حجاب زن مسلمان

تألیف:مولوي عبدالصمد غیاثی

حجاب زن مسلمان :کتاب عنوان

یاثیعبدالصمد غ یمولو :تألیف

و...) نتیز ش،یو مستحدثه (حجاب، آرا یاحکام اجتماع موضوع:

اول (دیجیتال) نوبت انتشار:

هجری ۱۴۳۷ بیع األولشمسی، ر ۱۳۹۴دی (جدی) تاریخ انتشار:

منبع:

شده است.دانلود دهیعق ۀکتابخاناز سایت کتاب نایwww.aqeedeh.com

book@aqeedeh.com ایمیل:

نیموحد ۀمجموع یها تیسا

www.mowahedin.com www.videofarsi.com www.zekr.tv www.mowahed.com

www.aqeedeh.com www.islamtxt.com www.shabnam.cc www.sadaislam.com

contact@mowahedin.com

��م اهللا ا����ن ا����م بفهرست مطال

5 .................................. پور نیحس وسفی محمد دیس استاد ثیالحد خیش ظیتقر

7 .............................. یقاسم قاسم محمد موالنا حضرت بزرگوار استاد از ظیتقر

10.................................................................................................................. شگفتاریپ

11.................................................................................................. زن شیدایپ فلسفه

12 ..................................................................... :مرد آرامش و سکون اول فلسفه

13 ...................................................................................... :نسل ابقاء دوم فلسفۀ

14.......................................................................................................... ازدواج فلسفه

15......................................................................................................... ازدواج دستور

17........................................................................................................... حجاب فلسفه

18.............................................................................................. حجاب برنامۀ بیترت

18............................................................................................... قرآن در حجاب واژة

20 ......................................................................................... حجاب نزول سبب

21 ......................................................................................... حجاب نزول خیتار

23 ................................................................... لنبیز حضرت مۀیول داستان

25 ........................................................... حجاب نزول در عمر حضرت نقش

26 ......................................................................................... حجاب یاصل علت

28........................................................................... فحشاء انسداد جهت حجاب حکم

28 ................................................................................................. فحشاء بد آثار

حجاب زن مسلمان 2

29 ................................................................................................. فحشاء حرمت

31.............................................................................................. لواط و زنا يها انیز

33 ............................................................................ آخرت در زناکاران مجازات

...................................................................... 33امبریپ از نوجوان کی يتقاضا

34 .............................................................................................. یپادشاه داستان

35 ............................................................................................ جوان کی داستان

37....................................................................................... گذشته يها امت و حجاب

38................................................................................... هودی از دیتقل و تام نیآخر

38.................................................................................................. حجاب و ستر فرق

40 ................................................................................................................. نگاه

41............................................................................... )مردان يبرا( بصر غض حکم

41 ................................................................................................ هیآ نزول سبب

42 ............................................................................................................ راه حق

43 .................................................................................. آن فوائد و نظر حفاظت

44 ........................................................................... )زنان يبرا( بصر غض حکم

45 ................................................................................................. بد نگاه عاقبت

46 ..................................................................لعائشه حضرت ثیحد لیتأو

50................................................................................................... نتیز ابداء از ینه

50 ...................................................................................................... اول استثناء

51 ..............................................................................................................اشتباه رفع

52 ............................................................................... منزل در چادر دنیپوش قۀیطر

3 فهرست مطالب

53 ...................................................................................................... دوم استثناء

54................................................................................................................ محارم ذکر

56..................................................................................... صدادار نتیز ابداء از ینه

58................................................................................... صورت ظاهرساختن بدعت

59.................................................................................................. چهره پوشش حکم

60 ................................................................................................. نیمفسر اقوال

65 ..................................................................................... چهره پوشش ثیاحاد

66 ................................................................................................ ۀیخثعم ثیحد

68.................................................................................................... حجاب در فیتخف

68........................................................ غرب فرهنگ يآوردها دست از یکی اختالط

70................................................................................................. است سیابل دام زن

71...................................................................... پنجگانه يها یهنمائرا و دستورات

71 ....................................................................................................... اول فرمان

72 ....................................................................................................... دوم فرمان

75 ............................................................................. پنجم و چهارم سوم، فرمان

75 ...................................................................................... اند عام دستورات نیا

77 ............................................................................. مورد نیا در نیسرمف اقوال

78 .................................................................................... ياضطرار خروج جواز

79........................................................................................... شاوندانیخو از حجاب

.......................................................................80امبریپ پاسخ و زنان درخواست

81............................................................................................ زن يبرا هیهد نیبهتر

حجاب زن مسلمان 4

82.............................................................................................. اریاخت ترك و میتسل

84................................................................................................................زن رسالت

85....................................................................................... داوال تیترب در پدر نقش

86............................................................................................مساجد به زنان خروج

90 .......................................................................................... ثیاحاد يبند دسته

90 .............................................................................................................. مطلق اذن

90 ..................................................................................... شب به خروج تیمحدود

91 .............................................. نیدیع باستثناء جمعه نماز جهت خروج تیممنوع

92 ...................................................................................... نیدیع يبرا خروج جواز

93 ................................................................................. نیدیع يبرا خروج تیکراه

94 ........................................................... منزل در نماز جهت زنان بیترغ و قیتشو

97.......................................................................................................... متفرقه مسائل

پور شیخ الحدیث استاد سید محمد یوسف حسین تقریظ

)مدیر حوزه علمیه عین العلوم گشت سراوان(

بسمه سبحانه وتعالی

نحمده ونصيل عىل رسوله الكريم!که جامعه بشري جهت عمران و آبادي جهان آفریده شـده اسـت، و وظیفـۀ از آنجائی

خالفت فی االرض به دوش او گذاشته، تا عدالت اجتماعی در روي زمین پیاده گـردد، و برقراري عدالت وابسته به اجتماع است که زن و مرد باهم در رشد اجتماع نقش به سزاي

جاي این که عدالت و مسـاوات را برقـرار نمایـد بند و باري آنها به دارند، اما اختالط بیشود، در قرون متمادي قبـل از اسـالم و بعـد از آن در ملـل غیـر منجر به فتنه و فساد می

مسلمان نسبت به زن به صورت افراط و تفریط ظلم و تعدي بکار رفت، و تنها دین مبین یژة خودش نشاند و امور اسالم آن آئین آسمانی است که هریکی از مرد و زن را به مقام و

مختص به هریکی را به خود او واگذار نموده، و در عصر حاضر که دم از حقوق بشر زده بند و باري شود، و به بهانه این که زن در گذشته از حقوقش محروم مانده یک رویه بی می

ـ ,به نام آزادي در جهان حکمفرما است ازار که زن را از مقام واالي عفت و پاکدامنی بـه باو را لخـت و عریـان عرضـه ,عفتی کشانده است، و از عزت و شرافت ستر و حجاب بی

جوانان ناباب درآورده است، نیاز داشت که مقام واالیش به او نشـان داده شـود، و شـرط ستر و حجاب به او معرفی گردد، تا که او شخصیت خویش را بشناسد، و متوجه باشد که

عفت به بهانه دوستی روش دشمنی با او بکار نبرند. شکارچیان بیم جناب موالنا عبدالصمد غیاثی, آستین جد و کوشش را بـاال زده برادر برومند و عزیز

مورد ,وارد میدان شده مسئله پرده و حجاب اسالمی را از روي تعالیم عالیه قرآن و سنتشان راهنمائی فرموده است، بنده بحث و بررسی قرار داده. خواهران عزیز را به مقام واالي

حجاب زن مسلمان 6

توان گفـت مودم که به طور مشت نمونه خروار میمواردي چند از رساله فوق را مطالعه نتوانـد از ایـن حکـم شـرعی :کتاب بسیار مفیدي است که هر مرد و زن با مطالعه آن مـی

اطالع یافته برآن عامل قرار گیرد، خداوند متعال به فضل و کرم خویش به برادر موصوف و مسـتفیدین از ایـن اش پاداش خیر عنایت فرموده، خوانندگان در قبال زحمات گرانمایه

رساله را فرصت و توفیق حد اکثر استفاده را بدهد و به برادر محترم جهت اقدام به چنین

.علی اهللا بعزيز كوما ذلکارهاي مفید اجتماعی موفقیت بیشتر عنایت بفرماید.

پور محمد یوسف حسین

مدرسه عین العلوم گشت

.ه 1420صفرالمظفر – 18

تقریظ از استاد بزرگوار حضرت موالنا محمد قاسم قاسمی

��م اهللا ا����ن ا����م

مني والصالة والسالم عىل رسوله حممد وعىل آله وأصحابه ـاحلمد هللا رب العال

أمجعني!اسـالم کنندة سعادت دنیا و آخرت اسـت، تعـالیم اسالم بهترین آئین زندگی و تضمین

تنها به مراسم عبادي منحصر نیست، بلکه تمـام شـئون فـردي و اجتمـاعی بشـر را دربـر گیرد، حقوق و وظایف هر فرد و هر قشر در آئین اسالم به تفصیل بیان شده است. می

دهنـد در طـول بیش از نیمی از جمعیت آن جامعه را تشـکیل مـی ,زنان در هر جامعههـاي متفـاوتی دیـدگاه وظـائف و حقـوق او, ,تاریخ جوامع بشري نسـبت بـه نقـش زن

اند. داشته ها پنداشتند، رومی ي شرقی زنان را لکۀ ننگی بر دامن بشریت میها قبل از اسالم تمدن

ها زنان را حزب شـیطان خانه ندارند، یونانی که زنان ارزشی باالتر از کاالي ,معتقد بودندکردند، در تورات محرف زن موجودي است مقرون به لعنت، در تعالیم کلیسـا قلمداد می

شـوند، هاي هـرزه در بـاغ بشـریت محسـوب مـی زنان همچون خس و خاشاك یا علف قابل پرستش بود. ,هاي اروپائیان زن همچون خدا برعکس این همه، از دیدگاه

جوامع عربی, زن از بدو تولد محکوم به قتل و اعدام بود، دختـران از حـق حیـات در اي نداشـتند، بعـد از محروم بودند، و در صورت زنـدگی از میـراث پـدر و شـوهر بهـره

هاي شوهر به عنوان ارث به یکی از فامیل ,درگذشت شوهر، زن به مانند بقیه اموال شوهرهمچون موجودي سر تا پا نجس برخورد ,شان ماهیانهشد. با زنان هنگام عادت متعلق می

شد. می(سـوزاندن زن هنگـام » سـتی «متأسفانه در جوامع هندي هنوز رسم دخترکشی و رسم

حجاب زن مسلمان 8

رود. ها جزء افتخارات بشمار می وفات شوهر) ادامه دارد، و در میان بعضی از گروهاهلی و افراطـی را هـاي جـ به طور مسلم جهان بینی اسالمی هیچکدام از این دیـدگاه

دهد، اساس تعالیم اسالمی بر عدل و اعتدال استوار است. مورد تائید قرار نمی -3آزادي مطلـق زنـان. -2مساوات زن و مـرد. -1اروپائی نوین با سه شعار افراطی:

قید و شرط مردان و زنان، جهان را به مـنجالب فسـاد و تبـاهی تبـدیل کـرده اختالط بی است.

گیـرد، ه تعالیم اسالم زائیده تفکر بشر نیست و از منبع وحی سرچشمه میاز آنجائی کلذا در همه ابعاد عدل و اعتدال را در نظر گرفته است و براي هریک از دو قشر زن و مرد

شان بیان نموده است: ضمن مساوات در حقوق، وظائف خاصی مناسب حال باشد. حفظ حجاب و ستر می ,یکی از وظائف مهم زن

فه حکم حجاب و فائده بزرگ آن، همانا حفظ گوهر عفـت و پاکـدامنی و ارزش فلس دادن به شخصیت زن است.

آري، حجاب هرگز اسـارت نیسـت، بلکـه شـرافت اسـت، حجـاب و سـتر یکـی از هاي ارزنده اسالم براي قشر زنان است. ارمغان

هاي بیشماري بـر زنـان ارزانـی فرمـود، نعمت ان با بعثت رسول اکرمخداوند مهربحقوق آنها را مشخص کرد، آنها را از ظلم و ستم جاهلیت نجات داد، و به منظور این که

شان مصئون بماند حجاب را براي آنان فرض قرار داد. عفتداند که در هریک از آنهـا چـه غرایـزي بـه خداوند خالق زن و مرد است، او بهتر می

گردد و روابط مـردان و زنـان است، چه عاملی باعث تحریک غرایزشان می ودیعت نهاده چگونه باید باشد.

شان است، سعادت مردان و زنان مسلما در اطاعت از دستورهاي پروردگار مهربانپسندد، بلکه براي آنان در گانش نمی پروردگاري که هرگز سختی و مشکل را براي بنده

ٱ ير�د ﴿را در نظر گرفته است: آسانی و سهولت ,تمام احکام ير�د و� ي� ل ٱ ب�م �

9 حجاب زن مسلمان

همانا . »خواهد، نه سختی و دشواري اهللا براي شما آسانی می«. ]185: ة[البقر ﴾ع� ل ٱ ب�م حجاب و ستر یک تکلیف براي زنان مسلمان است که البته ممکن است در بعضی شرایط

زحمت نماید نه به این خاطر که خود تکلیف موجب انسان از انجام تکلیف احساسگردد، اما یک زن زحمت است، بلکه گاهی هموارنبودن جو و محیط باعث زحمت می

مسلمان باید در هرحال حکم اهللا و دستور پروردگار را درنظر بگیرد. نباید تحت تاثیر اضی کند.پروردگارش را نار ,شرایط جو و محیط واقع شود، و به خاطر این و آن

هاي موجود در جامعه و وجود عواملی بند و باري هاي گوناگون و بی با توجه به فتنهبودن به مسائل حجاب و عمل برآن بیش از هر شوند، آگاه که موجب تحریک غرائز می

و ها الزم است بیش از پیش بر اجراي احکام زمان فرض و الزم است، بر اولیاء خانوادهدر باره ستر و حجاب تاکید و نظارت دائم داشته اي رسول اکرمه دستورها و توصیه

تفاوتی را مهلک و خطرناك بدانند، باشند، و در این خصوص هرگونه سهل انگاري و بی البته جانب حکمت، نصیحت و تفهیم را نباید نادیده گرفت.

آن مجید که کتابی مختصر و جامع که در پرتو آیات قر ,شد از دیر باز احساس نیاز میو احادیث نبوي و اقوال فقهاء و بزرگان در باره حجاب بحث نماید به رشته تحریر درآید و به خواهران مسلمان تقدیم شود، تا این که باالخره برادر فاضل و برومند مولوي عبدالصمد غیاثی آستین همت باال زد و بعد از تالش و مطالعات زیاد کتاب حاضر را به

رد.رشته تحریر درآوبنده این کتاب را از اول تا آخر مطالعه و از آن استفاده نمودم، امیدوارم تمام

هاي مسلمان از این کتاب استقبال نموده و از مطالب و محتواي آن مستفید گردند. خانوادهکنم اهللا تعالی این اثر مفید را قبول فرموده و به توفیقات نویسنده از صمیم قلب دعا می

.مستعان وعليه التكالنـوهو ال. عزیز بیفزاید

محمد قاسم قاسمی

.ه 1420صفر – 1دارالعلوم زاهدان

پیشگفتار

��م اهللا ا����ن ا����م

احلمد هللا الذي هدانا هلذا وما كنا لنهتدي لوال أن هدانا اهللا والصالة والسالم عىل

رسوله حممد وعىل آله وأصحابه أمجعني أما بعد:کتابی که در دست دارید در مورد حجاب کـه یکـی از مسـائل بسـیار مهـم و حیـاتی

باشد نگاشته شده است، حجاب براي زن همچون حصاري است دور بوسـتان کـه در می افزایـد و حفاظت و نگهداري آن نقش مؤثري دارد، حجاب نیز به ارزش و مقـام زن مـی

کند. مرتبۀ او را بلند میدر این رساله این سوء تفاهم کـه برخـی دو مسـأله سـتر عـورت و حجـاب را یکـی پنداشته و نسبت به فهم حجاب دچار اشتباه شده اند برطرف نموده و آیاتی که مربوط به

از کتب تفسیر توضـیحاتی داده شـده اسـت، در پایـان از ,هریک از این دو مسأله هستند خواهم که آن را نافع بگرداند. یخداوند م

عبدالصمد غیاثی

مدرس حوزه علميه اشاعة التوحيد رساوان

فلسفه پیدایش زن

امروزه بر اثر تهاجم افکار غربی این سر و صدا که اسالم زن را در نقـاب یـا پـرده در اردیواري زندانی نموده است، هرکجا بند کرده و او را به این صورت خفه نموده و در چه

رسد، اما در حقیقت این تبلیغات نتیجۀ این است که اینگونه افراد از هدف و به گوش میمقصد پیدایش زن آگاهی ندارند و دنیا را مد نظر قرار داده اند، اگر ایمان دارند که خـالق

ن را از خدا بپرسـند کـه تمام کائنات و انسان و نیز خالق مرد و زن خداوند است، باید ایمرد به چه هدف و مقصدي آفریده شده و زن براي چه خلق شده است؟ یـا بـه عبـارتی

دیگر هدف اصلی از پیدایش مرد و زن چیست؟اگر خداي نخواسته به این ایمان ندارند، بحث و گفتگو با ایشان عبث و بیهوده است،

باشند، لیکن اینگونه افـراد از ایـن مهمتر آنست که در فکر اصالح ایمان و اعتقاد خویششدند؟ دیگر نیازي نبود که نکته غافلند که اگر مرد و زن به یک هدف و غرض آفریده می

از نظر جسمانی باهم متفاوت باشند، نظام جسمانی مـرد بـا نظـام جسـمانی زن متفـاوت است، مزاج مرد با مزاج زن فـرق دارد، صـالحیت مـرد بـا صـالحیت زن یکـی نیسـت، خداوند هردو صنف را طوري آفریده که در خلقت و نظام آن فرق اساسـی نهـاده اسـت،

تمدن جدید ،لذا این گفته که میان مرد و زن فرقی وجود ندارد خالف قانون فطرت استاین فرق اساسی و فطري را نادیده گرفته و در نابودسـاختن آن نهایـت تـالش را نمـوده

نمودن موي سر و پوشـیدن لبـاس و... از اشتن و کوتاهتا جائی که مرد و زن در گذ ,است .)1(نمایند یکدیگر تقلید می

در قرآن مجید در مورد فلسفه پیدایش زن, به دو مطلب اشاره شده که ما به صـورت دهیم. اختصار هریک را مورد بررسی قرار می

عثمانی.اصالحی خطبات، موالنا محمد تقی -1

حجاب زن مسلمان 12

:فلسفه اول سکون و آرامش مرد

ن ۦ ته ءا� ومن ﴿ فرماید: چنین بیان میهاي پیدایش زن را خداوند یکی از فلسفه خلق أ

نفس�م من ل�مز أ

كنو لتس اج � أ ة ن�مبي وجعل هاإ� ا ود ور� م � إن ة ت � � لك �

رون � لقو ].21[الروم: .]21[الروم: ﴾٢١ �تفكهایی قرار داد تا بدان آرامش قدرت خداوند آنست که از خودتان برایتان جفتهاي از نشانه«

ها است براي قومی که یابید و میان شما مودت و رحمت قرار داد، همانا در این پیدایش نشانه .»فکر کنند

منشأ آرامش است، زیرا آرامش دل به ,باید دانست که زن براي مرد و مرد براي زنگیرد زنی عفیف و پاکدامن داشته باشد، و دل دل مرد, زمانی آرام میواسطۀ همسر است،

کند که مردي نیک و صالح برایش میسر گردد، اگر زمانی سکون و اطمینان پیدا می ,زن آید. زن، زن باشد و مرد، مرد باشد اضطراب خاطر بوجود نمی

خالصه نموده، قرآنکریم با توجه به نیازهاي بشر بوجود همسر, آن را در یک جمله

كنو لتس ﴿ فرمود: گردد که از این آیه مفهوم می. »تا اطمینان بیابید به سوي آن« ﴾هاإ� ااي که این نعمت بزرگ الهی فلسفه پیدایش زن سکون و راحت قلب است، در خانه

اي که از این نعمت از نظر زندگی زناشوئی کامیاب است و خانه ,وجود داشته باشد اگر تمام روي زمین در اختیار وي باشد بازهم ناکام و نامراد است. ,محروم باشدعظمی

،مسكينة. مالـال كث� اكن و�ن امرأة، هل ليس رجل مسك�، روای« ابی نجیح زا .)1(»مالـال كث�ة اكنت و�ن زوج، هلا ليس امرأة مسكينة، ،مسكينة

گرچه داراي ثروت ,ندارد مسکین است، مسکین است، مسکین است، مردي که همسري«زیادي باشد، مسکین است، مسکین است، مسکین است، زنی که شوهري نداشته باشد گرچه

.»داراي مال فراوان باشد

�يا«فرمودند: نیز پیامبر ة متاعها وخ� متاع، ادلاحلة المرأ دنیا کاالئیست و « )1(»الص

.521، ص 4، ج جممع الزوائد -1

13 حجاب زن مسلمان

.»بهترین کاالي آن زن نیکوست

:فلسفۀ دوم ابقاء نسل فرماید: خداوند یکی دیگر از انعامات خویش و هدف از خلقت زن را چنین بیان می

ٱو ﴿ نفس�م من ل�م جعل �ز أ

ز من ل�م وجعل اج � أ

وحفدة بن� ج�م� أ

ي� ٱ من ورزق�م فب ت� لط ٱ مت و�نع منون يؤ طل � ل ٱأ ].72[النحل: ﴾٧٢ فرون ي� هم �

ها برایتان اوالد و نبیره هائی قرار داد و از آن جفت هایتان برایتان جفت و خداوند از نفس«آورند و به نعمت خداوند ها رزق داد، آیا کفار به باطل ایمان می قرار داد و شما را از پاکیزگی

».ورزند؟ کفر می

به همسرداري و تشکیل خانواده روایت است که رسول خدا از حضرت انس

فإ� .الودود الولود تزوجوا«فرمود: نکردن شدیدا نهی نموده می داد و از ازدواج دستور مینبياء ب�م ماكثر

قيامة يوم األ

و بسیار دوستدار و دار شونده هاي بسیار بچه با زن« .)2(»ال

محبوب ازدواج نمائید، زیرا من در فزونی عدد به شما بر انبیاء دیگر در روز قیامت افتخار .»نمایم می

-2مرد بدان آرامش خاطر بیابد. -1پس هدف اصلی از پیدایش زن دو چیز است: زه برنامۀ سازي است، کارخانه هراندا نسل انسان باقی بماند، گویا زن کارخانۀ بزرگ انسان

کند، زن به همان اندازه کاالهاي مرغوبتري به جهان عرضه می ,تر باشد کاري اش مرتبتري هاي پاکتر و برجسته تر باشد و به وظایفش بهتر عمل نماید انسان نیز هرچند پاکدامن

دهد. به جامعه تحویل می

الوصية بالنساء.باب رياض الصاحلنيرواه مسلم، -1

.258، ص 4، ج جممع الزوائد -2

حجاب زن مسلمان 14

فلسفه ازدواج

همچنین براي ابقـاء نسـل بشـر دانستیم که وجود زن جهت آسایش و آرامش مرد، و امریست الزم، البته از این نکته نباید غافل باشیم که ایـن اطمینـان و توالـد و تناسـل, در صورتی میسر است که تعلق و رابطۀ مرد و زن بـا نکـاح شـرعی و ازدواج دائـم باشـد و

هـا بـرخالف قـوانین حجاب شرعی در محیط خانواده حاکم باشد، در ممالکی که انسـان بینیم که هاي حرام و ناجایز را ترویج داده اند، اگر کامال بررسی نمائیم, می روش ,اسالمی

در زندگی آنان سکون و راحت قلبی وجود ندارد، بدیهی اسـت کـه در زنـدگی بهیمیـت سکون وجود ندارد، در زندگی زناشوئی این نیز الزم است که طرفین حقوق همـدیگر را

اثر بروز اختالفات، سکون و اطمینان خاطر, از خـانواده برچیـده مراعات نمایند، ورنه بر که سرانجام طالق و جدائی را بـه ,خواهد شد و تنفر و انزجار جاي آن را خواهد گرفت

دنبال دارد، و تنها حجاب اسالمی است که احساسات و عواطف زوجین را بـه خودشـان آورد. ارمغان می سازد و دوستی و الفت، صفا و صمیمیت را به منحصر می

که این حقوق تنها حیثیت شرعی و قانونی ,یکی دیگر از انعامات خداوندي این استبودن را ندارند، بلکه خداوند آنها را طبعی و وجدانی نیز قرار داده است، چنانکه بین مادر و پدر و فرزند آنچنان محبت فطري موجود است که مادر و پدر، فرزند خویش را از

نمایند و در قلوب اوالد, نیز همان محبت و الفت بودیعت بیشتر محافظت میشان جان

ة ن�مبي وجعل ﴿ فرماید: این ارشاد خداوند که می ،نهاده شده است ود به همین ﴾ة ور� میعنی تعلق زوجین با همدیگر فقط قانونی و شرعی نیست، بلکه ،مطلب اشاره دارد

شان نیز با محبت و رحمت با یکدیگر وابسته است. قلوبود و مودت، یعنی دوستی و حاصل آن محبت و الفت است، در اینجا خداوند دو

رحمت، غالبا مودت به جوانی تعلق دارد، چون این -2مودت. -1کلمه را اختیار فرمود: طرفین را بر محبت و الفت مجبور خواهند کرد، و زمان پیري ,مانی است که خواهشاتز

15 حجاب زن مسلمان

.)1(گردد، طبیعتا رحمت و ترحم جاي آن را خواهد گرفت که این شوق و عالقه نابود می

دستور ازدواج

هاي مبارزه با فحشاء را تأخیر ازدواج کار مشروعی نیست، و خداوند یکی از راه

﴿ فرماید: دهد، چنانکه می با صراحت تمام به آن دستور میازدواج دانسته و ن�حوا وأ

ٱ ٱو من�م � � � عباد�م من لح� ل� إن ��م �ما ي�ونوا ٱ نهم �غ ء �قرا من � ٱو ۦ له فض ].32[النور: ﴾٣٢ عليم سع � �

شوهر را به نکاح بدهید، و نیز از غالمان و کنیزان آنهائی را که زن بیهمسر و مرد بی«گرداند، خداوند رحمتش نیکوکارند، اگر فقیر باشند خداوند از فضل خویش آنان را غنی می

.»وسیع و نسبت به آینده دانا است

با همدیگر تماس و برخورد داشته ,هرگاه پسران و دختران جوان قبل از ازدواجکند تا باهم پیمان دوستی ببندند و به هر طریق ممکن ، قوة شهوانی آنان را وادار میباشند

غریزة شهوانی خویش را ارضاء نمایند، خداوند جهت رهایی از این مرض مهلک و فرماید: اگر دهد و می نجات خانواده و جامعه از این هالکت، آنها را به ازدواج دستور می

چنین تصور ننمائید که این شخص فقیر و نادار ,فرستاد کسی پیش شما پیغام دامادي است، زیرا خداوند قادر است که آنان را از فضل خویش توانگر بگرداند.

إذا«فرماید: نیز به نوبۀ خود بر این امر تأکید نموده، می پیامبر گرامی اسالمیرض ىف فتنة ت�ن �فعلوا ال إ فزوجوه وخلقه دينه ترضون من جاء�م

)2(»كب� وفساد األ

زمانی که شخصی پیش شما آمد که دین و اخالقش مورد رضایت شما بود او را داماد کنید، «آید, که از این حدیث چنین برمی .»گردد اگر چنین نکنید فتنه و فساد بزرگی در زمین برپا می

.736، ص 6، ج معارف القرآن -1

.211، ص 23تفسیر کبیر، ج -2

حجاب زن مسلمان 16

علتی که باشد نقش بزرگی در مفاسد اجتماعی دارد و تنها راه تأخیر در ازدواج به هر کنند، باید منتظر فساد باشد، کسانی که از این دستور سرپیچی می مبارزه با آن ازدواج می

در خانواده خویش باشند.

فلسفه حجاب

ماند و اختالف و نفرت آن را براي این که کانون گرم خانواده، و محبت زوجین باقی بیی را براي هریک از مردان و زنـان ها به سردي نکشاند خداوند قید و بندها و محدودیت

نمودن آن زندگی راحت و خوشی را بگذرانند. تا با رعایت ,مقرر فرمودحجابی زنان کـه طبعـا پیامـدهایی چیز مکتوم و پنهانی نیست، زیرا بی ,فلسفه حجاب

گري و امثال آن را همواره دارد مردان را مخصوصـا جوانـان را در همچون آرایش، عشوهکـه بـا ,دهـد دهد و آمارهاي قطعی و مستند نیز نشان مـی یک حال تحریک دائم قرار می

گسیختگی زندگی زناشوئی در دنیـا بـه طـور طالق و از هم ,حجابی در جهان افزایش بیهـاي یعنـی، هـوس ،و هرچـه دل » هرچه دیده بیند دل کند یـاد «مداوم باال رفته، چرا که

رود و بـه ایـن ترتیـب هـر روز دل بـه سرکش بخواهد به هر قیمتی باشد به دنبال آن می گوید. بندد و با دیگري وداع می دلبري می

حجابی از دردناکترین پیامدهاي بی ,فرزندان نامشروعگسترش دامنۀ فحشاء و افزایش است که نیازي به ارقام و آمار ندارد و دالئل آن در جوامع غربی آنقدر نمایـان اسـت کـه

حاجتی به بیان ندارد.مسئله ابتذال زن و سقوط شخصیت او در این میان نیز حـایز اهمیـت فـراوان اسـت،

یک آمیزش بخواهد؟ طبیعـی اسـت کـه روز بـروز زن را با اندام تحر ,هنگامی که جامعهاي که تنهـا افتخـار زن، از او دارد، در جامعه ,تقاضاي آرایش بیشتر و خود نمایی افزونتر

اي بـراي اشـباع جوانی، زیبائی و خودنمائی اش شده و به این ترتیـب مبـدل بـه وسـیله اي با نین جامعهگردد، در چ نماي دیوصفت می هاي سرکش یک مشت آلوده و انسان هوس

گـر نمایـد؟ و تواند آگـاهی و دانـاي اش را جلـوه هاي اخالقی اش زن چگونه می ویژگی

حجاب زن مسلمان 18

.)1(حایز مقام واالي خویش گردد؟

ترتیب برنامۀ حجاب

رسـیم، حجـاب باشـد مـی که همان حجاب و عفت بانوان می,در اینجا به اصل مطلبمرد و زن اجنبی را از ,تدا خداوندهمچون برخی از احکام دیگر بتدریج نازل گشت، در اب

رفـت و هـیچ نهی فرمود. و زن همچون گذشته از خانـه بیـرون مـی ,گفتگوي رو در روکننـد مانعی هم نبود، بعد از آن آیه فرود آمد که مرد و زن زمانی که در راهی برخورد می

سـاختن بـه پنهـان هایشان را پائین بیندازند، و زنان نباید به همدیگر نگاه کنند، بلکه چشمبـا چـادر ,زیورآالت امر شدند، بعد از آن دستور رسید که زنان هنگـام خـروج از منـازل

هـاي تنـد و تـا از نگـاه ,رنگ از سـر تـا قـدم، حتـی چهـره را هـم بپوشـانند بزرگ سیاهنشـینی صـادر صفت محفوظ بمانند، سرانجام دستور خانـه هاي شیطان انگیز انسان شهوت

هایتان بمانید و بدون ضرورت خارج نگردید. ن در خانهکه شما زنا ,شد

واژة حجاب در قرآن

,شـدن و در اصـطالح حجـاب شدن، پوشـاندن و مـانع حجاب در لغت به معنی حائل هاست. همان پوشش مخصوص زن

در قرآن مجید در هفت آیه واژه حجاب بکار رفته که به شرح ذیل اند:

ٱ و� حجاب نهماو�ي ﴿ -1 � رفون �ع رجال راف ع � ].46[األعراف: ﴾هم �سيمٮ

میان بهشت و دوزخ حجابیست و بر اعراف مردانی قرار دارند که هریک از اهل موضعین « .»شناسند یشان میها را به قیافه

.443، ص 14تفسیر نمونه، ج -1

19 حجاب زن مسلمان

�ذا﴿ -2ين ٱ و�� نك بي ناجعل ءان قر ل ٱ ت قرأ منون يؤ � � س احجا� خرة �ٱب �تور م

].45[اإلسراء: . ﴾٤٥اي که ساتر باشد قرار و چون قرآن را بخوانی میان تو و آنان که آخرت را باور ندارند پرده«

.»دهیم می

ذت ٱف ﴿ -3 ر احجا� دونهم من � سل فأ ].17[مریم: ﴾١٧ اسو� ��� لها �تمثل روحنا هاإ� نا

اي قرار گرفت، سپس روح خود (جبرئیل) را به سوي او پس یک جانب ایشان پرده« آنگاه به شکل انسانی کامل و درست اندام در مقابل بی بی مریم ظاهر شد. .»فرستادیم

� �ذا﴿ -4 من لوهن ف� اع م� موهن س� چون طلب « ].53[األحزاب: ﴾حجاب ء ورا

.»چیزي را بطلبید آن را از پشت پرده ن پیامبرکنید از همسرا

�قال ﴿ -5 ح إ� ر� ر ذك عن � � ٱ حب ت بب أ توارت ح� ].32[ص: ﴾٣٢ جاب � ٱب

کنان از ذکر پروردگار قبیل رغبت به مال اعراضها را از گفت همانا من دوست داشتم این اسب« .»تا آن که آفتاب در پرده پنهان شد ,خود

6- ﴿ �نة � قلو�نا وقالواا أ تد مم حجاب نك و�ي ننابي ومن ر وق ءاذاننا و� ه إ� عونا

نا مل � ٱف إ� هاي ما در پرده است از آنچه ما را به سوي گفتند: دل« .]5[فصلت: ﴾٥ ملون �پس عمل کن البته ما هم خوانی و در گوش ما گرانی است و میان ما و تو حجابی است، آن می .»ایم کننده عمل

ن لب� �ن وما﴿ -7 ٱ ي�لمه أ و ياوح إ� �

من أ و حجاب ي ورا

سل ير أ

].51[الشوري: ﴾رسو� ممکن نیست براي هیچ بشري که خداوند با وي کالم کند، مگر به صورت فرستادن وحی «

.»اي بفرستد و با او صحبت کند برآن، یا از پس پرده با وي سخن گوید، و یا این که فرشته

4آیه شماره شدن آمده، خصوصا در تمام این آیات حجاب به معنی پرده، مانع و پنهان که به آیه حجاب نامگذاري شده است.

حجاب زن مسلمان 20

سبب نزول حجابدر /احادیث متفاوت اند از روایتـی کـه امـام بخـاري ,در مورد سبب نزول حجاب

کـه حکـم حجـاب در داسـتان حضـرت آیـد بیان نمـوده، چنـین برمـی » كتاب الوضـوء«

هنگام ولیمه حضرت گردد که معلوم می» كتاب التفسري«نازل شده و از روایت لسوده

حکم حجاب فرود آمد. لزینبفرماید: در اینجا واقعۀ دیگري نیز وجود دارد، البتـه تمـام ایـن می :حافظ ابن حجر

روایات باهم متقاربند از این سبب است که نزول حجاب گاهی به این واقعه و گـاهی بـه شود. دیگري نسبت داده می

آید اینست: که این از الفاظ احادیث برمی فرماید: آنچه می /عالمه انورشاه کشمیرياي جداگانه نازل گشته، البته چون روایات باهم متقاربند، نـزول آن بـه حکم در هر واقعه

دیگري نسبت داده شده در این صورت باید آن دسته از آیاتی که در مورد داسـتان سـوده انـد، لـیکن د آمـده فرو لنازل شده اند، غیر از آنهائی باشند که در داستان زینب ل

روایتی را ذکر نموده که به صراحت دال بر اینست که در هر واقعه به :حافظ ابن حجرهمان یک آیه نازل شده است. مشهور اینسـت کـه آیـه حجـاب در مـورد داسـتان ,عینه

.)1(حضرت زینب نازل گردیده استحکم لهنگام ولیمه حضرت زینب«فرماید: می /موالنا محمد ادریس کاندهلوي

� �ذا﴿: حجاب، یعنی آیۀ من لوهن ف� اع م� موهن س� و « ].53[األحزاب: ﴾حجاب ء ورا

نازل شد. این آیه را آیۀ .»چون از همسران پیامبر، چیزي خواستید، از پشت پرده بخواهیدگردد، باید در تواند منعقد حجاب گویند، یعنی زن از مردانی که نکاحش با آنها می

من ن ضض �غ ت م� مؤ لل وقل ﴿ حجاب باشد، و آیاتی که در سورة نور اند، یعنی:ب من ظهر ما إ� ز�نتهن دين �ب و� فروجهن ن فظ و�ح رهن � � �مرهن ن � � و� ها �

.256، ص 1، ج فيض الباری -1

21 حجاب زن مسلمان

و �عو�هن إ� ز�نتهن دين �ب و� جيو�هن أ و �هن ءابا

أ و �عو�هن ء ءابا

� أ

� و �هن نا

� أ

� ء نا

و �عو�هن إخ أ و نهن �

إخ ب� أ و نهن �

ب� أ خ�

و تهن أ

أ و �هن �سا

ي ملكت ما أ

و نهن � �

أ

ٱ و� �� بع� ل�و لرجال ٱ من �ة ر � ٱ أ

ف ٱ أ ين ٱ ل لط �ظ لم � هروا ٱ ت � عو � و� ء� لنسا

ر ن � ي� و به زنان مومن بگو: چشمانشان « .]31[النور: ﴾ز�نتهن من ف� � ما لم �ع جلهن بأ

-جز آنچه ظاهر است -هایشان را حفظ نمایند و زیور خویش را را پایین بگیرند و شرمگاههایشان بیندازند و زیورشان را ظاهر نسازند جز براي هایشان را بر گریبان آشکار نکنند و روسري

کیش ها و یا زنان هم ا خواهرزادهها ی شوهر یا پدر یا پسر یا پدرشوهر یا برادر یا برادرزادهرغبتند یا کودکانی که به مسائل جنسی زنان خویش یا غالمانشان یا مردان پیر که به زنان بی

. »و (زنان) پاهایشان را به زمین نکوبند که زیورآالت پنهانشان جلب توجه کند ،آگاهی ندارند

دارند که آیات فوق اظهار میاند، و این آیات را آیات ستر گویند، در مورد ستر عورتپوشیدن چه اندازه از بدن ضروري و ظاهرنمودن چه اندازه از آن جایز است، به طور مثال: در خانه پوشیدن چهره و دو کف دست ضروري نیست، زیرا اگر ستر ایشان در

گردد، و مقصود از عدم خانه هم ضروري باشد، انسان دچار مصائب و مشکالت میست که پیش هرگونه افراد ظاهر کرده شوند، اگر ظاهرکردن چهره پیش فرضیت این نی

.)1(اي دارد! عموم جایز باشد، پس نزول حجاب چه فایده

تاریخ نزول حجاباکنـون الزم اسـت کـه بود، لدانستیم که سبب نزول حجاب, ولیمه حضرت زینب

را در چه سالی به نکاح خویش درآورد. لحضرت زینب بدانیم آنحضرت

مدينة، تزوجهـا عليـه السـالم سـنة مخـس وزاد ـقال قتادة والواقدي و�عض أهل الـ«بعضهم يف ذي القعدة، قال احلافظ ابليهيق: تزوجها بعد ب� قر�ظة وقال خليفة بن خيـاط

ترجمه فارسی. 171، ص 3مصطفی، ج ةسیر -1

حجاب زن مسلمان 22

مث� وابن مندة: تزوجهـا سـنة ثـالث، واألول أشـهر وهـو اذلي ـوأبو عبيدة ومعمر بن ال .)1(»ل اتلار�خسلكه ابن جر�ر وغ� واحد من أه

حضـرت خـی علمـاء مدینـه برآننـد کـه آنحضـرت و بر -رحمهما اهللا -قتاده و واقدي «را در سال پنجم هجري در حبالۀ نکاح خود درآورد و بعضی این را نیـز افـزوده انـد لزینب

فرماید: بعد از غزوه بنـی قریظـه او را که این نکاح در ماه ذیقعده صورت گرفت، امام بیهقی میمعمـر و ابـن منـده ـ رحمهـم اهللا ـ در نکاح خویش درآورده، امام خلیفه بن خیاط و ابوعبیده و

سال سوم هجري بوقوع پیوست، لیکن قول اول یعنـی ایـن کـه سـال پـنجم ,این نکاح بآنند کهو بسـیاري از مـورخین :هجري صورت گرفت، معروفتر است و همین قـول را ابـن جریـر

.»اند اختیار نموده

ز�نـب تزوج رسول اهللا –السنة اخلامسة من اهلجرة –فيها «نویسد: می :ابن اثیردر همـین سـال یعنـی پـنجم هجـري پیـامبر زینـب بنـت « .)2(»بنت جحش و� ابنة عمتـه

.»را که دختر عمه اش بود به نکاح خود درآورد لحجشرا بعد از غزوة بنـو قریظـه در لزنیب بنت حجش پس معلوم شد که آنحضرت

هجري در نکاح خود درآورد، گرچه مورخین در تاریخ وقوع این غـزوه اخـتالف 5سنۀ آید اینسـت کـه غـزوة بنـو قریظـه و نموده اند، لیکن آنچه از مجموع روایات بدست می

هجري بوقـوع پیوسـتند، در روز خنـدق (احـزاب) حضـرت 5احزاب در ماه شوال سنه ي مدینه بود قـرار داشـت و ها ترین قلعه قعله بنی حارثه که یکی از محکمدر لعایشه

. بعد از مراجعت از این غزوه، فورا بـه سـوي بنـو قریظـه )3(این قبل از نزول حجاب بودبعد از آن در مـاه ذیقعـده آن در این غزوه وفات کرد، حرکت نمودند و سعد بن معاذ

این هفتمین نکاح بود.ازدواج نمود، و لبا حضرت زینب حضرت

.147، ص 4، ج البداية والنهاية -1

.177، ص 2البن اثیر، ج الكامل فی التاريخ -2

.240، تاریخ طبري الجزء الثانی، ص 237، ص 3البن هشام، ج السرية النبوية -3

23 حجاب زن مسلمان

هجري, غزوة بنی مصطلق پیش آمد و این غزوه بعد از نزول حجاب 6در شعبان سنه

رسول مع فخرجت «فرماید: بود، چنانکه می نزل ما �عد ا�جاب، أ

محـل فكنت احل

ىف أ

کـه بعـد از آزادي در از جمله اسیران بود لدر این غزوه حضرت جویریه .)1(»هودىج درآمد و این هشتمین نکاح بود. نکاح آن حضرت

قرار داشت، چنانکه رسـول کاح آن حضرتدر ن لدر واقعه افک حضرت زینب

رسول يا«از او پرسید، در جواب گفت: لزمانی که در مورد حضرت عایشه اهللا ا�ح�

و�رصى، سمىع أ اي رسول خدا، مـن گـوش و چشـمم را « )2(»خ�ا إال علمت ما وا�

.»ام خیر و خوبی چیزي ندانستهبخدا سوگند که به جز ,نمایم حفاظت میکـه در برخـی در واقعه افک و مجادلۀ آن با سعد بـن عبـاده ذکر سعد بن معاذ

در غزوة بنو قریظه که قبل از ایـن روایات آمد، و هم و گمان است زیرا سعد بن معاذ .)3(واقعه بود وفات نمود

لبنیداستان ولیمۀ حضرت ز

� قال شهاب ابن عن « خرب�س أ

نه مالك �ن أ

رسول مقدم سن� عرش ا�ن اكن � ا�

رسول فخدمت المدينة، ا ا� علم و�نت حياته، عرشن انلاس أ

جاب �شأ

نزل، ح� احل

أ

ىب اكن وقد ل� كعب �ن أ

ل و�ن �نه، �سأ و

رسول مبت� ىف نزل ما أ ا�نة بز�نب ا�

صبح جحش،قوم، فداع عروسا بها انلىب أ

صابوا ال

عام من فأ منهم و�ىق خرجوا، �م الط

رسول عند رهط طالوا ا� رسول �قام المكث فأ �رجوا، ىك معه وخرجت فخرج ا�

رسول �مىش رسول ظن �م اع�شة، حجرة �تبة جاء حىت معه ومشيت ا� �هم ا��

قوا، لم جلوس هم فإذا ز�نب ىلع دخل حىت معه، ورجعت فرجع خرجوا رسول فرجع �تفر

.594، ص 2بخاري، ج -1

.كحديث االف، باب 2بخاري، ج -2

.105، ص 4، ج فيض الباری -3

حجاب زن مسلمان 24

ن �ظن اع�شة، حجرة �تبة بلغ حىت معه، ورجعت ا� معه، ورجعت فرجع خرجوا، قد أ

نزل خرجوا، قد هم فإذاجاب، آية فأ

.)1(»سرتا و�ينه بي� فرضب احل

کـه هنگـام تشـریف فرمـائی به مـن خبـر داد انس بن مالک«فرماید: می :ابن شهابحیـات داشـت، در خـدمت اله بودم، مدت ده سال که آن حضـرت به مدینه ده س رسول اهللا

مـرا از آن وي بودم و من از بقیه مردم نسبت بـه موضـوع حجـاب دانـاترم، ابـی بـن کعـب را بـه نکـاح لزینب بنت جحش اهللاپرسید، نخستین وقت نزولش زمانی بود که رسول می

بود، مردم را جهـت صـرف ناهـار ی آن حضرتلین بامداد از جشن عروسخویش درآورد، اونشسـتند، تـا ایـن فتند، اما چند نفري با رسول اهللادعوت نمود، آنها پس از صرف غذا بیرون ر

برخاسـت و از حجـره فرماید: آنحضـرت می نشستن به طول انجامید، حضرت انس که اینتا دروازة حجـرة تا آنها هم بیرون روند، آن حضرت خارج شد، من هم همراه وي خارج شدم

اند برگشت و من هـم همـراه رفت، سپس به گمان این که آنها خارج شده لحضرت عایشهآمد، اما دید که آنها هنوز نشسـته انـد، دو لبودم، تا این که نزد حضرت زنیب آن حضرت

رسید، لحجرة حضرت عایشه مرتبه برگشت و من هم همراه وي بودم، تا این که به دروازةبازهم به گمان این که آنها برخاسته اند از آنجا برگشت، من هم برگشـتم، ایـن دفعـه آنهـا رفتـه

، از ایـن »میان من و خودش پرده انداخت ا بود که حجاب نازل شد و آن حضرتبودند، اینج گردد: حدیث مسائل ذیل مفهوم می

ل گردید.حکم حجاب ناز لهنگام ولیمه حضرت زنیب -1 باشد. دعوت ولیمه بعد از ازدواج سنت می -2 ,اگر شخصی جایی میهمان شد، از نشستن زیاد که موجب ناراحتی میزبان گـردد -3

بپرهیزد.اگر شخصی این آداب را مراعـات ننمـود، بـا او طـوري برخـورد شـود کـه بـه -4

اشتباهش پی ببرد.

.192، ص 2بخاري، ج -1

25 حجاب زن مسلمان

یکدیگر را نبینند.تا ,حجاب آنست که پرده و حائلی در میان زن و مرد باشد -5 زن باید از خدمتگذار هم در حجاب باشد. -6 با وجود عدم احتمال فتنه، بازهم حجاب واجب است. -7 کثرت رفت و آمد و روابط صمیمانه در رعایت حجاب تأثیري ندارد. -8 حجاب از پسر بچۀ پانزده ساله نیز واجب است. -9

در نزول حجاب نقش حضرت عمر

�س �ن «، رسول يا :قلت :�مر قال :قال أ رب عليك يدخل ا�

فاجر، ال

مرت فلو وال

أ

هات مجاب، المؤمن� أ

نزل باحل

فأ جاب آية ا�

.)1(»احل

هاي فرمود: گفتم یا رسول اهللا! انسان مرویست که حضرت عمر از حضرت انس«دادي! آنگاه آیند، کاش شما امهات المؤمنین را دستور حجاب می نیکوکار و بدکار نزد شما می

.»خداوند آیه حجاب را نازل فرمود

دانست که عموم افراد، در این را ناپسند می دهد حضرت عمر این حدیث نشان میپیشنهاد نخستین شخصی بود که به رسول اهللاجلوي ازواج مطهرات حاضر شوند، لذا

خداوند فرود اما چون تا به حال چنین حکمی از جانب ،حجاب همسرانش را نموداین لبه آن اقدام ننمود، تا این که در واقعۀ حضرت زینب نیامده بود، آن حضرت

حکم نازل گردید.

رسول يا قلت ثالث ىف ر� وا�قت «فرمودند: به همین علت بود که حضرت عمر

ذ لو ا� ف مص� إبراهيم مقام من ت اخت: زل ن أ

ٱو ﴿ ا� �عاىل ذوا قام من � ﴾مص� م � � إب م

رسول يا وقلت رب عليهن يدخل �ساءك إن ا�فاجر ال

نزل ا� فلو وال

آية حجبتهن فأ

جاب ن عليه احل

ا �ماأل زواج انليب لم

ة ىف وقلت أل غ�

ن طلق�ن إن ۥ ر�ه ع� ﴿ ال

أ

.706، ص 2بخاري، ج -1

حجاب زن مسلمان 26

ز ۥ د� �ب لت ﴾من�ن �خ� جا� أ .)1(»كذلك ��

گفتم: یا رسول اهللا! کاش شما مقام -1راي من در سه مورد با پروردگارم موافق درآمد، «مقام ابراهیم را جاي نماز «دادي! خداوند این آیه را نازل فرمود: ابراهیم را جاي نماز قرار می

گردند، هاي نیکوکار و بدکار جلوي همسران شما ظاهر می رسول اهللا آدمو گفتم: یا » بگیریدد آورد و زمانی که همسران کردي! خداوند آیه حجاب را فرو کاش شما آنان را حجاب می

شما را طالق بدهد، زود است که باهم ساختند، گفتم: اگر آن حضرت در رشک بردن پیامبر .»ما بدهد، آنگاه آیه با همین الفاظ نازل شدپروردگارش او را همسرانی بهتر از ش

علت اصلی حجابتحت هـر قـانونی حتمـا علـت اساسـی ,عموما در تمام احکام بویژه احکام معاشرت

باشد، و بنـابر همـان علـت خداونـد آن حکـم را که مدار و منشأ آن حکم می,وجود داردصراحت, فهمیده می شـود و فرماید، گاهی آن علت از الفاظ قرآن و روایات به صادر می

گردد، و گـاهی هـم معنـاي آن پوشـیده اسـت و فقـط کردن متوجه آن می هرکس با نگاههاي ظریفانه و مجتهدانۀ خویش به آن پی مجتهدین و راسخین فی العلم هستند که با نگاه

به عنوان مثال: یکـی ،خواهند برد، به هر صورت تحت هر حکمی حتما علتی وجود داردکه جهت انسداد بـاب شـرك و ,منوعات شرعی گرفتن عکس و کشیدن تصویر استاز م

پرستی، از تصویر ممانعت بـه عمـل آمـده، زیـرا از نظـر تـاریخ ریشـۀ شـرك و صورتدر هر زمان جهت رد آن مبعـوث †پرستی و بیزاري از حقیقت همین بوده و انبیاء بت

اند. گشتهسبب احتمـال شـرك اسـت از ریشـه چون اسالم یک دین کامل و ابدي است، آنچه

انسداد رذیلۀ شرك ,برکنده و احکام انسدادي را جاري ساخته است، و تنها علت ممانعتنـه تصـویر ,فقط تدبیریست جهت دفـع شـرك ,باشند. بنابراین، حکم ممانعت تصویر می

.276، ص 2مسلم، ج -1

27 حجاب زن مسلمان

باشد. بذاته, قبیح است و نه خود تصویر مقصود میاحتمال شرك وجود ندارد، آنجا حکم ممانعـت نیـز به همین علت جائی که هیچگونه

کننـد، بـه ماند، در عالم برزخ، زمانی که مالئکه براي میت سؤاالتی را مطرح می باقی نمیمـن هـذا «مجسم گشته و سؤال می شود، تصویر آن حضرت ,تصریح شارحان حدیث

این مرد کیست؟» الرجلآنجا ,ق میت هم شرك ممکن نیستظاهر است که آنجا مالئکه از شرك پاکند و در ح

نماینـد، حکـم ممانعـت تصـویر نیـز بـاقی که هردو گروه وحدانیت حق را مشاهده مـی گردد و قیمـت ماند، و به نص حدیث در بازارهاي بهشت تصویر خرید و فروش می نمی

. ظاهر است کـه آنجـا تمـام اهـل بهشـت، صـاحب کشـف و شـهود )1(آن ذکر اهللا است یابد. شرك هم غیر ممکن است، لذا آنجا هم این حکم خاتمه می گردند که تخیل می

مثال زنا اینجا ،باشد البته عملی که بذاته قبیح و زشت است، در دنیا و آخرت حرام میهم حرام و ناجایز، آنجا هم حرام، دروغ و حـرف زشـت اینجـا هـم ناجـایز، آنجـا هـم

باشد. نادرست میاز تصویر شدیدا ممانعت نموده و علـت ,شرك کنی شریعت مطهره اسالم جهت ریشه

روح، مثـل آن را احتمال شرك دانسته است، به همین علت است کـه از تصـویر غیـر ذي آمـوزي خـالی اسـت، ساختمان، درخت، دریا، کوه، جنگل و... که عادتا از اثـرات شـرك

حـالتی روح قطع گـردد، یـا تصـویر بـه ممانعت به عمل نیامده است، اگر سر تصویر ذي گردد. درآید که توهین آن بشود و از تعظیم خالی باشد، آنجا نیز حکم ممانعت مرتفع می

پس واضح شد که تصویر بذانه ممنوع نیست، ورنه در برزخ، آخرت و نیز در دنیا بـه شد، و ممانعت از آن تدبیریست جهت نجـات از حالت مذکور, هرگز مباح قرار داده نمی

.)2(پرستی بترذیلۀ شرك و

.468، ص 2، ج فيض القدير -1

پرده شرعی (نوشتۀ قاري محمد طیب مهتمم حوزة علمیه دارالعلوم دیوبند). -2

حکم حجاب جهت انسداد فحشاء

البته آن به ذاتـه مقصـود ،حکم حجاب براي زنان نیز یک دستور دینی و شرعی استنیست، بلکه تدبیریست جهت نجات از یک مرض مهلک و بسیار خطرناك که بـراي هـر

وء آن منجر به تبـاهی و هالکـت اقـوام و رود، و اثرات س فرد بشر سم قاتلی به شمار میگردد، این علت مهلک را قرآنکریم به فحشاء تعبیـر نمـوده کـه در اصـطالح بـه ملل می

عفتی معروف است و بدون شک این باعـث هالکـت و غیرتی، برهنگی و بی حیائی، بی بی .)1(نابودي اقوام خواهد گردید

آثار بد فحشاءعقلـی و سـفاهت با عقل و خرد و فحشاء با بـی فحش ضد حیاء و عفت است، حیاء

بینیم که جانوران و حیوانات در مأل عام باهم جفتگیري و آمیزش دارند، وابسته است، میلیکن اگر انسانی ،و این براي آنها نه عجیب است و نه مهلک، زیرا از عقل بهره اي ندارند

گیرنـد و نگشت به دنـدان مـی چنین حرکت ناشایستی را انجام دهد، مردم تعجب نموده اباشد، زمـانی کـه انسـان انسـانیت را رهـا تنها تفاوت میان این دو, وجود و عدم عقل می

کمتـرین ,گیرد، در نابودي و هالکت چنین گروه و ملتی نموده و در زمرة جانوران قرار میب زوال بینیم اقوامی که به سب شک و تردیدي وجود ندارند، اگر به نظر تحقیق بنگریم می

یا ضعف و اضمحالل عقل و خرد, لذت موجـودة دنیـا را حاصـل زنـدگی پنداشـته و از انـد و طبیعتـا رشـتۀ زوجیـت و غافل مانده اند، شـکار فحشـاء گشـته عاقبت و انجام آن

گرایـد، زیـرا زمـانی کـه بـه شان ضعیف گشته و رفته رفته به اختتام می مناکحت در میانمثبت داده شد، دیگر خود به خود به راه روحـانی و اخـالق پاسخ ,خواهش طبیعی نفس

پرده شرعی. -1

29 حجاب زن مسلمان

گردد، جائی که فحشاء ترویج یافته زن به حیثیت وقف عام درآمده که هر مرد متوجه نمیتواند, از آن استفاده نماید، زنا خواهد آمد و نکاح برچیده خواهد شد، و در هر حالت می

است، و از اثر انقطاع یا خلط نسـب، قطع نسب ,داند که اثر قطع نکاح هر شخصی که میرود، بلکه بطـالن آثـار انسـانی، پایمـال نه تنها خصوصیات موروثی و خاندانی از بین می

خصوصـیت سـاختن انسـان بـه ماننـد ساختن حقوق وراثت، آبیاري اخالق بهیمـی، بـی انبـۀ حق و بی خانمان ساختن آنهاست. از همه مهمتر این که, تسلط همه ج جانوران و بی

صـفت هـاي حیـوان هاي جنسی بر انسان سبب تقلیل نسل انسـانی و تکثیـر انسـان هوس باشد, که هردو صورت باعث نابودي و هالکت نسل است. می

بنابراین، شریعت مطهرة اسالم که جهت کامیابی انسان در دنیا و آخرت فرود آمد، غیر عفتـی ور که فحشاء و بـی ممکن است که از این هالکت اساسی صرف نظر نماید، همانط

باشد، در شـرع در نظر هر فرد که از عقل سلیم برخوردار است، عملی زشت و ناپسند میهـاي تدابیر و راهنمـائی ,مقدس اسالم نیز زشت تلقی شد، و جهت نجات و رهائی از آن

.)1(الزم بیان شده است

حرمت فحشاء فرماید: اده است، چنانکه میخداوند قبل از هرچیز فحشاء را ممنوع و حرام قرار د

ما قل ﴿ حرم إ� ل ٱ ر� بگو جز این نیست « ].33[األعراف: ﴾�طن وما هامن ظهر ما حش ف� .»که پروردگارم، فحشاء را حرام قرار داده آنچه آشکار است از آن و آنچه پنهان است

�ق و� ﴿ فرماید: در جاي دیگر می ل ٱ ر�وا .]151[األنعام: ﴾�طن وما هامن ظهر ما حش ف� .»نزدیک فحشاء نروید آنچه ظاهر باشد از آن یا پنهان«

﴿ فرماید: نیز می ين ٱ إن ۥ و�اطنه م ث � ٱ هر � وذروا بما ن زو سيج م � � ٱ سبون ي� � �نواگناه ظاهري و مخفیانه را ترك کنید، بدون شک آنهائی که « ].120[األنعام: ﴾١٢٠ �فون �ق

پرده شرعی. -1

حجاب زن مسلمان 30

.»دهند جزا داده خواهند شد گردند، عنقریب به آنچه انجام می مرتکب گناه میحد ال «فرمودند: روایت است که پیامبر از ابن مسعود

�� أ

من أ جل ا�

من أ

م ذلك فواحش حرتر نیست از هیچ احدي از خداوند با غیرت«. )1(»�طن وما منها ظهر ما ال

.»این سبب است که فواحش ظاهري و باطنی را حرام قرار داده استاگر من احیانا شخص «گفت: کند که سعد بن عباده روایت می نیز حضرت مغیره

اي را با همسرم ببینم، بدون این که بر او رحم بکند سرش را با شمشیر از تنش جدا بیگانه

�عجبون «رسید، آنگاه فرمود: وش آن حضرتبه گ کنم، این گفتۀ سعد میة من أ ��

سعد؟ نا فوا��� أل

سعد، من أ وا�

، �� أ جل ومن م�

م ذلك أ فواحش حر

ظهر ما ال

تر کنید، به خدا سوگند که من از سعد با غیرت آیا از غیرت سعد تعجب می« )2(»�طن وماظاهري و باطنی را هستم و خداوند از من غیرتش بیشتر است، بدین جهت است که فواحش

.»است حرام قرار دادهبه ,آیات و روایات گذشته فهمیدیم که فحشاء که عملی زشت و منافی عفت استاز

تر باشد از فحشاء و آنچه حیا و غیرت هر شخص بستگی دارد، هراندازه شخصی باغیرتپندارد، و ورزد و آن را براي خودش ننگ و عار می شدیدا اجتناب می ,اسباب آنست

تفاوت به همان اندازه نیست به این مسائل بی ,بهره باشد هراندازه از حیا و غیرت بی باشد. می

در اینجا الزم است بدانیم منظور از فاحشه چیست؟ بهتر است پاسخ این سؤال را از

�ق و� ﴿ فرماید: خود قرآن بپرسیم، خداوند می ٱ ر�وا �ن ۥإنه لز� حشة � سبي� ء وسا .»نزدیک زنا نروید، همانا فاحشه همین است و بسیار راه بدي است« ].32[اإلسراء: ﴾٣٢

.196، ص 2تفسیر ابن کثیر، ج -1

).أخرجاه الصحيحني( 196، ص 2تفسیر ابن کثیر، ج -2

هاي زنا و لواط زیان

مانند سـفلیس، ،ي متعدديها به سبب این عمل زشت و ننگین فرد خطاکار به بیماريهـاي عفـونی دیگـر, کـه بـه علـت تمـاس نزدیـک و سوزاك و انواع مختلفی از بیماري

شود، بسـیاري از گردد مبتال می ترشحات آلودة هنگام عمل جنسی, در اشخاص ایجاد میمرگبارند. مدرك مـا وضـع نابسـامان کشـورهاي غربـی ,هاي عامل این بیماري میکروب

لواط در آنها و وجود مجامع و اماکن فساد، تعداد بیمـاران و که به علت رواج زنا و,استباشـد, کـه ها، بیماري ایدز می اینگونه امراض بسیار زیاد شده است، از جملۀ این بیماري

ها را مورد معضل بزرگ کشورهاي غربی است و خطر روزافزون عوارض آن حیات غربیکـه سخن پیامبر راستگوي ما تهدید جدي قرار داده است، چه پرمعنا و ملموس است

اي محل بروز فحشاء و فساد باشد، خداي تعـالی آن جامعـه را بـه اگر جامعه«اند: فرمودهکند که در بـین آنهـا سـابقه هایی گرفتار می ها مبتال خواهد کرد و به مصیبت انواع بیماري ».نداشته باشد

معرش يا«شد و فرمود: متوجه ما کند که رسول خدا روایت می عبداهللا بن عمرعوذ بهن ا�تليتم إذا مخس !المهاجر�ن

وأ ن با�

فاحشة �ظهر لم تدر�وهن أ

�ط قوم ىف ال

اعون �يهم فشا إال بها �علنوا حىت وجاع الطسالفهم ىف مضت ت�ن لم الىت واأل

ين أ

اذل

خذوا إال والم�ان المكيال �نقصوا ولم . مضوان� أ ة بالس لطان وجور المؤنة وشد الس

موالهم ز�ة �منعوا ولم . عليهم قطر منعوا إال أ

ماء من ال هائم ولوال الس ولم �مطروا لم ابل

�هد �نقضوا سلط إال رسوهل و�هد ا� ا عليهم ا� خذوا ��هم من عدو ىف ما �عض فأ

يديهم �م لم وما. أ

تهم حت ئم

ب�تاب أ وا ا� ا و�تخ� نزل مم

أ جعل إال ا� سهم ا�

بأ

.)1(»بينهم

ابن ماجه، کتاب الفتن، باب العقوبات. -1

حجاب زن مسلمان 32

برم تا خصلت اند زمانی شما به آن مبتال شدید و من به خدا پناه می اي گروه مهاجرین! پنج«حیایی در میان قومی ترویج یافت و هر زمانی که فاحشه و بی -1از این که شما آنها را دریابید:

شان از آنها خبري آشکارا مرتکب شدند، طاعون و دردها و امراض دیگري که در اسالفآن را سالی و کمی کردند به قحط,هرگاه در کیل و وزن -2گردد. شان به شدت منتشر می نبوده در میان

,هرگاه از دادن زکات امتناع ورزیدند -3مشقت در کار و ظلم پادشاهان گرفتار خواهند شد. هرگاه عهد خدا -4بارید. بودند، اصال باران نمی شود، و اگر چارپایان نمی مان بند میباران از آس

گرداند که بسیاري از آنچه در خداوند دشمنان بیگانه را بر آنان مسلط می ,و رسول را بشکنندو تا زمانی که ائمه و حکمرانان به کتاب خدا -5گیرند. هایشان است از دست شان می دست

.»اندازد شان می ند و آنچه را خداوند فرود آورده اختیار ننمایند, اختالف را در میانحکم نکن

براي آگاهی از زیان و خطر این پدیدة شوم کافیست، بدانیم که زنا موجب اختالط کند، شهامت و شود، شرف و ناموس را پایمال می شدن نسل انسانی می نسبی و تباه

گسیختن بند و باري، فساد اجتماعی و از هم مل مهم بیبرد، عا جوانمردي را از بین میجامعه مملو ,کند و به سبب زنا روابط زناشوئی است، نظام مقدس خانواده را متالشی می

بند شود که نه ارزش و احترامی دارند و نه اصل و نسبی، موج فساد و بی هایی می از بچهاي که شهوت بر افراد رزش دارد جامعهگیرد، چه ا و باري جوانان و زنان امت را دربر می

اي به جز لذت حرام و اعمال منافی آن مستولی گشته و غرایز بر آنها مسلط است؟ اندیشهعفت ندارد و هدف و مقصدش به چهار چوبۀ تنگ غریزه و شهوت محدود شده است، . بدون تردید چنین اجتماعی هر لحظه ممکن است که دچار زوال و نابودي کامل گردد

﴿ چه راست فرموده پروردگار باعظمت در کتاب بلندمرتبۀ خویش که رد �ذا أ ن نا

لك �ه أ

مر �ة قر �يهام� ناأ ر ل قو ل ٱ هاعلي فحق �يها �فسقوا و « ].16[اإلسراء: ﴾١٦ �م� تد ها� فدم

کنند و حکم کنیم. پس فساد می نابود کنیم، مترفین آن را زیاد میاي را هنگامی که اراده کنیم قریه .»کنیم هالکت کامل شود و ما همۀ آنها را هالك می عذاب برآن قریه ثابت می

33 حجاب زن مسلمان

مجازات زناکاران در آخرت

ما من «فرمودند: کند که رسول گرامی اسالم وایت میابن ابی دنیا, با سند خویش ر ذنب �عد

ة ال �ل هل

�ظم من �طفة وضعها رجل يف رحم امرأ

هیچ گناهی بعد «. )1(»الرشك أ

اش را در رحمی قرار دهد که برایش حالل بزرگتر از این نیست که شخصی نطفهاز شرك . »نیست

قیامت به دانستیم که بزرگترین گناه بعد از شرك زنا است، همانطور که مشرك روز چنانکه در حدیثی رسول ،بیند شود، زانی هم با آتش جهنم سزا می جهنم کشانده می

روز قیامت زناکاران به « )2(»إن الزناة يأتون �شتعل وجوههم نارا«فرمودند: <محبوب ما

و زناکار اگر در حالت زنا بمیرد بدون .»کشد شان آتش شعله می آیند که از صورت حالتی می

إذا ز� العبد خرج منه «ارشاد فرمودند: مرده است، چنانکه پیامبر گرامی اسالمایمان هنگامی که شخص «. )3(»اإليمان فاكن ىلع رأسه اكلظلة فإذا انقطع رجع إيله اإليمان

گیرد، زمانی مشغول زنا است ایمان از وجودش خارج گشته، مانند سایبانی باالي سرش قرار می .»گردد دوباره ایمان به سویش باز می که از عملش دست کشید,

تقاضاي یک نوجوان از پیامبرکند: روزي جوانی خدمت آن میروایت :با سند خوبی از ابی امامه /امام احمد

حاضر شد و عرض کرد: یا رسول اهللا! به من اجازة زنا بده، بمحض شنیدن حضرتآنگاه آن اش کردند،این سخن تمام اصحاب به سوي او متوجه شدند و بر او پرخ

فرمودند: اید و در کنارش بنشیند، رسول خدااز وي خواست تا نزدیک بی حضرتآیا این عمل را براي مادرت دوست داري؟ جوان گفت: به خدا سوگند نه، خداوند مرا

.41، ص 3تفسیر ابن کثیر، ج -1

.177، ص 2، ج فيض القدير -2

.367، ص 1، ج فيض القدير -3

حجاب زن مسلمان 34

شان دوست ندارند، آنگاه فرمودند: همینطور دیگران براي مادران فداي تو بکند، پیامبرپسندي؟ جوان گفت: به خدا سوگند نه، یا این عمل را براي دخترت میفرمودند: آ

شان چنین فرمودند: دیگران نیز براي دختران خداوند مرا فداي تو بکند، پیامبرپسندي؟ جوان گفت: به خدا پسندند، آنگاه فرمود: آیا براي خواهرت این را می نمی

شان : مردم هم براي خواهرانسوگند نه، خداوند مرا فداي تو بگرداند، فرمودندپسندي؟ جوان گفت: به خدا سوگند نه، ات می پسندند، فرمودند: آیا براي خاله نمی

ند، راوي پسند هایشان نمی خداوند مرا فداي تو بگرداند، فرمودند:که مردم هم براي خاله

م الله «دست مبارکش را بر آن جوان گذاشت و فرمود: گوید: آنگاه رسول خد می

ر ذ�به اغفر ن قلبه وطه پروردگارا! گناه این جوان را معاف و قلبش را پاکیزه و « »فرجه وحص .)1(کرد بعد از آن جوان به هیچ چیزي توجه نمی. »شرمگاهش را حفاظت بفرما

داستان پادشاهیدخول -1دارد، از جمله: هاي فراوانی را در دنیا و آخرت به دنبال دانستیم که زنا زیان -4فقـر و تنگدسـتی. -3رفتن زیبائی و حسن و جمال. از بین -2جهنم و عذاب سخت.

عوض آن از فرزندانش, گرفته خواهد شد. -6عمري. کم -5کوري. زمانی که این سخن به گوش یکی از پادشاهان رسید، خواست که آن را آزمایش کند،

، آن را به زنی سپرد و به او سفارش کـرد تـا او را بـه دختري بسیار خوبرو و زیبا داشتدرازي نمود مانع نگردد، و به دخترش گفـت: بازار ببرد، و اگر احیانا شخصی به او دست

گذشـت، وي فـورا از روي شـرم و حیـا از کنار هر شخصی که مـی ،نقاب از چهره برداراما موقعی کـه ،او نگاه نکرد انداخت، تمام شهر را دور زد و احدي به سرش را پائین می

اي زد و بـه برگشت, هنوز به خانه وارد نشده بود که شخصـی او را نگهداشـت و بوسـه دختر را پیش پادشـاه بـرد و داسـتان را بـرایش تعریـف نمـود، ,راهش ادامه داد. آن زن

.41، ص 3ابن کثیر، ج -1

35 حجاب زن مسلمان

را پادشاه به سجده افتاد و شکر پروردگار را به جاي آورد و گفت: حمد و ستایش خدایی سزد که در تمام مدت عمرم, به جز همین یک بوسه, از من سر نزده است، و ایـن هـم از

مـان را از فـواحش من قصاص شد، از خداوند سبحان مسئلت داریم که ما و اهل و عیال فرماید: . شاعر می)1(ظاهري و باطنی محفوظ نگه بدار

ــاه ــردم نگ ــد م ــه فرزن ــد ب ــن ب مک

کـــه فرزنـــد خویشـــت برآیـــد تبـــاه

سراز مغـز و دسـت از درم کـن تهـی

ــی ــردم ده ــد م ــه فرزن ــاطر ب ــو خ چ

داستان یک جوانحکایت شده که در بصره به مسکی معروف بود، زیرا بوي خـوش مشـک همیشـه از

در جواب گفت: مـن جـوانی ,وي به اطراف منتشر بود، چون علت را از وي جویا شدندگفتند: او را ودم، مردم همیشه به پدرم میخوش تیپ و خوش قیافه و داراي شرم و حیا ب

روئی اش برطرف گردد، پدرم متا با مردم برخورد داشته باشد و این ک ,ات بنشان در مغازهفروشی نشانید، پیرزنی آمد و متاعی طلبید، آنچه خواست به او تحویل مرا در مغازة پارچه

رفتم تا ایـن کـه در کـاخ بزرگـی دادم، به من گفت: با من بیا تا پولت را بدهم، همراه اووارد شد، در آن کاخ قبۀ بزرگی بود و باالي آن تختـی قـرار داشـت، روي تخـت دختـر

رنگ نشسته بود، دختر مرا گرفت و به سینه اش چسپانید، مـن بـه جوانی بر فرش طالئیندارد، لیکن من جهت نجات خود از این ابـتالء عظـیم بـه یاد خدا افتادم، گفت: اشکالی

بهانۀ دستشوئی رفتم و تمام بدنم را با کثافت مالیدم، آنگاه آمدم مـوقعی کـه مـرا بـا ایـن حالت دید، گفت: این شخص دیوانه است، بدین ترتیب من از این مهلکه جان سالم بـدر

با یوسف بـن یعقـوب چـه بردم. همان شب در خواب دیدم که شخصی آمد و گفت: توشناسی؟ گفتم: خیر، فرمود: من جبرئیل هستم، آنگاه نسبتی داري؟! سپس گفت: آیا مرا می

.69، ص 15، ج معانیـروح التفسیر -1

حجاب زن مسلمان 36

دستش را بر تمام بدنم مالید, از آن لحظه به بعد بوي مشک از بدنم به اطراف منتشر است .)1(باشد و آن بوي خوش جبرئیل و از برکت تقوي و پاکدامنی می

.154، ص 5، ج روح البيانتفسیر -1

هاي گذشته حجاب و امت

هاي گذشته مطلوب نبـوده، آنهـا حجابی که خداوند بر این امت واجب نموده از امتروهی از مردم به منزل حضرت نمودند، چنانکه روایت شده گ تنها به ستر عورت اکتفا می

آمدند، ناگهان دیدند که زنی جوان و زیبا خانه را از حسـن و جمـالش زینـت زکریاگفتند: اي نبـی ، به زکریادند کیستی؟ جواب داد: همسر زکریابخشید، از او پرسی

ـ تو که اراده به دنیا نداري و به آن دل نبسته خدا ایی اي در حالی کـه بـا چنـین زن زیبام کـه د: من بـدین خـاطر بـا او ازدواج نمـوده فرمو اي! حضرت زکریا ازدواج نموده

نگاهم را منحصر به او بسازم و شرمگاهم را برایش حفاظت نمایم، و زن نیکـو و خـوب .)1(در حقیقت از دنیا نیست

که عالوه از ستر عورت حکم حجاب نیز براي زنان این امت افـزوده ,اما علت چیستعمل آمده است؟ غالبا چـون ایـن آخـرین شده و از اختالط زن و مرد شدیدا ممانعت به

هاي قرآن و احادیث نبوي بـه مـرور زمـان اختراعـات و امت است و مطابق با پیشگوئیگردد و روز بـه روز جهـان در ترقـی و پیشـرفت اسـت، و اکتشافات جدیدي نمودار می

ند و بـا ها در اختیار نداشـت که قبال انسان,ها و وسایل گوناگونی است انسان شاهد دستگاهگذرانند و از آخرت و انجام کار غافل زندگانی مرفه و خوشی را می ,استفاده از آن وسایل

گردد و شهوات بر نفس غالب گردند، فتنه و فساد زیاد، تقوي و خداترسی تضعیف می میاي مستحکم پنداشته آیند. بنابراین، خداوند این احکام را فرود آورد تا مردم آن را قلعه می به آن پناه ببرند تا از شر این همه فتنه و فساد محفوظ بمانند.و

.183، ص 7، ج روح البيانتفسیر -1

حجاب زن مسلمان 38

آخرین امت و تقلید از یهود

امروزه مفاسد اخالقی در جوامع بشري به نحو عجیبی ترویج یافته و مسلمین نیز از

شربا �بل�م من سن تلتبعن «فرمودند: کنند، پیامبر گرامی اري تقلید مییهود و نص، ، رسول يا يل � . لسلكتموه ضب جحر دخلوا لو حىت بذراع، وذرااع �شرب هود ا�

ايل

البته شما وجب به وجب و ذراع به ذراع از روش پیشینیان پیروي « .)1(»�من : قال ؟وانلصارىشوید، گفته شد: یا اند، شما هم وارد می وارد شده سوسمارکنید تا جائی که اگر در سوراخ می

.»رسول خدا! منظور شما یهود و نصاري است؟ فرمود: پس چه کسی است؟هاي ملحدین و مخالفین اسالم و به پیروي از روش ,امروزه مسلمین گام به گام

هاي ز نیرنگشان در خانوادة خویش اقدام نموده اند، یکی ا هاي شوم نمودن برنامه پیادههائی است که از انسانیت و حیا و غیرت بدور است، ملحدین و مخالفین قرآن, تهیۀ فیلم

اند, رخنۀ بزرگی در اسالم ایجاد کنند و معنویت ها توانسته انتشار اینگونه فیلم آنها از مسلمانان را از بین ببرند و الزمۀ آن را که حیا و عفت باشد غارت نمایند.

حجابفرق ستر و

گیرند که وجه و کفین, از پوشش حجابی از روایاتی استدالل می برخی جهت اثبات بیکه از شریعت اسالمی جواز آن را به اثبات ,استثناء شده اند و بزعم خویش مطمئین هستند

اما در حقیقت این یک فریبی اسـت کـه از معلومـات غلـط آنـان سرچشـمه ،رسانده اندظاهرنمودن وجه و کفین مستثنی شده اند، مربوط به ستر عورت گیرد، زیرا روایاتی که می

اند و هیچگونه تعلقی با حجاب ندارند، و آیات و روایاتی, که به پوشش چهره و دو کف دهند, مربوط به حجاب اند و تعلقی با ستر ندارند، به هرحال سـتر دست و قدم حکم می

.1088، ص 2بخاري، ج -1

39 حجاب زن مسلمان

باشند. و حجاب دو مسئله جداگانه میخصوص زنان نیست و مردان را نیز شامل اسـت، لـیکن حجـاب ویـژة ستر عورت, م

زنان است و متعلق به مردان نیست.تمام بدن زن عورت است و در هرحال باید پوشیده شود، به استثناء وجـه و کفـین و

باشد, که پوشیدن آن نیز فرض است. قدمین و حد عورت مرد از زیر ناف تا زیر زانو میشان یکی است، تنها فرقی که وجود دارد در حـد د و زن حکمپس در ستر عورت, مر

باشد، لیکن حجاب ویژة زنان است و براي مردان نیست، زیرا در نوعیت ایـن دو ستر می مسئله همان تفاوت وجود دارد که در میان مرد و زن موجود است.

ن الزم است و بر دیدن یا ندیدن شخصی موقوف نیسـت، زیـرا پوشـید ,ستر فی نفسهکـه ,باشد، بر مرد و زن الزم اسـت اعضاء مخصوص تقاضاي فطرت و اخالق انسانیت می

شان مانند پدر، مادر، برادر، خواهر، پسر، دختر و... بپوشانند. عورت خویش را از محارماگر هیچ محرم و یا نامحرمی آنجـا موجـود نباشـد و مـرد یـا زن تنهـا باشـد بـازهم

, مکروه است.ظاهرنمودن عورت بدون از ضرورتاي نامحرم موجود باشد, آن برخالف حجاب,که فی نفسه الزم نیست، زمانی که بیننده

پوشاند و اال ظاهرنمودن آن در پیش محـارم یـا بـه وقت زن, چهره، کفین و قدمین را میتنهائی یا در حالت نماز هیچگونه قباحت شرعی ندارد، نه مفسد نماز است، نـه از فسـاد

عفتی است. خالصه این که ستر پردة حقیقی و حجـاب پـردة از فحشاء و بیاخالقی و نه اضافی است، در شریعت اسالم پوشیدن اعضاء شهوت فی نفسـه, الزم و ظـاهرنمودن آن بنابر ضرورت شرعی یا طبعی جائز است، و پوشیدن اعضاء حسن مانند چهـره، دو کـف

مـرد اجنبـی «مثال: ،اندیشۀ فتنه باشددست و دو قدم فی نفسه الزم نیست، البته جائی که ».آنجا باشد پوشیدن آن الزم است

پس پوشیدن اعضاء ستر مانند: اعضاء نهانی اصـل و ظـاهرنمودن آن بنـابر ضـرورت است و ظاهرنمودن اعضاء حجـاب ماننـد: چهـره و دو کـف دسـت و دو قـدم اصـل و

حجاب زن مسلمان 40

.)1(باشد پوشیدن آن بنابر ضرورت می

نگاههاي تند بـه گردد که نخستین دریچۀ فساد نگاه است، نگاه مستفاد می از روایات چنین

آورد، چـون که هـزاران رسـوائی بـه بـار مـی ,چرانی برانگیزانندة شهوت است قصد چشمتـر ترین اعمال است و انسان را از حیوان پسـت گري و عمل منافی عفت, از پست فاحشه

رود، عفت و ناموس انسان از آنجا با خطر سازد. بنابراین، کمترین کاري که احتمال می میمواجه شود، خداوند آن را حرام قرار داده است. زیرا نگاه، کالم، همنشـینی، خلـوت و...

آیند، لذا, در اسالم حـرام قـرار داده شـده انـد. مقدمات زنا به حساب می ,همه این افعالافزایـد و ارتکـاب آن انسـان را در ردیـف اجتناب از این افعال بـه شخصـیت افـراد مـی

دهد. حیوانات و جانوران قرار می

پرده شرعی. -1

حکم غض بصر (براي مردان)

کند، هریک از مردان و زنان مؤمن, جداگانه خطاب میخداوند در مورد غض بصر به

من� مؤ لل قل﴿ فرماید: در سورة نور خطاب به مردان می وا ب من �غض و�ح رهم � � فظوا

فروجهم ز لك � ٱ إن لهم � أ � پیامبر! به مردان اي « ].30[النور ﴾٣٠ نعون يص بما خب�

شان را حفاظت کنند، این بهتر هاي شرمگاه شان را پائین بیندازند و هاي مؤمن بگو: برخی از نگاه .»دهند باخبر است است براي آنها و خداوند به آنچه انجام می

کردن، منظور اینست که نظرش را کردن و پائین یغضوا از غض مشتق است به معنی کمکردن به آنها شرعا ممنوع و ناجایز است بگرداند و منظور از حفاظت از چیزهائی که نگاه

هاي ناجایز که جهت اشباع خواهشات نفسانی از آن که از تمام صورت,شرمگاه اینستگردد شرمگاهش را محفوظ نگه دارد. (زنا، لواطت، سحاق، استمنا بالید، همه استفاده می

رانی را با تمام مقدماتش یند) آیه فوق شهوتآ اینها امور ممنوعه و محرمه به شمار مییعنی نگاه و آخرین نتیجۀ آن را که زنا ،ترین سبب فتنه ممنوع قرار داده و نخستین و مهم

نمودن به مانند: گوش ،باشد صراحتا ذکر نموده و حرام قرار داده است و مقدمات دیگر .)1(باشند کردن و غیره ضمنا حرام می سخنان یکدیگر، لمس

سبب نزول آیههاي مدینه در یکی از راه ایت است که در زمان پیامبر گرامیرو از حضرت علی

ها را به همدیگر دوختند، شیطان از فرصت استفاده کرده مردي با زنی برخورد نموده نگاهانگیزتر شد، مرد کنار دیواري به تندتر و شهوت ها شان وسوسه انداخت، نگاه در قلب

داد، اما نگاهش به زن بود، ناگهان به دیوار خورد و بینی اش شکافته شد. میراهش ادامه

.398، ص 6، ج معارف القرآن -1

حجاب زن مسلمان 42

حاضر شده داستان را برایش بیان کرد که با همین خون خدمت پیامبر مرد قسم یاددر ضر شد داستان را باز گفت: پیامبرحا کنم، با همین حالت خدمت آن حضرت می

اي آنگاه خداوند این آیه را نازل تکب شدهجواب فرمودند: این سزاي گناهی است که مر

من� مؤ لل قل ﴿فرمود: وا ب من �غض و�ح رهم � � .)1(﴾....فروجهم فظوا

ممکن است این واقعه قبل از نزول آیۀ امر به ادناء جالبیب و آیۀ و قرن فی بیوتکن, کند تا پیش مرشد و راهنماي خویش حاضر میباشد، لیکن بازهم ایمان وي او را مجبور

شود و او را مطلع سازد تا در آینده راه نجات را برایش تجویز کند.هاي شان را از محرمات باز خداوند با نزول این آیه به بندگان مؤمن دستور داد, تا نگاه

به جاي دارند و جز به مباحات نگاه نکنند، اگر احیانا نگاه شخصی بدون قصد و اراده ز جریر بن عبداهللا در صحیحش ا :حرامی افتاد، فورا آن را بگرداند. چنانکه امام مسلم

ت «کند که فرمود: روایت می البجلیلة �ظر �ن انليب سأ

فجأ

مر� ال

ن فأ

رصف أ

أ

در مورد نگاه ناگهانی پرسیدم، به من دستور داد که نگاهم را من از پیامبر« .)2(»برصي .»بگردانم

آمده که نخستین نگاه معاف و دومی گناه است، علی آنچه در حدیث حضرتمنظور همان نگاهی است که بدون قصد و اراده و به طور ناگهانی باشد و آن هم به علت

.)3(بودنش معاف است و اگر قصدا باشد نخستین نگاه هم معاف نیست غیر اختیاري

حق راه

إيا�م «فرمودند: روایت است که رسول اهللا از حضرت ابوسعید خدريلوس

رقات ىلع واجل صحابه کرام عرض کردند یا رسول ». ها بپرهیزید از نشستن سر راه« .»الط

.138، ص 9، ج معانیـروح ال، 465، ص 1ابن مردویه هامش مسند احمد بن حنبل، ج -1

.292، ص 3ابن کثیر، ج -2

.399، ص 6، ج معارف القرآن -3

43 حجاب زن مسلمان

فرمودند: آنحضرت، »کنیم اي نداریم، آنجا با همدیگر صحبت می خدا! ما جز نشستن چاره

بيتم إن «�طوا أ

ر�ق فأ ه الط گفتند: یا .»حق راه را ادا کنید ورزید پس اگر انکار می« »حق

رص غض «رسول اهللا! حق راه چیست؟ گفت: ذى و�ف ابلالم ورد األ مر الس

واأل

انداختن نگاه، اذیت نکردن دیگران، جواب سالم، امر به پائین« »المنكر عن وانل� بالمعروف .)1( »معروف و نهی از منکر

اي جز رفتن ندارند، باید این حقوق را در کسانی که محل کارشان بازار است و چارهنظر داشته باشند و آنهائی که رفتن برایشان عادت قرار گرفته سعی کنند که این عادت و

چه جالب سروده است: /خوي زشت را ترك نمایند، شیخ عطار دیـــر رو بـــازار و بیـــرون آئـــی زود

نیــابی هــیچ ســود زانکــه رفــتن را

حفاظت نظر و فوائد آن

ز� ذلك «یعنی حفاظت نظر موجب پاکی و صفاي .»تر است برایشان آن پاکیزه« »لهم أ

ته «گردد، چنانکه گفته شده: قلب می ورثه ا� نورا يف بص�ه أ هرکه « »من حفظ برص

.»فرماید بصیرت و یا قلبش نوري عطا مینگاهش را حفاظت نماید، خداوند در إن انلظر «فرمودند: کند که آن حضرت روایت می طبرانی از عبداهللا بن مسعود

د حالو�ها يف قلبه ه إ�مانا � بدتل )2(»سهم من سهام إبليس مسموم، من تر�ها �افيت أ

تیري از تیرهاي زهرآلود ابلیس است، هرکه از ترس من آن را ترك نمود, در عوض ,همانا نگاه« .»کنم که شیرینی و حالوت آن را در قلبش محسوس خواهد کرد چنان ایمانی به او عطا می

لك«فرمودند: کند که آن حضرت میروایت ابن ابی الدنیا از حضرت ابوهریره وعينا اهللا سبيل يف سهرت وعينا اهللا �ارم عن غضت عينا إال القيامة يوم باكية ع�

.920، ص 2بخاري، ج -1 .293، ص 3ابن کثیر، ج -2

حجاب زن مسلمان 44

هر چشمی روز قیامت گریان است، « .)«)1اهللا خشية من اذلباب رأس مثل منها �رجمگر آن که به محرمات نگاه نکرد و آن که در راه خدا بیدار مانده و آن که به اندازه سر مگس از

.»ترس خدا اشک ریخته شماري دارد از جمله: نگاه فوائد بیفرماید: حفظ ابن قیم می

امتثال دستور خداوند که انتهاي سعادت است. -1 باشد. مانع از رسیدن اثر تیرهاي مسموم ابلیس می -2 سازد. قلب را تقویت نموده خوشحال می -3 سازد. قلب انسان را با خدا مأنوس می -4 آید. در قلب, نور الهی پدید می -5 گردد. میفراست صادقانه, براي انسان حاصل -6 سازد. راه مداخله شیطان را مسدود می -7 .)2(گذارد میان قلب و چشم منفذي است که انفعال یکی بر دیگري اثر می -8

حکم غض بصر (براي زنان)

ب من ن ضض �غ ت م� مؤ لل وقل﴿پائین بگو براي زنان مؤمن « .]31[النور: ﴾ ...رهن � �

.»شان را... هاي بیندازند برخی از نگاهدر ابتداي این آیه همان حکمی بیان شده که در آیه گذشته نیز آمده بود، گرچه آیۀ قبل, مرد و زن را شامل بود، البته جهت تأکید به زنان جداگانه خطاب شد. از این آیه

گردد که براي زن نیز حرام است که غیر از محارمش به کسی دیگر نگاه کند و معلوم میباشد, کردن زن به مرد اجنبی مطلقا حرام می لماء بر همین اعتقادند که نگاهبسیاري از ع

که لچه از روي شهوت و گمان فاسد باشد، یا بدون شهوت. به دلیل حدیث ام سلمه

.293، ص 3ابن کثیر، ج -1

.151، ص 2، ج روائع البيان -2

45 حجاب زن مسلمان

نشسته بودیم، ناگهان عبداهللا با رسول اهللا لفرماید: روزي من و حضرت میمونه میبه ما دستور حجاب داد، وارد شد، آنحضرت حابی نابینا بودکه یک ص بن ام مکتوم

بیند و نه می فرماید: گفتم: یا رسول اهللا! این شخص نابینا است نه ما را می لام سلمه .)1(بینید فرمودند: آیا شما هم نابینا هستید، آیا شما او را نمی شناسد، آن حضرت می

مطلقا نبی به یکدیگر کند که نگاه مرد و زن اج این حدیث با کمال وضاحت بیان میبه ازواج مطهرات رضی اهللا عنهن دستور داد که از یک حرام است، زیرا رسول اهللا

شخص نابینا در حجاب باشند, در صورتی که کمترین خوف فتنه هم وجود ندارد، و خداوند در کالم پاکش به طهارت و پاکدامنی آنان گواهی داده است.

عاقبت نگاه بدرآن فرض است، و اگر چنانچه نگاه شخصی اتفاقا به نامحرمی غض بصر به نص ق

کند که رسول روایت می افتاد، باید فورا آن را پائین بیندازد، چنانکه حضرت بریده

يا«فرمودند: به حضرت علی اهللا لك فإن انلظرة انلظرة تتبع ال ىلع

و� وليست األ

گیرد، بار دوم اي علی! بعد از نگاه ناگهانی که در نخستین مرحله صورت می« .)2(»اآلخرة لك .»نگاه نکن، زیرا نخستین نگاه معاف است و دومی به نفع تو نیست

کردن نگاه، بهترین نگاه بد, یکی از امراض مهلک و بسیار خطرناك است و پائینو با عمل نبودن برآن باب فتنه و فساد باشد نسخۀ شفا براي تمام امراض روحانی می

باشد، هاي فتنه و فساد در اسالم داراي اهمیت زیادي می گردد و بستن راه مسدود می فرماید: شاعر می

رسـد این همه آفـت کـه بـه تـن مـی

ــی ــکن مـ ــه شـ ــر توبـ ــد از نظـ رسـ

دیــده فــرو پــوش چــو دردر صــدف

ــدف ــاال را هـ ــر بـ ــی تیـ ــا نباشـ تـ

ترمذي گفته: این حدیث حسن و صحیح است. . و101، ص 2. سنن ترمذي، ج 214، ص 2سنن أبو داود، ج -1 .299، ص 1داود، ج سنن ابی -2

حجاب زن مسلمان 46

کند، نگاه هم محرك شهوت و دیدن غذا و بوي آن, اشتها را باز میو همانطور که آور زنا است، چنانکه شاعري دیگر نیز گفته است: پیام

الم س ة فابتسامة ف ر ظ ن

اء ف لق د ف ع و م م ف ال ك

اي و نخست نگاه، بعد لبخند و سپس سالمی، آغاز کالم و سخنی و پس از آن وعده مالقاتی. شاعر دیگري نیز چنین گفته است:دیدار و

ن النظر ها م بدأ وادث م ل احل ك

ر ر الرش غ تص س ن م م النار م ظ ع م و

اـوال به ل ق ي ني ام ذاع اد ء م ر م

طر ىل اخل ف ع و ق و م ني ع ال ني يف أع

ت يف تك ة ف ر ظ م ن اك به اح لب ص ق

ر ت ال و س و و ام بال ق ه تك الس ف ج

ه ت ج ه م ا رض ه م ت ل ق م يرس

ر اء بالرض ر ج و با برس ح ر ال م

هاي کوچک هاي بزرگ از جرقه شود و منشأ آتش تمام اتفاقات با نظر و دیدن آغاز میکند, باید بداند که در موضوع زنان زیبا را نگاه میاست، مادامی که شخص با چشمش

دهند و بدون این شان را هدف قرار می هاي که قلب صاحبان خطر و زیان است، چه نگاهکند، چیزي که چشمش را شاد که کمان و زهی در کار باشد, آنها را چون تیر سوراخ می

انید، پس شادي و سروري که سازد، یقینا به قلب او ضرر و زیان خواهد رس و مسرور می زیان به دنبال داشته باشد, نبودنش بهتر است.

گردد هاي جبران ناپذیري را متحمل می اگر انسان به این حکم الهی عمل ننماید, زیان و عاقبت و انجام بدي در انتظار وي خواهد بود.

لتأویل حدیث حضرت عائشهگر از روي شهوت باشـد باتفـاق حـرام باید دانست که نگاه زن به چهرة مرد بیگانه, ا

است، و اگر بدون شهوت باشد علماء به دو گروه تقسیم شده اند، گروهی قائل به تحریم باشد و آیات و روایات مؤیـد آن تر می و گروهی به جواز قائل اند، لیکن قول اول صحیح

باشند. نیز می

47 حجاب زن مسلمان

ب من ن ضض �غ ت م� مؤ لل وقل﴿ فرماید: خداوند میبه زنان مؤمن بگو کـه « ﴾...رهن � �

همانطور که به مردان دستور غض بصر داده شده .»هاي شان را پائین بیندازند... برخی از نگاهزنان نیز به آن امر شده اند، وبه هیچیک از ایـن دو جـنس مجـاز نیسـت کـه بـه جـنس

مخالفش نگاه کند.از شخص نابینا, دستور حجـاب داد و بـه ببه ام سلمه و میمونه و آن حضرت

که زن نباید به مرد اجنبی نگاه کند، گرچـه او آنهـا را نبینـد، البتـه برخـی از ,آنها فهمانید اند: ه زن به مرد اجنبی استدالل گرفتهعلماء از حدیث ذیل بر جواز نگا

يت قالت لاع�شة �ن «� انلىب رأ نا ،بردائه �سرت

�ظر وأ

أ

بشة إىل

ىف يلعبون احل

�ون حىت المسجد،نا أ

ى أ

م، اذل

سأ

ار�ة قدر فاقدروا أ

ديثة اجل

ن احل ر�صة الس

ىلع احل

داشت، مرا با چادرش پنهان نگه می روایت است که پیامبر لاز حضرت عایشه«. )1(»اللهو کردم تا این که خسته و من به افراد حبشی که در مسجد مشغول بازي و تمرین بودند نگاه می

.»سنی را که بر بازي حریص است شدم، پس شما اندازه کنید حال دختر بچۀ کم میبه وي که آن حضرت لدر اینجا الزم است بدانیم که داستان حضرت عایشه

که زمان دخول شخص نابینا به ها را داد, با قول پیامبر ت حبشیاجازه تماشا به تمریناخانه ام سلمه آنان را به حجاب دستور داد چه تفاوتی دارد؟ فرق میان این دو روشن

دانند اگر زن در خانه باشد و بیرون را نگاه کند, با این که زن و مرد است، زیرا همه میاو در خانه بود و لیک اطاق باشند تفاوت دارد، در داستان حضرت عایشهاجنبی در

لافراد حبشی بیرون و در مسجد مشغول بازي و تمرین بودند و در داستان ام سلمهبه آنان ه آمد، لذا مناسب بود که آن حضرت(نابینا) داخل خان عبداهللا بن أم مکتوم

با الفاظ تندتر, آنان نمودند، آن حضرت ه آنها عذر بیاندستور حجاب بدهد، زمانی کحکمش یکی است و براي هیچکدام ,را متوجه ساخت که نگاه زن به مرد, یا مرد به زن

.مرأة إلی احلبشـنظر ال، باب 788، ص 2صحیح بخاري، ج -1

حجاب زن مسلمان 48

گردد که آنان قبل از این متوجه این امر جایز نیست که به دیگري نگاه کند، پس معلوم میمکان دیدن زن که براي مرد ا,نمودند که حجاب زمانی واجب است نبودند و تصور می

موجود باشد.چهره آنان را نگاه کرد، لکه حضرت عایشه ,دهد پس حدیث مذکور نشان نمی

زم نگاه به اشخاص نیست و کرد، و این مستل بلکه بازي و آالت جنگی شان را تماشا میاین لبودن حضرت عایشه از جهت حسن معاشرت و نیز صغیر السن آن حضرت

باکی و در سن جوانی, به شخص اجنبی و این نگاه با نگاهی که با بی اجازه را به او داد ونامحرم صورت بگیرد تفاوت دارد. خالصه این که این دو واقعه از چندین جهت باهم

باشد و کمترین احتمالی هم متفاوتند و احتمال فتنه هم در هردو واقعه به کلی مرتفع می وجود ندارد.

بعد از نزول حجاب بوده، ,لتان حضرت ام سلمهفرماید: داس می /امام طحاوي لگردد، به خالف حدیث حضرت عایشه چنانکه از الفاظ حدیث صراحتا مفهوم می

که چنین مطلبی در آن موجود نیست، گرچه ممکن است بعد از نزول نوعی از حجاب کامال به لباشد، زیرا حجاب به تدریج نازل گشته و به احتمال بیشتر حضرت عایشه

ار�ة «سن بلوغ نرسیده بود، چنانکه از الفاظ ديثة اجل

ن احل ر�صة الس

این »اللهو ىلع احل

.)1(گردد مطلب به خوبی مفهوم میروایتی ذکر شده که وي از شخص لاز حضرت عایشه /نیز در مؤطا امام مالک

. )2(بینم بیند، فرمود: لیکن من او را می نابینا حجاب شد, وقتی که به او گفته شد او ترا نمیها قبل از واقعه ام به حبشی لکه نگاه حضرت عایشه ,این حدیث نیز دال بر این است

و قبل از نزول حکم به غض بصر بوده، به همین علت است که حضرت لسلمه

.مرأة إلی الرجلـفی نظر الباب 133، ص 6، ج نيل األوطار -1

.مرأة إلی الرجلـفی نظر الباب 133، ص 6، ج نيل األوطار -2

49 حجاب زن مسلمان

و همان جوابی را داد که آن حضرت بعد از آن از فرد نابینا هم حجاب شد لعایشه فرموده بود. لبه حضرت ام سلمه و میمونه

کردن آن بدون برخی معتقد اند که صورت مرد در حق زن عورت نیست، و نگاهبراي زن خالی از اشکال است، به همین علت است که مردان به نقاب امر ,خوف فتنه

نشده اند و زنان مأمور به نقاب هستند تا صورت آنان از دیدن مردان محفوظ بماند، اگر شدند. شان یکی می بود، مردان نیز به نقاب امر می حکم

تور پائین کردن گوییم: زمانی که خداوند صراحتا به مردان و زنان دس در جواب میدهد، جاي هیچگونه بحث و گفتگو باقی نمانده است، و هیچ ربطی به اندیشه نگاه را می

فتنه یا عدم آن ندارد و تنها مواردي مانند نگاه به نامزد یا شهادت و غیره مستثنی باشند، چنانکه در احادیث مذکور اند. و علت این که مرد هنگام خروج از خانه نقاب می

د، نیز ظاهر است چون حجاب مخصوص زنان است نه مردان، مرد عموما محل زن نمیزند، همانطور که زن از زن در حجاب کارش خارج از منزل است و مرد از مرد نقاب نمی

باشد و خروجش بنابر نیاز و مجبوري رخ اما زن محل کارش داخل منزل می ،نیستکند، باید چهره اش را بپوشاند تا از دهد و چون هنگام خروج با مردان برخورد می می

نگاه مردان محفوظ بماند و خودش هم موظف است که نگاهش را پائین بیندازد، خالصه این که عدم نقاب براي مرد, مستلزم جواز نگاه زن به صورت او نیست.

نهی از ابداء زینت

زنان آرایش خویش را ظاهر « .]31[النور: ﴾هامن ظهر ما � إ ز�نتهن دين �ب و� ﴿

شود که انسان زینت در لغت به چیزي گفته می .»نسازند، مگر آن که ظاهر است از آنخودش را به وسیله آن زیبا و خوب ، نمودار سازد از انواع زیور آالت و لوازم آرایش

باشد، برابر است که زینت خلقی دیگر، اظهار هر نوع زینت و آرایش ممنوع و حرام میب (حنا)، انگشتري، مانند سرمه، خضا ،مانند اعضاء بدن بویژه چهره, یا کسبی ،باشد

به -1کند: النگو، گوشواره و انواع طال و جواهرات. خداوند از این نهی دو استثنا بیان می به اعتبار ناظر (بیننده). -2شود). اعتبار منظور (جائی که به او نگاه می

استثناء اول

ز نیست که زینت یعنی براي زن جای .»مگر آنچه ظاهر است از آن« ﴾هامن ظهر ما إ� ﴿خویش را نمایان بسازد، مگر آن اندازه که عادتا هنگام کار و فعالیت در منزل ظاهر

مانند قرص صورت و دو کف دست و ،رسد گردد و پوشیدن آن مشکل به نظر می می زینتی که برآن دو باشد.

فرماید: منظور از قول خداوند که می«کند: روایت می از ابن عباس /ابن جریرزنان زینت خویش را ظاهر نکنند، مگر آنچه عادتا ظاهر است، صورت، سرمه چشم،

شوند، براي افرادي که آنجا باشد، اینها در خانه ظاهر می خضاب کف و انگشتري می .)1(»رفت و آمد دارند

آید: از این حدیث دو مطلب به دست مییعنی هر زینتی که زنان استعمال نمایند و چهره لزوما در این ،زینت عام است -1

.93، ص 10تفسیر ابن جریر طبري، ج -1

51 حجاب زن مسلمان

استثنا داخل است.

) است، نه در جول نفسه ابداء يفگردد که منظور( ) معلوم میبيتها يف( از قید -2

اجانب، یعنی زن در منزل لباسی را بپوشد که چهره و دو کف دست و زینتی که متعلق به گردد، در این صورت آنهائی که به علت محرم بودن اجازه دخول در آن دو باشد ظاهر

.)1(ظاهرنمودن اینگونه زینت, در جلو آنان ممنوع نیست ,منزل را دارندکنند، زنان ستر عورت را در منازل مراعات نمی ,امروزه بر اثر تهاجم فرهنگ غرب

هاي اینها عادات و روش باشند، ناگفته نماند که لباس تنگ و نازك پوشیده و سرلخت میرسند، زن تمام بدنش عورت است غیر اسالمی هستند و از اسالم خیلی بیگانه به نظر می

و عورت در هرحال باید پوشیده نگه داشته شود، مگر وجه و کفین که از آن مستثنی باشند، البته اگر بنابر نیاز شدید زن مجبور به خروج از خانه شد، آن وقت مسئله می

باشد و آنجاست که به آید و حجاب شامل وجه و کفین و قدمین نیز می ب پیش میحجا شود. در مورد این استثناء عمل می ن مسعودتفسیر عبداهللا ب

رفع اشتباهتواند, چهره و دو کف دست را در نماز ظاهر کند، از اجماع بر این است که زن می

مبحث قبل معلوم شد, که پوشیدن وجه و کفین فی نفسه الزم نیست و معنی عورت نبودن آن نیز همین است، نه این که در مقابل افراد اجنبی و بیگانه اظهار آن روا باشد.

آنچه عورت نیست، اظهار آن حرام »ة فغ� حرام إظهارهما لم ي�ن عور«بنابراین، قاعدة .)2(نیست. بدین معنی است که اظهار آن فی نفسه درست است، نه در مقابل مردان اجنبی

را که (ثیاب) یعنی لباس و روایت ابن عباس توان روایت ابن مسعود در اینجا میلباس را داد که ابن مسعودند، چنین تطبیق را که (وجه و کفین) را مستثنی دانسته ا ك

.182، ص 4، ج امداد الفتاوی -1

.183، ص 4، ج امداد الفتاوی -2

حجاب زن مسلمان 52

﴿ فرماید: جزو زینت قرار داده است، به دلیل قول خداوند که می � عند ز�نت�م خذوادر اینجا منظور از زینت لباس است که »هنگام هر نماز زینت خویش را برگیرید« ﴾جد مس

پوشاند، و زن هنگام خروج از خانه, بنابر نیاز و هر شخصی عورت خویش را با آن میتواند, چادرش را پنهان نگه دارد، لذا آنچه استثنا شده همان چادر و جلباب مجبوري نمی

گردد، گویا است و آن هم به سبب تماسی که با بدن زن دارد یک نوع زینت محسوب می بوده است. هللا بن مسعودمسألۀ حجاب بیشتر مد نظر عبدا

(چون آیات سورة نور مربوط به ستر عورت هستند) وجه و کفین باما ابن عباسرا از مسألۀ ستر استثنا نموده و ظاهرنمودن آن را براي زن در خانه و جلوي محارم جایز

دانسته است، چنانکه در روایت قبلی بیان گردید.اشد ب بنابراین، هردو قول کامال مطابق با قرآن و حدیث اند و عمل بر هردو واجب می

و هیچیک ظاهرنمودن وجه و کفین را در مقابل مردان اجنبی جایز ندانسته است.

طریقۀ پوشیدن چادر در منزل

�مرهن ن � � و� ﴿ باید بزنند چادرهاي شان را بر « .]31[النور: ﴾جيو�هن � .»هایشان گریبان

اندازد و از زیر چانه بر کتفش میخمر جمع خمار است، یعنی چادري که زن بر سر زند تا سینه اش پوشیده گردد. جیوب هم جمع جیب به معنی گریبان است، چون دور می

گیرد، لذا خداوند کلمۀ جیوب را از زمان قدیم رسم بر اینست که یقه بر سینه قرار می باشد. ذکر فرمود و منظور از پوشیدن جیوب, همان سینه می

از اظهار زینت ممانعت به عمل آمده، در این جمله بر اخفاء زینت, تاکید در ابتداء آیهشده و یک صورت آن نیز بیان گردید. این آیه در واقع یک رسم جاهلیت را تردید

انداختند، و دو طرفش را پشت سر نماید، در زمانۀ جاهلیت زنان چادر را بر سر می میهاي شان نمایان بود، خداوند به زن نه و گوشکردند، در نتیجه گریبان، گلو، سی رها می

53 حجاب زن مسلمان

مومن دستور داد که این کار را نکنند، بلکه یک طرف چادر را بر طرف دیگر بپیچند تا این اعضا کامال پوشیده گردند.

***

استثناء دوم

و �عو�هن إ� ز�نتهن دين �ب و� ﴿ أ و �هن ءابا

أ و �عو�هن ء ءابا

� أ

� و �هن نا

� أ

� �عو�هن ء نا

و إخ أ و نهن �

إخ ب� أ و نهن �

ب� أ خ�

و تهن أ

أ و �هن �سا

ي ملكت ما أ

و نهن � �

ٱ أ �� بع� ل�

و� و لرجال ٱ من �ةر � ٱ أ

ف ٱ أ ين ٱ ل لط �ظ لم � هروا ٱ ت � عو � زینت و « ].31[النور: ﴾ء لنسا

جمال خود را آشکار نسازند، جز براي شوهران خود و پدران خود و پدران شوهر و پسران خود زنان و پسران شوهر و برادران خود و پسران برادر و پسران خواهران خود و زنان خود (یعنی

مسلمه) و کنیزان ملکی خویش و اتباع (آنهائی که رغبت به زنان ندارند) از زن و مرد یا طفلی .»که هنوز بر عورت و محارم زنان آگاه نیستند

شود که شرعا حجاب و پرده از از آیه فوق بیان استثناء دوم است و شامل مردانی میاندیشۀ فتنه از آنها وجود ,نی هستندمردانی که مستث -1آنها واجب نیست، به دو علت:

زیرا خداوند متعال خلقتا طبایع آنان را چنین آفریده که محافظ عصمت و پاکدامنی ،ندارد سهولت و آسانی براي رفت و آمد در یک مکان متقاضی آنست. -2باشند. آنان می

ز احکام حجاب البته از این نکته نباید غافل ماند, که غیر از شوهر محارم دیگر تنها امستثنی هستند نه از ستر عورت. آن اعضایی که در ستر داخلند، ظاهرنمودن آن در نماز و

دیدن آن براي محارم جایز نیست.در این آیه هشت گروه از محارم مرد و چهار گروه از افراد دیگر، از حکم حجاب

گروه ذکر شده و باشند، در سوره احزاب که به اعتبار نزول مقدم است هفت مستثنی می .)1(در سورة نور که بعد از آن نازل گشته، پنچ گروه دیگر اضافه شده است

.403، ص 6، ج معارف القرآنتفسیر -1

ذکر محارم

لفظ محرم در اینجا عام است و شوهر را نیز شامل اسـت، و معنـی اصـطالحی فقهـاء مراد نیست و محارم عبارت اند از:

از شـوهرش پنهـان نیسـت، گرچـه دیـدن اعضـاء شوهر: هیچیـک از اعضـاء زن -1

مـا «فرمایـد: می لباشد، حضرت عایشه بدون از ضرورت خالف اولی می ,مخصوصيت منه

وال رأ ى م�

را صوص مرا دیده و نه من از آن حضرتعضو مخ نه پیامبر« .)1(»رأ

.»ام دیده است. پدر: پدر بزرگ و پدر پدر بزرگ نیز حکمش چنین -2 نیز در آیه داخل اند. ,پدر شوهر، پدر بزرگ و پدرپدر بزرگ -3 فرزندان زن. -4 فرزندان شوهر, که از همسري دیگر باشند. -5 کند از یک پدر و یک مادر باشند یا پدر و مادرشان یکی باشد. برادر، فرقی نمی -6 پسر برادر. -7 پسر خواهر. -8

البته پسر عمو، پسر عمه، پسر دائـی و پسـر خالـه، این هشت گروه از محارم هستند، محرم نیستند و حجاب از آنان واجب است.

توانـد در جلـو محـارمش ظـاهر کنـد، در پـیش زنان مسلمان: اعضائی که زن می -9شان بالمانع است، البته این استثنا از احکام حجاب اسـت هاي مسلمان هم ظاهرنمودن زن

نان مسلمان با بقیه محارم یکـی اسـت، اعضـایی کـه پـیش نه ستر، در مسأله ستر حکم زهـاي مسـلمان هـم جـایز نیسـت، البتـه محارم ظاهرکردن آن جـایز نیسـت در پـیش زن

.403، ص 6، ج معارف القرآن -1

55 حجاب زن مسلمان

-باشـند، طبـق رأي امـام رازي و عالمـه آلوسـی ضروریات معالجه و غیره مسـتثنی مـی الف صالحین هاي کافر واجب نیست، آنچه از اس مفتی بغداد, حجاب از زن -رحمهم اهللا

باشد. هاي کافر منقول است مبنی بر استحباب می در مورد حجاب از زنباشند: چون در این زمان غالم و کنیـز شـرعی وجـود کسانی که مملوك زنان می -10

ندارد، نیازي به تفصیل این مطلب نیست. افراد معتوه و کودنی, که هیچگونه رغبت و تمایلی بـا زنـان ندارنـد، بـه خـالف -11

یعنی کسانی که عالقه و محبت به اوصاف خاص زنان دارند که حجاب از آنـان ،مخنثین

یا کودکانی ,رغبتند که به زنان بی ,یا غالمانشان یا مردان پیر ,خویش واجب است. .که به مسائل جنسی زنان آگاهی ندارند

رفـت و : یک فرد مخنث، پیش ازواج پیامبرفرماید می لحضرت عایشه صدیقه

و� �� ﴿مد داشت و آنان او را از آیا مردان پیـر کـه بـه « .]31[النور: ﴾لرجال ٱ من �ة ر � ٱ أ

او را حجاب نبودند، تا ایـن کـه آن حضـرت پنداشتند و از او در می .»رغبتند... زنان بیهاي ازواج مطهـرات ممنـوع قـرار دید و سخنانش را شنید، بعد از آن آمدن او را در خانه

داد.فرماید: اگرچه مـرد عنـین (نـامرد) یـا مجبـوب در شرح منهاج می :ابن حجر مکی

(مقطوع الذکر) یا پیر و فرتوت باشد حجاب از آنان واجب است و آیه شـامل حـال آنهـا نیست.اي خبر باشد، البته پسر بچه بی که از احوال و صفات مخصوص زنان اي پسر بچه -12

باشـد و حجـاب از آن واجـب که به جانب زنان رغبت دارد مراهق (قریـب البلـوغ) مـی .)1(است

داخلنـد و » آبـائهن «در آیه ذکري از عمو و دائی به میان نیامده، زیرا این دو در کلمـۀ

.405 ، ص6، ج معارف القرآن -1

حجاب زن مسلمان 56

لبه حضرت عایشـه ه است. چنانکه پیامبرباثبات رسیدمحرمیت آنان از حدیث نیز

ك فإنه عليك يلدخل «فرمودند: افلح اجازه دارد که بر تو وارد شود، زیرا او عمـوي « )1(»�م .»تو است

دارنهی از ابداء زینت صدا

ر ن � ي� و� ﴿زنان پاهایشان را « .]31 [النور: ﴾ز�نتهن من ف� � ما لم �ع جلهن بأ

.»شان آشکار گردد محکم به زمین نکوبند, تا زینت مخفیهرچیزي که سبب فتنه و تحریک باشد و قلوب مردان را متوجه خود سازد اظهار آن

مانند خلخال، النگو و... ،هاي مخفی براي زن حرام است، از جمله به صدا درآوردن زینترسد، قلوب آنان را به جانب خود صدائی که از اینگونه زیورات به گوش مردان می

نیز به ,رسد که قلب خود زن نماید و چنین به نظر می متمایل ساخته و آنها را تحریک می باشد. جانب مردان متمایل می

براي زن رفع صوت، پس زمانی که رسیدن صداي خلخال به گوش اجانب حرام استباشد، زیرا صداي خودش از و رسیدن صدایش به سمع نامحرم به طریق اولی حرام می

به مراتب به فتنه نزدیکتر است، به همین علت است که آذان زن, مکروه ,صداي زیورات قرار داده شده، زیرا آذان نیاز به رفع صوت دارد.

این قیاس خفی, کار زنان در مورد نویسد: از در تفسیرش می :شیخ اسماعیل حقیگردد، زیرا اجتماع زنان و ذکر جهري,که در برخی از شهرها رایج است واضح می

بلندنمودن صدا از اموري است که از آن ممانعت جدي به عمل آمده و آنان با ا نجام این ی گردند، زیرا اگر اجتماع و رفع صوت براي زنان درست م عمل مرتکب گناه بزرگی می

.467، ص 1صحیح مسلم، ج -1

57 حجاب زن مسلمان

.)1(شد بود، در مورد نماز, آذان و تلبیه, نیز امري مستحسن و خوب پنداشته میدر ابتداء آیه مطلقا اظهار زینت ممنوع قرار داده شد و در انتهاي آن از اظهار زینت مخفی و پوشیده نیز ممانعت به عمل آمد، تا بدین صورت اظهار هرنوع زینت که سبب

اشد، زینت خواه خلقی باشد یا کسبی، ظاهري باشد یا گردد ممنوع ب تحریک مردان میصدا، اظهار آن براي زن حرام و ناجائز است، مخصوصا زینت باطنی، صدادار باشد یا بی

اش از لوازم آرایش دیگر بیشتر به نظر و چادرهاي رنگارنگ و خوب که فتنهلباس است، زمانی که آن را با آالیش باشد بازهم زینت رسد، لباس هراندازه ساده و بی می

افزاید و با اینگونه لباس در جلو اجانب و هاي گوناگون مزین بسازند، بر زینتش می رنگهاي آید و حرام است. این یکی از شیوه افراد نامحرم ظاهرشدن اظهار زینت به شمار می

هاي صدادار و هاي رنگارنگ و کفش استکبار جهانی است که با طراحی و تولید لباسخواهد به اهداف شومش دست یابد، لیکن بر ماست که با هوشیاري کامل آمیز می تحریک

با ترفندهاي دشمن به مقابله برخیزیم و اصالت فرهنگی فکري و مذهبی خویش را حفظ کنیم و دشمن را از سلطه و نفوذش ناامید نمائیم.

فرماید: ذارند، میگ در بارة زنانی که آرایش خویش را به نمایش می پیامبر گرامی

افلة مثل « �نة، يف الر هلها، �� يف الزلمة كمثل أ قيامة، يوم الظ

مثال زنی « .)2(»لها نور ال ال

که خود را براي غیر اهلش آرایش بدهد مانند تاریکی است در روز قیامت که نور و روشنائی .»براي او وجود ندارد

.145، ص 6، ج روح البيانتفسیر -1

.139، ص 1سنن ترمذي، ج -2

بدعت ظاهرساختن صورت

در این ایام دعوت جدیدي پدید آمده که زن را به ترك نقاب و ظاهرنمودن صـورت, دهند، دلیل شان اینست: که وجه و کفین عورت نیست و نقاب حجاب شـرعی دعوت می

ژه افـراد تحصـیل نیست، این دعوت و بدعت کشف وجه, در میان بسیاري از جوانان بویکرده به نحو عجیبی ترویج یافته، البته نه به این علت که ایـن دعـوت حـق اسـت، بلکـه اجابت داعی خواهشات نفس است و خواهشات محبوب نفس انـد، پـس جـاي تعجـب

نیست که افرادي این دعوت به گناه را حکم اسالم تلقی نموده و آن را اجابت نمایند.و مستوره را به انداختن نقاب و ظاهرساختن منبع حسن و آنان, زن مؤمن، با حشمت

سـازند و چنـین دهند و به این طریق او را از حیا و وقارش خـارج مـی جمال دعوت میباشد، به دلیـل ایـن کـه می مل مطابق کتاب اهللا و سنت پیامبرکنند که این ع وانمود می

وجه و کفین عورت نیست.هـا بـه شـهادت افتم که پسرش در یکی از غزوه نی میدر اینجا بیاد زن مسلمان و مؤم

کرد در حالی که نقاب بـر چهـره رسیده بود، آن زن پسرش را در میان شهداء جستجو میاي؟ او در جواب کنی و تو نقاب بر چهره گرفته زده بود، به او گفتند: چطور او را پیدا می

ام، لیکن هرگز حیـا و ا از دست دادهاگر من پسرم ر« »ألن أزرا ودلي فلن أزرا حيايئ«گفت: .»غیرتم را از دست نخواهم داد

جاي بس تعجب است براي افرادي که زن مسلمان را به ظاهرساختن چهـره بـه اسـم دهند و انداختن نقاب را در چنین عصر و زمانی که فسق و فجور به کمال دین دعوت می

سازند. رسیده, براي زنان مزین مینه, ظاهرساختن چهره را براي زن در جلو اجانب حرام ساخته آیا این اسالم از ترس فت

که ما بگوئیم اسالم دستور داده که زن موها و قدمین خـود را پنهـان ,اي است کار عاقالنه

59 حجاب زن مسلمان

دارد و در مورد چهره و دو کف دست مسامحت نماید، آیا فتنه در قدم بیشتر است یـا در ا براي مسلمانان مشتبه نسازید، زمانی که اسالم بـه چهره؟ اي مردم به خود بیائید و دین ر

زن اجازه نداده که پایش را به زمین محکم بکوبد تا صداي خلخال و زیـورات دیگـر بـه گوش مردان بیگانه نرسد و قلوب آنان تحریک نگردد، در مورد چهره که اصـل جمـال و

.)1(نماید می منبع فتنه است و امکان خطر وجود دارد چطور مسامحت و چشم پوشی

حکم پوشش چهره

انگیز مردان و نیز جهت عدم هاي تند و شهوت خداوند جهت نجات زن, از نگاهدسترسی مردان به آن، به زن دستور داد که هنگام خروج از خانه بنابر ضرورت و نیاز

هاي خلقی و کسبی را طبیعی یا شرعی چهره را با جلباب بپوشاند و با استفاده از آن زینتبند، خلخال، سرمه، خضاب کف، و...) (چهره، لباس رنگی، گوشواره، انگشتري، گردن

فرماید: پنهان سازد، چنانکه می

ها� ﴿ �ز قل �� ٱ �

و�ناتك جك � � ٱ ء و�سا ج� من هن علي �� يد من� مؤ ل بيبهن لك �

د ن � أ

ٱ و�ن ن ذ� يؤ ف� ن ر� �ع أ اي پیامبر! به « .]59[األحزاب: ﴾٥٩ ارحيم ��فور �

هاي شان را به خودشان نزدیک کنند، این همسران و دخترانت و زنان مؤمن بگو روپوش .»تر است که شناخته شوند و آزار داده نشوند و خداوند آمرزگار و رحیم است مناسب

و دختران و خداوند همسران پیامبرط در بارة پوشش چهره نازل شده این آیه فقشان روي خود را هاي رفتن از خانه به هنگام بیرونهاي افراد با ایمان را امر کرده وي و زن

با جلباب و چادر بپوشانند، جالبیب جمع جلباب و عبارت است از باالپوشی که زنان بر ,رسیم اخبار و احادیث نبوي مراجعه کنیم به این نتیجه میپوشند، اگر به روي لباس می

از چادر یا نقاب استفاده زول این آیه در زمان خود آن حضرتکه زنان بعد از ن

.171، ص 2، ج روائع البيان -1

حجاب زن مسلمان 60

آمدند، در سنن ابوداود و ترمذي و دیگر کتب حدیث کردند و روي برهنه بیرون نمی میی از نقاب در حالت احرام وارد آمدن زنان, بعد از نزول آیه و نیز احادیث نه روش بیرون

کنند. شده است، اینگونه احادیث پوشش چهره را براي زنان, با وضاحت بیان میاختراع شده ت که بعد از زمان حضرت رسول اهللابنابراین، نقاب زنان, چیزي نیس

که قرآن بر وي نازل شده، این حکم قرآنی را که قرآن آن را ذکر کرده و پیغمبرباشد، بلر زندگی خود و در میان امت خود پیاده نموده، پس جاي بسی رسوائی و فضیحت د

زده که هرچه رویشان را از حقیقت بگردانند, این است براي افراد متجدد و غربشود، گردد و آیۀ قرآن با این کار آنها محو و نابود نمی روگردانی باعث بطالن حقیقت نمی

خواهند این لکۀ ننگ را از خود و جامعۀ خود می شان کسانی که با این عقیدة نادرستشدن حقیقت یابند، بلکه باعث ظهور و روشن شان دست نمی بزدایند, نه تنها به هدف

شمرند، تنها راه از گردند و کسانی که نقاب و پرده را براي خودشان ننگ و عار می میو احکام آن اعالم بدارند، بردن آن اینست که با صراحت تمام بیزاري خود را از اسالم بین

زیرا همین اسالم است که به این چیزهاي بد و نامطلوب به عقیده خودشان از قبیل کند. حجاب، چادر و پوشش رو, امر می

اقوال مفسرین

دارد که اگر زن بنابر نیاز اظهار می. ]59[األحزاب: ﴾بيبهن ج� من هن علي �� يد ﴿: آیۀشرعی مجبور شد از خانه بیرون رود چهره و تمام بدنش را با جلباب بپوشاند و ضرورت

فسرین کرام و تنها یک چشم را براي دیدن راه بگذارد، اکنون توجه نمائید که اسالف و م اند. از این آیه چه فهمیده

61 حجاب زن مسلمان

إذا مؤمن�ـال �ساء اهللا أمرروى الطربي عن ابن عباس أنه قال يف هذه اآلية « -1 عينا و�بدين باجلالبيب رءوسهن فوق من وجوههن يغط� أن حاجة يف بيوتهن من خرجن .)1(»واحدة

روایت نموده که فرمودند: خداوند در این آیه به زنان مؤمن امر بطبري از ابن عباس«هاي شان را از باالي سرشان با شدن از منزل جهت انجام کاري، چهره نموده که هنگام خارج

.»چادرهاي بزرگ بپوشانند و تنها یک چشم را جهت دیدن بگذارند

فن شعورهن أي ال �شتبه� باإلماء يف بلاسهن إذا خرجن حلاجتهن فكش« -2با کنیزان « :یعنی )2(»ووجوههن ول�ن يلدن� عليهن من جالبيبهن ئلال يعرض هلن فاسق

هاي شان ظاهر شان موقع خروج براي حاجتی, مشابه نشوند، اینطور که موها و چهره در لباسهاي شان پائین بیندازند تا فاسقی به آنان تعرض باشد، لیکن باید چادرهاي شان را بر چهره

.»ندنکمراد بقوهل عليهن أي ىلع وجوههن ألن اذلي اكن يبدو منهن يف اجلاهلية هو ـوال« -3ن «منظور از قول خداوند که فرمودند: « .)3(»الوجه يه ل شان، زیرا تنها هاي يعنی بر چهره» ع

.»صورت بود که در زمان جاهلیت از زنان ظاهر بودمأمورة �سرت وجهها عن األجانب ئلال يطمع فيها يف اآلية داللة أن املرأة الشابة « -4

آیه بر این داللت دارد که زن جوان به پوشش چهره از اجانب, امر شده تا « .)4(»أهل الر�ب .»کسانی که اهل شک اند, در آن به طمع نیفتند

.33، ص 10تفسیر ابن جریر طبري، ج -1 .33، ص 10ابن جریر طبري، ج -2

.250، ص 7، ج البحر الـمحيط -3

.542، ص 2، ج صفوة التفاسريجصاص، نقل از -4

حجاب زن مسلمان 62

ها� ﴿مرأة وجهها قوهل تعاىل: ـو�دل ىلع عدم إبداء ال« -5 � قل �� ٱ �

ز بر عدم .»اي پیامبر بگو به همسرانت...«فرماید: این قول خداوند که می« .)1(»﴾...جك � �

ظاهرنمودن چهره براي زن داللت دارد.جواز

مع� يغط� بها وجوههن وأبدانهن وقت خروجهن من بيوتهن حلاجة وال ـوال« -6شان از هنگام خروج معنی آیه اینست که« .)2(»�رجن مكشوفات الوجوه واألبدان اكإلماء

هایشان را با جلباب بپوشانند و مانند کنیزان با هاي خویش براي رفع نیاز, چهره و بدن خانه .»هاي برهنه خارج نشوند هاي باز و بدن چهره که زمانی« .)3(»أي يرخ� بعضها ىلع الوجوه إذا خرجن حلاجتهن إال عينا واحدة« -7

چشم یک و نمایند آویزان شان هاي چهره بر را جلباب از قسمتی گشتند، خارج شان حاجت براي

.»بگذارند را

ىلع وجوههن إال نفيتقنعن بها و�غط� رؤوسه نأي يرخ� أرديتهن ومال حفه« -8 هایشان چهره و بپیچند آن با را خود و نموده آویزان را رواندازهایشان و چادرها« .)4(»عينا واحدة

.»بگذارند را چشم یک البته بپوشانند، سرشان باالي از را يفعل كما وجوههن ي�شفن و�ن احلجبة مع� يف اتلبذل العر�يات اعدة اكنت ملا« -9

رسوهل تعاىل اهللا أمر فيهن الفكر و�شعب إيلهن الرجال نظر إىل داعية ذلك و�ن اإلماء .)5(»واإلماء احلرائر ب� الفرق و�ب� سرتهن يلقع اجلالبيب، بإدناء بأمرهن السالم عليه

را شان هاي چهره اما بود، پوشش معنی در کهنه لباس پوشیدن و خودآرائی ترك عربها عادت«

بارة در فکر بودن مشوش و زنان به مردان نگاه به بود اي داعیه این و ساختند، می ظاهر کنیزان مانند

.482، ص 8مظهري، ج -1

.240، ص 7، ج روح البيان -2

.357، ص 1جاللین، ج -3

.89، ص 8ج كشف األرسار، -4

.399، ص 4، ج محرر الوجيزـال -5

63 حجاب زن مسلمان

شان پوشش تا بدهد دستور بجالبی ادناء به را زنان تا نمود امر را گرامیش رسول خداوند آنان،

.»گردد ظاهر کنیز و آزاد زنان بین فرق و پذیرد صورت

.»بپوشانند آن با را هایشان سینه و ها چهره« .)1(»أي يغط� بها وجوههن وصدورهن« -10

یدنین معنی« .)٢(»ومع� (يدن�) يرخينها عليهن و�غط� بها وجوههن واعطافهن« -11

.»بپوشانند را هایشان بغل زیر و چهره و بیندازند خودشان بر را آن که اینست و ها چهره« )٣(»أي يغط� بها وجوههن وأبدانهن إذا برزن دلاعية من ادلوايع« -12

.»رفتند بیرون نیازي بنابر که زمانی بپوشاند، آن با را هایشان بدن ومع� (يدن� عليهن من جالبيبهن) يرخينها عليهن و�غط� بها وجوههن« -13

مرأة أد� ثو�ك ىلع وجهك. وعن السدي: أن ـوأعطافهن يقال إذا زال اثلوب عن وجه التغطي إحدى عينها وجبهتها والشق األخر إال الع�. وعن الكسايئ يتقنعن بمالحفهن

و بیندازند خودشان بر را چادر که اینست آیه معنی« )4(»منضمة أراد باالنضمام مع� اإلدناء را لباست شود می گفته برود کنار زن چهرة از پارچه که زمانی بپوشند، را انش هاي آغوش و چهره

و بپوشاند را چهره دیگر طرف و پیشانی و چشم یک فرماید: می : سدي کن، نزدیک ات چهره به را خود شان رواندازهاي با فرماید: می که است روایت :کسائی از نیز بگذارد، را دیگر چشم

.»گردد پوشیده نیز شان هچهر که طوري بپیچند,(يدن�) فغطى وجهه سألت عبيدة السلما� عن قول اهللاقال �مد بن س��ن « -14

آیۀ از /سلمانی عبیده از فرماید: می /سیرین بن محمد« )5(»ورأسه وأبرز عينه اليرسى

.»نمود ظاهر را چپش چشم و پوشیده را سرش وي پرسیدم، (یدنین)

.404، ص 2، ج منانـتيسري الكريم الرمحان فی تفسري كالم ال -1

.308، ص 14تفسیر القاسمی، ج -2 .115، ص 7ابوالسعود، ج -3 .560، ص 3کشاف، ج -4 .442، ص 3ابن کثیر، ج -5

حجاب زن مسلمان 64

و�ن االماء، يفعل كما وجوههن ي�شفن و�ن اتلبذل، العر�يات اعدة اكنت ماـل« -15 يأمرهن أن رسوهل اهللا أمر فيهن، الفكرة و�شعب إيلهن، الرجال نظر إىل داعية ذلك

أن قبل الصحراء يف يتربزن و�ن حواجئهن، إىل اخلروج أردن إذا عليهن اجلالبيب بإرخاء مانند را هایشان چهره و بود، خودآرائی و زینت ترك عرب آزادة زنان عادت« .)1(»الكنف تتخذ

بود، فکارا تشویش و آنان سوي به مردان نگاه براي داعیه یک خود این و کردند می ظاهر کنیزان

شان نیازهاي جهت خانه از خروج هنگام بگوید آنها به داد، دستور گرامیش رسول به خداوند

کنند درست دستشوئی که این از قبل زنان و ند،نمای آویزان شان هاي چهره بر را شان چادرهاي

.»رفتند می صحراء به براز) و (بول حاجت قضاي جهتمرأة إال ع� واحدة تنظر ـأي يرخ� ىلع وجوههن اجللباب حىت ال يبدو من ال« -16

از هیچیک تا کنند آویزان شان هاي چهره بر را جلباب« .)2(»بها الطر�ق إذا خرجت حلاجة

.»رود بیرون حاجتی براي که زمانی ببیند، را راه آن با که چشم یک جز به نگردد، اهرظ زن اعضاي منظور« .)3(»مراد يرخ� بعض اثلوب ىلع الوجوه إال شيئا قليال� كع� واحدةـوال« -17

ظاهر که چشم یک مانند کم بسیار چیز مگر بیندازند، ها چهره بر را لباس از اي حصه که اینست

.»گردد می پوشش وجوب مورد در تفسیر ائمه از برخی اقوال از بود اي خالصه شد مذکور آنچه

دیدن جهت چشم یک ظاهرساختن که است ذکر قابل نیز نکته این البته زن، براي صورت

گوشۀ به زیرا نشود، خیره اجنبی مردان به و انداخته پائین را نگاهش که است صورتی در راه

چهره پوشش فلسفه و دهد می قرار هدف را مرد قلب که ستا تیري زن, کردن نگاه چشم

طرفین از هیچیک تا بپوشاند را چهره تمام مقنعه با که اینست بهتر پس رود، می بین از نیز

نگردد. ضرر متحمل

.243، ص 14قرطبی، ج -1

.290، ص 4، ج يرس التفاسري لكالم العلی الكبريأ -2

.427، ص التفسري الوجيز و معجم معانی القرآن العزيز -3

65 حجاب زن مسلمان

احادیث پوشش چهره بـن محمـد و عبـاس ابـن روایـت از عـالوه دهـیم، قـرار بررسـی مورد روایات اگر

اثبـات به,پوشش وجوب صراحتا که خوریم برمی نیز دیگري صحیح روایات به :سیرین

رسد. می

اهللا رسول که آمده حدیث کتب دیگر و ابوداود سنن و بخاري صحیح در چنانکه

ة تنتقب ال « فرمودند:از�ن تلبس وال المحرمة المرأ قف

احرام حالت در زن« :یعنی )1(»ال

عليا أن« کند: می روایت پدرش از جعفر حضرت نیز .»نپوشد دستکش و برنگیرد نقاب .)2(»سدال وجوههن عن اثلوب �سدلن ول�ن حرم وهن انلقاب عن النساء ين� اكن

هاي چهره بر را چادر آنها البته ،کرد می نهی نقاب از احرام حالت در را زنان علی حضرت

کردند. می آویزان خود

كبان اكن « فرماید: می لعایشه حضرت ون الر ن بنا �مر

رسول مع و� �رمات ا�سها من جلبا�ها إحدانا سدلت بنا حاذوا فإذا

رأ

)3(»كشفناه جاوزونا فإذا وجهها إىل

پیش از که وقتی بودیم، احرام حال در اهللا رسول همراهی به ما و گذشتند می ما پیش از سواران«

ما از که زمانی و انداخت، می پائین رویش به سرش از را چادرش ما از هریک شدند می رد ما

.»گرفتیم برمی چهره از نقاب گذشتند می به آن از بعد و نبوت عهد در زنان که این بر دارند, داللت صراحت به روایات اینگونه

مقصود و شدند منع آن از احرام حال در ولی بودند، کرده عادت دستکش و نقاب پوشیدن

آن اصلی هدف بلکه ببینند، حج موسم در را زنان هاي چهره مردم که نیست این حکم این از

چنانکه نگردد، احرام جزو احرام حالت در بود لباس جزو عادي حالت در که چادر که,است

.260، ابوداود، ص 284، ص 1صحیح بخاري، ج -1 .337، ص 3مصنف ابن ابی شیبه، ج -2 .261، ص 1ابوداود، ج سنن -3

حجاب زن مسلمان 66

هم احرام حالت در دیگر زنان و حضرت آن همسران که بود دهآم کورهمذ احادیث در

ساختند. می پنهان بیگانه مردان از را هایشان چهره

براي پوشش چهره نازل شد، چنانکه ﴾بيبهن ج� من هن علي �� يد ﴿: به هرحال آیۀه بیان بعد از نزول آیه اینگون امبرعمل زنان را در زمان پی لحضرت ام سلمه

ا«فرماید: می نصار �ساء خرج جالبيبهن من عليهن يد�� نزلت لم ن األ

رءوسهن ىلع كأ

غر�ان �سية من ال

فرود آمد زنان ﴾بيبهن ج� من هن علي �� يد ﴿ :زمانی که آیه« .)1(»األ

.»پوشیدند که به مانند کالغ سیاه بودند خروج طوري خودشان را میانصار هنگام ***

حدیث خثعمیۀفضـل بـن ,روز عیـد روایت اسـت کـه پیـامبر باز حضرت عبداهللا بن عباس

مردي زیبـا بـود، ریش, پشت سر خود سوار نمود و فضلرا بر عقب سوا بعباسۀ از قبیل ,هاي مردم توقف نمود، در آن حال زنی زیبا جهت پاسخ به پرسش آن حضرت

را به شگفت آمد، حسن و جمال زن, فضل خثعم جهت استفتاء خدمت آن حضرترا گرفتـه و متوجـه شـد و فضـل و نگاهش را به او دوخـت، آن حضـرت انداخت

همانا فریضۀ خداوند صورتش را به سمت دیگر گردانید، آنگاه زن گفت: اي رسول خدا!توانـد سال است, دریافته است و نمی پدر مرا که پیرمردي کهن ,بر بندگانش در مورد حج

گـردد، آن ذمۀ پـدرم سـاقط مـی بر سواري قرار بگیرد، آیا اگر من عوض او حج بکنم از .)2(فرمودند: بله حضرت

.212، ص 2سنن ابوداود، ج -1

ها� ﴿: قوله تعالیباب 920، ص 2صحیح بخاري، ج -2 �ين ٱ � � تد � ءامنوا ﴾�يوت خلوا

67 حجاب زن مسلمان

به فضل«که اینحدیث بطرق مختلف روایت شده و در برخی از روایات این جمله

)1(»بـود حجـة الـوداعاین واقعـه در «و این جمله که » کرد نگاه می او و او نیز به فضل

اضافه شده است.کنند که پوشش چهره براي زن در مقابـل به هرحال، برخی از این حدیث استدالل می

گفـت به آن زن می بود حتما آن حضرت ا اگر واجب میافراد اجنبی واجب نیست، زیررا به سمت دیگر گردانیـد و بـه تنها صورت فضل ه چهره اش را بپوشد، اما پیامبرک

زن در این مورد چیزي نفرمود.اینگونه استدالل از این حدیث درست نیست، زیرا پوشش چهـره از بیگانگـان از آیـه قرآن به اثبات رسید (چنانچه در بحث یدنین علیهن من جالبیبهن گذشت) و ثابت شد که

او را دانسته اند، اما این که آن حضـرت ور مفسرین این آیه را براي پوشش چهرهجمهبه نقاب امر نفرمود، علتش اینست که آن زن در حال احرام بود و زمان پرسش هم صـبح

که در حدیث مذکور است به خـوبی مفهـوم » یوم النحر«روز عید بود، چنانکه از عبارت

صـبح روز عیـد، ایـن )2(»غداة انلحـر «فرماید: می که :گردد، و روایت ابن خزیمه می سازد. تر می مطلب را روشن

نیز در حالت احرام بـود و پیـامبر بنابراین، ثابت شد که این واقعه در ایام حج و زنزنان را در حالت احرام از نقاب نهی فرموده اند، پس اینگونه احادیث دلیل بر آنست کـه

باشد و براي زن جایز است که در حال احرام صورتش را ظاهر احرام زن در صورتش می کند.

.كمناسـالکتاب 250، ص 1صحیح بخاري، ج -1

.342، ص 4صحیح ابن خزیمه، ج -2

تخفیف در حجاب

ل ٱو ﴿ ٱ من عد ق� ٱ ء لنسا ن جناح هن علي س فلي ان�اح جون ير � � � �يا�هن ن يضع أ

�� � ن بز�نة� ت مت�هن خ� ن فف تع �س وأ زنانی که نشسته اند (بر اثر پیري « ].60[النور: ﴾ل

شان را اینها گناهی نیست که لباستوانند کاري انجام بدهند) آنهائی که امید نکاح ندارند، بر نمی .»بگذارند البته نباید اظهار زینت کنند و اگر عفت را پیشۀ خود سازند براي آنان بهتر است

شان کال نابود گشته و به حالتی درآمده اند که طبیعتا هائی را قوة شهوانی این آیه پیرزنه است، این مطلب از وضع هیچ فردي به آنها تمایل ندارد, از حکم حجاب مستثنی نمود

شود و آید، منظور از ثیاب همان جلباب است که باالي خمار گذاشته می ثیاب بدست میپوشد، یعنی اگر اینگونه زنان که به این زن هنگام خروج, بنابر ضرورت و نیاز آن را می

وند، ش سن و سال رسیده اند, جلباب را گذاشته تنها بر خمار اکتفاء نمایند مؤاخذه نمیمطلب آیه این نیست که پیرزنان اجازه دارند سرلخت باشند یا پیراهن را کنار بگذارند، زیرا این مربوط به ستر عورت است و از مسأله ستر, کسی مستثنی نیست، البته اگر اینها

هم عفت پیشه کنند و با جلباب خارج گردند براي آنان بهتر است.

غربآوردهاي فرهنگ اختالط یکی از دست

اختالط مرد و زن, از اموري است که از بدو آفرینش تا خاتم انبیاء نه تنها اهل شرائع، ، در قـرآن سـفر حضـرت بلکه تمام افراد شریف و با نسـب آن را درسـت ندانسـته انـد

شان را دور از جمع نگه داشته به مدین و برخورد آن با دو دختر که گوسفندان موسیعلت از آنان جویـا شـد، بـه دو امـر وقتی که حضرت موسیبیان شده است، بودند

پسندند و به آبی که از آنان باقی بماند, شدن در جمع مردان را نمی داخل -1اشاره کردند: پدرشان پیر و ناتوان است، این گفته آنان اشاره است به این که بـردن -2کنند. قناعت می

69 حجاب زن مسلمان

کار مردان است نه زنان، لیکن ,ار عرف و عادتدادن آنها به اعتب حیوانات براي چرا و آب به علت ضعف پدر و نبودن شخصی دیگر, آنان مجبور شدند دست به این کار بزنند.

گردد که در شریعت آن زمان هم زنان دوشادوش مردان مشغول از این واقعه معلوم مینان واگذار آمد به ز کار و فعالیت نبودند و کاري که در آن اختالط با مردان پیش می

شد، به هر صورت در آن زمان قوانین مخصوصی در مورد حجاب وجود نداشت و نمیدر ابتداء اسالم نیز همان صورت رواج داشت و در سنه پنجم هجري حجاب براي زنان

نخستین بانوي اسالم, چنین بیان شده لواجب گردید و هنگام ولیمه حضرت زینب

ة وزوجته «است:

وجهها مويل

ائط إىلرخش را به دیوار لحضرت زینب « :یعنی .)1(»احل

.»کرده بود و آنجا نشسته بودتبرجی که در قرآن بیان شده و آن را به جاهلیت اولی نسبت داده آن نیز کار

هاي شریف و محترم عرب نبود، بلکه کار کنیزان و آوارگان بوده است، و خانوادهدانستند، آنچه امروز زبانزد خاص و عام گشته که زنان آن را عیب میهاي شریف خانواده

باید مانند مردان و دوشادوش آنها به کار و فعالیت مشغول باشند و اختالط زنان با مردان باشد, تا آوردهاي فرهنگ غرب می ها ایرادي ندارد، این نیز از دست در بازارها و ضیافت

قبل از اسالم برگردانند و متأسفانه تا حد زیادي موفق امت مسلمه را به جاهلیت قدیم وحیائی و فحشاي هاي اسالمی فرهنگ بی گشته اند تا در میان جامعه و حتی خانواده

تند و از فرهنگ خویش را ترویج دهند و مسلمین با آغوش بازآمادة پذیرش آن نیز هس اند. اسالم غافل ماندهي رسیدن به اهداف شوم خود طرح شعارهاي هاي استکبار جهانی برا یکی از شیوه

» دلت پاك باشد حجاب یک امر ظاهري است«گویند: پسندانه است، به طور مثال می عوامدیگر جامعه عوض «گویند: در حالی که پاکی دل تنها با داشتن حجاب میسر است، یا می

محیط باشیم، بلکه ولی ما نباید تحت تأثیر جامعه و » پسندد شده امروز جامعه اینگونه می

.153، ص 2سنن ترمذي، ج -1

حجاب زن مسلمان 70

باید بر محیط اثر بگذاریم در زمستان همه جا سرما هست، اما باید خود را از سرما خوردگی حفظ کنیم.

م ابلیس استزن دا

.»است ها زنان دام شیطان« .)1(»النساء حبالة الشياط�«فرمودند: سالمپیامبر گرامی ا

شویم که جامعه امروزي در هر میاگر چنانچه انصافا کمی بیندیشیم,کامال متوجه هاي کجاي دنیا, در این دام گرفتار شده و شکار ابلیس گشته است، امروزه انسان

صفت در نظر دارند تا هرکجاي دنیا این دام را بگسترانند و مسلمین را از راه شیطانن شا راست منحرف سازند, تا در این دام اسیر شده شکار فحشاء گردند و نیروي ایمانی

نابود گردد و باطل بر آنها پیروز شود.ساختن زن از منزل و به کارگماردن او در کارخانه و اداره و آزادگذاشتن آري، خارج

باشد، تجربه ثابت کشاندن جامعه انسانی می نمودن این دام شیطانی و به انحراف او, پهنجامعه را به انحراف نموده و کشورهائی که طرفدار آزادي اند نیز گواهند که آزادي زن

کند، لذا اسالم جهت انسداد اینگونه مفاسد و کشاند و فساد اخالقی رواج پیدا می میمورد را نداده و حق تماس با بیگانگان را از او سلب رهائی از آن به زن اجازة خروج بی

نموده است، زیرا پیشگیري بهتر از درمان است.

ولفظها سهم مرأةـال حلظات فإن النساء الطةو� إياك«فرمایند: برخی از حکماء مینمودن با کردن زن تیري و صحبت از مخالطت با زن بپرهیز، زیرا به گوشۀ چشم نگاه« .)2(»سم

تمش وال األسد وراء امش«فرماید: نیز می و حضرت سلیمان. »وي سمی کشنده است

.177، ص 2، ج القديرفيض -1

.177، ص 2، ج فيض القدير -2

71 حجاب زن مسلمان

رفتن یعنی راه .»راه مروپشت سر شیر راه برو لیکن پشت سر زن هرگز « )1(»مرأةـال وراءباشد، زیرا شیر رفتن پشت سر زن کمتر می پشت سر شیر به مراتب خطرش از راه

باشد. خطرش جانی است که زن خطرش مربوط به ایمان می

هاي پنجگانه دستورات و راهنمائی

نمودن حکم حجاب دستوراتی دیگر را صادر خداوند براي آخرین بار و جهت تکمیلآغاز نمود و آنان را ین احکام نخست از خانوادة پیامبرنمودن ا ت پیادهفرمود و جه

� ﴿ اینگونه مورد خطاب قرار داد: حد � لس �� ٱ ء نسا ٱ من كأ .]33[األحزاب: ﴾ء لنسا

عامه درجه و رتبۀ شما مانند زنان .»اي زنان پیامبر، شما مانند هیچیک از زنان امت نیستید«انتخاب نموده، و امهات المؤمنین <نیست، خداوند شما را به زوجیت سیدالمرسلین

رود) گردانیده است، لهذا اگر بهترین نمونۀ تقوا و طهارت را (چنانکه از شما توقع میاي نشان دهید ارزش آن نزد خداوند متعال خیلی زیاد است، و فرضا اگر حرکت ناشایسته

شود، خالصه حیثیت شما ز به همین نسبت خیلی سنگنین تمام میاز شما سر زند آن نی

يتن «خواه از جنبۀ نیکی باشد یا بدي نسبت به زنان دیگر ممتاز است. ق البته اگر »إن ات

این امید یعنی فقط به این نسبت و تعلق اکفتا نکنید و به ،تقوا و پرهیزگاري را پیشه کنیدهستیم ننشینید، بلکه تقوي و اطاعت از احکام الهی شرط این که ما ازواج رسول اهللا

فضیلت و امتیاز شماست، اکنون دستوراتی چند, براي ازواج مطهرات و سایر زنان امت گردد. بیان می

فرمان اول

ن ضع � ف� ﴿ اگر ضرورتی پیش آمد که شما از پس پرده مجبور به تکلم با ﴾ ل قو ل ٱب

.177، ص 2، ج فيض القدير -1

حجاب زن مسلمان 72

نامحرم شدید, در گفتار نرمی نشان ندهید و از لطافت کالمی که طبیعتا در صداي زن

ي يف قلبه مرض «نهفته است بپرهیزید.

چون در این صورت کسی که در »�يطمع اذلافتد، در چنین مواضع آن صداي طبیعی می قلبش مرض نفاق و زنا موجود است در طمع

عروفا «و فطري را قصدا عوض کنید، ،و موافق با قاعدة عفت سخن گوئید »وقلن قوال مکه این روش سخن گفتن از حفاظت حیا ,یعنی طرف از سخن شما چنین برداشت نماید

.)1(و عفت است نه از اثر بداخالقیگفتن با مردي پیش هرگاه ضرورت سخن همسران پیامبریت شده که برخی از روا

فرماید: . شاعر می)2(گذاشتند تا صدایشان تغییر یابد آمد، دست خود را بر دهان می میــمور ــان س ــت ج ــی آف ــت نرم هس

بــرد جــان خــار پشــت و زدرشــتی مــی

فرمان دوم

ج ن ��ج و� �يوت�ن � ن وقر ﴿ ٱ هلية � ل ٱ ��هایتان بمانید و خـارج در خانه«﴾ و� �

.»شدن زمان جاهلیت نگردید مانند خارجآید، چنانکه تبرج از مادة برج و از باب تفعل است، برج به معنی قلعه، کاخ و قصر می

� ﴿ در قرآن آمده است: نما� م يد ت�ونوا ٱ ر�� شيدة بروج � كنتم ولو ت مو ل هرکجا « ﴾م

نزد برخی . »هاي بسیار مستحکم قرار گیرید تان خواهد آمد، گرچه در قلعه باشید مرگ به سراغ

ت ال «گویند: هرگاه زن از برج و قصرش خارج شود می ج رب ةـت أ ر .)3(»م

حد فاصلی میان مرد و زن اجنبی بوجود آورد و ,خداوند در ابتدا با نزول آیۀ حجابنمودن را براي آنان ممنوع قرار داد، بعد از به این طریق روبرو قرارگرفتن و باهم صحبت

آن حکم غض بصر را براي آنان صادر فرمود و به زن دستور نقاب و برقع داد، در اینجا

.132، ص 7، ج معارف القرآنتفسیر -1

.170، ص روح البيانتفسیر -2

.170، ص 7، ج روح البيان -3

73 حجاب زن مسلمان

هاي تان بمانید و از آن خارج نگردید، این آخرین و بهترین فرماید: شما زنان در خانه مینمودن به این حکم, رابطه مرد و زن ي تمام امراض باطنی است تا با عملنسخه شفا, برا

اجنبی کال قطع گردد، زیرا خداوند از ضعف و ناتوانی انسان در برابر مسائل جنسی و هاي گرفتاري جوانان در این رابطه آگاه است و این تنها راهی است که جامعه از زیان

گراید و ند و عفت و پاکدامنی زن به تباهی نمیما خودآرائی و خودنمائی زن محفوظ می مانند. مردان نیز از تحریک و سر به هوائی دور می از آیۀ فوق به دو مطلب اشاره شده است:

پسندد که از خانه بیرون رود، بلکه مقر فرماندهی خویش را خداوند براي زن نمی -1اري مشغول باشد، به عبارتی دیگر د محکم نگه داشته، زینت خانه قرار گیرد و به کار خانه

باشد. حجابی که شرعا مطلوب است حجاب بالبیوت میاگر مجبور به خروج شد، همراه با اظهار زینت نباشد، بلکه با پوشیدن جلباب و -2

مقنعه تمام بدن خود را از سر تا قدم بپوشد. (تفصیل این مطلب در بحث یدنین بیان شد).

ها براي زنان واجب و خروج مطلقا ماندن در خانه ﴾�يوت�ن � ن وقر ﴿: گویا از آیه

اشاره شد که خروج اضطراري ﴾ن ��ج و� ﴿: ممنوع و حرام قرار داده شد و از آیۀممنوع نیست آن خروجی ممنوع است, که جهت گردش و تفریح در بازار و اظهار زینت

.)1(باشد

هلا ليس يع� - مضطرة إال اخلروج يف نصيب للنساء ليس«فرمودند: پیامبر گرامیرفتن از خانه حقی ندارند، مگر کسی که مجبور باشد یعنی زنان در بیرون« .)2(»- خادم

فرماید: می /شیخ سعدي، »خدمتگذار نداشته باشد

.133، ص 7، ج معارف القرآن -1

.392، ص 16، ج العامل كنز -2

حجاب زن مسلمان 74

چـــو زن راه بـــازار گیـــرد بـــزن

ــو زن ــین چ ــه بنش ــو در خان ــه ت وگرن

ــاد ــان چشـــم زن کـــور بـ ز بیگانگـ

چـو بیــرون شـد از خانــه در گـور بــاد

ــان ــا زن خـــوب و فرمـ ــر و پارسـ بـ

ــا ــش را پادشــ ــرد درویــ ــد مــ کنــ

هرکرا خانه آبـاد و همخوابـه دوسـت

خــدا را برحمــت نظــر ســوي اوســت ج

ــوب روي ــد زن خ ــتور باش ــو مس چ

ــوي ــت شــ ــدار او در بهشتســ بدیــ ج

ة إن «فرمودند: روایت است که رسول اهللا بن مسعوداز حضرت عبداهللا المرأ

�ها خرجت فإذا عورة، يطان، استرش قرب الش �عر يف و� ر�ها وجه من ت�ون ما وأ

همانا زن تمام وجودش عورت است، هرگاه از منزل خارج شد شیطان بر او تسلط « .)1(»بيتهاحالتی که زن با پروردگارش دارد زمانی است که در کنج خانه اش قرار ترین یابد و نزدیک می

.»گیردشدن شیطان بر کند که خروج زن از خانه با مسلط این حدیث با صراحت تمام بیان می

او مساوي است و ظاهر است که هرگاه شیطان بر شخصی مسلط باشد او را بر اعمال ها مزین ها و ماتیک دارد و این در صورتی است که زن خود را با انواع رنگ شیطانی وامی

خارج و ادکلن بیرون رود، اینگونه زنان در قیافۀ ابلیس ساخته، با آرایش کامل، با عطر

ة إن «فرمودند: گردند، چنانکه رسول اهللا میى فإذا شيطان، صورة يف �قبل المرأ

رأ

حد�م ة، أ

عجبته، امرأ

ت فأ

هله، فليأ

.)2(»�فسه يف ما يرد ذلك فإن أ

دهد هرگاه یکی از شما زنی آید و در صفت شیطان پشت می همانا زن در صفت شیطان می«را دید و او را در شگفت انداخت فورا به اهلش مراجعه نماید، زیرا این عمل آنچه را در قلبش

.»بخشد پدید آمده تسکین می

ده است، در این حدیث زن زیبا در صفت وسوسه و إضالل به ابلیس تشبیه داده ش

.93، ص 3صحیح ابن خزیمه، ج -1

.389، ص 2، ج فيض القدير -2

75 حجاب زن مسلمان

آورد و انسان را به استراق نظر دعوت زیرا رؤیت آن قوة شهوانی را به جوش درمییعنی هرگاه مردي با ،کند, در جمالت آخر حدیث, عالج آن براي مردان ذکر شده می

زنی برخورد نمود حسن و جمالش او را در تعجب انداخت فورا به اهلش رجوع نموده ء نماید، زیرا این عمل در تسکین نفس و دفع وسوسه نقش و غریزة شهوانی خود را ارضا

مؤثري دارد.

ما«فرمودند: در حدیث دیگر پیغمبر �ة �

ر�ها يلجدوا قوم ىلع �مرت استعطرت امرأ

تا بوي خوش آن را هر زنی که عطر بزند و بر قومی بگذرد « .)1(»زا�ية �� و� ، زا�ية ف� .»استشمام نمایند او زناکار است و هر چشمی که به او نگاه کند زانی است

هرگاه زن آزاد باشد نفس او روز بروز تقاضاهایش بیشتري از او دارد گفته شده که آید، هرگاه مرد مثال زن مانند کبوتر است، زمانی که پر و بالش بروید به پرواز درمی

هاي فاخره و جواهرات گران قیمت مزین و آراسته کرد، نشستن در همسرش را با لباس ,خانه برایش مشکل است، لیکن این وظیفه مرد است که با تسلط خویش بر همسرش

مانع از تسلط شیطان باشد و کمترین فرصتی را به او ندهد.

فرمان سوم، چهارم و پنجم

قم ﴿لو ٱ ن وأ كو ٱ وءا�� ة لص طع ة لز

ٱ ن وأ نماز را برپا دارید، زکـات بدهیـد، «﴾ ۥ ورسو� �

آیند و بـراي این فرامین پنجگانه از مهمات دین به شمار می .»خدا ور سول را اطاعت کنید .)2(عموم زنان مسلمان هستند

این دستورات عام اند

مختص به ازواج مطهرات است و زنان ﴾�يوت�ن � ن وقر ﴿: برخی معتقدند که آیۀ

.91، ص 3صحیح ابن خزیمه، ج -1 .131، ص 7تفسیر معارف القرآن، ج -2

حجاب زن مسلمان 76

پرسیم کردن و حبس زن در اسالم مطرح نیست، ولی ما می امت چنین نیستند، زیرا زندانیاست که این قسمت را نیز ک از اوامر مخصوص به زنان پیامبردر این آیه کدامی

یک از مخصوص بدانیم، حاال شما در دستورات پنجگانه فوق فکر کنید و بگوئید که کدامآنها مربوط به همۀ زنان نیست، آیا الزم نیست که زنان متقی باشند؟ آیا آنها اجازه دارند

آمیز گویند؟ آیا آنها مجاز هستند که در سخن نرمی نشان دهند و با مردان سخن تحریککه مانند جاهلیت پیشین خود را زینت نمایند؟ آیا سزاوار است که نماز و زکات را ترك

ا و رسول را فرمان نبرند؟ در صورتی که تمام این اوامر مربوط به همۀ زنان کنند و خد

مخصوص به زنان ﴾�يوت�ن � ن وقر ﴿ مسلمان است، پس چه دلیل وجود دارد که باشد نه به دیگر زنان؟ پیامبر

اي زنان پیامبر شما مانند «گوید: برداشت اشتباه مردم به خاطر اول آیه است که میولی این اسلوب هیچ فرقی ندارد با این که شما به فرزندتان بگوئید اي » یگر زنان نیستیدد

پسر من! تو مانند دیگر پسران نیستی که در کوچه و بازار گردش کنی و حرکات و افعال این سخن شما این مفهوم را ندارد که حرکات نامناسب، ،نامتناسب را مرتکب شوي

ر بارة فرزندان دیگران پسندیده و نیک است، هدف اینست که گشتن د ادبی و در کوچه بیخواهد شریف و نجیب معیار اخالق و محاسن و فضایل تعیین شود تا هر پسري که می

باشد خود را با آن معیار مطابقت دهد، قرآن نیز این روش را براي راهنمائی زنان دي داشتند و برگرداندن آنها برگزیده، زیرا زنان عرب به مانند زنان اروپاي امروزي آزا

اجتماعی به دست خود پیامبر مطابق دستورات اسالمی و تعلیم، حدود اخالق و قیودگرفت، در این شرایط اسالم به امهات المؤمنین با ظابطه و اسلوب صورت می اکرم

.)1(خاصی اهتمام و توجه نمود, تا آنان سرمشق و چراغ هدایت زنان دیگر باشند

حجاب موالنا مودودي. -1

77 حجاب زن مسلمان

مفسرین در این مورداقوال کنیم: دانند، ما در اینجا به نقل چند عبارت اکتفا می مفسرین نیز مفهوم آیه را عام می

مراد ىلع مجيع القراءات أمرهن ريض اهللا عنهن بمالزمة ابليوت وهو أمر ـوال« -1ج ها منظور از آیه اینست که خداوند ازوا مطابق با همه قرائت« )1(»مطلوب من سائر النساء

ها امر نموده و این امریست که از همۀ زنان مطلوب مطهرات رضی اهللا عنهن را به مالزمت خانه .»استاینها آدابی « .)2(»و�ساء األمة تبع هلن يف ذلك هذه آداب أمر اهللا بها �ساء انليب « -2

را به آن دستور داده و زنان امت در این دستور تابع آنان خداوند زنان پیامبر هستند که .»باشند می

مع� ألزمن يا �ساء انليب بيوت�ن واثبنت يف مساكن�ن واخلطاب إن اكن ـوال« -3 یه چنین است که اي همسران پیامبرمعنی آ« )3(»لنساء انليب فقد دخل فيه غ�هن

ن خطاب گرچه متوجه همسران بمانید، ایهایتان را الزم بگیرید و در مساکن خویش خانه .»است لیکن زنان دیگر هم مشمول این فرمانند پیامبرمرأة من لزوم بيتها واالن�اف عن اخلروج منه إال ـإشارة إىل ما يلزم ال« -4

نشدن از آن، اشاره است به آنچه بر زن الزم است در اداره امور خانه اش و خارج« .)4(»لرضورة .»ضرورتمگر براي

فقد دخل بليت و�ن اكن اخلطاب لنساء انليبمع� هذه اآلية األمر بلزوم ا« -5شده، گرچه خطاب براي معنی آیه اینست که به اداره خانه دستور داده « .)1(»غ�هن باملع�

.»اند است، اما زنان دیگر نیز معنا در این حکم شامل زنان پیامبر

.7، ص 11، ج معانیـروح التفسیر -1

.490، ص 3تفسیر ابن کثیر، ج -2

.170، ص 7، ج روح البيان -3

.570، ص 3البن عربی، ج أحكام القرآن -4

حجاب زن مسلمان 78

جواز خروج اضطراريبه این معنی نیست که زنان به هـیچ وجـه استقرار فی البیوت و نهی از خروجدستور بعد از نـزول ایـن آیـه ازواج مطهـرات را از خانه خارج شوند، زیرا پیامبر حق ندارند

برد و به آنها براي زیارت والدین، براي اداي حج و عمره و در غزوات نیز همراه خود می داد. ان نزدیک اجازه میعیادت مریضان و تعزیت خویشاوند

در روایات صحیحه وارد است که به جز حضرت زینب بنت جحش و حضرت سوده رفتند، به حج می طهرات همیشه بعد از وفات آن حضرتبقیه ازواج م ببنت زمعه

ج جهاد�ن «فرمودند: زیرا رسول اهللاو هیچیک از . »جهاد شما حج است« )2(»احل

کرد، و پیامبر آنان را محکوم نمیاین عمل امیرالمؤمنین حضرت علی اصحاب حتی

ذن قد «بعد از نزول حجاب فرمودند: ن ل�ن أ

رجن أ

به اشما اجازه « )3(»حلاجت�ن خت

پس مطلب از استقرار فی البیوت اینست که زنان ، »داده شده که جهت نیازتان بیرون رویدمورد و گردش در کوچه و بازار در خانه بمانند و از خروج و دخول بیدر اغلب اوقات

هاي مردم جدا خودداري نمایند، و اگر نیاز مبرم جهت خروج پدید آمد، با رعایت و خانه توانند خارج گردند. حجاب و به اندازة نیاز می

.179، ص 14قرطبی، ج تفسیر -1 .402، ص 1بخاري، ج -2 .کتاب 707، ص 2بخاري، ج -3

حجاب از خویشاوندان

نشینی را بـراي خانه ﴾�يوت�ن � ن وقر ﴿: که خداوند با نزول آیۀ در گذشته خواندیدلیکن با وجود ماندن در ,زنان واجب قرار داد، و بدین ترتیب آنان را از اختالط باز داشت

توان به فلسفه حجاب دست یافت. بند و باري آنجا رایج باشد بازهم نمی خانه، اگر بیرد, با وجودي که نامحرم هستند، لیکن با دید محرمیت به هاي نزدیک م عموما فامیل

ین مورد اما ببینیم که حکم اسالم در ا ،دانند شود و آنان را از اهل خانه می آنها نگاه می

إيا�م «فرمودند: کند که رسول خدا روایت می چیست؟ حضرت عقبه بن عامرخول آنگاه مردي از انصار ، »زنان جدا خودداري نمائیداز واردشدن بر « »النساء ىلع وادل

رسول يا«پرسید: يت ا�فرأ

مو أ

مو :قال ؟احل

برادر شوهر اي رسول خدا! « .)1(»الموت احل

یعنى خلوت کردن . »اند فرمودند: اینها مرگ ؟ آن حضرتشوهر) چطور شاوندانی(خو است.نزدیکان شوهر با زن مرگ آور

خویشاوندان نزدیک مرد را که چرا آن حضرت,در اینجا این نکته قابل توجه استبراي زن موت قرار داد؟ چون عموما به خاطر خویشاوندي که در میان است از این افراد

گوید فالن کنند، زن می غفلت و اطمینان نیز وجود دارد و مردم تصور و گمان بد نمیشخص برادر شوهر من است، چطور از او در حجاب باشم؟ فالنی پسر عمو و او پسر

و آن پسر دائی و دیگري پسر خالۀ من است، بدین صورت آنها را مثل برادر تصور عمه کند، لیکن همۀ این افعال و تعلقات خندد و شوخی می کند، می نموده با آنها صحبت می

باشند، اگر اینها برادرند پس چرا ازدواج با آنان درست است؟ محرم ناجا یز و حرام می

.139، ص 1ترمذي، ج -1

حجاب زن مسلمان 80

اند با او ازدواج نماید و کسی که ازدواج با او درست است کسی را گویند که تا ابد نتو محرم نیست و حجاب از او واجب می باشد.

درخواست زنان و پاسخ پیامبر

کند که زنان, می روایت با سند خویش از حضرت انس :حافظ ابوبکر بزارحاضر شده عرض کردند، یا رسول اهللا! مردان در راه خدا جهاد خدمت رسول اهللا

کنند و از این طریق فضل و برتري را کسب نموده اند، ما چه عملی انجام دهیم تا می

و –من �عدت «فرمودند: مجاهدین برسیم، آنگاه رسول اهللا بتوانیم به درجه و مرتبهأ

ها تدرك �مل المجاهد�ن يف وها من�ن يف بيتها فإ�

لكمة �

هر « .)1(»سبيل ا� �عاىلاي دیگر مانند آن فرمود) بدون شک او مرتبه شخصی از شما که در خانه بنشیند (یا کلمه

.»نماید کنند, کسب می مجاهدین را که در راه خدا جهاد می

را عام دانسته و خود ﴾�يوت�ن � ن وقر ﴿: شود که زنان آیۀ از این حدیث معلوم میبه آنها نفرمود که آیه متوجه شما نیست و دانستند و رسول خدا مشمول آن می را نیز

مخصوص ازواج مطهرات است، بلکه آنان را جهت ماندن در خانه تشویق کرد تا جائی گردد که که این نشستن را براي آنها یک نوع جهاد در راه خدا دانست، نیز معلوم می

ان در غزوات قبل از نزول حجاب بوده است، از اینجا بود که آنان وقتی که آن شرکت زنو ثواب مساوي آن فضیلت را از دست دادند عمل دیگري درخواست نمودند که در اجر

نشینی را برایشان بهترین عمل دانست. خانه باشد و آن حضرت

.491، ص 3تفسیر ابن کبیر، ج -1

81 حجاب زن مسلمان

مهنة « فرمودند: روایت است که رسول اهللا حدیثی دیگر از حضرت انس شاء إن المجاهدين جهاد تدرك بيتها يف إحدا�ن فعالیت هریک از شما کار و «. )1(»ا�

.»کند إن شاء اهللا تعالی اش, با عمل مجاهدین برابري می زنان در خانه

بهترین هدیه براي زن

رمودند: روزي رسـول ف روایت است که حضرت علی /از حضرت حسن بصري

ي «از ما پرسیدند: خداء أ ة خ� يش

هـیچکس از » براي زن چه چیز بهتر است؟« »للمرأ

برگشتم، گفتم: اي دختر لحاضرین نتوانست جوابی بگوید، هنگامی که من نزد فاطمه لاي پرسیدند و ما جواب نـدادیم، حضـرت فاطمـه ! رسول خدا از ما مسئلهمحمددند: از شما چه پرسید؟ گفتم: فرمود: براي زن چه چیـز بهتـر اسـت؟ فرمـود: شـما فرمو

جواب ندادید! گفتم: خیر، فرمود: براي زن چیزي بهتر از این نیست که او مـرد بیگانـه و شـب هنگـام دوبـاره بـه مجلـس آن فرمایـد: مـی رد بیگانه او را نبیند، حضرت علیم

اي از ما پرسـیدید و مـا ل خدا! شما مسألهحاضر شدم و عرض کردم: یا رسو حضرتمرد بیگانه او را جواب ندادیم، براي زن بهتر از این چیزي وجود ندارد که او مرد بیگانه و

کـدام شـخص آن را گفـت؟ گفـتم: »ومـن قـال ذلـك «فرمودنـد: نبیند، آن حضـرت

ها بضعة م� «فرمود: لفاطمه اي از تن مـن گفته همانا فاطمه پاره راست« .)2(»صدقت إ� .»است

.409، ص 16، ج كنز العامل -1

.325، ص 5، ج كنز العامل -2

حجاب زن مسلمان 82

گردد که ماندن زن در خانه و به کـار از این حدیث و احادیث گذشته چنین مفهوم میشدن و از چشم بیگانگان و افراد اوباش و دیوصفت, دورماندن، و فعالیت در آنجا مشغول

رسد. می گردد، و به مقام و مرتبه مجاهدین براي زن بهترین عبادت محسوب می ترین زینت زن حفـظ حجابسـت ارزنده اي زن از فاطمه به تو اینگونه خطابست

فرمــان خــدا قــول نبــی نــص کتابســت

از بهر زنان افضـل طاعـات حجابسـت

تسلیم و ترك اختیار

گویند: زن نصف جامعه است چرا در خانه بیهوده بماند؟ ماندن او در خانـه بعضی میکار کنیم، اگر زن براي کار از خانه خـارج جامعه را از کار بی بدین معنی است که نصف

شود. شود, بدان معنی است که نتیجه دوچندان میپندارند که باید دانست که این گفتۀ کسانی است که از اسالم بیگانه هستند و چنین می

گوینـد: زن بایـد ماننـد مـرد آزادي ساختن اوست مـی نشینی زن مصادف با محبوس خانهداشته باشد, هروقت خواست از خانه بیرون رود و با هرکس خواست پیمان دوستی ببندد و قوانین دیگري که خود انسان براي پیشرفت زندگیش وضع نموده است، انجام و اجراي

آن قوانین براي زنان جایز است. در اینجا یک حد فاصل وجود دارد و آن این که قوانین حیاتی مسلمین را پروردگارجهانیان وضع نموده، برخالف کفار که قوانین آنها ساختگی است و تفاوت میان این دو

داند کدام حکم, به بر همگان واضح است، خداوند ذاتی علیم و خبیر است و خوب مینفع بندگان و کدام به ضررشان است، لذا آنچه به فایده انسان است آن را مشروع و آنچه

است، از اینجاست که مسلمان باید در مقابل دستورات ار دادهه ضرر آنها است ممنوع قربگشائی و اعتراض را ندارد، زیرا از آینده باخبر الهی سر تسلیم فرود آورد و حق لب

83 حجاب زن مسلمان

من لمؤ �ن وما﴿ فرماید: نیست و نتیجۀ اعمال برایش نامعلوم است، چنانکه خداوند می ٱ ق� إذا منة مؤ و� م ۥ ورسو� �

ن راأ

م من �ة � ٱ لهم ي�ون أ

.]36[األحزاب: ﴾رهم أ

هرگاه خدا و رسول امري را فیصله نمودند، هیچ مرد و زن مؤمنی اختیار ندارد در مقابل حکم «

این آیه به عنوان یک اصل در باب تسلیم و ترك اختیار و .»خدا و رسول اظهار نظر کنداند، در ت که خدا و رسول براي ما پسندیدهاعتراض است، زیرا خیر و خوبی در امري اس

ن وع� ﴿ فرماید: جاي دیگر می ت� أ بسا چنین است که « ﴾ل�م خ� وهو ا ش� رهوا

یعنی ممکن است در .»فهمید در حالی که فایده شما در آنستتان ناگوار ب شما چیزي را براي

ن ع� ﴿ ها آب حیات یافته شود. تاریکی أ بسا « ].216: ة[البقر ﴾ل�م � وهو ا ش� �بوا

یعنی امکان دارد در شکر, که .»چنین می شود که آنچه مورد پسند شماست برایتان بد است خیلی شیرین است سم کشنده جا گذاشته شود.

گردد، نیز اگر عموما عرف و عادت چنین است که کار شخص محبوب، محبوب میگذارد و اي بداند که جز این طبیبی نیست خودش را کامال در اختیار وي می زده مصیبت

خواهد یا نخواهد هر حالتی که برایش نماید و دلش ب دادن بدنش خودداري می از حرکت پیش بیاید رضایت بخش است.

فرماید: حافظ می نشاند قهر دوسـت عاشقان را گر در آتش می

تنگ چشمم گر نظر در چشمۀ کـوثر کـنم

از اینجاست که مسلمین در مقابل احکام الهی به هیچ عنوان حق دخالت را به عقل نخواهند داد.

رسالت زن

هل ىلع راع الرجل «فرمودند: پیامبرة و �نهم، مسئول وهو بيته، أ

ىلع را�ية المرأ

ه �علها �يت

در مورد مرد امیر است بر اهل بیت و اوالدش و «. )1(»�نهم مسئولة و� ،وودلکننده است، و در مورد آنها مسئول آنها مسئول است، زن نیز بر خانه و اوالد شوهر مواظبت

.»باشد میدهد که هریک از پدر و مادر نسبت به تربیت و نگهداري اهل این حدیث نشان می

در روز ,خانه وظایفی دارند و اگر چنانچه نسبت به آن کوتاهی از خود نشان دهندکار دهد. بنابراین، زن در خانه از کار بی خداوند آنها را مورد بازخواست قرار میرستاخیز

نیست و رسالتش در خانه در تربیت و ساختن نسل جدید بسی بزرگتر از اینست که خانه سازي را در را به قصد کارخانه و اداره رها کند، او خودش یک کارخانۀ عظیم انسان

کند، همۀ علماء و همترین محصوالت را به طبیعت عرضه میاختیار دارد که بزرگترین و مسازي تکوین یافته دانشمندان، کلیه نوابغ عالم بویژه پیامبران عظام در همین کارخانه آدم

اند و خداوند هدایت و رهبري بشر را به عهدة اینها گذاشته است. هنگامی که جامعه زن آورد زیان تایج مادي که بدست میسازد، در عوض برخی از ن را از خانه خارج می

رود، چنانکه برخی از آثار مادي نیز بیند و کلیۀ آثار معنوي بشر, از دست می بیشتري میآوردن پول بیشتر و احیانا خرج آن رود و علتش اینست که مادر, براي به دست از بین می

فرزند جوئی خود وقت روزانه اش را به عوض آموزش و تربیت صحیح در راه لذتکند و در مواجهه با فرزندش، آنقدر خسته و افسرده است که حوصله صرف کار دیگر می

شود و او را آور می هاي او برایش رنج زدن با او را ندارد و حتی اغلب خواسته حرف خواند. جو و پرمدعا می ستیزه

.347، ص 1بخاري، ج -1

85 حجاب زن مسلمان

نقش پدر در تربیت اوالد

ها� ﴿ فرماید: خداوند می �ين ٱ � ءا � قو منوا نفس�م ا

ه أ

].6[التحریم: ﴾�نار لي�م وأ

یعنی پدر که سرپرست .»تان را نیز از آتش جهنم نجات دهید اي مؤمنان، خود و اهل و عیال«خانواده است موظف است که خود بر احکام اسالمی عامل باشد و اهل و عیالش را که

و آنها را به عادات و اخالق اسالمی عادت تحت تکفل او هستند به طاعات مجبور کند دهد.

من حق الوادل ىلع الوادل ثالثة أشياء: أن �سن أسمه إذا ودل و�علمه «فرمودند: پیامبروقتی که -1از حق پسر بر پدر, این سه چیز است: « .)1(»الكتاب إذا عقل و�زوجه إذا أدرك -3ه عقل و فهم رسید قرآن را به او یاد دهد. زمانی که ب -2بدنیا آمد اسم خوبی به او بگذارد.

.»هرگاه به سن بلوغ و درك رسید او را ازدواج بدهدل ما«در حدیثی دیگر فرمودند:

ا وادل � ل من ودل

فضل �

دب من أ

هیچ « .)2(»حسن أ

.»بخششی که پدر به فرزندش عطا کند، باالتر از ادب خوب وجود نداردبنابراین، بر پدر الزم است که فرزندان را به فراگیري فرائض و واجبات مجبور کند و

گاه اسباب و وسائلی را که سبب به این طریق آنها را تربیت و تأدیب نماید، و هیچگردند, در دسترس آنان قرار ندهد. پدر باید با تربیتی و فساد اخالقی فرزندان می بی

فت اهل و عیالش مواظبت نماید و با ارتکاب افعال خوب و هوشیاري کامل از حیا و عپسندیده خانواده اش را از آتش جهنم دور نگه دارد، زیرا اگر محیط خانواده سالم باشد و

گیرند و اگر فرهنگ غیر اسالمی قرآن و سنت آنجا حاکم باشد, فرزندان از آن رنگ می پسندند. ند و همان روش را مییاب پیاده شود, اوالد نیز به همان جهت تمایل می

آیات مربوط به حجاب با تفصیل بیان شد از خداوند مسألت دارد که مؤمنین و

.16، ص الغافلني ةتنبي -1

.17، ص 2سنن ترمذي، ج -2

حجاب زن مسلمان 86

مؤمنات را توفیق عمل عنایت بفرماید، در اینجا یکی دیگر از مسائل که بازهم مربوط به گردد. حجاب است بیان می

خروج زنان به مساجد

نگارند: در مورد خروج زنان به مساجد چنین می /امام العصر انورشاه کشمیريبه نمـاز جماعـت گردد که زنان در زمان پیامبر می از بسیاري احادیث چنین مستفاد

کردند و در این باره احادیث قولی نیـز موجـود اسـت، چنانکـه رسـول اهللا شرکت می

لیکن بـا ،»هاي خدا از مساجد منع نکنیدکنیز« .»ال �منعوا إماء ا� عن المساجد«فرمودند: هایی قائل اند و متأخرین، خروج زنان را بـه وجود این فقهاء کرام رحمهم اهللا محدودیت

�ن اع�شـه «فرماید: مسجد مطلقا ممنوع قرار داده اند، چنانکه این حدیث ابوداود که میدرك رسول ا� ل

حدث ما قالت لو أ

بـ� �سـاء ت منع كما المسجد لمنعهن النساء أ

ا�يل این زمانه را کـه فرماید: اگر رسول اهللا است که میروایت لاز حضرت عایشه« »إرسفرمـود، یافت, البته آنها را از آمدن به مسـاجد نهـی مـی زنان چیزهایی را احداث نموده اند درمی

. »که زنان بنی اسرائیل منع شدند همانگونهاز رفـتن زوجـه اش بـه مسـجد چنانکـه در صـحیح نیز ناخشنودي حضرت عمر

نمایند. و کراهیت خروج از ابن مبارك و فقهاي دیگر این مطلب را تأیید می ،بخاري آمدهفرمایند: در اینجا سري وجود دارد و آن این می /امام العصر عالمه انورشاه کشمیري

که من در شریعت اسالم ترغیب و تشویقی جهت حضور زنان در مساجد مشاهده ، چنانکه حضرت عبداهللا ابن ام، البته برخالف آن احادیث زیادي روایت شده است نکرده

ة صالة «کند: روایت می از پیامبر مسعودفضل بيتها ىف المرأ

حجرتها ىف صالتها من أ

فضل �دعها ىف وصال�هانماز زن در خانه بهتر است از نمازي « .)1(»بيتها ىف صالتها من أ

.91، ص 1ابوداود، ج -1

87 حجاب زن مسلمان

که در چهار دیواري خانه بخواند، و نمازش در اطاقی که داخل سالن است بهتر است از نمازي .»که در سالن بخواند

این بوده که زنان به مسجد احت دارد بر این که رضایت پیغمبرحدیث صراین

إن اكن ال بد هلن من اخلروج فليخرجن «فرماید: نروند، چنانکه در حدیثی دیگر میاي به جز خروج اگر چاره« .»تفالت بدون ز�نة فال يتعطرن فإن فعلن هن كذا و�ذا

رایش باشد مواد خوشبو استعمال نکنند, اگر اینطور شان کامال ساده و بدون آ ندارند، باید خروج

. یعنی اگر هدف عبادت و رضاي خداست شرط همین )1(»کردند آنها چنین و چنان هستند است و اگر شخصی از این دستور سرپیچی کرد هدفش زنا و بدکاري است, نه عبادت.

حضرت ر آنست که در حدیث یکی دیگر از اسرا«فرماید: می :عالمه بدر عالم

لها، الرجال صفوف خ� «مرفوعا روایت شده: ابوهریره وها أ صفوف وخ� آخرها، ورش

ها آخرها، النساء لها ورش وهاي مردان, صف اول و بدترین آن صف آخر بهترین صف« .)2(»أ

.»اول استهاي زنان، صف آخر و بدترین آن صف است و بهترین صفاین حدیث شاید در مرحله اول براي شخص تعجب آور باشد که نماز امر معروف و

یابیم که این خوبی است این شر و بدي از کجا؟ لیکن بعد از کمی تفکر و تدبر درمیبدي در صفوف از ناحیه قرب مردان با زنان است، هر صفی از مردان یا زنان که با جنس

ر است، البته نه به این معنا که فی الحال خوب نیست، بلکه مخالفش نزدیک باشد آن شآن در شرف افتادن و لغزش خوردن است، گویا شر دور و برش را فرا گرفته و هرلحظه

احتمال دارد در فتنه بیفتند.

کند که زنان در نماز جماعت شرکت نکنند، البته چون بیان می ةاین حدیث اشارکه زنان را ,حاضرشدن به نماز جماعت کار معروفی بود, براي صاحب وحی مناسب نبود

هاي آن حضرت دارد، لیکن از گفته در زمان خود از این کار معروف و خوب باز

.332، ص 2، ج الفيض الباری -1

.96، ص 3صحیح ابن خزیمه، ج -2

حجاب زن مسلمان 88

. اصحاب گرامی )1(در عدم حضور بوده است گردد که رضایت پیغمبر ن مفهوم میچنیزنان را از آمدن به مر بودند و بعد از وفات آن حضرتکامال متوجه این ا پیغمبر

هایشان خانه« »لهن خ� و�يو�هن «که فرمودند: مسجد باز داشتند و به گفته رسول اهللا .»برایشان بهتر است، عمل نمودند

در این مورد با پدرش اختالف بپسر حضرت عبداهللا بن عمر حضرت بالل

رسول قال «فرمود: بنظر داشت، حضرت عبداهللا بن عمر للنساء ائذنوا ا�

إىل «پسرش فرمود: ، »زنان را به شب اجازه دهید که به مسجد بروند« .»بالليل المسجد ال وا�

ذن به خدا سوگند که ما به آنها این اجازه را نخواهیم داد، زیرا این « .»دغال �تخذنه لهن نأ

ن سخن در چون ای. »شدن به فتنه است اي براي نزدیک رفتن از خانه براي آنها بهانه بیرون .)2(به پسرش ناسزا گفت لگفته شد حضرت ابن عمر مقابل فرمودة رسول اهللا

جهت اداي نماز از منزل خارج آمده که زنی در زمان رسول اهللار در حدیثی دیگ .)3(شد، ناگهان مردي با او روبرو شد، او را بر زمین زد و خواسته اش را برآورده نمود

از زمان آن که شرایط بعد از حضرت رسول اهللا در اینجا این نکته قابل توجه استکه یک نفر جوان بود و از بن عمربود و حضرت بالل از پسر ا تغییر یافته حضرت

احوال دنیا آگاهی بیشتري داشت، بر این اعتقاد بود که خروج آنان حتی اگر جهت رفتن گردد، این کار خیر را بهانه گرفته، برخی از آن به مسجد باشد بازهم سبب فتنه و فساد می

براي زنان از ماندن در خانه را کنند، به همین علت اصحاب پیغمبر سوء استفاده می دانستند. رفتن به مساجد بهتر می

هم فاجر خالی نیست، در زمان آن حضرتدنیا در هیچ زمان از افراد فاسق و فرماید: گشتند. خداوند می افرادي بودند که دنبال فتنه و فساد می

.322، ص 2، ج البدر الساری إلی فيض الباری -1

.74، ص 1سنن ترمذي، ج -2 .175، ص 1سنن ترمذي، ج -3

89 حجاب زن مسلمان

� ٱ ة يو � ٱ � ۥ� قو جبك �ع من �اس ٱ ومن ﴿ ٱ هد و�ش يا� � � وهو ۦبه قل � ما ��

�ذا ٢٠٤ صام � ٱ ٱ � س� تو� لنس ٱو ث ر � ٱ لك و�ه �يها سد �ف ض �� ٱو ل �ب � �

زندگانی دنیا ترا ها کسی هست که سخن او در باب از انسان« ].205–204: ة[البقر ﴾٢٠٥ فساد ل ٱ

گیرد، در صورتی که او به شگفت درمی آورد و خدا را به آنچه در دل وي هست گواه میترین ستیزندگانست و چون در زمین ریاست پیدا کند بشتابد تا در آنجا تباهی کند و سخت

.»کاري را دوست ندارد زراعت و مواشی را نابود سازد و خدا تباه

یغ بود، رت است که أخنس بن شریق مردي فصیح و بلشأن نزول آیه به این صوآمد، خود را حامی اسالم معرفی نموده، بسا اوقات به می هرگاه در خدمت رسول اهللا

تر از او کسی نیست، وقتی که از کردند که مخلص کرد، مردم تصور می درد اسالم گریه میفقاء و همفکران خود کرد، به ر شد برخالف اسالم و مسلمین کار می مجلس بلند می

داد که حیوانات مسلمین را بکشند، زراعت آنها را ویران کنند و زنان مسلمین دستور میرا مسخره کنند و مسلمانان فقیر و تنگدست را آزار برسانند، خداوند با نزول این آیه راز

گرچه گر معرفی نمود که در پی تخریب اسالم است, او را افشاء نمود و او را مردي حیله .)1(دهد ظاهرا خود را مسلمان جلوه می

. )2(گویند: منظور از اهالك حرث, زناکاري و از اهالك نسل, لواطت است بعضی مییعنی این شخص سبب ترویج فساد در جامعه بود و خداوند فساد و اهل آن را دوست

ندارد.زمانی که از احوال دنیا باخبر شد رأي شخص خود را چنین لحضرت عایشه

ى لو «اظهار داشت: رسول رأ حدث ما ا�

ب� �ساء منعت كما المسجد لمنعهن النساء أ

ا�يل از رفتن به دید، آنان را اند می آنچه را که زنان احداث نموده اگر رسول اهللا« .)3(»إرس

.353، ص 1، ج بني الفرقان -1

.96، ص 1، ج روح الـمعانی -2

.71، ص 1سنن ترمذي، ج -3

حجاب زن مسلمان 90

.»داشت، همانگونه که زنان بنی اسرائیل بازداشته شدند مسجد باز می

بندي احادیث دسته -2اذن مطلـق. -1بنـدي نمـود: توان چنین دسـته را در این باره می احادیث پیغمبر

جـواز -4ممنوعیت خروج براي جمعه باسـتثناء عیـدین. -3محدودیت خروج به شب. تشویق و ترغیـب زنـان جهـت -6کراهیت خروج براي عیدین. -5خروج براي عیدین.

نماز در منزل.

اذن مطلق�يه �ن سالم �ن « -1

ذنت إذا انلىب عن أ

ة استأ

حد�م امرأ

أ

فال المسجد إىل

روایت است که هرگاه همسر یکی از شما اجازه از سالم از پدرش از پیامبر« .)1(»�منعها .»خواست که به مسجد برود آن را منع نکنید

ىب �ن « -2ن هر�رة أ

رسول أ إماء �منعوا ال :قال ا� مساجد ا� ويلخرجن ا�

فرمود: کنیزان خدا را از مساجد روایت است که پیامبر از حضرت ابوهریره« .)2(»تفالت .»خدا بازندارید و هرگاه خارج شدند باید بدون زینت و آرایش خارج شوند

محدودیت خروج به شبذن�م إذا :قال انلىب عن ب �مر ابن عن « -1

بالليل �ساؤ�م استأ

المسجد إىل

ذنوافرمود: هرگاه زنان شما به روایت است که پیامبر باز حضرت ابن عمر«. )3(»لهن فأ

.»شب اجازه خواستند که به مسجد بروند آنان را اجازه بدهید

.788، ص 2صحیح بخاري، ج -1 .94، ص 1ابوداود، ج -2

.148، ص 3، ج ورواه اجلامعة إال ابن ماجه، نيل األوطار 119، ص 1بخاري، ج -3

91 حجاب زن مسلمان

زنان را « .)1(»بالليل المساجد �ساؤ�م �منعوا ال عن انلىب ب�ن ابن �مر « -2 .»رفتن به مسجد به شب منع نکنیداز

ممنوعیت خروج جهت نماز جمعه باستثناء عیدینمعة :قال انلىب عن شهاب بن طارق �ن « -1

ىف مسلم لك ىلع واجب حق اجل

ر�عة إال مجاعة و مملوك �بد أ

ة أ

و امرأ

و صىب أ

گوید: می طارق بن شهاب « )2(»مر�ض أ

فرمود: جمعه حق و واجب است بر هر مسلمان که آن را با جماعت ادا کند، مگر بر رسول اهللا .»مریض -4پسر نابالغ. -3زن. -2غالم و برده. -1چهار گروه:

فرماید: این حدیث مرسل جید است و عبیداهللا بن محمد العجلی آن می /امام بیهقی را مسند شمرده و گفته طارق از ابی موسی روایت نموده است.

ملا انليب أن جديت حدثت� األنصاري عطية بن الرمحن عبد بن إسماعيلقال « -2 أنا: فقال السالم عليه فرددنا فسلم ابلاب ىلع فقام عمر فأتانا بيت يف األنصار �ساء مجع

�رش�ن ال أن ىلع أتبايعن: قال رسوهل و اهللا برسول مرحبا فقلنا إيل�ن اهللا رسول رسول يده مد و ابليت داخل من أيدينا فمددنا نعم: فلنا قالت تزن�؟ ال و �رسقن ال و شيئا باهللا و ئزاجلنا اتباع عن نهينا و العيدين يف العواتق و احليض �رج أن أمرنا و: قالت خارج من .)3(» انلياحة: قالت عنه؟ نهينت اذلي معروفـال ما: هلا قلت: قال علينا مجعة ال

ام به من خبر داد که پیامبر جده گویند: می اسماعیل بن عبدالرحمن بن عطیه انصاري«نزد ما آمد، کنار دروازه ایستاد و سالم داد، اي جمع کرد، حضرت عمر را در خانهزنان انصار

به سوي شما هستم، گفتیم: مرحبا به ما جواب سالم را دادیم، فرمود: من قاصد رسول اهللاو قاصدش، فرمود: آیا مایلید بیعت کنید, که با خدا کسی را شریک نسازید، دزدي رسول اهللا

داخل خانه دراز کردیم و مان را از هاي گاه دستگوید: جواب دادیم: بله، آن و زنا نکنید، راوي می

.90، ص 3صحیح ابن خزیمه، ج -1 .159، ص 1ابوداود، ج -2 .112، ص 3صحیح ابن خزیمه، ج -3

حجاب زن مسلمان 92

گوید: در آن روز به ما دستور داده نیز دستش را از بیرون دراز نمود، راوي می حضرت عمرها شد که روز عید, زنان حائضه و نیز دختران تازه بالغ را عیدگاه ببریم، از همراهی جنازه

ام گفتم: از کدام کار معروف گوید: به جده می بازداشته شدیم و جمعه از ما ساقط شد، اسماعیل .»گري دیگر باز داشته شدید، گفت: نوحه

ى �بد ا� « -3نه رأ

معة يوم المسجد من النساء �رج �ن ابن �مرو الشيبا� �

،اجل

اخرجن : و�قول

وایت است که وي از پسر عمرو الشیبانی ر« .)1(»ل�ن خ� �يوت�ن إىلگفت: کرد و می را مشاهده نموده که زنان را روز جمعه از مسجد خارج می عبداهللا بن مسعود

.»تان بروید که برایتان بهتر است هاي به خانه )2(»مجعة وال مجاعة اكن إلبراهيم ثالث �سوة فلم ي�ن يد�هن �رجن إىل « -4

.»داد که به جمعه و جماعت بروند تا همسر داشت، آنان را اجازه نمی ابراهیم سه«

جواز خروج براي عیدین و�ساءه �ناته �رج قال: اكن رسول ا� �باس ابن عن « -1

عيدين إىل

.)3(»ال

دختران و همسران خویش را براي عید فرماید: رسول اهللا می بحضرت عبداهللا بن عباس« .»کرد خارج می

قال: حق ىلع لك ذات نطاق أن خترج إىل العيدين ولم ي�ن يرخص عن يلع « -2فرماید: بر هر صاحب نطاق می حضرت علی« .)4(»هلن يف يشء من اخلروج إال إىل العيدين

(پیش بند زنان که در هنگام کارکردن در خانه بر کمر بندند) الزم است که براي عیدین خارج .»داد شود و براي هیچ خروجی غیر از عیدین اجازه نمی

.35، ص 2، ج لزوائدرواه الطربانی فی الكبري ورجاله موثقون، جممع ا -1

.385، ص 2مصنف ابن ابی شیبه، ج -2 .182، ص 2مصنف ابن ابی شیبه، ج -3 .182، ص 2مصنف ابن ابی شیبه، ج -4

93 حجاب زن مسلمان

.)1(»عن علقمة واألسود اكنا �رجان �ساءهم يف العيدين و�منعان هن من اجلمعة« -3کردند و از همسران خود را جهت رفتن به عیدین خارج می بدحضرت علقمه و اسو«

.»کردند جمعه آنان را منع می***

کراهیت خروج براي عیدینفرمایـد: مـی /ابـراهیم « .)2(»العيـدين يف النسـاء خـروج ي�ره قال إبراهيم عن« -1

.»خروج زنان براي عیدین مکروه است

روایت است باز ابن عمر« .)3(»العيدين يف �ساءه �رج ال اكن أنه عمر ابن عن« -2 .»کرد که او همسرانش را براي عیدین خارج نمی

وال فطـرال إىل ختـرج أهله من امرأة يدع ال اكن أنه أبيه عن عروة بن هشام عن« -3کند که وي هیچیک از زنان خـانواده اش را هشام بن عروه از پدرش روایت می« .)4(»أضىح إىل

.»براي عید فطر یا عید قربان بروندداد که اجازه نمی .)5(»واألضـىح الفطـر يف �ـرجن يـدعهن ال العواتـق ىلع يشء أشد القاسم اكن« -4

گرفت و اجازه خروج جهت عید فطر و قاسم نسبت به دختران جوان تازه بالغ بسیار سخت می« .»داد به آنان نمی ,عید قربان

فرماید: بـراي می /ابراهیم« .)6(»العيدين إىل خترج أن للشابة كره قال إبراهيم عن« -5 .»زن جوان مکروه است که براي عیدین برود

.182، ص 2مصنف ابن ابی شیبه، ج -1 .183، ص 2مصنف ابن ابی شیبه، ج -2 .183، ص 2مصنف ابن ابی شیبه، ج -3 .183، ص 2مصنف ابن ابی شیبه، ج -4 .183، ص 2مصنف ابن ابی شیبه، ج -5 .183، ص 2مصنف ابن ابی شیبه، ج -6

حجاب زن مسلمان 94

روایـت اسـت کـه در ایـن زمـان -رحمهـم اهللا -از ابن مبارك و سفیان ثوري « -6 .)1(»خروج زنان براي عیدین مکروه است

تشویق و ترغیب زنان جهت نماز در منزلو�ب رسول اهللا! يمنعنا أزواجنا أن نص� معكعن أم محيد قالت: قلت: يا « -1

صالت�ن يف بيوت�ن أفضل من صالت�ن يف حجر�ن الصلوة معك فقال رسول اهللا .)2(»وصالت�ن يف حجر�ن أفضل من صالت�ن يف اجلماعة

گذارند که ما همراه شما نماز فرماید: گفتم اي رسول خدا! شوهران ما نمی می لام حمید«فرمود: نمـاز شـما همراه شما نماز بخوانیم، آن حضرتبخوانیم، در حالی که ما دوست داریم

هاي تان بهتر است از نمازي که در چهاردیواري بخوانید و نمـازي کـه در چهـاردیواري در خانه .»است از نمازي که در جماعت بخوانید منزل بخوانید بهتر

شان را از رفـتن بـه همسران ,منع ازواج -1در این حدیث دو نکته قابل توجه است: .شکایت زنان و پاسخ رسول اهللا -2 مسجد.

گردد که احادیث اذن، به ابتداي اسالم محدود بوده تا حضـور از این حدیث معلوم میحد اکثر اسـتفاده آنان بگردد و از محضر رسول اهللا زنان در مساجد سبب تقویت ایمان

اما زمانی که علم و دانش شیوع بیشتري پیدا کرد نیازي به این نبود که زنـان در ،را ببرندبه صـورت تعـریض و اشـاره احـادیثی را بیـان اجد حاضر شوند، آنگاه رسول ا هللامس

به عبادت خدا مشـغول شـوند، از فرمود و زنان را تشویق نمود که در خانه بمانند و آنجااینجا بود که اصحاب گرامی رضوان اهللا علـیهم اجمعـین متوجـه شـدند و برخـی رفـتن

شان را به مساجد ممنوع قرار دادند، زنان وقتی که با این ممانعت روبـرو گشـتند همسرانشکایت نموده عرض کردند: یا رسول اهللا! اض شدند و به محضر گرامی آن حضرتنار

.71، ص 1ترمذي، ج -1 .384، ص 2مصنف ابن ابی شیبه، ج -2

95 حجاب زن مسلمان

ت بخـوانیم از مـا گرفتنـد. آن شوهران ما این فضیلت را که ما همراه با شما نمـاز جماعـ این عمل اصحاب گرامی را محکوم نکرد، بلکـه بـا تشـویق و ترغیـب زنـان حضرت

از جهت اداء نماز در خانه, عمل اصـحاب رضـوان اهللا علـیهم اجمعـین را تائیـد نمـود،

گـردد کـه تعـداد کثیـري از مفهوم مـی »�ب الصلوة معك«و »يمنعنا أزواجنا«کلمات اصحاب دست به این کار زدند، یک یا دو نفر نبودند.

�بد �ن « -2 نصارى سو�د بن ا�ته �ن األ ة �م

ىب امرأ

اعدى محيد أ ها الس �

جاءت �

رسول يا �قالت نلىب ا إىل حب إ� ا�الة أ نك علمت قد :قال . معك الص

ب� �

الة حت الص

من خ� حجرتك ىف وصالتك حجرتك ىف صالتك من خ� بيتك ىف وصالتك مىع مسجد ىف وصالتك قومك مسجد ىف صالتك من خ� دارك ىف وصالتك دارك ىف صالتك

مرت - قال -. مسجدى ىف صالتك من لك خ� قومك قىص ىف مسجد لها �ب� فأ

ء أ ىش

ظلمه بيتها من لقيت حىت �يه تص� فاكنت وأ .)1(»وجل عز ا�

که عمه اش (ام کند از عمه اش ابی حمید الساعدي روایت می عبداهللا بن سوید انصاري«همراه شما نماز بخوانم، آن آمد و گفت: یا رسول اهللا! من دوست دارم حمید) پیش پیامبر

دانم که نمازخواندن را همراه من دوست داري، البته نماز تو در فرمودند: من می حضرتات بهتر است از نمازي که در سالن بخوانی و نمازت در سالن بهتر است از نمازي که در خانه

ات بخوانی و حیاط منزل بخوانی و نمازت در آنجا بهتر است از نمازي که در مسجد محلهاست از نماز در مسجد من. آنگاه آن زن قانع شد و دستور داد در نمازت در آنجا بهتر

ترین مکان خانه اش, مسجدي بنا کردند و تا دم مرگ آنجا نماز ترین و تاریک خلوت .»خواند می

صراحتا به این زن دستور داد که در خانه نماز بخوان, با در این حدیث نیز پیامبرنمازشان را که پشت سر پیامبر,ازه حریص بودندوجودي که زنان آن زمان بیش از اند

نماز زن را در خانه بهتر از آن قرار داد. اما پیامبر ،بخوانند

.95، ص 3صحیح ابن خزیمه، ج -1

حجاب زن مسلمان 96

ة صالة : قال انليب عن اهللا �بد �ن « -3فضل �دعها يف المرأ

بيتها، يف صالتها من أ

فضل بيتها يف وصال�ها .)1(»حجرتها يف صالتها من أ

فرمود: نماز زن در مخدع آن حضرت روایت است که از حضرت عبداهللا بن مسعود«شوند) افضل است کنند و اشیاء گران قیمت آنجا نگهداري می (اطاقی که داخل خانه درست می

از نمازي که در خانه بخواند و نمازش در خانه بهتر است از نمازي که در چهاردیواري منزل .»بخواند

أشد يف اهللا إىل مرأةـال تصليها صالة أحب إن: قال انليب عن اهللا عبد عن« -4 .)2(»ظلمة بيتها يف ماكنترین نماز زن فرمودند: بهترین و محبوب روایت است که پیامبر از عبداهللا بن مسعود«

.»ترین مکان خانه اش آن را بخواند نزد خداوند، نمازي است که در تاریک

م �ن « -5از ام « .)3(»�يوتهن �عر النساء مساجد خ� : قال انلىب إن سلمة أ

شان هاي ن مساجد براي زنان کنج خانهفرمودند: بهتری روایت است که پیامبر خدا لسلمه .»استمرأة وحدها تفضل ىلع صالتها يف ـقال صالة ال عن انلىب بعن ابن عمر« -6

.)4(»اجلمع خبمس وعرش�ن درجةفرمودند: نمازي که زن به تنهائی بخواند بر روایت است که پیغمبر خدا باز ابن عمر«

.»نمازي که در جماعت بخواند بیست و پنج درجه فضیلت دارد

.95، ص 3صحیح ابن خزیمه، ج -1 .96، ص 3صحیح ابن خزیمه، ج -2

.92، ص 3ابن خزیمه، ج ، صحیح149، ص 3، جرواه امحد، نيل األوطار -3

.416، ص 16، ج كنزالعامل -4

مسائل متفرقه

.)1(براي زن عیادت و تعزیت زن، یا محرمش درست است -1 .)2(پوشیدن کفش مردانه براي زن حرام است -2هرچه براي زینت باشد، خواه لباس یا چیز دیگر در ایام عدت براي زن نادرست -3 .)3(است .)4(در ایام حیض یا نفاس، غیر از تالوت قرآن اذکار دیگر براي زن درست است -4. (جنابت نیز در همین حکم )5(دخول مسجد در ایام حیض یا نفاس حرام است -5

است).ات برابرند و فرقی میان آنان وجود در حکم حجاب عموم زنان با ازواج مطهر -6 .)6(ندارد .)7(ذبیحۀ زن حالل است شخصی که آن را حرام بداند گنهکار است -7 .)8(پوشیدن لباس مردانه براي زن و لباس زن براي مرد حرام است -8 .)9(أخذ بیعت از زن نزد اهل تصوف درست نیست -9

.580فتاوي رشیدیه، ص -1 .580فتاوي رشیدیه، ص -2 .585، ص 1فتاوي رشیدیه، ج -3 .597، ص 1فتاوي رشیدیه، ج -4 .597، ص 1فتاوي رشیدیه، ج -5 .223، ص 1فتاوي رشیدیه، ج -6 .957امداد المفتین، ص -7 .598ص امداد المفتین، -8 .42فتاوي رشیدیه، ص -9

حجاب زن مسلمان 98

گیرد، با بیعت می نشیند و با دادن دست از آنها مرشدي که با زنان روبرو می -10هنگام به او حرام است، زیرا رسول اهللا دادن زن کردن و دست چنین پیر و مرشد بیعت .)1(گرفت بیعت دست زنان را نمی

اگر زن حجاب شرعی ندارد و مرد از این عمل وي ناخشنود است و مکررا به او -11اما اگر مرد هم از این عمل او راضی است، یقینا ،دهد بر مرد گناهی نیست تذکر می

.)2(باشد سخت گنهگار مینمودن جهت سقط آن، شدن اعضاء بچه در شکم مادر، کوشش بعد از تکمیل -12

گردد، استعمال چنین دارو هرگز گناهش بسیار سنگین و در حکم قتل نفس محسوب می .)3(درست نیست

ست و در هیچ صورتی درست نیست، آمدن زنان در جلو پیر و مرشد حرام ا -13نمودن (از پشت پرده) جایز و گرنه حرام و ممنوع البته اگر خوف فتنه نباشد، صحبت

.)4(باشد می .)5(حجاب از نابینا هم واجب است -14گردد و تمام احکام از نظر شرع مقدس اسالم پسر پانزده ساله بالغ محسوب می -15

.)6(، حجاب هم از وي فرض و الزم استگردد. بنابراین بالغین بر وي مترتب میشوهر، در هفته یک بار همسرش را از زیارت والدین منع نکند، این در -16

روند، شوهر آنها را صورتیست که والدین در خانۀ دخترشان نیایند و اگر والدین آنجا می

.49فتاوي رشیدیه، ص -1 .187فتاوي رشیدیه، ص -2 .544فتاوي رشیدیه، ص -3 .589فتاوي رشیدیه، ص -4 .794، ص 1عزیز الفتاوي، ج -5 .794، ص 1عزیز الفتاوي، ج -6

99 حجاب زن مسلمان

.)1(توانند در هفته یکبار دیدار بینی کنند باز ندارد، آنان میجهت مالقات بر مرد واجب نیست، نیز بدون رضایت خرج و مخارج سفر -17

.)2(تواند نزد والدینش بماند شوهر زن نمیکند، قابلیت بیعت را پیر و مرشد، اگر از مستوراتی که مریدانش هستند پرده نمی -18 .)3(ندارد

حجاب است فاسق، و امامتش مکروه تحریمی است، شخصی که همسرش بی -19ندارد و باید از امامت معزول شود، کسانی که امامت چنین شخصی قابلیت امامت را

.)4(پسندند گنهگارند چنین فردي را میدر این زمان بلکه از زمانۀ بسیار قدیم شرکت زنان در مساجد و عیدگاه جهت -20

نماز جماعت ممنوع قرار داده شده، چنانکه در احادیث وارد شده است، در درمختار

.)5(»لو جبمعة وعيد ووعظ مطلقا و��ره حضورهن اجلماعة«آمده: اگر زنی حافظ قرآن است و در نماز تراویح یا نفل با همراه محارمش در مکانی -21

که غیر از آنها کسی دیگر نباشد، قراءت با صداي بلند بخواند جایز نیست، زیرا کالم زن .)6(نزد بعضی عورت است

، در تجهیز و تکفین او شریک تواند به صورت او نگاه کند اگر زن مرد، شوهر می -22تواند آن را غسل بدهد و به بدنش دست بزند، باشد و جنازه اش را حمل نماید، البته نمی

.157، ص 1، ج عزيز الفتاوی -1

.32، ص 5، ج احسن الفتاوی -2

.145، ص 1ج الفتاوی،عزيز -3

.203، ص 1، ج عزيز الفتاوی -4

.213، ص 1، ج عزيز الفتاوی -5

.236، ص 1، ج عزيز الفتاوی -6

حجاب زن مسلمان 100

.)1(تواند به او غسل هم بدهد اگر شوهر مرد، عالوه از این امور همسرش می

و و�هن �ع إ� ز�نتهن دين �ب و� ﴿: ممانعت زنان فاسقه و بدکار از آیۀ -23 أ �هن ءابا

و أ و �عو�هن ء ءابا

� أ

� و �هن نا

� أ

� و �عو�هن ء نا

إخ أ و نهن �

إخ ب� أ و نهن �

ب� أ خ�

و تهن أ

أ

.)2(آید به دست می ﴾�هن �سا

ج ن ��ج و� ﴿: هاي از آیه -24 � �� ﴿ ﴾هلية � ل ٱ �� و� ﴿ و ﴾بز�نة ت مت�شود که براي زن رفتن به بازار یا ظاهرشدن در اجتماعات یا معلوم می ﴾ز�نتهن دين �ب

پیش نامحرم با زینت و آرایش قطعا حرام است، البته اگر حاجتی پیش آمد با لباس کهنه

لقوله و ﴾بيبهن ج� من هن علي �� يد ﴿ برقعه خارج گردد، لقوله تعالی: و هیأتی ناپسند با

مرأة الشابة من كشف ـوتمنع ال«. در درمختار موجود است: ﴾هامن ظهر ما إ� ﴿ تعالی:ظاهر شود از زن جوان منع کرده می و« .)3(»الوجه ب� الرجال ال ألنه عورة بل خلوف الفتنه

.»مفاسد آن ساختن صورت درمیان مردان, نه به خاطراینکه عورت است, بلکه بخاطر فتنه وتواند سرش را ظاهر کند، البته زنی که در منزل مشغول کار و فعالیت است، نمی -25

.)4(ظاهرنمودن ذراعین جایز استارضاء غریزة شهوانی دو زن با همدیگر به هر صورتی که باشد قطعا حرام -26

.)5(دباش میتا زمانی که در جنین روح دمیده نشده، اسقاط آن در حکم قتل نفس نیست، -27

لیکن بدون از ضرورت مکروه و بنابر عذر جایز است، البته بعد از نفخ روح, اسقاط آن

.325، ص 1، ج عزيز الفتاوی -1

.187، ص 4ج امداد الفتاوی، -2

.188، ص 4ج امداد الفتاوی، -3

.190، ص 4ج امداد الفتاوی، -4

.193، ص 4ج امداد الفتاوی، -5

101 حجاب زن مسلمان

.)1(باشد حرام و گناه کبیره و در حکم قتل نفس زکیه میبا عذر جایز است، استفاده از وسایل جلوگیري از حاملگی بدون عذر مذموم و -28

گردد و بر اثر آن دار می مثال زنی که از نظر جسمانی ضعیف است یا خیلی زود بچه .)2(گردد، در اینصورت جایز است تندرستی مادر و یا سالمتی خود بچه با خطر مواجه می

تصور زنی که در حال حاضر در نکاحش نیست، جهت حصول تلذذ حرام -29ن زنده باشد یا مرده، قبال در نکاحش بوده یا اراده نکاح آن کند که آن ز است، فرقی نمی

.)3(را داشته باشد، بهر صورت تصور آن حرام استبازداشتن زن بیوه از نکاح ثانی جایز نیست، و اگر آن را ننگ و عار بداند اندیشۀ -30

.)4(کفر استجایز قرارگرفتن زن جوان در مقابل مرد اجنبی از روي قرآن، حدیث و فقه نا -31

.)5(است و هنگام ضرورت و نیاز باید با برقعه خارج گرددکنند و اجازه خروج از نشینی مجبور می کسانی که همسران خود را بر خانه -32

دهند، کامال مطابق با قرآن و حدیث عمل چهاردیواري را بدون از برقعه به آنها نمیها اجر عظیم مفاسد و فتنهنمایند و به این افراد به علت مسدودساختن ابواب می .)6(رسد می

چنین فهمیدن که خداوند به زنان اجازه داده که در جلو ﴾هامن ظهر ما إ� ﴿ از -33 .)7(مردان بیگانه چهره را ظاهر کنند، هرگز قابل قبول نیست

.193، ص 4امداد الفتاوي، ج -1 .194، ص 4امداد الفتاوي، ج -2 .160، ص 4امداد الفتاوي، ج -3 .168، ص 4امداد افتاوي، ج -4 .172، ص 4امداد الفتاوي، ج -5 .172، ص 4امداد الفتاوي، ج -6 .180، ص 4امداد الفتاوي، ج -7

حجاب زن مسلمان 102

بودن وجه و کفین, به این معنی است که بنابر عذر, ظاهرساختن آن ن عورت -34 .)1(این که در جلو بیگانگان ظاهرنمودن آن جائز باشدجائز است، نه

زدن زن، بر دهن یا رخسار زنی دیگر، بوقت مالقات یا خدا حافظی درست بوسه -35 .)2(نیست .)3(ستر فرض است و حجاب به نظر مصلحت واجب -36دادن شوهر، باکره اگر زن بیوه را به وسیله دارو یا وسایل دیگر جهت فریب -37

.)4( او بدهند این عمل حرام استجلوه داده به .)5(نمودن زن، بدون محرم جایز نیست سفر -38ستري که در نماز شرط است، غیر از وجه و یدین و قدمین, همه جسم را شامل -39

است و ستر عرفی که نظر به حفظ عصمت است, شامل وجه و یدین و قدمین نیز .)6(باشد می

.)7(خروج شیر از پستان زن، ناقض وضو نیست -40وي گر زنی اختالم شد، یا در بیداري همراه با شهوت منی خارج شد غسل بر ا -41

.)8(فرض استاگر مرد قصدا انگشتش را در شرمگاه زن فرو برد یا زنی در اندام نهانی زنی -42

.182، ص 4امداد الفتاوي، ج -1

.369، ص 5، ج اهلنديةالفتای -2

.170، ص 4امداد الفتاوي، ج -3 .168، ص 4امداد الفتاوي، ج -4 .189، ص 4امداد الفتاوي، ج -5 .38، ص 2کفایت المفتی، ج -6 .126، ص 1فتاوي دارالعوم دیوبند، ج -7 .152، ص 1فتاوي دارالعوم دیوبند، ج -8

103 حجاب زن مسلمان

.)1(دیگر دارو گذاشت، یا به قصد معالجه نگاه کرد بر زن غسل واجب نیستگردد نجس است، اگر بر همبستري خارج میرطوبتی که از شرمگاه زن هنگام -43

.)2(لباس یا عضوي از بدن رسید شستن آن الزم است .)3(کردن موي سر براي زن حرام است کوتاه -44کند، اي مرد، در حالی که بچه در شکمش زنده است و حرکت می اگر زن حامله -45جایز نمودن طفل از شکم زن با عمل جراحی درست است در غیر این صورت خارج .)4(نیستخواندن قرآن براي جنب و حائض, جائز نیست و خواندن حدیث جایز است، -46

البته اگر آیات قرآنی را که معنی دعائی دارند به قصد دعا بخواند نزد اکثر جایز .)5(باشد می

گر زنی براي نخستین بار وضع حمل نمود و خون نفاسش بعد از چهار روز ا -47تواند با وي عمل ست و ایام عادتش معلوم نیست، شوهر میقطع شد، چون نخستین بار ا

.)6(روز الزم نیست 40مجامعت انجام دهد و منتظر ماندن رسد، بازکردن گیسوها هنگام غسل الزم شدة زن می اگر آب به بیخ موهاي بافته -48 .)7(نیستآید نفاس خونی که بعد از سقط علقه (خون بسته) یا مضغه (پارة گوشت) می -49

.)1(تنیس

.152، ص 1فتاوي دارالعلوم دیوبند، ج -1 .314، ص 1فتاوي دارالعوم دیوبند، ج -2 .216، ص 4امداد الفتاوي، ج -3 .196، ص 4امداد الفتاوي، ج -4 .51، ص 1امداد الفتاوي، ج -5 .47، ص 1امداد الفتاوي، ج -6 .16، ص 1امداد الفتاوي، ج -7

حجاب زن مسلمان 104

روز) 15حملی که اعضایش مشخص نشده سقط شد، اگر مدت پاکی قبلی ( -50گردد و تا سه روز ادامه یابد، حیض و اال استحاضه کامل بوده خونی که مشاهده می

.)2(باشد میاگر حملی که بعضی از اعضاء آن، مانند دست، پا، انگشت، ناخن، مو و غیره -51

آید گردد و خونی که بعد از آن می محسوب مینمودار است سقط شد، شرعا این بچه .)3(نفاس است

.)4(شوهر دختر رضاعی محرم است -52 .)5(گردد اگر شخصی با مادر زنش زنا کند، همسرش بر وي حرام می -53تواند دختر آن زن را در عقد خویش دربیاورد و اگر شخصی با زنی زنا کرد، نمی -54

.)6(گردد براي همیشه بر زانی حرام می .)7(گردد اگر شخصی با مادر رضاعی همسرش زنا کرد، زنش بر وي حرام می -55تمام اوالد پدر رضاعی و مرضعه (شیردهنده) بر رضیع (شیرخورنده) حرام -56

.)8(شوند یعنی برادر و خواهر شیرخورنده می ،گردند میاگر شوهر پستان زوجه اش را مکید و شیر خورد، این عمل جایز نیست، اما -57

.)9(شود گردد، زیرا بعد از مدت رضاعت (دو سال) رضاع ثابت نمی او حرام نمی زوجه بر

.44، ص 1امداد الفتاوي، ج -1 .45، ص 1امداد الفتاوي، ج -2 .46، ص 1ي، ج امداد الفتاو -3 .393، ص 1عزیز الفتاوي، ج -4 .402، ص 1عزیز الفتاوي، ج -5 .534، ص 1عزیز الفتاوي، ج -6 .535، ص 1عزیز الفتاوي، ج -7 .554، ص 1عزیز الفتاوي، ج -8 .564، ص 1عزیز الفتاوي، ج -9

105 حجاب زن مسلمان

خوار، زانی و فاسق است، اگر از وي زنی که برادر و یا یکی از محارمش شراب -58 ..)1(مالمت نیستدر حجاب باشد، حق به جانب است و قابل

___________ *****

.758، ص 1عزیز الفتاوي، ج -1