـشگاهها , وزشی محیط زیست و اقیانوسی، گروههاي آم

.هاي تحقیقات شیالت سازمان, شرکت نفت فالت قاره, سازمان هواشناسی

,گروههاي آموزشی محـیط زیـست و بهداشـت محـیط دانـشگاهها : آلودگی صوتی •مرکـز تحقیقـات سـاختمان و , شهرسـازي وزارت مـسکن و , سازمان محیط زیست

.ات حفاظت کارمرکز تحقیق, مسکن

وزارت کـشور ومعاونـت , درمان و آموزش پزشکی , وزارت بهداشت : مواد زاید جامد •سـازمان , هـا شـهرداري , شـهري معاونـت خـدمات , عمرانی دفاتر فنی اسـتانداردها

گروههاي آموزشی محیط , سازمان محیط زیست , هابازیافت و تبدیل مواد شهرداري .راکز آموزش عالی زیست و بهداشت محیط دانشگاهها و م

, سازمان زمین شناسی کشور , سازمان جغرافیایی ارتش : زمین شناسی و توپوگرافی •شـرکت ملـی , مرکـز سـنجش از دور , وزارت صنایع و معادن , سازمان نقشه برداري

. وزارت مسکن و شهرسازي و ادارات کل آن در استانها , نفت ایران

, سـازمان زمـین شناسـی , خـاك حاصـلخیزي موسسه خاکـشناسی و : خاکشناسی •, آزمایشگاه فنی و مکانیک خاك , مراکز آموزش عالی , گروههاي آموزش خاکشناسی

شـرکت ملـی نفـت ایـران و سـازمان ,وزارت راه و ترابري و وزارت جهاد کشاورزي نقشه برداري

باشد که این هاي خاصی میجهت انجام مطالعات محیط فیزیکی نیاز به تخصص . ارائه گردیده است11ول شماره تخصص ها در جد

راهنماي انتخاب کارشناس براي مطالعات زیست محیطی طرح : 50جدول شماره هاي خطوط انتقال نفت و گاز در بخش محیط هاي فیزیکی و اقتصادي و اجتماعی

.یکی از کارشناسان زیر را انتخاب کنید )اجمالی( عوامل تشکیل دهنده منابع

کیفیت هوا جهت و سرعت باد

نزوالت جوي، تبخیر، رطوبت درجه حرارت

کارشناس هواشناسی آنالیست آلودگی هوا

برنامه ریزي و مدیریت محیط زیست مهندسی محیط زیست

و کیفیت هواهواشناسی

کارشناس آلودگی صوتی صدا

امکانات بالقوه خاك خاکشناسی و زمین شناسی نوع خاك مواد معدنی تکتونیکیفعالیتهاي

ویژگی ساختاري

کارشناس زمین شناسی خاك شناس

مهندس ژئوتکنیک مهندس معدن

کارشناس زلزله شناسی مهندس عمران

آبهاي سطحی هیدرولوژي آبهاي زیرزمینی

زهکشی، سیل خیزي رسوب فرسایش

مهندس عمران آب هیدرولوژیست

مهندس هیدرولیک کارشناس کیفیت آب مهندس محیط زیست

ریزي و مدیریت محیط زیستبرنامه

زیرساخت اجتماعی اقتصادي و اجتماعی تشکیالت، ویژگی هاي فرهنگی بهزیستی فیزیولوژیکی و روانی

منابع اقتصادي

کارشناس اقتصاد کارشناس علوم اجتماعی کارشناس جامعه شناسی

برنامه ریزي و مدیریت محیط زیست

:منابع وماخذ-10

مقـررات واسـتانداردهاي زیـست – )1382( یـست سازمان حفاظـت محـیط ز -1

تهران -.معاونت محیط زیست انسانی –محیطی

مجموعـه -)1379(دفتر حقوقی وامور مجلس سـازمان حفاظـت محـیط زیـست -2 تهران – سازمان حفاظت محیط زیست –قوانین و مقررات زیست محیطی کشور

.انشگاه تهران چاپ دوم د– شالوده آمایش سرزمین –) 1372(مخدوم مجید -3

ارزیابی اثرات زیست محیطی طـرح –) 1376(کمیته ملی ابیاري وزهکشی ایران -4

تهران –دفتر توسعه شبکه هاي آبیاري وزهکشی –هاي آبیاري وزهکشی

راهنماي ارزیابی پیامدهاي زیست محیطی توسعه - )1376( میراب زاده ، پرستو -5 . تهران – سازمان حفاظت محیط زیست –

ظرفیت سـازي وتقویـت بنیـادي ارزیـابی اثـرات زیـست محیطـی درایـران پروژه -6 – مجموعه راهنماهاي ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح هاي توسـعه - )1380(

.سازمان حفاظت محیط زیست

مجموعـه جـزوات درسـی ارزیـابی پیامـدهاي زیـست –) 1379(مخدوم ،مجیـد -7

.اه تهران دانشکده محیط زیست دانشگ–محیطی طرح هاي توسعه

،مقدمه اي بـر ارزیـابی اثـرات زیـست )1375( ، محمودو مسعود منوري شریعت -8 .تهران .محیطی ، سازمان حفاظت محیط زیست

2002جیحون، -تفلیس-مطالعات ارزیابی اثرات و پیامدهاي زیست محیطی خط انتقال باکو -9

گـاز در مطالعات ارزیابی اثـرات و پیامـدهاي زیـست محیطـی خطـوط انتقـال نفـت و -10 1997هندوستان،

استفاده از سایت هاي مختلف اینترنتی مرتبط از جمله-11

org.uep.www ) برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد(

org.worldbank.www ) سایت بانک جهانی(

, gov.epa.www ) سایت سازمان محیط زیست آمریکا (،

ca.gc.ceaa.www ) سایت آژانس ارزیابی محیط زیستی کانادا ( ،

au.gov.environment.www ) سایت سازمان محیط زیست استرالیا (

nl.eia.www ) و) زیست محیط هلندسایت ارزیابی اثرات ...