Embed Size (px)
Citation preview
اململكة العربية السعودية
وزرة التعليم العايل جامعة أم القرى
كلية الدعوة وأصول الدين قسم الدراسات العليا
فرع العقيدة
مفهوم العلم اإلهلي عند اليهود وموقف اإلسالم منه
يف العقيدة رسالة مقدمة لنيل درجة املاجستري
إعداد الطالبة مريم حسن أمحد تيجا�ي
٤٢٤ـ ٨٠ـ ٢٢١
إشراف الدكتورة انمدأحالم حممد سعيد بامح
م ٢٠٠٧هـ ـ ١٤٢٨
إهداء .ــــا املوىل رمحة واسعةــــرمحه.......والدتي احلبيبةإىل روح
أمد اهللا يف عمره وأمتع ...................إىل والدي العزيز ..به
....إىل كل من أحبني يف اهللا ال غريإىل كل مؤمن ومؤمنة ينشدان احلق وسبيل الصراط املستقيم
أهدي هذا اجلهد املتواضع سائلة املوىل القــــدير أن ينفع به . يوم ألقاه وأن جيعله ذخرا يل
الباحثة
א א א ،א
א א אא ، אאא ،א .א
...
، א א אא א א .א
، אא א א א.א
، א א א א אא אאא א א.א
א אא אא א א א אא א.א א אא א .א
אא א א אאא א ، א א .א
א א א א א א אא א .א
א א א א א.אאא א .אא
א א א א א אאא א א א א א
א.א א .א
א א :אאאא )١ א א אא
א א א .אא )٢ אא א
א א אא א ، אא א א א א א א
א ، א א:
א א.אא .א.א
אא א א אאא ،א א א א
א אא א א
،.א א א א.
א :אא
א א א א .אא א א אא ، אא
، אא א א א .א
א א א א א א .אאא ، א
א א א.א א א א אא א א א .א
אא ، א אא .א
א א ،א:א א ،א אא א ،:
١(، א א אא א א ، א
، .א
אא א א ، אא א א .א
٢(:א א א א א א
אא ،.א ، א א א א א א
א .א
א)٣ :אא א
א .אא א א א א
א ، א،א א אא א א א .א
، א א א א א א אא א א א ،.א א א א
אאא א א א.א אא א א א .א
א א א א א א א א א، אא א א א א אא א א
א א א א .א
א)٤ ، א א ، א א:
א א א אא)١(א ،א אא א א.
א אא א אא א א א .א
א א א א אאא .א:א
א א א א ،אא.
א א א:א א א،،א א א
א א א א א אא ، א א א א א א א
א .אא א :א
א..אא
،אא)١( א א
، א א א א א א א، א א א א א )(א
א:( א)א א:א.אא ، א ،א א١،٢٠٠٣א ، א א ،،
١،١٥٢.
، א א:א א .אאאא אא
، א:א .אא ،א،.
א ، א א א א א א אא. א א א א
.
א א ، א א א א א، אא א א אא ، א
א א ، א א א א ، .א
אאאאא א א א אא
אא א א א ،" א::"א
א: א .אאא: ،.אא: אא
אא א.אא
א:א א א א אא א אא א .א
אא א א אא אא א א ، א ،.
אא א א א א א אא א א ، א .א
א א .אא א א א א א א
، א א"א"א א .א
א א א א אאא אא א א א א ،
، א ،)١/٤(:א א א א א א א א ،.א
א .אא א א א א א א
.א" "
א א א א א א אא א א א א ، א א א
א ، אא א א א אא א .א
א א א א א א א א אא א א א א אא ،
א א ، א א א א .א
، א א א א א א א אא א א .א
.א
א א א"א "אא א א א א א א א
אא א א א א ، א א א אא א .א
، א א א א א.אאא
א א א .אאא א ، א :א
א: א"א א א "א، א א א א א א א
א :א
א א"א א א ،"אאא א ، א א.
، א א אא
אא א א אא ، אא א ، א א
א א א אא .א
:א
א אא א א אאא א א א ، א
אא .א
אא א א ، א.
א א :אא ، א א א א א א א
א א אא א .א
، א א א א א אא .א
א :אא א :אא
:،א
א )١ .א .א )٢א )٣ א .א.א )٤
א א א"א א א :،"אא:אא א.אא.א
א א:א א.אאא א، א א א ،
א א :א
א:אא א .אא א:א א .אא א:א א א .אא א א:א א א .א
א א א א אאא ،א:
א א:א א א(א א.)א א، א א א אא
:
א:אא א א א .אא א:א א א א .אא א:א א א אא .אאא א:א א א א א א .א
א א:אא א אא א ،א א
א :א
א א:א א .אא א:א א .אא א:א .אא א א:א .א
אא א:א א א א א.אא א א א ،.
א א:אא א .אאאא ،א א א א א א א
א א א א א א א .א
אא א א אא אא א א ، א א א
א ، א א א א אא אא :א
א אאא:אא .אא א א :.א
א א:א א א א .אא א:א אא א .אא א:א א
.אא א א:א א א .א
א א:אא אא א ،א א א .א
א א":אא א א ،"אא א א א א א،א
، א א ،א א אא .א
א א:אא א א א ،א:
א א א:א א א א .אא א א:א א א א .א
אאא .א
،א א א אא.
.א
א א ،..א א..אאא .א
א א א אא אאא אא א אא א א א ، א
.א
א א א א א אא א א א א א .א
א ، א א אא א،א א ، א א ، א א
.א.אא א .א
א אא א א א אא .א
:الرسالة ملخص
א١ "א א: א א .א ".:א٢.א:א٣א:א٤ א .אא٥ א:א ، א א א א א א
א א א א א א א א א א א א .אאא:א٦ א א ، א א .א
א א א א ، א א א א .אא٧ א :א
א א "א אא: א .،"אא א "א א: א א .א "א א "א א: א א א .،"א
:א٨א א א .א
א א א א .אא א א א אא
א א א א א א א א א א.א
א א א ، א א א א אא אא א .א
א א א א א :אא .אא .א
א א א .אא .א
א א א .אא א .א
Abstract
1- Research's title: The Jew's concept of God Science and the Opinion of Islam in this concept "
2- Researcher's Name : Mariyam Hassan Ahmad Teejani. 3- Degree : master degree. 4- The subject plan : the research consists of an introduction, three parts,
conclusion shows the most important findings, and the indexes. 5- The research's aim : The research aims to shows the Jewish beliefs in the God
science, positively or negatively. Also, the research aims to discover the idolater origins of the God science in the Jewish concepts. Then, the research aims to show the Jewish origins in some of the Islamic groups whose are affected by the Jewish straying from the right path.
6- The research's subject : The study shows the subject of the God science in the Jewish beliefs, and the Islamic opinions in those concepts. Also, the research discusses the method of mutual effects in the Islamic and Jewish thinking, and the most important effects in the God science.
7- The research's parts : - the first part titled " The god Science in the Jewish beliefs. This
chapter is divided into three chapters. - The second part titled " The Islamic opinions in the Jewish God
Science concepts". - The third part titled " The effects of the Jew God Science in the
Islamic groups, and it is divided into a preface and two chapters. 8- The most important findings :
- The Jews go astray in their beliefs of the God Science - The Jewish beliefs deal with the God Science in the same method of
dealing with the other sciences. - The Jewish groups do not agree in their concepts of the God Science.
There are so many different opinions among the Jewish groups about the glorification of god is clear. Those groups appeared in the Islamic countries such as the Graeen group.
- The nomadic belief appears clearly in the Jewish beliefs. Those beliefs affect the Shia'ah groups and start to and overlapping the other groups of the Shia'ah groups.
- The Islamic groups are affected by the Jews in the field of God science. This science is divided into mean four points :
a) The nomadic says. b) The Creation of the Holy Qura'an. c) They deny the descriptions of Almighty Allah in the God Science. d) They deny the desty .
This points are discussed in the research including the persons affects those beliefs. At Last, Praise is for almighty Allah, Peace and prayers may be upon his messenger, his family and followers .
الباب األول
العلم اإللهي في العقيدة اليهودية
:ويتألف من تمهيد و ثالثة فصول .ود ـــــــــات اإللهية عند اليهــــل الصفــــــمجم: ـد ـــالتمهيـــــ
.ود ــــــــــعند اليه اإللهي دراسة تفصيلية لمفهوم العلم: الفصل األول .ود ـــــــــد اليهـــــــــداء عنــــــــدة البــــــــعقي: انيـالفصل الث .عند اليهود لهي اإلالديانات التي أثرت في مفهوم العلم : الثـالفصل الث
التمهيـــد
مجمل الصفات اإللهية عند اليهود
التمهيــد ـــيــة عــنـــد الــيـــهـــودمـجــمـل الــصــفـــات اإللــه
א א א אאא א א ، א
א א א. ) א:
)١().א
א א א א אא א א א ، א א א
אא א א.
א א ، א א א א א א אא א א .א
א א א א א אא .א
א ،–א–א א א אאא א .א
)١(، א"،"א"א אא
"،"٣٢٥٩. "
א
א א א א א ، א א،:®!$ ¯Ρ Î)$ uΖ ø9 t“Ρ r&sπ1 u‘ öθ −G9 $#$ pκ Ïù“ W‰ èδ ‘θ çΡ uρ⟨٤٤(א(،
، א א א ∅š®:א ÏΒ uρt⎦⎪ Ï% ©! $#
(#ρ ߊ$ yδ¡šχθ ãè≈ £ϑ y™É> É‹ x6 ù= Ï9šχθ ãè≈ £ϑ y™BΘ öθ s) Ï9t⎦⎪ Ì yz# u™óΟ s9š‚θ è? ù' tƒ(tβθ èù Ì h pt ä†zΟ Î= s3 ø9 $#.⎯ ÏΒω ÷è t/⎯ ϵ Ïè ÅÊ# uθ tΒ ⟨٤١(א(،:®tβθ ãè yϑ ôÜ tG sù r&β r&(#θ ãΖ ÏΒ ÷σ ãƒöΝ ä3 s9ô‰ s% uρtβ% x.×,ƒ Ì sù
öΝ ßγ ÷Ψ Ï iΒtβθ ãè yϑ ó¡ o„zΝ≈ n= Ÿ2«! $#¢Ο èO… çµ tΡθ èù Ì h pt ä†.⎯ ÏΒω ÷è t/$ tΒçνθ è= s) tãöΝ èδ uρš χθ ßϑ n= ôè tƒ⟨٧٥(א(،
א א א א .א
א א א א אא،
א א אא א א،א .א
א א א א א אאא א א א ، א א א א
א ، א א $!®:א ¯Ρ Î)$ uΖ ø9 t“Ρ r&sπ1 u‘ öθ −G9 $#$ pκ Ïù
“ W‰ èδÖ‘θ çΡ uρ⟨٤٤(א. (
א–א ،א ،א– א אא، א א אא
א אא א.א
،:®øŒ Î) uρóΟ çF ù= è%4© y›θ ßϑ≈ tƒ⎯ s9z⎯ ÏΒ ÷σ œΡy7 s94© ®L ym“ t tΡ©! $#Zο t ôγ y_
ãΝ ä3 ø? x‹ yz r' sùèπ s) Ïè≈ ¢Á9 $#óΟ çFΡ r& uρtβρ á ÝàΨ s?⟨٥٥(א. (
، א אאא א א
א א ، א א، א$®:א، tΡ ø— uθ≈ y_ uρû© Í_ t7 Î/Ÿ≅ƒ Ï™ℜ u ó Î)t ós t7 ø9 $#(# öθ s? r' sù4’ n? tã7Θ öθ s%tβθ à ä3 ÷è tƒ#’ n? tã
5Θ$ oΨ ô¹ r&öΝ çλ °;4(#θ ä9$ s%© y›θ ßϑ≈ tƒ≅ yè ô_ $#!$ uΖ ©9$ Yγ≈ s9 Î)$ yϑ x.óΟ ßγ s9×π yγ Ï9# u™4tΑ$ s%öΝ ä3 ¯Ρ Î)×Π öθ s%tβθ è= yγ øg rB⟨א )١(.)١٣٨(א
، א א:®tβθא ãã ô‰ s? r&Wξ ÷è t/šχρ â‘ x‹ s? uρz⎯ |¡ ôm r&
t⎦⎫ É) Î=≈ sƒ ø: $#∩⊇⊄∈∪©! $#ö/ ä3 −/ u‘¡> u‘ uρãΝ ä3 Í← !$ t/# u™š⎥⎫ Ï9 ¨ρ F{ .١٢٦−١٢٥(א⟩#$ (
א א א אא א א ،אא
א אא ،)٢(אא א א א
א:א)١( א אא ،א א.،.א ،
.٢٦.،א،:א)٢( א .٢٦٢٧א
א א א א ،אא א א א .אא
:الصفات اإللهية عند اليهود
، א א א א א א א א
א א א אא אא א ، א א א
، א אא א .א
אאא א ، א
.א
א א אא .א
:مـــا يــتــعــــلــق بــصــفــات الــذات : أوال
:التجسيد و التشبيه و التجسيم א א א א א א א
،א א ،א א א א א א א
א א א א .א
א אא ،א
"אא.א :،א،א ).٣٣/١١("א
" א:א א א،א א א א א
א א .١١−٢٤/٩("א (
א ، א אא א "..א א: א
א...א (א "١/٢٦٢٧. (
א א א א א "א א: א.٩/٣("א א) א א
א א "א א،: .אא ".א،،א
:ومن عقائدهم في إلههم التعددية
א א א א א אא .،א
"٣/٢٢(א : א) א:א אא، א אא ".אא
א:"אא)א(אא א א א .؟"א
א אא א ")٧/١(א ،:א:א" א،، א
؟ )١(.א
،א א א ، א אא א א "٧−٣/٥(א : א) )٣(א)٢(א
א)٧(א)٦(א)٥(א)٤(א א،א.א "
،א)١ ( א ؟ ،١،٢٠٠٣א א א ،،١٥١٦.)٢(، א:אא
، .٢٠٠א،:א)٣( א א אא
א א ، א .א)٤(، א א א ، א
א.٢٠٠٠א א אא א١٩א א.١٦א א.א ،א
١١٩.
א)٥( א"א"א א אא א א א ،א،
، א .٦٧٥אא""א)٦( א א
.، א .٣٢٩אא)٧( ،.א א א
١٠٥٢.
א)٩−١٦/٦(א "...א א: אאא אא
א א"א :אא א ؟א،א:א
)١(.א
א א )٣٢/٤،٨(אא א )٢(א
" .א،א: "
א،אא א אא، א،א""א ""א
א א،א "א"אא،א א )٣(.א
א א א א אא )٤(.א
א אא""א א"٢−٤/١(א.א : א) א
)١(، א אא.١٦א א ١٠٧א.א
.א)٢(. ،:א)٣( א ،.٣٥٤٠א א א א ٢،١٤٠٥א
،، א .٤٣٥٢.אא:א)٤( ، א .א
،:، א א،א"،+.)١(
א א :٢٢/١٤(א.א""א (א" א ."א )٢(".א:"א"
א""א א א،א،،):"٢٧−١٠/١٨(א א:א
،،א، א ،א،...
.א "..
:ومن صفات اإلله عندهم آذلك قصور العلم اإللهي والندم على الفعل
،אאא א אאא א ،
א .א
א א אא)٣(א אא
א א .א
.٢١.א:א)١(،:א)٢( א .٢٧אא:א)٣( א ،א א א ،٢،١٩٩٦، א ، א א ،٤،
".א"،٣٤٣
، א א א א א،אאא
א،א א א א
א،א א אא א אא א)١(א א"، א
א "א)١٢/٧. (
א א א א א،א،،אא" א
،א א א א א
א א א א،א :א؟ ، א ؟
؟ א א:א א.٣/٦١٢(א،"א (
؟ א א א!א
א א א א ،אא
א ؟،א א א אא א א−א א
א١،٢٠٠١،:א)١( ، א א א ،.٢٠٢.
אא−א א.
א ،אא א א א א א א "א :
אא א،א ،אא... א:א א
א،، :א،א،אא
א א א ،אא א א،א א א
) "١٤_٣٢/٩. (
، א א א א א א!!א
א א א אא א א א א
א א )١(.א
"א،א :א א،א ،א
א א א ، א:א،א
א:א)١( ، א א ،א.א ،١٩٩٠،.א
א ، א .١٧٦.א
א א "،א.٨/٢٠٢١(א (
:هم آذلك قصور القدرة اإللهية ومن صفات اإلله عند
א א،אא א א א א ، א
،א:"א،א،
،،،א ،אא א א א
א א،، א(א "٣٠−٣٢/٢٤. (
"א א: א א א א אא،אא א א א א
א .٣−٢/٢(א".א (
א א א א אא
א א א א א )١(.א
א א אא אא ، א
א .!!א
א:א)١( ، א .א
א א א ،אא ،" א: א ،א
אא،א אא: ، א )١(א
א ، "א א:א"א א א ، א א א،א
!!..א، א،א (א"א
٨−١١/١.(
א ، א א"אא א،،א
א א א:א א ،א،،א،א
).٨−٦/٥(א"א
א א א،אא ، א:"א :א
، א א א א א،אא א،، א א "א
).٢٣−٣/٢٢(א
א א א .א
:صفات األفعال : ثـــانـــيــــا
א)١( ،.א א א א .١٧א
א א א א א−א:א−א
:لد وله أوالد تصوير اإلله بأنه يא א א א א א "א א:
א א אא،א ،،א א א א
א،א .٢٣−٤/٢١("א (
א א ، א א אאאאאאא א، א
א א א א א א אא א א א א א
א،)١( א א، א ÏM®:א s9$ s% uρ ߊθ ßγ u‹ø9$# 3“ t≈ |Á ¨Ψ9$#uρ ß⎯øt wΥ (#àσ¯≈ oΨ ö/r& «!$# …çν àσ¯≈ ¬6 Ïm r&uρ 4 ö≅ è% zΝÎ= sù Νä3ç/Éj‹yè ãƒ
Νä3Î/θ çΡä‹Î/ ( ö≅ t/ ΟçFΡr& ×|³o0 ô⎯£ϑ ÏiΒ t,n= y{ 4 ãÏøó tƒ ⎯yϑ Ï9 â™!$ t±o„ Ü> Éj‹yè ムuρ ⎯tΒ â™!$ t±o„ 4 ¬!uρ à7 ù= ãΒ ÏN≡uθ≈ yϑ ¡¡9$# ÇÚö‘ F{$#uρ
$ tΒ uρ $ yϑ ßγ uΖ÷ t/ ( ϵ ø‹s9Î)uρ çÅÁ yϑ ø9$#⟨١٨(א.(
" א: א אאא אא א :אא
א ...אא א א אאא "א
).٤−٦/١(א
א)١( ،،...א ،١،٢٠٠٦א א א א ،
، .٣٨٠א
:شرب ومن الوالدة إلى األآل والא א א א א א א
א ..!!،)١(א"א א: א א ،א
א א،א...،:،א
א א،א:،א אא... א .א ")٨−١٨/١. (
ماك ك األس ع الحوت مل ومن صفات اإلله عندهم أنه يتعلم التلمود وتعاليم الشريعة ويلعب م
:ويزأر آاألسد א–א א א−א ، :א
א:א" ، א א א אא،א א א ، א א א
.א ")٢(
"א−– :א א .א ")٣(
א)١( א א א א)א(א ""،א
א א א:א.א ،"."א א א א،א ،.،١א א א .א"،٧،٢٢٥.، "
)٢(، א .١٧٦אא)٣( א .א
א−א א א−א א"א א: אא،א: .א ")١(
)٢(:ومن أفعاله التي ينسبونها إليه أنه يأمر بشرائع فاسدة
א א א ،א" א:
א אא ٢٠/٢٥("אא)٢٦ א א−−، א
א א،א א א א א אא א א א א א
.
א א א א א אאא א ،
א،א א א .אא"א א،א: א
א، א،א "א.١٢/٣٥٣٦(א (
، אא אא א א א"א
א )١٧−٢/١٦(א"،אא א א .א
)١(، א .١٧٧א)٢(، .٩١א
א א א אא א "٨(א : א) א א
א א א א .א "
رم رائيل دون ،ومن صفات أفعاله أيضا أنه يعاقب الطاهر ويثيب الجاني المج ي إس ر لبن ويغف
:من األمم غيرهم)١٦−٤/٨(א
.א.٢٤−٤/١٧(א. (
א א،א אא א ،א
)١(.א
:ومن صفاته أيضا أنه يتخذ من النار رمزا وشعارا له אא א،א א
א א אא א א،אא א )٢(.א
، א א א א אא، א א א א
א א א،:
א:א)١( .٨٧٩٠،א،א:א)٢( .٩١א
: ذات معان صحيحة تنزيهية نصوص أخرىא− א "٣/٥(אא : ...".א)א− א א "١٤/٢٢(א : א) א א א ".אא− א א)١٧/١(אא א א، ،:
א" ".א−)٤٨/٣": א) ".אא− א א :"٦/٢٣(א א...א) ".אא− א א :"٣٤/٦(א א) א ، א
".אא− א :"٤/٣١(אא ".א)א− א א א):"٦/٤(א ".אא− א א "٧/٩(א : א) א،א א
א א .א "א− א א :١٠/١٧(א א) :א،אא" א א .א "א− א א א−".א):"٣/١٣(א)٨/١٩(א א א
:א،אא،)٢/٣(א.א" "א− א א א א):"١٩/١٥(א א
א ".א−، א א א א א א :"٨(א א) א ".אא− א א א א :"٦،٨(א א) א א
א...א א ".אא− א :"٥/١٦(א א) א ".א
א אא א א א א א אא א אאא
א א .א
א אא א א אא א א א א
א א א .א
الفصل األول
عند اليهود اإللهي هوم العلمدراسة تفصيلية لمف
:وفيه تمهيد و أربعة مباحث
. الســــــــــــامرييند ــــــــمفهوم العلم اإللهي عن: المبحث األول .انيين ـــــــــــــــد الربــــــــمفهوم العلم اإللهي عن: المبحث الثاني .رائين ــــــــــــــــد القــــــــمفهوم العلم اإللهي عن: المبحث الثالث .مفهوم العلم اإللهي عند فرقة الحسيديم المعاصرة : المبحث الرابع
א א
א א אא א، א.א
א א א)١(""אא א א)٢("א"א א א א
.א
א אא אא א"، ،"א א א א א
א .א
אא אא א א א א א
א א א ، ،א، א א א א
א )٣(.א
א)١( .אאא)٢( א א .אא:א)٣( ، א א א:א א
، ،٣،١٤١٠א ، א א ،١٣٧١٣٨.
א א אאא א ، א א א א א א א
.
א א א א א אאא א א א א
א א א .א
א א א א א א א א אא א א א،
א .א
א א א א א א אא א א אא א
א א ،.
א א א א א א אא ، א א אא א
אא א א א א.א
א א א אא، א א
א א ، א א.א
א אא אא א א א .אא א ، א א א، א א א ، א א א א
، א א א א אא .א
א א א אא، א א א א
א א א א א א א )١(.א
א א א א א א אא ، א א א א א א א
א א .אא
אא אא א א .א
א אא)٢(א א א אאאא א א א א.א
א:א)١( א א ،٥،١٩٧١،א א א ،.א)٢( א ، א א א.א
אא א א א א،א א א א אא אא א =א
א א ،אא א אא .א
א א א א א א، א א א
א א א א א ، אא א א א ، א א א א א
אא א)١(.א
א א א א א א א אא א א א א אא א א א
א א א א ،א .א
:مفهوم العلم : أوال
א א א א)٢(א א א א، א،.)٣(
א= א .אא א א א א א .א
א)١( א א).١٠٥٠(א א ،٥٣٨(،٤٨.. א) א .٩٠،٩٢،٩٦אא
،:א)٢( א א ."،٥،٣١٠א "א:א)٣( א ، א .א
:علم اهللا: ثانياא א א א אא א א ، א א
א א א .א
א א א א אא ،)١(
.
א، ،א ،)٢(א א א ،
)٣(.א
:أما صفة علم اهللا تعالى السابق
، א)٤(.א
א א א א א אא. א א א אא .א
א אא ،، א א א א
،:א)١( א "٤،٣٤٣א ".א.א)٢( .אאא:א)٣( א ، א .אא:א)٤( "."א
א א אאא א.א א א אא )١(.א
א א א א א אא.אא א א א א א
، א א א א א א א אא א א אא .א
א א א .א
،:א)١( א ،١،١٤٠٥א א א א ،.١
٢٨٣−١٩٩.
األولاملبحث السامريون
א א ،א
א א א א א )١(.א
א א א :"אא"א" א א א ، א
")٢(، א א א א ،א א א א א א ،):
)٣().א
:نشأتهمא א א א ..٧٣٢−٧٢١(א (
א א א א:א א، א
א א א )٤(.א
א:א)١( א א ،א א ، א א٢،١٤٢٥א ،
، א .٣٤.א)٢(، א ، א א א א١،٢٠٠٦א ،–
.١٠٩،אא:א)٣( .אא)٤( .א
א א א א א אאא ،א א .א
א −א–אאא א א)١("א"א א א א
א )٢(.א
א א א א אאא ، א א א א א
א א א א ،:"אא א א"א א א א א
)٣().٣−٢−١(
א א א א א אא א ، א א
.
:اانتشارهم قديما وحديث
א א אאא א ، א ،
א،"א")١( א ، א א א א
.אא،:א)٢( א .١١٠אא:א)٣( ، א .א
א א אא א א ، .א)٢()١(
א א ٣٥٠،٠٠٠א٦٣٨אא.א א א)١١(א
א، א.א )١٢(אא .א
א א)١٨(א)١٧(א א ، אא ، )٣(א
.)٤(
:مبادئ العقيدة السامرية
א א א א""א ،""،א"א א"א ،"، א
א)١( א א אא א ،
א .אא)٢( ، א א א
א א אא א، א ، :א.אא
، א ،.אא،٤א אא א א:א.א אא .א
.א)٣٣٧(א)٣(א:א)٤( אאאאא א،١١٠١١٦، א א
א א .٤٢،א
א ، אא א א)١(א ،.)٢(
א א ، אאאא א א א :،א
אא א אא.)٣(א א א א .)٤(א
א ، א א א אא א א א .א
א א א.א אא א א א א א אא
؟ א א
א א א אא א א א א ،
؟א א א א
א:א)١( ، א א ،א א٢،١٩٩٦א ، א א ،.٤،
٣٢٤.، א א א .١١٧א،:א)٢( א א .٤،٣٢٤אא:א)٣( א א א א א.٤٤א א.٢٢٠א،א א א ،٣،١٤١٦א ، א א ،٢٠٦.،:א)٤( א א .٤،٣٢٥א
א ، א א א، אא א א א
א אא א ، .א
א א א:"..א א א א א)١(".א
، א א א א א אא א אא א ، .א
: صفة العلم اإللهي عند السامريين
א א ، א א א אא א א א א .א
: هي بين اإلثبات والنفيصفة العلم اإلل
א א א א אא א ، א א–א
א− א א אא א א، א א
א א א א א٢(.)٢/٣(א"א"א(
، א ، א، א
א)١( א .אא)٢( א א א א .א
א א א אא א ،א א א א א א א
א א .א
א א א א א אאא א
א א א .א
א א ، א א א:®(#θ Ý¡nΣ uρ $ yàym $ £ϑ ÏiΒ (#ρ ãÏj.èŒ ⎯ϵ Î/⟨١٣(א. (
א א אא .א
:في التوراة السامرية بعض نصوص اإلثبات
א:"א١ אא א"א א א א .א
א٢ א א א :"١٩(א (، א؟.א ؟ א .؟ "
אא٣ ، א א):"...٧(אא א ".א
א א א אאא א ، א א א
א"א""א"א ،א א א א .א
א א א א אא ، א א א א
:.א
א .١ "٦(א)٣٤(א : א)א א ".א
א .٢ א א א):"١٧(אא א א א א .א .א"
: وتنسب هللا الخطأ والجهل والقصور اإللهي العلمآمال نصوص تنافي א ، א א א א א א א א
، א א א:
א١ ، א א א)١٨(א ،א.א! א
א"א:"، א!!، א، א .א
א א א א
א ، א א א א א:"א א אא א א א א א א א אא
. א" א א א"א "א
א א ، א אא א
א!! ، א א ،!!"א .١٨("א: (
א א א א א א אא א ، .א"א"א
א٢ א א אא א ، א א א)١٦(א א א א
، א.אאא)١٨( א א .א
א ، א א א א א
א א א א ؟(א א )אא (א א: א א א
:א!)א
، א אא ، א אא א א א!א
א !!א
א א א א ، אא א.א א
، ،א!!
א א ،:א א.א
א א ،:"א אא ،"א.א א א ،
א !א
א٣ א אא א א א א א .א
א א א .אא א::"א ؟:א ،
، ::א؟ א؟ א
، )١(".א
א٤ אאא א א א ، אא)١(א ،" א: א א אא
א א א ، .א "
א ، א א א אא א א א ، א
،:א)١( א א א א א:א
،١،١٤٠٠،א א א ،.٣٤–٣٣.
א א א א אא א.א א
א א $tΑ®:א s% $ yϑ sù ãΑ$ t/ Èβρ ãà)ø9$#
4’ n<ρ W{$#⟨א א ،:®tΑ$ s% $ yγ ßϑ ù= Ïæ y‰ΖÏã ’ În1u‘ ’ Îû 5=≈ tG Ï. ( ω ‘≅ ÅÒ tƒ ’ În1u‘ Ÿω uρ © |¤Ψ tƒ ⟨)٥٢.(
:®$ tΒ uρ tβ% x. y7 •/u‘ $ |‹Å¡nΣ ⟨)٦٤. (
אא ،א א א א א
.א
א "א א: א"א ،)١(.א
א٤ א א א א، א א א א
!!
א אא:א:"אא א א"، ،
אא ، א א ، א"١٠)(٩(א!! : א)
א א א ، א".א
)١(، א .٣٣،٣٤א
؟ א א א א א!אא א א א !א
؟ א א א א!א א؟ א ، !א
אאא אא א ، א אא א א א ،!!
א א א א א אא א א א ، א א .א
א٥ ، א א א!א ،אא א א א א :"١٣−١٢(א א)
.א.، אא א א.א
."
אא א ، :אא)١ א א
، אא!!א א א א
א .אא)٢ א א
א !!א
؟)٣ א !אאא א.אא)٤ א א א א
א א א א .א
א א א "א א:. ")١(
א٦ א א א אא א א א אא.א):"٤()٣(א א א א
، אא."
، א אא א אא א א ، א א
א א א א א א .א
א א ، א א א א אא א אא א א)١(א)٢(א):"٢٠(א א א
)١(، א .٩٣אאא""א)٢(
א א .א"، א" א "א"،٤٧٢.، א א .٤،٣٩٨א
א א א!!א:א،"
،א אא א א א.א −١٦−١٥(א
א)١٧ א (א א:א: ؟א א ،א א
، א.(
א אא א א א אא א א ، א ، .א
، א א אא ، א
א א א אא א א א ، א א
.א
،א א א א א א אא א א"א א א:א"א א
א א ، א
)١(، א אא א
א א ، א א.א א א""،١٤٠.
، א א א א אא א )١(.א
א א א א א:א
א ، א א אא א ، א א –א
−، א א א א אא ، א
−–، א א א אא א א א א
.)٢(
א א–א א−א)٣(.א
א ، א א א אא!!؟)٤( א
א:א)١( ، א א ،א א١،٢٠٠٣א ،
، ،א .٢،١١٩א)٢(، א א א א)١٨(א א .א)٣(، א א א .٧(א ( )٤(، א א א .٩(א (
!!)١(א א!! א א.!!)٢(
א אא:"א!!א א א א א .א
، א!!!")٣(
، אא א אא א א.א א
א ، א א ، א אא−א−"א""א"א א
!!א
א א א א אא–א א א–א
א א א אאא א، א א ، א
א .א
א אא، א א ،
א א א א !!א
א)١( א .אאאאא)٢( א א א .١٣،١٤،١٥،١٦،١٧(א (א)٣( א א א ، .٥،٦،٧(א (
الثا�ي املبحث الربا�يون
א א אא א א א א
א ، א א :،)١(א
!$ ¯Ρ Î) ®$ uΖ ø9 t“Ρ r&sπ1 u‘ öθ −G9 $#$ pκ Ïù“ W‰ èδÖ‘θ çΡ uρ4ãΝ ä3 øt s†$ pκ Í5šχθ –Š Î; ¨Ψ9 $#t⎦⎪ Ï% ©! $#(#θ ßϑ n= ó™ r&t⎦⎪ Ï% ©# Ï9(#ρ ߊ$ yδtβθ –Š ÏΨ≈ −/ §9 $# uρâ‘$ t6 ôm F{ $# uρ$ yϑ Î/(#θ Ýà Ï ós çG ó™ $#⎯ ÏΒÉ=≈ tF Ï.«! $#(#θ çΡ% Ÿ2 uρϵ ø‹ n= tãu™ !# y‰ pκ à−4Ÿξ sù(# âθ t± ÷‚ s?
}¨$ ¨Ψ9 $#Èβ öθ t± ÷z $# uρŸω uρ(#ρ ç tI ô± n@© ÉL≈ tƒ$ t↔ Î/$ YΨ yϑ rOWξŠ Î= s%4⎯ tΒ uρóΟ ©9Ο ä3 øt s†!$ yϑ Î/tΑ t“Ρ r&ª! $#y7 Í× ¯≈ s9 'ρ é' sù
ãΝ èδtβρ ã Ï≈ s3 ø9 א،)٤٤(א⟩ #$ א אא .א
א א א א א אא ، א אא
א ، א א :א®(# ÿρ ä‹ sƒ ªB $#öΝ èδ u‘$ t6 ôm r&öΝ ßγ uΖ≈ t6 ÷δ â‘ uρ$ \/$ t/ ö‘ r&⎯ Ï iΒÂχρ ߊ«! $#yx‹ Å¡ yϑ ø9 $# uρš∅ ö/ $#zΝ tƒ ö tΒ!$ tΒ uρ(# ÿρ ã ÏΒ é&
ω Î)(# ÿρ ߉ ç6 ÷è u‹ Ï9$ Yγ≈ s9 Î)# Y‰ Ïm≡ uρ(Hωtµ≈ s9 Î)ω Î)uθ èδ4… çµ oΨ≈ ys ö7 ß™$ £ϑ tãšχθ à2 Ì ô± ç„⟨٣٢(א.(
،:א)١( א א א א א א.٨٨א א
א א ، א ،.،.،א א ، א א ،١١٨.
א:א ،"א"אא""،""א א א א א ،
א אא א)١(.א א א א)٢(.א
א א א א אא אא א אא–א
א–א א א א אא א א א .א
א:")٣(א א א א א אא א א אא א א
א )٤(".א
א א א،.)٥(א א א אא)٦(א א א אאא
،:א)١( א .٩١א،:א)٢( א א א א .٢،٦١א)٣( ، א א אא א
.
)٤(، א א א א א .٩٦א،:א)٥( א .٩٢אאא)٦( אא א א א א ،.
،א א אא =،א
א)١( א א א )٢(.א
א א ، א א א:)٣(אא ، א:א ، א
)٤(.א
:طائفة الربانيين
א א א ، א אא ، א א א א.)٥(א
א א א א(א )٦(.)א
א א א:"א א ،א אא א א،
א.אאא= א :"א).٨٤٥(א".א
א)١( ، א:א א א א א، ، א א ، ، ، ، ، א .٢،٣٦٨א
،:א)٢( א א .١١٧١١٨אא)٣( א א ، א א
، א א א א ، א ، א،:א.٢٨٥ א .٥،٤٣٠א
،:א)٤( א א ، א .٢٦٢،א،:א)٥( .١١٥.א،:א)٦( .١١٨א
א א ، א א )١(".א
א "−א–)٢(א א:א:)٣(א א ،"א""א"א א ؛
، ، א א א אא، א א א א ،
، א ، א א:אא )٤(".א
.. א:" ، א ، א א אא א א...א אא )٥(".א
א א א א א אא א א א ، ،)٦(""א
א)٦("" "א"א،
א)١( א ،.א א א "א
.−−א"א)٢(.א)٣( .א)٤(، .١٧١א)٥(، א .١٧٤אא"א")٦( א""א א ،
א א א א א א אא א א א א א א א ، א .א
،:א א .١،١٢٠א
א א אא א א א)١(א ،
א ، א א א אאא)٢(.א
"א"،)٣(،:"א א א
א)٤("א א ،.א א א אא א א א א
א א )٥(.א
)٦(!التلمود آتاب الربانيين األول
א א ، א א א א.
א:א)١( א .٢١٠،א،:א)٢( א .٣٣א)٣(
)٤(، .٢٠٤אא:א)٥( ،א.٦٢٨،٦٢٧،...א .٣٣א،:א)٦( א א א.٢،٣٩٥٤٠٠א א א
.، א א ، ،٥،١٤٢٤א ، א א ،٢١٢٨.، א א،٨،١٤٢٣א ،א ،١١٣٠.
א א ،١،١٢٤٧،א א ،،٢٥٤٠،٤٩٥٨.، א א א.١١١٦א ،..א١٧٥١.
א :"אא א ، א)א(א א א.،
א א א .א ")١(
א""א א א א אא:א א א א.א
א א א א )٢(.א
א א אא ، א אא א(א א)א
א ، א א א א אא .א
––،:
א א א א٣""א א א، אא א א א !א
א א א א )٤(.א
:أنواعه وتاريخ تدوينه
، ، :א
)١(، א א١٦א .١٦٨،..א)٢(، .٢١אא،)٣( א .א،:א)٤( א .٢٢א
א١ א ،:א אא א א ، א א א א א
א ، א א .א
א٢ ،:א א אא ،.)١(
:أقسامه
:ينقسم التلمود إلى جزأين هامين
:א"١ א" ، א א א ، א אא. ، א
א א א א ، א א א.).٢٠٠−١٩٠()٢("א"א.א
א"א"א ،א א א א ، א ."א "
א :א١" א"א) א א א א ،. ٢" א") ، א א א א، א א
، א אא .אא.אא
،:א)١( ،.٢٤٢٥א א א.٢٦٢٧א
، .٢٢٢٨אא")٢( א"א""א א، א
،:א.١٩٠٢٠٠ א ).١(،٩٨א
٣" א") א א ، א א ،..
٤" ("، א א א א א، א א،١٠.
٥" ،"א) א א ، א א ،א א.א
٦" א") א א ، א א.א، .א
א"٢ :א א" א ، ،"א"א، א א א א א ،
א ، א א :א
.א)١.א)٢
א א א ، א
، א ، (אאא).٤٠٠ א א א
א א ، א.)٥٠٠(אא"" א ،"."
:أهمية التلمود عند فرقة الربانيين
،א א א א אא אא א!!א ، א
א:")١(א א ، א א ، א אא אא א א ، א א
א "א".אא א ، א"א .)٢("א
،א א :אא"−١ ، א א א
א א ، )٣(".א
א"−٢ ، א א א א ،א א א אא א ، א א ، א
.א "!!א٣ א .אא...א،א٤
א א א ، א אא א ، א !א
א٥ א א א א.אא:"א٦ א א א ".אא:"א٧ א א א
. "א:"א٨ א א .א
)١(،:، א א"א
א א א .،"אא.٣١،...אא)٢( א א א א
.)٣(، א א.١٦٨א .٨٢،..א
א א א א א א .א "א–٩ "–א א:
".אא:א١٠ ،
)١(!!.א
א١١ "א א: א א א، א א א ، א א א
א )٢(...".א
א١٢ א "א א: אא )٣(.א"!א
אא א א א ، אא א ، א .א
א ،:"...א א:א"...א
.."، א א א א.")٤(
:ذآر بعض الشخصيات الربانية
א)١( א א.١٦٨،١٧٠،١٧١،١٧٢،١٧٦،١٧٨:א ،...א
.٨٢٨٦:אא)٢( .١٠..א)٣(، א ،١١א א .١٦٧אא:א)٤( ، א א ، א א א א א
א.،.، ، א .١،٢٤٨.א
א א א א אאא א .א
א א א א א א א،، א א א
א א א א אא א א ، אא א ، א א"א"א ،
א א ، )١(.א
א؟
":الرئيس"يهوذا هناسي א אא ، א"،"א"א "א
א−"א".)٢(١٣٥٢٢٠ .−אא)٣( א א א)٤(، ،
،"אא"א א א ،א א א א )٥(.א
،:א)١( א א א א א א ،١٤٠٤،.א
، א ، א א .٤٣א،:א)٢( א .٤٢אא:א)٣( א א אא ، א א
.א:،:א)٤( א א א .٩٣א،:א)٥( א א א א .٤٣א
، .אא א ،א )١(.אא
א ، ،אא.)٢( א א
.
)٣(:الذات اإللهية وصفاتها في التلمود
،א א א א אא א א א .א
א א ،––א אאא א !!א
، א א א א ، א אא א ، א א א
،:א.א א אא א א–א א–א ، א
א א א ، א א א ، א!!א
א–א א–אא ،...":""
،:א)١( א .٤٢،٤٩א،:א)٢( א א .٢٣٩א،:א)٣( א א א א ،.١،٢٤٥א א א ١٧٦א
א.١٧٩ .٨٦،٥٦٩...א
א"...א" א אא א א א ، .א ")١(
:صفة العلم اإللهي عند الربانيين
אא א א א אא א א א א א ، א אא א א א .א
، א אא א א א
.א
א/ ، א א א אאא א،א
:א
א א א א א אא،:
א١ א א(א אא א:)א ،:"א ،א!א א.א ، א
א ، א א!א ، !"א )٢(!!א
א א א :אא
،:א)١( א .١،٢٤٥א،:א)٢( א א .٧٦א
א""""א:א א ، ،א א
א ، א א א אא א א
א אא ، א:®$ tΒ uρ Ü> â“ ÷è tƒ ⎯tã y7 Îi/¢‘ ⎯ÏΒ ÉΑ$ s)÷WÏiΒ ;ο §‘ sŒ † Îû ÇÚö‘ F{$# Ÿω uρ ’ Îû Ï™!$ yϑ ¡¡9$# Iω uρ ttó ô¹ r& ⎯ÏΒ
y7 Ï9≡sŒ Iω uρ uy9 ø.r& ω Î) ’ Îû 5=≈ tG Ï. A⎦⎫Î7•Β ⟨)٦١.(
א،""א:، א–א–א
א""א א א ،، א א א אא
א!!. א אא ، א א
א א א!!א .א
א: א"א"א א ،א ، א א אא א
א א א א ، .אא
א٢א( א א)٤٣א א:، א א
"א :، א א .א،)(،
، ، ،")١(
،:א)١( א .١٤٠א
א א א א ، א א"!!."אא.א
א א א ، אא–א–א–א א
א– א!!א א א "א.–א"
א ، אא א ،،
.، אא א ،
.
א(א٣ א א א)א ،:א)( ، א :"א
، א א א א"א א: ،" :
א א )١(".؟
א א א :אא: אא ،
א– :"א!!א–א!!"א א" א א
א ، א א ، .א
،:א)١( א .١٧٨א
א: א –אאא א−، א
א−א א א، א؟:א !!א "
א א א ، א א אא .א
א٤ אא א אא:")١٣( ؟:א ؟א :א(".א ("א...:א א: א א ، "אא:"א א ، .א "":
א ؟א א א :א".،א" ، )١("!א
א א א :אא–אא: א−א
א ، א אא ، א"א"א
א!!א אא ، אא ، א !!א
"!א"א.א
،:א)١( א .١٨١א
א: א א"א"א ،א–− ، א א
א א ، .א
אאא٥ א )٢١(אא:א ، א א؟:،) א א :אא،א.א
א ، א ،א.א א א
א א א א ، ...אא )١("!א
א א א אא.א א
א אא א א ،−א− א א !א
א א א ، אא ، א :(א
t,n= yz uρ ¨≅ à2 &™ó© x« …çν u‘ £‰s)sù #\ƒ ωø)s? $ \↔ ø‹x©(א)א)٢ ،:®!$ ¨Β
öΝåκ–E‰ uη ô© r& t,ù= yz ÏN≡uθ≈ yϑ ¡¡9$# ÇÚö‘ F{$#uρ Ÿω uρ t,ù= yz öΝÍκŦ àΡr& $ tΒ uρ àMΖä. x‹Ï‚ −G ãΒ t⎦,Íj#ÅÒ ßϑ ø9$# #Y‰àÒ tã ö⟨٥١(א(
،:א)١( א .٣١٣א
، ، א א א א אא ، א א א
.
،א אא א א א א א א א
א א א א א א !!אא א א אא א
א א ، .אא א א א ،.
א א:"א אא א א א א ، ..."א
א.)١(א א !!א
א٦ א:"א ؟ ، א אאא א א.א א א
א!!א א ، א، א א א א א א א א ،
א. א:"א א א א אא ".א(، (
א.א א א אא אא ، :.א
.א" א" א
)١(، א"א א"،"א א ،"א
)٥٨٨٩. (
א ، א א:"א א ، אא!!א)١()".א(א
א א א :אא"א: א"א...א ،
א א ، א א، א א ، א א
.
א א ؟א אא–– ، א א
א–– ،א א .א
א:"א: א"א ،א א!!א
א.א.אא א
א א .א
א אא ، א א، א
א .א
،:א)١( א .١٧٨١٧٩א
א ، א א א א א" )١(".אא:
א−א "א–א א: א אא א א )٢(".א
א٧ אא:"א א אא א ، א )٣(".א
א :אא: ، א א א א
، אא אא! א––، ،
א א א א.א א.
א: א!!א.
א: א אא א א אא
א ، א א א.
א)١( ، א"،א ).٢١٤٣(،"א
א:א)٢( א .א،:א)٣( א א.١٧٨א .٨٧،...א
א א ،)(א!!אא א !!א
، א א، א
א!! א א.א
א٨ א:א א א א)١(.א""א
א :א
א: א–א ،–א אאא!!א א א .א
، א א.؟א.
א: אא!.אא א א א ،.
א .א
:""، א–אא .א
،:א)١( א .٨٦،...אא.١٧٦א
، א א אא، א א
.
א:א א א א א א ، אא א א א ،א، א א א א
.
א٩ א אא א אא "٦(א : אא.א)
א .א.א "" א:، א א א א ، א א
א א א ، א אא .א ")١(
א א :אא: א א א
א א .א
אא""،""א:א א א.א א א
א א א א א ، אא א א .א
)١(، א .٥٧٦א
א١٠ א אאא אא א.א:א
، א:א אא)١(.א
:אא: א א א
א ، א א אא.א א
א ، א א אא א .א
א: א א ، א אאא א א א א .א
א א א א אא א א ، א אא
א א א א א، א א ،
א א א א.
אאא/ :אא)١ :"...٣/٧(א א) א
א א.א א "،א :
)١(، א א.١٧٧א .٨٧،...א
،"א"،""،"אא א א .א
"א ،:א: א א א،.א א א א
.")١(
"א)٢ :، א)٢(...".א
"א)٣ ؟: א א".א "א :.א،)٣(".
א א א אא ، א א א ، א
א א ، .א
א א אא ، –א
؟–א א ، א !א
א– א א אא א א א–א א
)١(، א א .١٨٠א)٢(، א .٢٤٢א)٣(، א .٣١٢א
א א אא א ،א –א
.
א :−−אא* אא* א !אא* .אא* א א .אא* .א.אא**، ، א א א א
א !!א؟ א א א !؛
אא א، א א א א ، א א ، א א א א
، א א אא א ، א א א
، א א א א אא א "––א :
אא ، אא ، א، א א א
א א א א א א)١(".א
،:א)١( .١٣٢א
א "–א–א א: א، א א
،"א" א "א":אא"א :.א"א
:،א.، .אא.)١(א
א–"א" א–א؟ !א
،:א)١( א א א א .١،٢٤٨א
الثالث املبحث القراؤون
א אא אא :א
א א א א א א )١(.א
א א א א א א אא
א.א )٢(.א
، א"א א"א א א אא ، א )٣(.אא
א א א א א،)٤(א א א א א א ،
א:א)١( א א ٩٤א.אא:א)٢( א ،א،٥١،٤٢א
»١١٨،»٢. אא)٣( א א א א א א،א
א א א א ،אא א א א .א
אא)٤( א א אא א א אא ،=
، א א א אאא א א א .א
א א א א א א אאא "א א: א אא
א א א א ، א א א )١(".א
א א א אא א .א
א"א"א" א)٢("א אא א א א א א א
א−א א–א א ،.
א א:"א א א א א א א א، ، א א א א א א
א א א)٣("א א א)٤(، א.
א= ، א،.א א ١٠٨،١٢٠א
)١(، א א א .٩٤א)٢(، א .٩٧א١٧١א:א)٣(א:א)٤( א א א א א ١١٢א
א ، א א א א אא א א.)١(א א א א א
א א א א א ، א א א)٢(.א
א)٣(א א א א א אאא)٤( ، א)٥(א
א א א אא ،א א ، א אא
)٦(.א
א٢٣٢אא:א)١( א א ،
א.٧٤،٧٥א א ٤١א.٢٠٨א١٧٧א
،:א)٢( א א .٢٤٩אא)٣( א א א א .אא،א)٤(
אא א א.אא אא :א.אא،א
، .١٤٦אא)٥( א ،אא.א א א ،،א.א א אא א .١٥٤،אא:א)٦( .٢٢٩،א
א א א א אא""אא
א )١(.א
א א א א:..א א אא א א א א א
א ، א א אא א א א א א ، א א.)٢(א
א א .א
אא א א א א א אא א)٣(א א א א ،
א א א א א א ، )٤(.א
:ن انتشارهم قديما وحديثا أماآא א א א א א
، א א א א א א אא א א אא ."א "
א א א א )٥(.א
א:א)١( .אא:א)٢( א א אא .١١٤،אא:א)٣( .٢٢٩،אא:א)٤( א א א א א ،א
א١،٢٠٠٦ א ،، ،א א .»٥«،٩٥אא:א)٥( א א .٩٧،א
א א א א א א א אא−−.א א
)١(.א
א)٢(א א א:"אא א א)٣(א...א א
، א)٥()٤(אא )٦(".א
א א א א א אא،אא١٩٤٨
א א ،"א"א
א:א)١( א א א א .١١٤،אא)٢( א א א א.אא)٣( ، א א
א א א א ، א א אא(א٧٣٧ א)א א :א.א
، א א .١،٩٠א)٤(، א א ،.א
.א.אא)٥( א א ، א א .א
، א א א ، א אא א .א١٧א
א:א)٦( א .٤١،א
א א א ، א א א א .אא א א א )١(.א
א)٥(א)٤(א)٣(א)٢(אא א א א א،א א
א، א אאא א א אאאא)٦(א א א א
א )٧(.א
א:א)١( א א .١٠٠،אא:)٢( א א ، א .א،א)٣( א א א א
א١٩٤٥ א א א ،.)٧،٥٢٠،٠٠٠()٨٣،٨٤٩(.א)٤( א אא א א
א.א ،٢٠٠٤אא٪٨٣،٥ א א א א א:א
א א אא.א א א א.א א אא א א .א
)٥(، א א א א אא: א א א א א א
א ،)٣١٢،٥١٩(.١٩٤٥.אא)٣٤٧٠٠،٠٠٠( ،.
א)٦( ، א אא א، א א א א )١،١٠٢،٠٠٠(א
.א:א)٧( א .א
א א א א א א אא א אא א אא א ٥٧٢٧א
)١(.א
א א א א א אא)٢(""١٠٠٠٠ א
٣(.١٩٥٠١٩٦٠(
א א א א א ،١٠٠٠٠אא א א א א א א )٤(א
א.)٥( א،)٦(א٤٥٧١אא١٢٠٠א)٧( א א ،
א
א:א)١( א .אא)٢( א א ، א א
א ،:א.א .١٣٩אא:א)٣( .١٠٠،١٠١אא:א)٤( א .אא:א)٥( .٢٣٣،אאא)٦( ، א א.א א
א)٢،٥()٢٧٠٠( ،٪٥٠אא אא٪٣٠א .".א א" :א
".א"א)٧( א א א א ، א א
.، א א א א א א אא .אא
.)١(
א א א א אא א אא א)٢(א א ،א א )٣(.א
" : العقيدة القرائية"مبادئ
א א א א א א א א א אא، אא א א )٤(.א
א،א א א אא א א א :א.א
א" א א אא א א אא א א א א א )٥(".א
" א: א א ، א א א א אא א אא א«:א א אא» א א א א
)٦(".א
)١( ، א א .٢،١٢٦אא )٢( א א .אא:א)٣( .٢٣٣،אא:א)٤( א א א א .١١٤،אא:א)٥( .٢٣٠،אא:א)٦( א .א
א א א א אאא !א
א א.)١(א "אא"א א א א א :א .א .١ .،א .٢ .א .٣א .٤ .،אאא .٥ א א .אא .٦ א א א،א
.אא .٧ א א א .אא.٨ א .אא.٩ .אא.١٠ א )٢(.א
א א א א א .אא א א"א"א א
א א ،א.א
א)١( א .٢٣١،אא:א)٢( א א .١٠٤،١٠٢،א
א א:"א א א אא...א א
א א...א א :אא
א א:א א ، א א .אא א א א א א )١(.א
א א א א.)٢(א אא א א א א، א א )٣(.א
א א א א، א א :א
א )١ א −א−،אאא א
.٤(. )٢(
א: א :אא אא ، אא ،אא א א:"א ،،"א
א:א)١( א ،א،٥١،٤٢א
»١١٨،»٢.א)٢( א א،א א א אאא:א)٣( א א א א ١١٣،א.א)٤(
א.א א א אא )١(.א
،−א− אא، א ، א ،א
א א א א א א א אאא א .א
א א א א א ،א،"א" א א א ،
א−א−.אא٢(.٥٧٠(
:دوره في فضح اليهود
א.)٣(א א א ،אא ، א אא ،א
א א א א א א א א אאא א א،א א א א
א א א .אא
א א א אאא א ، א א א א א
א :א،א
،:א)١( .١٣אא:א)٢( .١٣٢٣א.٢٥א:א)٣(
א א א א א אאא، ، א א ، אא، אא א א א א
א: א א א ، א א .א
، א א א א א א אא א،א אא א
א א א א،א א א)١(:א.
)١( " !!א،א: ")٢(
א א−א−אא ،.
، א א א א א אאא ، –א
، א א א אא ، א ، א א א
א א Ÿω®:אא uρ ⎥ t⎤|¡ós s? ©!$#
¸ξ Ï≈ xî $ £ϑ tã ã≅ yϑ ÷è tƒ šχθ ßϑ Î=≈ ©à9$# ⟨٤٢(א(،،، ،.
א א א:"א א אא א א א א א ،א
א)١( א א א א .٩٤،١٣٤،١٣٥،١٣٨אא:א)٢( ١٣١א
א א א ، א אא אא א א،א
א،، א ،אא )١(".א
אאא ،
≅ö®:א" è% šχθ ä↔ Îm6 uΖè?r& ©!$# $ yϑ Î/ Ÿω ãΝn= ÷è tƒ ’ Îû ÏN≡uθ≈ yϑ ¡¡9$# Ÿω uρ ’ Îû
ÇÚö‘ F{$# 4 …çµ oΨ≈ ys ö7ß™ 4’ n?≈ yè s?uρ $ £ϑ tã šχθ ä.Îô³ç„⟨)١٨. (
א ، א א א אא א :"א
א א .א.،אא)٢(!!א، א א
.א
א)٢( א "א א: א אאא)٣(" א )٤("א:"א
א א א א .א
א א א، א א .א
א:א)١( ، א .אא:א)٢( ، א ..א،א:א)٣( ..١٣٣א
א:א)٤( .א
א א א אא .א
א א "−א א: א אא!! א )١(.א
،:"א א א ،א،א،
אא ،،א)٢(."א،א
א ،אאא א،א א א،אא
א א .א
::א א א א ،א
א א אא א "،אא "א"،""،א"א
א )٣(.א
א:א)١( .א،:א)٢( ١٣٤−١٣٣א،:א)٣( .٢٧א
א א א א א אאא א)١(א ،.)٢(
:عقيدته في اهللا تعالي א א א.א
، א א א א א א.)٣(
، א א א אא .)٤(א
:رأيه في صفة العلم اإللهي א א ،א א
א ، א א א אא ، א א ، א א א
א א )٥(.אא
א א א אא ، א א א
א)١( אא א (א א: א،)א
א ،):א א א ، אא) א א ، א ،).א ،)א אא:א.א א א .١٠٢−١٠١،א
،:א)٢( .٢٧א،:א)٣( א .٢٨−٢٧אא:א)٤( .אא:א)٥( .א
א א אא ، א אא א .א
א א א א א א، אא
، א א א אא א א א א א א
א)١( א א ،:
.א−١.א−٢
א ، א א אא ، א א א .א
אא א א אא א א.א א
، א א א א א.
א א א:א א א א א אא א ، א א א؟ א א א !א
،:א)١( א א .١،٧٥א
א א א א א א א אא ، א א
א אא .א
الرابعاملبحث احلسيديم
א"" א""א א
א ، אאא ، א""א א א
)١(.א
א ، א א א א אא אא א א א
א א א א א א אא א א א א )٢(א
א)٣(א א א ،)٤(.א
א א א א א א
א:א)١( .٥א .١٠٧א:א)٢(א:א)٣( א א א א .٥٣אא١٠٨،א:א)٤( א א٢٢١،، ،
א٢١٨، א א١٣٧،، א א ،א א .٥٣،א
א א אא)١(""אא א א−،א א −א
)٢(.א
א א א א אא א .א
:نشأة الحسيدية ومؤسسها א א א א""א א
א א ، א א א ،א אא)٤(א)٣(א א א א ،
א)١( א"א א"א"""،"א
א(א)א(א אא אא)א א א א א א −א−א
، א א א א א אא)١٧٦٠−١٧٠٠( א:، א .٢،١٤٢،א
א١٠٨،א:א)٢( א ،،٢٢٢−٢٢١.א)٣( א:א א א א
א א ، אא א א، א א א א
א א א ،:א.א א ،١א٢٥١٢٥٢.
אא)٤( אאאא א א א א ،
، א א א אא א א א א א א =א
א א )٢(.א)١(א
א א א−א א−אא א א א א
א א א )٣(.א
:مؤسس الحرآة الحسيدية א ،""אא א א)٤(א א א ،)٥(،
א= א א ،:א.א א א٢،١٤٨.
א )١( א(א א:)א א אא א א א א א א א אא
א א א א א א א א א א א א ،،.א א א .٢،٣٢א
א:א)٢( ،٥،א א א א ،٢،١٥٢.א:א)٣( א א א ، א א א א
א א א−א−، אא א א ، א א א
.אא)٤( ، ،א א א
א٪٧א.)٥٠،٠٠٠،٠٠٠(א ،א א א א.א
א א.א א א١٩٩١א، א ."،)٦٠٠،٠٠٠(א "
א)٥( א א א א א אאא ،:א.א א .٢٣٨א
א ، א אא א ، א א א ،
א א א א א אאא א ، א א א א א א
א א א א א، א)١("א""א"א
)٢(.א
:عقائد الحرآة الحسيدية ، א א א א א א
، א א א א א א،)א(א א א א א א ، א
א א א א א א אא א א א
.א
א א א ، אא א א א א א :،)٣(א
:عقيدتهم في اهللا تعالى: أوال
א"א")١( א א
א א א .אא:א)٢( א .١٨−١٧−١٦−١٥אאא)٣( ، א.א ، א א
א.א ، א١،١٩٨٤،א א א ،، ، .٢،٦٢٤א
א א אאא ، א "א
א"א א ،
א. א א.)١(
:عقيدتهم في العالم وفي النفس البشرية : ثانيا
א אא א א א:
אא א ،א ، א א א ، א
א)٢(א א،، א א א ، א אאא א
، א א ، אאא ، אאא א א ، א א א א.א
א )٣(.א
אא א אא א ، א
א א א א א א
א:א)١( .٥٨−٥٧،אא:א)٢( .٥٩،אא:א)٣( .٥٩،א
א א א.א،א אא א א א א א א
א )١(!!א
:قولهم بوحدة الوجود : ثالثاא א אא −א
−، א א ، א אא:"""א א:"".א
א א...אא...א.")٢(
א א א −אא− !!א
:مفهوم الوحدانية عند الحسيديم א אא א א
، א א −−אאא :"א
א א א אא א ، א، א א ، א אא א ، א א
א.א، א א
א:א)١( .٦١אא:א)٢( .٦١א
א א...،א א א א.)١(א .א
:والثواب والعقاب عند الحسيديم مفهوم الخير والشر: رابعا
، א א א א א אא א א א א
،، א אא א א א
א" ،"א א א אא א א אא
א""א)٢(".א"
א א א א אא אא א
א""א א א א א ،א א ، א א א א א
א אא א אא א א א א ، א
א.)٣(! א .א
:والحسيدية " التساديك"
א:א)١( .٦٢אא:א)٢( .٦٣،١٠٥،אא:א)٣( .٦٩−٦٨−٦٧،א
אא א א אא"א"א א א ، א
א א א א א א.
،"א"א א −אא"−א א"א""א א""،
א"אא" א א א ،א אא א ، א א א
)١(.א
، א א א אאא א !!אא
א א א−א א –אא א ، א א
)٢(.א
אא א א א א א אא−)٣( א −א
א:א)١( א .١٤٠،אא)٢( א א א א א א א א
א א:א.א א א.١٤٠،א،٢١٩.
א:א)٣( .١٤١،א
، אאא א
א ، "א א:א"אאא":)١( א א ،"א
)٢(.א
א א ، א אא א א א א!!א
א א א אא א .א
א−א− א، א א א א א ،
א א א א א .א
א"א""א" ،، א א :א
١. . .א .٢٣. .
)١(.،:א)٢( א .١٠٤א
:)١٨١٠:(א א"א א !!.א"א
، א א א א":
א א )١("!!א
א.אאא א
א ؟ א !א.א
):١٨١١(א:، א א א א א
א א א א א ، אא א )٢(.א
א)٣(א א א ،، א א
א ، א ،א":אאא א
.א ")٤(
א:א)١( .١٣٧−١٣٦−١٣٥،אא:א)٢( .١٤٤−١٤٣−١٤٢،אא:א)٣( .אא:א)٤( .א
א א א ، א א"".)١(
:)١٨٥٩:(א א١٧٨٧א ، א ،
א א .א.)٢(
"א א: ، אא...א א א א א
א"א א ،!!" א،: א )٣(."א
א א “3®:א t s?# Z ÏV Ÿ2óΟ ßγ ÷Ψ Ï iΒšχ öθ ©9 uθ tG tƒt⎦⎪ Ï% ©! $#(#ρ ã x Ÿ24}§ ø⁄ Î6 s9$ tΒôM tΒ £‰ s%óΟ çλ m;öΝ åκ ߦ àΡ r&β r&xÝ Ï‚ y™ª! $#óΟ Îγ øŠ n= tæ’ Îû uρÉ># x‹ yè ø9 $#öΝ èδ
tβρ à$ Î#≈ yz⟨٨٠(א(.
א.)٤(
א)١( .١٤٨،١٥٣،אא)٢( אא ،.א)٣( .١٦٧،אא:א)٤( .١٧١،א
:رأيهم في علمه تعالى א א א א
אא ،، א
א א )١(.א
אאא א
؟ א א!א א א .−א−،
א א א אא א א
א א א ، אא א
.א
א א :אאא]١ א
،א:" א ،،"א"، א
، ،א ،!!")٢(
א:א)١( .٥٨،אא:א)٢( .١٣٣،א
א""אאא ، א א א א אא א ، א א א
:®$ tΒ uρÜ> â“ ÷è tƒ⎯ tãy7 Î i/ ¢‘⎯ ÏΒÉΑ$ s) ÷W Ï iΒ;ο §‘ sŒ† ÎûÇÚ ö‘ F{ $#Ÿω uρ’ ÎûÏ™ !$ yϑ ¡¡9 $#Iω uρt tó ô¹ r&
⎯ ÏΒy7 Ï9≡ sŒIω uρu y9 ø. r&ω Î)’ Îû5=≈ tG Ï.A⎦⎫ Î7 •Β ⟨)٦١. א) :אאא א א ،)١(א
א א.אא א א א א א א א
.א
אא]٢ א،:"א )א()٢(א
א )٣(".א
א א אא א!א––א
אאאא، א
א א א ، א
.٣،٣٦،א:א)١(א)٢( א א אא א א
א א א א ، אא א!!א א:א.א ،א٩١−٩٠−٨٨.
א:א)٣( .١٣٣،א
א א א א א א،: øŒÎ)uρ ® tΑ$ s% 4© y›θ ãΒ ⎯ϵ ÏΒ öθ s)Ï9 ÉΘöθ s)≈ tƒ (#ρ ãä.øŒ$# sπ yϑ ÷è ÏΡ «!$#
öΝä3ø‹n= tæ øŒÎ) Ÿ≅ yè y_ öΝä3Š Ïù u™!$ uŠÎ; /Ρr& Νä3n= yè y_ uρ % Z.θ è= •Β Νä39s?# u™uρ $ ¨Β öΝs9 ÏN÷σム#Y‰tnr& z⎯ÏiΒ t⎦⎫ÏΗ s>≈ yè ø9$# ∩⊄⊃∪ ÉΘöθ s)≈ tƒ (#θ è= äz ÷Š$#
uÚö‘ F{$# sπ y™ £‰s)ßϑ ø9$# © ÉL ©9$# |=tG x. ª!$# öΝä3s9 Ÿω uρ (#ρ ‘‰s?ös? #’ n?tã ö/ä.Í‘$ t/÷Šr& (#θ ç7Î= s)ΖtFsù t⎦⎪ ÎÅ£≈ yz ∩⊄⊇∪ (#θ ä9$ s% #© y›θ ßϑ≈ tƒ ¨β Î)
$ pκ Ïù $ YΒ öθ s% t⎦⎪ Í‘$ ¬7y_ $ ¯ΡÎ)uρ ⎯s9 $ yγ n= äz ô‰¯Ρ 4© ®L ym (#θ ã_ ãøƒ s† $ yγ ÷ΖÏΒ β Î* sù (#θ ã_ ãøƒ s† $ yγ ÷ΖÏΒ $ ¯ΡÎ* sù šχθ è= Åz≡yŠ ∩⊄⊄∪ tΑ$ s%
Èβ Ÿξ ã_ u‘ z⎯ÏΒ t⎦⎪ Ï% ©!$# šχθ èù$ sƒ s† zΝyè ÷Ρr& ª!$# $ yϑ Íκö n= tã (#θ è= äz ÷Š$# ãΝÍκö n= tã šU$ t6 ø9$# #sŒÎ* sù çνθ ßϑ çG ù= yz yŠ öΝä3¯ΡÎ* sù tβθ ç7Î=≈ xî 4
’ n?tã uρ «!$# (#þθ è= ©.uθ tG sù β Î) ΟçGΨ ä. t⎦⎫ÏΖÏΒ ÷σ•Β ∩⊄⊂∪ (#θ ä9$ s% #© y›θ ßϑ≈ tƒ $ ¯ΡÎ) ⎯s9 !$ yγ n= äz ô‰¯Ρ #Y‰t/r& $ ¨Β (#θ ãΒ#yŠ $ yγŠ Ïù ( ó=yδ øŒ$$ sù |MΡr&
š š/u‘ uρ Iξ ÏG≈ s)sù $ ¯ΡÎ) $ oΨ ßγ≈ yδ šχρ ߉Ïè≈ s% ∩⊄⊆∪ tΑ$ s% Éb> u‘ ’ ÎoΤÎ) Iω à7 Î= øΒ r& ω Î) © Ť øtΡ © Å r&uρ ( ø−ãøù$$ sù $ sΨ oΨ ÷ t/ š⎥ ÷⎫t/uρ
ÏΘöθ s)ø9$# t⎦⎫É)Å¡≈ xø9$# ∩⊄∈∪ tΑ$ s% $ yγ ¯ΡÎ* sù îπ tΒ §pt èΧ öΝÍκö n= tã ¡ z⎯Š Ïè t/ö‘ r& Zπ uΖy™ ¡ šχθ ßγ‹ ÏKtƒ ’ Îû ÇÚö‘ F{$# 4 Ÿξ sù }¨ ù's? ’ n?tã ÏΘöθ s)ø9$#
š⎥⎫É)Å¡≈ xø9$# ⟨١٩٢٦(א. (
א א א א א א א)١١/٥(אא ، א א א:"א
א א אא".א ، אא.א א א א א א א
א ، א א א :"אא א א ، א א א ...".א
א א א א אא א !!א،
،−א−א!!אא ، א א א א
:®$ pκ ¨Ξ Î* sùŸω‘ yϑ ÷è s?ã≈ |Á ö/ F{ $#⎯ Å3≈ s9 uρ‘ yϑ ÷è s?Ü>θ è= à) ø9 $#© ÉL ©9 $#’ ÎûÍ‘ρ ߉ Á9 א⟩ #$
)٤٦.(:®÷Π r&… çµ tΡθ ä↔ Î m6 t⊥ è?$ yϑ Î/ŸωãΝ n= ÷è tƒ† ÎûÇÚ ö‘ F{ $#Π r&9 Îγ≈ sà Î/z⎯ Ï iΒÉΑ öθ s) ø9 $#3ö≅ t/z⎯ Î iƒ ã—t⎦⎪ Ï% ©# Ï9(#ρ ã x x.öΝ èδ ã õ3 tΒ(#ρ ‘‰ ß¹ uρÇ⎯ tãÈ≅‹ Î6 ¡¡9 $#3⎯ tΒ uρÈ≅ Î= ôÒ ãƒª! $#$ yϑ sù… çµ s9ô⎯ ÏΒ7Š$ yδ⟨٣٣(א.(
א א אא:"א ؟ א؟ ؟ א א א א
א ؟ ؟ .؟،א
)١(".א.
אאא א א، א א א א א ، א
!!، א א אא א−−א א
א ، .א
א א א אאא א،א א
.
:®$ pκ š‰ r' ¯≈ tƒâ¨$ ¨Ζ9 $#ÞΟ çFΡ r&â™ !# t s) à ø9 $#’ n< Î)( «! $#ª! $# uρuθ èδ© Í_ tó ø9 $#߉‹ Ïϑ ys ø9 $#∩⊇∈∪β Î)ù' t± o„öΝ à6 ö7 Ïδ õ‹ ãƒÏN ù' tƒ uρ9, ù= sƒ ¿27‰ƒ ω y`∩⊇∉∪$ tΒ uρy7 Ï9≡ sŒ’ n? tã«! $#9“ƒ Í• yè Î/∩⊇∠∪Ÿω uρâ‘ Ì“ s?×ο u‘ Η# uρu‘ ø— Íρ4 2” t ÷z é&
β Î) uρäí ô‰ s?î' s# s) ÷W ãΒ4’ n< Î)$ yγ Î= ÷Η ¿qŸωö≅ yϑ øt ä†çµ ÷Ζ ÏΒÖ™ ó© x«öθ s9 uρtβ% x.# sŒ3 #’ n1 ö è%$ yϑ ¯Ρ Î)â‘ É‹Ζ è?t⎦⎪ Ï% ©! $#šχ öθ t± øƒ s†Ν åκ ®5 u‘Í= ø‹ tó ø9 $$ Î/(#θ ãΒ$ s% r& uρ4 nο 4θ n= ¢Á9 $#⎯ tΒ uρ4’ ª1 t“ s?$ yϑ ¯Ρ Î* sù4’ ª1 u” tI tƒ⎯ 4 ϵ Å¡ ø uΖ Ï9’ n< Î) uρ«! $#ç ÅÁ yϑ ø9 $#⟨.)١٨−١٥.(
א)١( .١٣٣،א
(–א−א]٣ :א א א ،א א א
א ؟ א א...אא א א א
א .א ()١(
א א א ، א א אא א ، :א
א"א"ٲ﴾ א .אא א ، א א א א א א א
א−−א.א !!א
א ، א אא א ، א א
،א א א א אא א .א
א א א א א א، אא א א א א א א
א א ، א אא ، .א
א:א)١( .١٤١،א
א א א אאא א א א א א א א
א ،.א אא .א
א""﴾ ، א אא א ، א
א ، .א
א ، א""א א אא!!א א!!א א
א א א א ، א א אא!!א א ، א א .א
−.."א:"﴾א א−א א א א
،א א א א א א א אא א א א א א א א
؟ א א א ،!אא ، א $!®:א yϑ ¯Ρ Î)ÿ… çν ã øΒ r&!# sŒ Î)yŠ# u‘ r&
$ º↔ ø‹ x©β r&tΑθ à) tƒ… çµ s9⎯ ä.ãβθ ä3 uŠ sù⟨)א)٨٢ ،:®ã& è! öθ s%‘, ys ø9 $#4ã& s! uρÛ ù= ßϑ ø9 $#tΠ öθ tƒã‡ xΖ ãƒ’ ÎûÍ‘θ Á9 $#4ãΝ Î=≈ tãÉ= ø‹ tó ø9 $#Íο y‰≈ yγ ¤±9 $# uρ4uθ èδ uρãΝ‹ Å6 pt ø: $#ç Î6 y‚ ø9 א)٧٣(א⟩ #$ ،:®
š š/ u‘ uρß, è= øƒ s†$ tΒâ™ !$ t± o„â‘$ tF øƒ s† uρ3$ tΒšχ% Ÿ2ãΝ ßγ s9äο u z σ ø: $#4z⎯≈ ys ö6 ß™«! $#4’ n?≈ yè s? uρ$ £ϑ tãtβθ à2 Î ô³ ç„$!®:א)٧٠(א⟩ ¯Ρ Î)$ uΖ ø9 t“Ρ r&sπ1 u‘ öθ −G9 $#$ pκ Ïù“ W‰ èδÖ‘θ çΡ uρ ⟨א،)٤٤(א
א א ، א א א
א א א ، א!!
א:"א]٤ )١("!!א
אאאא ،א :א−−א
א א א، א ، א א
א $®:א tΒ uρy7 •/ u‘5Ο≈ ¯= sà Î/ω‹ Î7 yè ù= Ï j9 ⟨)٤٦(،:®$ tΒ uρãΝ ßγ yϑ n= sߪ! $#ô⎯ Å3≈ s9 uρöΝ ßγ |¡ àΡ r&tβθ ßϑ Î= ôà tƒ⟨١١٧(א(،،
א:"،א!!،)٢("א
א(א]٥ :)א، ،)٣(א א
א א ،:
א: :"א "، אא ، )٤(.א
א:א)١( .١٤١،א)٢(، א א א "،"א"א
٢٥٧٧. ".א)٣(א:א)٤( .١٤٠،א
א א א א אאא א א א א א !!!א
:אא﴾أ ، א א א א
א א א א א −−א!ª®:א $# uρãΝ ä3 øt s†Ÿω|= É e) yè ãΒ⎯ ϵ Ïϑ õ3 ßs Ï94uθ èδ uρßìƒ Ì y™É>$ |¡ Ït ø: ،)٤١(א⟩$
.
א﴾ب אא ،)(אא א!!א א א .א
א﴾ج א א ، א א אאאא א ، א
א .א≅ö®:א è%šχθ ßϑ Ï k= yè è? r&©! $#öΝ à6 ÏΖƒ ω Î/ª! $# uρãΝ n= ÷è tƒ$ tΒ’ ÎûÏN≡ uθ≈ yϑ ¡¡9 $#$ tΒ uρ’ Îû
ÇÚ ö‘ F{ $#4ª! $# uρÈ e≅ ä3 Î/>™ ó© x«ÒΟ‹ Î= tã ⟨א .١٦(א (
א: א א :א":"،
א א א אא א .(א ()١(
א :אא
א:א)١( א .א
א:א −אא .−א
א−א א אא א א א א−، א א.א
،:א א א א "אא" א א א ،!!
א:א ، א א א א אא"−−א
א א א א א ".אא א ، א א
א א א !!אא ، א ⎯®:א tΒ uρšχ% x.’ Îûÿ⎯ Íν É‹≈ yδ4‘ yϑ ôã r&uθ ßγ sù’ ÎûÍο t Åz Fψ $#
4‘ yϑ ôã r&‘≅ |Ê r& uρWξ‹ Î6 y™⟨א .٧٢(א (
א א:א א א ،""،":"אא"" ،א א
−−אא א−، .א−א
א:"א]٦א
...، א ؟ א אא )١(".א
אאא אא ، א א"א
א..." א אאא א א ، −א
א− א א אא א،א ،."
אא אא :אא" ".א
א–− אא:" א"א א א א א א א
.!!
، א א א א א א≅ö®:א è%šχθ ßϑ Ï k= yè è? r&©! $#öΝ à6 ÏΖƒ ω Î/ª! $# uρãΝ n= ÷è tƒ$ tΒ’ ÎûÏN≡ uθ≈ yϑ ¡¡9 $#$ tΒ uρ’ Îû
ÇÚ ö‘ F{ $#4ª! $# uρÈ e≅ ä3 Î/>™ ó© x«ÒΟ‹ Î= tã ⟨א Π÷®:،)١٦(א r&… çµ tΡθ ä↔ Î m6 t⊥ è?$ yϑ Î/ŸωãΝ n= ÷è tƒ† Îû
ÇÚ ö‘ F{ $#Π r&9 Îγ≈ sà Î/z⎯ Ï iΒÉΑ öθ s) ø9 $#3ö≅ t/z⎯ Î iƒ ã—t⎦⎪ Ï% ©# Ï9(#ρ ã x x.öΝ èδ ã õ3 tΒ(#ρ ‘‰ ß¹ uρÇ⎯ tãÈ≅‹ Î6 ¡¡9 $#3⎯ tΒ uρÈ≅ Î= ôÒ ãƒª! $#$ yϑ sù… çµ s9ô⎯ ÏΒ7Š$ yδ⟨٣٣(א. (
א:א)١( .١٥٤،א
٧[" א: א א א، א.א
."...)١(
אאאא א א ،א א ، א
א−א!!א א א א א אא א−א א ، א !!א
אאא א א א ، א
א א א .א
א א א ، א א א א אא ،א א א ،
א–− א ، א.
א]٨ אא אא "א :
א א.א אא א ؟.א א
.؟ ")٢(
א:א)١( .١٦٦،אא:א)٢( .١٧٦،א
אא ،א אא א ، א א א א
.א
א −−אא ، א א א א
!!.אא א א א
א א)١(א אאא א א א.
א]٩ "א א: אא א ، ؛ א
.، ، א א ، אא א
א א א א אא)٢("א ،
، א א אא א א א א א ،
)٣(!!א
،:א)١( א ، א א ،١،٢٠٠٦א ، א א ،
٢٦٨.א:א)٢( .١٣٩،אא:א)٣( .١٢٨−١٠٤−١٠٢−١٠١،א
:א:، א א א א א
א א .א
:، א א א .אאא: א א א א
א א .א
:אא א א א א א א–א א
א−א א א א א אא אא א−א א
.א
א]١٠ א א א אא "א"א
!!)١(
א אא א אא −−א
א א א אאא!!א א א א
،:®Ÿω r&ãΝ n= ÷è tƒô⎯ tΒt, n= y{uθ èδ uρß#‹ ÏÜ ¯=9 $#ç Î7 sƒ ø: .)١٤(א⟩ #$
א:א)١( .٦٩−٦٨−٦٧،א
א א א−א −א.א!؟
:א א א .א
א ،א −אא− א א"א א"א א)١(!!.א
א א א ،−אאא
א א א א א.، א א א
א אא א א א אא−− א
א .א
א א ، א אא ، א א ®:א
ª! $#Iωtµ≈ s9 Î)ω Î)uθ èδ© y∏ ø9 $#ãΠθ •‹ s) ø9 $#4Ÿω… çν ä‹ è{ ù' s?×π uΖ Å™Ÿω uρ×Π öθ tΡ ⟨٢٥٥(א(.:®$ tΒ uρš •/ u‘@≅ Ï≈ tó Î/$ £ϑ tãšχθ è= yϑ ÷è tƒ ⟨١٣٢(א.(
א א א ، א، א א א א
א!!א א א
א:א)١( .١١٨،א
א א −−א)١(א !!א
א
،.
א א א אא א א א
א א א !!א
א אא א א،
א–−، אאא א، א א א
א א א ،אא א ، א א א
א א א .א
א אא א א א!!א א
א א א א א אא ، א .א
א:א)١( .١٠٢،א
א א א، א א א ،
א א א א ، א .א
، א א א א א אא ⨮:א Î)t⎦⎪ Ï% ©! $#tβρ ç tI ô± o„ω ôγ yè Î/«! $#
öΝ Íκ È]≈ yϑ ÷ƒ r& uρ$ YΨ yϑ rO¸ξ‹ Î= s%š Í× ¯≈ s9 'ρ é&Ÿωt,≈ n= yzöΝ ßγ s9’ ÎûÍο t Åz Fψ $#Ÿω uρãΝ ßγ ßϑ Ï k= x6 リ! $#Ÿω uρã ÝàΖ tƒöΝ Íκ ö s9 Î)
tΠ öθ tƒÏπ yϑ≈ uŠ É) ø9 $#Ÿω uρóΟ Îγ‹ Å e2 t“ ãƒóΟ ßγ s9 uρëU# x‹ tãÒΟŠ Ï9 r&∩∠∠∪¨β Î) uρóΟ ßγ ÷Ζ ÏΒ$ Z)ƒ Ì x s9tβ… âθ ù= tƒΟ ßγ tF t⊥ Å¡ ø9 r&
É=≈ tF Å3 ø9 $$ Î/çνθ ç7 |¡ ós tG Ï9z⎯ ÏΒÉ=≈ tG Å6 ø9 $#$ tΒ uρuθ èδš∅ ÏΒÉ=≈ tG Å3 ø9 $#šχθ ä9θ à) tƒ uρuθ èδô⎯ ÏΒÏ‰Ψ Ïã«! $#$ tΒ uρuθ èδô⎯ ÏΒÏ‰Ψ Ïã«! $#tβθ ä9θ à) tƒ uρ’ n? tã«! $#z> É‹ s3 ø9 $#öΝ èδ uρtβθ ßϑ n= ôè tƒ(א)3:()٧٨–٧٧“ t s? uρ# Z ÏW x.öΝ åκ ÷] Ï iΒtβθ ãã Ì≈ |¡ ç„’ ÎûÉΟ øO M} $#Èβ≡ uρ ô‰ ãè ø9 $# uρÞΟ Îγ Î= ò2 r& uρ|M ós ¡9 $#4š[ ø⁄ Î6 s9$ tΒ(#θ çΡ% x.tβθ è= yϑ ÷è tƒ∩∉⊄∪
Ÿω öθ s9ãΝ ßγ8 pκ ÷] tƒšχθ –Š ÏΨ≈ −/ §9 $#â‘$ t7 ôm F{ $# uρ⎯ tãÞΟ Ïλ Î; öθ s%zΟ øO M} $#ÞΟ Îγ Î= ø. r& uρ|M ós ¡9 $#4š[ ø⁄ Î6 s9$ tΒ(#θ çΡ% x.tβθ ãè oΨ óÁ tƒ∩∉⊂∪ÏM s9$ s% uρߊθ åκ u ø9 $#߉ tƒ«! $#î' s!θ è= øó tΒ4ôM ¯= äîöΝ Íκ‰ É‰ ÷ƒ r&(#θ ãΨ Ïè ä9 uρ$ oÿ Ï3(#θ ä9$ s%¢ö≅ t/çν# y‰ tƒ
Èβ$ tG sÛθ Ý¡ ö6 tΒß, ÏΨ ãƒy# ø‹ x.â™ !$ t± o„4χ y‰ƒ Í” z s9 uρ# Z ÏV x.Ν åκ ÷] Ï iΒ!$ ¨ΒtΑ Ì“Ρ é&y7 ø‹ s9 Î)⎯ ÏΒy7 Î i/ ¢‘$ YΖ≈ u‹ øó èÛ# \ ø ä. uρ4
$ uΖ øŠ s) ø9 r& uρãΝ æη uΖ ÷ t/nο uρ≡ y‰ yè ø9 $#u™ !$ ŸÒ øó t7 ø9 $# uρ4’ n< Î)ÏΘ öθ tƒÏπ yϑ≈ uŠ É) ø9 $#4!$ yϑ ¯= ä.(#ρ ߉ s% ÷ρ r&# Y‘$ tΡÉ> ö ys ù= Ï j9$ yδ r' x ôÛ r&ª! $#4
tβ öθ yè ó¡ tƒ uρ’ ÎûÇÚ ö‘ F{ $## YŠ$ |¡ sù4ª! $# uρŸω= Ït ä†t⎦⎪ ω Å¡ ø ßϑ ø9 .٦٤–٦٢(א⟩#$ (
:®(# ÿρ ä‹ sƒ ªB $#öΝ èδ u‘$ t6 ôm r&öΝ ßγ uΖ≈ t6 ÷δ â‘ uρ$ \/$ t/ ö‘ r&⎯ Ï iΒÂχρ ߊ«! $#yx‹ Å¡ yϑ ø9 $# uρš∅ ö/ $#zΝ tƒ ö tΒ!$ tΒ uρ(# ÿρ ã ÏΒ é&ω Î)(# ÿρ ߉ ç6 ÷è u‹ Ï9$ Yγ≈ s9 Î)# Y‰ Ïm≡ uρ(Hωtµ≈ s9 Î)ω Î)uθ èδ4… çµ oΨ≈ ys ö7 ß™$ £ϑ tãš χθ à2 Ì ô± ç„ ⟨٣٢(א(
.
:®š⎥⎪ Ï% ©! $#(#ρ ä‹ sƒ ªB $#öΝ ßγ uΖƒ ÏŠ# Yθ ôγ s9$ Y7 Ïè s9 uρãΝ ßγ ø? § xî uρäο 4θ u‹ ys ø9 $#$ u‹ ÷Ρ ‘‰9 $#4tΠ öθ u‹ ø9 $$ sù
óΟ ßγ8 |¡⊥ tΡ$ yϑ Ÿ2(#θ Ý¡ nΣu™ !$ s) Ï9óΟ Îγ ÏΒ öθ tƒ# x‹≈ yδ$ tΒ uρ(#θ çΡ$ Ÿ2$ uΖ ÏG≈ tƒ$ t↔ Î/šχρ ߉ ys øg s†∩∈⊇∪ô‰ s) s9 uρΝ ßγ≈ uΖ ÷∞ Å_5=≈ tG Å3 Î/çµ≈ oΨ ù= ¢Á sù4’ n? tãAΟ ù= Ïæ“ W‰ èδZπ uΗ ÷q u‘ uρ5Θ öθ s) Ï j9tβθ ãΖ ÏΒ ÷σ ム⟨א ).٥٢−٥١(א
:א )١ א א א
.אא )٢ א א א א א
، א א א אא ، א
.
الفصل الثاني
عقيدة البداء عند اليهود
:ويتألف من ثالثة مباحث ) .تأصيل فكرة البداء ( هود من البداء قديما موقف الي: المبحث األول .موقف فالسفة اليهود من البداء : المبحث الثاني .البداء و الفكر اليهودي المعاصر : المبحث الثالث
المبحث األول
)تأصيل فكرة البداء(موقف اليهود من البداء قديما
:الب ــمط وفيه
.معــــاني البــــداء وأنواعه والفــرق بينه وبين النســـــخ : المطلب األول تاريخ وجود البداء في التصور اليهودي بالنظر إلى تشابه : المطلب الثاني
.العلل خ وجود البداء في األسفار اليهودية بالنظر إلى العامل تاري: المطلب الثالث
.التاريخي األدوار التي مرت بها عقيــــدة البـــداء في آتـاب اليهود : المطلب الرابع
. المقدس
املبحث األول موقف اليهود من البداء قدميا
א א א א א א אא .א
א א א א אאא א א ، א א א א א א א א א.א
א א א .א
א א א א א א א
א .א
א ، א א א א א אא א א .א
א א אא א א א א אא א א ، א א א א
א.א אא א א .א
א א א א א אא ، א א א א א .א
א א א א א אא א א
א א א ، אאא.
א א א א אא א א ، א .אא
א א א א א א.א
املطلب األول
والفرق بينه وبني النسخ معـــــا�ي البـــــــداء وأ�واعه :البداء لغة :أوال
א".א"אא א :אא א א:.:א "א.א
א א".א ، א )١(.א
א .א:אא .א
:، א א א )١(.א
،:א)١( א א ، א .א"א "
א ،:א א אא .א
:اء في القرآن الكريممعاني البد: ثانيا
א א א א א אא א א א א א ، .א
א א א א :אy‰t/uρ Μ#®:.אא: çλm; š∅ ÏiΒ «!$# $ tΒ öΝs9 (#θ çΡθ ä3tƒ tβθ ç7Å¡tFøt s† ⟨
،)٤٧(א א א א ،: ®#y‰t/uρ öΝçλm; ßN$ t↔ Íh‹y™ $ tΒ (#θ è= ÏΗ xå ⟨٢()٣٣(א(،: ®#y‰t/uρ öΝçλm;
ßN$ t↔ Íh‹y™ $ tΒ (#θ ç7|¡Ÿ2⟨٤٨(א(، א ،: ® n
ôNy‰t/ $ yϑ çλm; $ yϑ åκèE≡u™öθ y™ ⟨א א:.)٣()٢٢(א א.)٤(אאא )٥(.א
، א א ، א א א אא א א א א א
א:א)١( .א،:א)٢( א א א א ،١،١٤٠٩א
، ، א א .٢،١٩١אא:א)٣( ، א א א א א ،א
..، ، א א ،١،٤٠. ،:א)٤( .٢،١٩١א،:א)٥( א א .٤٠א
א א א א ، אא א אא א א ، א א .א
א:א ، א א א א אא א ، אא א
.א
א: אא ، אא א""א"א ΟèO #y‰t/ Μ¢® :،"א çλm; .⎯ÏiΒ Ï‰÷è t/
$ tΒ (#ãρ r&u‘ ÏM≈ tƒ Fψ$# …çµ ¨ΖãΨ àf ó¡uŠs9 4© ®L ym &⎦⎫Ïm ⟨)١()٣٥(.−–א א א ،א
א א א .א
א: ، ،א א א א א، ≅ö® :א t/ #y‰t/ Μ çλm; $ ¨Β (#θ çΡ% x. tβθ àøƒ ä† ⎯ÏΒ
ã≅ ö6 s% ( öθ s9uρ (#ρ –Šâ‘ (#ρ ߊ$ yè s9 $ yϑ Ï9 (#θ åκçΞ çµ ÷Ψ tã öΝåκΞÎ)uρ tβθ ç/É‹≈ s3s9 ã⟨א)٢٨(א ،א א א א א א .)٢(א
א א א א.א
א:א ، אא.א א :א
،:א)١( א .١٩٧–١٩٦אאא:א)٢( ، ،،١،١٣٩٩،א
،١١١.
א)١(א
א א א א א א אא א א א א א"א"א א
، אא ، א .א
א א א א אא א א א א א
א، א .אא א א ،
א א א ، .א
א א אאא .א
א ، "אא"א א، א ، א"א،"א"".
"א :אא א ،
א)١( א א א א.אא
، א א א ،٢١٧٢א א א א ،١،٣٤٤.
א.)١(" א אא א א
.
א א א א א אא א ، א א א
א .א
،א א א א א אא ، א א א א א
א א א א .א
:ديمفهوم البداء في التصور اليهو: ثالثا
א" ،"א א א אא א ، א א
אא א א א א א אאא א א א א א א ، א א
א א א א א א .א
א א א.א،:"..א א א
، ،:א א:א .אא אא:א .א
)١١٧)١.
א א א א א א )١(.א
، א אא א ، אא א א א
، א א א א א.א
)٢(:أنواع البداء آما أوردها اإلمام الشهرستاني: رابعا
א ،−א−א א :אא )١ א א:א
. א )٢ א א א:א .אא )٣ א א:א ،
.אא )٤ א ،)٣(א א
א א .א
א א א–א א–אא ، א .א
א:א)١( א א ،א ،.،٤א،א א א ، .١،٣٣٤אא)٢( .١٧٢−١،١٧١،א.١،١٢٤،א:א)٣(
א)١ א א :אא א א א א א
، א אא .א
א א א א א א، ،
، ، ؛א א אא א.א
א א א ، א :א، א א ، א אא
א א ، א א א، א א א
.
א א אא ، א، א א א אא .א
،אא א .א
، א ، א، א א .א
"...א" : א" א א א א، )١(".א
א "..א :، אאא א
א א ، א א )٢(".א
א א א א א אא אא א א א א ، א
א א א ، א א א، א ، א א א א א
א א .א
א)٢ א א :אא א ، א א א א א א، א א
.
א ، א אא ، א א א .א
א א א אא، א א $®:א yϑ ¯ΡÎ) ߉ƒ Ìムª!$# |=Ïδ õ‹ã‹Ï9
ãΝà6Ζtã }§ô_ Íh9$# Ÿ≅ ÷δ r& ÏM ø t7ø9$# ö/ä.tÎdγ sÜムuρ #ZÎγ ôÜs?⟨א ª!$#uρ ߉ƒ® :،)٣٣(א Ìムβ r&
א:א)١( א א ،א א א א
:،.،١٤١٩، ، א ،١،٢٤٣.،:א)٢( א .١١١א
z>θ çG tƒ öΝà6ø‹n= tæ⟨٢٧(א(،: ®ß‰ƒ Ìムª!$# t⎦ Îi⎫t7ãŠÏ9 öΝä3s9 öΝà6tƒ ωöη tƒ uρ z⎯oΨ ß™ z⎯ƒ Ï% ©!$# ⎯ÏΒ
öΝà6Î= ö6 s% z>θ çG tƒ uρ öΝä3ø‹n= tæ 3 ª!$#uρ íΟŠ Î= tæ ÒΟŠ Å3ym⟨א،)٢٦(א א א، א אא א א א
א ، א אא א א א א א.א .א
، אא א א אא א ،
א–− א אא א א، א א א:"א א א א
א )١(".א
א א א אא א א א אא א א
א א א א א אא ، ، א
א א א אא א א א א אא א א .א
א א א א אא ،אא אא −−א
.א.
،:א)١( א .١،١٧٢א
א)٣ א :אא א ،)١(.
:خ تعريف النس
א : النسخ لغة .א
א ، א א א ، א א$®:א:א tΒô‡ |¡Ψ tΡô⎯ ÏΒ>π tƒ# u™÷ρ r&$ yγ Å¡Ψ çΡÏN ù' tΡ9 ö sƒ ¿2!$ pκ ÷] Ï iΒ÷ρ r&! $ yγ Î= ÷W ÏΒ
א.)١٠٦(א⟩ א א ، א )٢(.א
:אא )٣(.א
אאא :א.א:.א:
א: א א א א א א אא .א
א:א .א
א:א)١( א ، א .אא:א)٢( "."א،:א)٣( .٢،١٩١א
א אא )١(.א
:الفرق بين النسخ والبداء
، א א ، א א אא א א א א א א
אאא אא א א
.
א א :אאא" א אא א
א אא א ،
אא ، א א א א א)٢(".א
א א א א"א אא א א א א ، א אא
א א א אא א .א ")٣(
،:א)١( א .١٩٦א .٤،٤٧١،א)٢()٣(، א א א ، א א١،١٤٠٥א א ،
، ، .١،١٦א
א−א א א)١(−א א אאא א א ، א א ،
א א א א.
א א א א א א אאאא ،
א אא ،
א )٢(.א
א :אא א :א
א–−א:א א א א א"א א: א א א א א .א ")٣(
א א "א א: א א א א، א א א א
א א א א ، .א ")٤(
א)١( א .א،:א)٢( א .١،٢٥١אא)٣( א א ، א א א א ..،.א
א א .אא)٤(، א ، א א א א.:א
، א ،١،١٤٠٦א ، א א א ،١،٨.
א:א א א אא א א.אא
א א א א א א !!א
א א א א א א−א אא א−)١(א א א
א אא ،:
®$ tΒ uρ (#ρ â‘ y‰ s%©! $#¨, ymÿ⎯ Íν Í‘ ô‰ s%øŒ Î)(#θ ä9$ s%!$ tΒtΑ t“Ρ r&ª! $#4’ n? tã9 |³ o0⎯ Ï iΒ&™ ó© x«3ö≅ è%ô⎯ tΒtΑ t“Ρ r&|=≈ tG Å3 ø9 $#
“ Ï% ©! $#u™ !% y`⎯ ϵ Î/4© y›θ ãΒ# Y‘θ çΡ“ Y‰ èδ uρĨ$ ¨Ψ= Ï j9(… çµ tΡθ è= yè øg rB}§Š ÏÛ# t s%$ pκ tΞρ ߉ ö6 è?tβθ à øƒ éB uρ# Z ÏW x. ⟨א)٩١. (
א:א א א אא א ،،א א
א א א א א א א אאא!!א א، א א אאא.
)١(، א א אא א
א א ، א א אא א א א ..א
א "א א: א א""א א: א א"א א א ،
א ،א )١(.א
א ، א א א א א אא א א א א :אא
אא )١ א א )٢(א
א א א א א א אא א א )٣(.א
:א .א .١ .א .٢
א א א א א א .אρ#)® :א ߉ ys y_ uρ $ pκ Í5!$ yγ ÷F oΨ s) ø‹ oK ó™ $# uρöΝ åκ ߦ àΡ r&$ Vϑ ù= àß# vθ è= ãæ uρ⟨א.)١٤(א !!א
א א א ، א אא "א :
.٢،٢١٨،א:א)١(،א:א)٢( א א א ، א א א
:.، ،١،١٤١٥א ، א ،١،١٤.، א א١٤.
א:א)٣( .١،٢٥١،א
א א א ، א אא א א א.א
.")١(
:الرد على هذه الشبهة
א אא א א אא–א–
א א א א א.
א א א
א)٢(א א א א אא א"א א:"א א א אאא א א א א
א א אא ،א""א
א א א!!א א א א א؟ א א א ،!
א א.אא א א א ،!א
א:א)١( ،א א ، א ، א ، ،.א
.، ، א א א.٤٩، א א אא"א"א ، א
א אא .א،:א)٢( א א .١،٢٥١א
، א א א א א ، אא א א )١(!!!א
אא )٢ אא א א.א א
א א א )٢(.א
א א א אא
.)٣( א )٣ א א א א
، אא
א )٤(.א
:الرد على دعاوى اليهود وإلزامهم النسخ
א א א א א .אא א א א":−א−א א
:
.٢٥٧:א)١(،:א)٢( א א١٤א א ،.،:א)٣( א .١٥א،:א)٤( א .١٤א
א، אאא א א .א ")١(
אא" א א،)٢("א
، א א א א אא א א
א א)٣(א، ،א א א א א
، Ÿω®:א r& ã& s! ß,ù= sƒ ø: $# âö∆ F{$#uρ 3 x8u‘$ t6 s? ª!$# > u‘ t⎦⎫ÏΗ s>≈ yè ø9$#⟨א )٥٤(א
א אא א :אא" א א א אא א
א ، א א א א ، א א א אא א א א
א א א ، א א א −−אא א א א א א א
، א א ، א א ، א
،א)١( .٨א)٢(، א א .١٤א)٣(، א א א א
א א א א א .א
א א א א אאא א .א ")١(
א א א ® :אª! $# uρÞΟ n= ôã r&$ yϑ Î/ãΑ Í i” t∴ ãƒ⟨١٠١(א(،: ®$ tΒô‡ |¡Ψ tΡô⎯ ÏΒ>π tƒ# u™÷ρ r&$ yγ Å¡Ψ çΡÏN ù' tΡ9 ö sƒ ¿2!$ pκ ÷] Ï iΒ÷ρ r&
!$ yγ Î= ÷W ÏΒ3öΝ s9 r&öΝ n= ÷è s?¨β r&©! $#4’ n? tãÈ e≅ ä.&™ ó© x«íƒ ω s%⟨א،)١٠٦(א א:®!$ oΨ ø9 £‰ t/Zπ tƒ# u™šχ% x6 ¨Β7 π tƒ# u™⟨١٠١(א(، א א א ،
".")٢(
א א א א אא א.אא א א
א א !!א
، א: ®Ÿωã≅ t↔ ó¡ ç„$ ¬Η xåã≅ yè ø tƒöΝ èδ uρšχθ è= t↔ ó¡ ç„ ⟨٢٣(א(،
א א א א א!!
א א א א "−א−א א: אא ،،
)١(، א א ،א א א :א
، א א ،١٤١٥،.א ، א א ،٢،٤٤٦. ،:א)٢( א .٤٤٦−٢،٤٤٥א
א ، א א א א א)١(".אא
א א א :–א−אא" א אא
א א ، א א.
א ، א א، א א א
א א א א ، א א א א א)٢(".א
א אא ، א א אא א א ، א א א א
א )٣(.א
א .א
:ز النسخ عقالشبهات المنكرين لجوا - ١א א:א א
א ، ،א ، א א א א אא
)١(، א א א א:، ،א
.،١٤٢٧، א א ،.٦٨.א)٢( א .١،١٤א،:א)٣( .٢،٢١٤א
א א א א א א א אא א ، )١(.א
:الرد ، א
א ؛ .א.א، א א א א א אא א א א
.)٢(
א א:א אא: א ،
א ، א א א،א א א א
אא )٣(.א
:الردא א ،א
א א ، אא ، א
.)٤(
א)١( .אא:א)٢( .٢،٢١٥،אא:א)٣( ، א .אאא:א)٤( .٢١٦–٢،٢١٥،א
א א:א:א:אא א
א.א
א א א א א א:
א: א .אא:א א
א א، אא א ،.
א:א א א א א א.)١(
: الرد א: א א−א א−א
א א א א .א
א: א ، א א א:
אא: א אא .א
א: א א אא א א אא ، א
א)١( .٢،٢١٦،א
א א ، א אא א א .א
א: ، א א אאא א א .א
א א א א א אא א ، א א
א )١(.א
א א ،:א:א א א א אא.א
א א א א א ،א )٢(.א
:الرد ، א א א א אא א א א א
א.א א אא א א א א א ،.
.٢،٢١٧،א:א)١(א:א)٢( א .א
א ،)١(אא א "א א: א
א)٢("א א .א
א א "−א−א א: א אא א א א א
א אא ،א א א א .)٣("א
.א
א א א٥א)٤(אאא ، "א א: א א א א
، א:אא א א:א ، א א א
א ، א א .א ")٦(
א)١( א א אא−א א
אא א א
.א)٢( א٢،٦٤،א א، .אא)٣( א .١،١٥،א)٤(، א .٨٦א .א)٥(.٢،٢١٨،א)٦(
א א−א א −אא א−−،א אאא א א .א
א א א "−א−א :...א אאא
א א א ،. ")١(
א א א .)٢(אא א ، א
א א א א א אא.אא ،
،א אאא א א א
.
א א.אא א:א
אא:
א א א א ،
א)١( .١،١٥،א.١،١٥،אא)٢(
א א אא ، א.א
א: אא א א א אא א א א.א א
.א
א: א א א א א אא א)١(א א א
א ،א אא ، א–−א א
א א א א .א
א:א א א אאא א א ، "א :
"א"א א: ،"אא א א .אא
א: א ، א א אא א א א
)٢(.א
אא)١( ، א
א .א.٢٢٠–٢١٩–٢١٨א،٢،א:א)٢(
א אאא א א .א
א א א א א א א א":א"
א א אא אא א א א א א "א א:
)١(."!.؟
א א–א−א ،، א א :א
א א:א א א؟: א א א א א א ، א
" ".א:א:א א א א
، א א אא א א ، א :א
؟ א א א א .א:
א א א אא א א ، א.א ؟ א א
؟ )١(.א
.١٥٥،אא)١(
א א::א ، א א א؟ א א א
:.:א ، א א א
، "אא :"، א ، א ، א ،
א.א ، אא ،" א: ، א .א
، א א א ، אא א א א ،.)٢(
א–א− א א א.א
:אא א א א א
א א א א א א" א:
א א ، ؟""א":.")٣(
א:א)١( ، א .١٥٧−١٥٥אא:א)٢( ، א .١٠٢−٩٩א)٣(، א א א "،"א"א
.٥٣٠(،"א (
אא א אא ، א א א א
א א א א א א א، א "אא א":
:א
א" א אא א אא
אא:، א
א א אא. ")١(
א א א ، .אא א–א−א
א אא:א א
)٢(".א...
א א א:א א א אא א א אא
א)١( א .א)٢(، א ،"א"،"א"א
، א א ).٣٢٧٧(א
א)٢()١( א"א"אא א א)٣(א א א :א
אא ، :אא אא:.א
א.א א ، א אא א אא א )٤(.א
א)٤ א :אא א א א א א.א
א ، א ،א א א.، א א
א ،−א−א
)١(، ، א א א
א:א.٢٣٦ ،א א ،١א ،،، ، א א .٢،٤٤٣א
)٢(، א א א אא ،
،:א..، ،:א א ،١،١٤٠٧א א א ،
،٢،٣٢١.א"א"א)٣( ، א אא
א"א" .א"، "א:א)٤( .٣٢٧٧(א (
א א א א א ،אא ، א א א .א
א א א א א אא א ، א א–א−א
"א :، א א א א א:א:، א
א א א אא אא א א א
)١(".א
א א א א א א א א"א"א.א
א א ، א א אא א א−−א
.א
א−א א–א א אא א א ، אא א א א א א ،
،.אא אא א א א
.א
א:א)١( א .١،١٢٤،א
א א א א،א א ، א
א א א א א .א
املطلب الثا�ي تاريخ وجود البداء يف التصور اليهودي بالنظر إىل تشابه العلل
א א א א א א א
א א א א א א א .א
א א א א א אא א א א
א א א א ،אא א א א א
، א א אא א، א א א א א א
א א א ®:.א$ tΡø— uθ≈ y_ uρ û© Í_ t7Î/ Ÿ≅ƒ Ï™ℜ uó Î) tós t7ø9$# (#öθ s?r'sù 4’ n?tã 7Θöθ s% tβθ àä3÷è tƒ #’ n?tã 5Θ$ oΨ ô¹ r& öΝçλ°; 4 (#θ ä9$ s% © y›θ ßϑ≈ tƒ ≅ yè ô_ $# !$ uΖ©9 $ Yγ≈ s9Î)
$ yϑ x. óΟßγ s9 ×π yγ Ï9#u™ 4 tΑ$ s% öΝä3¯ΡÎ) ×Πöθ s% tβθ è= yγ øgrB ⟨ א .١٣٨(א א) א אאא א א א
، א א א ®:אx‹sƒ ªB$#uρ ãΠöθ s% 4© y›θ ãΒ .⎯ÏΒ ⎯Íν ω÷è t/ ô⎯ÏΒ óΟÎγ ÍhŠÎ= ãm Wξ ôf Ïã #Y‰|¡y_ …ã& ©! î‘# uθ äz 4 óΟs9r& (#÷ρ ttƒ …çµ ¯Ρr& Ÿω öΝßγ ßϑ Ïk= s3ムŸω uρ öΝÍκ‰ Ï‰öη tƒ
¸ξ‹ Î6 y™ ¢ çνρ ä‹sƒ ªB$# (#θ çΡ% Ÿ2 uρ š⎥⎫Ïϑ Î=≈ sß⟨א .)١٤٨(א
، א א βθ"א è= yγ øgrB"א )١(.א
א א א אא א ،؟!
א א א א א א א אא א .א
א א א א א א אא א אא א א א א א א
א ، א א א :א
א/١ :אא א א א
א א א א א א، א א א ، א א א &öΝs9r®:א
Èβ ù'tƒ t⎦⎪ Ï% ©#Ï9 (#þθ ãΖtΒ#u™ β r& yìt±øƒ rB öΝåκæ5θ è= è% Ìò2 Ï% Î! «!$# $ tΒ uρ tΑt“ tΡ z⎯ÏΒ Èd,pt ø: $# Ÿω uρ (#θ çΡθ ä3tƒ t⎦⎪ Ï% ©!$% x. (#θ è?ρ é& |=≈ tG Å3ø9$# ⎯ÏΒ
ã≅ ö6 s% tΑ$ sÜsù ãΝÍκö n= tã ߉tΒ F{$# ôM |¡s)sù öΝåκæ5θ è= è% ( ×ÏWx.uρ öΝåκ÷]ÏiΒ š χθ à)Å¡≈ sù⟨١٦(א. (
א "אא א:אא .א ")٢(
،:א)١( .٤،٣٧٧א)٢(، א א "א"א
)٢٥٠٩. (
א א אא ، א א א א
אא א א א א א א א א .אא א א ، א א .א
ΝèO ôM§®:א |¡s% Νä3ç/θ è= è% .⎯ÏiΒ Ï‰÷è t/
š Ï9≡sŒ }‘Îγ sù Íο u‘$ y∨Ït ø: $$ x. ÷ρ r& ‘‰x© r& Zο uθ ó¡s% 4⟨אא ، )٧٤(אאא א ، א א א
، א א $®:א yϑ Î6 sù ΝÍκÅÕø)tΡ öΝßγ s)≈ sV‹ÏiΒ öΝßγ≈ ¨Ζyè s9 $ oΨ ù= yè y_ uρ öΝßγ t/θ è= è%
Zπ u‹Å¡≈ s% ( šχθ èùÌhpt ä† zΟÎ= x6ø9$# ⎯tã ⎯ϵ Ïè ÅÊ# uθ ¨Β (#θ Ý¡nΣ uρ $ yàym $ £ϑ ÏiΒ (#ρ ãÏj.èŒ ⎯ϵ Î/ 4 Ÿω uρ ãΑ#t“ s? ßìÎ= ©Üs? 4’ n?tã 7π oΨ Í← !% s{ öΝåκ÷]ÏiΒ
ω Î) Wξ‹ Î= s% öΝåκ÷]ÏiΒ ( ß#ôã $$ sù öΝåκ÷]tã ôx xô¹ $#uρ 4 ¨β Î) ©!$# =Ït ä† š⎥⎫ÏΖÅ¡ós ßϑ ø9$# ⟨١٣(א. (
א א א א א א אא א ، א א א א א א א
א א א ،א א אא א א א .א
א/٢ :אאא א
א א א $tΑ®:.א s% uρ t⎦⎪ Ï% ©!$# Ÿω tβθ ßϑ n= ôè tƒ Ÿω öθ s9 $ uΖßϑ Ïk= s3ムª!$# ÷ρ r& !$ oΨ Ï?ù's? ×π tƒ#u™ 3 š Ï9≡x‹x. tΑ$ s% š⎥⎪ Ï% ©!$# ⎯ÏΒ ΝÎγ Î= ö7s% Ÿ≅ ÷WÏiΒ óΟÎγ Ï9öθ s% ¢ ôM yγ t7≈ t±n@ óΟßγ ç/θ è= è%
3 ô‰s% $ ¨Ψ ¨ t/ ÏM≈ tƒ Fψ$# 5Θöθ s)Ï9 šχθ ãΖÏ%θ ãƒ⟨א،)١١٨(א אא א.)١(א א א:א
)١(، א .٦،٢٠א
א א אא öθ#)®:א |¹# uθ s?r& ⎯ϵ Î/
א⟩ )١(.)٥٣(א
öθ#)®:א |¹# uθ s?r& ⎯ϵ Î/⟨א א א א א א
؟ ≅ö®!א t/ öΝèδ ×Πöθ s% tβθ äî$ sÛ ⟨א א،)٥٣(א אא א ، א א א א א )٢(.א
א א א א א אא א א א א א ،א א א א
א ÏM®:א s9$ s% uρ ߊθ ßγ u‹ø9$# í÷ƒ t“ ãã ß⎦ ø⌠ $# «!$# ÏM s9$ s% uρ “ t≈ |Á ¨Ψ9$# ßxŠÅ¡yϑ ø9$#
Ú∅ ö/$# «!$# ( š Ï9≡sŒ Οßγ ä9öθ s% óΟÎγ Ïδ≡uθ øùr'Î/ ( šχθ ä↔ Îγ≈ ŸÒ ムtΑöθ s% t⎦⎪ Ï% ©!$# (#ρ ãxŸ2 ⎯ÏΒ ã≅ ö6 s% 4 ÞΟßγ n= tG≈ s% ª!$# 4 4’ ¯Τr&
šχθ à6sù÷σãƒ⟨٣٠(א(" א: א.)٣("א "א :א: א.)٤("א א א :אא אא )٥(.א
)١(، .١،٥٣٧א)٢(، .٤،٤٠٨א)٣(، .١٠،١١٣א)٤(، א א א ،١٩٩٣،.א ، א א ،٤،
١٧٣.)٥(، א א א א ، א א١،١٤٢١א א ،
، ، .١٦،٣٠א
:א/٣א א א א
، א א $®:א yϑ ¯= ä3sùr& öΝä.u™!% y` 7Αθ ß™ u‘ $ yϑ Î/ Ÿω #“ uθ öκsE
ãΝä3Ý¡àΡr& ÷Λän ÷y9 õ3tFó™ $# $ Z)ƒ Ìxsù ÷Λä⎢ ö/¤‹x. $ Z)ƒ Ìsùuρ šχθ è= çG ø)s? ⟨ א)٨٧(א א א ،א א א א א א א א
א ، אא א אא א א א א א
، א ÿρ#)®:א ä‹sƒ ªB$# öΝèδ u‘$ t6 ôm r& öΝßγ uΖ≈ t6 ÷δ â‘ uρ $ \/$ t/ö‘ r& ⎯ÏiΒ Âχρ ߊ
«!$# yx‹Å¡yϑ ø9$#uρ š∅ ö/$# zΝtƒ ötΒ !$ tΒ uρ (#ÿρ ãÏΒ é& ω Î) (#ÿρ ߉ç6 ÷è u‹Ï9 $ Yγ≈ s9Î) #Y‰Ïm≡uρ ( Hω tµ≈ s9Î) ω Î) uθ èδ 4 …çµ oΨ≈ ys ö7ß™ $ £ϑ tã
šχθ à2 Ìô±ç„⟨٣١(א. (
א א א א א א אא ، א א א
א א א א ، אא ، א ، א
אא אא!!א א א
א א א א אא א .א
א א א א אא א א א א .א
:אא/٤א א אא א
א א א א א
، א א א אאא א א ، א
א ، א א א א א א א، א א א א א
:®šχθ èùÌhpt ä† zΟÎ= x6ø9$# ⎯tã ⎯ϵ Ïè ÅÊ# uθ ¨Β ⟨א)١٣(א ،:®¨β Î)
t⎦⎪ Ï% ©!$# tβθ ßϑ çFõ3tƒ !$ tΒ $ uΖø9t“Ρr& z⎯ÏΒ ÏM≈ uΖÉi t7ø9$# 3“ y‰çλù; $#uρ .⎯ÏΒ Ï‰÷è t/ $ tΒ çµ≈ ¨Ψ ¨ t/ Ĩ$ ¨Ζ= Ï9 ’ Îû É=≈ tG Å3ø9$# y7 Íׯ≈ s9'ρ é& ãΝåκß]yè ù= tƒ ª!$#
ãΝåκß]yè ù= tƒ uρ šχθ ãΖÏè≈ א )١٥٩(א ⟩ 9$#=¯ א ،:®øŒÎ)uρ x‹s{r& ª!$#
t,≈ sVŠÏΒ t⎦⎪ Ï% ©!$# (#θ è?ρ é& |=≈ tG Å3ø9$# …çµ ¨Ζä⊥ ÍhŠu; çFs9 Ĩ$ ¨Ζ= Ï9 Ÿω uρ …çµ tΡθ ßϑ çG õ3s? çνρ ä‹t7uΖsù u™!#u‘ uρ öΝÏδ Í‘θ ßγ àß (#÷ρ utIô© $#uρ ⎯ϵ Î/ $ YΨ oÿ sS WξŠ Î= s% (
}§ø♥ Î7sù $ tΒšχρ çtIô±o„⟨١٨٧(א(.
א א א א א ، א א אא א א א ،
א א א א אא א א ،אא א א
.אאא
א א א א אא א א א א א א א
א א א א ، א.א
ثاملطلب الثال ىل العامل التارخييودية بالنظر إتاريخ وجود البداء يف األسفار اليه
א א א אא א א א א א א
א א ، א א אא א א אא א א א א א
א א א)١(א א ،.)٢(
א א א אא، א א א א، א א א א
א א א א א .א
אא ، א א אאא ، א
א אא א ، אא .א
אא –א–"א"אא ، א :א
א)١( א א .א)٢(، א א א ،"א"""א
א .א
؟)١ א א؟)٢
א א א–−א א א:
א)١ א א אאא א א א،
אא א א אא ،א א אא א א
א ، א א אא
.א
"א א: א א א א، א !ª®:א $#Iωtµ≈ s9 Î)ω Î)uθ èδ‘ y⇔ ø9 $#ãΠθ •‹ s) ø9 $#∩⊄∪tΑ ¨“ tΡš ø‹ n= tã|=≈ tG Å3 ø9 $#
È d, ys ø9 $$ Î/$ ]% Ï d‰ |Á ãΒ$ yϑ Ï j9t⎦ ÷⎫ t/ϵ ÷ƒ y‰ tƒtΑ t“Ρ r& uρsπ1 u‘ öθ −G9 $#Ÿ≅‹ ÅgΥ M} $# uρ∩⊂∪⎯ ÏΒã≅ ö7 s%“ W‰ èδĨ$ ¨Ψ= Ï j9tΑ t“Ρ r& uρtβ$ s% ö à ø9 ⎯® :)٣−٢(א⟩#$ ÏΒ uρ⎯ Ï& Î# ö7 s%Ü=≈ tF Ï.#© y›θ ãΒ ⟨)א.)١٧
אא א ، ...אא א א.א א)١(א א
.א ")٢(
)١(:، ، ، א ، ، ، ، ،א ، ،
، ، ، ، ، ،.،א١٢،١٦٩٧،א:א)٢( א א ،،٢٥٤.
אא אא)١(.
א .א
א)٢ אא ،א
א א א –אא א א א א א .א
א א אא א א ، א א
:
א א א א אא א א""א א ، )٢(.א
א א א :א، ؟ ؟ א אא א א א א
א .אא
)١(، א ، א א א ، אא .""א
،:א)٢( א ،،١،٢٢٢א א.١٤٠א א، א א א א ،١،١٤٢٥א א א א ، א א ،
א.١٤٢ ،א ،،.،.א ، א אא.١،٦٣ ،א ،١،١٤٠٦א א ،
א٦٩، ،،٢٦١−٢٦٠.
א א א א א אא א א ،
א :،א
؟: א אא א א א א
א א א .א
א א "א א: אאא א א :א
א א א א א ٤٠٠אא א א א ، )١(".אא
א א א א א א א، א "א א: א א א א א
، א א א א.א ")٢(
א :אא)١ .אא)٢ א )٣(.א
)١(، ، א ،،١،١٣٩٢א ، א א
١٧.)٢(، א ، א ،.،٣א א א ،
، .٢٨٣א)٣(، א .٢٧٦א
א)٣ א אא )١(.א
א)٤ א א א )٢(.א
א א א א א א א א אא א אא א)٣(א ،
א א א א א )٤(.א
א א א א א אאא א )٥(.א
א אא א א א אא א ، א "אא :
א א אא א .א ")٦(
א א א אא א א א אא א )٧(.א
)١(، א .٢٧٧אא)٢( .١٠(א ( )٣(، א .٢٧٦א)٤ ( ، א .٢٨٣א،:א)٥( א א ،١،١٤٢٠א ، א ،
٩٦. )٦(، .١٤٠א،:א)٧( א א .١،٢٢٢א
א ،"א"א א אא א א א א، א א א א א .א ")١(
א א א א אא )٢(.א
א א א "...אא א:א א א א
א א .א ")٣(
א ، א א א אא אא א א א א א א א א
، א א א א א א א אא ، א א)٤(אא )٥(.א
א ، א א א א א א אאא א.א א א א)٦(א א א א אא
א
א)١( א א .١(،١٤٠،א ( )٢(، א א .١(،١٤١א ()٣(، א .١٤٢א .אא )٤()٥( ، א .٨٣אא، "א""" )٦(
א א א،:א.א א .٤٢٥א
، א א א )١(.א
א א א א אא" א"א""א אא)٢(א .אא
א :א
א: א .אא: א א א א א
א אא .א א א א א .אא: א .אא:א א א א )٣(.אא
א"א"א א א אאאא א
א א א א א אאאא א ؟א א ،.
: "عزرا"
א:א)١( ،א א א .١٠٣אא)٢( ،:א.א .١،٢٢٢אא)٣( א א א א א
א"א" א .א،
א א":"א"א"א، א אא א א
، א א א א א אא"א" א א א.א
אא א ، אא א ، א א .אא
א א אא אא ،
א )١(.א
א א א אא א א ، א א א א א
، אא א(א א א )א
א א א א אאא ، אא א א
)٢(.א
)٦٢١)١. א")٢( א א"א א ، א
א א ، א א א .א
א ، א א א א אא א א א א،)١(א
א)٢(א א ،.)٣(
א א א א "אא"א א א א א א א ،אא א.)٤(א א א א
א א )٥(.א
؟: א א
:التدوين إجماال تاريخ ) ١א" אא"א
א "א א: א א א.א ")٦(
א)١( א אא א א א א
א א א א א א א:אא ،.א א א א א .١٠٣א
אא)٢( א א א א אא אא.א א א א א.א
א:א)٣( .٢٦١،"א"אאא)٤( א א .א،:א)٥( א .١٠٠١٠١א)٢٠)٦.
אא א א":א א
א א א، א ،٤٠٠، אא א א א א א א .א ")١(
א א אא א א א א א، א א א א א
א א א .א
א "א א: אא א א، א ، א
.א ")٢(
א א א "א :א א א ، א א א
א .א ")٣(
א א א א א אא" ،"א א א
א א א אאא )٤(.א،
)٨٠ )١. )٢(، א .١٦א)٢١ )٣. )٤(، א .٧٩א
א :אא)١ א .אא)٢ א א א א א.א א א
א א .،א
، א א אא א" :، א א א אאא .א ")١(
א א א אא א א ،א א א :א
א)١ א א )٢(.א
א)٢ א א א אא
אא א א אא )٣(.א
א א א א א א א )٤(א
א א א ، א א אא א
)١(، א א .١،٢٢٢א،:א)٢( א א . ١،٦٣א
)٣(، .١٦٠١٦١אא )٤( אא א
א ، אאאא א א ، א אא
،א.א א א،٩٠א א א .١٠(،א (
א א אא א אא)١(.)٦٢٢( א א
،.)٢(
א א אאא ،
א א،א א א א א א אאא אא .א
:التدوين الخاص بكل سفر ) ٢א א א א א א)٣(א
א אאא א א א א ، אא א א ،
.
אא ، א א א .א
א א א אאא אאא، א א
،:א)١( א א .٦٢א،:א)٢( א א .١،٦٠אא)٣( א א א ، א
، א ،:א ، א א.،.א ،א ، .١٢١١٤٨א
א א)٥٨٧(א.)١(
א אא א אא א،א א א ٤٠٠א
)א)٢ ، א א א، אא .א
א ، א א א אא א א א ، א א א
א אא א )٣(.א
،א אא א.א א אא .א
:مصادر العهد القديم
א א א א א אא ، ،
א א א)٤(، א ،:
،:א)١( א א .١٧א،:א) ٢( א .١٠٠א
א:א)٣( .١٠٠١٠١،א،:א)٤( א א .٢٦א
א א:א א""אא א א א א א .א
א א א ،""אא אא א א א א ، א א א
א""א א א א.)١(
אא א א א )٢(א
א א )٣(..٦٢١א
א א א א א א א .אא א ، א א אא א א
א )٤(.א
א א א אא א א אא א−א א)٥(−א א .א
،:א)١( א .٢٧–٢٦אא)٢( אא א א١٧،א א א א ،
١٠٠١٠١. א)٣( ،א א
، א א אא !!א
א:א)٤( א .٢٨−٢٧،אא:א)٥( .٩٢،א
אא א :אא"א": א אאא א
א−–אא .א
א: א א .א
א א אאאא אאא א א "א"א
אא א ، אא.א א אא)١( ، א א
א א אא א א، א .א
א א א אא א א −.٤٤٤..٥٨٦א
אא :א−א
− ، א ).٥٨٦(אא. א א א א א א
.אאא:א − א א
א א א אא א א א ، אא
א א א א א
אא)١( .א
א א א.א א א א אא א א .א
א_ א א א אא א אא א א ، א א א
א א א .א
א א א א א.א
א א א א א אא א،א
אא.א א، א א
، א א אא א א א
.)١(
אאא)١( א א
א א א ، א אאא):(א א،)١٣٨(א אא אא א א א .א
املطلب الرابع مرت هبا عقيدة البداء يف كتاب اليهود املقدس األدوار اليت
א"א א"א א
، א א א א אא א א א א
אאאאא،א א א א א
:
א )١ אא .א
א )٢ א"א""א"א ،.
א )٣ א א .א
א אא א א א א א א א.א
، א א אא א אא ، א
אא א א א א
א)١(א א א א ،" :א א א א א )٢(".א
–א–א א א א א א א א א א א א
:
א:א: א א אא א א ""א
א א א א .١٣٠٠אא)٣(.١٠٥٠ א ،.
א א אאא، א א א א א ®:א
!$ ¯Ρ Î)$ uΖ ø9 t“Ρ r&sπ1 u‘ öθ −G9 $#$ pκ Ïù“ W‰ èδÖ‘θ çΡ uρ⟨٤٤(א(،: ®$ oΨ ÷ s?# u™ uρ© y›θ ãΒ|=≈ tG Å3 ø9 $#
çµ≈ oΨ ù= yè y_ uρ“ W‰ èδû© Í_ t6 Ï j9Ÿ≅ƒ Ï™ℜ u ó Î)ω r&(#ρ ä‹ Ï‚ −G s?⎯ ÏΒ’ ÎΤρ ߊWξ‹ Å2 uρ⟨א ‰ô®:.)٢(א s) s9 uρ$ oΨ ÷ s?# u™4© y›θ ãΒtβρ ã≈ yδ uρtβ$ s% ö à ø9 $#[™ !$ u‹ ÅÊ uρ# [ ø. ÏŒ uρš⎥⎫ É) −F ãΚ ù= Ï j9⟨٤٨(א(.
א)١( א א א א א א א
א .א:א.אא،)٢( ،)(،١،١٤٢٦،
א ، א .٥٩−٥٨.אא)٣( א א א א א
א.١٠٥٠א א،א א ، א .א
א .א
אא א ، אא א ، א א א
א א:"א א א ، אא .א ")١(
א אאא א
א ، א א "..א א:، ، א א ، א א א א
א ،.، א א א א ، א אא א ،.")٢(
א"א א"א א אא אא אא א ،
א ، א א א אא א א א
א א א א א אא א א א .אא
א א א אא א א .א
)١(، .١٣٥א)٢(، א .١٣٨א
א:א: אא אא א א ، א א א א א א
א א א .א
א א א א א אא .א
אא אא א )١(.٥٨٦–א
א א א א ،אא .א
א: א א"א ،"א א א אא א א א א א א
א א ،א א א، א א א
א א א א א א א .א
א א א א א، א א א א א ، א
.
،א)١( א א א א א א א א
א א ، א .١٠٥٠אא.٥٨٦ א.א، א
א אאא.א
א א א א א، אא א א
א א א א א א ، א، א א א א א א ،
א א א א .א
א א א א א אאאא .א
א א א א א אא אא א .א
א א
:א
،א א א א אא א א א
א.א אא אא א، א
א א א א א א א א.א
א א א אא א אא א، א א א א א א
א א א א א א א אא א א א א:א א
א א ؟א
א א אא א ، א א :א
ôM ..®:א t/ Î àÑ uρÞΟ Îγ øŠ n= tæä' ©! É j‹9 $#èπ uΖ x6 ó¡ yϑ ø9 $# uρρ â™ !$ t/ uρ5= ŸÒ tó Î/š∅ Ï iΒ«! $#3y7 Ï9≡ sŒ
óΟ ßγ ¯Ρ r' Î/(#θ çΡ% x.šχρ ã à õ3 tƒÏM≈ tƒ$ t↔ Î/«! $#šχθ è= çG ø) tƒ uρz⎯↵ Í hŠ Î; ¨Ψ9 $#Î ö tó Î/È d, y⇔ ø9 $#3y7 Ï9≡ sŒ$ oÿ Ï3(#θ |Á tã
(#θ çΡ$ Ÿ2 ¨ρšχρ ߉ tF ÷è tƒ⟨٦١(א(.
: ®$ yϑ ¯= ä3 sù r&öΝ ä. u™ !% y`7Αθ ß™ u‘$ yϑ Î/Ÿω#“ uθ öκ sEãΝ ä3 Ý¡ àΡ r&÷Λ än ÷ y9 õ3 tF ó™ $#
$ Z)ƒ Ì x sù÷Λ ä⎢ ö/ ¤‹ x.$ Z)ƒ Ì sù uρšχθ è= çG ø) s?⟨٨٧(א. (: ®ôM t/ Î àÑ ãΝ Íκ ö n= tãèπ ©9 Ï e%! $#t⎦ ø⎪ r&$ tΒ(# þθ à É) èO
ω Î)9≅ ö6 pt ¿2z⎯ Ï iΒ«! $#9≅ ö6 ym uρz⎯ Ï iΒĨ$ ¨Ψ9 $#ρ â™ !$ t/ uρ5= ŸÒ tó Î/z⎯ Ï iΒ«! $#ôM t/ Î àÑ uρãΝ Íκ ö n= tãèπ uΖ s3 ó¡ yϑ ø9 $#4š Ï9≡ sŒ
öΝ ßγ ¯Ρ r' Î/(#θ çΡ% x.tβρ ã à õ3 tƒÏM≈ tƒ$ t↔ Î/«! $#tβθ è= çG ø) tƒ uρu™ !$ uŠ Î; /Ρ F{ $#Î ö tó Î/9 d, ym4y7 Ï9≡ sŒ$ yϑ Î/(#θ |Á tã(#θ çΡ% x. ¨ρtβρ ߉ tG ÷è tƒ ⟨٢١٣(א.(: ®$ yϑ Î6 sùΝ Íκ ÅÕ ø) tΡóΟ ßγ s)≈ sV‹ Ï iΒΝ Ïδ Ì ø ä. uρÏM≈ tƒ$ t↔ Î/«! $#
ãΝ Îγ Î= ÷F s% uρu™ !$ uŠ Î; /Ρ F{ $#Î ö tó Î/9 d, ymóΟ Îγ Ï9 öθ s% uρ$ oΨ ç/θ è= è%7# ù= äî4ö≅ t/yì t6 sÛª! $#$ uη ø‹ n= tæöΝ Ïδ Ì ø ä3 Î/Ÿξ sùtβθ ãΨ ÏΒ ÷σ ãƒω Î)
Wξ‹ Î= s%⟨א)١٥٥(א .א
א א א א א א א א אא אא אא א
א א א א .א
א א א א אא א.א א .א
א א א א א אא א א––א א א א
!!
א א :אא/א א א א א א א א א .אא/א אא א
אالقرآن الكريم א ،.
، א א ،!!
א א אא"א"א
، א אא א אא א .א
المبحث الثاني
موقف فالسفة اليهود من البداء
:وفيه أربعة مطالب .داء ــــدري من البـــموقف فيلون اإلسكن: المطلب األول .داء ــــمي من البوـدي الفيـموقف سع: المطلب الثاني .داء ـــــون من البـى بن ميمـموقف موس: المطلب الثالث .من البداء ) أبرز فالسفة العصر الحديث(موقف هرمن آوهن : المطلب الرابع
املبحث الثا�ي فالسفة اليهود من البداء موقف
א א א א ،א א אא א אא א א א،
א א א ، א א א א אא אא אא ، א.א
אא אא א אאאא א א א א א א
.א
املطلب األول فيلون السكندري
، א א א אא).٢٠( ،.)١(
،:א)١( .١٦٤א
א אא)١(א א א א ،.)٢(
، א א אא)٣(א א א א ،
א אא .א
א "א א: א א אא אא)٤("א א ،" א:
.א ")٥(
:موقفه من البداء الموجود في العهد القديم א א א א א אא
،א א א א ،א א א א א א.א
،א א אא א א א א א א .א
،:א)١( א א ،א ،.،.א א א ،
א א .א،:א)٢( .١٦٤אא)٣( א .א،٣،٢٠٠٣،אא)٤( א ، ،١١٤.،א)٥( ،١،١٩٨٤א א א א א ،
،٢،٢١٩.
:آراؤه في صفة العلم اإللهي א א א א א
، א א א ، א:א
.א)١.א)٢א)٣ .א
.א
:א:א ، א א א א ،)١(א
א א :א
א:א א א ، א א אא ،א א א א א א א א
א א א א א ، א א אא א אא א א .א
א:א א אא א א ، א
، א א א.א
،:א)١( .١٦٦א
א א אא א א ،אא אא א ، א א
.א
א א א א א:
א)١ ، א א אא)١(א א
א אא .א
א)٢ ، א א אא א א א )٢(.א
אא א אא אא א א ، אא א א א א א ، א א
אא א א א א ،א ، .א
א ، א א אאא א א ،
א א א א .א
א:א)١( א .אא:א)٢( א .א
:א:א א א א.א
א א א)١(.א
א א אא .אא
א א א א :אא:א)١ א א א א א
א ، א.אאא א )٢(.א
א)٢ א:א א א אא )٣(.א
א אא ، א א א)٤(.א
אא א
،א:א)١( .٢،٢٢١،٢٢٢א،:א)٢( א .٢،٢٢٣אא:א)٣( א א .אא:א)٤( א א .א
א א א)١(א ،א א א .א
א: :אאא"א"א
א א ، )٢(.א
א ، א א א א א אא א א א א .א
א א،א א א א)٣(.א
، א א א א אא א ، א א א א
א"א" א.)٤(
،א א אא ، א .א
،:א)١( .٢،٢٢٢א،:א)٢( .٢،٢٢٥אא:א)٣( א .אא)٤( א א .א
، א א א א א אא א אא ، א א א א
،:א א א אא א ، א א א א
.)١(
א א"א"א א א ، א א.א
א ، א א א אא אא א א א א א א א
א א )٢(.א
، א א א א אא א אא .א
، א א א، א א א א א
:א: :אאא)١ .א.א)٢א)٣ א .אא)٤ .א
א)١( א א .א)٢(، .١٦٧א
א: א :אא.א)١א)٢ .אא)٣ א .אא)٤ .אא)٥ .א
،א א א א א א، א א ، א א א אא א א א א א אאא א ، א א א ، א א
א א.א א אא א אא ،.
א א א א אא)١(א א א א א ،אא א א ،""א א
א א א א א א א א)٢(א אא א א ، א אא א א
.
)٢٤٦)١. )٢(، א א א א ،١١٠א א א
٢٤٦،٢٤٧.
املطلب الثا�ي )١( سعديا الفيومي
א א)٨٩٢(א א، .٩٤٢(א)٨٨٢(.א (
،)٢(א א א א א א אא א א .٩٣٥(א (
، א א א א אא א א א א
א א א .א
א א אא אאאא.אאא א א א א
א א א א א א א אא אא א )٣(.א
א א א א אא א .א
א١٣٢،א:א)١( א ،،
א١٤،٤٥ א ،، א א א א .١٩٥−١٧٧אא:א)٢( א אא א א א א
א א א א .א،:א)٣( א .٢١٧א
א א אא א אא ،":
א א א א א א"،)١("א א: א א א)٢(".א
"א א: א"".אא א"א א א א.)٣(، א
א .א
:في علم اهللا تعالى رأي سعديا الفيومي
، א א א א א، א א א א א א א א א
א אאא אאא א א א א א א ،
)٤(.א
א א א א א א אא א ، א
)١(، א١،١٤٢٦א א ،
٥٨.)٢(، א .٤٧אא:א.א)٣( א
א א .١٩٠،א.١٣٢،א:א)٤(
א ، אא א א א א )١(.א
א א אאא ،א،א א
،א א א א.אאא
א א א"א א א אא"א א ، א א א א
،א א א א אא ، א א א א א א אא א א א
، אא א א.
، א א א א א אא ، א א א א
א א ، .א
.٣١−١:١(אאאאא ("א אא: א א א.א...א א
א א، א א א ، א א.א...א "..
.١٤،٤٥،א:א)١(
، א א א، א אא א !!.א
، א א א ،. !!
אא א א":א.אא
.א ")١(
א"א" א א א א ، אא)٣١( "א א: .אא
א" א א א א א ،א،"א:" א:"א (א "٣(،
(א"א א،)١٠" ١٢،١٨،٢١(א،٢٥.(
א א א א :א
.א")٣١(א)١ "א)٢ א א א)٣١(א ،
א א)٢(، ، א، א א א א א א
א ، א .א
א)١( א א א א .٤٣٧،א)٢(، א א א א א .،.א
، ، א .١،٨٢א
א א ؟א א א א !אא א א א−א א
א−א ، אאא "א א: א
. ")١(
אאאא א אא אא א א
א א ، אא א א .א
א א אא אא، א אא،אא
א، א א.א
א אא אא א−)٢(א א א –א
"א :، א ،:אאא א )٣(".:א:א
אא א א א، א א א :א
א)١( אא ،.)٢(.א)٣( א א א א ، א א א
٤٣٧.
א)١ א א א א א .אא א א א א א אא
.אא)٢ א א א .א
املطلب الثالث موسى بن ميمون
א ، א א א א،)١٢٠٤(،)١١٣٥(،
א א ، א א א א אא א א )١(.א
، א אא א א א.)٢(א א
،" א: א".א.א
،٤٠−٣٩א:א)١(
١.א)٢( ،:א א "א"א
، א א א א ، א א.אא א א א א :،אא
אא א ،א א א א،א ،.،.א א א ،.١٦٠٣.
א"،"א" "،"אא א،"א א )١(.א
א א א אא א א א، א א א
:،)٢(אא)١ אא
.א٢(، א ، א א
،.٣(، א א אא א
.א)٤ א א .א٥(، א .א.א)٦٧(א ،
א ،.א)٨ א א .אא)٩ ، א
.א.א)١٠א)١١ ، א .א
א.٥٦−١א:א)١(
٤١−٣٩.،:א)٢( א . ٢١٧א
١٢(، .אא)١٣ א ، א א
א ، )١(.א
א א א אא ،،א א א א אא א
א א א אא א א ، א א .א
א א אא אא א )٢(.א
، א אא א א .א
א:"א א אא א א א א א א
א א א א א א א .א ")٣(
א ، א א א אאא א ،
א א א )٤(.א
)١(، .٢٠٢א)٢(، א .٢١٦א)٣(، א א .٤٤א)٤(، א .٤٤א
א א א אא)١(א .א
א:"א א א אאא א א א א א א א א
א א א:".)٢("אא א א א א א א א
)٣(."א
א ")٤(א :א א א א )٥(".א
:رأي ابن ميمون في علم اهللا تعالى
א א א אאא א ، –א−א
א א א א א אא א ، אא א −א
א− )٦(.א
א:א)١( .٢١٧،א.א")٢( "א)٣( .٥٨،א)٤(.א)٥( .٥٣،א.١٣٦،א:א)٦(
א א א א א:،"א"
א אא א אא א א ، א א א
א א א א א .אא אא א א א ،
א א ، א :א
:א:א":א
، אא אא א א א א
، א ، א א،. ")١(
":، א אא א א א א
...אא .א ")٢(
א)١( א .١٠٦،אא)٢( .١٠٧،א
::":، א א א
؛ א אא .א ")١(
، א א אא. ، א
א .א
א: א א :אא א"א א
)٢(".....א
:א:אא:" א
א".)٣()٤(".א
א:" א א אאאא א א א א،
א)١( .١٠٧،אא)٢( .١٠٨،אא)٣( .٧٠،אא)٤( .٧١،א
، א א א)١(".א
א א א א א אא א:"،א א א א
א ، א א אא ، א א א
א א א :א
"، ،א א א א א
א א א אאא،،
א א...אא א:،א
، א ،.")٢(
:אאא:א א−−א אא:"א א א א
، אא )٣(".א
א)١( .١٠٧−١٠٦،אא)٢( .١٠٢−١٠١،אא)٣( .٦٧،א
، א א "א""."
א א:"...א אא א )١(".א،
א א א אא א.א אא. ، א א אא
א"" ، אא א א א ، א א א
א א א.א
،:א א אא א א ، א א .א
א א א):"١٧(א אא א ، א א ، א א א
، א ، אא א א...אאא
אא א ، א א א ،.")٢(
)١(، א .٣،٣٥א)١٠٥، )٢.
א "א אא: א אא ، .א ")١(
، א א אא א א
א א ،.
א א א א א אא ®:،א
$ tΒ uρäÝ à) ó¡ n@⎯ ÏΒ>π s% u‘ uρω Î)$ yγ ßϑ n= ÷è tƒ⟨٥٩(א(،: ®$ tΒ uρÜ> â“ ÷è tƒ⎯ tãy7 Î i/ ¢‘⎯ ÏΒÉΑ$ s) ÷W Ï iΒ;ο §‘ sŒ† ÎûÇÚ ö‘ F{ $#Ÿω uρ’ ÎûÏ™ !$ yϑ ¡¡9 $#Iω uρt tó ô¹ r&⎯ ÏΒy7 Ï9≡ sŒIω uρu y9 ø. r&ω Î)’ Îû
5=≈ tG Ï.A⎦⎫ Î7 •Β⟨)א)٦١ ،.
א "א א:א א )٢(".א
א א ، א א אא א .א
א:א אא א
א א א א אא א .א
א)١( ، א .א)٢(، א .٣،٣٦א
א א א אא א، א א א א
א א ، א א .א
א א א א א אא אא א א א
א א א ، א :א
א)١ א א ، א א .אא)٢ א ، .אא)٣ א ، א .א
املطلب الرابع )١( هرمن كوهن
א)١٨٤٢( אא)١٨٦٥(א א א"، א "א
)١٩١٨. (
א"א ،"א א א א אא א.א א א )٢(""א
.א
)١(، א ،.٢،٣٢٠א א١٨٨،١٨٩.
،א)٢( א =א)١٧٢٤(א
:موقفه من البداء الموجود في العهد القديم א א""א א א אא אא
א אא א ، אא"א"א
، א :א
א" ، א...א )١(א
א א אא א א א א ،.")٢(
א א א א "٢:٢٢(א :(א אא :""א
...")٣(.
א:" א א א א،)٥(:)٤(א א
א= א א א، אא א א א א ،א:א.א
٢،٢٦٩،٢٧٠،٢٨١. א)١( א א א .א)٢(، א ، ،.:א،.א
١،٢٠٠٥، ، א א ،٦١.)٣(، א .٦١אא)٤( א .אא)٥( א
، אא .א
א ، א א.א.)(א ")١(
א−אאא": א א.،
".")٢(
א א א א א אא א"")٣(.א א
א"א"א ،،א"א""" .א
א א אא ، א :א
" א: ، אא א ،א
)١(، .٦٢אא)٢( .٦٢،אאאא)٣( א א
א א ، "א :"،"א א: ؟ "א
א א ،""א א א א אא א"א א"א א א א.א א
א א .א
א א אא א א، א ، .)١("א
א א−–אא אא א!!א א
א א .א
א א א א אא ،
، ≅ã®:אא yè øgrBr& $ pκ Ïù ⎯tΒ ß‰Å¡øム$ pκ Ïù à7 Ïó¡o„ uρ
u™!$ tΒ Ïe$! $# ß⎯øt wΥuρ ßx Îm7|¡çΡ x8ωôϑ pt ¿2 ⨠Ïd‰s)çΡuρ (y7 s9 tΑ$ s% þ’ ÎoΤÎ) ãΝn= ôã r& $ tΒ Ÿω tβθ ßϑ n= ÷è s? ö⟨٣٠(א.(
א ، א א א אא $uρ tΑ(øŒÎ®:،)٢(א s% š •/u‘ Ïπ s3Íׯ≈ n= yϑ ù= Ï9 ’ ÎoΤÎ) ×≅ Ïã% y` ’ Îû ÇÚö‘ F{$#
(Zπ x‹Î= yz (#þθ ä9$ s% ã≅ yè øgrBr& $ pκ Ïù ⎯tΒ ß‰Å¡øム$ pκ Ïù à7 Ïó¡o„ uρ u™!$ tΒ Ïe$! $# ß⎯øt wΥuρ ßx Îm7|¡çΡ x8ωôϑ pt ¿2 ⨠Ïd‰s)çΡuρ (y7 s9 tΑ$ s% þ’ ÎoΤÎ) ãΝn= ôã r&
$ tΒ Ÿω tβθ ßϑ n= ÷è s? ∩⊂⊃∪ zΝ¯= tæuρ tΠyŠ# u™ u™!$ oÿ ôœ F{$# $ yγ ¯= ä. §ΝèO öΝåκyÎ ztä ’ n?tã Ïπ s3Íׯ≈ n= yϑ ø9$# tΑ$ s)sù ’ ÎΤθ ä↔ Î6 /Ρr& Ï™!$ yϑ ó™ r'Î/ Ï™Iω àσ¯≈ yδ β Î)
öΝçFΖä. t⎦⎫Ï% ω≈ |¹ ∩⊂⊇∪ (#θ ä9$ s% y7 oΨ≈ ys ö6 ß™ Ÿω zΝù= Ïæ !$ uΖs9 ω Î) $ tΒ (!$ oΨ tFôϑ ¯= tã y7 ¨ΡÎ) |MΡr& ãΛ⎧ Î= yè ø9$# ÞΟŠ Å3pt ø: $# ∩⊂⊄∪ tΑ$ s% ãΠyŠ$ t↔ ¯≈ tƒ
Νßγ ÷∞Î; /Ρr& (öΝÎη Í← !$ oÿ ôœ r'Î/ !$ £ϑ n= sù Νèδ r't6 /Ρr& öΝÎη Í← !$ oÿ ôœ r'Î/ tΑ$ s% öΝs9r& ≅ è% r& öΝä3©9 þ’ ÎoΤÎ) ãΝn= ôã r& |=ø‹xî ÏN≡uθ≈ uΚ ¡¡9$# ÇÚö‘ F{$#uρ ãΝn= ÷ær&uρ $ tΒ
tβρ ߉ö7è? $ tΒ uρ öΝçFΨ ä. tβθ ãΚ çFõ3s? ⟨א .٣٣−٣٠א
)١(، .١٠٧אא١،٤٩،א:א)٢( ،.
א)١(א א א א:
א" א א...א א א ...אא א א א אא א א א
א"א"א: ؟ א א א−:، :אא":א...א ؟"א
א:א:؟א:א א א، א"א"א:א ،
א א.؟ .)٢("א.
א א א ، אא א ،
א ، אאאא א א א א ،.
אא ،אא א אא אא א
، א א א א א א אא א א א א
א)١( ، א
.א.١١٦−١١٥א:א)٢(
אא א ، א.א
א ، א אא ، אא א א
، א א אא א א
א .א
א א א א ، א אא א א א א א א ،
אא א א א .א
א א א א א א א אאא א א
א א א!!א א ،א ، א א א
א− אא−א אא א .א
المبحث الثالث
البداء في الفكر اليهودي المعاصر
املبحث الثالث لبداء يف الفكر اليهودي املعاصر ا
، א א א א א אא א א א א א אא
א אא.אא .א
א ،א א א ، א،א א א א
א א א ، א א אא א א א .א
א א א אא.א א)١(א :א
..."، א א א אא:. ، א
א א ، אא א ، א א ، א
،،)٢(
א. א א א...אא א א א
א)١( א ، א א א
٢٠٤.א)٢( א !!א
א אא אא א אא ،!!"
אא א אא אא אא!!א א אא אא ،א
.)١(א$®:א tΒ uρ(#ρ â‘ y‰ s%©! $#¨, ym⎯ Íν Í‘ ô‰ s%ÞÚ ö‘ F{ $# uρ$ Yè‹ Ïϑ y_… çµ çG ŸÒ ö6 s%tΠ öθ tƒ
Ïπ yϑ≈ uŠ É) ø9 $#ÝV≡ uθ≈ yϑ ¡¡9 $# uρ7M≈ −ƒ Èθ ôÜ tΒ⎯ ϵ ÏΨŠ Ïϑ u‹ Î/4… çµ oΨ≈ ys ö7 ß™4’ n?≈ yè s? uρ$ £ϑ tãšχθ ä. Î ô³ ç„⟨٦٧(א.(
א א א א א،אא −א
א− א"א "א : "א א א א אא א א
א א א א אא
.")٢(
א א א א)٣(א.א
؟ א
א)١( א א .אא)٧٥)٢.،:א)٣( א .٧٦א
:الصهيونية ""א""א
،א א א אא אא:، אא א ، א א "א :
א ، .א ")١(
אא א א א א א א
א)٢( א א א א .א
א−א :−אא א א
)٣(.אא
א א א−)٤(אא ،−א א א א אאא א א ، א
א א א ، א א אא א א .א
א:א)١( "."אא:א)٢( ".א"אא)٣( א .אא)٤( א א א א
א א א"، .א ،:א " א א٢١٧.
א א ،אא: א א אא
א א א א א .؟؟:
:المنطلقات الصهيونية عقيدة البداء وאא א א א א א א
א א א א א א א אא א א א א .א
א א א אא ، א א אא א א א א א א א א !!אא א א א א א א −א
،−א א א אא א א א א א א א
א א !!א
א א א אא א א אא.א אא
א א א א ،א אא א א א אא .אא
א א א א אא א אא א
א א א א ، א !!אא א א!א א א
א א א א ،אא א א א אא
א א א ، −אא א−א א אא א א.א
א א א א"א)١(א אא א !!א א)٢("
א א א א אא א א א !!א
א א אאא אאא א ،א
א א אאא ،:
: فرية الندم من خلق إسماعيل و بنيه : أوال
א ، א אא א א א א ، א א
.א
א א:)٣(א א א א
א)١( א א א .אא)٢( א א .١،١٤٢٧،٢٨١،א)٣("."
א)١(א:" א א)٢(، א)٣(، ،.")٤(
א א א א א א، א !!אא
א)٥(א א א א −א)٦("!!אא:"−א
، א א א א אא ، א
א א ؟ א ، א אא א א
א)١( א א א א א א ، א א
א א א א א א .אא אא א א
א ، א אא .א،:א א .١،٦٩א
)٢(، א א א א א אא א .אא א א א א א א ،١١א א
א א א א א א א א א .א.١،٣٩٣،:א
א)٣( א .אא)٤( .٣٤٥،...אא)٥( א א א אא א א א א א א
א א אא א א א א .אא:א א .٢،٤٦،א
א)٦( א٥٣٧..א א ،،، .٧٠א
، א؟ !א
א א א א אא!! ؟ א א א א
א א א א א .א
א אא אא ،
א א א ،)(אא א −א
א− א!!א א אא א א א א"א
א א א .)١٥:١٨(א."א
א א א אא א א א א א אא א א א א א א
א א א א א א !!א
؟:א א א א א א א؟ א
:نقولא א
א א א א
א− אאא− א
، א א אא א −−א
א א אא א א
א א א .؟א،א
א א אא אא א !!א
א א א א،אאא א א א א א ، א א
אא א אא א א ؟ א
א א אאא א א א א א א
א אא א ، אא א!!א א א
−−!!
א א א א אא א א אא א א
א !!א
א א א א−−א
א א א .א
א א א א אא ، א א אא
א א א א .אא
אא
، א א א אא א א $!®:א tΒ uρ
š≈ oΨ ù= y™ ö‘ r& ω Î) Zπ tΗ ôqy‘ š⎥⎫Ïϑ n=≈ yè ù= Ïj9 ⟨١٠٧(א(،:®öΝçGΖä. uöyz >π ¨Β é& ôM y_ Ì÷z é& Ĩ$ ¨Ψ= Ï9 tβρ âß∆ ù's? Å∃ρ ã÷è yϑ ø9$$ Î/ šχ öθ yγ ÷Ψ s?uρ Ç⎯tã Ìx6Ζßϑ ø9$# tβθ ãΖÏΒ ÷σè?uρ «!$$ Î/ 3
öθ s9uρ š∅ tΒ#u™ ã≅ ÷δ r& É=≈ tG Å6ø9$# tβ% s3s9 #Zöyz Νßγ ©9 4 ãΝßγ ÷ΖÏiΒ šχθ ãΨ ÏΒ ÷σßϑ ø9$# ãΝèδ çsYò2 r&uρ tβθ à)Å¡≈ xø9$#⟨א
א)١١٠( ،:®y7 ¯ΡÎ)uρ 4’ n?yè s9 @,è= äz 5ΟŠ Ïàtã ⟨א)٤(אא א א א א
א $®:א uΖ÷è sùu‘ uρ y7 s9 x8tø.ÏŒ⟨א)٤(אô‰s)s9 öΝà2 ®:א u™!% y` Ñ^θ ß™ u‘ ô⎯ÏiΒ öΝà6Å¡àΡr&  Í•tã ϵ ø‹n= tã $ tΒ óΟšG ÏΨ tã
ëȃ Ìym Νà6ø‹n= tæ š⎥⎫ÏΖÏΒ ÷σßϑ ø9$$ Î/ Ô∃ρ â™u‘ ÒΟŠ Ïm א)١٢٨(א⟩‘§،:®!$ tΒ uρ ãΝä39s?# u™ ãΑθ ß™ §9$# çνρ ä‹ã‚ sù $ tΒ uρ öΝä39pκtΞ çµ ÷Ψ tã (#θ ßγ tFΡ$$ sù 4 (#θ à)¨?$#uρ ©!$# ( ¨β Î) ©!$#
߉ƒ ωx© É>$ s)Ïè ø9$# ⟨א)٧(א ،:®Í‘ x‹ós uŠù= sù t⎦⎪ Ï% ©!$# tβθ àÏ9$ sƒ ä† ô⎯tã ÿ⎯Íν Íö∆ r& β r& öΝåκz:ŠÅÁ è? îπ uΖ÷FÏù ÷ρ r& öΝåκz: ÅÁ ムë># x‹tã íΟŠ Ï9r& ⟨א
)٦٣(،:® $ pκš‰ r'≈ tƒ © É<¨Ζ9$# !$ ¯ΡÎ) y7≈ oΨ ù= y™ ö‘ r& #Y‰Îγ≈ x© #ZÅe³t6 ãΒ uρ #\ƒ É‹tΡuρ ⟨א א.)٤٥(אχ®:א Î) š t∞ÏΡ$ x© uθ èδ çtIö/F{$# ⟨א
)٣(:®ôM ¬7s? !#y‰tƒ ’ Î1r& 5=yγ s9 ¡=s?uρ ⟨ ١(א(،:®t⎦⎪ Ï% ©!$#uρ tβρ èŒ÷σムtΑθ ß™ u‘ «!$# öΝçλm; ë># x‹tã
×Λ⎧ Ï9r& ⟨א)٦١(א א א ،:®!$ ¯ΡÎ) š≈ oΨ ø‹sÜôã r&
trO öθ s3ø9$#⟨١(א(،:®¨β Î) ©!$# …çµ tG x6Íׯ≈ n= tΒ uρ tβθ = |Á ム’ n?tã 4Äc© É<¨Ζ9$# $ pκš‰ r'≈ tƒ š⎥⎪ Ï% ©!$# (#θ ãΖtΒ#u™ (#θ = |¹
ϵ ø‹n= tã (#θ ßϑ Ïk= y™ uρ $ ¸ϑŠ Î= ó¡n@⟨א א)٥٦(א א א א
،א
≈çµ ®:אא!!א tΡö¤±t6 sù
AΟ≈ n= äó Î/ 5ΟŠ Î= ym ⟨١٠١(א(،:®öä.øŒ$#uρ ’ Îû É=≈ tG Å3ø9$# Ÿ≅Š Ïè≈ oÿ ôœ Î) 4 …çµ ¯ΡÎ) tβ% x.
s−ÏŠ$ |¹ ωôã uθ ø9$# tβ% x.uρ Zωθ ß™ u‘ $ |‹Î; ¯Ρ ∩∈⊆∪ tβ% x.uρ ããΒ ù'tƒ …ã& s#÷δ r& Íο 4θ n= ¢Á9$$ Î/ Íο 4θ x.¨“9$#uρ tβ% x.uρ y‰ΖÏã ⎯ϵ În/u‘ $ wŠÅÊ ötΒ ⟨)٥٤٥٥(،:®Ÿ≅Š Ïè≈ yϑ ó™ Î)uρ }§ƒ Í‘ ÷ŠÎ)uρ #sŒuρ È≅ øÅ3ø9$# ( @≅ à2 z⎯ÏiΒ t⎦⎪ ÎÉ9≈ ¢Á9$# ∩∇∈∪ öΝßγ≈ oΨ ù= s{÷Šr&uρ † Îû
!$ uΖÏFuΗ ÷qu‘ ( Νßγ ¯ΡÎ) š∅ ÏiΒ š⎥⎫Ås Î=≈ ¢Á9$# ⟨٨٥٨٦(א(،א א، χ® :א Î) ’ n< ÷ρ r& Ĩ$ ¨Ψ9$# zΝŠ Ïδ≡tö/Î* Î/
t⎦⎪ Ï% ©#s9 çνθ ãè t7¨?$# #x‹≈ yδ uρ © É<¨Ζ9$# š⎥⎪ Ï% ©!$#uρ (#θ ãΖtΒ#u™ 3 ª!$#uρ ’ Í< uρ t⎦⎫ÏΖÏΒ ÷σßϑ ø9$#⟨٦٨(א(.
א א א א "א א:א א א א
.")١(
אא ،א א אא א א א
.א
א א א א)٢(אא א"،"א:"א א א א
)١(، ""א"א :١٥٦٧"،"٢٢٧٦." א)٢( א א א .١٩٨٠א
א א א א א א א אא א )١("!!אא
א א א א א א אא א א ؟!!א א
א:א ،)٢(!!א
א א א א !!אא א אא א
א א א אא א ®!!אö ÝàΡ $#y# ø‹ x.tβρ ç tI ø tƒ’ n? tã«! $#z> É‹ s3 ø9 $#(4’ s∀ x. uρÿ⎯ ϵ Î/$ Vϑ øO Î) $ ·Ζ Î7 •Β⟨א.)٥٠(א .א
א א א ؟ א א א !!אאא א א א א א
א:" א א א،)٣("א א !!אא א א א א אא א
א .א
:البداء و فكرة األرض الموعودة : ثانيا א א א א א א
אא א ،
א)١( .٢٦٥،אא)٢( ، א א .אא)٣( .٩٣،א
א.)١(אאא א א א א
א א ،!!
א א א !!אא؟ א א!א א א א
א−−א אא א .אא
א א−א:א א א−א.א
א א א א א א אא–אא−
!!
א א א،א−א
−
א א א)٣٢/٩(א אא:" א א .א "...
، א א א אא"א" א א א א−א−א
.١٤٣،"א"א:א)١(
א!!א אא !!א
א אא אאא
א א!!א .א
א א א :"٣٢/١١(א (، :אא ،...א א
א.אא אא:، אא א".א
، א א א א א אא، א א א א، א ،
א ، א אא א אא א א.א א א א
û®:א.א û© Í_ t6≈ tƒ Ÿ≅ƒ Ï™ℜ u ó Î)(#ρ ã ä. øŒ $#z© ÉL yϑ ÷è ÏΡû© ÉL ©9 $#àM ôϑ yè ÷Ρ r&ö/ ä3 ø‹ n= tæ(#θ èù ÷ρ r& uρü“ ω öκ yé Î/Å∃ρ é&öΝ ä. ω ôγ yè Î/}‘≈ −ƒ Î) uρÈβθ ç7 yδ ö‘ $$ sù∩⊆⊃∪(#θ ãΖ ÏΒ# u™ uρ!$ yϑ Î/àM ø9 t“Ρ r&
$ ]% Ï d‰ |Á ãΒ$ yϑ Ï j9öΝ ä3 yè tΒŸω uρ(# þθ çΡθ ä3 s?tΑ ¨ρ r&¤ Ïù% x.(⎯ ϵ Î/Ÿω uρ(#ρ ç tI ô± n@© ÉL≈ tƒ$ t↔ Î/$ YΨ uΚ rOWξŠ Î= s%}‘≈ −ƒ Î) uρÈβθ à) ¨? $$ sù ⟨‰ô®:،)٤١−٤٠(א s) s9 uρx‹ yz r&ª! $#t,≈ sW‹ ÏΒû_ Í_ t/Ÿ≅ƒ Ï™ℜ u ó Î)$ uΖ ÷W yè t/ uρÞΟ ßγ ÷Ψ ÏΒó© o_ øO $#u |³ tã
$ Y7‹ É) tΡ(tΑ$ s% uρª! $#’ Î oΤ Î)öΝ à6 yè tΒ(÷⎦ È⌡ s9ãΝ çF ôϑ s% r&nο 4θ n= ¢Á9 $#ãΝ çF ÷ s?# u™ uρnο 4θ Ÿ2 ¨“9 $#Ν çGΨ tΒ# u™ uρ’ Í? ß™ ã Î/
öΝ èδθ ßϑ è? ö‘ ¨“ tã uρãΝ çG ôÊ t ø% r& uρ©! $#$ ·Ê ö s%$ YΖ |¡ ym¨β t Ï e Ÿ2 c{öΝ ä3Ψ tãöΝ ä3 Ï?$ t↔ Í h‹ y™öΝ à6 ¨Ζ n= Åz ÷Š _{ uρ;M≈ ¨Ψ y_
“ Ì øg rB⎯ ÏΒ$ yγ ÏF øt rBã≈ yγ ÷Ρ F{ $#4⎯ yϑ sùt x Ÿ2y‰ ÷è t/š Ï9≡ sŒöΝ à6Ψ ÏΒô‰ s) sù¨≅ |Êu™ !# uθ y™È≅‹ Î6 ¡¡9 א⟩#$)١٢(.
א، א א :"١٩−٦/١٧(א א) אאא א אא.א א ،א
א א א א א".א.
א א :"١٢−٧/١١(אא א) א א אא ،.א א
א א א ."א
א א אא ،، א א א א א א א
א א א א ،א א אאא، .א
א א א אא ، א א
א אא א .א
א،א א א א א، ،
א א .אא א א""א )١(:א
.:א
،:א)١( א א א.،.א ،
،א .٨١א
؟:א א.א:א؟:אא:א .א.א:א.:א؟:א א א אא:א .א.א:א.א:א؟:א א א .א.א:א!!.א:אא:א
.
א א אאא אא א
א ، א ، א א، א אא
א א، א א א אא אא ، א
א א.א אאא א.אאא $®:א yϑ Î6 sù
Ν Íκ ÅÕ ø) tΡöΝ ßγ s)≈ sV‹ Ï iΒöΝ ßγ≈ ¨Ζ yè s9$ oΨ ù= yè y_ uρöΝ ßγ t/θ è= è%Zπ u‹ Å¡≈ s%(šχθ èù Ì h pt ä†zΟ Î= x6 ø9 $#⎯ tã⎯ ϵ Ïè ÅÊ# uθ ¨Β
(#θ Ý¡ nΣ uρ$ yà ym$ £ϑ Ï iΒ(#ρ ã Ï j. èŒ⎯ ϵ Î/4Ÿω uρãΑ# t“ s?ßì Î= ©Ü s?4’ n? tã7π oΨ Í← !% s{öΝ åκ ÷] Ï iΒω Î)Wξ‹ Î= s%öΝ åκ ÷] Ï iΒ(ß# ôã $$ sù
öΝ åκ ÷] tãôx x ô¹ $# uρ4¨β Î)©! $#= Ït 䆚⎥⎫ ÏΖ Å¡ ós ßϑ ø9 ).١٣(א⟩#$
: البداء وفكرة االختيار : ثالثا א א א א אא
، א א ، אא.!
א א א "٣٢/٩١٤(א : א:א) א א،.א .א
، א:א אא א :؟
א א ، ؟ א ، א.אא א :א
א א א א.א א.א "
א א א א א א אא א א ، א א−א
אא א−א :א
: منظمة شهود يهوه א א א א
، א א :א
א:א א א )١(.אא
א:א .א
א"" א، א א א "א
א.א"א:" ، .؟
،.، א ، א ، א ،.א
א א )٢(".א
א א א )١٨٧٤(אא א א)١٨٨١(א ،
א א א אא א א א א
א א א אא .אא)٣(א .א
א אא ، א :א
א،:א)١( ،٣،١٤٢٢،א ، א א ،١٣.א)٢( ، א ،١٩٨٦،٤אא
،١٣.א)٣( א א א ، א א
א א אא .א
، א א אא א )١(.א
א א א א אא א א אא
א א א ، אאא א א א א א )٢(.א
א אא א )٣(א
א )٤(.א
א א א אא א אא،א
א א א אא א א
א א .א
:אא]١ ،:"א א א א א א
א ، א א א א א א)٥("!!א
،:א)١( א א א א א ،١٨٥א א ،٣٥١.
א:א)٢( א.٣٥١،א אא א א א א.١٨٥−١٨١،א
א)٣( .אא.٣٥١،א:א)٤()١١٥،)٥.
א א א א אא ، א−א
א א−:®ã& è!öθ s% ‘,ys ø9$# ⟨
$!®:،)٧٣(א ¯ΡÎ) $ uΖø9t“Ρr& sπ1 u‘ öθ −G9$# $ pκ Ïù “ W‰èδ Ö‘θ çΡuρ ⟨٤٤(א. (
א، אא−− א ،
א .−א
א א א א א אא א א .א
א א :"..אא)١(אא א א א א א
،−−א אא א אא א ، .)٢("א
א .אא
א א א א א א א א$!®א tΒtΑ t“Ρ r&ª! $#4’ n? tã9 |³ o0⎯ Ï iΒ&™ ó© x« ⟨א)٩٠(א א א
)١(، א א א א א א אא א
، א א א א :אאאא"א" א א ،.
א)٢( .١١٥−١١٤،א
≅ö®:א è%ô⎯ tΒtΑ t“Ρ r&|=≈ tG Å3 ø9 $#“ Ï% ©! $#u™ !% y`⎯ ϵ Î/4© y›θ ãΒ# Y‘θ çΡ“ Y‰ èδ uρĨ$ ¨Ψ= Ï j9(… çµ tΡθ è= yè øg rB}§Š ÏÛ# t s%$ pκ tΞρ ߉ ö6 è?tβθ à øƒ éB uρ# Z ÏW x.⟨٩١(א. (
א א א אא א א א אא א א א ، א א א א א א
א א א א אא אא א א א
، א א א א א אא א א א אא א א .!!א
א א א א א א אא א אא א ،א
אא א א א א א א.א!
א :אא]٢ :"א
א אאא א א ، א
)١(".א
א א א א א א א אאא! .א
)١(، א .١٠٠א
אא ، א
א−א אא−אא א אא
א א א ،א א א א א .א
אאאא−א א א א ،!א
א א ، א א .אא
:® β Î)‘≅ à2⎯ tΒ’ ÎûÏN≡ uθ≈ yϑ ¡¡9 $#ÇÚ ö‘ F{ $# uρHω Î)’ ÎA# u™Ç⎯≈ uΗ ÷q §9 $## Y‰ ö7 tã∩®⊂∪ô‰ s) ©9÷Λ àι9 |Á ôm r&
öΝ èδ £‰ tã uρ# t‰ tã∩®⊆∪öΝ ßγ = ä. uρϵ‹ Ï?# u™tΠ öθ tƒÏπ yϑ≈ uŠ É) ø9 $## ·Š ö sù⟨)٩٥−٩٣. (
א א א":א :א، א א ، א
א.א א אא ،אא)١(".א
:א٣[، "א :א א ، א א אא א
א ، א )٢(".א
)١(، א .١٠١אא)٢( .١١٧،א
א א א א אא א א א א אא
א א"א א א..."א א אא א א אא אא א !!א
אא א א א א א אאא :"א.א
א א א א א א אא ، אאא ، א אא א )١(."א
א א א א א אא :אא")أ א"א
אא אא ،א א!!א .א
אא א א א אא א א א ، −א
.א−אא
א"")ب א ،א א אא א−−א א
، א א אא א א
א)١( .١١٨−١١٧،א
א א א א"א א"אא
، א א א אא א""אא א א א ، אא א
، א א.)١(
،א"א")א−−א א
א א א)٢(א ،א א א א א
:®ª! $#tΑ ¨“ tΡz⎯ |¡ ôm r&Ï]ƒ ω pt ø: $#$ Y6≈ tG Ï.$ Yγ Î6≈ t± tF •Βu’ ÎΤ$ sW ¨Β” Ïè t± ø) s?çµ ÷Ζ ÏΒߊθ è= ã_t⎦⎪ Ï% ©! $#
šχ öθ t± øƒ s†öΝ åκ ®5 u‘⟨٢٣(א(،: ®ãΑ Í i” t∴ çΡ uρz⎯ ÏΒÈβ# u™ ö à) ø9 $#$ tΒuθ èδÖ™ !$ x Ï©
×π uΗ ÷q u‘ uρt⎦⎫ ÏΖ ÏΒ ÷σ ßϑ ù= Ï j9⟨א x8® :،)٨٢(א u‘$ t6 s?“ Ï% ©! $#tΑ ¨“ tΡtβ$ s% ö à ø9 $#4’ n? tã⎯ Íν ω ö6 tã
tβθ ä3 u‹ Ï9š⎥⎫ Ïϑ n=≈ yè ù= Ï9# ·ƒ É‹ tΡ⟨א.)١(א א א אא א א
א .א
אא:א)١( א א א א א .אא)٢( אא"א א
، א א ، א א(אא אא)אא ؟،א!!"א א "א!א
א"א א א א א.א!!
א א אאא א ، א א א
.א
:א]١ אא א אא א
א א א אא אאא ، א א
א .א
א]٢ א א אא א.א
א]٣ ""אא א א .א
الفصل الثالث
عند اليهود اإللهي الديانات التي أثرت في مفهوم العلم
:مبحثين ويتألف من .عند اليهود بالديانات القديمة السابقة اإللهي تأثر مفهوم العلم: المبحث األول .المي ـــــــــر اإلســــعند اليهود بالفك اإللهي تأثر مفهوم العلم: المبحث الثاني
المبحث األول
قديمة السابقةعند اليهود بالديانات ال اإللهي تأثر مفهوم العلم
:وفيه تمهيد و ثالثة مطالب .ة ــان السابقـــد األديــة عنـــورات الوثنيـــود بالتصـــر اليهــتأث :المطلب األول .التي تأثـر بها التصــور اليهودي في العلم اإللهــي الدياناتأهم : المطلب الثاني الديانات والتي تنسب قصور كنماذج مقتبسة من بعض أساطير تل : المطلب الثالث
.العلم لآللهة .ي ــــــم اإللهــــود للعلـــور اليهــــراف تصــاب إنحـــبعض أسب:المطلب الرابع
א א א א א א א
אא א א א א –אא א א א א א א א א א
א א א א א אא אאא .א
א א א אאאאא א .א
א א א א א א א אא א א א א
א .א
א א אא א א אאא ، א
.אא
א א א א א א א א א، :א
א −١ ÏM®:א s9$ s% uρ ߊθ ßγ u‹ø9$# í÷ƒ t“ ãã ß⎦ø⌠ $# «!$# ÏM s9$ s% uρ “ t≈ |Á ¨Ψ9$#
ßxŠÅ¡yϑ ø9$# Ú∅ö/$# «!$# ( š Ï9≡sŒ Οßγ ä9öθ s% óΟÎγ Ïδ≡uθ øùr'Î/ ( šχθä↔ Îγ≈ ŸÒムtΑöθ s% t⎦⎪ Ï%©!$# (#ρ ãxŸ2 ⎯ÏΒ ã≅ ö6 s% 4 ÞΟßγ n= tG≈ s%
ª!$# 4 4’Τr& šχθà6sù÷σム∩⊂⊃∪ (#ÿρ ä‹sƒ ªB$# öΝèδ u‘$ t6ôm r& öΝßγ uΖ≈ t6 ÷δâ‘ uρ $ \/$ t/ö‘ r& ⎯ÏiΒ Âχρ ߊ «!$# yx‹Å¡yϑ ø9$#uρ š∅ ö/$#
zΝtƒ ötΒ !$ tΒ uρ (#ÿρ ãÏΒ é& ω Î) (#ÿρ߉ç6 ÷è u‹Ï9 $ Yγ≈ s9Î) #Y‰Ïm≡uρ ( Hω tµ≈ s9Î) ω Î) uθ èδ 4 …çµ oΨ≈ ys ö7ß™ $ £ϑ tã šχθ à2 Ìô±ç„ 4 ⟨א)٣١−٣٠ (
א −٢ א $!®:א tΒ uρ š n= yf ôã r& ⎯tã
y7 ÏΒöθ s% 4© y›θßϑ≈ tƒ ∩∇⊂∪ tΑ$ s% öΝèδ Ï™Iω 'ρé& #’ n?tã “ ÌrO r& àM ù= Éf tãuρ y7 ø‹s9Î) Éb> u‘ 4© yÌ÷tIÏ9 ∩∇⊆∪ tΑ$ s% $ ¯ΡÎ* sù ô‰s%
$ ¨ΖtFsù y7 tΒöθ s% .⎯ÏΒ x8ω÷è t/ ãΛàι= |Ê r&uρ ‘“ ÌÏΒ$ ¡¡9$# ∩∇∈∪ yìy_ tsù #© y›θ ãΒ 4’ n< Î) ⎯ϵ ÏΒ öθ s% z⎯≈ t7ôÒ xî $ ZÅ™ r& 4 tΑ$ s%
ÉΘöθ s)≈ tƒ öΝs9r& öΝä.ô‰Ïè tƒ öΝä3š/u‘ #´‰ôã uρ $ ·Ζ|¡ym 4 tΑ$ sÜsùr& ãΝà6ø‹n= tæ ߉ôγ yè ø9$# ÷Πr& öΝ›?Š u‘ r& βr& ¨≅ Ït s† öΝä3ø‹n= tæ
Ò=ŸÒ xî ⎯ÏiΒ öΝä3În/§‘ Λä⎢ øn= ÷z r'sù “ ωÏã öθΒ ∩∇∉∪ (#θ ä9$ s% !$ tΒ $ oΨ øn= ÷z r& x8y‰Ïã öθ tΒ $ uΖÅ3ù= yϑ Î/ $ ¨ΖÅ3≈ s9uρ !$ uΖù= ÏiΗ äq #Y‘# y—÷ρ r&
⎯ÏiΒ ÏπuΖƒ Η ÏΘöθ s)ø9$# $ yγ≈oΨ øùx‹s)sù y7 Ï9≡x‹s3sù ’ s+ø9r& ‘“ ÍÉ∆$ ¡¡9$# ∩∇∠∪ yl t÷z r'sù öΝßγ s9 Wξ ôf Ïã #Y‰|¡y_ …ã&©! Ö‘# uθ äz
(#θ ä9$ s)sù !#x‹≈ yδ öΝà6ßγ≈ s9Î) çµ≈ s9Î)uρ 4© y›θãΒ z© Ť oΨ sù ⟨)٨٩−٨٣. (
٣− :®(#θ ä9$ s% uρ x‹sƒ ªB$# ª!$# #V$ s!uρ 3 …çµ oΨ≈ ys ö7ß™ ( ≅ t/ …ã& ©! $ tΒ ’ Îû ÏN≡uθ≈ yϑ ¡¡9$# ÇÚö‘ F{$#uρ ( @≅ ä. …ã& ©!
tβθ çFÏ⊥≈ s% ∩⊇⊇∉∪ ßìƒ Ï‰t/ ÅV≡uθ≈ yϑ ¡¡9$# ÇÚö‘ F{$#uρ ( #sŒÎ)uρ #© |Ós% #Xö∆ r& $ yϑ ¯ΡÎ* sù ãΑθ à)tƒ …ã& s! ⎯ä. ãβθ ä3uŠsù ⟨א)١١٧−١١٦. (
א א:א א א א א، א א א א א
א )١(.א
٤− : ®ÏM s9$ s% uρ ߊθåκu ø9$# ߉tƒ «!$# î' s!θ è= øó tΒ 4 ôM= äî öΝÍκ‰ É‰÷ƒ r& (#θ ãΨÏè ä9uρ $ oÿ Ï3 (#θä9$ s% ¢ ö≅ t/ çν#y‰tƒ
Èβ$ tG sÛθ Ý¡ö6 tΒ ß,ÏΨ ãƒ y#ø‹x. â™!$ t±o„ 4 χ y‰ƒ Í”zs9uρ # ZÏVx. Νåκ÷]ÏiΒ !$Β tΑÌ“Ρé& y7 ø‹s9Î) ⎯ÏΒ y7Îi/¢‘ $ YΖ≈ u‹øóèÛ #\øä.uρ 4
$ uΖøŠs)ø9r& uρ ãΝæη uΖ÷ t/ nο uρ≡y‰yè ø9$# u™!$ ŸÒ øó t7ø9$#uρ 4’ n< Î) ÏΘöθ tƒ Ïπ yϑ≈ uŠÉ)ø9$# 4 !$ yϑ= ä. (#ρ ߉s% ÷ρ r& #Y‘$ tΡ É> öys ù= Ïj9 $ yδ r'xôÛr& ª!$# 4
tβ öθ yèó¡tƒ uρ ’ Îû ÇÚö‘ F{$# #YŠ$ |¡sù 4 ª!$#uρ Ÿω =Ït ä† t⎦⎪ ωšøßϑ ø9$# ⟨٦٤(א. (
א:א)١( .א)١١٧−١١٦(א
ô‰s)©9 yìÏϑ® :א −٥ y™ ª!$#
tΑöθ s% š⎥⎪ Ï%©!$# (#þθ ä9$ s% ¨βÎ) ©!$# ×É)sù ß⎯øt wΥuρ â™!$ u‹ÏΖøî r& ¢ Ü=çG õ3oΨ y™ $ tΒ (#θ ä9$ s% ãΝßγ n= ÷Fs% uρ u™!$ uŠÎ; /ΡF{$# Îötó Î/ 9d,ym
ãΑθ à)tΡuρ (#θ è%ρ èŒ šU#x‹tã È,ƒ Íy⇔ø9$# ⟨١٨١(א. (
(א:א א: א אא:א) ؟ א (א :
א א א...א )١(.)א
א: א אא )(א
א:، א א אא א א .א
:، ، א אא!!! ،
אא ،(.)٢(
א א، א א א א؟ א !א
א א א א א ،אא א :،א
א א א א א א אא א א،
א:א)١( .א)١٨١(אא:א)٢( א .א
א אא ، אא א א
א א ،א− −א
א א א א א אא−– א א
، א א א אא ،
.א،
:®$ tΒ uρ Ü> â“ ÷è tƒ ⎯tã y7 Îi/¢‘ ⎯ÏΒ ÉΑ$ s)÷WÏiΒ ;ο §‘ sŒ † Îû ÇÚö‘ F{$# Ÿω uρ ’ Îû Ï™!$ yϑ ¡¡9$# Iω uρ ttó ô¹ r& ⎯ÏΒ y7 Ï9≡sŒ Iω uρ
uy9 ø.r& ω Î) ’ Îû 5=≈ tG Ï. A⎦⎫Î7•Β ⟨)٦١. (
א א ،א א אא א א א ،)١(א א
א)٢(א א)٣(א א א א.א
א)١( א אא):(...٨/١٦(א א א א
א א.)אא)٢( א א א:א):(٨−٣٢/٧(א .א
א א אא א.אא .א
)٣(، ؟ א .٣٩א
א א א ، א א א אאא א א–א −א
א א א אא، א אא א א א
א אא א א.אאא אא
!!א
א אא، א :אא
א/ א א:א א א א، א א א א א א
א אא א ،، א א א א
א א א !!.א
א/ א:א אא א א א ، א א
א אא אא א אא א א ،
א א ، אא .א
א א אאא א א א!א
אא א א ، .א
א א א א .א
املطلب األول تأثر اليهود بالتصورات الوثنية عند األديان السابقة
א א א א אאאא א א א א
א א א א א،א א א ، א(א א)א א
א א א א א א .א
א ، א א אא א א א ، א .א
א א א א א אא א :א
א−١ א א א:א):(...١٠−٣٢/٧(א אא א א אא ، א
א א א:א .אא:א א א א א
(.א−٢ א א (٣−٢٥/١(א א...)١(א):
א"א"א:)١( א
א:א. .א
א א א א،)١(،).א
אא−٣ א א א):(١١−١١/١(אא)٢(א: א
א:)١( א.א א .אא)٢( א:א א א א א אא.א א ،אאא א אא
א א א!!א א אא א.א אא−א–א א א
.אאא:א− א،
א א א ، א)(.א אא.א א א א א א א
.א""א.אא:א−
א ، אא אא א .א
"א"א،:א−א א ، א אאאא
، א ،.א:א− אא ، א
א א ، א .אא":"− ،א א
א א א א ، א אא ، א א ، א
א"א"" א א א−א–א"א =א
א א אא...
א א א אא...א )١(....)...א
א−٤ א א א):(١٣−٢/١١(א א א אא)٢(א א א א א א
א א א א ، א א א א ).א
א−٥ א א א):(١٤−٣/١٢(א אא)٣(א.א א א א .א
א= א ، א–א א.אא""− ، א א:א.אא٧٨٧،א .٢١،٣٠١،אא.א)١( א א א א
، א
، א א א ، אא א):(א ،
א א ؟א א !.אא""""""א:א)٢( א א
א""""א א א א א א אא:א. .א
א"א"א:)٣( א אא א א:א.א .א
א)١( א א א א)!!א
א−٦ א א א):(٧−١٠/٦(א אא א א א ، א)٢(א
א א ، א א אאא.) א א א .א
א א א א א א אא א א א א .אא
א א א ، א אא א א ، א
،)٣(א""אא−א–א
א ، א א ، אאא א .א
א:א.א:א)١(.אא:א)٢( א ، א א א א א א
א א ، א א א אא""א א א).א(א א"א."אא:א)٣( .١٨١،א
א א ، א، א א ، א א א
א א :،"א")١(אא" ، !!)٢("א
אא אא א א –אא− !!)٣(אא!! א ، א.
א א א א א אא א א א א א א אא א א ، א
א א א א א ، .א
א א א א،א א ، א
א א א–א، .א
א א א א א אאא א א.א
א א א א .א
)٩٥،)١. .١٣١،א:א)٢(.١٣١،א:א)٣(
א אא א א א ،א א אא
א א א אא א ، א öΝs9r& Èβ®:א ù'tƒ t⎦⎪ Ï% ©#Ï9 (#þθ ãΖtΒ#u™ β r& yìt±øƒ rB
öΝåκæ5θ è= è% Ìò2 Ï% Î! «!$# $ tΒ uρ tΑt“ tΡ z⎯ÏΒ Èd,pt ø: $# Ÿω uρ (#θ çΡθ ä3tƒ t⎦⎪ Ï% ©!$% x. (#θ è?ρ é& |=≈ tG Å3ø9$# ⎯ÏΒ ã≅ ö6 s% tΑ$ sÜsù ãΝÍκö n= tã ߉tΒ F{$#
ôM |¡s)sù öΝåκæ5θ è= è% ( ×ÏWx.uρ öΝåκ÷]ÏiΒ šχθ à)Å¡≈ sù⟨א.)١٦(א אאא א אא א ، א
א א .א
:אא− א"א א"א א"א א: א א
א א ، א א אא א א،אא א
א א א ، א א אא א )١(."א
א אא א א.א
א− אא א אא א ، א א א א א
)٢(.א
א:א)١( ،،١٩٤٦،.،א،א ،١٠. א:א)٢( .٧٦،א
אא א א א אא א ، א א א
א .א
אא אא ".א א: א، א א א א א א א א
)١(."א
א"א א"א، א )٢(.א
א א א"א"א א אא א )٣(.א
א א אא אא א א א א ، .א
.א
א א א −–אא א−א א −אא א א−–א
א ، א، אא
،א:א)١( א א א .١٩٣א،:א)٢( א .١٩٥אא:א)٣( א .א
א א ، אא אא :א:®øŒÎ)uρ óΟçFù= è% 4© y›θ ßϑ≈ tƒ ⎯s9 z⎯ÏΒ ÷σœΡ y7 s9 4© ®L ym “ ttΡ ©!$# Zο tôγ y_ ãΝä3ø?x‹yz r'sù èπ s)Ïè≈ ¢Á9$# óΟçFΡr&uρ tβρ áÝàΨ s? ⟨
.٥٥(א (
אאא א א א אא א א א א ، .א
א א.אא":א א א א א א
א א אא א א א א ،א א،א א א )١(."א
א)١( א.א א.،٢،א א ،، ،١١٩.
املطلب الثا�ي ي اليهودالتصور اليت تأثر هبا الديا�ات الوثنيةأهم
א א א א א א א א אא א א א א ، .א
א א א אא א א אא א א אאא א
א א .א
"−א–א א:אא א)١(א א
א א א א א:א א אאא )٢(.א
א א אא אאא א )٣(.א
א א א א א א אא א א א אא א
אא א א א א א א ، א
א)١( א .אא:א)٢( א א א.٩،א .א .٤٥٣،אא:א)٣( .א
א א א א،)١(א א א)١٨٩٦.)٢א א א א א
א )٣(.א
א א א ، א א א אא א א !!אא
א ")٤(א א: א א אא א א א א א א א א
א א א א.)٥("א א אא א א א ،.)٦(
א":"א א א
א:א)١( .١٥٥،אא:א)٢( .אא:א)٣( .א)٤(، א א ، א א א
א א א א א א א א אא א א:א.א א ،א ٥٥א
א .٤٢٣،א)٥(، א .١٦٥אא:א)٦( .١٦٦،א
א.אא א)١(א א )٢(א
א א א א)٣(!!א
א א א א א א אאא אא א א ،
א ، ، א.
א א ،، א א א אא א א א א א
:، א ، א א ، א א ، ، א א، א ، א.א
א א א א א א א ، )٤(.א
א א א א א אא)٥("" א א
א א א א א א)٦(.א
.א،א )١(
.א )٢ (،:א)٣( א .١٦٧אא:א)٤( .١٥٧،אאא)٥( "א א: . "א،א)٦( א .١٦٥א
א א אא ،א −–א
א א א ، א א א אא ، א .א
א א אא –אא− ، א א א
.א
א א א אא א، א א א א א
א א א א אאא א אא א א א .א
:السومريون: أوالא א א א א א א א
א א א ، א א א ،١٨٥٠א،
א א א א א.א אא )١(.א
:األآاديون: ثانياא אא א ، א א א א
א אא ، א א א א
،:א)١( א .١٧٨א
א ، אא א אא )١(.א
)٢(: البابليون: اثالث
א א ، א """אא".א""א"" א
א)١٠:١٠،١٤،١( א א א ، א אא.א
:אאא−١ א:א א.٣٥٠٠א א
..٢٠٠٠)٣(אא−٢ א:א א א א א )٤(א
٦٢٥..א−٣ א:א א א א א ،א א
٥٣٨..
א א א אא א אא א א א ، א א""א
א.٥٦٢א א ،.
.١٨٠،א:א)١(،:א)٢( א א .٢٦،٣٣،٣٤אא)٣( "א :"، א א א א א
."א"א)٤( א א .א
)١(:اآلشوريون: رابعا
א א א א א אא א ،א א א ..א
، א א א א:
א−١ א .).١٥٠٠−٢٠٠٠(אא−٢ א .).٩١١−١٥٠٠(אא−٣ א .).٦١٢−٩١١(א
א א א א א א ،).٧٤٤−٩١١(אא א א .).٦١٢−٧٤٤(א
א א א אא א، אא ، א א א
)٢(.א
א א :א
א::א−١ א א אא א )٣(.א
א)١( א א א א א א א ،.א:א א،٧٨٨٠،א −١٨٣−١٨٢אא
١٨٤. א:א)٢( .١٨٤−١٨٣−١٨٢،אא:א)٣( ١٨٧،א
، א א אא א ، א ، א אא
א )١(.א
،:א−٢ א א א אא א א א א א ، א א א
א א )٢(.א
: أشهر معبودات بالد الرافدينא א א א א
א א.،אא"" א ، א)٣(""א""א
.א""،""""
:الكنعانيون: خامساא)٤( א ،
א א)٥(א א ،א א א אא א ، א
א א א .א
א)١( א .אא)٢( .אא:א)٣( .١٩٤،א)٤(، .אאא:א)٥( .٢٠٠،א
א ، א א א،.)١(
א א""א""א ،،"א" א א א א """"א
)٢(.א
: ديانة المصريين القدماء: سادسا، א א א א א
א א א אא .א
א א א א א אא א א ، )٣(.א
אא א אא א ،א א א א .א
א)١( .א .٢٠١،אא:א)٢( .٢٠١:א)٣(
املطلب الثالث مناذج مقتبسة من بعض أساطري تلك الديا�ات و اليت تنسب قصور العلم لآلهلة
א א א א א א
א א אא א א א ،א א א א א ، א א
א ،א א א ،א א א،
א א، א א .א
א א א א אאא א ،א
א א א ،،.א
א א אא אא א א א א א א א
، א ، א א.א
א אא א א :אאא/١ א א א
.א""א−١:א٢−"".
א ، א א""אא""א،א א אא،א אא """"א
א א ، א""אא ، א א .א
א :אא אא א ، א
א א א א ،"..."""":، א א א
א א.א ؟ א א.""א"א
א א א א א א א א א !!אא"" א א:"א ؟א
א א"".אא":" א א א""א א .؟
""، א אאא،א א ، א
، א א א א ، א אא א ، אא
א ، א...אא.
א""א""א)١( א...":،
א א )٢(.؟"א
:א
א א א ،א א:
−، א א א א אא ، א
.א
א− א א א""א ،א، א א א .א
א""א−א .א
−، א א א א אא א א !!א
א− א""א א ، א אא ."אא "
،א:א)١( א .١٠١−١٠٠−٩٩−٩٨א)٢(، אא א א .٢١٨،א
א:"א−א" א !!א
א א א.א
،""א/٢ א אא א א، א .א
א""א:אאא א )١(.א
א/٣ ، א א א א א–אא...−א א א א ، )٢(.א
א""/٤ א ""א، א ، א א א
א אא. א א
)٣(.א
،:א)١( אא א א .٢٩،אא)٢( .١٦٤،א .٢٢٠،אא)٣(
א− א אא ، !!א
אא− א אא א א، אא א!!א א א א
!!
א"א"/٥ א...":אא"אא א )١(.א
−، א א א אא"א ."א
א""א/٦ א א אא""""،א
א""א""א"""" א""،!!
א"""" )٢(.א
א− א א ،א–א–אא אאא .א
א)١( ٤٢٨א،א:א)٢( א .٢٢٢א
א− ، !!אא א א א א א
.
א/٧ א א "...א א:א א א א ،. "..)١(
א− אא ،א א אא א א .אא ، א
.
א"א"/٨ א""א א א :אא א א א אא ،
א ، א א )٢(.–א
−،א א !א
אא/٩ א א ""אאא א )٣(!!א
א،א)١( א א א .١٨٢،א،:א)٢( א אא א א .٤٢،אא:א)٣( א .٢٩٢،א
אא/١٠ א""א אא א א
א א""...א )١(.א
אא א ، א א אא א!א א
א א אא א؟ א!.؟אא− ، א א א א א א
.
אא ، א א א אא א אאא א א،א
:א
א א א א
א"א""א/١ ...אא א א א א א:א א .א ")٦/٥٦(
א" א. ")٢(
"אא:א/٢ :א א א א )٨/٢١(".א
א:א)١( .٣١٨،א)٢(، א א א א א،١،٢٠٠٤א،א ،١١٨.
א:"".
٣/" א":א .א ")١٠٤/٢٤. (
.")١(
א/٤ א "א ".א:.א" ")١١٩/١٦٠()٢. (
א/٥ א א"א א ، א א א"א :. ")١/٦. (
א...א א. ")٣(
א/٦ א .א:א"א "א"""" .١/٢٦(:א (א" )٤(".א
א.א א א، א א א ، א א א
אאא אא אא א א.א א א
)١(، א .٢٧٦א)٢(، א .٤٦٣א)٣(، א א א ، א א ، .١٨٢א)٤(، א א .٨١א
، א א ، א א.
א א א، א ،
، אא א א א ،!!
א אא ،א א א א א א .א
אא ، א א אאא.א א א
.א!!
א א א ،אאאא א ، א א א אא א א א א ،
א א .אא
א א א אא ، א אא א אא א ، א א א א
א א א ، ،.
، א א אאא א ، א א אאא"،א .א"א
א א אא א !!אא א אא ، א א א א א
א א א .א
א א א א א אא، א א א ، א
א ،––א א א א א:
، א א א אאא אא א אא א א
א، א א אא:،א
א/١ .אאא/٢ ، א א א א)١(א
א א אא א א ، א אא .א
א א א ،א א.אאא
א٢٥٣א)١( .א
، :אאא א
א،אא א א(א א،)א א
א .אא
א א،אא א א א א א א
א א ، אא.
א אא ،א א.א
א אאא ،!!א
א א א א .א
،א א אא"" ،א
.א
، א א א אא א א א א
א .א
املطلب الرابع بعض أسباب احنراف تصور اليهود للعلم اإلهلي
:א/١
א א א א א א، א א אא א אא
אא.אא א א א ، .א
א،אא א א .א
א/٢ א א א :אא אאאא א
א אא ، א אא א ، א א א א א
א ".א א: א א א אא א ، א
א א...א אא א א ، אא א
א א א א. ")١(
)١(، ، א א א א.،.א א ،
.٢٠.
א א א א א א א.א
אא/٣ :אא א א א א א א א א
א א א ، ،.
א، א אא )١(.א
א/٤ א :אא א א א א א א א
א .א
אא א א א אא א א א אא ،
א א ،)٢(.א
א א א א א א אא אא א א א א א א
א א א )٣(.א
،א:א)١( .٣٤٨אא:א)٢( .٤١٣،א،:א)٣( א .١٣٤א
:א/٥אא א א א א
אא א ، א אאא א:(،، א
(.
א א א:א ، א א،.)١(
א/٦ :אא א א ،א א
א:( ).١٣(א)א
א א:"א אא א...א אא א
א א ، א א אא אא א ،
א א א )٢(.א
:אא/٧א א":−א–א
אא א א אאא א–א،
.٦٨،א،:א)١(א:א)٢( .١٣٤،א
א−א ،)١(א א.א ")٢(
:א/٨א א
، א א א א אא א אא
.א
א ،"א"אא א א א א א .א
א:"א א א א אא א א א א ،. ")٣(
"א)١( א: א"א ""א
אא ،א א:א.،א.""""א א אא ،
א א א א א.א
.٤،٤٧٣،א)٢( .٢٦٦،א:א)٣(
املبحث الثا�ي التأثر اليهودي باإلسالم
א א א א א א אא אא א א
א א ، א .א
א א א א אא،א א א
א א א .א
א א א א ، א א، א א א א א אא א א
א .א
א א אאא ،אא ، א א א ، א ، א ، א ،א
، א.א א א א.א
:حي بن شيريرا : أوال א ، א א א ، א
א ، א א )١(.אא
،:א)١( .١١١א
א אא ،، אא ،
א א א א )١(.א
אאא אא ،א א .אא
:ابن يعقوب : ثانيا א א א א ، א א
א א א א ، ، אא ،א "א"א
)٢(.א
،א א א א אא א)٣(א א א א
א א א א .א
، א א.
א א א، א א א
א:א)١( ، א .א،:א)٢( .٤٦א،:א)٣( א .٤٦א
א א אא ،א א א א א א )١(.א
א א א ، א אא)٢(אא א א ،
א א אא א ،
אא ، א ،)٣(אא א ، א א א .א
:الحاخام رشي : ثالثا ، אא א א א א
א( א ،،)٤("")א א א אא א אא א א
א א א ،.)٥(
א אא ،א א א، א א אא א ،א
א א א ، א א א
)٤٦)١..٨/١(א)٢( (.٣٢/٩١٤(א)٣( ()٤(، ،א א א א
א א אאא א ، .א،א:א)٥( א א א .٢٦٧،٢٧٨א
א א אא א אאא א א )١(.א
א ، א א א אא א אא א א א
א، ، א.)٢(
، א א אא ، אא אא א א ،.
א א א א אא)٣(א א א א
א א ،،א )٤(.א
א:א)١( ، א .٢٦٢٢٦٣،٤٣٨א،:א)٢( א .٣٨٧אא"")٢٢/٢(א)٣( ، "..א :، א
א אא ،:، א א א ،،א: א א אא.:،
؟ א ،א ،."،:א א .»١«،٤٥٩א)٤(، א .٤٥٩א
א ، א א ،)١(אא א ، א א א
א א א א ، א א .א
א ")١٢(א ،א)٢(א:א ، א ".א
: أبو البرآات البغدادي : رابعا ، א א א ، א א א א
א ، א .א"א "،،.)٣("א"א א "א א:
א א...א ، א א א א א)٤(".א
א ،אא א אא "א א: א ..א
א:"،)٥("א
،:א)١( א .٣٦٣٣٦٤אא)٢( ، א א אא،،א אא אאא א א א .א،:א)٣( .٤٦א،:א)٤( א א א א ،א ،٢א
٥٢٩.)٥(، א .١٢،٢٠٦א
،א אא )١(".א
א א אא ، א א א אא
אא א .א
: ابن آمونه : خامسا א، א ،א א א א
)٦٨٣١٢٨٥(، א א א א א،، א"א א"א א
، א א א אא")٢(א "א
א א א )٣(.א
:رأيه في صفة العلم اإللهي ، א א א א א
א ، א"אאא.א"א א
א.א א א א، א :א
" : تنقيح األبحاث " آراء ابن آمونه الواردة في آتابهא א א א א
אא .א
)١(، א .٩،٤٠٠א
،:א)٢( .٣٧،٣٨אא)٣( א ،:،א ١٤٠٣،.א
א، ، .א
א א א אא""א ،א ،א :א
א" אא א א".)١(
א א א א א ، אא אא
א א א א א א ، אאא ، א א،
א א .א
א א א ،א א:
א:א א .אאא:א .א
א א א א אא ، א
א א א.א .אא
" א: א ، א، א א א אא א א
، ، א א ،
)٢٦)١.
،א אא א
.")١(
:אא: א א א
א א ، א א)٢(،، א)٣(א:א ،
א א א א א.א אא א .א
، א א א אא ،א،א א א א.א
א א א ، אא א א ،.
א: א א אא.א א א א א،":"..א ،
א ، אא .א
)٣٤)١. א)٢( ".א"א،:א)٣( א ."א "
:، א א אא .א
،:א א א א א א א.א"א"
، א א א א א :אא א א ،א
א א .א
א א א א א، אא
א ، אא א:®!$ ¯ΡÎ) $ uΖø9t“Ρr& sπ1 u‘ öθ −G9$# $ pκ Ïù “ W‰èδ Ö‘θ çΡuρ 4⟨א)٤٤(א א א ،
.א
؟: ".אא" א א ، א א
א ، אא א!!א א א א
א א ، א א،א؟א
א א א א ؟ א.א א، א א א
א ،"א"א.א
א (א:א(، א א ،.
א אא. א א א
א א א א א א ،א ، א א
א א ، א א א .א
א א:א ، א א:"...١٥/٣٥(א .אא) "
א ، א א.א
א ،:א א،א א א א ،
א ، א א א א אא א א א.א א$®:א tΒ ãΑ£‰t7ムãΑöθ s)ø9$# £“ t$ s! !$ tΒ uρ O$ tΡr& 5Ο≈ ¯= sàÎ/ ω‹Î7yè ù= Ïj9 ⟨)٢٩. (
א א:א א אא، א א א א
א א א א א א אא .א
א א:א א، א אא א א א
א ، א א א ، אא ، א א א א
א .אא
، א א א "א :، אא א )١(".א
א א א אא .א
:אא:א
:®!$ £ϑ n= sù $ tΡθ ày™# u™ $ oΨôϑ s)tGΡ$# óΟßγ ÷Ψ ÏΒ öΝßγ≈ oΨ ø% tøî r'sù š⎥⎫Ïè uΗ ød r& š⟨٥٥(א(،א"א""" א א א ،
א)٢( א ، .א
א ،א א אא،
)١(، .٣٤٣٥א .א:א)٢(
א א)١(א א א، אא א
א. א א ،)٢(א א، א א א א א
.א
א:א א א א א אא ، א אא אא א א ، ⎯®:א tΒ uρö≅ çF ø) tƒ$ YΨ ÏΒ ÷σ ãΒ# Y‰ Ï dϑ yè tG •Β… çν äτ !# t“ yf sù
ÞΟ ¨Ψ yγ y_# V$ Î#≈ yz$ pκ Ïù|= ÅÒ xî uρª! $#ϵ ø‹ n= tã… çµ uΖ yè s9 uρ£‰ tã r& uρ… çµ s9$ ¹/# x‹ tã $ VϑŠ Ïà tã ⟨٩٣(א. (
א:א א א א א،א א
א :א®Ÿω öθ n= sù ôM tΡ% x. îπ tƒ ös% ôM uΖtΒ#u™ !$ yγ yè xuΖsù !$ pκß]≈ yϑƒ Î) ω Î) tΠöθ s% }§çΡθ ム!$ £ϑ s9 (#θ ãΖtΒ#u™ $ uΖøt±x. öΝåκ÷]tã z># x‹tã Ä“ ÷“ Ï‚ ø9$# ’ Îû
Íο 4θ uŠys ø9$# $ u‹÷Ρ‘‰9$# ÷Λàι≈ oΨ ÷è −G tΒ uρ 4’ n< Î) &⎦⎫Ïm⟨)א)٩٨ א ،א א ، .א
، א א א א، א א א א
אא)١( א
،א "א .א: א"א(א ،)א
א א א א .א،:א)٢( א א"א ،. "
، א אא א ، א.א
،א א א، א א א ،:
א)١ א א "א :، אאאא א
א... א א)١("א א ،א א א א א ، א
א א א .א
א)٢ "א :א אא א)٢("א ،
א א"א"،א אא א .א
א)٣ "א אא: ،א .א ")٣(
א)٤ "א א: אא א א א ،...א
)١(، .٣٦א)٢(، א .٣٧א)٣(، א .١٤א
א א א ، )١(".א
אא א אא א ، א א א א א
א א ، א א אא א א א א א .א
א"א א"א ،א א א א א א ، א א א
،:
א")١ א א א)٢("א א ،א א ، א א
א. א א.אאא א א א א .א
"א)٢ :..، א אא א ،א א א
א א .א
א ، א א א א א אא א אא א
א)١( אא ،. )١،٥٤٩)٢.
א א א א א א.א ")١(
א אא ،א א .א
"...א א: א א، א א
א .א ")٢(
، א א א א אא א ،א א
" א: ، א. ")٣(
א א ، אא א א ، אא א .א
א ،)٤("א"א אא ، א א
א א א א ، .א
)١،٥٥٠)١. )١،٥٥٠٥٥١)٢.)١،٥٥١)٣.)١،٥٥١)٤.
)١(: إبن إلياس : سادسا ،א א א א א
א א א ، א אא א אא א א .א
א אא ،א ، א
א א، א، א א
א א ، א א א א א א.א
،":א א אא א אאא... א )٢(".א
א א :א،:א א א
א א א א א א א .א
،:א א א א א אא א א
.א
)٩٩)١.)٢٧)٢.
א א א "..א א:. ")١(
א ، א א א א אא א، אא א
، א א א.א، א א א א א א א
א א א .א
א א א א א א אא .א
א אא ،א אא "א א: אא א א א
א:א א ، ، :א، ؟ א א)٢("א ،:®
# sŒ Î) uρ(#θ à) s9t⎦⎪ Ï% ©! $#(#θ ãΨ tΒ# u™(# þθ ä9$ s%$ ¨Ψ tΒ# u™# sŒ Î) uρŸξ yzöΝ ßγ àÒ ÷è t/4’ n< Î)<Ù ÷è t/(# þθ ä9$ s%Ν æη tΡθ èO Ï d‰ pt éB r&$ yϑ Î/yx tF sù
ª! $#öΝ ä3 ø‹ n= tãΝ ä.θ •_ !$ ys ã‹ Ï9⎯ ϵ Î/y‰Ψ ÏãöΝ ä3 Î n/ u‘4Ÿξ sù r&tβθ è= É) ÷è s?⟨٧٦(א. (
אא א ، א א א אא א א א א א א א
א ، א א א אאא א א א
)٢٨)١.א)٢( א ، א ،א .،.א
، ، א א ،٢٠.
א א א א ،א א א אא
א א א .א
א א א אא א
א א)١(א א، א אŸω®:א uρ r&tβθ ßϑ n= ôè tƒ¨β r&©! $#ãΝ n= ÷è tƒ$ tΒšχρ ” Å¡ ç„$ tΒ uρtβθ ãΨ Î= ÷è ãƒ⟨٧٧(א. (
א א א ،א، א ،
.
،:א)١( א ، ،١٤٠٥،.א א א ،
،١،٣٧٢٣٧٣.
خالصة الباب األول:
א .١ א א א אא .אא .٢ א א א א א
א א א .א
א .٣ א א א אא .אא .٤ א א א .אא .٥ א א א
. ٦. ، א א אא א א
.אא .٧ א א א .אא .٨ א א א
.אא .٩ אא א א .אא .١٠ א א א א
א .אא .١١ א א א
אא א א א ،. א .١٢ א א א א א א .אא .١٣ א א א .אא .١٤ א אא א .אא .١٥ א א א .א
א .١٦ א א א א.
א .١٧ אא א אא א א א .א
א .١٨ א א א א אא אא א א
.אא .١٩ א א א א א א א א
א ، .אא .٢٠ א אא א א א
א א .אא .٢١ א א א א א
. א .٢٢ א אא ، א
.אא .٢٣ א א א א א
.אא .٢٤ א א א א .אאא .٢٥ א א א א
א ، א א א א אא אא א .א
א .٢٦ א א א אא אא א א .א
א .٢٧ א א א א אא א א א א א א
אא א א א א א .א
א .٢٨ א א א א א אא א א ،
א א א א .אא .٢٩ א א א א א
א א א א א א א א .אאא .٣٠ א א א א א א
א א א א א ، א א א، א
א .אא .٣١ א א א א א
א א ، אא א א א אא ،
א א א א א א .אא .٣٢ א א א א א א א
א א א א א א א א .אאא .٣٣ א א א א א א
א א א א א א .א
א .٣٤ א א אא א .א
א .٣٥ א א א א אא א .א
א .٣٦ א א א א א א .א
א .٣٧ אא א א א א א אא א א ، א)١:א
.
א)٢ .א.א)٣
א .٣٨ א א א א א א .א
א .٣٩ א א א א אאא)١: א א א
א א א .אא)٢ א ، א א
א א א אא א .א
א .٤٠ א א אא א א .א
א .٤١ א א א אא א א א .א
א .٤٢ א א א א א א אא א א א
. א .٤٣ א א א א א .אא .٤٤ א א א א א א .אא .٤٥ א א א
א א א אא א א .א
الباب الثاني
موقف اإلسالم من مفهوم العلم اإللهي عند اليهود
:وفيه فصول .اإللهي في اإلسالم العلم :ل األول ـــالفص
.خصائص العلم اإللهي : الفصــل الثاني موقف علماء المسلمين إزاء البداء الموجود في آتب اليهود : الثالث لــالفص
. المقدسة موقف السلف من صفة العلم اإللهي : الرابع الفصـــل ى الدالة على صفة العلم اإللهيذآر بعض أسمائه سبحانه وتعال :الخامس الفصل
الفصل األول العلم اإلهلي يف اإلسالم
א א א אא א א א א א א א
אא א א ، א א
(א א: )א.א
א א א א א א א אא .א
א א א א אא א א א ،، א א א א א א
:
: األدلة النقلية من الكتاب: أوالא א א א א אא
א ، א אא א א
א א :،א
Ç⎯ Å3≈ ©9 ®ª! $#߉ pκ ô¶ tƒ!$ yϑ Î/tΑ t“Ρ r&š ø‹ s9 Î)(… ã& s! t“Ρ r&⎯ ϵ Ïϑ ù= Ïè Î/(èπ s3 Í× ¯≈ n= yϑ ø9 $# uρtβρ ߉ yγ ô± o„44’ s∀ x. uρ«! $$ Î/
# ´‰‹ Íκ y−⟨١٦٦(א(،:®ö≅ è%$ yϑ ¯Ρ Î)ÞΟ ù= Ïè ø9 $#y‰Ζ Ïã«! :،)٢٦(א⟩#$
ÞΟ Î=≈ tã ®U‹ tó ø9 $#ο y‰≈ yγ ¤±9 $# uρ⟨٢٢(א(:®uθ èδ uρ È e≅ ä3 Î/>™ ó© x«× Λ⎧ Î= tæ ⟨٢٩(א(:y7 ¨Ρ Î) ®|MΡ r&ãΝ≈ ¯= tãÉ>θ ã‹ äó ø9 zΝ®:)١١٦(א⟩#$ Î= tæª! $#öΝ à6 ¯Ρ r&óΟ çGΨ ä.χθ çΡ$ tF øƒ rB
öΝ à6 |¡ àΡ r&z ⟨١٨٧(א(:®ãΝ n= ÷è tƒ $ tΒš⎥ ÷⎫ t/óΟ Îγƒ Ï‰ ÷ƒ r&$ tΒ uρöΝ ßγ x ù= yz( ⟨א)4®:)٢٥٥
ãΝ n= ÷è s?$ tΒ’ Îû© Ť ø tΡIω uρÞΟ n= ôã r&$ tΒ’ Îûy7 Å¡ ø tΡ⟨١١٦(א(.
uθ®:،א èδÞΟ n= ÷æ r&ö/ ä3 Î/øŒ Î)
/ ä. r' t±Σ r&š∅ Ï iΒÇÚ ö‘ F{ $#øŒ Î) uρóΟ çFΡ r&×π ¨Ζ Å_ r&’ ÎûÈβθ äÜ ç/öΝ ä3 ÏG≈ yγ ¨Β é& ⟨٣٢(א(،:®¨β Î)©! $#
7Λ⎧ Î= tæÏN# x‹ Î/Í ‘ρ ߉ Á9 !ª®:)١١٩(א⟩ #$ $# uρ ãΝ n= ÷æ r&$ oÿ Ï3tβθ ßϑ çF õ3 tƒ⟨١٦٧(א(،:
ª! $# ®ãΝ n= ÷è tƒ$ tΒã≅ Ïϑ øt rB‘≅ à24© s\Ρ é&$ tΒ uρâÙ‹ Éó s?ãΠ$ ym ö‘ F{ $#$ tΒ uρߊ# yŠ ÷“ s?(‘≅ à2 uρ>™ ó© x«… çν y‰Ψ ÏãA
‘# y‰ ø) Ïϑ Î/⟨٨(א(،:®óΟ s9 r&(# þθ çΗ s> ÷è tƒχ r&©! $#ãΝ n= ÷è tƒóΟ èδ § Å óΟ ßγ1 uθ ôf tΡ uρχ r& uρ©! $#ÞΟ≈ ¯= tã
É>θ ã‹ äó ø9 š®،)٧٨(א)#$ š/ u‘ uρÞΟ n= ÷è tƒ$ tΒ⎯ Å3 è?öΝ èδ â‘ρ ߉ ß¹$ tΒ uρšχθ ãΨ Î= ÷è ãƒ⟨٦٩(א(،®ãΝ n= ÷è tƒsπ uΖ Í← !% s{È⎦ ã⎫ ôã F{ $#$ tΒ uρ‘ Ï øƒ éBâ‘ρ ߉ Á9 $# ⟨)١٩(،:®ô‰ s) s9 uρ $ uΖ ø) n= yzz⎯≈ |¡Σ M} $#ÞΟ n= ÷è tΡ uρ$ tΒ
⨠Èθ ó™ uθ è?⎯ ϵ Î/… çµ Ý¡ ø tΡ(ß⎯ øt wΥ uρÜ> t ø% r&ϵ ø‹ s9 Î)ô⎯ ÏΒÈ≅ ö7 ymωƒ Í‘ uθ ø9 $#⟨)١٦(:®(#ρ • Å r& uρöΝ ä3 s9 öθ s%Íρ r&(#ρ ã yγ ô_ $#ÿ⎯ ϵ Î/(… çµ ¯Ρ Î)7ΟŠ Î= tæÏN# x‹ Î/Í‘ρ ߉ Á9 $#∩⊇⊂∪Ÿω r&ãΝ n= ÷è tƒô⎯ tΒt, n= y{uθ èδ uρß#‹ ÏÜ ¯=9 $#ç Î7 sƒ ø: $#
.١٤−١٣(א⟩ (
א א א א
:®ãΝ n= ÷è tƒ$ tΒßk Î= tƒ’ ÎûÇÚ ö‘ F{ $#$ tΒ uρßl ã øƒ s†$ pκ ÷] ÏΒ$ tΒ uρãΑ Í”∴ tƒš∅ ÏΒÏ™ !$ yϑ ¡¡9 $#$ tΒ uρßl ã ÷è tƒ4$ pκ Ïùuθ èδ uρÞΟŠ Ïm §9 $#â‘θ à tó ø9 $#⟨)٢(،:®ö≅ è% β Î)(#θ à ÷‚ è?$ tΒ’ ÎûöΝ à2 Í‘ρ ߉ ß¹÷ρ r&çνρ ߉ ö6 è?çµ ôϑ n= ÷è tƒ
ª! $#3ãΝ n= ÷è tƒ uρ$ tΒ’ ÎûÏN≡ uθ≈ yϑ ¡¡9 $#$ tΒ uρ’ ÎûÇÚ ö‘ F{ ⨮:،)٢٩(א⟩#$ Î)©! $#Ÿω4‘ x øƒ s†Ïµ ø‹ n= tãÖ™ ó© x«’ ÎûÇÚ ö‘ F{ $#Ÿω uρ’ ÎûÏ™ !$ yϑ ¡¡9 ÉΟ®،)٥(א⟩ #$ Î=≈ tã( É= ø‹ tó ø9 $#ŸωÜ> â“ ÷è tƒçµ ÷Ζ tããΑ$ s) ÷W ÏΒ
;ο §‘ sŒ’ ÎûÏN≡ uθ≈ yϑ ¡¡9 $#Ÿω uρ’ ÎûÇÚ ö‘ F{ $#Iω uρã tó ô¹ r&⎯ ÏΒš Ï9≡ sŒIω uρç t9 ò2 r&ω Î)’ Îû5=≈ tG Å2&⎦⎫ Î7 •Β⟨)٣(:®ö≅ è% ã& s! t“Ρ r&“ Ï% ©! $#ãΝ n= ÷è tƒ§ Å c£9 $#’ ÎûÏN≡ uθ≈ yϑ ¡¡9 $#ÇÚ ö‘ F{ $# uρ⟨٦(א(،
:®yì Å™ uρ’ Î n1 u‘¨≅ à2>™ ó© x«$ ¸ϑ ù= Ïã⟨٨٠(א(،:®$ uΖ −/ u‘ |M ÷è Å™ uρ
¨≅ à2&™ ó© x«Zπ yϑ ôm §‘$ Vϑ ù= Ïã uρ⟨)٧(:®¨β r& uρ©! $#ô‰ s%xÞ% tn r&È e≅ ä3 Î/>™ ó© x«$ RΗ ø> Ïã⟨א)١٢(،:®(# þθ ãΚ n= ôã $# uρ¨β r&©! $#È e≅ ä3 Î/>™ ó© x«×Λ⎧ Î= tæ⟨٢٣١(א(،:
… çν y‰Ψ Ïã uρ ® ßx Ï?$ x tΒÉ= ø‹ tó ø9 $#Ÿω!$ yγ ßϑ n= ÷è tƒω Î)uθ èδ4ÞΟ n= ÷è tƒ uρ$ tΒ† ÎûÎ h y9 ø9 $#Ì ós t7 ø9 $# uρ4$ tΒ uρäÝ à) ó¡ n@⎯ ÏΒ>π s% u‘ uρω Î)$ yγ ßϑ n= ÷è tƒŸω uρ7π ¬6 ym’ ÎûÏM≈ yϑ è= àßÇÚ ö‘ F{ $#Ÿω uρ5= ôÛ u‘Ÿω uρC§ Î/$ tƒω Î)’ Îû5=≈ tG Ï.& ⎦⎫ Î7 •Β⟨א
)٥٩(،:®ãΝ Î=≈ tãÉ= ø‹ tó ø9 $#Íο y‰≈ yγ ¤±9 $# uρ4uθ èδ uρãΝ‹ Å6 pt ø: $#ç Î6 y‚ ø9 ®:،)٧٣(א⟩ #$§Ν èOšχρ –Š t è?4’ n< Î)ÉΟ Î=≈ tãÉ= ø‹ tó ø9 $#Íο y‰≈ yγ ¤±9 $# uρΝ ä3 ã∞ Î m7 t⊥ ã‹ sù$ yϑ Î/óΟ çFΖ ä.tβθ è= yϑ ÷è s?⟨٩٤(א(،®≅ è%ω
ÞΟ n= ÷è tƒ⎯ tΒ’ ÎûÏN≡ uθ≈ yϑ ¡¡9 $#ÇÚ ö‘ F{ $# uρ|= ø‹ tó ø9 $#ω Î)ª! ⨮،)٦٥(א⟩#$ Î)©! $#… çν y‰Ψ ÏããΝ ù= ÏæÏπ tã$ ¡¡9 $#
Ú^ Í i” t∴ ムuρy] ø‹ tó ø9 $#ÞΟ n= ÷è tƒ uρ$ tΒ’ Îû( ÏΘ% tn ö‘ F{ $#$ tΒ uρ“ Í‘ ô‰ s?Ó§ ø tΡ# sŒ$ ¨ΒÜ= Å¡ ò6 s?(# Y‰ xî$ tΒ uρ“ Í‘ ô‰ s?
6§ ø tΡÄ d“ r' Î/<Ú ö‘ r&4 ßNθ ßϑ s?¨β Î)©! $#íΟŠ Î= tæ7 Î6 yz⟨)א،)٣٤:®}§ øŠ s9 r&ª! $#zΝ n= ÷æ r' Î/t⎦⎪ Ì Å6≈ ¤±9 $$ Î/⟨٥٣(א(،:®$ tΒ uρ(#θ è= yè ø s?ô⎯ ÏΒ9 ö yzçµ ôϑ n= ÷è tƒ
ª! y7®:א)١٩٧(א⟩#$ tΡθ è= t↔ ó¡ o„Ç⎯ tãÏπ tã$ ¡¡9 $#tβ$ −ƒ r&$ yγ8 y™ ó ß∆(ö≅ è%$ yϑ ¯Ρ Î)$ yγ ãΚ ù= Ïæy‰Ζ Ïã’ Î n1 u‘(Ÿω$ pκ Ï k= pg ä†!$ pκ ÉJ ø% uθ Ï9ω Î)uθ èδ4ôM n= à) rO’ ÎûÏN≡ uθ≈ yϑ ¡¡9 $#ÇÚ ö‘ F{ $# uρ4Ÿωö/ ä3‹ Ï? ù' s?ω Î)
Zπ tG øó t/3y7 tΡθ è= t↔ ó¡ o„y7 ¯Ρ r( x.;’ Å∀ ym$ pκ ÷] tã(ö≅ è%$ yϑ ¯Ρ Î)$ yγ ßϑ ù= Ïæy‰Ζ Ïã«! $#£⎯ Å3≈ s9 uρu sY ò2 r&Ĩ$ ¨Ζ9 $#Ÿωtβθ ßϑ n= ôè tƒ⟨א .)١٨٧(א
: األدلة النقلية من السنة: ثانياא א אא א א א
، :א− ) :، ، א
א ،(....)١(
)١(، א ، .١١٠٩"،"א"א "
− ) א: ، א א، א א ، א ، א
، אא )١(.)א
− ) א:، א א א
א )٢(.):؟
(:،אא −، )٣().א:؟
א ، א א א:،–א–
:دليل اإليجاد : أوال א:א ، א א א
:®Ÿω r& ãΝn= ÷è tƒ ô⎯tΒ t,n= y{ uθ èδ uρ ß#‹ Ïܯ=9$# çÎ7sƒ ø: .١٤(א⟩ #$ ()٤(
:א)١ א א ، א א א א ، א .א
)١(، א ، א":א
.٤٤٢٠"،"א " )٢(، "٥٣٠"،"א"،"א"א)٣(، "٢١٤٧٦"،٥،١٦٢،א
א א ،:.)٤(، א א ، א ،١،:א
١٤٢٢، א ، א ،٥٥.
א )١(.א
א)٢ ، א א א א א א)٢(.א
א)٣ ، א אא א א ، )٣(.א
:قياس األولى : ثانيا ،א א א
، ، א א ، א، )٤(.א
،א:אא ، א ،
א א א א ، אא א א ، א א
.
:اإلثبات بمبدأ التقابل : ثالثا ، א א א
א אא א א א א א ، א
אא:א)١( ، .אא:א)٢( ، א .אא:א)٣( .א،:א)٤( א א ، ،:א ،٢،١٤١٤א
، א ، .١٥١א
، "...א א: א א א א אא א א א )١(."א
)١(، .١٥١א
الفصل الثا�ي
خصائص العلم اإلهلي ، א אא
א ؛אא.אא ،א א א
א א א א .א
: قدم علم اهللا تعالى وأزليته - ١
.אא א ،:"א א
א )١(".א
:وحدة العلم اإللهي - ٢א א א א ،א א א
א ،،א א א א א א، א א א א
א א א אאא–א )٢(.−א
)١(، א א א ،٢،١٤٠٥،:א א ،
.١٨٧. ،:א)٢( א א א א
א١٤٠٣،"א" א، א، ،.١١٥.
א א א "א א: א،)١("א
א א .א
:عموم العلم اإللهي - ٣א
،:®yì Å™ uρ’ Î n1 u‘¨≅ à2>™ ó© x«$ ¸ϑ ù= Ïã⟨٨٠(א(،:®¨β r& uρ©! $#ô‰ s%xÞ% tn r&È e≅ ä3 Î/>™ ó© x«$ RΗ ø> Ïã⟨א،)١٢(א אא .א
א ، א א א א א אאא א א ، א א א א א
א א ، א א א.א
"א ،א:".)٢(
)١(، א א א א א א .٣٠א)٢(، ، .١٨٣.،.،.א
الثالثالفصل موقف علماء املسلمني إزاء البداء املوجود يف كتب اليهود املقدسة
א א א אאא אאא א א א א
א א א א אא א.אאאאא.א
א א א א א א"...א ،)١("א:
..." .א: ")٢(
אא א "א א: א אא א א א
א א .א ")٣(
א "...א אא: אא א.)٤("א "א א: א)٥(".א
،:א)١( א .١،١٩٠אא)٢( א .אא)٣( .١٦٢،אא)٤( ،א ،א:א א١،١٩٩٨א ،
.١،٢٩٥.،א)٥(، .٢،٦٤א
א א א א א א אאא א )١(.א
"...א :א.)٢("א א א
.
אא א אא א א ، א א
א א א א אא אא .א
א א א א، א א
א ،.אא א ، א א א
.
،:א)١( א .٥٦א)٢(، א .٧٣א
الرابعالفصل موقف السلف من صفة العلم اإلهلي
א א "א א:
)١(".א
uθ®::"−א−א èδ uρÈ e≅ ä3 Î/>™ ó© x«×Λ⎧ Î= tæ⟨٢٩(א(:®Ÿω uρtβθ äÜŠ Ås ãƒ&™ ó© y´ Î/ô⎯ Ï iΒÿ⎯ ϵ Ïϑ ù= Ïã ⟨٢٥٥(א(
א ، ⎯Ç®:א Å3≈ ©9ª! $#߉ pκ ô¶ tƒ!$ yϑ Î/tΑ t“Ρ r&
š ø‹ s9 Î)(… ã& s! t“Ρ r&⎯ ϵ Ïϑ ù= Ïè Î/⟨١٦٦(א(:®óΟ ©9 Î* sù(#θ ç7Š Éf tF ó¡ o„öΝ ä3 s9(# þθ ßϑ n= ÷æ $$ sù!$ yϑ ¯Ρ r&tΑ Ì“Ρ é&ÄΝ ù= Ïè Î/
«! $#⟨)١٤(،:®£⎯ ¢Á à) uΖ n= sùΝ Íκ ö n= tã5Ο ù= Ïè Î/($ tΒ uρ$ ¨Ζ ä.š⎥⎫ Î7 Í← !$ xî⟨א א)٧(א ،א א א א א
א א א א א )٢(."א
،א:"−א–، ، א
א ، א".)٣(
)١(، א א א א ،:א א
א٢،١٣٩٨ ،−א، ، א .٢٤٩א)٢(، א א א:א א ،א א
١،١٤٠٨،، .١٠٥،אא)٣( ، א .א
א ،−א–א א א אא א א:"...א א
، ، אאא א ، א
א א .א ")١(
א "−א–א א:،:®uθ èδ uρÈ e≅ ä3 Î/>™ ó© x«×Λ⎧ Î= tæ⟨א ،
.")٢(
:®ãΝ n= ÷è tƒ§ Å c£9 $#’ s∀ ÷z r& uρ ⟨)א)٧ א ،.)٣(
א ãΝ®:א n= ÷è tƒ§ Å c£9 $#’ s∀ ÷z r& uρ⟨:א" ’(،א s∀ ÷z r& uρ(א.
א א ، ،)٤(".א
א א א.א،א א א א א
.
)١(، א ،:א א ،١،١٩٧٨א א א ،،
٣٥.א)٢( ،)א(אא
א ،א ،.،.א א א א ،،١،٣٢.،:א)٣( א .١،٣٢אא)٤( ، .א
"א :، א א אא)١(".א א א:"،"א"א
،א. א ، א אא )٢(".א
، אא א .א
א "...א א:אא א ، א א
א א אא א א ،...א אא א א א א אא א א )٣(".א
א:" ،א
)٤(".א
א)١( א א א אא ، א
، ،١٤٠١,١،אא א א א ،،٥٧.א)٢( אא ،،א א א
:، א ،١،١٤٠٧א ، א א א ،١،٨٦.
)٣(، א א ،٢،١٤٠٥،א א ،.٥٦−٥٥.
א)٤( .١٨٧،א
uθ®:א èδ uρóΟ ä3 yè tΒt⎦ ø⎪ r&$ tΒöΝ çGΨ ä. ⟨٤(א(" :א ، ،
א )١(".א
א א−א−א א א، א א א א א
א א ، א א א א א אא א ، א א )٢(.א
..":")٣(،، א א א
.א
،א א א "..א א.:א א
אא ،.")٤(
א אא א א א"א א: א א א א
א א א א א ،
א)١( .١،٥٠،אאא:א)٢( ، א א א א ،א
א٢،١٤١٢ א א א א א، ،،٣٦−٣٥.)٣ (، א .٧אא)٤( א א א ، א א ،١،א:א
١٤٠٧، ، א א א ،٣٠.
א ، א...א א אא א )١(...."..."א
א א א "א א: א،א ≅ö®:א è% öΝ çFΡ r& u™ãΝ n= ôã r&ÏΘ r&ª! )١٤٠(א⟩#$
א.א אאא א א א )٢(".א
א א א א א א א،.
،،−א– אא ، א
.א
، א א.
)١(، א ،:א א١،١٤١٣א ،
א .٢٣،٢٧.א)٢(، א א א ،٤،١٤٠٤א א ، א א א ،١٤−
١٦.
اخلامسالفصل ذكر بعض أمسائه سبحا�ه وتعاىل الدالة على صفة العلم اإلهلي
א "א :، א אא، אאא ،
، ،אא א אא،א،א אא א א א א א
א ، א Ÿω:א r&®ãΝ n= ÷è tƒô⎯ tΒt, n= y{uθ èδ uρß#‹ ÏÜ ¯=9 $#ç Î7 sƒ ø: )١(.)١٤(א.⟩#$
אא …®:":א çµ ¯Ρ Î)uθ èδÞΟ‹ Å3 y⇔ ø9 $#ÞΟŠ Î= yè ø9 א⟩#$ ،)٣٠(אא אא א א א...، א
א א ، א:א א א א ،אאאא )٢(".א
א אא א ""א"א א: א אא א
)١(، א א ،:א ،.א
١٤١٠،١،١٢١.א)٢( א ،אא א א א
:،٢،١٤١٩، א א ،.١٢٧.
א א ،، א א א.א ")١(
א א א:אא"א" א ، א א א א א
א א א א،"א"א אא""א" א،"א א.
א"א"א א ، א א، א א uθ®:א èδ uρãΝ‹ Å6 pt ø: $#ç Î6 y‚ ø9 .)٧٣(א⟩#$
א"א"א א אא א ،:®uθ èδ uρ
ß#‹ ÏÜ ¯=9 $#ç Î7 sƒ ø: .١٤(א⟩ #$ (
،"א""א"א א א א
א ⨮:א Î)’ Î n1 u‘4’ n? tãÈ e≅ ä.>™ ó© x«
Ôá‹ Ï ym⟨)٥٧. (
אא"א"א ،א א א ، ö®:א 4© | ôm r& uρ¨≅ ä.>™ ó© x«# OŠ y‰ tã⟨٢٨(א(،
:®çµ9 |Á ôm r&ª! $#çνθ Ý¡ nΣ uρ⟨٦(א. (
)١(، א .١٠٣א
،"א"א א א א، א !ª®:א $# uρ4’ n? tãÈ e≅ ä.&™ ó© x«î‰‹ Íκ y−⟨٦(א(.
خالصة الباب الثا�ي:
א .١ א א א א א אא .א
א .٢ א א א א אא ، א א א א
א א א א .אאא .٣ א א א א א א
א .אא .٤ ، א א:א א
א אא א א .אאא .٥ א א א א א א א א
א א א א אא .א
א .٦ א א אא א.
א .٧ א א א .א
الباب الثالث
اليهود في العلم اإللهي على الفرق اإلسالمية ةأثر عقيد
:فصلين ويتألف من .العلم اإللهي على التصور الشيعي أثر عقيدة اليهود في : الفصل األول . ة ـأثر عقيدة اليهود في العلم اإللهي على الفرق اإلسالمي :الفصل الثاني
الفصل األول
أثر عقيدة اليهود في العلم اإللهي على التصور الشيعي
:وفيه تمهيد و مباحث .لم اإللهي ـــالقة بصفة العـــعأهم قضايا التأثر ذات ال: المبحث األول .ر الكالمي ـــــأهم شخصيات التأثر التي أثرت في الفك: المبحث الثاني .أثر عقيدة اليهود في العلم اإللهي على التصور الشيعي : المبحث الثالث
الفصل األول
א אא א
، א א אא א ،א אא א אא
.א
א א אא א א، א א א א א א א א
א א א .א
א א א אאא א א א א .א
א א א א א א א، א א א א אא א א
א א א א א א .א
א א א א אא א א .א
א א א א א א א א א א אא א ، א
א א א.א אאא א א א א א א א א
.)١(
א א אא א ، א אא
א ، א א אא א א .א
،א אא א א
.א
، א א א אא אא א א א א
א א א א א א א א ، א א.
א א א א אאא א א א ،
א א .א
א א א אאא א א .א
א)١( ،א ،١،١٩٨٨א
، ،٤١٨.
א א א א א אא ، א :א
א:א א אא .אא:א א א .א
، א א :א
لاملبحث األو أهم قضايا التأثر ذات العالقة بصفة العلم اإلهلي
א א א אא ، א א
،א א אא א ، אא
א אא אא א א א א ،.
א א אא א ،א אא א אא א א א
.
א)١ א :אא א א א
א ، א א אא א אא א א )١(.א
א א ،א،א א אא א א
א:א)١( א ،.١٠،١٩،א א א ،٦א
١٢١.
אא א ، א אא )١(.א
א א אאא א א א א
אא א א .א
א א א א א אאא א א א، א א
א א א א א .א
א א א א א אאאא א א א
א .א
:א)٢، א א א א א
א א א אאאא א א .א
א א א א א، א א א אא א א א
א ، א אא א.
،:א)١( א .١٢،٢٦א
א א א א א א، א אא ، א א א
א א א א א א א א אא א א א .א
،אא א א אא א א אא א א
א א א א ،א א א א ،א א
א א .אא א א .א
א א :אא:א א )١(.א
א:א א א ، א א אא אא א א א .א
אא אאא א א ، א א א
א א א א .א
:א)٣א א א אא א
א ،א אא א א אא א א א ، .א
א)١( .א
א א ،א א א :אא:א ، א
، א א א ،א א אאא א א
א )١(.א
א א א א אא א א ، א א א ، א
א א א א א ، אא א ، א
، א א ≅ö®:א è% öΝä3§Ψ Î← r& tβρ ãàõ3tG s9 “ Ï% ©!$$ Î/ t,n= y{ uÚö‘ F{$# ’ Îû È⎦ ÷⎫tΒ öθ tƒ
tβθ è= yè øgrBuρ ÿ…ã& s! #YŠ# y‰Ρr& 4 y7 Ï9≡sŒ > u‘ t⎦⎫ÏΗ s>≈ yè ø9$# ∩®∪ Ÿ≅ yè y_ uρ $ pκ Ïù z© Å›≡uρ u‘ ⎯ÏΒ $ yγ Ï% öθ sù x8t≈ t/uρ $ pκ Ïù u‘ £‰s% uρ !$ pκ Ïù $ pκsE≡uθ ø% r& þ’ Îû
Ïπ yè t/ö‘ r& 5Θ$ −ƒ r& [™!#uθ y™ t⎦,Î#Í← !$ ¡¡= Ïj9 }⟨)١٠١١. (:®t,n= yz uρ ¨≅ à2 &™ó© x« …çν u‘ £‰s)sù #\ƒ ωø)s? ∩⊄∪
(#ρ ä‹sƒ ªB$#uρ ⎯ÏΒ ÿ⎯ϵ ÏΡρ ߊ Zπ yγ Ï9#u™ ω šχθ à)è= øƒ s† $ \↔ ø‹x© öΝèδ uρ šχθ à)n= øƒ ä† ⟨٢(א. (
א א אא ، א אאא א א
، א אא :אא
، א א א אא :א" א: ، א"א ،
א)١( אא"א ،"א א
א"٢٧٦٣" א א.:، א، .٧،٢٠٣א
אא.)١(
א א אא ، א א א א
א א .א
א א א א אא א א א א ،
، א א א א אאא.א א אא
א א)٢(""א )٣(""א
א א .א
א ،אא:א
א)١ אא .אאא"")٢ א ، אא א
.א)٣ א א א א א .א
א א אא.א א אא א
א)١( ، .٦٦٦٨"،א ".א)٢( .٣،٥٣٦،א)٥٩،٣١٨،)٣.
א א א ، "א א:")א.)١ ، א א א א
א .אא
א א א)٢(א
" א.)٣("א: אא א א ،
.
א א ، א א א א א، א א "א א: א א א א
، אאא א א א ، א א
א .א ")٤(
)١(، א א א א ،:א ١٤١٥،.א
، א ، א א ،٧،١٦٢. )٢(، א א א א אא
٧٤،א.،:א. א א א :א
، ،١،١٤١٢א א א ،،٢،٤٣٦.)٣(، א א ،:א א١،١٤٢١א ،
، ، א.١٨١א ،א א א،،١،١٤٢١،א ،א .١،١٩٧א
א)٤( .١٥١،א
א ، א אא א אא ،
א א.)١(، א א א א א אאא .א
א א א א א ،א א אא א א א א א א
.א
)١(، ،.،:א ، ، ،١٧٧.
املبحث الثا�ي أهم شخصيات التأثر اليت أثرت يف الفكر الكالمي
א אא א א
א א אא ، א א א ، א א، א א א א א א א
:א
:لجعد بن درهم ا :أوال א ، אא א
)١(.א
א א ..א ":، א،א
א א א ، ،אא....א ، א
א א:א، א אא א א ،
א א א א ، א א )٢(."א
א :אא :א
.٢،٦٦،א:א)١(א)٢( א .٩،٣٥٠.א
א:א ":א:א)١(".א..א–א–א
א":א:א:אא":.)٢("
א א":א.)٣("א)٤(".א
א:א א א א ، .א"א א: א א
.א ")٥(
א א א:א א א אא .؟א
:אא א א א א
،א א א אא :א
.٥،٢٠.א:א)١(א:א)٢( .١٢،٥٠٤.אא:א)٣( .١٢،٤٢٠.א،:א)٤( א א ،٥،١٩٨٤א א א ،.
٣،١٦٥.)٥(، א ،:א ، א א ، ،.א
١٩٨١،١٣،٢٥٥.
.א/אא/א א .א
.א
::א א א
א א ، א א א א אא .א
؟אא אא
،א אא א א אאא )١(.אא
א א אא אא .؟.א،
،א א אא א)٢(א א ، א ،:®
#x‹≈ yδ ×β$ u‹t/ Ĩ$ ¨Ψ= Ïj9 “ Y‰èδ uρ ×π sàÏã öθ tΒ uρ ⟨א:،)١٣٨(א א .)٣(אא א ، א )٤(.א
א:א)١( א .١٠،١٩،٩،٣٥٠אא:א)٢( א א .٢،٧٥،אא:א)٣( .٢٢٧،אא:א)٤( אא .٣٢،א
א א א אא)١( א ، ،" :
אא א. ")٢(
א−א −)٣(−אא.)٤(− )٥(א
.)٦(
א א "א א: א א אאא אא א )٧(".א
:א אא ، א אא
،، א א א
א)١( ،א ،:א ،.א
١٣٩٣، ، א א ،٧٢.)٢(، א .٤١٧אא:א)٣( ،אאא ،١،١٤١٧،א:א
، ، א א٦٧٩−٣،٦٧١א ،،١،٥.،:א)٤( .٣،١٢١אא)٥( א א א א אא
، א א ، א אאא١٢٣،١٢٦ א:، .١٠،٢٠٦،א
א:א)٦( .١،١٧٧،אא)٧( אא א.٦٤،א .١،١٧٨،א
"א א: א""א א."
א א א אאא א .א
א א אא.א א אאא אא א א א .אא
א א א א ،.)١(
،א אא.א،""א
:فكر طالوت ولبيد فيما يتعلق بصفة العلم اإللهي
א א א،א א .אא
א "א :، א ،אא،)٢("א ..:א א")٣(..."א
א:א)١( א .٥،٢٠א.١٠،١٩،אא)٢( .٦،١٢١،א)٣(، א ،١٤٠٠،.א א א ،.٢،٣١٧.
א א אא א א א אא א א א ، א א א א א
א" א ."א
א א :א١(، א אאא
.אא)٢ א−א−א א א
:
: العالقة بين القول بخلق القرآن وصفة العلم اإللهيאא אא א −אא
אא א א −אא .א
א "א א: אאא ، א א ⎦È®:א È⌡s9uρ |M ÷è t7¨?$# Νèδ u™!#uθ ÷δ r& $ tΒ y‰÷è t/ x8u™!% y` z⎯ÏΒ ÉΟù= Ïè ø9$#
$ tΒ y7 s9 z⎯ÏΒ «!$# ⎯ÏΒ <c’ Í< uρ Ÿω uρ 5X#uρ ⟨٣٧(א.(:®ô⎯yϑ sù y7 §_ !% tn ϵ‹ Ïù .⎯ÏΒ Ï‰÷è t/ $ tΒ x8u™!% y` z⎯ÏΒ ÉΟù= Ïè ø9$#
ö≅ à)sù (#öθ s9$ yè s? äí ô‰tΡ $ tΡu™!$ oΨ ö/r& ö/ä.u™!$ oΨ ö/r&uρ ⟨٦١(א.(:®È⎦ È⌡s9uρ |M ÷è t7¨?$# Νèδ u™!#uθ ÷δ r& .⎯ÏiΒ Ï‰÷è t/ $ tΒ x8u™!$ y_
š∅ ÏΒ ÄΝù= Ïè ø9$# š ¨ΡÎ) #]ŒÎ) z⎯Ïϑ ©9 š⎥⎫Ïϑ Î=≈ ©à9$# ⟨١٤٥(א(.:® È⎦ È⌡s9uρ |M ÷è t7¨?$# Νèδ u™!#uθ ÷δ r& y‰÷è t/ “ Ï% ©!$#
x8u™!% y` z⎯ÏΒ ÉΟù= Ïè ø9$# $ tΒ y7 s9 z⎯ÏΒ «!$# ⎯ÏΒ <c’ Í< uρ Ÿω uρ AÅÁ tΡ ⟨١٢٠(א(.
א א א ، א א ، א א א)١(".א
.١٦٤−٥،١٦٣،אא)١(
"...אא א: .)١("א، א א "אא )٢(".א:
א א א א א אא، א
א א א אא א.، א.א
"א א: א، א א א א
א א א ،)٣("אא−א−א :א
א" א ، א ،א،א א א ،א א
:®.⎯ÏΒ Ï‰÷è t/ $ tΒ x8u™!% y` z⎯ÏΒ ÉΟù= Ïè ø9$# ⟨.אא )٤(."א،
א א א א א אא א ، א א א،א א
אא א .א
א)١( .٢،٢٦٣،אא)٢( .٥،١٦٤،אא)٣( .٥،١٦٢،אא)٤( א ، א .א
א א א ، א אא ، א .א
א: א א :אא א
אא א א ،א א אא
א א، .א
א א א ،אא א א א
א .א
א:"א א א، א א א א
א א ، )١(".א
...":، א א אא א א...א אא... א )٢(".א
א א א ، א א אא א:"א א
)١(، א .١٢،٣٥٠א)٢(، א"א .٥،٢٢،"אא
א א )١(...".א
אא אאא א א ، א א א א א א א
؟. א א
:الجهم بن صفوان : ثانيا א "א א: אא א
א ، אא א )٢(...".א
א א א א אא:"...א א
א ، )٣(".א
א:"אאא אא א ،
)٤(".א،
.٥،٢٠،א)١()٢(، .٦٦–٨،٦٥א)٣(، א .٨،٦٨א)٤(، ،:א ،١،١٤١٠א א א ،
،٣٤.
:א––א א
..،)١(.."א:"א.א ":א )٢(."א
א ..א א:" א، א א א:א )٣(..".א
א א א ، א א.אא
:مذهب الجهم بن صفوان في صفة العلم اإللهي ، א א
، א א א א ،אא א א ، א א
، א א אא ، א א א א
א א א .א
، א א א א אא א א א .א
.٣،١٠٢.א)١(.٥،٣٩٢.א)٢(.٣٥،א)٣(
א א...:"א א ...אא א ، )١(".א
א "..א א...א:)٢(".א،
א א א:"...א.")٣(
א:"אא א א)٤(".א
، אא א ، א
.א
א אא אא א א א א ،.
אא א א א א אא א ، אא
א א ، ––א
א)١( .٣٥،א)١،٢٧٩٢٨٠)٢.אא)٣( א .١٠٨،א)٤(، א א ،،.،.א ، א ،١א
١٠٥.
א א–، א א.א
א–א–אא א א א)א(א ،
א א ، א אא א .א
א א א:"א א א א.)١("א":،
، א א א،
)٢(".א
א א א א א.א
:אא א א ،
، א ، א א.א
)١(، א ،א:א ،٢،١٤١٦א א ، א א א ،
١٣١.)٢(، א .١٣٩א
א א א..:"א ، א."..)١(
א א ..א א:"א א ،
א... ،.")٢(
א א...א:"אא א א א ، א א א א
א א )٣(".א
א ––אא א א א ، א א
، א א א ، אא א، ، א
.א
א א א א א א.א
אאאא א אא אא א ، א
א א א א א א
.٣،٧٥.א)١()٢(، א .١٠٨א.٣،٧٥.א)٣(
א אא .א
א א––א א، א א
א א .א
א א א א אא א א א ،.
אא א:"..אא ،
، א א א א ، אא א אא א ،
א.אא א א א א )١(".א
א א אא א א ، א
א א א .א
:א א א :א
אא:א .א
א)١( ،א א א ،٢،א:א
١٤٠٧، א ، א א ،١٧٠.
א:א .א.א:א
א: א :אא אא א אאא א א א، א א א
، א א.
א א":א ...א،א א، )١(..".א
א ، א א א אא، א
)٢(.א
א א א א א א א אא א א א א
.)٣(
א א א א א، א א א אא
)١(، א .٥،٤٠א،:א)٢( א .٥،٤٢א،:א)٣( א .٣،٣٨١א
א א אא א א א ،.
:אא.:؟
،:א א ، א®ß⎯≈ oΗ ÷q§9$# ’ n?tã ĸ öyè ø9$# 3“ uθ tG ó™ א⟩ #$، אא א ،:
، א ؟ א.)١(
א א:"א.אא ")٢(
א א אא א א א א.א
א: :אא א א א א א
א א א، א
א)١( א א א א אאאא ،א:، א א٣،١٤١٨א ، א א ،،٤،١٤٠٩،، א ،.،א.:א١٣٩٨، א ، א א ،٣٨.
)١،١٤١٠،:،)٢، א א א ،، .١،٣٥٧א
א א.א אא א א א .א
"...א א: א א א א אא .א ")١(
א: א ، אא א؟ א א ، א
، א א א אאא:"א
.")٢(
א ،א א א "...א א:א א א א
א )٣(".א
––א:"אאא א א א א
)٤(".א
)١(، א א א א .٩٩א.٣٠،א)٢()١٠،١٩)٣.)١،٥٩١)٤.
"א א...: א)١(..".א
א א א א א אא ، א א א א א
א א .א
אא א א ، א אא א א ، )٢(.א
:بشر المريسي : ثالثاא א א א–א אא
א− א א ، א א א א א אא א א א א א א א א א א א
א ، אא א؟ א א א ؟ א
:אאא ، א א
، אא א א.٣(.٢١٨٢١٩(
א(א)١( א .٥،٢٢،)א،:א)٢( .١،٥١٨א.٥،٢٦٧٢٦٨،א:א)٣(
:، א א א א
א א ،:"...א א א אא...אא א א א א)١(".א
:אא ، א א
א א .אאא
א :א.א)١.א)٢٣(.
אא אא א ،א א אא .א
א א א ، א אא –،"א"א
".)٢(−א :".)٣(
א:א)١( .٢،٢٥٦.אא:א)٢( א .٧٥٢،אא:א)٣( א א٤٤א א אא، .٣٥٦،א
א ،، א אא א
.
א א א אא א א א א ،א
،א א א ،א )١(.א
א א אא ،.
אא ، א א، א א
א )٢(.א
א א א אאאא א א":א א א אא א א...א :...א
א א )٣(."א
א:א)١( א .٣٥٦،א،:א)٢( א .٧٥٢אא:א)٣( א .٤٧٢،א
.....א:"".)١(
א א א א ––א.
א א אא א א א .א
א ، א א א"...א א: ،)٢("א..א " אא: א،)٣("א
א:" אא.)٤("א א א .א
א אא א א
)٥(.א
א:א)١( .٤٥٠،א)٢(، .١،٢٠٠א)٣(، א א ،١٤٠٠،.א ، א ،٣،
٢٠٠. ،:א)٤( א ،٨٨א א .٤٥٦א،:א)٥( א א .٤٥٦א
אא א א אא .אא א א א
.
א א :אא א אא
א، "א א: א אא א א)١(א א
א ،"א"א)٢(א
א)١( א א ،א א א א א א
א:א.א٤٠٦ ، א א، א.،.،:א ،
،א ،٤،٢٧٢.אא)٢( אא אא א אא א א א
، א א ،.٥٤٤א אא א א ،.א .٦٠٦א
،:א א א א ،:א ،.א١٤٢٠، ، א א א ،٤،١٧٥١٧٧.
אא)١(א א)٢(א )٣(א
א)٤(א א)٥(א א. ")٦(
" א: א א א א אא .א ")٧(
אאא)١( א ، א .א
،א א א.אא א א א א ٣٠٣.א
،:א. א.٢٣،١٢٧א א א א، א א.،.א א א ،
، ، .٣،١٨٧،١٨٩אאא)٢( ، א א א ،א .א
،:א.:א א .٣،٣٨٦א)٣(، א א ، א א א
א ،:א.٤٣٦، .١٧،٥٨٧אא)٤( א א אא א א א
א א א א א א ، א، א ،:א.٥١٣א .١٩،٤٤٤،٤٤٧א
)٥(، א א א ، א א א، א א א אא א א ، א ٥٠٥.א
.٥٥،٢٠٠،٢٠١،٢٠٤،:א.א(א)٦( א .٥،٣٢،)א)٧(، .٥،٢٢א
א א ، א א א א אא .א
א א :אא א א :א
.א:אא:א א א .א
:א:א אא א א
אא ،.
א א אא א، ،אאאא א א...:"א
:")١(،":א א א )٢(...".א
אאא":، ، א א א א:، א )٣(".א
،:א)١( א א א א ،:א ،١،١٤١٨א
א ، .١،٣١٢.אא:א)٢( .١،٥٣٢.א .٧،٦١،א:א)٣(
אא א אא )١(.א
א א א א א אא א א א א א א א "א א: א
א)٣/٤(،)٢("א א ،" א:א א א ،)٧/٩(،"א
א א א ، אא אא א א א א א ، א א
א .א
، א א א א אא א .אא
، א א א א א א"א א: אא .א ")٣(
אאא א א..א " א: ، א א א
אא:א)١( .٢٣٦،אאא)٢( .אא)٣( א א אא א ، ،א .،.א
، ، א א א א א.٣،٥٨١، א) א: .)א
א .א ")١(
" א: אאא א א .א ")٢(
، א א א א א א א אא א אא א
א ، א א אא א א א ،.
א א א אא א א א א ، א א א א א
א א א .א
א א א :אא א א)٣(א ،
א א .א
א: א א :א،א א א
א א .א
)١(، ،א:א ،١،١٤٢٢א، ، א א .٦،٣٠٧א
)٢(، א .٧،٢٥٢א،:א)٣( .١٢،٥٠٢א
אא:"א א )١(..".א
א:"...א .אאא א א א א א א
)٢(..".א
א א א:"..א.")٣(
א א א א אא א א .א
: ابن الراوندي: رابعا א א א א ،אא
،א אאאא אא א א א א
א ، אאא א.
א ، א א אא אא א א א
אאא .אא
א)١( .٣،٣٨٤،אא(א)٢( א .٥،٢٢،)א.١٠،٢٠٠،א:א)٣(
؟ א א אא אאא
، א א אא א א א:אא א ، )١(.א
א א:"א א א א א אא:א،
א א )٢(.א
א א:א:"א א א א)٣(א،":א.)٤("א א א
א א א א":א،)٥(..."א
،א:א)١( ،١٤،אא،١،٩٤א
א٥٩ א א א،٣،١٧٥א، ،٨،א١٥١،١٥٢.
،:א)٢( .١٤،٦١אא)٣( א ، א א א א
א ، ،"א"، א אא אא ، א א א
א ، ،א:אא א:، א.٧،٤٨א א:א
אא א ، א:א.א.١،١١٣.
،:א)٤( א א .٢٧،٤٠١א،:א)٥( א א .١١،١١٢א
)١(".א
א:"..א א אא ،".)٢(
א٢٩٨،٢٤٥٢٥٠،٢٩٣ א ،א،،٢٩٨
א א )٣(.א
: تصانيفهא א ، א א א א":א
".)٤(
،"א": אא"، א"א ، א
א א ، א אא ،"א"א)٥(."א"
،:א)١( .١٤،٥٩א،:א)٢( ، א .١،٩٤אא:א)٣( ،،١،٩٤א،١،٩٤א א ،١א
.١٤،٦٠،א٢٣٩ .١٤،٦٠،א:א)٤(א:א)٥( א א،١٤،٥٩א،١١،١١٢א א
،٨،١٥٢.
א":)١(א אא ، אא א،)٢("א ،:"א
א"א")٣( ،
"א א،)٤("א )٥(.א
،"א"،"א"א)٦(א א ،" :، א
. ")٧(
א)١( א א א א א א
א ، א א ، אא א ،، ، א:א.٧٦٩٦٦٩א
، א א١،١٤١٠.א:א ،، ، א ،٢א٣٦،، א א ،:א ،١א
١٤١٧،، א ، א .١،٢٤٥א،:א)٢( .١٤،٦٠א)٣(، א ، א
א א ، א ،:، אאא אאא ،
א א ،:א.א ،،١،١٥٩א א א٩،١٩٩.
א")٤( א א""א א אא א"א א א"، א"א
א" ".אא:א)٥( ، א .א،:א)٦( א١،٩٤א א ،،٩،١٩٩. )٧(، .٢٢،٨٧א
، א א א.א
:א א א:)١(א א ،א
א"א""א" אאא )٢(.א
אאא،)٣(א אא אא
א א אא ، אאא א
אאא א א ،.א
א א א א א א אא א .א
א)١( ، א א ، א א .א
، ، א א،:א.٣٣٥ .:א
، א ،١،١٤٠٧א ، .١،١٠٦١٠٧א)٢(، .١٤،٦١א،:א)٣( .١،١٣٥א
אא א א א א":אא )١(."א
،אא א،א:א
אאאא )٣(אא،)٢(אא
א)٤(אאא א،،אא א )٥(.א
")٦(א א: א א א א א
א:א)١( א .١١،١١٣،אאאא)٢( אא אא ، א ،
א א א ، ،:א.א א ،١١א٢٠٠.
אא)٣( ، ،א א א ، אא א ، א א א א
، א ،:א.٣١٥א .١٤،٤٨٠א،אאאא)٤( א א א א
א ، א.א א، ،.٣٦٩א .١٦،٢٢٤٢٢٥א
א:א)٥( ،א אא א، ،٣،١٤٠٤א ، א א א ،١،١٣١.
א)٦( א א א א ، ،א א،:א א
،:א.٢٤٠ .١١،٤٨٧٤٨٩א
، א )١(.א
אא אא ،א אא ،אא :א
א:؟،
)٢(.،:.א:!؟
א א ، א א א א א א א، א א א אא א אא .א
א א א :א،א א א א א
אא אא א .א
א א א ، א א א אאא ، א א א א
א א אא .א
א،٢١٨ א א٢٩٨א א ،א ––،א
–א−א،א .،א
،:א)١( .١٤،٦١א،:א)٢( א .١٥٥−٨،١٥٤א
אא אאא.א א א א אאא،א א א !א
א אא .אא אאא א
א א،א א א א א، :א
١(، אא א א .אאא)٢ א אא ، א א :א
א א א א ، א :אאא א!!א א א
.אאא)٣ ، א א א א
، א א א אאא אא א א א ، .א
א:،)٤، א ، א:א
אא א،!؟א א אא)١(،
. א)٥ א ،.
،:א)١( .١٤،٦١א
א א א א، ".א א..:
א א א...،א א אא א א א )١(".א
א א א א א א א א א א אא ، אאא )٢(.א
א :אא א א א א א
א א א ، א אא .א
אא א א،א א א אא א
א אא، א א א א
א אא א ،.
אאא א א אאאאא א، א א א א א)٣(א ،
א א א א א א .א
.٥،٢٦٨،א)١(.א)٢(،:א)٣( .١٤،٦٠א
א–א–אאאא א ، −א
א–א :א
א: א :אא:"א)١ אאא א ...א
$ ®:א tΒ uρ äÝà)ó¡n@ ⎯ÏΒ >π s% u‘ uρ ω Î) $ yγ ßϑ n= ÷è tƒ ⟨٥٩(א(،:®$ tΒ uρ
$ oΨ ù= yè y_ s' s#ö7É)ø9$# © ÉL ©9$# |MΖä. !$ pκö n= tæ ω Î) zΝn= ÷è uΖÏ9 ⟨١(.)١٤٣(א(
א א א ،אאא.אא א א
א א א.אא א:"א )٢(."א א)٢ א אא א א
א ،א β¨ ®:...":א Î) y7 s9 ω r& tíθ ègrB $ pκ Ïù Ÿω uρ 3“ t÷è s? ⟨)٣(.:،)١١٨(
≈s9uρ öΝà6(ô‰s®:א":−א–)٣ oΨ ø)n= yz §ΝèO öΝä3≈ tΡö‘ §θ |¹ §ΝèO
$ uΖù= è% Ïπ s3Íׯ≈ n= yϑ ù= Ï9 (#ρ ߉àf ó™ $# tΠyŠKψ ⟨א )٤(."...א،)١١(א
)٨،١٥٣)١.،:א)٢( .١٤،٦٢א)٨،١٥٣)٣.،:א)٤( א אא .א
٤(®Ÿω (#θ è= t↔ ó¡n@ ô⎯tã u™!$ u‹ô© r& β Î) y‰ö6 è? öΝä3s9 öΝä.÷σÝ¡n@ ⟨א:،)١٠١(א א، א"−א–א א א
.")١(
א א ،אא א )٢(".אא:"،א
א א א ،אא:"א א"א"...א א
א ،)٣(.א
א "א א: א א א א א א، א א א ،א:א אא א )٤(".א
אא א א!؟אא א אא א א ،.
א: :א
א:א)١( א א .אא:א)٢( א א .אא:א)٣( .٨،١٥٢א،:א)٤( א א .١١،١١٣א
א א א אא א א "אא"א א א א:،
)١(،،.
" א)٢(": א א ،א א א א ،
.אא
א א א א ،)٣(אא א א א א .א
א אא א א א ، א אא א א א א .א
אא אא א א א א:א
.א)١אא)٢ א ،. א)٣ א א ، א א .אאא)٤ .א
)١،٢٤١)١.)٢،١٩٠)٢. )٢،٢٦١)٣.
א אא א ، אא ، א א /٣(א:א
٢٢: א:א") א א א א،אא."אא
א ، א!!אא א .א
א):٦/٥٦(א:א אא ،" :، א א א
א. א ".א
:٨/١(א:א א) אא"א א: ، א א א א א
א ".א
א א)٢/١٧(א:א א א ،.!!א
א א אא א אא –אא– א .א
אא :אא א א אאא א א
א א א،א א א)١(.א
א:א)١( .٨،١٥٢،א
،אא אאא א "א"א
.א
א א א א":אא ، )١(".אא
، א א א א אא א א א א א א
אא א ، א א א אא ، א א א א .א
א א א א א א אאא ، א א א ، א
א א א א אא א א א א ، א א א
א א א א א א ، א אא א .א
א ، א א א، א א א ، א א א א א
א א א א א א א א א .א
א:א)١( .١،٩٤،א
א אא אא א א אא א ، א
:
א א א א א ،א א:א
א− .אא− .אא− ، א א א
א .א
א א א א א אא ،א א
؟ א ، א −אא– א !.א
א א א א א"א"א א א ،א !א
א א ، א א אא:א א א א א
؟ א
א א אא ، א א א
א א אא א ،א א א א א ، א
א א א א ، א א א אא .א)١(אא
א א אאא א אא،""،א א א א
א א.א
א א א אא א א ، א א
؟ א א א א
א א אא אאא
א א א א א ، אא א א א א א ؟ א
؟א א
א א א אא ، א א א א
، א א
،אא)١(
א א אא א א:א.، אא ، א א.،.א א ،، ،٢،
١٥٢١٥٣.
א−– ، −א!؟א−א
، א אא ،א :א
א–١ א א א א .אא–٢ א א א א א
א ، א א א .אא–٣ א א .אא–٤ א א א א א א
א א א א ، א א.א
א−٥ א א א א، א א א א א
אאא א אא א א ، אאא א א א א .א
:شخصيات أخرى : خامسا אא א א א
א א א אא .א
א א، :א
א:א .אא:א .א
:سستويه : أوال א א א
אא א ،אא אאא .א
אא א ، א، :א
١(..א)٢
אאאא، א אא א אא
א)١( א .)٢(א،א،)٦(،)٥(،)٤(،)٣(
א ، .אא
)٥٩،٣١٨٣١٩،)١.
)٢(، ،٢٤٠٢٦٢א א א ،٤،٧٤٩
)٣(، א ،٣،١٣١א א א א ،:، א א١،١٤٠٦، ، א א א ،٢،٣٤، א א ،٣،٥٣٦.
)٥٩،٣١٩،)٤.
)٥(، א ،:א ١،١٤٠٤א، ، א א א א،٤،١٧١، ، א א
، ،:א ،٣،١٤٠٩א ، א א ،٦،٣٤٥، א א ،٦،١٣٦.
)٦(، א א א א ،:א א١،١٤١٧א ،، ، ،٣،٦٥١א א א ،٣،١٣١،٦،٣٣٥.
:، א א)١(.א
א:א א אא)٢(א א:،
، )٣(.א
א א א אא)٤( ،)٥(،
א:א א א )٦(.א
א א ،)٧(א א א א)٨(.א
، א א א א
)٥٩،٣١٨)١.א)٢( א א .א)٣(، א .٣١٩א)٤(، .٢٤٠א)٥(، א .٤،٧٤٩א.٢٦٢،א)٦()٧(، א א ، א א ٨٨א
، א א א ، א א،:א.١٥٧ .٧،١٠٧،١٠٩א
)٨(، ،٢٤١–٢٤٠א א٥٩،٣١٩، א ،، א א א .٢،٤٩٦א
א،)١(אאא،)٢(א א א א )٣(.א
،א א אא א ، א א
א א א א)٤(א א ،.)٥(
אא ، א א אא א
א א א ،)٦(אא،)٦( .א
א ، א א אא .א
א :א
אא)١( א א א אא٣١٩،א א ،
א א ،.א א .٣،٢٥٥א)٦،٣٣٥)٢.)٣،١٣١)٣. ،:א)٤( ،٢٤٠،٢٤١א ،٥٩،٣١٩. ،:א)٥( ،٧٥א א ،٧،٣٨٤.،א:א)٦( ،.،.א א א א ،
،٢،٦٣٩.
א)١ .א.א)٢א)٣ ، א)١(א א א ،
א ، א א )٢(א
א א .א
א)٤ :אא:א .אא:א א א ، א א א א
א א אאאא א א .א
א)٥ א ،אא ، א א M®:א s9$ s% uρ×π x Í← !$ ©Û
ô⎯ Ï iΒÈ≅ ÷δ r&É=≈ tG Å3 ø9 $#(#θ ãΖ ÏΒ# u™ü“ Ï% ©! $$ Î/tΑ Ì“Ρ é&’ n? tãš⎥⎪ Ï% ©! $#(#θ ãΖ tΒ# u™tµ ô_ uρÍ‘$ yγ ¨Ψ9 $#(# ÿρ ã à ø. $# uρ… çν t Åz# u™
)١(، א א ، א א :א،.،.،א א א א ،١٢،١٠٥.)٢(، א .١،٢٠٨א
öΝ ßγ ¯= yè s9tβθ ãè Å_ ö tƒ⟨א)٧٢(א א:)١(، א אא א א א .א ")٢(
אא)٦ א، א א ، א )٣(א
אא א א ، .،)٤(א
אא אא א.، א א א א א א
א א א א א א א.א
א)١( ، א א א א א א
א א ، א א אא ،א:א.٤٨٩.،
،א ،١٤١٣،.א א ، א א א ،٣،١٥١١٥٢.
)٢(، ،١،١٤١٨،א:א א ، א א ،١،٣٣١.
א)٣( .אא)(،)١٦٧٦−١٦٢٦()٤(
א א א א א א ،אא"א א"א א
א א ، א.אא א ،:א.א א
١٣٤١٣٥.
א א :אא א ، א א א א
א .א
א א א א:"א א אא א)١("א ،.)٢(
א א א، א $®:א tΒ uρtβ$ Ÿ2C§ ø uΖ Ï9β r&|Nθ ßϑ s?ω Î)
Èβ øŒ Î* Î/«! $#$ Y7≈ tF Ï.Wξ §_ xσ •Β⟨١٤٥(א(،:®ª! $#’ ®û uθ tG tƒ}§ àΡ F{ $#t⎦⎫ Ïm$ yγ Ï? öθ tΒ⟨.٤٢(א (
א א א:א"א،)٣( א: א
)٤(.א
א א:א א !ª®:א $#’ ®û uθ tG tƒ}§ àΡ F{ $#t⎦⎫ Ïm$ yγ Ï? öθ tΒ⟨٥(.א(
)١(، .٤،١٧١אא)٢( א ، א .א)٣(، ،.،.א ، א א ،٢،٩٩. )٤(، .٤،٢٢٧א)٥(، .٦،١٨٥א
א א א אא א א ،א
א ،.
:المغيرة بن سعيد : ثانيا ، א א א א א א
א ، א א .א
א א١١٩א:א א )١(א
.א؟ א
א א:א א אא، א א א ، א א א ،١١٩،א
א)٢(١٢٠ א א ،.)٣(
א :אא א אא א، א א
א א א א ،א א א"א )٤("א
א א א א א .א
)١(، .٢،٩٧א،:א)٢( ،٤،١٧٤א א ،٥،٣٥٥، א א ،٦،
٧٦. )٣(، .٢،٩١אא)٤( .א
א א א א א.א
א א א א)١(.א
א א א אא א א א
אא א ، אא
אא א א א א )٢(.א
)٣(.א
א א אא .אאא
א א :אאא١(، א ، א א
.
א א א אאא א א א ،" א:
، .אא .٧/٩(א..." (
)١(، ،٥،٣٥٥א א א ،٦،٧٧.،:א)٢( א ،٤،٤٢٨א א ،١،٧٢٧٣. )٣(، .٢،٥٠٣א
א ، אא אא א ، "א ،)٩/٤("אא:
א"א"א א.א א אא א א א ، א א אא א
א א )١(.א
א)٢ :אא .א
א""א ،א א ،
א ، א א .א
א א :א
א אא א א א א ،א .א
א א אאא א א
א .א
)١(، א .٤١٨א
א א)١(א א ،אא ،א
א.)٢( א א א )٣(.א
א א א א א א אא א אא א )٤(.א
)١(، ،٢،١٤٩א א (:א.٢،٩٣،
א) א א א א א ،.א:א ،""א א א א א ،
א١،١٤٢١،:א א ،، .א)٢(، .٢،٩٣א)٣(، א א א.٩٥א א א א א
א א א א ، ،אא ،.אא א .٤٠٢א
א)٤( א .א
املبحث الثالث أثر عقيدة اليهود يف العلم اإلهلي على التصور الشيعي
א א א א :אא:א .אא:א א .א
: القول بالبداء : أوال אאא א א א א
א א،א א .א
א א א א)١(אאאא .א
: المختار بن عبيد اهللا الثقفي:אא
א،א א א אא .אא
א)١( א ، א אא ،
א..אא א אא ، א א א א
،.א אא. א ،א
، א١،٢٠٠٠א ،א، .٢،٥٠١٥٠٢.א
אא אאא א א א
א א ،אא،א١(.٦٧(
...אא:אא א א א אא א
א א،א )٢(.א
א א :אא אא א א א א
א ، א אא .א
א "א אא: א ...אא א א:א א א א א )٣(."א
אא א א ،אא،،
א )٤(.א
א−א −אא א אא א،א א:א
)١(، א .٦،٦א،:א)٢( א ،،٦،٦א .٣،٥٤٠א)٣(، א .١،١٧١١٧٢א،:א)٤( א .١،١٧٠١٧١א
אאאא אא אאא א אאא א אא)١(.א
אא א אאאאא א א،א א )٢(.א
א א אאא א אא"א" א א א א א
א א אאא א)٣(.א
אאאא א א אא אאא אא א .א
،אא
א א אא א،א،.)٤(
אא א אא א א אאאא،א א
א)١( א ،א ،٥،١٩٧١א א א ، .١،٧٨.א،:א)٢( א .١،٥٦אא:א)٣( .٣٨٣،אא.٢،٦٣٩،א:א)٤( א .٧،١٦٧١٦٨،א
א א אאא אאא א אא אא
אא א א א )١(.א
א –אאא א א،אא
א א א א א א אא א،א א א א،אאא
א .א
א א א א אא א א א
،א،א،א)٢(.א:א
א)٣( א א א،אאא،אא א א אאא א א א אא ،אא
אאא א)٤(.אא
،:א)١( א א א א א א א :א
، א ،١٤١٨،.א א א א ،.١٩.،:א)٢( א .١،١٧٢א)٣(.،א١١٢:א)٤( .٤٢٧א
א א א א א ،אא א"א ."א
א א אא א א א א א، א א א
א א א.א.א
א א א א א א א א אא א א א א א א ، א א
א א א ، א אא .א
א א א א "א א: א אא א א א א:א
א א...א "אאא)٦/٥٦( ، א א א א א ،
، א.)١(
אא אא א א א א א א
، א א א א א "א א:א א ، א
א.. א א א א א א
)١(، א ،١،١٤٠٥א ، ، א א ،١٨٢.
א א ، א.א ")١(
א א א א ،אא א א א א −א
א ،−א א אאא א.א
א א:"א אא א א א.")٢(
، א א א א א א א אא א א א א א،א א
، אא א ٥٨٦""אא−،)٣(. א א אא−א
א .א
אא א ، א א א، אא א .א
אא א א ،א، א א אא א א א א א
)١(، א אא١١٣١١٤א א
،١،٣٣٧.)٢(، א .٢،٦٦א،:א)٣( א א .٤،٣٥٠א
א א א א א אא:، אאא א א ،א
א א א א א אא )١(.א
א אא א אא א א א–، א
.אא–
א א אאאאא א،א א
א א אאא אאאאא א א א
א .א
א א א א א א א אאאא א
א אא،אא א א א א א
"")٢() א: א_)אא.)٣(א א א א
א א א א،א אאא א
א:א)١( א א א א ،א ،١٤٢٣،.א
א א א:א א א .١٤٩.אא)٢( א א א .אא:א)٣( .١٤٧.א
א א א א א ،אא א אא א א א א א
.א
א א א :אא א א א א א א
א ، א א א אא א א،)١(אא
א אא א א א א אא א א )٢(.א
א ، א א א א א אא א אא א )٣(.אא
א א אא א א ،א א א א א א
א א א א ، א א א א، א ،א א א א א
:אא:א א א )٤(.א
،:א)١( א .٤٢٦אא.١،٢٠٤א،:א)٢( א א .٢،٧٣א،:א)٣( א א א ،،١٠،١٤٠٩א ، א א .٥٣אאא)٤( אא אא ، אא
א ،א א א א٤٣٦،א א١،٥٧٥א .١،٣٣١א
א:א א א אאא .א
א אא אא אא א א אא א א
א א א א ،!!
א א "א א: א אא א א ، )١(".א
"א"–א–אא א א א ––א:"א
א( א::)אא אאא א،א
א ، א ، אא، א אא א:®öΝä3¯Ρuθ è= ö7uΖs9uρ 4© ®L ym zΟn= ÷è tΡ t⎦⎪ ωÎγ≈ yf ßϑ ø9$# óΟä3ΖÏΒ ⟨ )א.)٤٧ :א
، א א א ؛ אא א א א.، )٢(."א
)١(، .١،٣٣٠אא.١،٤٧א:א)٢( אא א .١،٣٩א
א١،٧٧،אאא א .١،٣٣٠.אא
אא א א"...א א: א א א א
.א "
" א: א א א א א
א... א א א אא א א א ، א א
.א ")١(
א א א א، א א א א א ، א א
א א א א אאא. א
א א، א א א א
א ،.
א א א אא ، א א ،א א א
א ، א ،، א
:®$ tΒ sø# y— ç|Çt7ø9$# $ tΒ uρ 4© xö sÛ⟨١٧(א(.א א א ، א א .؟
א)١( ، ،א .٣١٣א
א א א א א א אא א א ، א אא
א .א
א"א" ،א א ، ، א א
אא א א אא א.א .א
א אא אאא א א א א "...،א :
א א א א א אאאא ، א א א א א، א א א
א θ#) ®:א ßs ôϑ tƒ ª!$# $ tΒ â™!$ t±o„ àM Î6 ÷Vムuρ ( ÿ…çν y‰Ψ Ïã uρ ‘Πé& É=≈ tG Å6ø9$# ⟨٣٩(א. (
؟ .)١(א
א אא אא )٢(.א
، א א "...אאא א: אא ، א א"א"א ،אא א א א )٣(".א
)١(، א .١٥٠אא:א)٢( .א،א)٣( א .١،٣٢٤א
" א: א ، א א א، א א(א )א
אא ، א א א א אא א א א א א א )١(".א
א א א :אא א אא א
א אא ،)٢(א.
، א א א א א א א אא אא א א.)٣(א א א א
א א אא א .א
א א ، א אא א، א א:א ، ،א
.אא
، ، אא א(א :،)א
א)١( "א א: א .א ")٤(
א:א)١( א א .א،:א)٢( א א .٤٣٥א.١،٣٢٤،א:א)٣()١،١٤٦)٤.
א)٢( א":א א .א ")١( א)٣( א:א:"א א
א، ، א ".אא:א)٤( "א א: א
א א ."אא:אא)٥( "א א:
א ، )٢(".א
(א:א)٦( א:א:") אא א א، א )٣(".א
א)٧( א "א א:א אא א Αu褮:א tG sù
öΝåκ÷]tã !$ yϑ sù |MΡr& 5Θθ è= yϑ Î/ ⟨א ،.)٥٤(א א :®öÏj.sŒuρא
¨β Î* sù 3“ tø.Ïe%! $# ßìxΖs? š⎥⎫ÏΖÏΒ ÷σßϑ ø9$# ⟨א .٥٥(א ()٤(
אא":א)٨(. א" א א:":"א אא:،"א א".)٥(
א)٩( "א ،א:.א ")٦(
)١،١٤٦)١.)١،١٤٨)٢. )٣(، .١،٣٢٥א)٤(، א .١،٣٢٦אא)٥( א א .א)٦(، א .١،٣٢٧א
א)١٠( א "א :א א ،א
א: א א א ، ،.א
"א א:א ، ، א
، א א א ، ،.."..)١(
א)١١( א "א א: א
א: א ،−א−א א، א א א א
א ، אא אא:.א א א
:. "
א:א :"אא .א ")٢(
––א:"אאאאא א ،א א
א ، ،א،א אא
، א )٣(".א
)١(، א .١،٣٢٧א)٢(، .١،٣٢٨אא)٣( א א .א
א א א א א א א אאא א א ،−
א א א−א א אא ،א א:א
؟:.:א:.:، .א؟:א א א ،)١(
א א ،א אא –א.אא–
א א א א א א אא אאא ، א א
א، ،א א
ª!$#uρ ãΝä3øt ®:א!!א s† Ÿω |=Ée)yè ãΒ ⎯ϵ Ïϑ õ3ßs Ï9 ⟨ 4
.)٤١(א
א ، –אא–אא
אא ، א −–אא .א
א:א)١( .١٨٠،א
א אא א אא א א א א א ، א
א א.אאא א א"אא
.א "
א א:"א–א−אא א א א א
א אא א א א אא א א א א )١(".א
א:"... א א אא אא א א
א א .א ")٢(
א)٣(א א، א א "...א א: א אא א
א א א אא.א א א א א
אא א، א אא א א ، א
،:א)١( א א .١٤٩אא:א)٢( א .אא)٣( א א ،א א א א ، א
א א א א ،.א ،١٥א٣٢٧.
א א א א א אא א א، א ، א א
.)١(
א א אא א א א אא א
א، א ، א אא א א א، א
אא א א א א א ،א .א
א א א ، א א אא ، א א א א א
א אא א.א
א א א אא" א: א א א א –א
، א אא א –אא א א א א ،
.א "...)٢(
)١(، א ، ،١٤٠٤،.א ، א א א ،٦٤
٦٥. ،א:א)٢( .١٥٠א
א א אא ،א א א א א א א.א
:א א א .אא :א
א)(، א
.א
اهللا تعالى المفض إلى اعتقاد البداء على أوجه التشابه بين نسبة اليهود الندم والحزن
:وبين نسبة الشيعة البداء إلى اهللا تعالى א א א
א ، א א א א א א :אא: .אא: .אא: )١(.א
، א:א א א، א א א א
א א ، .)٢(א.
א א אא א ،א א א א .א
)١(، .١،٣٣٤אא:א)٢( .١،٣٣٤،א
א א:א :אא אא א א א
، א א א א א א א:
١(، א א ، א א א אא א .א
א א א א א אא.א
א)٢ א א א .אא א א א א .א
א)٣ א .אא א א א
)١(.א
אא)٤ :.א.א" "
، א א א א א"א א: א א"،"א א .א ")٢(
א א א א א אא א א א א ، א א
.١،٣٣٥،אא)١(א)٢( א ، א .א
א א א אא א אא .א)١(א
א א א א א، א א א א א
، אא א א א א
א ، א א אאא
א ، א.)٢(؟ אא א א .א
אא א א א א، א א ،
א א א א ، :אא( ،)٣()א
א א א א א א ،.
א א :אאא א א א א.אא
)١(، א א .٣٣٦א)٣١٢)٢.)١٢٠)٣.
א א ، אא אא אא .א
א א א "א א: א אא אא..." ، א א א א
.א
، א א"א א""אא א)١("א ،"".)٢(
א א א––،،.א א א
א .א
אאא א–אא– א .א
א א:א ،א א א אאא)א( )٣(.א،
)١(، א ، א א א
،.א א .٢،٤٧٣א)١،١١١)٢.א:א)٣( .١٢١،א
א א א א .אאא א ،
،.)١(
א ،"א"אא)٢(א א ، א ،
، אא ،א א )٣(.א
א א א א אא،.
א א –אא:"א.–א א א א
א ،.")٤(
א א א)٥(אא א،
،:א)١( .١،١١١אא)٢( א א א א
א א א א א א אא א:א.א א٥،٣٠٠،א א ،١٦،
١٢٨.،:א)٣( .١،١١١١١٢א)٤(، א .١٢١אא:א)٥( ، א א א א א א .א
א:א ، א =אא
، א א)١(.א
א ،א אא א )٢(.א
א א א:א א :")٣(א،אא א א"א ،
א א א ، א א א.אא ")٤(
، א א א א א אא א אא א א، א א א א א א
א א א אא–)٥(א א–א
א ؛ א א א א .א
א= ، א ،.א א א،.א ،١٠،٥٤٣א א א ،٦،١٩٤.
،:א)١( .١،١١٢אא)٢( אא .א)٣(، א א א א א א
א ، א א א ،.א א ،٢א٤٢٧.
،א)٤( ،:א א .٩٣٩٥א)٥(، א א١،١٢١،٢٥٩א א א א א،، א
،:، ،،.،.א ، .٤،٤٥٦א
א)١(א אא ، א א א א א
א–)٢( א –א
א א ، א א א אא )٣(.א
א א א א א א.)٤(
א א א א .)٥(אא א .א
א)٦(א א.
אא)١( א
א. א:א.אא ،٤א٣٥٦.، א א א ،.،.א א א א ،.
،:א)٢( ،.١،١٠٨א א א א،١،١٣٩٢،א: א ، א ،١،٤١٤.
)٣(، .١،١٢٥א)٤(، א .١،١١٤אאא)٥( .א)٦(، .١،١١٥א
א א אא א ،.)١(
אא א א אא .א
א א א א א אא א ، א
א א ، א א אא :א
א)١ :אא)٢ .א
)١(، .١،١١٢،١١٣،٢٩٢א
الفصل الثاني
أثر عقيدة اليهود في العلم اإللهي على الفرق اإلسالمية
الفصل الثا�ي أثر عقيدة اليهود يف العلم اإلهلي على الفرق اإلسالمية
:الخوارج : أوال
:אאא ،א א
א )١(.א
א א א א א א א א א)٣(.،)٢(
א א א.)٤(
:آراء الخوارج في صفة العلم اإللهي א א א א)٥(א א
אא ،אאא א א א .א
)١(، א .١،١٣٣א،:א)٢( א .٥٤٥٥א،:א)٣( .١،٢٠٧א)٤(، א .٥٦אא)٥( ،א א .٥٥٥٩א
:א:א א אא א
א א א א ، א א"א א: א א ، .א "
" א: א א א.)١("א א אא א א א ، א א א א
א .א
، א א א אא א א א א א
א:"...א.א אא א א א א...א
א א א א א אא א א א..א א א
א א א )٢(".א
، א א א א א.
א אא א ،:אא אא ، .א
، א אא א ،אא ،
)١(، .١،٢٠٣א)٢(، א .٥،٣٨א
א א א א.)١(א ،א אא )٢(.א
א ،)٣(א")٤(אא א:
א ،. ")٥(
א)٦("א" א א א:אא ، א.)٧(א אא
א .א
א:א)١( א א"א א א٢،١٤٠٨،"א ،
א ، א א .٩٢،א،:א)٢( .١،٢٣٦،٢٠٣א)٣(، א א ، א א
א א ، א א.١٣٠.א.١،١٥٤،א
)٤(. )٥(، א .١،١٥٤אאא)٦( א א ، א א א
א.א א.א "א :א א א.א א ، ،
. "، א١،١١٨א א אא ،א ، ،٥،٢٠٠٤א א א ،،٢٩٧.
)٧(، .١،٢٩١א
:א:א א א א א א
א א ، א .א
א "א א: א ،"אא:" א א)١("א ،:
א א א )٢(.א
א ،א א א،.א א א א א
א א א א ،א א א א א)٣(א א ،
א .א
א "א א: אא ،.)٤("א א
א א "א א:א ، א א א א א
א אא ، א ،)٥("אא: א א א א א
، א
)١،١٨٧،٢٠٣)١. .٢،٢٥٦:א)٢(،:א)٣( א .٥،٣٨אא)٤( א .٤٨١،אא)٥( ، א .א
א א א א אא א א א א )١(.א
א "א א: א:אאא א ، א א
א א ، )٢(".א
א א א א א ،א א אא א.א א א
،.
א א א אא א א :אא)١ ، א א
א א א א אא אא א א ، א א .א
א א "א :א א אא א א...، אא א א .א ")٣(
א ، א א א א א א.)٤(
א)١( .אאא)٢( א .א)٣(، א א .٩٤א،٢٨٧:א)٤( א א ،٩٥.
א א אא א ، א א א.א
:א:، א א א א א א א א א
.א
א א א)٢(א)١(א، )٤(א،)٣(אא
א א ، א א)٥(א א)٦(، א)٧(.א
)١(، א א א ، א ، א א א א
א א ،.א א א.٨،١١א، .٤٨א
א)٢( א ، א אא ،.א א .٤٧א
)٣(، .١،١٧٧אא)٤( א ،.، א .٤٨אא)٥( ، א ، א
א א א.אא אא .א .، א ،.١،١٥٨א א א:، א ،١،١٤٠٥א ، א א א ،١١٠.
אא)٦( א ، א ،א ، א.א.א
، .٦٠א)٧(، .١،١٧٧،١٨٤،١٩٤א
، א א א א א אא )١(.א
א א ، א א א א א א א אא א .א
:المرجئة : ثانيا
:אאא ، א א ، .א
א א .)٢(אא א א )٣(.א
א א א :א:א:
א א אא אא "א א: א
"،)٤("א א: א :א.א ")٥(
א:א)١( ،א .٩٥א.٢٦٨،א)٢()٣(، א א א ١٤١٩،.،:א
، ، .٨٦٩א)٤(، .١،٢٣٣א)٥(، א .١،٢٣٤א
א א אא ،אא א א ،א
אא.)١( א א א)٢(.אא
:א:א א א א ،א
، א א.א א אא ؟א )٣(.א،א
א א א א،א אא א א א אא
א א א א א א .א
:א:א א א א )٤(.א
א)١( .١،١٦٣،א،:א)٢( א .١٠،٧١א .١،٢٣٣،א:א)٣(א)٤( .١،٢٣٤،א
: الجهمية : ثــــــالثا
:אא)١(אא אא א אא א א،−–א אא א :א
א: א :אא א :،א
)٢(.א
א א א א.:
א :אא،א
א א א א ،אא א א א א.א :א
؟" אא ، ، א א א ،
. ")٣(
א א ، א א א א.א
א)١( .١،٩٧،אא:א)٢( .٩٨−١،٩٧א)٣(، א .١،٩٨א
א א אאא א א ، א א
א א ، אא א ، א ، א
א א .א
، א א א א א אא א א א א א
א .א
אא א ،::)١(.א،א
א אא א א .א،א
−–א،א
:אאא א،א،א א
א،א א א א א،א:אאא
א:א ،אא ،،א،א א א
א )٢(.א
)١(، .١،٣٣٨א)٢(، א .١،٣٨٤א
א،:،א: :،אא":" ؟)א(א
:..א،،א: )()(אא א .א،،א:
، א ،א א א، )١(.א
א א :אא" א א א
، א א אא א א א א .א
א א א .אא ، א א א
.
)()()א(א:،)א()()(؟)א(
א א ،א ،.)٢(
א)١( א א .א)٢(، א .١،٣٨٥א
، אא.א
.א،
، א א א، א א א
)١(...".א
:אא،א""א
אא−–א)٢(.א
אא א א،א אא א א
، א א ، א אא א.א
א א א א אא، אא،א،א،אא אא א
א א א .אא
)١(، א .١،٣٨٥א،:א)٢( .١،٢٩٣א
א א א ،א.א
אא ،א،אא א א א אא
א א ، א א אא ، א א א אא. ، א א א א
א .אא
:א:א א א א א א א
א א .א
א א א :אא"א"،)١(א )٢(.א
א א א א אאא :.א
א−١ .אא−٢ א א א א .א
א א אאא א א א.א
،:א)١( .١،٣٣٨א،א)٢( .٢،٢٦١א
:المعتزلة :رابعا
:אאא א:א אא)١(א א א)٢(א א ،
א.)٣(א א א .אא:א:אא:א.א:א א.א א:א)٤(.א
א אא :א
א: א :א، א א א:א א
א אא א،א אא )٥(.א
)١(، א .١،٥٦אא)٢( א ، ، א א א א א
، א א.א א،א ،.א א .٦،٢١٤א
א.٢٨٢،א)٣( א א א א א אא ، א ،.١١٠،:א א
،א ،٤،١٤٠٥א ، א א א ،٢،١٣١.، א א ،:א ،١א١٤٠٦، ، א א ،١،١٦٠.
א)٤( .١،٦٠٦٣،אא:א)٥( .١،٥٧،א
א א אא א א א )١(א
.
א "א א: א אא )٢(".א
אא אא،א אא.)٣( אא א א א א)٤(א.
א ،אאאא א א א א )٥(.א
א :אאאאא:א א א
.
، א א א א א :אא א א...א "א א: ،)٦("א
א:א)١( א א .א)٢،٣١٧)٢. א:א)٣( א ،٤،א
א،١٤٢٢ א .٣،١١٦٦،،אא:א)٤( .١،٩٧א .٣٥٢،٣٥٣،א:א)٥(א)٦( .١،٦٠،א
א": אא א)١("א א א ،א ١٢٨١٣٠١٣٢א
.)٢(
אא א א א א א א אא א א .א
א ")٣(א :א"... ،". ")٤(
)٤(
א "א)٥(א א)٦("א: ،א א "א :. ")٧(
א)١( א א .אא:א)٢( ، א א ،א א א ١،١٣٥٨א
א ،،.، א ،٢،١٤٢א א ،٨،٦٧. א)٣( א ، א א אא:א.א א א
א א ،.א א ،.٢٧،٢١١א ،٥א٦٤٣.
)٤(، .١،٢٣٨א)٥(، א א א ، א א
א א ،א א"א .א א" א،٥،١٩.
)٦(، .١،٢٣٨٢٣٩א)٧(، א .٢،١٩٠א
א א א א א א א "א"אא א .א
א אא א ،:א:،""،""،)١(""")٢(א :")٣(،" א: א
א .א ")٤(
"،)٥(א א)٦("א: ،)٧(" :)٧(" א: "א.)١("א א: א
)١(، א א .٣٥٦אא)٢( אאא ، א א א
، א א א.٢٢٧،٢٣٥א אא ،.א א ،.٥،٤١٣א .٣،٣٦٦א
)٣(، .١،٢٤٥אא)٤( א ، א .א)٥(، א א אא ، א א:א א
א.א א א א،.א. ،١٦א
٤٧٥.، א .١٦،٢١٠א.١،٢٤٦،א)٦(א)٧( ، א א אאא א ، א א.א
א)٢("א א א ،:.
א א א)٣(א א :א)٤(אאא א ،
.)٥(
א ،א א א א.)٦(
:א:א א א)٧(א א ،.
א "א א...א: ،)٨("אא:א א )٩(.א
،.، ،.٦،٩٧א א ،١א
٦٧. .١،٢٤٧،א)١(،א)٢( .١،٢٤٨א .٣٦٦٣٦٨א)٣()٤٣٤)٤. )٥(، .١،٢٣٨،٢٣٩א،:א)٦( א .١،٣٨٢א)٧(، א .١،٥٧א)٨(، .٢،٢٥٦א،א)٩( .١٤،٣٥٢א
א א אא ، א אא ،.، א א
" :. ")١(
א "א א: א א א)٢("א ،" א: א
.)٣(
א א א א ،א א אא ، ،א א
א א א ، א א א אא אא א א ،
א )٤(.א
א א א אא א א .אא
א א א א אא.א א .אא
)١(، .١،٢٦٣א)٢(، א .٢،٢٠٠אא)٣( א ، א .א،:א)٤( א .١٢،٥٠٣א
אא א א ، א אא.א א א א
א)١( א)٢(، ،א א א א ، א )٣(.א
א א )٥(א.)٤(א
א)٦(א א א א א א،א)٧(א א .א
א א א.אא ، א אא א
.
א ، א א א א، א א א א א א א
)١(، .٢،٢٠٠א)٢(، א .١،٢٦٧א)٣(، א .١،٢٦٧٢٦٨א)٤(، .٢،٢١١אא)٥( א ، א א
א ،.٢٠١.، ،٩א٤٠٢.
)٦(، א .١،٨٩אא)٧( א א .א
.. " א: ، א אא א ، .א ")١(
א א א א אא א :א
א א א א א א
" :، א א א א אא א א א )٢(."א
:א:، א א א"א"א א
.)٣(
א אא :אאא:א א א
א.)٤( א א א א א.
)١(، ، .٣٥٣א)٢(، א ، א ،:א ،٣،١٤٠٦א
، ، א .١،٢٩٦א،:א)٣( א ،.١،٥٦א .٣،١١٦٧א،:א)٤( .١،٢٩٨א
، א Ÿω®:א r& ãΝn= ÷è tƒ ô⎯tΒ t,n= y{ uθ èδ uρ
ß#‹ Ïܯ=9$# çÎ7sƒ ø: א.)١٤(א⟩ #$ "א א: אא א א א א ،א א
א א א،א )١(".א
א א א א א א אא ،.
:®t,n= yz uρ ¨≅ ä. &™ó© x« ( uθ èδ uρ Èe≅ ä3Î/ >™ó© x« ×Λ⎧ Î= tæ ⟨ ١٠١(א( ، א א ،א "א :،. ")٢(
א:א א א ، ،)٣(א"א א: א א א א א .א ")٤(
א ، אאא א.)٥(، אא
א א .א
א א א א"א א: ، א
א א .א ")١(
)١(، .٢،٢١١אאא)٢( .١،١٤٣،א،:א)٣( א .٣٠٥٣٠٦א)٤(، .١٧٨א)٥(، א .١٧٧א
א ..אא " א: אא)٢(א א א.)٣("א א א א
א א א א ، א א ،، א אא א א ، א
א א .א
א א "א א:، א א .א ")٤(
א א א ، א א א אא .א
א א א א א א אאא א א א אא .א
א א א א א א א אא א א אא א
א א א אא א .א
א א א א א، א אא א
)١(، א .١٣،٢٥٥אא٦٣א.אא)٢( .א)٣(، .٧٨א،א)٤( .١،٢٥٢א
א א ، א א א אא .א
: األشاعرة : خامسا :א
א א ، א א א אא ، א .א)١(א
:א:،א א א א אא א.א "א .א: "..)٢(
، ، ، א אא)٣( ،، .א
א א א א אא א א א א.)٤(א א א
א .אאא א א א א א
.א
)١(، א .٢٠،١٣٧א)٢(، א .١،١٠٨אא)٣( א א .אא)٤( א .א
:א:، א ، א א אאא ، א א א א א א א
.)١(
א א א א א א א א.
א :א
،:א א א א אא א.א א א א
א א .א
א""א אא א א ،.
א:א ، א אאא א א .א
א א א א אא א א א א א .א
"א א: א א א א א אא .א ")٢(
.١،١٠٨١٠٩،א)١(א)٢( .١٢،١٢٠،א
א ، א א א א)١(.א،
א א א א א א א א אא א א א א א א א אא ، א א א א א ،
א א א א א א א אא،)٢(א א א ،
.
:الماتوريدية : سادسا :א
א א ،.א א א א א א א א א א א
،א א א א א א אאא א א א א א .א
٣(.٣٣٣(
א :א
)١(، א .١٢،١٦٣א،:א)٢( א ، א א א א ،١٩٨٦،.א
، א ، א א .٥٩٢،٥٩٣אא:א)٣( א ،١٩٩٦،.،א א ، א א א ،
١٧٦،١٧٩.
א א א א אא א،.אא
א: א :אא א א אא א
אא א ،.)١(
א א ، א א אאא.א)٢(א א
א אא .א
א א אא ،אא א ، א א א)٣(א
אאא ،)٤(،א א)٥(א א א א ،א
،:א)١( .٣،١٢٢٩א،:א)٢( א .٣،١٢٣٣א)٣(، א א ، א א א א .א
א א ، א א ،.א א ،١א١٠٠.، .٥،٤٦٠א
)٤(، .١،٣٤١אא)٥( א ،א.א ،٢א
٦٩.
א)١(א א)٢(،.אאא.)٣(א
)١(، א .١٠،٧١אא)٢( א א ، א א
א.א.א א.، א א א ،١٣٩٨،.א א א ،،٢٥٥.
)٣(، א .١،١٠٢א
خالصة الباب الثالث:
א .١ א א אאא)١: .אא)٢ .א.א)٣
א .٢ א א א א אאא א א א א א א
א א .אא .٣ א א א א א א א
א אא א א א.
א .٤ א א א א א א אא א .א
א .٥ א א א א א א אא אא ، א אא
א א א א א א א .אא .٦ א א א .אא .٧ אא א א א א א
א: ، א ، .אא .٨ א א א א א א א
. א .٩ א א א א
א א א א א ، א .אא .١٠ א א .א
א .١١ א ،א א א א אא א א אא א ، א א .א
اخلامتـــــــــــة
اخلامتة
:א א א א א .א
א אא א א.א
א א א .אא ، א א א א
.אאא א א א א א א
.אא א אא א א א
.אא אא אא א אא
.אא אאא א .א
א אא א א א א.
، א א א א אא א א א .א
אא א א א .אא א א א א א א א
א א .אא .אא
، א אא א א .א
א א א אאא אא א א א א ،
א א א א א א אא .א
א א א א א א אא א א א א א א .א
א א א א אאא .א
א א א ، א א א א אא א א א א א א
אא .אאא א א א א א א א
א א א א ، א א א א א א.א אא א א א.
א ، א א א א א א א אא א א א א א אא
א א .א، א א א א א א א
א א א א אא :אא:א .אא:א .א.א:א
، א א א א א א א אא א .אא
ارســــــــالفه
ة ـــــــرس اآليات القرآنيـــــــــــــــــــــــفه : أوال اديث ــــرس اآلثار واألحـــــــــــــــــــــــفه: ثانيا صادر والمراجع مرس الـــــــــــــــــــــــفه: ثالثا ـــــــــات رس الموضوعــــــــــــــــــــــــفه: رابعا
أوال فهرس اآليات القرآنية
الصفحةاآليــــــــة ورقمها
uθ èδ uρ ® Èe≅ ä3Î/>™ó© x«× Λ⎧ Î= tæ ⟨٣٠٩،٣١٩،٣٢٠).........................................................................٢٩(א
® ã≅ yèøgrBr&$ pκ Ïù⎯tΒ߉šøãƒ$ pκ Ïù.... ⟨٢١٩....................................)...............................٣٠(א
®øŒÎ)uρtΑ$ s%š •/u‘Ïπ s3Íׯ≈ n= yϑ ù= Ï9’ ÎoΤÎ)×≅ Ïã% y`’ ÎûÇÚö‘ F{$#(Zπ x‹Î= yz....⟨א ٢١٩.......................)٣٣−٣٠(א
© Í_ t6≈tƒ ® Ÿ≅ƒ Ï™ℜ uó Î)(#ρ ãä.øŒ$#z© ÉL yϑ ÷èÏΡû©ÉL ©9$#àMôϑ yè ÷Ρr&ö/ä3ø‹n= tæ...⟨٢٣٥............................)...................٤١−٤٠(א
® øŒÎ)uρ$ tΡô‰tã≡uρ#© y›θãΒz⎯Š Ïè t/ö‘ r&\' s#ø‹s9⟨٤٠٥..................................................................)..........٥١(א
®øŒÎ)uρóΟçFù= è%4© y›θßϑ≈ tƒ⎯s9z⎯ÏΒ ÷σœΡy7 s94© ®L ym“ ttΡ©!$#Zο tôγ y_ã... ⟨٢٢،٢٦٢...................................)....٥٥(א
® ..ôM t/ÎàÑuρÞΟÎγ øŠn= tæä'©!Éj‹9$#èπ uΖx6ó¡yϑ ø9$#uρ....⟨١٩١......................................................).............٦١(א
®§ΝèOôM |¡s%Νä3ç/θ è= è%.⎯ÏiΒω÷è t/š Ï9≡sŒ}‘Îγ sùÍο u‘$ y∨Ït ø: $$ x.÷ρ r&‘‰x© r&Zο uθ ó¡s%4⟨١٦٦..........................)٧٤(א
®tβθãè yϑ ôÜtG sùr&β r&(#θ ãΖÏΒ ÷σãƒöΝä3s9ô....⟨٢١..................................................................).............٧٥(א
#sŒÎ)uρ ®(#θ à)s9t⎦⎪ Ï% ©!$#(#θ ãΨtΒ#u™(#þθä9$ s%$ ¨Ψ tΒ#u™...⟨٣٠٢.................................................................).....٧٦(א
Ÿω uρ r& ®tβθ ßϑ n= ôètƒ¨β r&©!$#ãΝn= ÷è tƒ$ tΒšχρ ”Å¡ç„$ tΒ uρtβθãΨ Î= ÷èãƒ⟨٣٠٣.............................................)....٧٧(א
®$ yϑ ¯= ä3sùr&öΝä.u™!% y`7Αθ ß™ u‘ š..⟨١٦٨،١٩١.................................................................)..............٨٧(א
®(#θ ä9$ s% uρ$ oΨç/θ è= è%7#ù= äî4...⟨٢٨٤.........................................................................)....٨٨(א
$ tΒ® ô‡|¡Ψ tΡô⎯ÏΒ>π tƒ#u™÷ρ r&$ yγ Å¡Ψ çΡÏNù'tΡ9ösƒ ¿2!$ pκ÷]ÏiΒ÷ρ r&! $ yγ Î= ÷WÏΒ ⟨١٤٣،١٥١..............................)..........١٠٦(א
(#θ ä9$ s% uρ ®x‹sƒ ªB$#ª!$##V$ s!uρ3…çµ oΨ≈ys ö7ß™...⟨٢٥٠.......................................................)..........١١٧−١١٦(א
®tΑ$ s% uρt⎦⎪ Ï%©!$#Ÿωtβθßϑ n= ôè tƒŸω öθ s9$ uΖßϑ Ïk= s3リ!$#..⟨١٦٦..................................................)...١١٨(א
®È⎦ È⌡s9uρ|M ÷è t7¨?$#Νèδ u™!#uθ ÷δ r&y‰÷è t/“ Ï% ©!$#x8u™!% y`z⎯ÏΒÉΟù= Ïè ø9$#...⟨٣٤٥...................................)....١٢٠(א
®ö≅ è%öΝ çFΡ r& u™ãΝ n= ôã r&ÏΘ r&ª! ٣٢٣...................................................................)....١٤٠(א⟩#$
® $ tΒ uρ$ oΨ ù= yèy_s' s#ö7É)ø9$#© ÉL ©9$#|MΖä.!$ pκö n= tæω Î)zΝn= ÷è uΖÏ9⟨٣٧٥....................................................)١٤٣(א
®È⎦ È⌡s9uρ|M ÷èt7¨?$#Νèδ u™!#uθ ÷δ r&.⎯ÏiΒω÷è t/$ tΒx8u™!$ y_š∅ ÏΒÄΝù=Ïè ø9$#...⟨٣٤٥.................................)...١٤٥(א
®¨β Î)t⎦⎪ Ï% ©!$#tβθ ßϑ çFõ3tƒ!$ tΒ$ uΖø9t“Ρr&z⎯ÏΒÏM≈uΖÉi t7ø9$#..⟨١٦٩.......................................................)١٥٩(א
zΝ Î= tæ® ª! $#öΝ à6 ¯Ρ r&óΟ çGΨ ä.χθ çΡ$ tF øƒ rBöΝ à6 |¡ àΡ r&⟨٣٠٩.........................................)....١٨٧(א
®$ tΒ uρ(#θ è= yè ø s?ô⎯ ÏΒ9 ö yzçµ ôϑ n= ÷è tƒª! ٣١١.....................................................).........١٩٧(א⟩ #$
®(# þθ ãΚ n= ôã $# uρ¨β r&©! $#È e≅ ä3 Î/>™ ó© x«×Λ⎧ Î= tæ ⟨٣١١......................................................)......٢٣١(א
⎯Β ®#sŒ“ Ï% ©!$#ÞÚÌø)ラ!$#$ ·Ê ös%$ YΖ|¡ym...⟨٢٥١.........................................................)٢٤٥(א
ûû® ª!$#Iωtµ≈ s9Î)ω Î)uθ èδ© y∏ ø9$#ãΠθ •‹s)ø9$#4...⟨١٢٧...........................................................).......٢٥٥(א
ãΝn= ÷è tƒ ® $ tΒš⎥ ÷⎫t/óΟÎγƒ Ï‰÷ƒ r&$ tΒ uρöΝßγ xù= yz ⟨٣١٠.....................................................)..........٢٥٥(א
Ÿω uρ ® tβθ äÜŠ Ås ãƒ&™ ó© y´ Î/ô⎯ Ï iΒ ⟨ ÿ⎯ ϵ Ïϑ ù= Ïã٣١٩..............................................)..........٢٥٥(א
® ª!$#Iωtµ≈ s9Î)ω Î)uθ èδ‘y⇔ø9$#ãΠθ •‹s)ø9$#...⟨١٧١....................................................)............٢٣(א
® ¨β Î)©!$#Ÿω4‘xøƒ s†Ïµ ø‹n= tãÖ™ó© x«...⟨٣١٠................................................................)........٥(א
¨® ö≅ è% βÎ)(#θ à÷‚ è?$ tΒ’ ÎûöΝà2 Í‘ρ߉߹... ⟨٣١٠........................................................)......٢٩(א
® ô⎯yϑ sùy7§_ !% tnϵ‹ Ïù.⎯ÏΒω÷è t/$ tΒx8u™!% y`z⎯ÏΒÉΟù= Ïè ø9$#⟨٣٤٥..............................................)...٦١(א
® .⎯ÏΒω÷è t/$ tΒx8u™!% y`z⎯ÏΒÉΟù= Ïè ø9$#⟨٣٤٦........................................................)....٦١(א
® χ Î)’ n< ÷ρ r&Ĩ$ ¨Ψ9$#zΝŠ Ïδ≡tö/Î* Î/t⎦⎪ Ï% ©#s9çνθ ãè t7¨?$#..⟨٢٣٢.......................................).....٦٨(א
M s9$ s% uρ ® ×π xÍ← !$ ©Ûô⎯ÏiΒÈ≅ ÷δr&É=≈ tG Å3ø9$#(#θ ãΖÏΒ#u™...⟨٣٨٦.............................................)..........٧٢(א
® ¨β Î)t⎦⎪ Ï% ©!$#tβρ çtIô±o„ωôγ yèÎ/«!$#...⟨١٢٩.........................................................)......٧٨–٧٧(א
® öΝçGΖä.uö yz>π ¨Β é&ôM y_ Ì÷z é&Ä $ ¨Ψ=Ï9..⟨٢٣١.......................................................)..........١١٠(א
® $ tΒ uρãΝßγ yϑ n= sߪ!$#ô⎯Å3≈ s9uρöΝßγ |¡àΡr&tβθßϑ Î= ôàtƒ⟨١٢٠...................................)..................١١٧(א
® ¨β Î)©!$#7Λ⎧ Î= tæÏN# x‹Î/Í ‘ρ ߉Á9$#⟨٣١٠.................................................................)......١١٩(א
#x‹≈ yδ® ×β$u‹t/Ĩ$ ¨Ψ=Ïj9“ Y‰èδ uρ×πsàÏã öθ tΒ uρ ⟨٣٤٢......................................................)......١٣٨(א
®$ tΒ uρtβ$ Ÿ2C§ ø uΖ Ï9β r&|Nθ ßϑ s?ω Î)Èβ øŒ Î* Î/«! ٣٨٨)........................................١٤٥(א⟩...#$
! $# uρ ®ãΝ n= ÷æ r&$ oÿ Ï3tβθ ßϑ çF õ3 tƒ⟨٣١٠)....................................................................١٦٧(א
ô‰s)©9 ®yìÏϑ y™ª!$#tΑöθ s%š⎥⎪Ï% ©!$#(#þθ ä9$ s%¨βÎ)©!$#×É)sùß⎯øt wΥuρâ™!$ u‹ÏΖøî r&...¢⟨٢٥١)...............................١٨١(א
®øŒÎ)uρx‹s{r&ª!$#t,≈ sVŠÏΒt⎦⎪ Ï% ©!$#(#θ è?ρ é&|=≈ tG Å3ø9$#…çµ ¨Ζä⊥ ÍhŠu; çFs9..⟨١٦٩.......).........................................١٨٧(א
®ôM t/ÎàÑ ãΝÍκö n= tãèπ©9Ïe%! $#t⎦ ø⎪ r&$ tΒ(#þθ àÉ)èO...⟨١٩١).................................................................٢١٣(א
®ß‰ƒ Ìリ!$#t⎦ Îi⎫t7ãŠÏ9öΝä3s9öΝà6tƒ ωöη tƒ uρz⎯oΨ ß™z⎯ƒ Ï% ©!$#⎯ÏΒöΝà6Î= ö6 s%...⟨١٤٢.............................).....٢٦(א
®ª!$#uρ ߉ƒ Ìãƒβ r&z>θçG tƒöΝà6ø‹n= tæ ⟨١٤١).......................................................................٢٧(א
öÝàΡ$# ®y#ø‹x.tβρçtIø tƒ’ n?tã«!$#z> É‹s3ø9$#... ⟨٢٣٣..................................)............................٥٠(א
®⎯tΒ uρö≅ çFø)tƒ$ YΨ ÏΒ÷σãΒ#Y‰Ïdϑ yè tG •Β…çν äτ !#t“ yf sùÞΟΨ yγ y_#V$ Î#≈ yz$ pκ Ïù... ⟨٢٩٧)......................................٩٣(א
®$ yϑ Î6 sùΝ Íκ ÅÕ ø) tΡóΟ ßγ s)≈ sV‹ Ï iΒΝ Ïδ Ì ø ä. uρÏM≈ tƒ$ t↔ Î/«! ١٩١..................................)١٥٥(א⟩ ....#$
Ç⎯Å3≈ ©9 ®ª!$#߉pκô¶ tƒ!$ yϑ Î/tΑt“Ρr&š ø‹s9Î)(…ã& s!t“Ρr&⎯ϵ Ïϑ ù= ÏèÎ/⟨٣٠٩،٣١٩).......................................١٦٦(א
‰s)s9uρ ®x‹yz r&ª!$#t,≈ sW‹ÏΒû_ Í_ t/Ÿ≅ƒÏ™ℜ uó Î)...⟨٢٣٥.................................................)..........١٢(א
$ yϑ Î6 sù ® ΝÍκÅÕø)tΡöΝßγ s)≈ sV‹ÏiΒöΝßγ≈ ¨Ζyè s9...⟨١٦٦،٢٣٧،٢٨٤)....................................................١٣(א
®šχθ èùÌhpt ä† zΟÎ= x6ø9$#⎯tã⎯ϵ Ïè ÅÊ# uθΒ ⟨١٦٩..............................................................)١٣(א
®(#θ Ý¡nΣ uρ$ yàym$ £ϑ ÏiΒ(#ρ ãÏj.èŒ⎯ϵ Î/⟨٥٠،٢٣٨)......................................................................١٣(א
®ÏM s9$ s% uρߊθ ßγ u‹ø9$#3“ t≈ |Á ¨Ψ9$#uρß⎯øt wΥ(#àσ¯≈ oΨö/r&«!$#…çν àσ¯≈ ¬6 Ïm r&uρ..⟨٣٢).......................................١٨(א
øŒÎ)uρ®tΑ$ s%4© y›θ ãΒ⎯ϵ ÏΒöθ s)Ï9ÉΘöθs)≈ tƒ(#ρ ãä.øŒ$#sπ yϑ ÷è ÏΡ«!$#öΝä3ø‹n= tæ..⟨١١٦)..................................١٩٢٦(א
®š∅ ÏΒ uρt⎦⎪ Ï% ©!$#(#ρ ߊ$ yδ¡šχθ ãè≈£ϑ y™ É>É‹x6ù= Ï9...⟨٢١)..................................................٤١(א
®!$ ¯ΡÎ)$ uΖø9t“Ρ r&sπ1 u‘ öθ −G9$#$ pκ Ïù“ W‰èδ ‘θçΡuρ⟨٢١،٦٠،١١٩،١٨٧،٢٤١،٢٩٤)..............................٤٤(א
®3“ ts?uρ#ZÏWx.öΝåκ÷]ÏiΒtβθ ããÌ≈ |¡ç„’ ÎûÉΟøO M}$#È β≡uρ ô‰ãè ø9$#uρ...⟨١٢٩).........................................٦٤–٦٢(א
®ÏM s9$ s% uρߊθ åκu ø9$#߉tƒ«!$#î' s!θè= øó tΒ4... ⟨٢٥٠.......................................................................)٦٤(א
®3“ ts?#ZÏVŸ2óΟßγ ÷Ψ ÏiΒšχ öθ ©9uθ tG tƒt⎦⎪ Ï% ©!$#(#ρ ãxŸ2 ١١٣.....................................)...........٨٠(א⟩...4
®Ÿω(#θ è= t↔ ó¡n@ô⎯tãu™!$ u‹ô© r&βÎ)y‰ö6 è?öΝä3s9öΝä.÷σÝ¡n@ ⟨٣٧٦.......................................................)١٠١(א
®ãΝ n= ÷è s?$ tΒ’ Îû© Ť ø tΡIω uρÞΟ n= ôã r&$ tΒ’ Îûy7 Å¡ ø tΡ⟨٣١٠............................................)...١١٦(א
®y7 ¨Ρ Î)|MΡ r&ãΝ≈ ¯= tãÉ>θ ã‹ äó ø9 ٣٠٩..............................................................)........١١٦(א⟩ #$
®ö≅ t/#y‰t/Μ çλm;$ ¨Β(#θ çΡ% x.tβθ àøƒ ä†⎯ÏΒã≅ ö6 s%...⟨١٣٦................................................)........٢٨(א
®}§ øŠ s9 r&ª! $#zΝ n= ÷æ r' Î/t⎦⎪ Ì Å6≈ ¤±9 $$ Î/⟨٣١١..........................................................)......٥٣(א
® … çν y‰Ψ Ïã uρßx Ï?$ x tΒÉ= ø‹ tó ø9 $#Ÿω!$ yγ ßϑ n= ÷è tƒω Î)uθ èδ...4⟨٣١١......................................).........٥٩(א
® $ tΒ uρäÝà)ó¡n@⎯ÏΒ>π s% u‘ uρω Î)$ yγ ßϑ n= ÷è tƒ⟨٢١٥،٣٧٥....................................).......................٥٩(א
®ã& è!öθ s%‘,ys ø9$# ⟨١١٩،٢٤١................................................................)...................٧٣(א
®ã& è! öθ s%‘, ys ø9 $#4ã& s! uρÛ ù= ßϑ ø9 $#tΠ öθ tƒã‡ xΖ ãƒ’ Îû Í‘θ Á9 $# ç...⟨١١٩،٢٤١...........................).....٧٣(א
®ãΝ Î=≈ tãÉ= ø‹ tó ø9 $#Íο y‰≈ yγ ¤±9 $# uρ4uθ èδ uρãΝ‹ Å6 pt ø: $#ç Î6 y‚ ø9 ٣١١..................................)........٧٣(א⟩ #$
® uθ èδ uρãΝ‹ Å6pt ø: $#çÎ6 y‚ ø9$#⟨٣٢٥...................................................................).................٧٣(א
® yìÅ™ uρ’În1u‘¨≅ à2>™ó© x«$ ¸ϑ ù= Ïã⟨٣١٠،٣١٦..........................................................)...........٨٠(א
®!$ tΒtΑt“Ρr&ª!$#4’ n?tã9|³o0⎯ÏiΒ&™ó© x« ⟨٢٤١..............................................................)..........٩٠(א
®ö≅è%ô⎯tΒtΑt“Ρr&|=≈ tG Å3ø9$#“ Ï%©!$#u™!% y`⎯ϵ Î/4© y›θ ãΒ...⟨٢٤٢.........................................)..........٩١(א
$ tΒ uρ ®(#ρ â‘ y‰s%©!$#¨,ymÿ⎯Íν Í‘ ô‰s%....⟨١٤٦........................................................)..................٩١(א
®t,n= yz uρ¨≅ ä.&™ó© x«(uθ èδ uρÈe≅ä3Î/>™ó© x«×Λ⎧ Î= tæ⟨٤٤٠...................................................)........١٠١(א
®$ tΒ uρš •/u‘@≅ Ï≈ tóÎ/$ £ϑ tãšχθ è= yϑ÷è tƒ ⟨١٢٧..................................................).............١٣٢(א
®£⎯¢Á à)uΖn= sùΝÍκö n= tã5Οù= Ïè Î/($ tΒ uρ$ ¨Ζä.š⎥⎫Î7Í← !$ xî ⟨א ٣١٩...........................................)..............٧(א
®ô‰s)s9uρöΝà6≈ oΨø)n= yz§ΝèOöΝä3≈ tΡö‘ §θ א⟩...¹| ٣٧٥.........................................)...............١١(א
®ôNy‰t/$ yϑ çλm;$ yϑ åκèE≡u™öθ y™⟨א ١٣٥.......................................................................).............٢٢(א
®š⎥⎪ Ï%©!$#(#ρ ä‹sƒ ªB$#öΝßγ uΖƒ ÏŠ#Yθ ôγ s9$ Y7Ïè s9uρ...⟨א ١٢٩...............................................)........٥٢−٥١(א
®Ÿω r&ã& s!ß,ù= sƒ ø: $#âö∆ F{$#uρ3x8u‘$ t6 s?ª!$#>u‘t⎦⎫ÏΗ s>≈ yèø9$#⟨א ١٥٠.................................................)...٥٤(א
®$ tΡø— uθ≈ y_ uρû©Í_ t7Î/Ÿ≅ƒ Ï™ℜ uó Î)tós t7ø9$#....⟨א ٢٢،١٦٤......................................)....................١٣٨(א
® öΝä3¯ΡÎ)×Πöθ s%tβθè= yγ øgrB⟨א ١٨٥.............................................................................)١٣٨(א
x‹sƒ ªB$#uρ ® ãΠöθ s%4© y›θãΒ.⎯ÏΒ⎯Íν ω÷è t/ô⎯ÏΒóΟÎγ ÍhŠÎ= ãmWξ ôf Ïã#Y‰|¡y_⟨א ١٦٤...............................)..١٤٨(א
®y7 tΡθ è= t↔ ó¡o„Ç⎯tãÏπtã$ ¡¡9$#tβ$ −ƒ r&$ yγ8 y™ óß∆...⟨א ٣١١...........................................)...............١٨٧(א
®ÏM s9$ s% uρߊθ ßγ u‹ø9$#í÷ƒ t“ ããß⎦ ø⌠ ١٦٧،٢٤٩...........................................)................٣١−٣٠(א⟩...#$!»#$
®(#ÿρ ä‹sƒ ªB$#öΝèδ u‘$ t6 ôm r&öΝßγ uΖ≈ t6 ÷δ â‘ uρ$ \/$ t/ö‘ r&...⟨٦٠،١٢٩،١٦٨.......................................)............٣٢(א
®t⎦⎪ Ï% ©!$#uρtβρèŒ÷σãƒtΑθ ß™ u‘«!$#öΝçλm;ë># x‹tã×Λ⎧ Ï9r&⟨٢٣٢.....................................................).....٦١(א
Οs9r& ®(#þθ çΗ s>÷è tƒχ r&©!$#ãΝn= ÷ètƒóΟèδ §Å óΟßγ1 uθ ôf tΡuρ... ⟨٣١٠.............................................)......٧٨(א
®§ΝèOšχρ–Štè?4’ n< Î)ÉΟÎ=≈ tãÉ=ø‹tó ø9$#Íο y‰≈ yγ ¤±9$#uρ... ⟨٣١١...................................................)......٩٤(א
® ô‰s)s9öΝà2 u™!% y`Ñ^θß™ u‘ô⎯ÏiΒöΝà6Å¡àΡr&...⟨٢٣١............................................)...........١٢٨(א
! ®ö≅è%šχθ ä↔ Îm6 uΖè?r&©!$#$ yϑ Î/ŸωãΝn= ÷è tƒ’ ÎûÏN≡uθ≈ yϑ¡¡9$#Ÿω uρ’ÎûÇÚö‘ F{$#.... ⟨)٩٨.........)...............١٨
®$ tΒ uρÜ> â“ ÷è tƒ⎯ tãy7 Î i/ ¢‘⎯ ÏΒÉΑ$ s) ÷W Ï iΒ;ο §‘ sŒ...⟨)٧٣،١١٥،٢١٥،٢٥٢................................)٦١
®Ÿω öθ n= sùôMtΡ% x.îπ tƒ ös%ôM uΖtΒ#u™!$ yγ yè xuΖsù!$ pκß]≈ yϑƒ Î)...⟨)٢٩٧.................................................)........٩٨
óΟ©9Î* sù ®(#θ ç7ŠÉf tFó¡o„öΝä3s9(#þθ ßϑ n= ÷æ$$ sù!$ yϑ ¯Ρr&tΑÌ“Ρé&ÄΝù= ÏèÎ/«!$# ⟨)٣١٩.............................................).....١٤
®⎯ÏΒ uρ⎯Ï& Î#ö7s%Ü=≈ tFÏ.#© y›θãΒ⟨)١٧١...........................................................)........................١٧
®¨βÎ)’În1u‘4’ n?tãÈe≅ ä.>™ó© x«Ôá‹Ïym ⟨)٣٢٥.......................................................................)....٥٧
®¢ΟèO #y‰t/Μ çλm;.⎯ÏiΒω÷è t/$ tΒ(#ãρ r&u‘ÏM≈ tƒFψ$#…çµΖãΨ àf ó¡uŠs94© ®L ym&⎦⎫Ïm⟨)١٣٦.......................).....٣٥
®ª! $#ãΝ n= ÷è tƒ$ tΒã≅ Ïϑ øt rB‘≅ à24© s\Ρ é&...⟨٣١٠..............................................)............٨(א
®4÷Πr&…çµ tΡθ ä↔ Îm6 t⊥ è?$ yϑ Î/ŸωãΝn= ÷è tƒ†ÎûÇÚö‘ F{$#...⟨١١٧،١٢٣)....................................................٣٣(א
® È⎦ È⌡s9uρ|M ÷è t7¨?$#Νèδ u™!#uθ ÷δ r&$ tΒ y‰÷è t/x8u™!% y`z⎯ÏΒÉ Οù= Ïè ø9$#...⟨٣٤٥)..........................................٣٧(א
® (#θ ßs ôϑ tƒª!$#$ tΒâ™!$ t±o„àM Î6÷Vムuρ(ÿ…çν y‰ΨÏã uρ‘Πé&É=≈ tG Å6ø9$#⟨٤٠٣).....................................٣٩(א
®ª!$#uρãΝä3øt s†Ÿω|=Ée)yè ãΒ⎯ϵ Ïϑ õ3ßs Ï9...⟨١٢١،٤٠٧)..............................................................٤١(א
®Ÿω uρ ⎥ t⎤|¡ós s?©!$#¸ξÏ≈ xî$ £ϑ tãã≅ yϑ ÷è tƒšχθ ßϑÎ=≈ ©à9$#⟨٩٧)..........................................٤٢(א
®!$ oΨø9£‰t/Zπ tƒ#u™šχ% x6¨Βπ tƒ#u™⟨١٥١.........................................................................).١٠١(א
! $# uρ ®ÞΟ n= ôã r&$ yϑ Î/ãΑ Í i” t∴ ãƒ⟨١٥١...................................................)......................١٠١(א
®$ oΨ ÷ s?# u™ uρ© y›θ ãΒ |=≈ tG Å3 ø9 $#...W⟨א ١٨٧....................................................................)....٢(א
®⎯ tΒ uρšχ% x.’ Îûÿ⎯ Íν É‹≈ yδ ‘ yϑ ôã r&...⟨א ١٢٢..................................................).......٧٢(א
®ãΑÍi”t∴çΡuρ z⎯ÏΒÈβ#u™öà)ø9$#$ tΒuθ èδÖ™!$ xÏ©...⟨א ٢٤٥..............................................................).....٨٢(א
®!$ ¨ΒöΝåκ–E‰ uη ô© r&t,ù= yzÏN≡uθ≈ yϑ ¡¡9$#ÇÚö‘ F{$#uρ...⟨٧٦........................................)...........٥١(א
®öä.øŒ$#uρ’ÎûÉ=≈ tG Å3ø9$#Ÿ≅Š Ïè≈oÿ ôœ Î)4...⟨)٢٣٢.....................................................).......٥٤٥٥
®$ tΒ uρtβ% x.y7•/u‘$ |‹Å¡nΣ⟨)٥٤....................................).....................................................٦٤
β Î) ®‘≅ à2⎯tΒ’ÎûÏN≡uθ≈ yϑ ¡¡9$#...⟨)٢٤٣.....................................................).................٩٥−٩٣
®ß⎯≈ oΗ ÷q§9$#’n?tãÄ öyè ø9$#3“ uθ tG ó™ $#⟨)٣٥٥)..............................................................................٥
®ãΝn= ÷è tƒ§Åc£9$#’ s∀÷z r&uρ ⟨)٣٢٠.................................................................)............................٧
tΑ$ s% ®$ yϑ sùãΑ$ t/Èβρ ãà)ø9$#4’ n<ρ W{$# ⟨)٥٤)....................................................................٥١
®tΑ$ s%$ yγ ßϑù= Ïæy‰ΖÏã’În1u‘’ Îû5=≈ tG Ï.(ω‘≅ ÅÒ tƒ’În1u‘Ÿω uρ© |¤Ψ tƒ ⟨)٥٤).....................................٥٢
!$ tΒ uρ ®š n= yf ôã r&⎯tãy7 ÏΒöθ s%4© y›θßϑ≈ tƒ...⟨)٢٥٠).........................................................٨٩−٨٣
®¨β Î)y7 s9ω r&tíθ ègrB$ pκ ÏùŸω uρ3“ t÷è s?⟨)٣٧٥.................................................).................١١٨
ω ®ã≅ t↔ ó¡ç„$ ¬Η xåã≅yè øtƒöΝèδ uρšχθ è= t↔ ó¡ç„⟨١٥١).....................................................................٢٣(א
®ô‰s)s9uρ$ oΨ÷ s?# u™4© y›θãΒtβρ ã≈ yδ uρtβ$ s% öàø9$#[™!$ u‹ÅÊ uρ#[ø.ÏŒuρš⎥⎫É)−FãΚ ù= Ïj9 ⟨١٨٧..............................).....٤٨(א
$ yγ≈ oΨôϑ £γ xsù ®z⎯≈ yϑ øŠn= ß™4.... ⟨٢٥٧...........................................................................)............٧٩(א
®Ÿ≅Š Ïè≈yϑ ó™ Î)uρ}§ƒ Í‘ ÷ŠÎ)uρ#sŒuρÈ≅ øÅ3ø9$#(@≅ à2z⎯ÏiΒt⎦⎪ ÎÉ9≈ ¢Á9$#...⟨٢٣٢.......................)........٨٥٨٦(א
® !$ tΒ uρš≈ oΨù= y™ ö‘ r&ω Î)Zπ tΗ ôqy‘š⎥⎫Ïϑ n=≈ yèù= Ïj9⟨٢٣١....................................................)....١٠٧(א
$ pκΞÎ* sù®Ÿω‘yϑ ÷è s?ã≈ |Á ö/F{$#... ⟨١١٦...................................................................)..................٤٦(א
®Í‘ x‹ós uŠù= sùt⎦⎪ Ï% ©!$#tβθàÏ9$ sƒ ä†ô⎯tãÿ⎯Íν Íö∆ r&...⟨٢٣١..............................................................).........٦٣(א
®x8u‘$ t6 s?“ Ï% ©!$#tΑ“ tΡtβ$ s%öàø9$#4’ n?tã Íν ωö6 tã...⟨٢٤٥......................................................)............١(א
®t,n= yz uρ¨≅à2&™ó© x«…çν u‘ £‰s)sù#\ƒ ωø)s?ö...⟨٧٦،٣٣٦......................................................)٢(א
®ö≅è%ã& s!t“Ρr&“ Ï% ©!$#ãΝn= ÷è tƒ§Åc£9$#...⟨٣١٠.........................................................).............٦(א
(#ρ ߉ ys y_ uρ ®$ pκ Í5!$ yγ ÷F oΨ s) ø‹ oK ó™ $# uρöΝ åκ ߦ àΡ r&$ Vϑ ù= àß# vθ è= ãæ uρ⟨١٤٧...............................)...........١٤(א
®≅ è%ωÞΟ n= ÷è tƒ⎯ tΒ’ ÎûÏN≡ uθ≈ yϑ ¡¡9 $#ÇÚ ö‘ F{ $# uρ|= ø‹ tó ø9 $#ω Î)ª! ٣١١.....................)............٦٥(א⟩#$
®š š/ u‘ uρÞΟ n= ÷è tƒ$ tΒ⎯ Å3 è?öΝ èδ â‘ρ ߉ ß¹$ tΒ uρšχθ ãΨ Î= ÷è ãƒ⟨٣١٠....................)....................٦٩(א
®š š/ u‘ uρß, è= øƒ s†$ tΒâ™ !$ t± o„â‘$ tF øƒ s† uρ3...⟨١١٩.......................................).....................٧٠(א
®¨β Î)©! $#… çν y‰Ψ ÏããΝ ù= ÏæÏπ tã$ ¡¡9 $#Ú^ Í i” t∴ ムuρy] ø‹ tó ø9 $#...⟨)٣١١...........................)..................٣٤
®$ yϑ ¯ΡÎ)߉ƒ Ìリ!$#|=Ïδ õ‹ã‹Ï9ãΝà6Ζtã}§ô_ Íh9$#Ÿ≅ ÷δ r&ÏM ø t7ø9$#...ö⟨א ١٤١.............).........................٣٣(א
® $ pκš‰ r'≈ tƒ© É<¨Ζ9$#!$ ¯ΡÎ)y7≈ oΨ ù= y™ ö‘ r&#Y‰Îγ≈ x©#ZÅe³t6 ãΒ uρ#\ƒ É‹tΡuρ⟨א ٢٣١.........................)...................٤٥(א
®¨β Î)©!$#…çµ tG x6Íׯ≈ n= tΒ uρtβθ = |Á ヒ n?tã4Äc© É<¨Ζ9$#...⟨א ٢٣٢..................................)...................٥٦(א
®ãΝ n= ÷è tƒ$ tΒßk Î= tƒ’ ÎûÇÚ ö‘ F{ $#u...⟨)٣١٠)..................................................................٢
ÉΟ Î=≈ tã®( É= ø‹ tó ø9 $#ŸωÜ> â“ ÷è tƒçµ ÷Ζ tããΑ$ s) ÷W ÏΒ;ο §‘ sŒ...Î⟨)٣١٠..................................)...................٣
®ô‰s)s9uρ$ oΨ ÷ s?# u™yŠ…ãρ#yŠ$ ¨ΖÏΒ(Wξ ôÒ sù⟨)٣٦٤...........................................................)...........١٠
®$ pκš‰ r'≈ tƒâ¨$Ζ9$#ÞΟçFΡr&â™!#ts)àø9$#’ n< Î)(«!$#....⟨)١١٧...........................................).................١٨−١٥
!$ yϑ ¯ΡÎ) ®ÿ…çν ãøΒ r&!#sŒÎ)yŠ# u‘ r&$ º↔ ø‹x©...⟨)١١٩............................................................................)٨٢
® çµ≈ tΡö¤±t6 sùAΟ≈ n= äóÎ/5ΟŠ Î= ym⟨٢٣٢.............................................................)............١٠١(א
tβθ ãã ô‰ s? r& ®Wξ ÷è t/šχρ â‘ x‹ s? uρz⎯ |¡ ôm r&t⎦⎫ É) Î=≈ sƒ ø: ٢٢...............)..................١٢٦−١٢٥(א⟩...#$
! $# ®tΑ ¨“ tΡz⎯ |¡ ôm r&Ï]ƒ ω pt ø: ٢٤٥...................................................................)..٢٣(א⟩...#$
®ª! $#’ ®û uθ tG tƒ}§ àΡ F{ $#t⎦⎫ Ïm$ yγ Ï? öθ tΒ⟨٣٨٨..................................................)............٤٢(א
®#y‰t/uρ Μçλm;š∅ ÏiΒ«!$#$ tΒöΝs9(#θçΡθ ä3tƒtβθ ç7Å¡tFøt s†⟨١٣٥.....................................)...............٤٧(א
®#y‰t/uρöΝçλm;ßN$ t↔ Íh‹y™$ tΒ(#θ ç7|¡Ÿ2⟨١٣٥...........................................................)..........٤٨(א
$ tΒ uρ ®(#ρ â‘ y‰ s%©! $#¨, ym Íν Í‘ ô‰ s%...⟨٢٢٤........................................................)...........٦٧(א
®$ uΖ −/ u‘ |M ÷è Å™ uρ¨≅ à2&™ ó© x«Zπ yϑ ôm §‘$ Vϑ ù= Ïã uρ ⟨)٣١١.......................................................)٧
® ãΝn= ÷ètƒ sπ uΖÍ← !% s{È⎦ ã⎫ôã F{$#$ tΒ uρ‘Ïøƒ éBâ‘ρ ߉Á9$# ⟨)٣١٠..............................................................)١٩
ö≅ è% ®öΝä3§Ψ Î← r&tβρ ãàõ3tG s9“ Ï% ©!$$ Î/t,n= y{uÚö‘ F{$#’ ÎûÈ⎦÷⎫tΒ öθ tƒt...}⟨)٣٣٦........................).............١٠١١
®$ tΒ uρy7 •/ u‘5Ο≈ ¯= sà Î/ω‹ Î7 yè ù= Ï j9 ⟨)١٢٠.............................................................)..........٤٦
®}§øŠs9⎯ϵ Î= ÷WÏϑ x.Ö™ï† x«(uθ èδuρßìŠÏϑ ¡¡9$#çÅÁ t7ø9$#⟨٢٩٧،٣٠٩..................................)........١١(א
® !$ £ϑ n= sù$ tΡθ ày™# u™$ oΨ ôϑ s)tGΡ$#óΟßγ ÷Ψ ÏΒöΝßγ≈oΨ ø% tøî r'sùš⎥⎫Ïè uΗ ød r& ⟨٢٩٦..............................)..........٥٥(א
®# y‰t/uρöΝçλm;ßN$ t↔ Íh‹y™$ tΒ(#θ è= ÏΗ xå⟨١٣٥..............................................).........................٣٣(א
®öΝä3¯Ρuθ è= ö7uΖs9 uρ4© ®L ymzΟn= ÷è tΡt⎦⎪ ωÎγ≈ yf ßϑ ø9$#óΟä3ΖÏΒ⟨)٤٠١..................................................)....٤٧
®ö≅ è%šχθ ßϑ Ï k= yè è? r&©! $#öΝ à6 ÏΖƒ ω Î/...⟨א ١٢١،١٢٣...........................................).......١٦(א
®ô‰ s) s9 uρ$ uΖ ø) n= yzz⎯≈ |¡Σ M} $#ÞΟ n= ÷è tΡ uρ$ tΒ⨠Èθ ó™ uθ è?ϵ Î/...⟨)٣١٠........................................).......١٦
®$ tΒãΑ£‰t7ãƒãΑöθ s)ø9$#£“ t$ s!!$ tΒ uρO$ tΡr&5Ο≈ ¯= sàÎ/ω‹Î7yè ù= Ïj9⟨)٢٩٥...........................................).............٢٩
®…çµ ¯ΡÎ)uθ èδÞΟ‹ Å3y⇔ø9$#ÞΟŠ Î= yè ø9$#⟨א ٣٢٤.............................................................)....................٣٠(א
®(#öθ |¹# uθ s?r&⎯ϵ Î/⟨א ١٦٧..............................................................................).......٥٣(א
® ö≅ t/öΝèδ×Πöθ s%tβθäî$ sÛ⟨א ١٦٧..................................................................................)٥٣(א
® ¤Αuθ tG sùöΝåκ÷]tã!$ yϑ sù|MΡr&5Θθ è= yϑ Î/ ⟨א ٤٠٥............................................).................٥٤(א
® öÏj.sŒuρ¨βÎ* sù3“ tø.Ïe%! $#ßìxΖs?š⎥⎫ÏΖÏΒ ÷σßϑ ø9$#⟨א ٤٠٥..................................).................٥٥(א
® $ tΒsø# y—ç|Çt7ø9$#$ tΒ uρ4© xö sÛ⟨٤٠٢.................................................................................)١٧(א
®uθ èδÞΟ n= ÷æ r&ö/ ä3 Î/øŒ Î)/ ä. r' t±Σ r&š∅ Ï iΒÇÚ ö‘ F{ ٣١٠..................................)..............٣٢(א⟩...#$
®uθ èδ uρóΟä3yè tΒt⎦ ø⎪ r&$ tΒöΝçGΨä. ⟨٣٢٢............................................)...................................٤(א
®öΝs9r&Èβù'tƒt⎦⎪ Ï%©#Ï9(#þθ ãΖtΒ#u™β r&yìt±øƒ rBöΝåκæ5θ è= è%...⟨١٦٥،٢٦٠................................................)١٦(א
®ª!$#uρ4’ n?tãÈe≅ ä.&™ó© x«î‰‹Íκy− ⟨٣٢٦.................................................).........................٦(א
®çµ9 |Á ôm r&ª! $#çνθ Ý¡ nΣ uρ⟨٣٢٥.....................................................................)٦(א
®!$ tΒ uρãΝä39s?# u™ãΑθ ß™ §9$#çνρä‹ã‚ sù...⟨٢٣١.............................................................)......٧(א
ÞΟ Î=≈ tã ® U‹ tó ø9 $#ο y‰≈ yγ ¤±9 $# uρ⟨٣٠٩................................................................)....٢٢(א
® ¨β r& uρ ©! $#ô‰ s%xÞ% tn r&È e≅ ä3 Î/>™ ó© x«$ RΗ ø> Ïã⟨٣١١،٣١٦..............................................)١٢(א
® (#ρ •Å r&uρöΝä3s9öθ s%Íρ r&(#ρãyγ ô_ $#ÿ⎯ϵ Î/...⟨٣١٠.....................................................................)...١٤−١٣(א
® Ÿω r&ãΝ n= ÷è tƒô⎯ tΒt, n= y{uθ èδ uρß#‹ ÏÜ ¯=9 $#ç Î7 sƒ ø: ١٢٦،٣١٢،٤٣٩...............................)........١٤(א⟩ #$
® uθ èδ uρß#‹ Ïܯ=9$#çÎ7sƒ ø: ٣٢٥............................................................................)........١٤(א⟩ #$
≅ è% ® $ yϑΡÎ)ÞΟù= Ïè ø9$#y‰ΖÏã«!$# ⟨٣٠٩......................................................................).........٢٦(א
®y7ΡÎ)uρ4’n?yè s9@,è= äz5ΟŠ Ïàtã⟨٢٣١.........................................................................)...٤(א
® ö 4© | ôm r& uρ¨≅ ä.>™ ó© x«# OŠ y‰ tã ⟨٣٢٥....................................................................).٢٨(א
®$ uΖ÷è sùu‘ uρy7 s9x8tø.ÏŒ⟨٢٣١..........................................................................).......٤(א
®!$ ¯ΡÎ)š≈ oΨø‹sÜôã r&trO öθ s3ø9$#⟨٢٣٢،٣٦٩.............................................................)......١(א
®χ Î)š t∞ÏΡ$ x©uθ èδçtIö/F{$#⟨٢٣١..............................................................)........٣(א
®ôM ¬7s?!#y‰tƒ’ Î1r&5=yγ s9¡=s?uρ⟨٢٣٢..................................................................)........١(א
ثانيا األحاديث اآلثار وفهرس
رقم الصفحة الحديث أو األثر
א( ؟ ٢١٨..................................................)א١٦١..........................................................)א(٣٣٨.......................................)א(א( ٢٣٢..............................................................)אא( א ٧٧.............................................)אא( ٢٠.....................................)א١٢٠،٤١٢................................................)א(א( ٣٦٩...............................................................)אא( ١٦٥.................................................)א٣٣٨...............................)א(٣١١........................................................)א(א( ٧٩.....................................................)א٣٣٦..............................................)א(א( ٣١٢...........................................)...א٣١٢،٤١٢........................................)؟()(.........................................................٣٣٦)...(..............................١٦٠،٣١٢
ثالثاالمراجعفهرس المصادر و
األلف
א )١ אא )٢ א א א ،א ، ،٥א
٢٠٠٤، א א ،. ٣( ، א ، א א א א :א
، ،،١٩٧٨،.א א א .א٤( ، א א א א א א ١٤٠٤،.א
א ، א א א ،. א )٥ א א א .א،א )٦ א א١،١٤٠٤א ،
א ، .אא )٧ ،א ،١،١٤٠٦א א ،
. א )٨ א אא ،א א.،.א ،
.،אא )٩ א אאא א
،٢،١٤١٩،:،א א א ،.
١٠( ، א א א :א، ،١،١٤١٢א א א ،.
א )١١ א ، ،.،.،א .א
א )١٢ ،א ،:א א ،١אא١٤٢٥ ، א א ،.
א )١٣ ، א א ،אא א:، א א ،١٤١٥،.א א א ،.
١٤( ، א א ،،.،.א א .אא )١٥ א א א ،א א،א ،١٤٠١,١،אא א א א ،
. א )١٦ אא ،א א א ،١٣٥٦،.א
א ، א .אא )١٧ ، א א א:א א
، ،٣،١٤١٠א א א ،. א )١٨ א א א א ،א א א :א
، א١،١٩٩٩א ، א א ،. ،אא )١٩ ،א:א אא١،١٩٩٨ א ،،. ٢٠( ، א א א א٤،١٤٠٤א ، א א א ، ٢١( ، א א :א
، ،١،١٤١٠א א א ،.
باءال א )٢٢ ،א א א.،.א ،
، .אא )٢٣ א א א א ،.،.،א .،א
א )٢٤ ، א א א ،.،.א، א .א
א )٢٥ א א ،א ،.،٤אא א ، א .א
א )٢٦ א ،א אא א١٤١٩،א ،.
٢٧( ، א א ،א:אא١،١٣٩٢ ، א ،. א )٢٨ א١،١٤٠٥،،א ،
، ، .א التاء
א )٢٩ ،א.א
، א א١٤٠٧א א ،. ٣٠( ، א א ، א א :א
، א.،.א א א ،. ،א )٣١ א ،٥،١٩٨٤א א א ،
. ٣٢( ، א א א א :א
، ،١،١٩٨٧א א א א ،. א )٣٣ ،א א א.،.א א ،
، .א٣٤( ، ،٢،١٩٨٠א א א א א א ،
. א )٣٥ א١،١٩٩٨،א ، א ،. ،א )٣٦ ،.،.א א א א ،
.
א )٣٧ א א א א ،، א:، א ،١٩٩٥،.א א א ،.
٣٨( ، א א א١٩٩٦،.א ، א א א ،. ٣٩( ، א א א א ،:א א א
א.،.، א ،. א )٤٠ ، א א ،אא
א.،. ، א א ،. א )٤١ ،א :א
، א١٣٩٣،.א ،، .אא )٤٢ ، א א א אא ،א
:، ،١،١٤٠٣א א ،. ٤٣( ، א א א א א .א
،.، א .א٤٤( ، א א אא א،٣،١٤٠٤،א א א א ،. א )٤٥ א א ،א :א
، א١،١٤١٣א א א ،. ٤٦( ، א א ، ٢،١٤١٤،א:א
א، ، .א٤٧( ، א א א א.،١א א ،
، .א٤٨( ، א ،١،١٤٠٥א א א א ،. א:،אאא )٤٩
، ،١،١٤٢٢א א א א ،. ٥٠( ، ،.،.א א א ،. ،:،א )٥١ ،١،١٤١٨א א א ، .א
א )٥٢ א ،א א א א١،١٤٢١א א ،، .א
٥٣( ، א א א א:،، ،١٤٢٧،.א א א ،.
٥٤( ، א ، .:א،.א،١،٢٠٠٥، א א ،.
א )٥٥ ،،...א א١،٢٠٠٦א א ،א ، .א
٥٦( ، א א،٨،١٤٢٣א .،אאא )٥٧ ،١،١٢٤٧،א א ،
. א )٥٨ א א א א ،א א א
:، א ،١٤١٨،.א א א א ،. א )٥٩ ،א א ، א ، א ، א
.،.، א א ،. ٦٠( ، א א א ،،٢،١٤٠٥א א .א٦١( ، ، א א١،١٣٩٢א א ،،
. א )٦٢ ، א א א א ، א א א
،١،١٣٩٨، א א ،. א )٦٣ א א .אא )٦٤ אא ،،.،١٩٤٦، ،.
الجيم
٦٥( ، א١٤٠٥،.،אא ،
، .א
٦٦( ، ، .،.،.א٦٧( ، א א א א א.،.א ،
א ، .אא )٦٨ ،:،א ١٤٠٣،.א
א، ، .אא )٦٩ א.א ،.،٢،א א א ،. א )٧٠ א אא אא
،א ،:א ،٢،١٤٠٧א א א ، .אא )٧١ א א ،،א א :א
، ،،.،.א .א الخاء
٧٢( ، א ١٣٩٨،.،א.:אא ، א א ،.
٧٣( ، ، ، א א א א،١،١٤٠٦، א א ،.
الدال א )٧٤ אאא א ،، א ،.،٢א א א ، .אא )٧٥ א ، א א אא א.،١،א ، .א،אא )٧٦ א אא א א א، א א٢،١٩٩٦،א א ،، .אא )٧٧ א א ،א א ،١٩٩٣،.א א א ،
.
א )٧٨ ،א א ،:א אא.،. ، א א ،. א )٧٩ א א"א א א٢،١٤٠٨"א ،
א ، א א .אאא )٨٠ ، א א :א
،١،١٤٢١، א א א ،.
الذال אא )٨١ ،١.א:،א
א١٤١٠ ،، א .א
الراء٨٢( ، א:א
، ،١،١٤٠٧א א א ،. א )٨٣ אא ،٢،١٤١٦،אא:،א
א ، א א .א السين
،א )٨٤ א :א، ،٩،١٤١٣א א ،.
א )٨٥ ،א א ،١٤٠٠،.א א א ،. الشين
٨٦( ، א א א א א א
:.، א١٤٠٢،.א א ،.
א٢،١٤٠٣،א،אא )٨٧ .א٨٨( ، א א ، א ،:א
א١،١٤٢٢ ، א ،. ٨٩( ، א ، א ،:א ،٣א
١٤٠٦، א א ،. ٩٠( ، א א א:א
،١،١٤١٠، א א א ،. א، )٩١ ،٣،١٤٢٢،א א א ،. ،א )٩٢ א א ،،١،١٤٠٩א א א .א٩٣( ، א א א א א א ١٤٢٣،.א
א א א א:، א א .א الصاد
٩٤( ، א ،:א ، א،١٩٨١،.א، .א
،אא )٩٥ ،.:א٣،١٤٠٧، א א ،. ٩٦( ، א א א:א
، ،.،.א א א א א ،. א )٩٧ א א .١،١٤٢٧،אא )٩٨ א א א א אאא
א ،:،א א א٣،١٤١٨א ،א ، .א
الضاد
٩٩( ، א ،:א א١،١٤٠٤، א א א ،.
١٠٠( ، א א ،:א א א١،١٤٠٦א ،
א .،א
الطاء١٠١( ، א.:א
، ،١،١٤٠٧א א ،.١٠٢( ، א א ،:א ،١א
א١٤١٧ א א، ،.
العين١٠٣( ، א א א:א א
، א ،،١،١٤٠٨א .א١٠٤( ، א ،:א א א١،١٩٧٨א ،
، .אא )١٠٥ א א אא ، א א
א٢،١٤١٢، א א א א א، ،. ١٠٦( ، א א א א א:א
،١،١٤٠٠،א א א ،. א )١٠٧ ،א א א
א١٤٠٣،"א" ، א א، ،. ١٠٨( ، א ، א א א א ،.א
א١٩٨٦ א، אא ،. א )١٠٩ א א א ، א א א:א
א١،١٤٠٧، א ،، .א
אא )١١٠ א א א אאא ،.،.،א، א א ،.
الغين
א )١١١ ،א ،١،١٩٨٨א،.
الفاء
א )١١٢ ،א א .،:אא.، א ،،. אא )١١٣ ، א א
، ،:א א ،.،.א א א ،. ،אא )١١٤ א ، א א ،١،٢٠٠٦א
אא.،א–א א .א١١٥( ، א ، ،١٤٠٤،.א א א א ،
. ١١٦( ، ،א ،٤،١٤٢٢א
، א א .אא )١١٧ א ،א א ، א א ،٢،١٤٢٥א
، א א .א١١٨( ، א א ، א א א א א
، א.،.א ، א .אא )١١٩ ،.אא א א ، ،٥א
١٤٢٤، א א ، ١٢٠( ، א א ،١،١٤٢٠א א ،
.
١٢١( ، א א א א א٣،١٤١٦א ،، .א١٢٢( ، א א ،١٣٩٨،.א א א ،
. ١٢٣( ، א א א א :א
، א٢،١٣٩٨א ،−א، א .א١٢٤( ، א א ،א אא١،٢٠٠٠ ،א، .א،א )١٢٥ א ،.:א ،.א
א١٩٧٢ א ،.
القافא )١٢٦ אא א א ،،
א١٤،٢٠٠٥ ، א א ،. ١٢٧( ، א א ،١،א:א
١٤٢١، א א ،. ١٢٨( ، א ، א٢٠٠١،.א א א ،. א )١٢٩ ،א א ،אאא،١،١٤٢١ ، .אא )١٣٠ ،א א:א
، א١،١٤٠٤א ، א א ،. א )١٣١ א א ،٢،١٤٠٥،:،א
، .א الكاف
١٣٢( ، א א ،א א א :א،א ،٢،١٤١٥א א א א ،. א )١٣٣ ، א ،א :א
، ،٣،١٤٠٩א א א ،. א )١٣٤ ،א א :א،א א.،٢א ،. א )١٣٥ אא א ، א א ،אא.،.، א א א א ،. א )١٣٦ א א א א א
، ،١٤١٩،.،:א א ،. א )١٣٧ אא ، ،א.א ،.א
א١٩٩٠ ، א א ،.
الالمאא )١٣٨ אאא
، ،١٤٠٠،.א א ،. א )١٣٩ אא א ،
، ،.،.א א א ،. ١٤٠( ، א ،.،١א א ،. ١٤١( ، א ، א ،.،٣א
א אא ،. א٣،٢٠٠٣،אא )١٤٢ ، ،. ١٤٣( ، א ؟ א ،١،٢٠٠٣א א א ،.
الميم
אא )١٤٤ א:،א، א.،٢א ،.
א )١٤٥ ،)א(אאא ،א ،.،.א א א א ،،
،:،א )١٤٦ ،٧،١٤٠٢א، א א .א
א )١٤٧ ،א א١٤١٣،.א א ،אא ،. ،אא )١٤٨ ،.،.א
،. א )١٤٩ אא א ، א א،.:،א ،١،١٤١٥א א ، ،١،:،א )١٥٠
١٤١٠، א ، א א א ،١،٣٥٧. א )١٥١ א ،א א ،١،٢٠٠٦، א א ، ١٥٢( ، א א א א ،:א .א
א١٤١٥، ، א א ،. ١٥٣( ، א א א ،.،.א א א ،. א )١٥٤ ،א א א ،٢،.، א א ،
. ١٥٥( ، א א א א א א
، ،..א א א ،. ،אא )١٥٦ א:א،١٤١٦،.،א א א ،. א )١٥٧ אא ،א
، א ،:א א ،١،١٤٠٧א א א א ،.
אא )١٥٨ א ،א :א،٤،١٤١٥، א א ،.
١٥٩( ، א א א א ،١א١٤٠٩، א א א ،.
א )١٦٠ אא ،א א א ،١א١٣٥٨، א ،.
١٦١( ، א א ، א א א :א.،١،١٤٠٦،. א )١٦٢ א א א ،:،א ١،١٤١٧א
، א א ،. א )١٦٣ ، ،)(،١،
א١٤٢٦ ، א א ،. ١٦٤( ، א ، א ،،٣،١٤٢٦א א א
. ١٦٥( ، ،א א ،.،.א
. ،א )١٦٦ א١،١٩٨٤א א ،
، א .אא )١٦٧ ، א א אא ،א א
א١،٢٠٠٣ ، א א ،. א )١٦٨ א א ،א א א:א
،١،١٩٩٥، א א א ،.
النون ١٦٩( ، א א א ،א א.:א
، א ،١،١٤٠٦א א א א ،. ١٧٠( ، א א א א א א
.،.، א א א א ،.
א )١٧١ אא ،א א א ،٥،א١٩٧١ א ،،.
א )١٧٢ א א ،א א א ،٤،א١٩٦٩ א ،،.
א )١٧٣ א ،١،٢٠٠٥،א א .א،١٧٤( ، א א א א ،:א ،١א
א١٤١٨ ، א ،. ١٧٥( ، א א ،.،.א
א .אא١٧٦( ، א אא א ،١،١٤٠٥،א
א ،א .א
الهاءא )١٧٧ ،א א א א א ،١،١٤٢٥א
אא א א ، .א
الواوא )١٧٨ א ،א ،:א .א
،١٤٢٠، א א א ،. אא )١٧٩ ، ،١،١٣٩٩،א
،. ١٨٠( ، א ، א א א.،.א ،
א א א ، .אא )١٨١ א ، א א
، ،.،.، א א ،.
الياء
א.،٢،א )١٨٢ א، ، .אא )١٨٣ ،א ، ، ،
١،١٤١٥، א א א ، א א ،. ١٨٤( ، ، א א א ،.،.א
א .אאא )١٨٥ א א א א،א١،٢٠٠٦،א א א א א ،. א١٢،١٦٩٧،א )١٨٦ ، א א ،. א )١٨٧ א אא א
א١،٢٠٠١، ، א א א ،.
رابعا
فهرس الموضوعات
الموضوع الصفحة ٣................................................................................................א
א ٢٠..........................................................................................אא"א א ٢٠......................................".........א
א א ٢٣..................................................................א٢٣......................................................אא:
א א ٢٣................................................א٢٤...................................................................א
א א א ٢٧........................................אא ٣٠........................................................א
٣١..............................................................א:٣٢..............................................א
א א ٣٣..............................................אא א א ..........א
...................................................................٣٣٣٤.........................................................א
א א א ...........א٣٥...................................................................א
א א ٣٥..............................................א٣٦.................................א
א "א א: אא ٣٩١٣٠.....................".א
..............................................................................٣٩٤٢.........................................................א:٤٣............................................................א:
א ٤٣.......................................................אא ٤٥...…..…………………………...……א:א
....................................................................٤٥
.....................................................٤٦ ٤٧....................................................אא
א א ٤٩...........................................אא א א ٤٩.......................................א
אא א ٥٠...................................אאא א ..................א
٥١................................................................אא ٦٠.........................................................א:א
٦٢............................................................אא א ٦٤................................................א
٦٥.......................................................א.....................................................................٦٦
א ٦٧............................................אא ٦٩..............................................א
٧٠................"...................................א"אא א א ٧١............................................אא א ٧٢.............................................א
אא: א .................אא א א ٧٢.....................א
א: א א ...........................אא ٨٢.................................................א
א א:א ٨٦..........................................................א...............................................٨٩
א א ٩٣.....................................................אא א ٩٥...................................................א
א: א ٩٥...............................א٩٦......................................א
:...........................................٩٩١٠٠.....................................א
א ١٠٠................................אא א ١٠٣.......................................................א:א١٠٣.................................................................א
١٠٤..................................................אא ١٠٥..................................................אא ١٠٦...................................................א١٠٦......................................א:אא: ١٠٧......................א١٠٨.....................................א:
א ١٠٨..................................אאא:א א א א ١٠٩.......אא
١٠٩..................................................א"א"١١٢...........................".........א"א:....................................١١٢١١٢.........................................א::......................................١١٣
.......................................................١١٤א א ١١٤............אא
א "א א: א ١٣١٢٤٦................."........................א
א א:א א א(א ١٣٣)...............אא א:א א א ١٣٤...............אאא: ١٣٤........................................................אא: אא ١٣٥.......................................אא: א א ١٣٨....................................אא:א א א א ١٣٩..........................א
א)١ א א ١٤٠......................................אא)٢ א א ١٤١..............................................אא)٣ א ١٤٣................................................א
١٤٣..................................................א١٤٣................................................א:١٤٣.......................................א:
א א ١٤٣......................................אאא: א ١٤٤..................................א
א ١٤٥...................................א١٤٧.......................אא ١٤٨...............................א١٤٩........................א١٤٩........................א
א א א ١٤٩..........................אא ١٥٢...............................אאא ١٥٢...........................................א
١٥٣....................................................אא ١٥٣..........................................א
١٥٣....................................................אא ١٥٤..........................................א
١٥٤....................................................א
א א ١٥٥..........................................א١٥٥....................................................אאא א א א ...........אא ١٥٩....."...................א"א
א ١٥٩.............................................אא ١٦٠............................................א
١٦٠...........................................אא)٤ א ١٦٢..............................................אא א:א א א ...............א١٦٤.............................................................אא/١ ١٦٥.................................אא/٢ ١٦٦...................................א١٦٨..................................................א/٣١٦٨..............................אא/٤א א:א א א ١٧٠...........אא ١٧٠...........................................................א
؟: א ١٧٣............................א١٧٦............................................................א؟: א ١٧٨.............................א
١٧٨................................א١א٢ ١٨١...........................אא٣ ١٨٢.................................א
א א א:א א א א ....................אא ١٨٦............................................................א
١٨٧..............................................א:١٨٩....................................א:א: א א א א ................א
א ١٨٩.......................................אא א:א א ١٩٤...................................א
א ١٩٤..........................................א:אא א אא ١٩٥...........................א
א א ١٩٦........................................א١٩٦.......................................א:١٩٨..........................א:א: ١٩٩..........................א
א ٢٠٢............................................א:אא ٢٠٣..............................א
א ٢٠٧..........................................:אא ٢١٠..................................א
٢١١.......א::........٢١٢א: א ............א٢١٢...........................................א٢١٢...........א:א
٢١٣....................................אא א ٢١٦...............................................:א
א א א א ٢١٧..................אא א:א א א א ٢٢٣..................................א٢٢٥................................................................א
א א א ٢٢٦.........................................א٢٢٧........................א:א: א א ٢٣٣..............................אאא: ٢٣٨.....................................א
.........................................................٢٣٨
٢٤٠......................................................אא א:א א ٢٤٧......................אאא
א .........................אאא:א٢٤٩...........................................................................א
א א:א א .....................אא٢٥٥...................................................................א
א א:א א א א ٢٦٣........א٢٦٦................................................א:٢٦٦................................................א:٢٦٧.................................................א:٢٦٨...............................................א:א
אא ٢٦٨...........................אא א ٢٦٩............................א
٢٦٩.............................................א:א: ٢٧٠..................................א
א ..................א:אא ٢٧١...........................................א
א א א:א א א ٢٨٢...........א٢٨٢..................................................א)١א)٢ א א א ٢٨٢...........אא)٣ ............................................א
٢٨٣........................................................אא)٤ א ٢٨٣.............................א٢٨٤..............................................א)٥א)٦ ٢٨٤.................................................אא)٧ ٢٨٤........................................א٢٨٥.........................................א)٨
א א:א ٢٨٦..........................................א٢٨٦.....................................................א:٢٨٧........................................................א:٢٨٨.....................................................א:א:א א ٢٩٠.............................................א
٢٩١......................................................א:א ٢٩١........................................אא א א ٢٩١............"...א"א
א ٢٩٢......................................................א..........................................٢٩٣...................................................٢٩٣
.................................................٢٩٣..................................................٢٩٤٢٩٤.................................................א
................................................٢٩٤א ٢٩٥...........................................אא ٢٩٥............................................אא ٢٩٥...........................................אא ٢٩٦...........................................א
א ٢٩٦.....................................................א٢٩٦..............................................א
٢٩٦..................................................א٢٩٧................................................א٢٩٧................................................א
٣٠١......................................................א:א ٣٠١.................................................א
א ٣٠٤................................................................................א
א א"א א א ٣٠٨٣٢٧............................."אא א:א א ٣٠٩......................................................א
א: א ٣٠٩............................................אא: א ٣١١.............................................אא: א ٣١٢........................א٣١٢.......................................................א:٣١٣........................................................א:א: ٣١٣...............................................א
א א:א ٣١٥......................................................א٣١٥..............................................א)١א)٢ ٣١٥.....................................................אא)٣ ٣١٦......................................................א
א:אא א א א א א ٣١٧.............אא א א:א א ٣١٩........................................אא א:א א א ٣٢٤............אא ٣٢٧...............................................................................א
א א:א א א א ٣٢٨٤٤٩........................אא א:א אאא ٣٣٠.......................א
............................................................................٣٣٠א א:א א א א ٣٣٣....................א
א)١ א ٣٣٣......................א٣٣٤..........................................א)٢٣٣٥................................................א)٣
א א:א א א ٣٤٠.................א٣٤٠............................................א:
א ٣٤٠..................................א.............................................٣٤١
:..............٣٤٢...........................................٣٤٣
٣٤٤.................אא א א א ٣٤٥..........א
א: א א ٣٤٧.................אא: ٣٤٨.........................................א
..............................................٣٤٩א א א ٣٤٩..............א
٣٥١...............................................א..............................................٣٥٣
א: א ٣٥٤..................אא: ٣٥٥.............................א٣٥٦.........................א:٣٥٧...........................................א:
.......................................٣٥٨٣٥٨......................אא א ٣٦١..................................א
א א ٣٦٣................א٣٦٣..................א:...................א:
א א ٣٦٥........................אא:א א ٣٦٦..........................................א
..............................................٣٦٨................................................٣٧٠
א א א ٣٧٢.......................אא ٣٧٤........................א
א: א ٣٧٥......א
א: ٣٧٦................אא א ٣٧٨.....................................א
:....................................٣٨٢:......................................٣٨٣
א א ٣٨٨.................א٣٨٩..............................א:
א ٣٨٩....................אא א ٣٩١.....א
א א:א א א א ٣٩٣.............אא: ٣٩٣..............................................א
א א ٣٩٣.......................................אא א ٣٩٤............................................א
א א א ٤٠٠..................................אא א א ٤٠٤...............................א
א א א א .............אא א א ٤١٠............................א
א ٤١٠......................................אא ٤١١.....................................אא ٤١١......................................א
אא: ٤١٢.................................אא א:א אא א ٤١٩....................א
א: ٤١٩..................................................א٤١٩....................................................א
א א א א ٤١٩................................א٤٢٠...............................א:٤٢٢................................א:٤٢٤......................................א:
٤٢٥..................................................א:٤٢٥....................................................א
א א א ٤٢٥.................................א٤٢٥...............................א:٤٢٦................................א:٤٢٦.....................................א:
٤٢٧.................................................א:٤٢٧....................................................א
אא: ٤٢٧..............אא ٤٢٧...........................................אא ٤٢٨..........................................אא ٤٣٠..........................................א
٤٣١....................................א:٤٣٢..................................................א:א٤٣٢....................................................א
א א ٤٣٢...........................אאא: א ٤٣٢............א٤٣٦................................א:٤٣٩......................................א:
٤٤٢...............................................א:٤٤٢....................................................א
א ٤٤٢............................................א٤٤٢...............................א:٤٤٢...............................א:
٤٤٤............................................א:٤٤٤...................................................א
א ٤٤٤..............................................א
אא ٤٤٥.................אא ٤٤٧..............................................................................א
٤٥٠...........................................................................................א٤٥٢..........................................................................................א
א: ٤٥٣..................................................................אא: ٤٦٣..............................................................אא: א ٤٦٤................................................................א ٤٨٠.....................................................................א:א
