Upload
others
View
5
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Palais de KIGOBE, B.P. 120. BUJUMBURA. Tél. 22 23 81 37 - 22 23 37 06 - FAX: 22 23 36 40, Site web: www.assemblee.bi
N° 24
23 munyonyo 2010
SOMA KU RUPAPURO RWA 3
SOMA KU RUPAPURO RWA 10
SOMA KU RUPAPURO RWA 2
SOMA KU RUPAPURO RWA 5
LIRE EN PAGE 11
SOMA KU RUPAPURO RWA 2 SOMA KU RUPAPURO RWA 9
Umushingamateka
Mohamed
RUKARA
Khalfan
niwe yaraye
atorewe kuba
Umuhuza
w'Abarundi
na Leta
Inama Nshingamateka yaraye yujuje igitigiri c'abaserukira Uburundi mu Nama Nshingamateka ya Afrika y'Ubuseruko
Ni bande bari mu mabanga makuru makuru
mu rwego w'Inama Nshingamateka
Ibibazo vyunganiwe vyabajijweabagize Leta
Abarongoye Inama Nshingamateka barifatanije
n'abenegihugu mu bikorwa rusangi vyo ku minsi ya 6
Inama yo guhanahana ivyiyumviro ku bakenyezi b'abashingamateka, abakenguzamateka n'abashikiranganji bo mu kiringo c'ubu n'igiheruka
Gukarihiriza ubwenge Abashingamateka n'Abakenguzamateka ubumenyi bwo kwiga, kunonosora hamwe no kwemeza itegeko rigenga amafaranga Reta ikoresha mu mwaka ni ngirakamaro
Iyugururwa ry'uruganda rwo guhanahana amakuruku nteguro y'itegeko ryo gutunganya amatongo
IKINYAMAKURU GISOHOKA KABIRI MU KWEZI
SOMA KU RUPAPURO RWA 8
SOMA KU RUPAPURO RWA 3
IKIYAGO C’INAMA NSHINGAMATEKA
U m u s h i n g a m a t e k a M o h a m e d RUKARA Khalfan niwe yaraye atorewe kuba Umuhuza w'Abarundi na Leta
Egide Kwizera
IKINYAMAKURU GISOHOKA KABIRI MU KWEZI Urupapuro rwa 2
Umushingamateka Mohamed RUKARA k u g a n i r a n ' a b a k u r u b ' i m i g a m b w e
Khalfan niwe yatowe ngo abe Umuhuza bakomokamwo isanzwe kandi iserukiwe mu
w'Abarundi na Leta yongere arongore urwo Nama Nshingamateka kugira ngo baze
rwego ubwa mbere mu kiringo c'imyaka babashigikire mu gihe c'uguhiganwa mu majwi
itandatu. Umushingamateka Mohamed bizobera mu Nama Nshingamateka. Abo
RUKARA yari asanzwe asasa mu Nama batanu bahiganirwa ico kibanza bamaze
Nshingamateka y'Uburundi yatorewe ico kuvugana n'abo bakuru b'imigambwe bane
gikorwa co kuba Umuhuza w'Abarundi muri bo baciye bahitamwo kutabandanya
kw'igenekerezo rya 12 Munyonyo 2010 mu guhiganirwa ico kibanza, haca hasigara
Nama Nshingamateka. Igikorwa co gutora uyo u m u n t u u m w e n a w e a k a b a y a r i
Muhuza cabaye abashingamateka bakomoka umushingamateka Mohamed RUKARA
mu mugambwe w'Abadasigana UPRONA K h a l f a n . N ' u b w o i m p a r i z a r i m w o ,
hamwe n'abashingamateka baserukira abashingamateka bose barumvikana ko
ubwoko bw'Abatwa bakinjuye, inyuma y'impari gushika aho amategeko yakwirikijwe.
zaturutse ku kutumvikana hagati yabo no Ku bijanye n'uko uyo Mushingamateka yitoza
n'abandi bashingamateka bakomoka mu yindi muri ico kibanza afise aho yegamiye mu vya
migambwe isanzwe iserukiwe mu Nama politike kandi atari uko vyategerezwa kuba,
Nshingamateka ku vyerekeranye n'uko uyo inyishu yatanzwe yabaye ko abatanze
m u s h i n g a m a t e k a a k w i j e i b i s a b w a ibisabwa kugira ngo bazotorwe muri ico
n'amategeko kugira ngo arekurirwe kurongora kibanza bose bari bafise imigambwe
urwo rwego. bakomokamwo, uhereye mu mugambwe
Abashingamateka bakomoka mu mugambwe w'abadasigana UPRONA hamwe n'abandi
UPRONA ngo babona yuko umushingamateka bakomoka mu mugambwe Sahwanya-
Mohamed RUKARA afise aho yegamiye cane FRODEBU. Ikindi naco cavuzwe ni uko
mu vya politike kubera asanzwe ari bitoroshe mu Burundi kuronka umuntu ataho
umunywanyi wo mu rwego rwo hejuru mu yegamiye mu vya politike kuko n'abiyita ko bari
mugambwe CNDD-FDD, ikindi naco bakipfuza mu mashirahamwe adaharanira inyungu za
yuko abitoza muri ico kibanza botegerezwa politike hamwe hamwe usanga bafise
kuba benshi hanyuma abashingamateka imigambwe bakomokamwo. Haciye hasabwa
bakihitiramwo uwo babona abikwiriye kurusha yuko uyo yitoje muri ico kibanza yoronswa
abandi. akanya ko gukora bakamushimira canke
Hamaze kwihwezwa amategeko yose bakamugayira kuvyo akoze.
ategekanya ishirwaho ry'urwo rwego A b a s h i n g a m a t e k a b a t a s h i m a k o
rw'Umuhuza w'Abarundi na Leta, uhereye umushingamateka Mohamed RUKARA
kw'Ibwirizwa Nshingiro ku gice caryo c'icenda Khalfan yitoza kuri ico kibanza babonye ko
ku ngingo y'237 gushika ku ngingo y'239 b a d a s h o b o y e k u r o n k a i v y i y u m v i r o
hamwe n'Itegeko ntunganyabikorwa mu Nama v y o k w e m e z a a b o b a n d i k o u y o
Nsh ingamateka , Umukuru w ' Inama Mushingamateka adakwi je ib isabwa
Nshingamateka yarashikirije ukungene n'amategeko kugira ngo yitoze kuri ico kibanza
vyagenze kugira ngo hasigare umuntu umwe baciye bashima gukura meza. Ico naco
yitoza muri ico kibanza akomoka kandi mu nticabujije yuko ibikorwa bibandanya kuko
mugambwe CNDD-FDD. igitigiri gisabwa n'amategeko kugira ngo
Mu ntango ya vyose, Ibiro vy'Inama ibikorwa bibandanye cari gikwiye. Uwo yitoje
Nshingamateka vyaratanze itangazo ku muri ico kibanza yategerezwa gutorwa na ¾
maradiyo no mu binyamakuru hanyuma vy'abagize Inama Nshingamateka, ni ukuvuga
abatanze ibisabwa kugira ngo bahiganirwe ico abashingamateka 80, uwo yitoje nawe akaba
kibanza babaye 17. Kubera amategeko yaronse amajwi 84 kuri 84 y'abatoye.
yemerera Ibiro vy'Inama Nshingamateka Inyuma y'ayo matora yo mu mwiherero
guhitamwo abarusha abandi ububangutsi yakwirikije ibisabwa n'amategeko, izina ry'uyo
n'ubushobozi bwo kurangura ico gikorwa, mushingamateka Mohamed RUKARA Khalfan
abari muri ivyo Biro bumvikanye ko hasigara ryararungitswe mu Nama Nkenguzamateka
abahiganirwa ico kibanza bashika kuri batanu kugira ngo n'ayo iryemeze ku bice
kandi bose babishoboye. Intambwe igira n'imiburiburi 2/3 vy'abakenguzamateka
kabiri yabaye iyo uko abo batanu bagenda bagize urwo rwego.
Inama Nshingamateka yaraye yujuje igitigiri
c'abaserukira Uburundi mu Nama Nshingama-
teka ya Afrika y'Ubuseruko
bashingamateka babiri batorewe guserukira Uburundi mu ANama Nshingamateka y'Ishirahamwe rya Afrika yo mu
Buseruko « EALA » mu mpfunyapyunyo y'icongereza baraye
bakwije igitigiri c'abashingamateka icenda bategekanijwe
n'amategeko. Mu bisanzwe, abashingamateka bahora baserukira
Uburundi muri iyo Nama Nshingamateka bari indwi hakaba hari
habuze babiri. Abo bashingamateka babiri bazoserukira Uburundi
muri iyo Nama Nshingamateka batowe kw'igenekerezo rya 12
Munyonyo 2010. Imbere yo kwerekana urutonde rw'abitoje muri
i v yo b ibanza , Umuku ru w ' I nama Nsh ingama teka ,
Umushingamateka Piyo Ntavyohanyuma yari arongoye ivyo
bikorwa, yabanje kwibutsa abashingamateka ivyari mu
mwumvikano wari wabaye hagati y'imigambwe yari iserukiwe mu
kiringo c'abashingamateka giheruka kurangira mw'itorwa ry'abo
bashingamateka bagiye guserukira Uburundi mu Nama
Nshingamateka ya Afrika yo mu Buseruko.
Umukuru w'Inama Nshingamateka yashikirije yuko abo
bashingamateka baserukira Uburundi bategerezwa gukomoka mu
migambwe yose isanzwe iserukiwe mu Nama Nshingamateka
y'Uburundi kandi ko ata mugambwe n'umwe woshikana ica kabiri
c'abashingamateka baserukira igihugu c'Uburundi. Niho rero
imigambwe yari iserukiwe mu Nama Nshingamateka ico gihe yaca
yumvikana yuko uyo umugambwe CNDD-FDD woca uronswa
abashingamateka bane (4) kw'icenda (9) bategekanijwe,
umugambwe Sahwanya-FRODEBU ukaronswa babiri (2),
u m u g a m b w e w ' A b a d a s i g a n a U p r o n a u k a r o n s w a
umushingamateka umwe (1), umugambwe CNDD witirirwa
umushingamateka Nyangoma ukaronswa intebe imwe (1),
n'umugambwe MRC nawo nyene ukaronswa umushingamateka
umwe (1). Muri uwo mwumvikano, ibiraba ibitsina ntivyari
vyibagiwe, ari naco gituma muri abo bashingamateka icenda
hategerezwa kubamwo n'imiburiburi abashingamateka batatu
b'abakenyezi (1/3), abashingamateka batanu (5) bakaba abahutu,
abashingamateka bane (4) nabo bakava mu bwoko bw'abatutsi.
Muri abo bashingamateka icenda niho hatorwa umushingamateka
Hassan RUKARA akomoka mu bwoko bw'abatutsi mu mugambwe
Sahwanya- FRODEBU ariko akaba atigeze aja gusasa na rimwe
muri iyo Nama Nshingamateka. Harongeye kandi haratorwa
umupfasoni Sabine NTAKARUTIMANA akomoka mu bwoko
bw'abahutu mu mugambwe CNDD-FDD, uwo nawe akaba
yahamagariwe ayandi mabanga atobangikanya no guserukira
Uburundi muri iyo Nama Nshingamateka.
Urutonde rw'abitoje muri ivyo bibanza rero rwaciye rushikirizwa,
narwo rukaba rwari rugizwe n'uwahora ari umushingamateka
Emérence BUCUMI, umupfasoni akomoka mu bwoko bw'abahutu
akaba n'umunywanyi w'umugambwe CNDD-FDD, hamwe
n'umugabo yitwa Yves NSABIMANA, akomoka mu bwoko
bw'abatutsi, umunywanyi w'umugambwe Sahwanya- Frodebu
Nyakuri Iragi rya Ndadaye, ukaba ari umugambwe userukiwe mu
Nama Nshingamateka muri kino kiringo ca 2010-2015.
Urwo rutonde rwakozwe mu ntumbero yo kwubahiriza
umwumvikano hagati y' imigambwe mu gutora abo
bashingamateka. Urwo rutonde rwatowe ku majwi 97 kw'101
ry'abashingamateka bose batoye.
Egide Kwizera
IKIYAGO C’INAMA NSHINGAMATEKA
Bandaniriza ku rupapuro rwa 7
Bandaniriza ku rupapuro rwa 4
L’Honorable Pie Ntavyohanyuma aux travaux communautaires à Buterere
Hon. Pie Ntavyohanyuma Hon. Mo-Mamo Karerwa Hon. François Kabura Hon. Aimé Nkurunziza
Hon. Henri Bukumbanya Hon. Bénigne Rurahinda Hon. Emilien Hakizimana Hon. Ezéchiel Nibigira
Hon. Diomède Ntangamajeri Hon. Norbert Ndihokubwayo Hon. Marceline Bararufise Hon. Pascal Nyabenda
Hon. Poppon Mudugu M. Séverin Ntibatingeso M. Marc Rwabahungu
L’Honorable Mo-Mamo Karerwa aux travaux communautaires à Buraza
Ni bande bari mu mabanga makuru makuru mu rwego w'Inama Nshingamateka
Umukuru w'Inama Nshingamateka yarifatanije n'abenegihugu bo ku Buterere mu bikorwa rusangi
IKINYAMAKURU GISOHOKA KABIRI MU KWEZI Urupapuro rwa 3
k'uko biri mw'Ibwirizwa Nshingiro bitandukanye.Nrya Repub l i ka y 'Uburund i Kug i ra re ro u rwego rw ' I nama
n'Itegeko ngenderwako ry'Inama N s h i n g a m a t e k a r u b a n d a n y e
Nshingamateka, abashingamateka rumenyekana kuruta, aha tukaba
bajejwe amabanga makuru makuru twishuye no kw'ishaka ry'abatari bake
atatu. Nayo ni : mu banywany i bacu, tugomba
- Gutora amategeko ; tubashikirize abari mu mabanga makuru
- Kugenzura ibikorwa vya Leta ; m a k u r u m u r w e g o r w ' I n a m a
- Kwumviriza no guserukira Nshingamateka yashinzwe n'amatora
abenegihugu. y'abashingamateka yo mu mwaka
Abaserukira abenegihugu ku rwego rwo w'2010.
hejuru barangura imir imo yabo
bab i c i sh i j e mu B i ro vy ' I nama Ibiro vy'Inama Nshingamateka
Nshingamateka, mu mirwi y'ibikorwa, Ibiro vy'Inama Nshingamateka bigizwe
imirwi y'abashingamateka yegamiye n'Umukuru w'Inama Nshingamateka,
im igambwe ishashe mu Nama hamwe n'ivyegera vyiwe bibiri, Icegera
Nshingamateka, umurwi ujejwe ca mbere n'Icegera ca kabiri c'Umukuru
kugenzura intwaro n'ubutunzi mu Nama w'Inama Nshingamateka.
Nshingamateka, hamwe n'imirwi ·Umukuru w'Inama Nshingamateka :
ishingwa rimwe na rimwe kugira ngo Umushingamateka Ntavyohanyuma
itohoze ibibazo bimwe bimwe. Muri ayo Piyo
Ni we aserukira Inama Nshingamateka mabanga yose, abashingamateka
ku rwego rwo hejuru, haba muri Leta, mu bashigikirwa n'abakozi batari bake benegihugu no mu makungu. Umukuru
barangurira imirimo yabo mu bisata
u mus iwa gatandatu w'igenekerezo v y a b o k o y a s h i m y e k w i f a t a n y a Krya 23Gitugutu 2010, Umukuru n'abenegihugu bo muri ico gice c'igisagara
w'Inama Nshingamateka, Nyakwubahwa ku twigoro basanzwe bakora mu guteza
Piyo Ntavyohanyuma, yar i fatani je imbere ikomine yabo ya Buterere isanzwe
n'abenegihugu bo ku Buterere, imwe iri mu zikenye amashure, amabarabara
mw'ikomine zigize igisagara ca Bujumbura n'amazi meza.
mu bikorwa rusangi. Ibikorwa vyaranguwe Uretse abengihugu banezerejwe n'uko
uyo musi vyari ivyo guterura amatafari abategetsi bo mu rwego rwo hejuru
hamwe n'amabuye bavyegereza ku bifatanya nabo muri ivyo bikorwa,
kibanza kizokwubakwamwo ishure. abarongoye iyo komine barahimbawe
cane no kubona Umukuru w'Inama
Umukuru w'Inama Nshingamateka yari Nshingamateka yerekana ko abashigikiye
yagiye aherekejwe n'abakozi bo mu Nama mu bikorwa vyabo vy' i terambere.
N s h i n g a m a t e k a , h a m w e Abunguruza abantu ku makinga bari
n'abashingamateka bamwe bamwe. bitavye ivyo bikorwa ari benshi cane bari
Mu kiganiro yahaye abamenyeshamakuru, kumwe n'abagize ishirahamwe ryitwa
Umukuru w'Inama Nshingamateka «Gusukura igisagara ca komine Buterere »
yamenyesheje ariko yishura ku bibazo nabo nyene ntibari batanzwe. Iryo
IKIYAGO C’INAMA NSHINGAMATEKA
Ni bande bari mu mabanga makuru makuru mu rwego w'Inama Nshingamateka
Tharcisse Manirakiza
IKINYAMAKURU GISOHOKA KABIRI MU KWEZI Urupapuro rwa 4
Ibandanya ry’urupapuro rwa 3
w'Inama Nshingamateka niwe ahagarariye n'Ishirahamwe rya Afrika y'ubuseruko: n ' U m u s h i n g a m a t e k a N o r u b e r u t o
i b i k o r w a v y o s e v y ' I b i r o v y ' I n a m a urongowe n'Umushingamateka Nkurunziza Ndihokubwayo.
Nshingamateka, niwe agena abakozi bakuru bo Hambavu y'iyo mirwi yemewe n'amategeko, Aimé;
mu Biro vy'Umuyobozi Mwishikira no mu Biro hariho kandi n'umurwi w'Abashingamateka 2. Umurwi ujejwe amakonte ya Leta n'ibibazo vy'Umunyamabanga mukuru ajejwe intwaro mu batatu baserukira ubwoko bw'Abatwa.vy'Ubutunzi n'Ugutunganya imigambi: Nama Nshingamateka. Niwe arongora itegurwa u r o n g o w e i v y ' i m f a t a k i b a n z a ry'imigambi ngenderwako ijanye n'ibikorwa Umurwi ujejwe kugenzura intwaro n'ubutunzi n'Umushingamateka Bukumbanya Henri;vy'abashingamateka, akongera akarongora Mu Nama Nshingamateka hariho ibiro bijejwe 3. Umurwi ujejwe Intwaro ibereye no Gushira amanama y'abashingamateka bose. Umukuru kugenzura ko ibisata vy'intwaro n'ubutunzi amashirahamwe ya Reta mu minwe w'Inama Nshingamateka niwe ajejwe kandi
birangura neza amabanga bijejwe. Uwo murwi y ' a b i k o r e r a i v y a y o : u r o n g o w e kwubahir iza umutekano mu Nama
ugizwe n'Abashingamateka batatu batowe n'Umushingamateka Rurahinda Bénigne; Nshingamateka. Yasubiye gutorwa muri ayo
n'Inama ya bose. Abo nabo ni Umugenduzi wa 4 . U m u r w i u j e j w e U k w i v u n a a b a n s i mabanga kuwa 20 Myandagaro umwaka
mbere, Umugenduzi wa kabiri n'Umugenduzi wa n'Umutekano: urongowe n'Umushingamateka w'2010.
gatatu.Hakizimana Emilien; ·
5. Umurwi ujejwe Ubutungane n'Ugukingira Icegera ca mbere c'Umukuru w'Inama
Ibiro vy'Umukuru w'Inama Nshingamatekaagateka ka z ina muntu: urongowe Nshingamateka : Umushingamateka
Ivyo Biro bigizwe n'Umuyobozi mwishikira, n'Umushingamateka Nibigira Ezéchiel;Karerwa Mo-Mamo
igisata kijejwe gutegekanya imirimo, abahanuzi 6. Umurwi ujejwe Uburimyi, Ubworozi, Gukingira Icegera ca mbere c'Umukuru w'Inama
bakuru, hamwe n'abahanuzi basanzwe. Abo ibidukikije be n'Iterambere ry'Amakomine : Nshingamateka ni we ategura akongera
bahanuzi bakorera mu bisata bikurikira :urongowe n'Umushingamateka Ntangamajeri agakurikirana imigambi n'ibibazo vyose bijanye
- igisata kijejwe ibibazo vya politike n'imigende-Diomède; na politike, ibijanye no kuvugira urwego
ranire n'izindi Nzego Nshingamateka: 7.Umurwi u je jwe ib ibazo vy ' Imibano, rw'Inama Nshingamateka no kumenyesha
kirongowe na Bavugamenshi Sylvère;Ugu tahukana impunz i , I t e rambe re amakuru, hamwe n'imigenderanire no
- igisata kijejwe intwaro n'amategeko : kirongowe r idakumi ra be no Kurwanya i k i za gu fashanya n ' i z i nd i Nama n ' i nzego
n'umupfasoni Nihazi Léocadie ;r u h o n y a n g a n d a S I D A : u r o n g o w e nshingamateka mpuzamakungu. Umupfasoni
- igisata kijejwe ubutunzi n'imibano : kirongowe n ' U m u s h i n g a m a t e k a N o r u b e r u t o Karerwa Mo-Mamo ari muri ico kibanza kuva
na Simbakwira Jean Berchmans ;Ndihokubwayo; igenekerezo rya 20 Myandagaro umwaka
- igisata kijejwe gutororokanya no kumenyesha 8. Umurwi ujejwe ibibazo vy'Indero, Urwaruka, w'2010.
amakuru: kirongowe na Manirakiza Inkino, Utugenegene, Imico kama be no
Tharcisse;K u m e n y e s h a a m a k u r u : u r o n g o w e Icegera ca kabiri c'Umukuru w'Inama
- igisata kijejwe umutekano: kirongowe na n'Umushingamateka Bararufise Marceline. Nshingamateka : Umushingamateka Kabura
Ndayizeye Rénovat.François
- Igisata kijejwe “protocole” kirongowe na Harashobora kuba mu Nama Nshingamateka Niwe akurikirana ibikorwa vyose bijanye
Ntirampeba Pascal.iyindi mirwi idasanzwe ijejwe kwihweza canke n'amategeko, intwaro, ikoreshwa ry'ikigega
Umuyobozi mwishikira mu Biro vy'Umukuru gutohoza ibibazo bimwe bimwe bijanye n'ibihe c'Inama Nshingamateka hamwe no kugenzura
w'Inama Nshingamateka ni Ntibatingeso bidasanzwe biba bigoye igihugu canke ibisata vy'ubutunzi. Umushingamateka Kabura
Séverin.abenegihuhu.François yatorewe ayo mabanga kuva
igenekerezo rya 20 Myandagaro umwaka Ibiro vy'Umunyamabanga mukuru ajejwe Imirwi ya politike y'Abashingamateka
w'2010.intwaroMu Nama Nshingamateka hari imirwi itatu ya
po l i t i ke y 'Abash ingamateka . Umurw i Ivyo Biro birongowe n'Umunyamabanga Imirwi y'ibikorwa mu Nama Nshingamateka
w'Abashingamateka bakomoka mu mugambwe mukuru, Rwabahungu Mariko. Afadikanije Imirwi y'ibikorwa mu Nama Nshingamateka CNDD-FDD urongowe n'Umushingamateka n'ibisata arongoye, niwe afasha abagize Ibiro ijejwe ibikorwa bibiri bikuru bikuru : igikorwa Nyabenda Pascal, umurwi w'Abashingamateka vy'Inama Nshingamateka n'Abashingamateka kijanye no gutora amategeko be n'ico kugenzura b'umugambwe w'Abadasigana UPRONA mu mirimo yabo ya misi yose. Umunyamabanga ibikorwa vya Leta. urongowe n'Umushingamateka Poppon mukuru ajejwe intwaro ategeka Umuyobozi Mu Nama Nshingamateka, hari imirwi y'ibikorwa Mudugu, hamwe n'umurwi w'Abashingamateka
ajejwe Amategeko, Nkunzimana Théogène, umunani (8) :bakomoka mu mugambwe Sahwanya-Frodebu
1. Umurwi ujejwe ibibazo vya Politike, vy'Intwaro hamwe n'Uwujejwe Intwaro n'Ubutunzi, Nyakuri Iragi rya Ndadaye urongowe
n'Imigenderanire hamwe n'imigenderanire umupfasoni Itangishaka Sylvie.
IKIYAGO C’INAMA NSHINGAMATEKA
Bandaniriza ku rupapuro rwa 6
IKINYAMAKURU GISOHOKA KABIRI MU KWEZI Urupapuro rwa 5
Ibibazo vyunganiwe vyabajijwe abagize LetaKu Mushikiranganji w'Amagara y'Abantu no murango no mw'ijoro ubu ntangorane zifatiye ku itanga amafaranga agera ku miliyoni 150
Kurwanya ikiza ruhonyanganda Sida kurara kw'izamu zikiriho. Abituye abaganga y ' a m a f a r a n g a y ' a m a r u n d i , I s h i r a h a m w e
ntibagitonda imirongo miremire barindiriye ry'Ugufashanya ry'Ingoma y'Ububirigi (CTB ) naryo
Kw' igenekerezo rya 03 Munyonyo 2010, uwubavura aza kuza yacererewe cane, abakozi ritanga imiliyoni 70 y'amafaranga y'Uburundi hamwe
umushikiranganji w'Amagara y'Abantu hamwe no bakukira ubwo bushikiranganji bihatira gukora cane n'ishirahamwe GVC ryatanze intererano ishika ku
Kurwanya ikiza ruhonyanganda Sida, umupfasoni kandi neza kugira ngo barwize umwimbu hanyuma miliyoni 25 z'amarundi.
Sabine Ntakarutimana, yari umutumire w'Inama baronswe agashirukabute kaboneka. Isuku ryari Abashingamateka baramenyesheje ko n'ubwo Leta
Nshingamateka kugira ngo yishure ku bibazo ribuze kwa muganga ubu ryifashe neza. igira utwigoro mu gutanga uburyo mw'irangurwa
vyunganiwe vyerekeye umugambi wo guha Kugira ngo hagenzurwe neza ivyo bikorwa, ry'uyo mugambi ifise kandi ibindi bikorwa vyinshi
udushirukabute tujanye n'umwimbu abakozi bajejwe amakomite ajejwe gukwirikir ana ingene ivyo bikorwa vyihutirwa itegerezwa kurangura, ari naco gituma
amagara y'abantu baronswa ku kwezi ku kwezi. Uwo bigenda yarashinzwe akaba ahurikiyemwo basavye yuko Reta yorondera abandi bagiraneza
mushikiranganji yaciye aboneraho akaryo ko gusaba n'abarongoye abandi mu ntwaro mu ntara gushika ku boyifasha mw'irangurwa ry'uyo mugambi ikongera
abashingamateka ko boshigikira uwo mugambi wa mutumba, abari mu mashirahamwe yigenga, ikagumana imigenderanire myiza n'amashirahamwe
Reta kugira ngo hongerezwe amafaranga atangwa a m a s h i r a h a m w e y ' a b a k e n y e z i , h a m w e asanzwe ayifashe mu mugongo.
mw'ishirwa mu ngiro ry'uyo mugambi mu gihe bazoba n'abaremeshakiyago. Abo bagize ayo makomite Ku bijanye n'uko uyo mugambi woshobora gushirwa
bariko bariga kandi banonosora itegeko rizongenga agenzura ivyo bikorwa birangurwa n'abakozi begukira mu ngiro ku bindi bisata vy'ubuzima bw'igihugu
amafaranga Reta izokoresha mu mwaka uza, ubwo bushikiranganji bama bishikira ku kivi ugashoboka , umush i k i r angan j i Sab ine
yarongeye kandi arasaba yuko abashingamateka bakabaza abitura abakozi, baba abakorera kw'ivuriro Ntakarutimana yishuye yuko yishimikije ivyo yabonye
bofasha mu guhimiriza cane abari mu ntwaro kugira canke ku b i t a ro b i r i mu r i ako ka re re . mu gihugu kibanyi ca RDC, uyo umugambi
ngo uyo mugambi bawugire uwabo ubone kuranguka Abashingamateka barasavye yuko abo bagize iyo warashizwe mu ngiro mu gisata cerekeye indero
neza. migwi yo kugenzura ivyo bikorwa boronswa inyigisho kandi ko yabonye bigenda neza.
Ibibazo abashingamateka bipfuza gutohokerwako ku buhinga bwo kugenzura, kugira ngo ntihabemwo Kubera yuko uyo mugambi uje kworohereza ishirwa
vyari vyerekeranye no kumenya ingene uyo aka mwana wa mama canke ibibaca mu ryahumye. mu ngiro z'ingingo Umukuru w'Igihugu yafashe zo
mugambi utunganijwe, ingene wakiriwe n'abakozi bo Ku kibazo co kumenya niba uyo mugambi uzomara kwakira abavyeyi bibaruka ku buntu hamwe no kuvura
mu bushikiranganji bw'Amagara y'abantu hamwe no igihe kirekire, Umushikiranganji w'Amagara y'abantu abana batarenza imyaka itanu ku buntu kugira ngo
kurwanya ikiza ruhonyanganda Sida, ico uyo no kurwanya ikiza ruhonyanganda Sida yaravyemeye ibitigiri vy'abavyeyi bahitanwa n'imbanyi mu gihe
mugambi wunguye abitura abaganga hamwe yishimikije ishaka rya Reta ryo kwitaho amagara c'ukwibaruka hamwe n'abana bahitanwa n'indwara zo
n'abandi bakozi bo muri ubwo bushikiranganji, y 'abenegihugu. N' ik imeneyamenya ni uko mu bwana bagabanuke, abashingamateka
kumenya yuko uwo mugambi uzorama n'abawufashe amafaranga akoresha mw'iranguka ry'uyo mugambi barashikirije impungenge bafise kubera Abarundi
mu mugongo, ico abashingamateka boterera kugira menshi ava mu kigega ca Reta, amashirahamwe mu migenzo yabo bibaruka abana benshi, ni kuvuga
ngo uyo mugambi urushirizeho gukomera hamwe nayo agaheza agasahiriza ku rugero rubayabaye. yuko imiryango izoca yibaruka gusumba uko yahora.
n'uko uyo mugambi woshoboka ku bindi bisata Ayo mashirahamwe nayo ni nk'umugambi wo Kuri izo mpungenge, uyo mushikiranganji yavuze
vy'ubuzima bw'igihugu. gufashanya w'igihugu c'Ubuswisi, Ikigega c'isi yose, yuko izo ngingo zafashwe mu ntumbero yo gushikira
Ku bijanye n'ingene uyo mugambi wakiriwe n'abakozi Ishirahamwe ry'Abanyaburaya, Ishirahamwe umugambi w'Ikinyampumbi mu bijanye n'iterambere
ba twa rwa mur i ubwo bush i k i r angan j i , ry'Ugufashanya ry'Ingoma y'Ububirigi (CTB), (OMD) ufise intumbero yo kugabanya igitigiri
umushikiranganji Sabine Ntakarutimana yishuye amashirahamwe y'abagiraneza nka Cordaid, TPO, c'abavyeyi bahitanwa n'imbanyi hamwe n'abana
yuko abakozi bo mu bushikiranganji arongoye CNLS, GVC…. bitaba Imana bakivuka kubera kubura aho bakirirwa
bakiriye uyo mugambi neza cane, n'ikimenyamenya Tukiri kuri iyo mfashanyo itangwa n'amashirahamwe h a k w i j e i b i s a b w a n ' a m a t e g e k o h a m w e
akaba ari uko ihagarikwa ry'akazi ryari ryigize mu ntumbero yo kurangura uyo mugambi, n'abanonosoye ubwo buhinga.
akayoberabahinga muri ubwo bushikiranganji mu twobamenyesha ko mu kwezi kwa Munyonyo, mu Yaciye abandanya avuga yuko imbere yuko izo
mwaka w'2008 ubu risigaye ari umugani. Abakozi bo gihe Reta yatanze amafaranga y'Uburundi agera kuri ngingo zisanzwe zishimwa n'abenegihugu zifatwa,
muri ubwo bushikiranganji ntibacidodomba ku bijanye 1.173.214.540, ishirahamwe Cordaid ryatanze abakenyezi bageze mu gihe c'ukwibaruka bahitanwa
n'umushahara kuko utwo dushirukabute dutuma amafaranga agera ku miliyoni 200 y'amahera n'imbanyi bibungenze bari umurengera. N'ubwo ubu
umushahara wisununura. Muri kino gihe amavuriro y'amarundi, T.P.O nayo itanga intererano ishika ku igihugu kitarashika ku gitigiri gishimishije
hamwe n'ibitaro bikaba bikora umwanya wose, ku miliyoni 50 y'amafaranga y'amarundi, CNLS nayo c'abakenyezi bibarukira kwa muganga, abahitanwa
IKIYAGO C’INAMA NSHINGAMATEKA
Ibandanya ry’urupapuro rwa 5
Bandaniriza ku rupapuro rwa 7
IKINYAMAKURU GISOHOKA KABIRI MU KWEZI Urupapuro rwa 6
Ibibazo vyunganiwe vyabajijwe abagize Letan'imbanyi baragabanutse cane. Ariko kandi, Reta - Igikorwa co gushira abanyeshure mu bisata yisumbuye, umunyeshure yasavye igisata kiri kuri iryo
irafise ikindi gikorwa cihutirwa co kugwanya igwirirana binyuranye vy'igece ca kabiri c'amashure shure aca agumizwa aho nyene kugira ico gisata
ry'abantu, ari na co gituma uburyo butari buke yisumbuye; ntikizohave kibura abacigamwo ngo cugare.
bukoreshwa mu mugambi w'irondoka rijanye - Isubizwa mw'ishure ry'abayahagaritse ku mvo Ku kibazo kijanye n'ingene igikorwa co gusubiza mu
n'amagara meza mu bushikirangaji bujejwe amagara zitandukanye; mashure abari barahagaritse bivuye ku mvo
y'abantu. - Itangwa ry'akazi ku bigisha bashasha no guhindurira zitandukanye, umushikiranganji w'Amashure
Ibibazo vyinshi binyuranye vyarabajijwe, Inama akazi ababisavye; y'Intango, Ayisumbuye, Inyigisho z'Imyuga no
Nshingamateka yongera iragira ivyo isavye Reta - Gukwiragiza abigisha aho batari bakuwe ahari Kwigisha abagize Gusoma no Kwandika yishuye ko
kugira ngo uyo mugambi urushirize kugenda neza, benshi; ababa bahagaritse amashure bari mu mirwi
uyo mugambi ukaba watanguriye mu ntara za Ngozi, - Ku vyoba binugwanugwa ko mu bushikiranganji itandukanye, hari abaheba kubera indwara, ubukene,
Makamba, Cankuzo na Bubanza mu mwaka w'2007. bw'indero hoba hari ingendo yo kurya ibiturire cane ingorane zitabavuyeko, uguhunga canke abari bagiye
Mu kwezi kwa Ndamukiza umwaka w'2010, uwo cane mu gutanga “mutation” na “affectation” ; mu mirwi irwana. N'aho ata mategeko yanditse ahari
mugambi waciye ushika mu gihugu cose. Ubu - Indinganizo nshasha y'inyigisho mu mashure, yo kwisunga mu gukora ico gikorwa, yaramenyesheje
ubushikiranganji bujejwe amagara y'abantu no hisunzwe ko Uburundi buri mw'Ishirahamwe ko hariho umurwi ugizwe n'abantu umunani bajejwe
kurwanya ikiza ruhonyanganda Sida bukaba buriko ry'ibihugu vya Afrika y'Ubuseruko; gutunganiriza abo babisavye, mu gusaba naho
burihweza ingene abakozi babwo bakorera mu ntwaro - Intererano y'Inama Nshingamateka kugira bakaba bandika ikete. Ku bahungutse n'abahora mu
muri ubwo bushikiranganji nabo boronswa utwo amabanga yo muri ubwo bushikiranganji arngurwe mirwi irwana, berekana impapuro zivyemeza, co
dushirukabute. ata nkomanzi. kimwe n'abahora barwaye. Nayo ku bijanye
Egide Kwizera Ku bijanye no gushira abanyeshure bahejeje umwaka n'abubatse bipfuza gusubira mu mashure ya Leta
w'icumi mu bisata bitandukanye vy'igice ca kabiri yaravuze ko amategeko atabibarekurira.
Ku mushikiranganji w'Amashure y'Intango c'amashure yisumbuye gitungani jwe, uwo Ku bijanye n'iringanizwa ry'itangwa ry'akazi ku bigisha
n'Ayisumbuye, Inyigisho z'Imyuga no Kwigisha Mushikiranganji yabanje kwibutsa ko mu bihe bashasha no guhindurira abahora bigisha (mutation),
abakuze gusoma no kwandika bisanzwe, ico gikorwa kirangurwa mu kiringo c'amezi umushikiranganji Severino Buzingo yaremeye ko
abiri. Ariko kubera ko habaye yegereyegere havugwa vyinshi kw'itangwa ry'akazi, ko n'ibiturire
« Igisata c'indero y'urwaruka rw'Uburundi y'abigisha, ico gikorwa caranguwe mu kwezi kumwe vyoba bitangwa. Abasaba guhindurirwa aha bahora
gitegerezwa kunagurwa » gusa, kugira ngo abanyeshure batangure umwaka bakorera ni benshi, kandi igitigiri kinini cabo cipfuza
w'ishure w'2010-2011 kw'igenekerezo rya 20 gukorera mu bisagara, aho naho hakaba hasanzwe
Ico ni kimwe mu vyashikirijwe na ba Nyakwubahwa Nyakanga. Yaramenyesheje ko hariho umurwi ujejwe hari abigisha benshi. Yaramenyesheje ko kuva aho
abash ingamateka , aho umush ik i rangan j i ico gikorwa, ukaba ugizwe n'abantu 12. Abo muri uwo ashikiye muri ayo mabanga, harashinzwe umurwi
w'Amashure y'Intango n'Ayisumbuye, Inyigisho murwi bihweza ibisabwa kugira ngo umunyeshure mushasha ujejwe gutunganya ico gikorwa, gishasha
z'Imyuga no Kwigisha abakuze Gusoma no Kwandika ashirwe mu gice ca kabiri c'amashure yisumbuye, ivyo kikaba ari uko n'abajejwe indero mu ntara bari muri
yari mu Ngoro y'amakoraniro y'abashingamateka, navyo bikaba ari amanota umunyeshure yaronse, uwo murwi, ivyo bikaziba bizofasha mu kurwanya
kugira ngo yishure ku bibazo vyunganirwa yari hamwe n'ishure ryegereye aho umunyeshure aba urwo rukurukuru rw'ibiturire bitangwa. Yagiriyeko
yashikiri jwe n'umushingamateka Marcell ine rifise igisata yipfuza. Icibonekeje ni uko ¾ amenyesha ko ivyo guhindurira abigisha aho bahora
Bararufise, yunganiwe n'Umushingamateka Gervais vy'abanyeshure bahejeje igice ca mbere c'amashure bakorera haciye ukwezi vyarahagaze, bikaba
Ngirirwa. Iyo nama ya bose yari irongowe n'Umukuru yisumbuye bipfuza kwiga mu mashure y'imyuga bizosubira kugirwa kuva mu kwezi kwa kane
w'Inama Nshingamateka, Nyakwubahwa Piyo n'ay'ubuganga, ayo mashure nayo akaba ari make mu k'umwaka 2011.
Nayo ku baronswa akazi mu gisata c'indero Ntavyohanyuma. gihugu.
(recrutement), yaramenyesheje ko igit igir i Bahejeje kumukeza ko Umukuru w'Igihugu Yaribukije kandi ko hari amashure yisumbuye ya
c'abaronswa akazi gifatwa hisunzwe amasezerano yamwizeye akamuzeza amabanga ahambaye mu komine adafise igice ca kabiri, abanyeshure bayizeko
aba ari hagati y'Ubushikiranganji bw'Indero hamwe buzima bw'igihugu n'uko umwaka w'ishure 2010-2011 nibo baca batunganirizwa ubwa mbere, bagaca n'Ubushikiranganji bw'Ikigega ca Leta, bijanye
watanguye ku gihe, baramushikirije ibibazo kugira babashira mu mashure afise uburaro. Nayo ku n'amahera azokoreshwa ku mwaka aba yaremejwe.
Abakeneye akaz i n i bensh i , a r i ko abo atange umuco, ivyo navyo bikaba vyari bijanye: mashure afise ibice vyose uko ari bibiri vy'amashure
ubushikiranganji bw'Ikigega ca Leta bwemeye ni
IKIYAGO C’INAMA NSHINGAMATEKA
Ibandanya ry’urupapuro rwa 6Ibandanya ry’urupapuro rwa 3
Umukuru w'Inama Nshingamateka yarifatanije n'-abenegihugu bo ku Buterere mu bikorwa rusangi
IKINYAMAKURU GISOHOKA KABIRI MU KWEZI Urupapuro rwa 7
Ibibazo vyunganiwe vyabajijwe abagize Leta
Bandaniriza ku rupapuro rwa 8
abigisha 3.500 bo mu mashure y'intango, hamwe na 1.500 bo mu
mashure yisumbuye,abaronka imbere y'abandi bakaba ari ababa
bamaze imyaka myinshi barahejeje amashuri batararonka akazi.
Ku bijanye no gukwiragiza abigisha aho batari bakuwe ahari benshi,
ico gikorwa kizofasha cane mu kunagura amashure kuko usanga
hari amashure atagira abigisha bakwiye, bigakenerwa ko
hagabanywa abigisha aho bari ari benshi. Ubwo bwinshi yasiguye ko
ahanini bwatewe n'ibibazo igihugu cagize, aho umutekano
w'abigisha utari ukwiye bagasaba kwungururizwa aho bakorera mu
mahoro. Yaramenyesheje ko hariho umurwi ujejwe gutunganya ico
gikorwa uri mu gushirwaho n'Icegera ca kabiri c'Umukuru w'Igihugu,
uwo murwi ukaba uzotangura gukora kuva mu kwezi kwa mbere
kw'2011.
Iyinjira ry'Uburundi mw'Ishirahamwe ry'Ibihugu vya Afrika
y'Ubuseruko ryatumye igihugu kigira integuro zo kunganisha ku
rugero rumwe ivyigwa bitangwa mu mashure yo mu bihugu bigize
iryo shirahamwe. Haramenyeshejwe ko ivyigwa bikiriko biragirwa
kugira ngo bategure neza ko amashure yo mu Burundi yoza
aratangura umwaka w'ishure mu kwezi kwa Nyakanga, nk'uko
bigenda mu bindi buhugu vy'iryo shirahamwe, amashure matomato
nayo akaba azoza aramara imyaka icenda ha kuba itandatu nk'uko
vyahora. Abatazoba nabo batoye ikibazo kibashikana mu mashure
yisumbuye, bazoca biga amashure y'imyuga kugira ngo bazobashe
kwitunga mu buzima. Uwo mushikiranganji yaramenyesheje ko ivyo
bizofasha abana b'Uburundi kugira ngo ubumenyi butuma
bahiganwa n'abandi kw'isoko ry'akazi ryo muri kano karere.
Umushikiranganji w'Amashure y'Intango, n'Ayisumbuye, Inyigisho
z'Imyuga no Kwigisha abakuze Gusoma no Kwandika yaravuze ko
intererano y'Inama Nshingamateka kugira ngo ibikorwa vyo mu
bushikiranganji bw'indero biranguke ata ngorane ari ntangere.
Bifatiye ko uwo mugambi utabonwa neza na bose, yarasavye ba
nyakwubahwa abashingamateka ko bokwitanga mu gusigurira
abanyagihugu, na cane cane abigisha ineza y'umugambi wo
gukwiragiza abigisha aho batari bakuwe ahari benshi, kugira ngo
abana b'Uburundi baronswe ubumenyi bukwiye. Umushikiranganji
Severino Buzingo yarasavye abashingamateka ko boshiraho akabo
kugira ngo umugambi wa Leta wo gushira ku rugero rumwe ivyigwa
bitangwa mu bihugu bigize Ishirahamwe ry'Ibihugu vya Afrika
y'ubuseruko uje mu ngiro bidatevye, maze bemeze amahera Leta
izoba ikeneye muri ico gisata, bongere bahimirize n'abanyagihugu
babandanye bubaka amashure ku bwinshi kuko nayo nyene ari
nkenerwa. Ku bijanye no kurwanya igiturire kivugwa mu gisata
c'indero, uwo Mushikiranganji yarabasavye ko borushirizaho
kwigisha abanyagihugu ku burenganzira bwabo bwo gutunganirizwa
ataco babanje gutanga, bakongera bagatuma agatoke uwo wese
abasavye kumupfumbatisha kugira ngo ahanwe n'amategeko.
Muri iyo nama ya bose, abashingamateka bararonse akanya
kisanzuye ko kubaza ibibazo bitandukanye biraba igisata c'indero
c'urwaruka rw'Uburundi. Umushikiranganji yari yaserukiye Leta muri
ico gisata c'indero yaratanze inyishu zishimishije ku bibazo yari
yabajijwe.
Clarisse Biraronderwa
shirahamwe ryama ryitaho ibikorwa muri Nkenga-Busoro, co kimwe n'abandi
vy'isuku vyo muri iyo komine ku musi wa banyagihugu, batahuye ko gukora ari ryo
kabiri ku ndwi ku ndwi, rikongera rikitaba soko ry'iterambere rirama, bakaba
ibikorwa rusangi bisanzwe bitunganywa batahura ko ibikorwa rusangi bitagikwiye
ku misi ya gatandatu. kwitirirwa umugambwe, ahubwo ari ivya
Egide Kwizera bose. Yarabemereye ko Inama
Nshingamateka izoguma ifashe mu
Ibikorwa rusangi vyo kwubaka ivuriro mugongo ibikorwa vyo kwubaka iryo
ryo muri Quartier Nkenga-Busoro vuriro, aca atanga n'intererano y'imifuko
mirongo itanu y'isima izofasha mu
Ku munsi wa gatandatu igenekerezo rya kubandanya ibikorwa.
06 Munyonyo 2010, Umukuru w'Inama Twobamenyesha kandi ko n'Umukuru
Nshingamateka, Nyakubahwa Piyo w ' u m u g a m b w e C N D D - F D D ,
Ntavyohanyuma, ivyegera vyiwe uko ari Nyakubahwa Yeremiya Ngendakumana,
b a b i r i , b a r i k u m w e n ' a b a n d i nawe nyene yari yishikiye kuri ico kivi,
b a s h i n g a m a t e k a akaba nawe yaraterereye muri ivyo
n'abakenguzamatekabatari bake bari bikorwa imifuko mirongo itanu y'isima.
bahwaniye muri Nkenga-Busoro, aho ni Clarisse Biraronderwa
muri komine Kanyosha yo mu gisagara
ca Bujumbura. Aho rero niho hari Icegera ca mbere c'Umukuru w'Inama
hategekanijwe ibikorwa rusangi bijanye Nsh ingamateka ya r i f a t i kan i j e
no gufashanya n'abanyagihugu mu n'abanyagihugu ba Komine Buraza
bikorwa vyo kwubaka ivuriro rya Nkenga- mu bikorwa rusangi
Busoro. Iryo vuriro rigizwe n'inyubakwa Kw'igenekerezo rya 23 Gitugutu2010,
z i n e , i g i h e r i z o h e r e r a r i k a b a Icegera ca mbere c'Umukuru w'Inama
rizopfunyiriza urugendo abantu baba mu Nshingamateka, umushingamateka
micungararo yaryo igihe bakeneye Karerwa Mo-Mamo, yari ku mutumba wa
kwivuza. Abanyagihugu bari bitavye cane Mahonda, Komine Buraza mu ntara ya
ivyo bikorwa kandi bakaba barakorana Gitega, aho yifatikanije n'abanyagihugu
akamwemwe. Ibikorwa bitari bike, nko baho mu bikorwa rusangi. Ivyo bikorwa
kuvoma amazi yo gukoresha, gusasa vy'iterambere vyari ivyo gutaba ikibanza
amabuye, guhereza isima no kuyicanga, caho bazokwubaka ishure ryisumbuye
hamwe no gusiga isima mu nzu bikaba rya komine ry'i Mahonda. Abanyagihugu
vyararangutse mu kanya gato. isinzi bari bitavye kugira ngo baduze ico
Mu k igan i ro Umukuru w ' Inama kivi, bakaba baratashe ico kibanza cose
N s h i n g a m a t e k a y a s h i k i r i j e bahejeje kugitaba.
abamenyeshamakuru, yaramenyesheje Ibikorwa rusangi biheze, Musitanteri wa
ko ibikorwa rusangi vy'uwo munsi vyari Komine Buraza, umupfasoni Judès
bijanye no kwifatanya n'abanyagihugu Nibaruta, yarafashe i jambo aho
mu bikorwa vyo kwiteza imbere. yashimiye cane uwo mutegetsi ku
Yarashimye kandi ko abanyagihugu bo gacumu k'ubumwe yari yaje guterera
IKIYAGO C’INAMA NSHINGAMATEKA
Ibandanya ry’urupapuro rwa 7
Bandaniriza ku rupapuro rwa 9
Clarisse Biraronderwa
Umukuru w'Inama Nshingamateka yarifatanije -n'abenegihugu bo ku Buterere mu bikorwa rusangi
Inama yo guhanahana ivyiyumviro ku bakenyezi b'abashingamateka, abakenguzamateka n'abashikiranganjibo mu kiringo c'ubu n'igiheruka
IKINYAMAKURU GISOHOKA KABIRI MU KWEZI Urupapuro rwa 8
abanyagihugu b'i Mahonda. imere ugereranije n'uko yahora Musitanteri, bagafatira hamwe
Yaramenyesheje ko umugambi mu mwaka wa 2005, aca i n g i n g o z u b a k a i k o m i n e .
wo kwubaka iryo shure watumwe yemerera abar i ngaho ko Yarasubiye kumusaba kandi ko
n'uko Komine ya Buraza isanzwe azoguma ari hafi y'abanyagihugu yokwamayibuka abamutoye,
ifise amashure yisumbuye atatu nk'uko ariyo nyifato uwatowe akama hafi y'abanyagihugu
gusa, maze igitigiri c'abanyeshure n ' a b a n y a g i h u g u w e s e bamwizigiye, akabumviriza kandi
bari mu kirasi kimwe kikaba a t e g e r e z w a k u g i r a . a k u m v i r i z a n ' i v y i y u m v i r o
umurengera. Iryo shure rikaba Yaramenyesheje kandi ko kuva bishikirijwe n'abandi bari mu
rizoza kworohereza abanyeshure atowe, ikomine ya Buraza igira Nama Mpanuzwajambo.
ngo bige neza, abigisha nabo kabiri muzo amaze kugendera, U m u k u r u w ' I n a m a
babashe gukurikirana neza maze aca aheraheza ahimiriza Mpanuzwajambo ya komine
abana. Mus i tan te r i Judès a b a n y a g i h u g u k o b o k u r a Buraza yarashimiye cane Icegera
Nibaruta yaragiriyeko amenyesha amaboko mu mpuzu, bagakunda ca mbere c'Umukuru w'Inama
ko komine Buraza yifashe neza ibikorwa kuko arivyo bizobateza Nshingamateka yabiyumviriye
mu b i j anye n 'umu tekano , imbere. akaza gufasha abanyagihugu mu
abanyagihugu baho bakaba Inyuma y'ayo majambo, icegera bikorwa rusangi, akabazanira
bijukiye ibikorwa. ca mbere c'Umukuru w'Inama kandi n'impamba izofasha Inama
Ariko naho abanyagihugu bari ku Nshingamateka yaragendeye Mpanuzwajambo ya Komine
kivi, Musitanteri yaramenyesheje Inama Mpanuzwajambo ya gukora mu mwumvikano. Icegera
ko bakenye ibikoresho, aca asaba Komine Buraza, kugira bavugane ca Mbere c'Umukuru w'Inama
icegera ca mbere c'Umukuru bahane n'impanuro ku bijanye Nshingamateka. Yaremeye ko izo
w'Inama Nshingamateka ko n'ingene ibikorwa vyayo muri iyo mpanuro batekerewe bazokwama
y o g i r a i c o a b a t e r e r e y e . komine vyoranguka. bazigenderako, aca aheraheza
Yaramenyesheje kandi ko Komine Icegera ca mbere c'Umukuru asaba uwo mutegetsi ko yokwama
ya Buraza ikeneye ibarabara w ' I n a m a N s h i n g a m a t e k a avugira komine ya Buraza kugira
ry' ikaburimbo ryokwubakwa yarashimiye ubwa mbere Inama ntize isigare inyuma mu migambi
kugira ikomine irushirizeho gutera Mpanuzwajambo ya akomine y'iterambere izoba ishizwe mu
imbere. Yarasavye kandi ko iyo yahahora ku kungene yitwaye makomine y'Uburundi.
k o m i n e y o r o n s w a neza mu gutorera hamwe umuti Twobamenyesha kand i ko
u m u y a g a n k u b a , n k u k o w ' u t u g o r a n e t w a g i y e kw'igenekerezo rya 24 gitugutu
N y e n i c u b a h i r o U m u k u r u turibonekeza. Mu mpanuro 2 0 1 0 , I c e g e r a c a M b e r e
w'Igihugu yari yabibemereye igihe yabatekereye, yarabasavye ko c ' U m u k u r u w ' I n a m a
yari yagiye kubagendera. bokwama basenyera ku mugozi Nshingamateka yarabonanye
Mw'ijambo yashikirije, icegera ca umwe, ibibagoye bakaronderera n 'abakenyezi n 'abakenyezi
mbere c 'Umukuru w'Inama h a m w e u m u t i w a v y o . b'abirimizi bari mu mashirahamwe
Nshingamateka yarashimiye cane Yarabasavye kandi ko bokwama 75. Aho hari muri komine Gitega
abanyagihugu ba Komine ya biyumvirira hamwe imigambi iteza y'intara ya Gitega, intumbero
Buraza ku kungene bitavye imbere kandi izanira ubutunzi ikaba yari iyo kuvugana ku
akamo ari benshi, bakaza ikomine yabo. Uwutwara Inama n t a m b w e i b i k o r w a v y a b o
gukorera hamwe ib ikorwa M p a n u z w a j a m b o n a w e bigezeko.
bizobateza imbere. Yarashimye yamuhanuye ko yokwama
ko komine ya Buraza imaze gutera akorera mu mwumvikano na
Ibitigiri abakenyezi bashitseko mu
n z e g o z a L e t a , z ' I n a m a
N s h i n g a m a t e k a n ' I n a m a
N k e n g u z a m a t e k a v y a s h i z e
Uburundi mu kibanza kibereye mu
karere ka Afrika no mu makungu
Ku rwego rw'Inama Nshingamateka,
Uburundi bugira gatanu inyuma
y'Urwanda, Afirika y'epfo, Mozambike
n a A n g o l a . M u r w e g o
rw'Abakenguzamateka, Uburundi buza
ubwa mbere mu karere ka Afirika,
bukagira ubwa kabiri mu makungu
inyuma y'igihugu ca Boliviya. Mu rwego
rwa Leta yashinzwe inyuma y'amatora,
abakenyezi baserukiwe ku rugero rwa
43 kw'100 ( ni ukuvuga abakenyezi 9
kuri 21), iyo akaba ari intambwe
ikomeye ugereranije na Leta iheruka
aho abakenyezi bari ibice 30,7 kw'100,
n i ukuvuga abakenyez i 7 ku
bashikiranganji 26.
Ivyo bitigiri vyatangajwe mu nama yo
guhanahana ivyiyumviro ku bakenyezi
b ' a b a s h i n g a m a t e k a ,
abakenguzamateka n'abashikiranganji
bo mu kiringo c'ubu n'igiheruka
yatunganijwe kw'igenekerezo rya 25
Gitugutu 2010 mu nyubakwa z'ihoteri «
Club du Lac Tanganyika ».
Mw' i jambo yashikir i je, icegera
c ' u w u s e r u k i r a I s h i r a h a m w e
Mpuzamakungu rijejwe iterambere
PNUD mu mpfunyapfunyo yo mu rurimi
rw'igifaransa, yaramenyesheje ko iyo
nama izoha abayitavye akaryo ko guca
irya n'ino icigwa bakuye mu kiringo
c'intwaro iheruka be n'ibisabwa canke
ibitegurwa na barya canke bariya.
Mw'ijambo ryo gutanguza iyo nama,
IKIYAGO C’INAMA NSHINGAMATEKA
Ibandanya ry’urupapuro rwa 8
Inama yo guhanahana ivyiyumviro ku bakenyezi b'abashingamateka, abakenguzamateka n'abashikiranganji bo mu kiringo c'ubu n'igiheruka
Gukarihiriza ubwenge Abashingamateka n'Abakenguzamateka ubumenyi bwo kwiga, kunonososora hamwe no kwemeza itegekorigenga amafaranga Reta ikoresha mu mwaka ni ngirakamaro
IKINYAMAKURU GISOHOKA KABIRI MU KWEZI Urupapuro rwa 9
umushikiranganji wo Gushigikirana, Agateka ka zina muntu n'Iterambere
ridakumira yaribukije ko uruhara rwa Leta mw'inganisha ry'ibitsina
n'ukwigenga ku bakenyezi ku ngero zose atari agaseseshwarumuri.
Umushikiranganji Immaculée Nahayo ati ntawuyobewe ko Uburundi
buherutse kuva mu matora, aho abakenyezi bitavye ku bwinshi
ugereranije n'imyaka iheze.
Ku bijanye n'igikorwa cari cabakoranije kuri uyo musi, iyo ntumwa ya Leta
yamenyesheje ko amanama yo gutsimbataza ubumenyi bw'abakenyezi
b'abashingamateka n'abakenguzamateka yatunganijwe mu 2009
vyaragaragaye ko mwene ayo mahwaniro yari akenewe ariko yakoranye
igihe carenze mu kiringo giheruka. Ni mu ntumbero yo gukosora ako
kanenge ishirahamwe PNUD, rifatikanije n'igisata kikurikirana ibijanye
n'amahoro n'intwaro ibereye co mw'Ishirahamwe BINUB, ryatunganije
uruganda rwo guhuza abashingamateka, abakenguzamateka
n'abashikiranganji kugira bazoshimikire ku bijanye n'uguteza imbere
igitsina gore muri izo nzego nkuru nkuru z'igihugu.
« Turengere ibitigiri », ico nico cipfuzo cagumye kigaruka ku bitavye iyo
nama bafashe amajambo. Naho bashimye ibiharuro vy'abakenyezi bari
muri Leta, mu Nama Nshingamateka n'Inama Nkenguzamateka, abari
bitavye urwo ruganda baremeje ko impinga ikiri ndende, bafatiye ku
karorero ko umukenyezi adaserukiwe bikwiye mu nzego zo hasi.
Abakenyezi bari mu nzego zo hejuru bategerezwa gukora mu ntumbero
yo kwerekena ko bari mu bibanza bakwiye, nkuko vyahanuwe n'abitavye
iyo nama aho baboneyeho no gukebura bagenzi babo gufatana mu nda,
narirya abakenyezi bacitse iciro ry'umugani mu gurtyozana.
Imbere yo gusozera urwo ruganda, abakenyezi b'Abashingamateka
n'Abakenguzamateka barasohoye itangazo aho biyemeje:
1. Kwitaba ibikorwa vyose vy'Abashingamateka n'Abakenguzamateka ;
2. Kuguma iruhande y'abenegihugu mu kubasanga ku kivi mu ntara
batowemwo;
3. Gukorana n'ayandi mashirahamwe y'abakenyezi ari mu gihugu, mu
karere k'ibiyaga binini no mu makungu ;
4. Gushinga ishirahamwe rimwe ry'abakenyezi b'Abashingamateka
n'Abakenguzamateka bo muri kino kiringo ;
5. Guhagararira inyungu za zina mukenyezi muri rusangi ;
6. Gushinga umugwi w'ihwaniro hagati y'abakenyezi b'Abashingama-
teka n'Abakenguzamateka bakukurutse hamwe n'abo muri kino
kiringo.
Christine Nahimana
u wa 26 gushika ku wa 27 Gitugutu 2010, i Bujumbura, KAbashingamateka, Abakenguzamateka hamwe n'abakozi bo muri izo
nzego uko ari zibiri, barakoraniye mu ruganda rwo gukarisha ubwenge bwo
kwiga no kunonosora hamwe no kwemeza itegeko rigenga amafaranga Leta
ikoresha mu mwaka. Urwo ruganda rwaje mu gihe gikwiye kuko kino kiringo
co mu kwezi kw'icumi abashingamateka basasamwo ari ikiringo citirirwa
kwiga itegeko rigenga amafaranga Reta ikoresha.
Itegeko rigenga amafaranga Reta ikoresha mu mwaka ni nkenerwa cane ku
Nama Nshingamateka na Nkenguzamateka kuko ari bwo buryo izo nzego
zikoresha mu kugenzura ibikorwa vya Reta kugira ngo ubuzima
bw'umwenegihugu asanzwe bwisununure. Intumbero y'urwo ruganda yari
iyo kugira ngo abashingamateka n'abakenguzamateka barabire hamwe
ibijanye n'itegeko rigenga amafaranga Reta ikoresha mu mwaka,
kumenyesha no guka r ih i r i za ubwenge abash ingamateka
n'abakenguzamateka ku kungene hatunganywa hakongera hagategurwa
amafaranga Reta ikoresha buri mwaka, kumenyesha no gukarihiriza
ubwenge abashingamateka n'abakenguzamateka ku kungene bigenda mu
kwemeza no kugenzura amafaranga yegukira Reta.
Mu gihe inzego z'Inama Nshingamateka na Nkenguzamateka abazigize
ariho bagitangura ikiringo batorewe ca 2010-2015 zikaba zigizwe kandi
ahanini n'abatowe ubwa mbere kurangura ayo mabanga yo guserukira
abenegihugu, vyari bibereye ko hategurwa ikarihirizwa ry'ubwenge kuri abo
bashingamateka n'abakenguzamateka mu bijanye no kwiga no kwemeza
itegeko ry'amafaranga Reta ikoresha ku mwaka ku mwaka.
Abashingamateka n'abakenguzamateka bakeneye ubumenyi buhagije
kugira ngo bashobore gukoresha neza ububasha bahabwa n'amategeko mu
kugenzura politike n'ibikorwa vy'ibisata vyo mu bushikiranganji kugira
ubuzima bw'umwenegihugu asanzwe bwisununure, cane cane nko mu buryo
buhabwa ibisata vy'uburimyi n'ubworozi, igisata c'amagara y'abantu, igisata
kijanye n'indero, igisata kijanye no gusanura ivyasambuwe n'intambara.
« Inzego z'Inama Nshingamateka na Nkenguzamateka ntaco zitazokora mu
kugira ngo Reta ikoreshe neza uburyo bw'igihugu mu kwirinda gusesagura,
gukoresha abakozi batabaho, kurwanya ba kaboko no gutunganya nabi
ikoreshwa ry'amafaranga ya Reta », uko niko Umukuru w'Inama
Nshingamateka yavuze mw'ijambo ryiwe ryo gutanguza ibikorwa vy'urwo
ruganda.
Haba mu gutanguza canke mu gusozera ibikorwa vy'urwo ruganda,
Umukuru w' Inama Nshingamateka, Umushingamateka Piyo
Ntavyohanyuma n'Umukuru w'Inama Nkenguzamateka, Gabriel
Nt isezerana, barashimiye ishirahamwe ry 'Abashingamateka
b'Abanyaburaya (AWEPA) ku kugene baguma bafashe mu mugongo inzego
z'Inama Nshingamateka na Nkenguzamateka.
Egide Kwizera
IKIYAGO C’INAMA NSHINGAMATEKA
Clarisse Biraronderwa
Iyugururwa ry'uruganda rwo guhanahana amakuru ku nteguro y'itegeko ryo gutunganya amatongoItorwa ry'integuro y'itegeko rijanye n'itunganywa ry'amatongo rizofasha mu kunagura imibano no gukwega imitahe mu gihugu
IKINYAMAKURU GISOHOKA KABIRI MU KWEZI Urupapuro rwa 10
Ivyo ni bimwe mu vyashikirijwe n'Umukuru w'Inama hose iryo tegeko no gushiraho ayandi mategeko ry'amahoro n'iterambrer ry'igihugu, maze aca asaba
Nshingamateka, Nyakubahwa Piyo Ntavyohanyuma, yorohereza ishirwa mu ngiro ry'itegeko rijanye no k o u m w i t w a r a r i k o w ' u w o w e s e y a t o w e
aho yariko arashikirza ijambo rijanye no kwugurura gutunganya amatongo. n'abanyagihugu woba uwo gufasha mu gutorera
uruganda rwari rwatumiwemwo ba nyakubahwa Umushikiranganji w'Ibidukikije no Gutunganya umuti ingorane zose zivuye ku matongo. Yaraciye ku
abashingamataka n'abakenguzamateka. Urwo Ibisagara mw'ijambo yashikirije, yaremeje ko kubona mayange ivyagizwe kugira ngo iyo nteguro y'itegeko
ruganda rwari rujanye no guhanahana amakuru ku b a n y a k u b a h w a a b a s h i n g a m a t e k a ishikweko, yibutsa abitavye urwo ruganda ko
vyerekeye integuro nshasha yo gutunganya n'abakenguzamateka bitavye urwo ruganda ari intumbero yavyo ari uguca hirya no hino no kuyaga
amatongo, rukaba rwabereye ku magenekerezo ya benshi ari ikimenyetso ntabanduka ko bafise kuri iyo nteguro y'itegeko, kugira bakuremwo inkuru
28 na 29 gitugutu 2010. Abandi bashitsi b'iteka bari umwitwarariko wo gutorera inyishu irama ikibazo zikwiye kandi z'ukuri ku vyerekeye ivyahindutse muri
bitavye birori bakaba bari Umushikiranganji ajejwe c'amatongo. Yaramanyesheje ko, bafatanije n'abama iyo nteguro, hamwe n'inyishu ritanga ku gutunganya
ibudukikije no gutunganya ibisagara, hamwe babafata mu mugongo, hashizweho umurwi wagize neza amatongo mu gihugu.
n'uwuserukira Leta zunze Ubumwe za Amerika mu ibikorwa bitari bike, bikaba ari navyo vyavuyemwo Muri iryo jambo kandi, yaraboneyeho akaryo ko
Burundi. isubirwamo ry'itegeko rijanye no gutunganya gushimira cane abafasha Uburundi, na cane cane
Mw'ijambo ryo kwakira abashitsi ryashikirijwe amatongo. abafashije ubushikiranganji bw'Ibidukikije no
n'uwuserukira Leta zunze Ubumwe za Amerika mu Mu gihe iyo nteguro y'itegeko izoba yemejwe kandi Gutunganya Ibisagara, aho ni ukuvuga USAID
Burundi yarabanje gushimira Umukuru w'Inama yateweko umukono na Nyenicubahiro Umukuru Burundi, umugambi Gutwara Neza w'Ishirahamwe
Nshingamateka ko yatahuye akamaro k'urwo w'Igihugu, iryo tegeko rizofasha Leta mu gucungera ry'Ibihugu vya Buraya, hamwe n'umugambi wo
ruganda, akarutera iteka mu kwugurura ibikorwa neza ubwo butunzi bw'agaciro kanini, busigaye gufashanya w'Ubuswisi, ku kungene vyitanze kugira
vyarwo. Kubera ko ikibazo amatongo ari ikibazo bwarabaye isoko ry' ingorane, n'ubwicanyi ngo integuro y'itegeko risubiramwo itegeko ryo
gihambaye mu gihugu, itunganywa ryayo ritegerezwa budasigaye inyuma. Yaribukije ko ibice birenga 80 gutunganya amatongo iboneke. Yagiriyeko abasaba
kwigwa mu bwitonzi kandi rigakorwa ku mugaragaro. kw'ijana vy'Abarundi batunzwe n'uburimyi, aca ko bobandanya bafata mu mugongo mu gihe iyo
Itegeko rijanye no gutunganya amatongo ritowe agirako asaba ba nyakubahwa abashingamateka nteguro y'itegeko izoba yemejwe n'Inama
ryofasha mu gukinga amatati afatiye ku matongo, n'abakenguzamateka ko boshiramwo inguvu zabo Nshingamateka, kugira ngo ibikorwa bijanye no
rigatuma haba n'iterambere rirama. Yaribukije ko kugira ngo iyo nteguro y'itegeko yemezwe bidatevye, kurishira mu ngiro no kurimenyekanisha hose bize
ibice birenga 84 kw'ijana vy'imanza ziri mu masentare ako kakazoba ari agacumu k'ubumwe mu bikorwe ata ntambamyi. Mu guheraheza, Umukuru
y'intango zifatiye ku matati y'amatongo. Ikindi kandi ni gutsimbataza amahoro mu gihugu. w'Inama Nshingamateka yarasubiye kwemeza ko
uko amatongo menshi, yaba ayo mu bisagara canke Mw'ijambo yashikirije ryo kwugurura ibikorwa vy'urwo Inama Nshingamateka izokwiga kandi ikemeza iyo
ayo mu gihugu hagati ntakingiwe kuko atanditswe ngo ruganda, Umukuru w'Inama Nshingamateka nteguro y'itegeko.
agire urupapuro ruranga itongo, ivyo bikaba bituma yarashimiye Ubushikiranganji bw'Ibidukikije no Twobamenyesha ko urwo ruganda rwari rwateguwe
adashobora gukoreshwa nk'ingwati mu mabanki. Gutunganya Ibisagara na USAID Burundi ko n'ubushikiranganji bw'Ibidukikije no Gutunganya
Yaramenyesheje ko igishasha kiri mu nteguro biyumviriye gutunganya urwo ruganda rufitiye ibisagara, bubifashijwemo na USAID Burundi biciye
y'itegeko rijanye no gutunganya amatongo ari ko iryo akamaro kanini ba nyakubahwa abashingamateka mu mugambi wayo Burundi Policy Reform Program.
tegeko rivuga neza ibijanye no gutunganya amatongo n'abakenguzamateka. Urwo ruganda rero rubaye Inyuma y'insiguro zatanzwe n'abahinga bari bateguye
ya Leta n'aya abanyagihugu. hageze kuko rwihweza kimwe mu bibazo biraje urwo ruganda rwo guhanahana ivyiyumviro, ba
Uwuserukira Leta zunze Ubumwe za Amerika mu ishinga abanyagihugu b'Abarundi batari bake. Ikindi nyakubahwa abashingamateka n'abakenguza-
Burundi yarahimirije Leta y'Uburundi ko yoshikiriza kandi ni uko kugira ngo integuro y'itegeko mateka bari bitavye baraganiriye kandi barabaza
Inama Nshingamateka y'iki kiringo integuro y'itegeko risubiramwo itegeko rijanye n'amatongo iza ibibazo bitari bike kugira batahure neza ivyanditse
rishigikira abakenyezi maze nabo bakaronka yarashikirijwe Inama Nshingamateka kugira yigwe muri iyo nteguro y'itegeko. Ibibazo vyari bifatiye cane
uburenganzira bwo gutorana amatongo nka basaza kandi yemezwe muri iki kiringo ca gitugutu 2010. cane ku matongo ya Leta, ku rupapuro ndangatongo
babo. Umukuru w'Inama Nshingamateka yaramenyesheje ruzohora rutangwa na Musitanteri, no ku bijanye no
Mu guheraheza, uwuserukira Leta zunze Ubumwe za ko agataka ari ubutunzi buhambaye ku Murundi wese, gutunganiriza abari barahungiye hanze y'igihugu
Amerika mu Burundi yarasubiye kwemeza ko igihugu maze aca ariyamiriza amabi n'ubwicanyi bikorwa bashaka gusubira mu matongo yabo.
ciwe kizoguma gifashe mu mugongo Leta y'Uburundi, vyamutse ku matati y'amatongo. Yaribukije ko ayo
na cane cane igihe hazoba hageze kumenyekanisha matati ari intambamyi ikomeye kw'itsimbatazwa