JAARVERSLAG 2012

ColofonFotocredit omslag:Het wapen van een Toposa krijger uit Zuid-Soedan© Khristopher Carlson/IRINFoto’s: IKV Pax Christi archief IRIN News, Johannes Odé, Bob Karhof, Roy Beusker, Jogien Bakker, Thirsa de Vries, Hossam el-Ha-malawy, Peer Schouten, Flickr User Pierre J. (onderCreative Commons licentie)

Lay-out en drukwerk: Van der Weij BV, HilversumEen uitgave van IKV Pax Christi, mei 2013

IKV Pax ChristiBezoekadres: Postadres:Godebaldkwartier 74 Postbus 193183511 DZ Utrecht 3501 DH Utrechtinfo@ikvpaxchristi.nlTelefoon: 030 - 233 33 46Fax: 030 - 236 81 99Giro: 5161

Onze jaarverslaggeving 2012 bestaat uit twee delen. In dit deel, het jaarverslag 2012, leggen wij inhoudelijk verantwoordingaf over ons vredeswerk. In de jaarrekening 2012 leggen wij verantwoording af over onze financiën. De jaarrekening 2012 is tedownloaden op www.ikvpaxchristi.nl. Het jaarverslag en jaarrekening worden uit milieu- en kostenoverwegingen primair digitaalbeschikbaar gesteld. Gedrukte exemplaren zijn echter kosteloos op te vragen via info@ikvpaxchristi.nl of viatelefoonnummer 030 - 233 33 46.

JAARVERSLAG 2012 1

Inhoudsopgave1. Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22. Missie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43. Visie en meerjarenstrategie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44. Relevante ontwikkelingen wereldwijd en in Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6

De boog van instabiliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6Groeiende repressie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7Ontwapening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7

5. Vredesprogramma’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81.Human security en mensenrechten in fragiele staten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8Colombia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8Kosovo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10Bosnië-Herzegovina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11Democratische Republiek Congo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12Soedan en Zuid-Soedan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12Oeganda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14Palestijnse gebieden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16

2.Human security en de stem van burgers in repressieve staten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16Armenië en Azerbeidzjan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17Georgië . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17Irak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18Libanon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18Syrië . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19

3.Veiligheid en ontwapening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19Human security . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19Inhumane wapens: clustermunitie, explosieve wapens en wapenhandel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20Nucleaire ontwapening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20DDR (Demobilization, Disarmament and Reintegration) en SSR (Security Sector Reform) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22

4.Netwerken voor conflictpreventie en vredesopbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .226. Partners . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .237. Samen met de samenleving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .258. Fondsenwerving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28

Particuliere fondsenwerving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28Gedragscodes en regels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28Klachten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28Institutionele fondsenwerving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28

9. Personeel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30Formatie en bezetting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30Kennis en leren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31Ziekteverzuim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31Veiligheidsbeleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31Arbobeleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31Ondernemingsraad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32

10.Maatschappelijk verantwoord ondernemen en milieu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3211. Verantwoordingsverklaring statutaire directie en Raad van Toezicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32

Besturen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32Toezicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33Werkgeverschap en bezoldiging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34Evaluatie van het functioneren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34Samenstelling bestuur en Raad van Toezicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35Rooster van aftreden Raad van Toezicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36Omgang met belanghebbenden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36

12. Vooruitzichten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36

IKV PAX CHRISTI2

In dit jaarverslag leggen wij inhoudelijk verantwoording af over ons vredeswerk. Het is onderdeel van onze publieke verantwoor-ding die daarnaast bestaat uit de financiële jaarrekening 2012. Dit jaarverslag is ook een dankwoord aan allen die ons in 2012hebben gesteund en met wie wij hebben mogen samenwerken. Zonder onze partners in fragiele landen, conflictgebieden en re-pressieve staten zou ons werk onmogelijk uit te voeren zijn. Onze vrijwilligers, onder wie ook Minister en Staatssecretaris vanVrede Jörgen Raymann en Merlijn Twaalfhoven en natuurlijk onze lokale vredesambassadeurs, en al onze medewerkers dragenmet hart en ziel bij aan het vredeswerk. Onze donateurs en donoren geven onmisbare financiële steun. We zijn hen daar bijzondererkentelijk voor.

Ons vredeswerk richt zich primair op vrede en veiligheid van burgers. Hun veiligheid is in het geding in oorlogsgebieden. Onvermij-delijk denken we daarbij aan repressieve staten zoals Syrië, waar de overheid elke dag bombardementen uitvoert op burgers diein rij staan voor hun dagelijks brood of voor medicijnen. Maar wij werken ook voor burgers die leven in fragiele staten waar er geenoverheid is om je te beschermen tegen geweld. De veiligheid van burgers is ook gediend met veiligheidsbeleid waarin de belangenvan burgers voorop staan. Dat verklaart waarom wij ons inzetten voor de afschaffing van controversiële wapens zoals kernwa-pens, clustermunitie en munitie met verarmd uranium en de demobilisatie en ontwapening van militairen na afloop van een ge-wapend conflict.

Vredeswerk is werk van lange adem en taai volhouden. Concrete resultaten zijn meestal niet snel zichtbaar of tastbaar. Ruim tienjaar geleden startte IKV Pax Christi bijvoorbeeld, samen andere organisaties, een campagne voor een robuust wapenhandelsver-drag dat de ongebreidelijke legale en illegale handel in wapens moet helpen indammen. Pas na ruim 10 jaar hard werken is inapril van 2013 een wapenhandelverdrag met overweldigende meerderheid door de Verenigde Naties aangenomen; een belang-rijke stap die in elk geval helpt om de zeer sterke groei van het aantal wapens op de wereld te beteugelen.

Waar successen zijn, kunnen echter ook nieuwe bedreigingen opdoemen. Bijvoorbeeld in Ituri, DR Congo waar het een netwerkvan meer dan driehonderd lokale comités lukt om intimidatie, afpersing en mishandeling door leger en politie te verminderen,maar waar de strijd om schaarse natuurlijke hulpbronnen en delfstoffen de lokale gemeenschappen steeds weer en steeds meerin gevaar brengt. En soms zijn er zware tegenslagen. De Arabische Lente die zo hoopvol begon met geweldloos protest tegen on-derdrukkende regimes is in elk geval in Syrië uitgemond in een bloedige Arabische Winter.

Dit jaarverslag geeft een beeld van alle inspanningen voor vrede in 2012. Dit was het tweede jaar dat wij werken in vier samen-hangende vredesprogramma’s. Twee regionale programma’s hebben tot doel om in fragiele en in repressieve staten burgers engemeenschappen te ondersteunen. Het programma in fragiele staten richt zich in de eerste plaats op lokale initiatieven bedoeldvoor het beschermen van veiligheid en mensenrechten. Het programma in repressieve staten richt zich, naast mensenrechten,ook op het vergroten van de democratische ruimte. In ons derde programma organiseren wij nationale en internationale campag-nes die zich richten op veiligheid en ontwapening. Ter versterking pleiten wij in ons vierde programma voor versterking in interna-tionale netwerken van civiele samenlevingsorganisaties voor conflictpreventie en conflictoplossing bij internationale en regionaleintergouvernementele organisaties.

De vier vredesprogramma’s worden uitgevoerd door de alliantie Freedom from Fear, die bestaat uit Amnesty International, FreePress Unlimited, Global Partnership for the Prevention of Armed Conflict (GPPAC) en IKV Pax Christi. Deze organisaties zijn er-kende experts op hun terrein.

In Nederland pleiten wij voor een buitenlands politiek beleid en een defensiebeleid die zich richten op het beschermen van veilig-heid van burgers in fragiele en repressieve staten, op ontwapening en op het bevorderen van de mensenrechten. Ook organiserenen mobiliseren wij Nederlandse burgers, zowel jongeren als ouderen. Wij bieden hen een platform om eigen activiteiten te organi-seren maar ook om deel te nemen aan politieke acties om zo actief bij te dragen aan verandering en aan een vredige en recht-vaardige samenleving, in Nederland en elders op de wereld.

Vredeswerk staat op valt met lotsverbondenheid met mensen die lijden onder de dreiging van geweld en de gesel van oorlog. Het

1. Voorwoord

JAARVERSLAG 2012 3

vergt dat mensen een waarheid ontdekken waarvan wij ons niet altijd bewust zijn, vaak niet bewust willen zijn. Wij hebben altijdeen keus. Mensen die leven onder oorlog en terreur hebben weliswaar niet elke keus, maar zelfs onder die omstandigheden kun-nen mensen de menselijke waardigheid redden. Mensen die leven in oorlogsomstandigheden maken die keuze keer op keer endoen daarmee ook een beroep op de lotsverbondenheid van ons. Als zij die keuze maken voor vrede, waarom zouden wij dat nietdoen?

De vrede vraagt onze bereidheid het welzijn van de ander in het oog te houden en politieke wil om het algemeen welzijn na te stre-ven. Het gaat daarbij om zowel het opbouwen van de kwaliteit van intermenselijke relaties als het bouwen aan rechtvaardige insti-tuties. Deze opdracht tot vredesopbouw ligt bij alle mensen. We kunnen het ons niet veroorloven onverschillig te zijn. We zijngeroepen om open in de wereld te staan, geraakt te worden, compassie te hebben en er moedig naar te handelen. Alleen dankunnen we vredestichters zijn.

Jan Gruiters,Algemeen directeur

Algemeen directeur Jan Gruiters tijdens de Ambassadeursdag 2012

2. Missie

De missie van IKV Pax Christi geeft onze bestaansreden weer:IKV Pax Christi werkt in conflictgebieden aan het beschermenvan de burgerveiligheid; het voorkomen en beëindigen van ge-wapend geweld; en het opbouwen van rechtvaardige vrede.IKV Pax Christi werkt daarbij samen met betrokken burgers enpartnerorganisaties in de landen waar wij werkzaam zijn.

IKV Pax Christi laat zich daarbij leiden door kernwaarden:

• Menselijke waardigheid vormt de grondslag voor gerechtig-heid en vrede. Elk mens heeft recht op een menswaardigbestaan; dat recht komt ook toe aan ‘de vijand’ en ‘dedader’.

• Solidariteit met dragers van vredesinitiatieven en slachtof-fers van oorlogsgeweld is essentieel. IKV Pax Christi hechtsterk aan haar wederkerige relaties met deze mensen.

Deze kernwaarden vormen de uiterste maatstaf voor onzekwaliteit van werken op basis waarvan wij ons verantwoordenaan onze belanghebbenden: onze achterban, onze partneror-ganisaties, onze donoren en onze medewerkers.

IKV Pax Christi doet dit vanuit de zogenoemde human security-benadering. Deze benadering richt zich op de beschermingvan mensen en hun gemeenschappen tegen de gevaren vangeweld en repressie en op het vermogen van mensen om zichtegen deze bedreigingen te weer te stellen en op te komenvoor hun recht op een menswaardig bestaan.

Human security heeft, wanneer we dat afzetten tegen natio-nale of statelijke veiligheid, enkele onderscheidende kenmer-ken:

Human security

• Neemt eerder individuele burgers en de gemeenschappenwaarin zij leven als uitgangspunt dan staten;

• benadert veiligheid van individuele burgers als een inte-graal onderdeel van internationale vrede en veiligheid;

• erkent dat de veiligheid van burgers de norm is en veilig-heid van staten daar in functie van moet staan en dat deveiligheid van de staat essentieel is maar niet voldoendeom de human security te garanderen;

• onderkent dat de staat zelf een bron van onveiligheid kanzijn;

• richt zich op bedreigingen voor mensen die zowel een mili-taire als een niet-militaire oorsprong hebben;

• beschouwt veiligheid als een continuüm, van conflictpre-ventie, conflictde-escalatie, conflicttransformatie tot en metverzoening en vredesopbouw.

De keuze voor het menselijk perspectief dwingt ons om priori-teit te geven aan de gevaren die de human security het meestbedreigen en stelt bovendien eisen aan de middelen die terbescherming van veiligheid worden ingezet. Deze middelenmogen immers zelf geen bedreiging vormen voor human secu-rity. De keuze voor het menselijk perspectief heeft met anderewoorden onvermijdelijk gevolgen voor het stellen van politiekeprioriteiten en voor de keuze van middelen.

Human security is daarmee niet enkel de uitdrukking van onzewaardeoriëntatie maar ook een normatieve lens op de werke-lijkheid die bepalend is voor onze analyse en strategievorming.In de praktijk zal dit tot uiting moeten komen in de contextana-lyses die we maken voor onze vredesprogramma’s, de prioritei-ten die we als organisatie stellen in de omgang met onzepartners in gebieden waar wij werken, en in het organiserenen mobiliseren van onze achterban en bredere Nederlandsepubliek.

3. Visie en meerjarenstrategieIn het strategische Meerjarenplan 2011 tot en met 2015 heb-ben wij onze visie vastgelegd:

• Wij werken aan human security met herkenbaar profiel enpolitiek effect in fragiele contexten, in repressieve contextenen in internationaal verband.

• Wij bundelen krachten in internationale netwerken die in-vloed uitoefenen op het beleid van intergouvernementeleen supranationale organisaties en in de Nederlandse poli-tiek.

• Wij hebben samen met onze alliantiepartners en strategi-sche partners een vooraanstaande rol in het publieke enpolitieke debat op gebied van fragiele en repressieve con-texten en veiligheid en ontwapening en zijn in staat daarmeerwaarde te realiseren.

• Wij hebben een dusdanige politieke impact dat we werkelijkeen verschil maken voor de human security van (groepen)

4 IKV PAX CHRISTI

1. Human security en mensenrechten in fragiele staten Bosnië (Srebrenica)ColombiaDemocratische Republiek Congo (DRC)KosovoOegandaPalestijnse gebiedenSoedanZuid-Soedan

2. Human security en mensenrechten in repressieve staten ArmeniëAzerbeidzjanGeorgiëIrakLibanonSyrië

3. Veiligheid & Ontwapening Nucleaire OntwapeningHuman SecurityInhumane wapensDisarmament, demobilization and reintegration (DDR) /security sector reform (SSR)

4. Netwerken voor conflict Regional Action & Network StrengtheningAction LearningPolicy & AdvocacyPublic Outreach

Programma´s Subprogramma´s

mensen in fragiele en repressieve contexten.• Wij participeren samen met gezaghebbende onderzoeksin-

stellingen en universiteiten in kennisconsortia.

• Wij organiseren en mobiliseren kritisch mondiaal burger-schap. Onze achterban en doelgroepen participeren in poli-tieke acties. De beweging heeft nieuwe vorm gekregen.

• Wij hebben competente medewerkers die zich onderschei-den door drie kerncompetenties: zij zijn betrokken bij men-sen in conflictsituaties, zij beschikken over parate enactuele kennis en ervaring en zijn in staat strategisch teopereren in contexten die zich kenmerken door dilemma’s,chaos en complexiteit.

• Wij zijn een financieel gezonde organisatie met een diverseinkomstenstroom die onze continuïteit en onafhankelijkheidgarandeert.

Deze visie is leidend geweest voor het organisatiebeleid in2012 en voor de vier vredesprogramma´s van IKV Pax Christi.

Internationale politieke ontwikkelingen hebben een grote in-vloed op onze strategie en op uitvoering van onze pro-gramma’s. Onze doeltreffendheid is in hoge mate afhankelijkvan het vermogen om ons steeds aan te passen aan verande-rende omstandigheden en ontwikkelingen. Voordat we con-creet ingaan op ons werk in 2012 en de behaalde resultaten,schetsen wij kort de relevante ontwikkelingen in de wereld enin eigen land die van invloed zijn geweest op ons werk.

5JAARVERSLAG 2012

IKV PAX CHRISTI6

De boog van instabiliteitDe ontnuchterende kentering in de Arabische Lente vormt éénvan de meest significante ontwikkelingen in 2012. Dat gold inhet bijzonder de nasleep van de oorlog in Libië en de oorlog inSyrië die in intensiteit toenam zonder enig uitzicht op een poli-tieke oplossing of een militaire overwinning, noch van zijdevan de regering Assad noch van die van de rebellen. De transi-tieprocessen in landen als Egypte, Tunesië en Marokko vanautoritaire staat naar democratie vertoonden verontrustendetekenen van stagnatie. Bovendien bleek de politieke stabiliteitin landen als Libanon, Jordanië en Irak uitermate kwetsbaar.

In zijn algemeenheid ontbrak het aan een constructieve inter-nationale betrokkenheid bij de transitie in de Arabische we-reld. Waar de keuze voor stabiliteit in het verleden leidde totsteun aan de facto dictators is nu afstandelijkheid het deviesvan de internationale gemeenschap. De voortdurende onenig-heid binnen de Veiligheidsraad verhinderden de Verenigde Na-ties om een effectieve en gemeenschappelijke bijdrage televeren aan de bescherming van Syrische burgers tegen voort-durende misdaden tegen de menselijkheid en schendingenvan het internationaal oorlogsrecht.

Het valt te hopen dat dit internationale politieke onvermogenplaats zal maken voor een constructieve betrokkenheid metde overgang naar legitieme regeringen in de betrokken landen.Hoe onzeker de uitkomst van dit transitieproces ook is, het isde enige weg die kan leiden tot een nieuwe vorm van stabiliteitdie zijn basis vindt in democratische en inclusieve samenlevin-gen.

Het gewapende conflict in Mali, een van de armste landen vande wereld, is exemplarisch voor hedendaagse burgeroorlogenwaarvan de oorzaken vaak bestaan uit een brisant mengselvan politieke grieven en economische hebzucht. Zo vinden depolitieke grieven van de Toearegs hun oorsprong in de econo-mische marginalisering van het verwaarloosde noorden vanMali. Daarbij komen de buit gemaakte wapens van uit Libië te-rugkerende Toearegs natuurlijk goed van pas. De opstandlaaide vanaf 2011 op en het Malinese leger blijkt niet opge-wassen tegen de opstandelingen. In 2012 volgt een staats-greep tegen de president. Van dit machtsvacuüm makenislamistische groeperingen gebruikt voor het mobiliseren vansteun en criminele bendes voor het legitimeren van hun heb-zucht. Zij breiden hun veroveringen uit naar het zuiden. In ja-nuari 2013 intervenieert het Franse leger en krijgt daarvoor alsnel de steun van de Veiligheidsraad. Maar van stabiliteit enveiligheid voor burgers is in Mali nog lang geen sprake.

De instabiliteit beperkt zich niet tot Mali maar speelt zich af inheel het dun bevolkte woestijngebied van Libië, via Algerije totMali en Niger, een gebied waar de staatsgrenzen alleen op pa-pier bestaan. Conflicten in deze fragiele gebieden, die behorentot de “boog van instabiliteit” die zich uitstrekt van Mauritaniëaan de Atlantische Oceaan tot en met Somalië aan de Indi-sche Oceaan, kenmerken zich door hun economische dimen-sie. Globalisering stelt niet-statelijke actoren in staat om hunonderlinge strijd over macht en grondstoffen door middel le-gale en illegale handel te financieren. De door verwoestijningsteeds grotere schaarste aan vruchtbare landbouwgrond enzoetwater draagt bij aan de vaak chronische politieke instabili-teit.

Tegen deze achtergrond vormt de toenemende schaarste aanstrategische grondstoffen en mineralen zoals olie, goud en an-dere delfstoffen, een zorg. In Afrika zien we toenemendeschaarste aan landbouwgrond. De samenwerking tussen bui-tenlandse investeerders en lokale machthebbers bij de exploi-tatie en uitputting van natuurlijke hulpbronnen inclusief landvormt in de landen waar IKV Pax Christi en haar partners werk-zaam zijn, zoals DR Congo, Oeganda en Zuid-Soedan, een bronvan conflict en mensenrechtenschendingen. Daarbij komt datwesterse betrokkenheid bij fragiele staten meer en meer gedo-mineerd wordt door hun grondstofbelangen. Landen neigen ernaar de toegang tot strategische grondstoffen veilig te stellendesnoods ten koste van de rechten van burgers in fragiele sta-ten op een veilig en menswaardig bestaan.

De verhoudingen in de multipolaire wereld van vandaag lijkenmeer en meer bepaald te worden door nationale politieke eneconomische belangen. De dubbele standaards die daarvanhet gevolg zijn wakkeren de argwaan onder bevolkingen overde motieven en intenties van het Westen aan. De fragmentatieen competitie die daarvan het gevolg is, dreigt de besluitvaar-digheid en de geloofwaardigheid van multilaterale institutieste ondergraven. De machteloosheid van de VN inzake de oor-log in Syrië of de verdeeldheid binnen de EU over de betrok-kenheid van Rwanda bij de oorlog in DR Congo zijn daarvanslechts een pijnlijke illustratie.

De internationale gemeenschap neemt door een gebrek aanconsensus maar ook door gemengde gevoelens over de inter-venties in Afghanistan, Irak en Libië en de povere prestatiesvan kostbare VN missies (MONUSCO, UNMISS) steeds meereen afwachtende houding aan, ook in gevallen waarbij de in-ternationale gemeenschap zijn verantwoordelijkheid voor hetbeschermen van burgers had moeten nemen. Deze afwach-

4. Relevante ontwikkelingenwereldwijd en in Nederland

tende houding geldt helaas ook voor Nederland, dat als groot-ste donor van Mali een beschamende trage en beperkte bij-drage wilde leveren aan de door Frankrijk geleide interventieen de Europese trainingsmissie (EUTM-Mali).Regionale intergouvernementele organisaties kunnen eenvoorname rol spelen bij de preventie van, bemiddeling bij enstabiliseren van gewapende conflicten. In potentie kunnen re-gionale intergouvernementele organisaties een grote rol spe-len al is de capaciteit vaak beperkt en de politieke legitimiteitsterk afhankelijk van de legitimiteit van politieke leiders ineigen land. In 2012 heeft IKV Pax Christi daarom haar lob-bykracht bij regionale intergouvernementele organisaties ver-sterkt.

Groeiende repressieIn ons jaarverslag van 2011 hebben wij al gewezen op degroeiende repressie van de politieke bewegingsruimte van bur-gers en maatschappelijke organisaties. Deze repressie vindtvaak plaats in reactie op civiele initiatieven die zich verzettentegen corruptie en zelfverrijking en oproepen tot politieke her-vormingen. Deze repressie manifesteert zich onder meer ineen toenemende regulering van internetvrijheid door repres-sieve regeringen. De toegang tot technologie wordt voor destrijd voor mensenrechten steeds belangrijker. In andere lan-den heeft de inperking van de politieke vrijheid van burgers enhun organisaties het karakter gekregen van criminalisering, in-timidatie en geweld. Dit heeft ook invloed op onze pro-gramma’s en de mate waarin wij en onze partners onzedoelstellingen kunnen realiseren.

OntwapeningHet momentum voor ontwapening is op sommige terreinen ge-groeid. De link tussen burgerveiligheid en ontwapening is alge-meen goed geworden, het thema bescherming van burgers isonderdeel geworden van internationale beleidslijnen. De rolvan maatschappelijke organisaties bij het stimuleren van hetinternationale debat en het sluiten van internationale verdra-gen op het gebied van wapens, wapenproductie en- handel enexplosieven (clustermunitie, landmijnen, wapens en munitiemet of zonder verarmd uranium) is inmiddels breed geaccep-teerd door de Verenigde Naties en individuele staten. IKV PaxChristi wordt internationaal gezien als een belangrijke speler indit veld. Na jarenlange campagne, waar IKV Pax Christi vanafhet begin bij betrokken was, voor een verdrag om de ongebrei-delde wapenhandel naar conflictgebieden en repressieve re-gimes in te dammen, ontstond er in 2012 een kans voor deinternationale gemeenschap om het over zo’n verdrag eens teworden. De onderhandelingen eindigden in 2012 echter zon-der dat partijen in staat waren om het verdrag te sluiten. In-middels weten we (april 2013) dat dit wapenhandelsverdrag erdankzij een baanbrekende resolutie bij de Verenigde Natiestoch gaat komen.

Er is een ook een groeiend bewustzijn bij financiële institutiesdat zij aan ethische gebonden zijn regels als het gaat om in-vesteringen. Onze desinvesteringscampagne op het gebiedvan clustermunitie heeft hier in 2012 aan bijgedragen. Vanaf1 januari 2013 is er in zeven landen wetgeving tegen investe-ringen in clustermunitie en 21 landen overwegen dit.

De Control Arms coalitie, waar IKV Pax Christi deel van uitmaakt feliciteerde de wereld met het historisch wapenhandel verdrag.

JAARVERSLAG 2012 7

1. Human security en mensenrechten in fragielestatenIKV Pax Christi zet zich in voor het verbeteren van human se-curity en het naleven van mensenrechten. Fragiele staten zijnlanden met ernstige politieke en sociale spanningen, waar eenincapabele overheid niet in staat is de rechtsorde te handha-ven. Vaak is er sprake van gewapend geweld, heerst er wette-loosheid en is de veiligheid van burgers in gevaar.

PPoolliittiieekkee iinnssttaabbiilliitteeiitt eenn uuiittbbuuiittiinnggDoor de falende overheid is er in een fragiele staat waarin deoverheid zijn monopolie op geweld heeft verloren en niet lan-ger in staat of bereid is de rechtsorde te handhaven en basis-voorzieningen te leveren in (delen van) het land. Hetmachtsvacuüm dat ontstaat wordt opgevuld door gewapendegroepen onder leiding van ‘warlords’. Zij hebben er belang bijdat de staat incapabel of onwillend blijft. Zo duurt de politiekeinstabiliteit en uitbuiting voort. Economische groei en armoe-debestrijding blijven uit. Mensenrechten worden slecht of nietgerespecteerd. De veiligheid van burgers verslechtert vaak alser bovendien sprake is van winning van natuurlijke grondstof-fen zoals olie, goud, opium en diamanten, en als er veel(kleine en lichte) wapens in omloop zijn. Er ontstaat een deplo-rabele mensenrechtensituatie waarin kwetsbare groepen,zoals vrouwen, kinderen en minderheden, en ook mensen-rechtenverdedigers en vredesactivisten het zwaarst wordengetroffen. Daarnaast zorgt de instabiliteit in het land voor in-terne verdeeldheid. Mensen trekken zich terug in hun etnischeof religieuze gemeenschap, zoeken steun bij één van de gewa-pende groepen, en minderheden komen tegenover elkaar testaan. Het is ‘ieder voor zich’.

RReellaattiiee ttuusssseenn oovveerrhheeiidd eenn bbuurrggeerrssHet herstel van de relatie tussen de overheid en burgers vormtvoor IKV Pax Christi de belangrijkste opdracht in fragiele sta-ten. Dit veronderstelt een strategie die niet enkel gericht is opde overheid maar ook op de samenleving en de onderlinge re-latie tussen burgers. Alles draait om het herstel van de socialecohesie. Met dialoog, verzoening, samenwerking en het voor-komen van uitsluiting van kwetsbare groepen, onder wie vrou-wen en minderheden, kan de samenhang in een samenlevinghersteld worden. IKV Pax Christi zet zich in om sociale bruggente slaan tussen verschillende gemeenschappen, tussen gewa-pende groeperingen en de overheid, en tussen de samenle-ving en overheid. Lokale veiligheidsconcepten en -structurenbevorderen en tegelijkertijd economische groei stimuleren vor-men de beste basis voor het herstel van een staat die de vei-ligheid van burgers en de mensenrechten kan waarborgen en

mensen weer een uitzicht geven op een menswaardig be-staan.

Dit democratiseringsproces wordt versneld als civiele actorende ruimte krijgen voor het claimen en uitoefenen van hun poli-tieke en democratische rechten. IKV Pax Christi steunt civieleactoren hierin en pleit voor naleving en bescherming van men-senrechten, transparantie en verantwoording, zowel van deoverheid als van internationale ondernemingen in het land zelf.

TTeerruuggddrriinnggeenn vvaann ggeewwaappeenndd ggeewweellddIKV Pax Christi werkt tevens aan het terugdringen van gewa-pend geweld in fragiele staten. Het tegengaan van versprei-ding van wapens, het herstructureren en onder democratischecontrole brengen van het staatsveiligheidsapparaat, waaron-der politie en leger, en aan het ontwapenen en demobiliserenvan gewapende groepen. Al deze maatregelen dragen bij aanhet herstel van het monopolie van de staat op het legitiem ge-bruik van geweld. Cruciaal hierbij is het hanteren van humansecurity als maatstaf. Ook deze maatregelen hebben demeeste kans van slagen als ze gericht zijn op lokale gemeen-schappen en onderdeel uitmaken van een breder vredespro-ces.

Colombia

5. Vredesprogramma’s

Protestmars in Anaime, Cajamarca, Colombia, tegen de komst van

een goudmijn

8 IKV PAX CHRISTI

Colombia wordt al jaren verscheurd door een intern gewapendconflict. Hierdoor worden burgers bedreigd, verdreven, afge-perst, ontvoerd en vermoord. Ook in 2012 zijn grote delen vanColombia onveilig, vooral de meer geïsoleerde gebieden waarvooral indianen wonen. De overheid kan er de veiligheid vanhaar burgers niet garanderen en mensen proberen zelf hunveiligheid te waarborgen. Eind 2012 starten de vredesbesprekingen tussen de Colombi-aanse overheid en de guerrillagroepering FARC. Dit leidt in bin-nen- en buitenland tot publieke discussies over de noodzaaktot een spoedige vrede enerzijds en de rechten van slachtof-fers anderzijds. De regering van Colombia hoopt op een vre-desakkoord in 2013.

IKV Pax Christi draagt bij aan de veiligheid van Colombiaanseburgers. Ze begeleidt, informeert en traint lokale gemeen-schappen in mijnbouwgebieden. Ze ondersteunt lokale vredes-initiatieven, bevordert inheemse rechtspraak, stimuleert dedialoog tussen gemeenschappen en autoriteiten en initieert(formeel erkende) conflictbemiddeling in gebieden zonderstaatspresentie.

Resultaten en effecten 2012• In twee mijnbouwgebieden werkt IKV Pax Christi aan het

voorkomen van geweld, mensenrechtenschendingen enconflicten. Ze bevordert dialoog en de participatie van bur-gers in de besluitvorming, brengt klachten over mijnbouw-bedrijven en mensenrechten schendingen in kaart enondersteunt slachtoffers van het geweld. Ook geeft IKV PaxChristi technische ondersteuning en advies aan de Alge-mene Colombiaanse Rekenkamer om de toezichthoudenderol van de Colombiaanse autoriteiten op grootschalige mijn-bouwprojecten te versterken.

• IKV Pax Christi doet diepgaand onderzoek naar mensen-rechtenschendingen en de sociale impact van Colombi-aanse steenkoolmijnen die aan Nederland leveren. Ditonderzoek heeft het grootste deel van 2012 in beslag geno-men en wordt in 2013 gepubliceerd. Tevens participeertIKV Pax Christi in een dialoog met Nederlandse Energiebe-drijven, die Colombiaanse steenkool kopen, over het ver-duurzamen van de steenkoolketen op het gebied vanmensenrechten en sociale impact.

• IKV Pax Christi voert in 2012 overleg met de lokale ge-meenschappen, de Colombiaanse autoriteiten en het mijn-bouwbedrijf AngloGold Ashanti, een risicoanalyse uit op hetgebied van veiligheid en mensenrechten in de invloedsfeervan het mijnbouwproject. Na publicatie van de risicoanalysein 2013 zal met de betrokkenen een verbetertraject wordeningezet.

• IKV Pax Christi is voortdurend in dialoog met de Colombi-

9JAARVERSLAG 2012

Thema: Grondstoffen en conflict

In landen als Colombia, Zuid-Soedan, Soedan en DR Congobrengt de winning van natuurlijke grondstoffen veel onveilig-heid en zelden welvaart. Terwijl de straatarme bevolking zitte springen om economische ontwikkeling, worden de in-komsten uit mijnen gebruikt voor zelfverrijking van de poli-tieke elite, de overheid of het leger. De regeringen, vaak eenfragiele overheid of autocratisch regime, zijn dikwijls niet instaat of onwillig om internationale normen en regels rondomdelfstofwinning te handhaven. Exploitatie van en handel indelfstoffen in dit soort risicolanden dragen bij aan (meer)geweld en mensenrechtenschendingen: gedwongen land -onteigeningen, vervuiling van leefgebieden en zelfs mishan-deling en moord.

Voor het oplossen van de grondstoffenproblematiek en hetbevorderen van vrede en rechtvaardigheid is het van belangniet alleen de staat en burgers te betrekken in vredespro-cessen, maar ook het bedrijfsleven. In 2012 heeft IKV PaxChristi samen met de oliebedrijven en mijnbouwonderne-mingen Anglo American, AngloGold Ashanti, Barrïck GoldCorporation, British Petrol en Shell, non-profitorganisatiePact en de Staat der Nederlanden de vereniging VoluntaryPrinciples on Security and Human Rights opgericht. De ver-eniging, waar ook de Amerikaanse en Britse overheden lidvan zijn, streeft het naleven van principes na op het gebiedvan mensenrechten en veiligheid voor de burgers die in ge-bieden leven waar delfstoffen worden gewonnen.

Zo nodig wijst IKV Pax Christi olie- en mijnbouwbedrijven ophun tekortkomingen en stelt misdragingen van regeringenaan de kaak. De European Coalition on Oil in Sudan (ECOS),onder leiding van IKV Pax Christi, zorgt voor politieke en pu-blieke druk op de Zweedse overheid om het handelen vanolie- en gasbedrijf Lundin Petroleum in Soedan/Zuid-Soe-dan te onderzoeken en op Lundin Petroleum zelf om slacht-offers van de olieoorlogen in Zuid-Soedan te compenseren.De openbare aanklager in Zweden zette in 2012 het straf-rechtelijk onderzoek tegen Lundin Petroleum voort, dat in2010 is gestart naar aanleiding van het eerder verschenenECOS-rapport ‘Unpaid Debt’ over de waarschijnlijke betrok-kenheid van het bedrijf bij mensenrechtenschendingen inSoedan / Zuid-Soedan. Onder veel mediabelangstellinggeeft ECOS tijdens een aandeelhoudersvergadering in 2012van Lundin Petroleum toelichting over de olieoorlogen enwordt gepleit voor schadeloosstelling van de slachtoffers.Zie voor meer informatie http://www.ecosonline.org/hotto-pics/unpaid_debt/.

aanse autoriteiten, de Nederlandse ambassade in Colom-bia en Nederlandse ministeries (Buitenlandse Zaken enEconomische Zaken) over de dilemma’s rondom het vredes-proces tussen de Colombiaanse regering en de FARC en deveranderende relatie tussen Nederland en Colombia waar-bij aandacht voor mensenrechten en veiligheid gewaar-borgd moet blijven.

• IKV Pax Christi organiseert hulp voor slachtoffers en nabe-staanden van geweld. Het juridische team dat IKV PaxChristi ondersteunt, onderhoudt nauwe contacten metmeer dan 140 slachtoffers en is in gesprek met betrokkenautoriteiten.

• Inheemse leiders van verschillende stammen in Nariñohebben zich verenigd in een inheems tribunaal om de straf-feloosheid en mensenrechtenschendingen in hun reserva-ten het hoofd te bieden. De doelstellingen van het tribunaalworden door alle stammen geaccepteerd. Twee nieuwestammen treden in 2012 toe tot het tribunaal. IKV PaxChristi ondersteunt het tribunaal en geeft advies aan in-heemse leiders voor effectieve dialoog met overheidsinstel-lingen.

• In het noorden van Cauca zet IKV Pax Christi zich in voorhet geweldloos oplossen van landconflicten en bemiddelttussen betrokkenen.

• In de conflictregio Macarena traint IKV Pax Christi in driegemeenten officieel erkende conflictbemiddelaars, wordenslachtoffers van geweld ondersteund in het zoeken naarvormen van genoegdoening, en wordt de participatie van degeïsoleerde rurale bevolking in het lokale bestuur bevor-derd.

Kosovo

Kosovo en Servië zijn al jaren met elkaar in conflict. Servië wilde onafhankelijkheid van haar voormalige provincie niet erken-nen. Daarentegen heeft de Kosovaarse regering weinig totgeen zeggenschap in Noord-Kosovo waar veel Serviërs leven.Serviërs in het noorden verzetten zich tegen integratie in deKosovaarse staat. De EU bemiddelt sinds 2011 in gesprekkentussen Pristina en Belgrado. Voortgang in de dialoog wordtbegin 2012 beloond met verdere EU toenadering: Servië wordtkandidaat-lidstaat. De interetnische verhoudingen verslechte-ren echter tijdens de Servische verkiezingen. De nieuwe natio-nalistische regering in Belgrado committeert zich in het najaaraan de dialoog. De regeringsleiders van Kosovo en Servië ont-moeten elkaar voor het eerst sinds de onafhankelijkheid. Deuitvoering van gemaakte afspraken verbetert en het noordenvan Kosovo komt op de onderhandelingsagenda. De veilig-heidssituatie in Noord-Kosovo blijft fragiel en zorgelijk met omde haverklap demonstraties, wegblokkades en geweldsinci-denten.

In deze regio, in de verdeelde stad Mitrovica, steunt IKV PaxChristi lokale vredesinitiatieven om de relatie tussen bevol-kingsgroepen te verbeteren en politieke participatie van bur-gers te stimuleren. Ook pleit IKV Pax Christi voor het vindenvan een wederzijds acceptabele oplossing voor Noord-Kosovomet een sterkere rol van de EU ter plaatse.

Resultaten en effecten 2012• IKV Pax Christi steunt lokale partnerorganisatie Community

Building Mitrovica (CBM), onder meer met het geven vantrainingen en adviezen. CBM initieert activiteiten in Mitro-vica om een brug te slaan tussen het Servische en Alba-nese stadsdeel.

10 IKV PAX CHRISTI

Thema: Politieke impactIKV Pax Christi spoort nationale en internationale politici enbeleidsmakers actief aan om vrede, veiligheid en mensen-rechten als uitgangspunten te nemen voor hun beleid en po-litieke keuzes. Voor daadkrachtige lobby heeft IKV PaxChristi goede contacten in de Tweede Kamer en Neder-landse ministeries. IKV Pax Christi dient regelmatig, metsucces, concrete beleidsvoorstellen in. Daarnaast werkt IKVPax Christi veel samen met diverse nationale en internatio-nale netwerken en heeft ze een medewerker bij de Euro-pese Unie in Brussel en bij de Verenigde Naties in New York.IKV Pax Christi heeft onderzoek gedaan naar de rol van deEuropese Unie in Kosovo. Voor een grotere bijdrage aan vre-desopbouw in Kosovo dient de EU een uniformer beleid temaken en krachtiger op te treden, zo blijkt uit het onder-zoek. Daarnaast pleit IKV Pax Christi voor een sterkere rolvan de EU ter plaatse.

De Mitrovicia Rock School rockt tijdens een optreden

• CBM organiseert samen met IKV Pax Christi het eerste pu-blieke debat over burgerparticipatie in lokale besluitvormingin het Servische stadsdeel, waarbij zowel Albanezen als Ser-viërs aanwezig zijn.

• De Mitrovica Rock School, opgericht in 2008 door CBM insamenwerking met Musicians without Borders, de FontysRockacademie in Tilburg en IKV Pax Christi, wordt eind2012 een zelfstandige organisatie.

• IKV Pax Christi lobbyt succesvol bij de Europese Unie. HetEuropese Parlement neemt argumenten voor meer transpa-rantie over. Onder druk van de EU worden het parlement ende oppositiepartijen in Servië en Kosovo beter bij het dia-loogproces betrokken. Mede dankzij lobby van IKV PaxChristi formuleert de Europese Raad duidelijkere voorwaar-den voor de uitkomsten van de dialoog.

• Ook in Nederland slaagt de lobby van IKV Pax Christi: overhet belang van publiek draagvlak en transparantie in dedialoog worden in de Tweede Kamer kritische vragen ge-steld. De Tweede Kamer en regering conformeren zich aanhet advies van IKV Pax Christi bij hun afweging van devoortgang van Servië en Kosovo op Europees integratiege-bied.

• In Nederland genereert IKV Pax Christi publieke aandachtvoor Kosovo met twee drukbezochte Balkan Borrels, blogs,lezingen en ‘Meltdown in Mitrovica’, een online game overde dilemma’s van vredeswerk in Kosovo.

Bosnië-HerzegovinaIn Bosnië-Herzegovina blijft politieke en etnische verdeeldheideen groot probleem. Na de verkiezingen van oktober 2010duurt het veertien maanden voordat er een nationale regeringwordt gevormd. Het nieuwe bestuur houdt slechts een halfjaar stand: op 31 mei 2012 valt de regerende coalitie uiteen.Terwijl nieuwe partijen de macht willen overnemen en oudepartijen krampachtig vasthouden aan hun posities, zorgen deonzekere vooruitzichten vooral voor onrust. Discriminatie je-gens etnische minderheden, zoals Joden en Roma, durenvoort. IKV Pax Christi ondersteunt lokale initiatieven voor soci-ale cohesie en betrokkenheid bij lokaal bestuur. Ook pleit IKVPax Christi voor waarheidsvinding voor de slachtoffers van Sre-brenica en stimuleert zij dialoog tussen slachtoffers en Neder-landse betrokkenen.

Resultaten en effecten 2012• IKV Pax Christi steunt organisaties van en voor overleven-

den van Srebrenica, waaronder de Association Women ofSrebrenica, en faciliteert bezoeken van de vrouwen van Sre-brenica naar het Joegoslavië-Tribunaal in Den Haag om derechtszaken tegen Karadzic en Mladic te volgen.

• De dialoog tussen Dutchbat-veteranen en de vrouwen vanSrebrenica wordt voortgezet, zowel in Nederland als in Sre-brenica. Een aantal van de Dutchbatters steunt het verzoekom de Nederlandse vlag op het ministerie van Defensie op11 juli halfstok te hangen.

• In samenwerking met Bosnian Institute for Missing Personsen met de hulp van enkele Dutchbat-veteranen, vindt IKVPax Christi een massagraf in een voormalig Dutchbat com-pound in Potocari (Srebrenica); een belangrijk en ingrijpendmoment voor alle betrokkenen.

• Een delegatie van het Memoriaal Centrum Srebrenica-Poto-cari (PMC) bezoekt Nederland en heeft goede gesprekkenmet minister Ploumen, Tweede Kamerleden, het ministerievan Defensie, Kamp Westerbork en Dutchbat-veteranen. DeNederlandse betrokkenen spreken steun uit voor financiëleondersteuning van het PMC.

• IKV Pax Christi begeleidt de contacten en gesprekken tus-sen de lokale overheden van Srebrenica en Nederlandsepartnergemeente Heumen over toekomstige samenwerking.Deze samenwerking zal verder vorm krijgen als het nieuwegemeentebestuur van Srebrenica is verkozen.

• Door langdurige ziekte en de dood van de burgemeestervan Srebrenica lopen enkele samenwerkingsactiviteiten ver-traging op, waaronder een project van het Nederlandse ont-werp- en architectenbureaus BRO en Pouderoyen(herinrichting van het oude centrum van Srebrenica).

11JAARVERSLAG 2012

Het voormalig Dutchbat compound Protocari, Srebrenica waar in

2012 het massagraf werd gevonden

IKV PAX CHRISTI12

Democratische Republiek Congo

In de Democratische Republiek Congo (DRC) maken rebellen-groepen en het reguliere leger zich schuldig aan onderdruk-king, afpersing en mensenrechtenschendingen. In 2012 wordthet oosten van het land geteisterd door de nieuwe rebellen-groepering M23. De herkozen president en zijn regering zijnhier niet tegenop gewassen en de situatie verslechtert snel alsM23 ook Goma verovert. Als blijkt dat de rebellengroeperingM23 wordt gesteund vanuit Rwanda en (in mindere mate) Oe-ganda, ontstaat er een regionale crisis in het Grote Merenge-bied. Het jaar eindigt met het terugtrekken van M23 uit Goma,de eerste stappen in vredesonderhandelingen en veel onze-kerheid over de toekomst.IKV Pax Christi werkt in DRC aan het vergroten van veiligheidvoor burgers en het komen tot duurzame vrede en stabiliteit,vooral in Ituri en Haut Uele. IKV Pax Christi pleit voor het orga-niseren van veiligheid op lokaal niveau en stimuleert het nale-ven van mensenrechten door autoriteiten, de politie, het legeren mijnbouwbedrijven. Tevens bevordert IKV Pax Christi in-spraak van burgers bij de winning van natuurlijke grondstof-fen, als ook een rechtvaardige verdeling van de inkomsten uitde mijnbouw.

Resultaten en effecten 2012• IKV Pax Christi ondersteunt het Ituri netwerk Haki na Amani

en het aartsbisdom Kisangani met het trainen van nieuwemedewerkers en diverse consultaties. IKV Pax Christi zet di-verse vredesdialogen tussen gemeenschappen voort. Metdeze dialogen worden conflicten bevroren en verdere esca-laties voorkomen.

• Ruim 300 vredescomités in Ituri, die in de afgelopen jarenzijn opgezet en getraind door IKV Pax Christi en Haki naAmani, bemiddelen in lokale conflicten. Door de aanwezig-heid van lokale comités vermindert de intimidatie, afper-sing en mishandeling door het leger en de politie en werkthet preventief op kleine criminaliteit en veeroof. Dankzij eenreeks meetings over veiligheid met de lokale politie en hetleger in vijf districten in Ituri vermindert het machtsmisbruikdoor de lokale politie en het leger. De comités en de lokalepartnerorganisatie Haki na Amani dragen ook bij aan de op-lossing van conflicten tussen gemeenschappen door be-middeling of dialoogtrajecten.

• Het district Haut Uele is het gebied waar de rebellengroepVerzetsleger van de Heer (LRA) actief is. IKV Pax Christi or-ganiseert in samenwerking met het aartsbisdom van Kisan-gani een programma over veiligheid in degemeenschappen, met de vorming en training van burger-comités en veiligheidsdiensten op cruciale locaties.

• Met ondersteuning van IKV Pax Christi verbeteren de kennis

en kunde van traditionele lokale leiders in Ituri. IKV PaxChristi traint lokale leiders in de principes van goed bestuur,moreel leiderschap, decentralisering en in het maken vanactieplannen.

• In samenwerking met partnerorganisaties onderzoekt IKVPax Christi de situatie rondom artisanale (niet-industriële)goudmijnen in Ituri. Het betreft een inventarisatie van loca-ties en methoden voor goudwinning, het niveau en de orga-nisatie van veiligheid, en de conflicten die plaatsvindenrondom deze locaties en tussen mijnbouwindustrieën en ar-tisanale mijnbouwbedrijven. IKV Pax Christi en partnerorga-nisatie Haki na Amani versterken hun kennispositie enlobbyen op nationaal niveau voor het belang van een recht-vaardige verdeling van de inkomsten uit de mijnbouw, veilig-heid en respect voor mensenrechten in de mijnbouw. IKVPax Christi organiseert een conferentie over artisanalegoudwinning in Ituri, waarbij voor het eerst alle belangrijkebetrokkenen bijeenkomen.

• IKV Pax Christi adviseert en informeert het ministerie vanBuitenlandse Zaken en de Nederlandse ambassade. Ze or-ganiseert samen met het ministerie van BuitenlandseZaken en het Afrika Studie Centrum enkele workshops enseminars over landconflicten in DRC en de rol van natuur-lijke hulpbronnen in conflicten.

• Onder voorzitterschap van IKV Pax Christi vraagt het Euro-pean Network of NGO’s working in Central Africa (EURAC),een netwerk van een vijftigtal organisaties, bij Europese be-leidsmakers aandacht voor human security en ontwikkelingin Centraal-Afrika.

• IKV Pax Christi oefent druk uit op de Nederlandse overheidom de structurele financiële steun aan Rwanda stop te zet-ten, als reactie op de betrokkenheid van Rwanda bij de ge-welddadigheden in het oosten van DRC.

Soedan en Zuid-SoedanEen jaar na de totstandkoming van de nieuwe staat Zuid-Soe-dan verslechtert de verhouding tussen Zuid-Soedan en Soe-dan drastisch. Onderhandelingen over landsgrenzen,oliebronnen en de status van Abyei lopen vast en in januari2012 besluit de overheid van Zuid-Soedan de olieproductiestil te leggen, wat in beide landen leidt tot een financiële cri-sis. Onder druk van de VN Veiligheidsraad ondertekenen Soe-dan en Zuid-Soedan in september deelakkoorden van VNresolutie 2046 om onderlinge geschillen op te lossen. De im-plementatie ervan blijft echter achterwege. In Soedan nemenonder invloed van de Arabische Lente de protesten toe, maardeze worden bloedig neergeslagen. Het conflict over de grens-gebieden Zuid-Kordofan, Abyei en Blauwe Nijl duurt voort engaat gepaard met bombardementen door het Soedanese

JAARVERSLAG 2012 13

Goudmijnwerkers in in DR Congo

IKV PAX CHRISTI14

leger. Burgers slaan op de vlucht naar buurlanden, ook naarZuid-Soedan waar ruim 160.000 vluchtelingen arriveren. Ookin Darfur neemt het geweld toe. In Zuid-Soedan blijven door decrisis betalingen van politie en leger uit en neemt de criminali-teit toe. De jonge staat kampt met corruptie; activisten en jour-nalisten die dit aankaarten worden gearresteerd enmishandeld. In de deelstaten Unity, Jonglei en Eastern Equato-ria nemen de gewelddadigheden tussen rivaliserende nomadi-sche groepen toe.

In Soedan en Zuid-Soedan zet IKV Pax Christi zich in voor(meer aandacht voor) het beschermen van burgers, verzoe-ning, controle op kleine wapens en dialoog tussen overheid enburgers.

Resultaten en effecten 2012• IKV Pax Christi organiseert tal van trainingen en workshops

over mensenrechten, de ontwikkeling van grondwet, goedbestuur, lobby, vredesopbouw en verzoening, waardoor lo-kale organisaties, leiders en activisten meer kennis hebbenover human security en beter in staat zijn vredesinitiatievente organiseren. Ook organiseert IKV Pax Christi samen metZuid-Soedanese advocaten publieke dialogen over (in-spraak op) de grondwet; zowel Soedan en Zuid-Soedanmoeten een nieuwe grondwet gaan aannemen.

• In 2012 promoot en ondersteunt IKV Pax Christi lokale vre-des- en veiligheidsinitiatieven tussen verschillende bevol-kingsgroepen in de deelstaten Upper Nile, EasternEquatoria en Central Equatoria met trainingen, bemiddeling,vredesbijeenkomsten en groepsdialogen en radioprogram-ma’s, via de stations Voice of Love en Bakhita Radio, en hetvredesdorp Kuron.

• Via informele discussies, gastsprekers, expertmeetings enlobbyactiviteiten informeert IKV Pax Christi geïnteresseerdeburgers, Tweede Kamerleden, ambtenaren van het ministe-rie van Buitenlandse Zaken en van de Nederlandse ambas-sades in Soedan en Zuid-Soedan over actueleontwikkelingen. Op internationaal niveau informeert IKV PaxChristi de speciale EU-afgezant voor Soedan en Zuid-Soe-dan en de Nederlandse permanente vertegenwoordigingvan de Verenigde Naties.

• IKV Pax Christi geeft advies en informatie aan het ministerievan Defensie, het Nederlandse leger en politie als voorbe-reiding op de missie United Nations Mission in South Sudan(UNMISS). Nederland draagt met 30 militairen, politietrai-ners en civiele experts bij aan UNMISS.

OegandaOeganda kampt al jaren met interne politieke verdeeldheid,corruptie, mensenrechtenschendingen, geweld onder jongeren

en conflicten over land en olie. In 2012 zijn er toenemendeonthullingen over corruptie, wordt de oppositie tegen het re-gime sterker, en neemt de stroom vluchtelingen uit het buur-land DR Congo toe.In de regio Karamoja verbetert de veiligheidsituatie enigszins.Hier zet IKV Pax Christi zich al jaren in voor veiligheid van no-madengemeenschappen en respect voor mensenrechten.Samen met partnerorganisaties werkt IKV Pax Christi hier aanhet verbeteren van relaties tussen gemeenschappen door hetgeweldloos oplossen van conflicten. In Noord-Oeganda onder-steunt alliantiepartner Amnesty International, in samenwer-king met IKV Pax Christi, mensenrechtenactiviteiten in lokalegemeenschappen en leert jongeren om problemen te analyse-ren en deze zonder geweld op te lossen, om vervolgens toe-komstmogelijkheden te onderzoeken zoals het genereren vaninkomsten.

Resultaten en effecten 2012• In samenwerking met alliantiepartner Amnesty Internatio-

nal zet IKV Pax Christi zich in voor een effectieve dialoogtussen overheid, leger, politie, lokale leiders en burgers inKaramoja om human security te bevorderen door middelvan diverse (lokale) bijeenkomsten en trainingen.

• In het grensgebied met Zuid-Soedan en Kenia ondersteuntIKV Pax Christi vredesbesprekingen tussen verschillendegemeenschappen van nomadische veehouders. Tijdensdeze bijeenkomsten, waar honderden strijders en hun lei-ders bijeen komen, worden problemen over veiligheid be-sproken en afspraken gemaakt.

• Dankzij het gezamenlijke programma van IKV Pax Christi enAmnesty International krijgen lokale partners en

Thema: Dialoog in conflictgebiedenEen conflict speelt zich vaak niet binnen de grenzen van eenland af. Dit is ook het geval bij Peace & Sports, een pro-gramma in het grensgebied van Kenia, Oeganda en Zuid-Soedan, waar rivaliserende gemeenschappen met geweldelkaars vee afhandig maken. In zulk soort situaties zet IKVPax Christi dialoog op tussen verschillende bevolkingsgroe-pen.Ook stimuleert IKV Pax Christi dialoog tussen overheid eninwoners. De relatie tussen de regering en haar burgers laatin veel conflictgebieden te wensen over. Door een lange ge-schiedenis van ondeugdelijk bestuur hebben burgers weinigvertrouwen in hun overheid, zoals in Soedan en Zuid-Soe-dan. IKV Pax Christi brengt door middel van haar verschil-lende programma’s dialoog tussen overheid en burgers opgang.

Voetballers die voor Peace & Sports in actie komen

JAARVERSLAG 2012 15

jongeren(leiders) in Noord-Oeganda (in Karamoja en Acholi)mensenrechteneducatie en conflictbeheersingstrainingen.Met deze cursussen zijn zij beter in staat (gemeenschappente trainen om) op te komen voor hun rechten en problemenop te lossen zonder geweld. Binnen de gemeenschappenworden bewustwordingsactiviteiten georganiseerd, ondermeer een campagne tijdens de Internationale Jongerendag,radio-uitzendingen en theatervoorstellingen over mensen-rechten.

• Hoewel de financiering van activiteiten voor jongerengroe-pen vertraagd is door trage verantwoording, hebben enkelejongerengroepen in het Acholi-gebied, met ondersteuningvan partnerorganisaties, het heft in eigen hand genomen.Ze genereren zelf inkomen, zijn zelfstandig de dialoog metautoriteiten aangegaan en lossen problemen in hun ge-meenschap geweldloos op.

• Amnesty International en IKV Pax Christi hebben hun ken-

nis en contacten gedeeld met de Nederlandse overheid, Oe-gandese beleidsmakers en andere relevante ontwikkelings-organisaties en netwerken.

• Partnerorganisaties in het Acholi-gebied hebben na trainingin het documenteren van mensenrechtenschendingen di-verse landconflicten gedocumenteerd en gewerkt aan hetontwikkelen van een lobbystrategie.

• Een door Amnesty International ondersteunde mensenrech-tenvrijwilliger slaagt erin om een volledig nieuwe school,voor meer dan 500 leerlingen, te stichten in een gebied datveronachtzaamd wordt door de Oegandese overheid. An-dere mensenrechtenvrijwilligers steunen vrouwengroepen inhet opzetten van kinderopvang, zodat moeders tijd hebbenom mensenrechtenkwesties te bediscussiëren en met auto-riteiten te bespreken. Jeugdgroepen maken theaterstukkenover mensenrechtenkwesties en klagen bijvoorbeeld ge-zondheidswerkers aan die medicijnen hebben gestolen.

Palestijnse gebiedenEr vinden geen vredesonderhandelingen meer plaats. Debouw van meer nieuwe nederzettingen in de Westelijke Jor-daanoever en (Oost-)Jeruzalem neemt toe. Hierdoor is er eentoename van het geweld tussen kolonisten en Palestijnen inde zogenaamde C-gebieden, de door Israël bestuurde gebie-den die 60% van de totale oppervlakte van de Westelijke Jor-daanoever beslaan. Ondertussen lijkt de dialoog tussen dePalestijnse Autoriteit/Fatah en Hamas vast te lopen. In novem-ber escaleert de situatie tussen Israël en Gaza opnieuw.

IKV Pax Christi steunt burgerrechtenactivisten, bevordert vre-desinitiatieven en faciliteert de vredesdialoog tussen verschil-lende groepen. Human security en de participatie vangemarginaliseerde groepen staan hierbij hoog op de agenda.

Resultaten en effecten 2012• IKV Pax Christi weet de capaciteit van lokale organisaties in

Oost-Jeruzalem te versterken. Elf Palestijnse buurten krijgentrainingen in communiceren en onderhandelen. Maar liefst140 vrouwen nemen deel aan deze life skill-cursussen,onder wie ook vrouwen van het Jerusalem Women’s Parlia-ment. Jongeren discussiëren over hun wensen en produce-ren een film over de situatie in Jeruzalem.

• IKV Pax Christi start een succesvol netwerk van buurtorga-nisaties in Oost-Jeruzalem, het Jeruzalem Forum, en hooptin de toekomst dit netwerk te verstevigen zodat het effectiefop kan komen voor de toekomst van de Palestijnen in Oost-Jeruzalem.

• Onder de hoede van United Civilians for Peace pleit IKV PaxChristi in Nederland en bij de Europese Unie voor het ‘label-len’ van producten uit Israëlische nederzettingen. De lobbyricht zich op handhaving van de eigen EU-regels en hetrecht van consumenten op een geïnformeerde keuze. Hetkrijgt steun bij verschillende Europese lidstaten, waaronderNederland.

• Mede dankzij rondetafelgesprekken, geïnitieerd door IKVPax Christi, in samenwerking met Kerk en Israël, staat de si-tuatie van de Palestijnse christenen opnieuw op de agendavan Protestantse Kerk in Nederland.

• Met diverse (expert)meetings, seminars en rapportenvraagt IKV Pax Christi bij de internationale gemeenschapaandacht voor human security in de Palestijnse gebieden.Ook in 2012 weet IKV Pax Christi met de Olijfbomencam-pagne de benarde positie van Palestijnse boeren in de be-zette gebieden te benadrukken en mobiliseert zij lokalemensen tot het steunen van deze boeren.

• Dankzij de steun van IKV Pax Christi aan de campagne voor

het Arab Peace Initiative komen lokale vredesactivisten inde regio bijeen. Ook Palestijnse vluchtelingen worden indeze activiteiten betrokken.

Pelgrimagetocht naar Israël en de bezette gebieden

2. Human security en de stem van burgers in repressieve staten

IKV Pax Christi zet zich in voor het verbeteren van human se-curity en de zeggenschap van burgers in repressieve staten.Repressieve staten zijn autocratisch van karakter. De machtligt vaak bij één persoon, een autoritaire leider, vorst of dicta-tor. De staat beschikt over een doeltreffend gezag en gebruikthaar macht om tegenstanders, oppositie en regelmatig ookburgers systematisch te onderdrukken. Mensenrechten wor-den geschonden, onafhankelijke civiele samenlevingsorgani-saties en vrije pers worden beperkt of zijn verboden.

CCoorrrruuppttiiee eenn ggeeeenn vvrriijjhheeiidd vvaann mmeenniinnggssuuiittiinnggIn de jaren negentig hebben veel autocratische staten demo-cratische karakteristieken gekregen: verkiezingen, een parle-ment en een formeel erkende oppositie. In wezen zijn zijechter nog repressief, want vrijheid van meningsuiting en onaf-hankelijke rechtspraak ontbreekt. Het systeem is vaak geba-seerd op corruptie, cliëntelisme en patronage. Repressieveoverheden beschouwen democratiebevordering vaak als onge-oorloofde inmenging van buitenaf en weren dit proces. Alleeneen langzame vreedzame transitie naar meer democratieheeft kans van slagen, zeker als dit proces wordt geïnitieerden gesteund door interne groepen binnen de samenleving.Onder de bevolking heerst echter veel wantrouwen en scepsistegenover de overheid en formele publieke instituties. Politiekeparticipatie van burgers in repressieve staten is daarom erglaag. En als er sprake is van deelname aan politieke proces-sen, dan vinden deze plaats buiten de gebruikelijke kanalen.

16 IKV PAX CHRISTI

AAggeennttss ooff cchhaannggee vveerrsstteerrkkeennIKV Pax Christi ondersteunt civiele agents of change. Dat zijnburgers, zoals vredes- of mensenrechtenactivisten, die een cru-ciale rol spelen in transitieprocessen in repressieve staten.Voor een vreedzame transitie is een dialoog tussen de macht-hebbers en burgers noodzakelijk. Met steun van de internatio-nale gemeenschap en organisaties als IKV Pax Christi kunnengematigde civiele agents of change als een brug tussen beidenfungeren. Hun mobiliserende en verbindende capaciteiten kun-nen een verschil maken en de weg vrijmaken voor politieke ver-andering. Ondersteuning van buitenaf kan dit procesversterken, bijvoorbeeld door het mobiliseren van politieke endiplomatieke steun en het monitoren van de mensen rechtensi-tuatie.

Armenië en AzerbeidzjanAls gevolg van de vastgelopen onderhandelingen over NagornoKarabach nemen de spanningen tussen Armenië en Azer-beidzjan in 2012 toe. De wapenstilstand wordt meerderemalen in de grensgebieden geschonden, maar verdere escala-tie blijft uit. Vrijheid van meningsuiting blijft zeer gelimiteerd inAzerbeidzjan: kritische journalisten en vreedzame demon-stranten riskeren een gevangenisstraf. Ook de bewegingsvrij-heid voor maatschappelijke organisaties is nog altijd zeerbeperkt. Toch weten mensenrechtenactivisten internationaalaandacht te trekken voor het gebrek aan democratie en men-senrechten in Azerbeidzjan. Tijdens het Eurovision Song Festi-val, dit keer in Baku, protesteren zij met de grootschaligecampagne ‘Sing for Democracy’.

Binnen het gezamenlijke programma van IKV Pax Christi en al-liantiepartner Free Press Unlimited zet IKV Pax Christi zich invoor het vredesproces in Armenië en Azerbeidzjan en stimu-leert zij de dialoog tussen overheden en burgers.

Resultaten en effecten 2012• Alliantiepartner Free Press Unlimited verbetert de dialoog

tussen Armeniërs en Turken met het uitwisselingsprojectmet de lokale Armeense en Turkse omroepstations: Lori TVin Vanadzor, Armenië, en Serhat TV in Kars, Turkije. Voor hetderde jaar creëert het project wederzijds begrip tussen deArmeniërs en Turken en publieke discussie over verzoeningin de regio. Dit keer nemen ook sport- en cultuurverslagge-vers deel aan de uitwisseling en produceren de stations en-kele humoristische onderwerpen over xenofobie ennationalisme.

• IKV Pax Christi besluit de steun aan het parallelle onder-handelingsproces tussen Armeniërs en Azerbeidzjani’s, hetzogeheten Independent Civil Minsk Process, te staken metals voornaamste redenen: het gebrek aan vooruitgang, eentekort aan financiële middelen en het ontbreken van eenofficieel vredesproces om bij aan te haken. Vanaf 2013 zal

de focus liggen op het activeren van zelfreflectie in beidesamenlevingen op meer interne kwesties.

• IKV Pax Christi en alliantiepartner Free Press Unlimited er-kennen het belang van onafhankelijke media en ondersteu-nen journalisten in de regio met trainingen, onder meervoor Baku School of Journalism in Azerbeidzjan en Lori TVin Armenië. De eerste stappen voor Kanal 13, het eersteonline televisiestation in Azerbeidzjan, worden gezet en me-dewerkers krijgen een training van Sybren Terpstra vanOmrop Fryslân.

GeorgiëAbchazië, dat zich na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie onaf-hankelijk verklaart, krijgt in 2012 een nieuwe (de facto) rege-ring. Deze pleit met een harde retoriek voor een behandelingals een werkelijke staat in de internationale arena, wat leidttot verdere afzondering van de Westerse wereld. De komst vande nieuwe president in Zuid-Ossetië leidt allesbehalve tot ver-anderingen: de situatie blijft er tamelijk uitzichtloos zonder ver-beteringen in mensenrechten, transparantie en elementairevoorzieningen. In de aanloop naar de verkiezingen in Georgië,tijdens de herfst, neemt de onrust toe. De regering treedt re-pressief op tegen aanhangers van de oppositie, die deson-danks de verkiezingen wint. De nieuwe regering onderneemtstappen om de relatie met Rusland te verbeteren.

IKV Pax Christi maakt zich sterk voor dialoog en samenwerkingtussen Georgiërs en Osseten, en tussen Georgiërs en Abcha-ziërs. Tevens ondersteunt IKV Pax Christi burgers bij het over-brengen van aanbevelingen aan beleidsmakers rondom hetvredesproces en dagelijkse problemen die een gevolg zijn vanhet conflict.

Resultaten en effecten 2012• Tijdens een bijeenkomst van IKV Pax Christi en Berghof

Foundation ontmoeten Georgiërs, Osseten en Abchaziërs el-kaar, wisselen zij van gedachten en leren zij samen te wer-ken met geschiedenis en biografisch materiaal.

• Hoogopgeleide Georgische, Abchazische en Zuid-Ossetischejongeren ontwikkelen met steun van IKV Pax Christi een ge-zamenlijk projectvoorstel en werven hiervoor aanvullende fi-nanciering.

• IKV Pax Christi informeert het ministerie van BuitenlandseZaken en de Nederlandse ambassade en wijst hen op hetbelang van het vredesproces, democratisering en persvrij-heid in Georgië.

• Inwoners van Georgië, Zuid-Ossetië en Abchazië ontvangenactuele informatie over de situatie in hun regio via televisie-documentaires, gesteund door IKV Pax Christi en Free

17JAARVERSLAG 2012

Press Unlimited. Speciale aandacht is er voor de belevingvan gemarginaliseerde groepen en de gevolgen van conflic-ten.

• Dankzij een multimediatraining door IKV Pax Christi’s allian-tiepartner Free Press Unlimited verbetert de capaciteit van24 journalisten uit Georgië, Armenië and Azerbeidzjan.

• IKV Pax Christi stopt met het financieren van frequente bij-eenkomsten voor het Civil Forum – Place for Peace (voor-heen het Georgian-Ossetian Civil Forum), omdatherhaaldelijk blijkt dat de bijeenkomsten focus missen. Tij-dens de jaarlijkse bijeenkomst richten de deelnemers zichop coaching en het begeleiden van projectontwikkeling. Ver-schillende projecten worden ontwikkeld als gevolg van dezebijeenkomst.

Irak

Irak ondervindt opnieuw een politieke crisis door de patstellingvan de politieke partijen, waardoor effectieve hervormingen eneen gedegen voorbereiding van de verkiezingen in 2014 uitblij-ven. Corruptie en geweld zijn aan de orde van de dag, net alsrepressie tegen mensenrechten- en vredesactivisten, rechtersen journalisten. IKV Pax Christi ondersteunt vredesactivistendie zich sterk maken voor democratisering en de rule of law,en die opkomen voor de rechten van vrouwen en minderhe-den. Ook faciliteert IKV Pax Christi ontmoetingen tussen ver-schillende etnische en religieuze bevolkingsgroepen, jongerenen politici.

Resultaten en effecten 2012• IKV Pax Christi geeft partnerorganisaties trainingen in lobby

and advocacy voor het verbeteren van hun capaciteit enstrategie. Ook krijgen partnerorganisaties en activistenworkshops over persvrijheid en journalistiek.

• Met steun van IKV Pax Christi gaan jongeren aan de slag

met de rechten van minderheden, in de vorm van debatten,kunst, sportevenementen en campagnes. Zowel op natio-naal als regionaal niveau vinden er uitwisselingen plaatstussen jongeren, waardoor tolerantie en acceptatie van deander wordt gestimuleerd.

• In Kirkuk werkt IKV Pax Christi met partners aan het betrek-ken van vrouwen bij de organisatie van veiligheid en lokalediscussies over politiek en vredesopbouw. In 2012 worden20 vrouwen getraind, die vervolgens door de politie in Kir-kuk in dienst worden genomen. Door hun aanwezigheidwordt de drempel voor andere vrouwen om naar de politiete stappen en aangiften te doen verlaagd.

• In Basra werkt IKV Pax Christi met een netwerk van organi-saties genaamd Basra Network for Peace and Development(BNPD). Door een ‘learning by doing’ benadering leert hetnetwerk te lobbyen en ontstaat er beleidsdialoog tussen hetmaatschappelijk middenveld en de lokale politiek. De ge-voerde campagne voor betere scholen levert direct resul-taat: de gouverneur van Basra plaatst mobiele schoolunitsin arme wijken waar niet genoeg scholen zijn voor kinderen.

LibanonLibanon wordt al jaren geteisterd door een politieke spagaat:pro-Westerse aanhangers staan tegenover pro-Assad-aanhan-gers. Ook is Libanon verdeeld volgens confessionele lijnen.Het land kampt met repressie en mensenrechtenschendingen.De situatie in buurland Syrië zet de boel op scherp: in Libanonnemen interne spanningen toe, onder andere door de toe-name van het aantal vluchtelingen en door de komst van acti-visten uit Syrië.

IKV Pax Christi zet zich in voor het verbeteren van human se-curity, ondersteunt het proces van sociale cohesie en vraagtaandacht voor de situatie van jongeren en (Syrische en Pales-tijnse) vluchtelingen.

Thema: Gender, vrede en veiligheidVrouwen in conflictgebieden zijn op allerlei manier slachtof-fer van het conflict en de onveiligheid. Toch worden zij vaakbuitengesloten tijdens belangrijke beslissingen hierover. IKVPax Christi betrekt vrouwen actief bij vredesopbouw en hetverbeteren van hun eigen veiligheid. Het potentieel van gen-der voor het duurzaam oplossen van conflicten – en in hetbijzonder van vrouwen als agents of change - is tot nu toenog te vaak onderbelicht gebleven. Gender speelt een be-langrijke rol in de vredesprogramma’s van IKV Pax Christi. InIrak traint IKV Pax Christi vrouwen en betrekt hen bij de or-ganisatie van veiligheid en lokale discussies over politiek envredesopbouw.

Vrouwen actief in vredesprogramma Irak

18 IKV PAX CHRISTI

Resultaten en effecten 2012• IKV Pax Christi steunt partnerorganisaties, zodat zij beter

toegang hebben tot beleidsmakers en politici. Ondanks datde ogen gericht zijn op Syrië, weten partnerorganisaties inLibanon de dialoog tussen overheid en burgers over humansecurity en mensenrechten voort te zetten door middel vanseminars, rapporten, lobby en media-aandacht.

Syrië

De vreedzame opstand voor vrijheid en waardigheid in Syriëvan maart 2011 slaat om in een bloedige burgeroorlog tussenrevolutionairen en Assad-aanhangers. Het regime van Assadverliest macht. Tegelijkertijd blijft de oppositie politiek ver-deeld. Maar noch Assad noch de rebellen zijn in 2012 sterkgenoeg om de burgeroorlog te winnen of zwak genoeg om hemte verliezen. Regionale betrokkenheid bij het conflict ligt op deloer, evenals religieus geweld.

De ontwikkelingen in Syrië vergen van IKV Pax Christi een ge-wijzigde aanpak, omdat het land niet langer alleen een repres-sieve staat is maar een land in transitie en in oorlog, waarinnieuwe actoren en organisaties belangrijke functies vervullen.IKV Pax Christi blijft lokale geweldloze activisten ondersteunenen bottom-up vredesactiviteiten stimuleren.

Resultaten en effecten 2012• IKV Pax Christi ondersteunt vreedzame partnerorganisaties

en lokale activisten in Syrië met financiële steun, advies enseminars, zodat zij ondanks de groeiende repressie en hettoenemende geweld kunnen blijven opereren. Met steunvan IKV Pax Christi weten partnerorganisaties zich eennieuwe rol in de veranderde situatie toe te eigenen. Zij zijnin staat hun kennis aan te passen aan nieuwe actuele on-derwerpen, zoals sektarisch geweld en dialoog met gewa-pende groeperingen.

• Met de campagne Adopt a Revolution ondersteunt IKV PaxChristi lokale burgercomités en burgerinitiatieven in Syrië:van geweldloze demonstraties tot onderwijsprojecten, metals doel alle verschillende religieuze en etnische groepen

als gelijke burgers te laten samenleven in een vreedzaamen democratisch Syrië.

• IKV Pax Christi vraagt bij beleidsmakers in Den Haag enBrussel aandacht voor de burgeroorlog, de politieke transi-tie en de bescherming van activisten in Syrië.

• IKV Pax Christi werkt intensief samen met diverse nationaleen international organisaties en netwerken om aandacht tevragen voor de ontwikkelingen in Syrië.

3. Veiligheid en ontwapeningIn gewapende conflicten zijn het vooral burgers die het meestte lijden hebben onder het geweld. Het statelijke perspectiefop vrede en veiligheid, de internationale wapenhandel, het ge-bruik van inhumane wapens en ongereguleerde nieuwe mili-taire technologieën zijn onderling verbonden elementen die decyclus van een conflict voeden.

Via internationale coalities werkt het team Veiligheid en Ont-wapening van IKV Pax Christi aan beleidsbeïnvloeding met alsfocus de bescherming van burgers in conflictgebieden. Zodraagt IKV Pax Christi bij aan de totstandkoming van een inter-nationaal wapenhandelsverdrag en aan een verbod op wa-pens die geen onderscheid kunnen maken tussen soldaten ofburgers, zoals clusterbommen of kernwapens. Via onderzoek,publieksacties en lobby zet IKV Pax Christi de humanitaire im-pact van verschillende wapens en wapensystemen op deagenda (verarmd uranium, drones of killer robots). Ook voertze met lokale partners in conflictgebieden, zoals Zuid-Soedan,primair onderzoek uit naar lokale veiligheidsbehoeftes en vre-desmissies.

Human securityDe internationale impasse rondom Syrië bewijst dat de theo-rieën van responsibility to protect en protection of civilianssoms in schril contrast staan met de werkelijkheid. Human se-curity mag dan hoog in het vaandel staan en steeds meer aan-dacht krijgen tijdens internationale afspraken over veiligheid,in de praktijk valt er nog veel terrein te winnen.

IKV Pax Christi draagt bij aan en bevordert het nationale en in-ternationale debat over veiligheid door middel van onderzoek,lobby en actie. Zij lobbyt bij politici, defensie en andere acto-ren voor een koers waarbij de veiligheid van burgers centraalstaat. Hiervoor werkt IKV Pax Christi samen met lokale, natio-nale en internationale organisaties, activisten, instellingen enuniversiteiten.

Resultaten en effecten 2012• Met onderzoek, publicatie en lobby vraagt IKV Pax Christi

aandacht voor de bescherming van burgers. Zowel natio-naal als internationaal kaart zij het belang van human secu-

Campagne: Adopt a RevolutionMet de campagne Adopt a Revolution ondersteunt IKV PaxChristi in 2012 de lokale burgercomités en burgerinitiatie-ven in Syrië. Zij zetten zich op een vreedzame manier in voorvrijheid en waardigheid in een democratisch Syrië. Het gaathierbij om het organiseren van demonstraties, onderwijspro-jecten en hulpacties voor vluchtelingen. Ondersteuning vande vreedzame opstand en burgerinitiatieven is belangrijkvoor de transitie naar een open samenleving.

19JAARVERSLAG 2012

IKV PAX CHRISTI20

rity aan, zoals protection of civilians in Syrië. De bescher-ming van burgers in gewapende conflicten staat hierdoor opde politieke agenda in Den Haag.

• IKV Pax Christi verstevigt haar contacten met beleidsma-kers van de NAVO en de Verenigde Naties en pleit voor hetontwikkelen van human security capaciteiten.

• IKV Pax Christi draagt bij aan de missiespecifieke opleidingvoor Nederlandse deelnemers aan UNMISS (VN-vredes-macht in Zuid-Soedan) door een human security perspec-tief op Zuid-Soedan te presenteren.

Inhumane wapens: clustermunitie, explosieve wapens en wapenhandel

IKV Pax Christi pleit voor een verbod op inhumane wapens envoor een effectieve regulering en controle op de wapenhandel.Onacceptabel leed bij burgers moet worden voorkomen en hetaantal burgerslachtoffers moet verminderen. Nog altijd wor-den inhumane wapens zoals landmijnen en clustermunitie ge-bruikt. In 2012 schromen de landen Syrië en Soedan hetgebruik van clustermunitie niet. In september vraagt de secre-taris-generaal van de Verenigde Naties aandacht voor het leeddat explosieve wapens in bevolkte gebieden veroorzaken. Des-ondanks worden deze wapens nog steeds veelvuldig ingezet inbevolkte gebieden onder meer in Syrië, Irak, Afghanistan ende Palestijnse gebieden.

Resultaten en effecten 2012• In samenwerking met de Belgische organisatie Fairfin komt

IKV Pax Christi met een update van het rapport ‘WorldwideInvestments; a shared responsibility’. Mede dankzij IKV PaxChristi’s lobby en seminars over een verbod op financiëleinvesteringen in producenten van clustermunitie zeggensteeds meer financiële instellingen toe niet meer te investe-ren in producenten van clustermunitie. Ook is er een toe-name in het aantal overheden dat zich wil uitspreken tegendeze investeringen en dat aangeeft te werken aan wetge-ving die investeringen in clustermunitie verbiedt. Nederlandkondigt wetgeving op directe investeringen aan per 1 ja-nuari 2013.

• In 2012 is de Convention on Cluster Munitions (CCM) tweejaar oud. IKV Pax Christi blijft zich inzetten voor een univer-sele toepassing en naleving van dit verdrag. In 2012 ratifice-ren acht landen het verdrag. De teller staat inmiddels op 111ondertekende staten, waaronder 75 geratificeerde staten.

• Het onderzoek in opdracht van IKV Pax Christi en OxfamNovib naar investeringen van Nederlandse financiële instel-lingen in bedrijven die omstreden communicatieapparatuurleveren aan Syrië, wordt breed uitgemeten in de media(onder andere in het RTL Nieuws).

• IKV Pax Christi is lid van de stuurgroep van de EerlijkeBankwijzer en draagt daarmee actief bij aan verduurzamingen transparantie van banken.

• In maart 2012 wordt de jonge coalitie International Net-work on Explosive Weapons (INEW) in New York gelanceerd,waarvan IKV Pax Christi medeoprichter is. INEW en IKV PaxChristi voeren gesprekken met afgevaardigden van de Ver-enigde Naties en internationale en Nederlandse beleidsma-kers over het gebruik van explosieve wapens in bevolktegebieden.

• Drones, onbemande luchtvaartuigen, worden veelvuldig in-gezet zonder dat er internationale regels zijn voor het ge-bruik van deze nieuwe technologie. IKV Pax Christistimuleert het debat over en lobbyt voor de regulering vanbewapende onbemande vliegtuigen.

• IKV Pax Christi pleit voor een effectieve regulering en con-trole op wapenhandel door zich al jaren in te zetten vooreen internationaal juridisch bindend wapenhandelsverdrag(Arms Trade Treaty). IKV Pax Christi voert samen met Am-nesty International en Oxfam Novib actie in Nederland, isactief aanwezig tijdens de onderhandelingen bij de Ver-enigde Naties in New York over een dergelijk verdrag ensteunt de Campagne tegen Wapenhandel bij het uitbrengenvan het jaarlijkse overzicht van de Nederlandse wapenex-port.

• IKV Pax Christi maakt zich sterk voor een international ver-bod op wapens vervaardigd met verarmd uranium, brengthierover twee rapporten uit en doet uitgebreid veldonder-zoek naar de gevolgen van het gebruik van verarmd ura-nium in Irak.

Nucleaire ontwapeningIKV Pax Christi streeft naar een kernwapenvrije wereld. Op hetgebruik van nucleaire wapens heerst een algemeen taboe,echter het hebben van en het dreigen met de nucleaire wa-pens zelf wordt niet gestigmatiseerd. Prominente officieren,parlementariërs en zelfs presidenten spreken zich uit voor een

Campagne: Stop Explosive InvestmentsMet de campagne Stop Explosive Investments van de Clus-ter Munition Coalition wil IKV Pax Christi investeringen inproducenten van clustermunitie een halt toe te roepen.Door lobby en seminars pleit IKV Pax Christi voor een ver-bod op financiële investeringen in producenten van cluster-munitie.

Met de campagen NoNukes vraagt IKV Pax Christi aandacht voor nucleaire ontwapening.

kernwapenvrije wereld. IKV Pax Christi zet zich intensief in omhet thema hoog op de politieke agenda te houden. Met behulpvan onderzoek, lobby en campagnes pleit zij voor een wereldzonder kernwapens.

Resultaten en effecten 2012• Na jarenlange lobby door IKV Pax Christi tekent eind 2012

een overgrote meerderheid van de Tweede Kamer voor eenmotie voor het terugsturen van de in Nederland gestatio-neerde kernbommen naar de Verenigde Staten.

• IKV Pax Christi heeft regelmatig contact met staten over dehumanitaire impact van kernwapens, het opbouwen vaneen structuur voor een kernwapenvrije wereld en een ver-bod op kernwapens.

• IKV Pax Christi wordt internationaal (h)erkend als kennis-centrum op gebied van nucleaire ontwapening en spreektveelvuldig op bijeenkomsten georganiseerd door denktanksen overheden in Europa en de Verenigde Staten.

• IKV Pax Christi mobiliseert publieke en politieke steun voor

nucleaire ontwapening. Ze publiceert diverse artikelen enrapporten, organiseert een crash course in nucleaire diplo-matie voor acht studenten, diverse side events bij diploma-tieke conferenties, een debat in Humanity House in DenHaag en een publieke actie bij de Tweede Kamer.

• IKV Pax Christi werkt intensief aan het opbouwen en hetversterken van internationale netwerken. IKV Pax Christi zitin de stuurgroep van ICAN en voert het secretariaat vanAbolition 2000. Als onderdeel van deze netwerken is IKVPax Christi in een unieke positie om de wereldwijde lobby tecoördineren.

Campagne: No NukesHet No Nukes-team van IKV Pax Christi werkt aan een kern-wapenvrije wereld. Met behulp van onderzoek, lobby encampagnes vraagt IKV Pax Christi aandacht voor nucleaireontwapening. Internationale veiligheid en kernwapens staanweer hoog op de politieke agenda.

JAARVERSLAG 2012 21

IKV PAX CHRISTI22

DDR (Demobilization, Disarmament and Reinte-gration) en SSR (Security Sector Reform)Het verbeteren van de veiligheid van burgers en hun gemeen-schappen staat centraal in dit programma. IKV Pax Christi pleiter voor dat lokale veiligheidsbehoeften worden meegenomenin ontwapeningsprocessen en bij de hervorming van de bevei-ligingssector (security sector reform). Daarnaast richt IKV PaxChristi zich op het verbinden van internationale ontwapenings-processen met lokale veiligheidsinitiatieven.

De internationale gemeenschap investeert steeds meer in hetverbeteren van de veiligheid in fragiele staten. Het Neder-landse ministerie van Buitenlandse Zaken start met een ken-nisplatform over veiligheid en de rule of law, waaraan IKV PaxChristi deelneemt.

Resultaten en effecten 2012• IKV Pax Christi adviseert over kwesties rondom DDR en

CSAC (Community Security and Arms Control) aan diverseinstanties en organisaties, waaronder het ministerie vanBuitenlandse Zaken, ministerie van Defensie en de Ver-enigde Naties.

• IKV Pax Christi ondersteunt de coalitie South Sudan ActionNetwork on Small Arms (SSANSA). De coalitie schrijft en-kele beleidsnotities en doet verslag van de ontwikkelingenin Zuid-Soedan via Radio Miraya dat een groot publiek be-reikt.

• IKV Pax Christi organiseert een slotconferentie over PeaceSecurity and Development (PSD) en heeft gesprekken metde afgevaardigden van de Verenigde Naties over dit onder-werp.

• IKV Pax Christi onderhoudt nauwe contacten met internatio-nale actoren en universiteiten met betrekking tot DDR enSSR.

4. Netwerken voor conflictpreventie en vredes-opbouwHet belang van regionale intergouvernementele organisaties(RIGO´s, zoals de Europese Unie, ASEAN, de Association ofSoutheast Asian Nations, Afrikaanse Unie of Arabische Liga)neemt toe. Tegelijkertijd neemt ook hun belangstelling voorconflictpreventie en conflictbemiddeling toe. Dit was in 2012merkbaar rondom burgeroorlog in Syrië, de Hoorn van Afrikaen in Mali. De Arabische Liga hield zich intensief met Syriëbezig. De Afrikaanse Unie en Economic Community Of WestAfrican States (ECOWAS) zochten steun van de VN voor hun in-spanningen om de gewelddadige conflicten te stoppen. Het isvoor IKV Pax Christi en haar partners van groot belang dat wijonze invloed zowel bij de Verenigde naties als bij de regionaleintergouvernementele organisaties versterken. Netwerken van

civil society-organisaties kunnen hierbij een effectief instru-ment zijn. Daarom investeert IKV Pax Christi in deze netwerkenvan civil society-organisaties, zoals het mondiale Global Part-nership for the Prevention of Armed Conflict (GPPAC) en PaxChristi Internationaal. Zij hebben het vermogen om de stemvan burgers te laten horen binnen de internationale gemeen-schap en zo het beleid van de Europese Unie, de VerenigdeNaties, Afrikaanse Unie en de andere organisaties te beïnvloe-den.

Resultaten en effecten 2012• Binnen het GPPAC-netwerk is in 2012 het Crossborder part-

nernetwerk van de pastoralisten versterkt in Oeganda, Zuid-Soedan en Kenia.

• De focus van het GPPAC-netwerk is in 2012 verder gerichtop ondersteuning van internationale lobby op het gebiedvan nucleaire ontwapening.

• In 2012 heeft IKV Pax Christi een EU-advocacy officer inBrussel aangesteld en één bij de Verenigde Naties in NewYork. Dit heeft geleid tot een grotere effectiviteit van onzeadvocacy richting EU en de Verenigde Naties onder meerals het gaat om Soedan en op meer focus en samenwer-king met de netwerken Pax Christi Internationaal, GPPAC,en andere internationale non-gouvernementele organisa-ties.

JAARVERSLAG 2012 23

IKV Pax Christi werkt op basis van haar missie en centralewaarden samen met een grote diversiteit aan partners in fra-giele en repressieve landen: in gemeenschappen gewortelde(community based) organisaties, op religie gebaseerde (faithbased) organisaties, traditionele ledenorganisaties, civiele or-ganisaties, netwerken en non-gouvernementele organisatiesen met individuele burgers. Bovendien werken wij samen metlobbyorganisaties, non-gouvernementele organisaties, kennis-en onderzoeksinstellingen en internationale netwerken.De invulling van het partnerschap kan per land sterk verschil-len. In veel fragiele landen werkt IKV Pax Christi vooral met in-formele groepen met een groot gezag en mobiliserendvermogen in hun eigen samenleving. In repressieve landen,waar het niet altijd mogelijk is om een partnerschap aan tegaan met organisaties omdat deze verboden zijn, werken weook samen met andersoortige partners, zoals uitgeverijen, on-afhankelijke bibliotheken of individuele burgers die gezag heb-ben binnen hun gemeenschap. De samenwerking tussen IKV Pax Christi en haar partners isgebaseerd op:

• gedeelde waarden;

• gemeenschappelijke doelen;

• wederzijds respect en vertrouwen;

• gelijkwaardige en wederkerige verhoudingen en

• eigen verantwoordelijkheid.

De samenwerking bestaat uit:• ondersteuning (financieel, maar ook moreel, politiek en

d.m.v. capaciteitsopbouw). Financiële ondersteuning maaktniet per definitie deel uit van de samenwerking;

• gezamenlijke actie (bijvoorbeeld gezamenlijke mediatie oflobby en advocacy);

• verbinding (als makelaar verbinden wij partners in netwer-ken met elkaar en bieden hen zo toegang tot kennis, macht-hebbers en kapitaal).

Om onze onafhankelijkheid en ook die van onze partners tewaarborgen, hebben partnerorganisaties geen formele be-stuurlijke zeggenschap. Zij bevinden zich vaak aan verschil-lende kanten van de scheidslijn in conflictsituaties en hebbente maken met repressie en bedreiging door strijdende partijen

of de overheid, niet alleen van de ‘vijandige’ partij, maar vaakook van hun eigen samenleving. In die situatie is het dragenvan formele medeverantwoordelijkheid niet alleen moeilijkhaalbaar, maar ook bedreigend voor de partnerorganisatie.

Wel raadpleegt IKV Pax Christi haar partners intensief bij hetopstellen van de jaarplannen voor subprogramma´s door mid-del van periodieke partnerconferenties waarin gezamenlijkanalyses en strategieën worden opgesteld. Partners wordenbetrokken bij de leeragenda van IKV Pax Christi op specifiekethema´s. In 2012 is onder meer het thema mediation / facili-tation in een gezamenlijk leerprogramma verdiept.

Het contract tussen programmaleiders en partners kan zondermeer intensief worden genoemd. Los van veelvuldig telefo-nisch of skype-contract legden onze programmaleiders in to-taal in 2012 79 veldbezoeken af.

IKV Pax Christi kent een klachtenregeling voor partners. In2012 zijn er geen klachten van partners ontvangen.

6. Partners

24 IKV PAX CHRISTI

De Minister en Staatssecretaris van Vrede

Op Bevrijdingsfestival 2012 vroeg IKV Pax Christi aandacht voor de campagne Adopt a Revolution

25JAARVERSLAG 2012

IKV Pax Christi hecht als vredesbeweging sterk aan het betrek-ken van mensen uit eigen land bij maatschappelijke en poli-tieke vredesvraagstukken en vredeswerk. Dat doet zij op tweeverschillende manieren: zij organiseert en mobiliseert kritischmondiaal burgerschap. Bij het organiseren van mensen is deinzet gericht op het bevorderen van dialoog en relatie, dievorm vindt binnen het Ministerie van Vrede. Daarnaast is hetmobiliseren van mensen meer zendend en doelgericht. Geën-gageerde burgers moeten kunnen participeren in (politieke)acties van IKV Pax Christi. In 2012 is verder gewerkt aan demeerjarencommunicatiestrategie die in 2011 is ingezet en dieinspeelt op de behoefte aan verdere concretisering en zicht-baarheid van het vredeswerk. IKV Pax Christi wil de leidendebeweging voor vrede zijn en daarom het eigen werk concreteren toegankelijker vertalen in aansprekende campagnes. Dooronze waarden, unieke kennis en inspirerende verhalen op eenaansprekende manier uit te dragen, werken we aan een helderen herkenbaar imago bij publiek, partners en politiek. Het ef-fectief verbinden van deze drie dimensies leidt naar verwach-ting tot het vergroten van meer engagement en het wederzijdsleren en inspireren. Ook een grotere naamsbekendheid en eenherkenbaarder profiel zullen naar verwachting bijdragen aan

de legitimiteit van het vredeswerk en de politieke impact ervanversterken. Het Ministerie van Vrede moedigt mensen in Nederland aan eninspireert hen om onder de vlag van een Ambassade van Vredein de Vredesweek activiteiten te organiseren. Om plekken te creë-ren waar mensen in hun gemeenschap naar toe kunnen gaan,om samen te komen voor vrede. Na een mooie start in 2011 ge-beurde dat in 2012 bij 28 ambassades van Vrede in Nederland.Meer dan een verdubbeling ten opzichte van het jaar ervoor.‘Onze’ ambassades hebben meer dan 160 activiteiten georgani-seerd waar duizenden mensen aan hebben deelgenomen. Nietalleen op de Vredesambassades, maar ook op andere plaatsenin Nederland hebben peacedinners, vieringen discussieavondenplaatsgevonden. Dit laat zien dat het Ministerie van Vrede niet al-leen een campagne voor, maar ook door betrokken burgers is. Zijlaten hun betrokkenheid en actiebereidheid zien door zich in tezetten voor internationale vredeskwesties.

In 2012 is de campagne Powered by Peace over de problema-tiek van grondstoffen en conflict van start gegaan. De cam-pagne creëert enerzijds bewustwording en biedt anderzijdsmogelijkheden voor concrete actie door Nederlandse burgers.

7. Samen met de samenleving

Zo konden mensen bellen met hun energiebedrijf om te vra-gen waar hun energie vandaan komt. Rond dit thema is mate-riaal ontwikkeld zoals brochures en filmpjes, er zijn tientallenevenementen georganiseerd en tijdens de jaarlijkse vredes-week waren 26 ‘ambassades van Vrede’ verspreid door hethele land ermee bezig.

Zeer actief was de minister van Vrede, Jörgen Raymann. Hijvroeg niet alleen aandacht voor Powered by Peace, maar zettezich op bijeenkomsten en in de media gepassioneerd in om ver-schillende groepen in de samenleving in het algemeen te latenzien hoe belangrijk vrede is en waarom gewapende conflictenmoeten stoppen. Ook de staatssecretaris van Vrede, componistMerlijn Twaalfhoven, was zeer actief. Voor de presentatie vanhet onderzoek van de Eerlijke Bankwijzer naar investeringen vanNederlandse banken in kernwapenproducenten, waar IKV PaxChristi aan deelneemt, componeerde Merlijn Twaalfhoven bij-voorbeeld de "Opera der Woedende Bankklanten". Boodschap:Stop investeringen in kernwapenproducenten!

Tijdens de Vredesweek werden vanouds de bekende ‘vredes-diensten’ gehouden, kerkdiensten waarin dankbaar gebruikgemaakt wordt van een breed scala aan liturgische suggestiesrondom het thema van de Vredesweek: Powered by Peace.Naar schatting was er in 2.000 protestantse en katholiekenkerken aandacht voor de vraag naar vrede en minimaal vijfmaal was er een actief bondgenootschap met andere religies.

In 2012 ging ook de campagne ´Adopt a revolution´ van startwaarin om steun werd gevraagd voor het geweldloze verzettegen het regime en het geweld in Syrië. Een lastig thema voorhet Nederlandse publiek gezien de algemene beeldvormingover het Midden-Oosten, maar ook noodzakelijk omdat dezevoorvechters van mensenrechten en democratie onze steunverdienen. De campagne en onze Syrische gasten zijn in maarten mei uitgebreid in de publiciteit geweest, op TV en krantenen op de radio. De lancering in De Balie te Amsterdam werdgoed bezocht. Ook waren we op 5 mei tijdens vijf Bevrijdings-festivals aanwezig en toonden ruim duizend bezoekers zich so-lidair met de burgers in Syrië.

De eigen website en de sociale media spelen een steeds gro-tere rol in de communicatie-uitingen. In september lanceerdeIKV Pax Christi een nieuwe Nederlandstalige website. Naarschatting zijn er maandelijks 5.000 unieke bezoekers van dewebsite. Tevens is gestart met de nieuwe Engelstalige websitedie in 2013 wordt gelanceerd. Daarnaast zijn er afzonderlijkewebsites voor het Ministerie van Vrede en No Nukes, een cam-pagne tegen kernwapens.

Maandelijks wordt de digitale nieuwsbrief van IKV Pax Christiuitgegeven die meer dan 4.000 abonnees heeft en er is eenspeciale nieuwsbrief van het Ministerie van Vrede. Ook geeft

IKV Pax Christi nog een papieren magazine uit, Vrede.Nu. Dezelaatste uitgave verscheen vier keer, waarvan eenmaal als spe-ciale Vredeskrant. De oplage van deze laatste uitgave is dertig-duizend.

In 2012 is het online campagnevoeren versterkt. Door dezestrategischer in te zetten versterkt deze de campagnes vanIKV Pax Christi. Dit heeft geleid tot een gestage groei van hetaantal vrienden en volgers op Facebook, Twitter en YouTube.Over 2012 volgden zo´n 10.000 mensen onze activiteiten opde sociale media. Medewerkers van IKV Pax Christi zijn even-eens actief op Facebook, Twitter en als blogger.

In de aanloop naar de parlementsverkiezingen in 2012, lan-ceerde IKV Pax Christi ook de Vredesstemwijzer, met specialevragen over het thema grondstoffen en conflict. Burgers wer-den uitgedaagd om de stemwijzer in te vullen en er zo achterte komen hoe politieke partijen scoren op het gebied vanvrede in het algemeen, en grondstoffen en conflict in het bij-zonder. Bij een lage score voor de favoriete politieke partijwerd de potentiële stemmer aangespoord om een persoonlijkeboodschap naar politici van die partij te sturen om een oproepom die standpunten op het gebied van vrede aan te scherpen.

Vermeldingen in de traditionele media als kranten, radio en te-levisie blijven van grote betekenis. Artikelen over activiteitenvan IKV Pax Christi, inclusief het ministerie van Vrede, versche-nen 353 keer in kranten en tijdschriften. Er waren 69 optre-dens op de radio en 1 televisieoptreden. Daarnaast zijn er nogveel vermeldingen in buitenlandse media, waaronder in Scan-dinavië, over de aanklachten tegen oliemaatschappij Lundinwegens mensenrechtenschendingen in Soedan. Het Zweedse ‘achtuurjournaal’ opende met het feit dat de aandeelhouders-vergadering van Lundin op hun verantwoordelijkheid was ge-wezen.

In 2012 zijn er acht publieke themabijeenkomsten georgani-seerd in ons pand in Hoog Catharijne te Utrecht, waaronder zo-genoemde borrels over Afrika, de Balkan en de Kaukasus.Daarnaast waren er themabijeenkomsten die IKV Pax Christimet andere organisaties organiseerde over Syrië, No Nukes enPeace and Sports (Oeganda).

26 IKV PAX CHRISTI

Het thema van de Vredesweek 2012 en de Nacht van de Vrede stond in het teken van Grondstoffen en conflict

Particuliere fondsenwervingDe particuliere fondsenwerving is een belangrijke inkomsten-bron voor IKV Pax Christi. Deze bestaat uit jaarlijkse collectetijdens de vredesweek, contributies en donaties van ruim4.000 leden en donateurs, giften, schenkingen en nalaten-schappen. De inkomsten uit particuliere fondsenwerving zijn in2012 ongeveer gelijk gebleven. Voor de financiële verantwoor-ding van ontvangen fondsen verwijzen wij naar de jaarrekening2012 te downloaden is vanaf www.ikvpaxchristi.nl.

Donateurs en leden zijn in 2012 zowel telefonisch als per postbenaderd met het verzoek om een structurele gift te doen. Eenaantal malen werden zij ook benaderd met een verzoek omeen aanvullende gift, onder andere voor vredesinitiatieven inSyrië, het internationaal wapenhandelverdrag: om de wapen-handel wereldwijd aan banden te leggen en de problematiekrond het winnen van grondstoffen. IKV Pax Christi is veel dankverschuldigd aan een grote groep gulle gevers die al jaren hetvredeswerk een warm hart toedraagt.

Gedragscodes en regelsIKV Pax Christi volgt voor zijn fondsenwerving de gedragscodesen regels zoals die zijn vastgesteld door de Vereniging vanFondsenwervende Instellingen (VFI), het Centraal BureauFondsenwerving (CBF), het Nederlands Genootschap voorFondsenwervers (NGF) en de Belastingdienst. IKV Pax Christi(en Vereniging Pax Christi en IKV) zijn door het ministerie vanFinanciën respectievelijk de Belastingdienst aangemerkt alsAlgemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). IKV Pax Christi is inbezit van het keurmerk van het Centraal Bureau Fondsenwer-ving. Als relatief kleine fondsenwervende organisatie heeft IKVPax Christi een wat hoger kostenpercentage fondsenwervingdan gemiddeld. Dat percentage blijft echter duidelijk onder denorm die het Centraal Bureau Fondsenwerving daarvoor stelt.

IKV Pax Christi onderscheidt nadrukkelijk: • Voorlichtingsmateriaal over oorlogs- en vredesvraagstukken

dat gericht is op studie, vorming en actie ten behoeve van dedirecte achterban, het bredere publiek, maatschappelijke or-ganisaties en media. Dit materiaal is gratis of het wordt opbasis van kostprijs, zonder winstoogmerk, verkocht.

• Informatiemateriaal dat gericht is op fondsenwerving. Dit in-formatiemateriaal dient te voldoen aan de volgende kwali-teitseisen: toetsing aan onze missie; waarheidsgetrouw ininformatieverstrekking; transparantie in de uitvoering; hetafleggen van verantwoording over bereikte resultaten.

IKV Pax Christi onderhoudt frequent contact met haar achter-

ban, onder meer tijdens activiteiten in en rond de Vredesweek,waardoor een goede beoordeling kan plaatsvinden van de wijzewaarop informatie en voorlichtingmateriaal is ontvangen. Ookworden na bepaalde activiteiten enquêtes gehouden onder dedeelnemers om een goed beeld te krijgen van hun oordeel.

KlachtenIKV Pax Christi kent een klachtenprocedure ten behoeve vaneen snelle maar zorgvuldige afhandeling van klachten of onge-noegens van alle belanghebbenden. Deze is gepubliceerd op dewebsite. Klachten worden vastgelegd in ons relatiebeheer-systeem. De klachtenafhandeling is zowel onderdeel van de ex-terne audit door het CBF en in het kader van het ISO-certificaat.

In 2012 zijn 24 klachten ontvangen en behandeld (in 2011:12 klachten). De klachten - die vrijwel uitsluitend via emailwerden geuit – hadden betrekking op een breed scala aanwerkzaamheden van IKV Pax Christi. De meeste (7 in totaal)waren gerelateerd aan de fondsenwerving, veelal als responsop een fondsenwervende mailing. Meestal had de klacht be-trekking op het hoge aantal mailings. Alle respondenten isaangeboden voortaan maar eenmaal per jaar benaderd teworden voor een gift. Eén persoon veronderstelde te hoge sa-larissen bij de directie van IKV Pax Christi wilde hierover infor-matie voordat een gift zou worden overgemaakt. Meerdereklachten hadden te maken met het programmabeleid van IKVPax Christi, drie van hen hadden betrekking op het Syrië-be-leid, twee op het Midden-Oostenbeleid met betrekking tot Is-rael/Palestijnen. Andere individuele klachten waren veelal eenreactie op de (digitale) nieuwsbrieven over de aanspreekvorm(tutoyeren in plaats van vousvoyeren) en de profilering van IKVPax Christi. De klachten zijn door IKV Pax Christi geregi-streerd, behandeld en voor zover mogelijk opgelost.

Institutionele fondsenwervingDe druk van de economische crisis is duidelijk terug te zien inhet institutionele donorlandschap. Niet alleen hebben ook do-noren te maken met teruglopende financiële mogelijkheden,ook ontvangen zij beduidend meer financieringsaanvragen.Hierdoor hebben donoren hun criteria en eisen aan moetenscherpen en is het vinden van financiering veel competitievergeworden. Tevens wordt er in toenemende mate projectfinan-ciering verleend, ter vervanging van organisatiebrede onder-steuning. Deze projectfinanciering kan veelal wordenaangevraagd door middel van tenders, hetgeen een grote inzetvraagt van medewerkers van diverse afdelingen binnen de or-ganisatie.

Desondanks hebben wij in 2012 de ontwikkeling van de institu-

28 IKV PAX CHRISTI

8. Fondsenwerving

29JAARVERSLAG 2012

Nationale Postcode Loterij2012 was ons eerste jaar als beneficiënt van de NationalePostcode Loterij; een opbouwend partnerschap met veel mo-gelijkheden tot co-creatie. De Nationale Postcode Loterij heeft het in 2012 onder an-dere mogelijk gemaakt om het programma Powered by Peacete realiseren; een programma bestaande uit een internatio-nale campagne, publieksactiviteiten in Nederland en projec-ten in Colombia. Grondstoffen zoals steenkolen zijn vaak deoorzaak van conflict en mensenrechtenschendingen in plaatsvan een bron van welvaart en vrede. Regelmatig gaat de ex-ploitatie gepaard met mensenrechtenschendingen. Wij gaanniet alleen met de slachtoffers van dit conflict in gesprek, wijbrengen ook de mijnbouwbedrijven en de lokale overhedenaan de tafel. Om dit programma meer power te geven is ookdraagvlak binnen de Nederlandse samenleving - van burgers,het bedrijfsleven en de politiek - onontbeerlijk. Dit draagvlakuit zich in het besef dat mensen in conflictgebieden evenveelrecht hebben op vrede en veiligheid als wij in Nederland heb-ben.

Als samenwerkingspartner van IKV Pax Christi heeft Master-Peace in 2012, dankzij de bijdrage van de Nationale Post-code Loterij, haar activiteiten in Egypte en andere landenkunnen uitbreiden van vredesinitiatieven in 9 landen in2011, naar 25 landen in 2012. Daarnaast is het aantal Mas-terPeace Clubs in een jaar tijd gegroeid van 12 naar 35. Hier-door zijn er nu wereldwijd in 30 landen Clubs en is het bereikvan MasterPeace meer dan verdubbeld. Op en rondom de In-ternationale Dag van de Vrede op 21 september, roepen dezeClubs door middel van muziek, dans en andere creatieve vor-men, hun gemeenschappen op tot dialoog en saamhorigheid.Daarnaast is MasterPeace actief op het internet om zo eenwereldwijde beweging te stimuleren.Met de flinke bezuinigingen waar het kabinet Rutte II op inzetneemt het belang van fondsen zoals de Nationale PostcodeLoterij toe. De bijdrage van de loterij en haar deelnemers isuniek, want deze is niet alleen meerjarig, maar de goede doe-len bepalen ook zelf de besteding ervan, op basis van hun ex-pertise. Het huidige kabinet heeft aangegeven het kansspelbeleid tewillen moderniseren. Wij hopen dat de voorgestelde wijzigin-gen in het kansspelbeleid de Postcode Loterij voldoenderuimte geeft om de succesvolle fondsenwerving op dit niveauvoort te zetten. Want zonder de Postcode Loterij en haar deel-nemers zouden wij een deel van onze initiatieven niet kunnenrealiseren.

Uitzicht op een goudmijn in Cerrejon, Colombia

tionele fondsenwerving weten door te zetten. Er is geïnvesteerdin de interne en externe processen: naast interne professionali-sering en donordiversificatie, hebben wij in 2012 ingezet opbredere en meer structurele relaties met een aantal donoren.Deze lijn zullen we ook de komende jaren vasthouden.

Om onze interne middelen zo efficiënt mogelijk in te zetten,zijn er in 2012 per team fondsenwervingsplannen opgesteld.Deze geven op een overzichtelijke en strategische manier deaanpak voor zowel de financiering per team als teamoverstij-gende financiering weer. Daarnaast bieden deze ondersteu-ning en richting aan het werk van programmaleiders eninstitutionele fondsenwervers.

De externe processen steken we in op een manier die dicht bijonszelf staat: synergie waar mogelijk. Samenwerking met part-ners is hiervoor van groot belang: het bevordert niet alleen ef-fectiviteit, coördinatie en het delen van onze kennis, maar hetleidt ook tot inhoudelijk sterkere en integrale programma’s. Ditgeldt zowel voor organisaties in Nederland en Europa waar-mee wij samenwerken als voor onze ‘zuidelijke’ partners.

Het huidige donorlandschap laat een nog steeds toenemendetendens van verzuidelijking zien: institutionele donoren gevenprioriteit aan of limiteren fondsen tot lokale organisaties, waar-door in toenemende mate internationale niet-gouvernemen-tele organisaties - indien niet lokaal geregistreerd - uitgeslotenworden van het aanvraagproces.

Het feit dat meer subsidies beschikbaar zijn voor ‘zuidelijke’non-gouvernementele organisaties vinden wij in zijn algemeen-heid een goede ontwikkeling. Het blijkt echter dat in fragieleen repressieve regio’s onze partnerorganisaties vaak niet instaat zijn subsidie voor hun programma’s aan te vragen. Wijkiezen er niet voor lokaal geregistreerde organisaties op terichten specifiek voor fondsenwerving, omdat we het principi-eel niet wenselijk vinden dat van origine Westerse organisatiesom voornamelijk financiële motieven lokaal geregistreerdekantoren opzetten in het zuiden. Daarnaast leert onze ervaringdat de politieke ruimte voor lokale kantoren beperkt is en datlokale aanwezigheid veiligheidsrisico’s met zich mee kan bren-gen. Om de legitimiteit en meerwaarde van onze organisatieals onafhankelijke partner en partij te bewaken, kiezen wij er-voor om meer in te zetten op zichtbaarheid van ons werk envan onze partnerschappen in de landen waar we werken.

Naast een aantal grote bijdragen die wij afgelopen jaar heb-ben mogen ontvangen, hebben we ook een aantal kleinere be-dragen ontvangen, die voor ons ook zeer waardevol zijn. Iederebijdrage kan voor een programma hét verschil uitmaken.

Bij institutionele donorrelaties ligt in toenemende mate de na-druk op strategische partnerschappen. Mooie voorbeelden

hiervan zijn de Europese Commissie, het ministerie van Bui-tenlandse Zaken, Adessium Foundation, het vfonds en de Na-tionale Postcode Loterij.

IKV Pax Christi ontvangt geen donaties van bedrijven noch iser sprake van sponsoring. Gezien de kritische relaties die IKVPax Christi met bedrijven onderhoudt, wordt uiterste voorzich-tigheid betracht als het gaat om financiële relaties met het be-drijfsleven.

9. PersoneelFormatie en bezettingOp 31 december 2012 werkten in totaal 89 medewerkers (31-12-2011: 82) voor IKV Pax Christi van wie er 9 medewerkersin het buitenland zijn gestationeerd. Zij vervulden op 31 december 2012 77,0 fte (inclusief medewerkers in het buitenland). 57% van de medewerkers had een contract vooronbepaalde tijd en 43% een contract voor bepaalde tijd.

De groei van de formatie heeft te maken met het binnenhalenvan een aantal subsidies en donaties voor specifieke program-maonderdelen en activiteiten, in het bijzonder het MiddenOosten. Daarnaast is de strategische beslissing genomen omonze advocacy te versterken bij de Europese Unie en de Ver-enigde Naties. De percentages instroom van nieuw personeel en uitstroomvan personeel die IKV Pax Christi hebben verlaten, zijn ge-daald ten opzichte van 2011. Het percentage doorstroom, datwil zeggen medewerkers die binnen de organisatie naar eenandere functie zijn gegaan, is ten opzichte van 2011 gestegen.De opmerkelijke stijging van het aantal vrijwilligers betreft infeite een correctie in de telling in vergelijking met voorgaandejaren. Tot en met 2011 werden alleen structurele vrijwilligersmeegeteld die een formeel vrijwilligerscontract voor een lan-gere periode met IKV Pax Christi hadden. Wij tellen vanaf 1 ja-nuari 2012 alle vrijwilligers mee in zich belangeloos voorvredesactiviteiten inzetten.

Uitgesplitst komen wij in 2012 op• 21 vrijwilligers met vrijwilligerscontract op structurele basis • 26 vrijwilligers zonder contract op een structurele basis • 25 vrijwilligers zonder contract op een episodische basis

30 IKV PAX CHRISTI

Formatie per 31 december 2012 69,7 fte 77,0 fteInstroom 33,8% 16,9%Uitstroom 24,7% 13,5%Doorstroom 2,3 % 4,5 %Aantal vrijwilligers 27 72Aantal stagiairs 6 13

2011 2012

De verdeling in mannen en vrouwen alsmede in fulltime- enparttime functies is als volgt:

Ons personeelbestand heeft de volgende leeftijdsopbouw:

Kennis en leren De volgende leerprocessen zijn in 2012 gestart en zullendeels in 2013 verder worden vervolgd:- Alle programma’s• Kwaliteit van onderzoek• Gemeenschappelijke definities van sleutelbegrippen

- Programma Fragiele Staten• Mediation / facilitation (met partners)• Social contract

- Programma Repressieve Staten• Lobby & advocacy• Mediation / facilitation (met partners)• Critical mass in repressive environments / social movements and outreach / peace activism 2.0

- Programma Veiligheid en Ontwapening• Human security / protection of civilans • International humanitarian law

In 2012 hebben wij 1,6 % van onze loonsom besteed aan deontwikkeling van ons personeel. 65% daarvan hebben we be-steed aan het specifiek trainen van onze individuele medewer-kers (inclusief veiligheidstrainingen voor medewerkers diereizen naar conflictgebieden en trainingen voor onze bedrijfs-hulpverleners en leden van de ondernemingsraad) en 35% is

besteed aan het realiseren van trainingen in het kader van dehierboven genoemde ‘leeragenda’.

In 2012 organiseerde IKV Pax Christi driemaal een ‘inspiratie-week’. Tijdens deze weken wisselen alle medewerkers, ookdiegenen uit het buitenland, hun kennis en ervaring uit enoverleggen zij over inhoudelijke, beleidsmatige, vakmatige enorganisatorische onderwerpen.

In 2012 is het introductiebeleid voor nieuwe medewerkers ver-nieuwd en verbeterd met als doel de nieuwe medewerkerssnel vertrouwd maken met onze organisatie, met de functieen de werkwijzen en de regels die we met elkaar hebben afge-sproken.In het kader van de functioneringsgesprekken is het beleid ver-der ontwikkeld, zijn de doelstellings- en voortgangsgespreks-formulieren verbeterd en is de gesprekscyclus afgestemd opde jaarplancyclus van de verschillende afdelingen/teams.

Ziekteverzuim Over 2012 zien wij een consolidatie ten opzichte van het ziek-teverzuim van 2011. Hiermee zitten we rond het landelijk ge-middelde van 4 %.

VeiligheidsbeleidIKV Pax Christi beschikt over een veiligheidsbeleid. De veilig-heidsregels en protocollen in de conflictregio’s, waar onze me-dewerkers naar toe reizen, zijn vernieuwd en per landuitgewerkt. Onderdeel van het beleid is tevens dat alle rei-zende medewerkers in ieder geval één keer per jaar uitgeno-digd worden voor een debriefingsgesprek, om alle ervaringendie opgedaan zijn tijdens de reizen zorgvuldig door te sprekenmet een expert. Medewerkers die reizen naar onveilige gebie-den krijgen een veiligheidstraining aangeboden.

In 2012 zijn alle bedrijfshulpverleners opnieuw getraind en ishun certificatie verlengd.

Arbobeleid Na ons in 2011 vooral gericht te hebben op het trainen vanonze medewerkers op het gebied van veiligheid en het consoli-deren hiervan in 2012, hebben we in 2012 vooral aandachtbesteed aan ons algemene arbeidsomstandighedenbeleid. Inhet voorjaar van 2012 is een risicoïnventarisatie en -evaluatie

31JAARVERSLAG 2012

2012 2011 20102009

korter dan 7 dagen 8 t/m 42 dagen langer dan 42 dagen 4,2 1,2 0,6 2,4 4,2 1,2 0,6 2,4 3,1 1,0 0,5 1,6 2,8 1,0 0,7 1,1

Verzuim Totaal % Kort verzuim % Middellang Lang verzuim %percentage verzuim %

Het landelijk gemiddelde over 2012 is volgens het CBS 4%.

89 40% 60% 63% 37%

aantal personen mannen vrouwen parttime fulltime

(RI&E) uitgevoerd door onze arbodienst inclusief onderzoeknaar de psychosociale arbeidsbelasting (PSA) van onze mede-werkers.De praktische adviezen uit het RI&E onderzoek zijn direct op-gevolgd. De uitkomsten van het PSA- onderzoek zijn besprokenen nader geanalyseerd en hebben geleid tot meer aandachtvan de leidinggevenden voor dit onderwerp. Waar nodig enmogelijk zijn in de organisatie van trainingen van medewerkersop dit terrein.

In Nederland is sprake van veel bureauwerk. In 2012 zijndaarom 21 werkplekonderzoeken verricht die moeten bijdra-gen aan een juiste werkhouding en het voorkomen van licha-melijke klachten zoals RSI.

OndernemingsraadIn 2012 is de samenstelling van de ondernemingsraad ver-nieuwd. Op regelmatige basis en in goede sfeer vindt overlegplaats tussen de directie en de OR. De onderwerpen die daar-bij aan bod kwamen betroffen onder meer het nieuwe intro-ductiebeleid, de vernieuwde gesprekcyclus en het RI&E-onderzoek.

10. Maatschappelijk verant-woord ondernemen en milieuPractice what you preach is het uitgangspunt bij IKV PaxChristi als het om maatsschappelijk verantwoord ondernemengaat. Dit betreft de keuze van onze leveranciers, waaronder debanken waar wij gebruik van maken. Het gaat daarbij ondermeer om de toepassing van de Voluntary Principles on Secu-rity & Human Rights en investeringen van banken en institutio-nele beleggers in de wapenindustrie en –handel, in hetbijzonder als het gaat om inhumane wapens (clustermunitie),nucleaire wapens, en illegale handel in wapens (arms control).

IKV Pax Christi beschikt verder over beleid op het gebied vanintegriteit en diversiteit. Ook gaan wij met respect voor de pri-vacy om met de gegevens van onze leden en donateurs.

Met het milieu gaan wij eveneens respectvol om. Bij de ver-nieuwing van apparatuur wordt sterk gelet op energiezuinig-heid. Oude apparatuur, zowel computers en laptops alsmobiele telefoons, worden ingeleverd voor hergebruik. IKV PaxChristi biedt medewerkers de mogelijkheid om thuis te werkenen telefonisch te vergaderen, hetgeen reizen inperkt. 100%van onze medewerkers in Nederland reist met het openbaarvervoer naar het werk, tenzij men op loop- of fietsafstand vanhet werk woont.

Medewerkers van IKV Pax Christi bezoeken conflictgebiedenen repressieve staten waar wij werken intensief. 79 maal zijn

zij op veldreis geweest. Met internationale conferenties mee-gerekend zijn er 118 reizen gemaakt. Dat zijn 236 vliegreizenper jaar. Dat is zonder meer de grootste bijdrage van IKV PaxChristi aan de milieuvervuiling en aan de klimatologische op-warming van de aarde. IKV Pax Christi doet aan CO2-compen-satie want kan, zonder dat de kwaliteit en effectiviteit van hetwerk eronder leidt, niet besluiten tot minder vliegreizen.

11. Verantwoordingsverkla-ring statutaire directie enRaad van �Toezicht Conform de richtlijnen van het Centraal Bureau Fondsenwer-ving (CBF) stellen de statutaire directie van IKV Pax Christi eenverantwoordingsverklaring op over

1. de wijze waarop de functies toezicht houden, besturen enuitvoeren worden onderscheiden;

2. de wijze waarop de effectiviteit en efficiëntie van bestedin-gen worden geoptimaliseerd;

3. de wijze waarop de omgang met belanghebbenden wordtgeoptimaliseerd.

De directie en Raad van Toezicht onderschrijven de Code GoedBestuur voor Goede Doelen. Deze verantwoordingsverklaringgeeft tevens inzicht in de wijze waarop deze belangrijke princi-pes in de organisatie is verankerd. De verantwoordingsverklaring is integraal in dit jaarverslag op-genomen.

Besturen Het bestuur van IKV Pax Christi bestaat uit een statutaire di-rectie, bestaande uit een algemeen directeur en directeur, diehet beleid bepaalt en eindverantwoordelijk is voor de dage-lijkse leiding. De directie stelt een strategisch meerjarenplanen meerjarenbegroting op die, na instemming te hebben ver-kregen van de Raad van Toezicht IKV Pax Christi, ter goedkeu-ring worden voorgelegd aan het bestuur van het InterkerkelijkVredesberaad en aan de Ledenraad van de Vereniging Vredes-beweging Pax Christi Nederland. Het bestuur van het IKV ende Ledenraad van Pax Christi vormen een representatie vande achterban van de vredesbeweging.

Op basis van het strategisch meerjarenplan stelt de directieeen jaarplan en begroting vast waarin doelstellingen, vredes-programma’s, beoogde resultaten evenals de daartoe inge-zette mensen en middelen zijn omschreven. Het jaarplan ende begroting worden ter goedkeuring voorgelegd aan de Raadvan Toezicht IKV Pax Christi.

32 IKV PAX CHRISTI

De directie stelt jaarlijks voor 1 mei de jaarrekening op in over-eenstemming met Richtlijn 650 voor fondsenwervende instel-lingen van de Raad voor de Jaarverslaggeving. De jaarrekeningbehoeft de goedkeuring van de Raad van Toezicht. De directie vormt samen met de teamleiders het manage-mentteam dat driewekelijks alle relevante onderwerpen be-spreekt die binnen IKV Pax Christi spelen.

Toezicht IInntteerrnn ttooeezziicchhttDe Raad van Toezicht houdt toezicht op de directie, de effi-ciënte inzet van mensen en middelen en volgt op een strate-gisch niveau de organisatie en haar resultaten kritisch.Onderdeel van dit toezicht op strategisch niveau is ook de be-oordeling van de mate waarin IKV Pax Christi haar statutairedoelstelling (vredesmissie) vervult en invulling geeft aan dewaarden zoals omschreven in het strategisch meerjarenplan.

De Raad van Toezicht houdt onder meer toezicht door• het strategische meerjarenplan en de meerjarenbegroting

te toetsen en met de directie te bespreken (goedkeurings-bevoegdheid ligt bij de Pax Christi ledenraad en het IKVBestuur)

• het inhoudelijke jaarplan waarin de organisatiedoelen voorhet komende jaar staan geformuleerd en de financiëlejaarbegroting met de directie te bespreken en goed te keu-ren;

• de inhoudelijke tussenrapportage (achtmaandenrappor-tage) van de directie inzake de uitvoering van de organisa-tiedoelen voor het lopende jaar te bespreken;

• na het tweede quadrimester het gevoerde financiële beleiden de stand van zaken met betrekking de realisatie van debestedingen ten opzichte van de kostenramingen en deprognose van het resultaat te bespreken met de directie;

• de inhoudelijke en financiële jaarrapportage aan het mi-nisterie van Buitenlandse Zaken te toetsen. Dit is tevenseen reflectie op de stand van zaken met betrekking tot hetstrategisch meerjarenbeleid;

• de jaarverslaggeving te bespreken en goed te keuren. Dejaarverslaggeving bij IKV Pax Christi bestaat uit tweedelen:o het publieksjaarverslag over de inhoud van het vredes-

werko de jaarrekening inclusief de goedkeurende verklarin-

gen van de externe accountant.

Daarnaast heeft de Raad van Toezicht nog een aantal be-voegdheden die statutair zijn vastgelegd, maar in de praktijkvan IKV Pax Christi minder vaak voor komen, zoals • het aanstellen / ontslaan van de externe accountant• het wijzigingen van bankrelaties en het opnemen van grote

leningen• het aangaan van duurzame samenwerkingsverbanden die

van strategisch grote betekenis zijn• het goedkeuringen van fusie, overnames, splitsingen• het goedkeuren van aangegane verplichtingen die schul-

den met zich meebrengen en/of die bijzonder/opmerke-lijke uitgaven die de goedgekeurde begroting te bovengaan

• het aanvragen van surseance van betaling en/of faillisse-ment.

In 2012 heeft de Raad van Toezicht viermaal vergaderd. Bij-zondere aandacht ging uit de toekomst van IKV Pax Christi na2015, waaronder het belang van inkomstendifferentiatie ende maatschappelijke legitimatie van de vredesbeweging. Belangrijk aandachtspunt van de Raad van Toezicht is altijd ge-weest de continuïteit van de organisatie en in het verlengdedaarvan de risico’s die IKV Pax Christi loopt. Dit kunnen financi-ële risico’s zijn. De auditcommissie van de Raad van Toezichtbesteedt expliciet aandacht aan de opzet en werking van de in-terne risicobeheersings- en controlesystemen. Het kunnen ookandersoortige risico’s zijn voorkomende uit politieke activiteitenvan IKV Pax Christi. Een voorbeeld hiervan is het rapport inzakeoliemaatschappij Lundin over de exploitatie van olie in Soedan.De directie informeert de Raad van Toezicht daarover actief.

EExxtteerrnn ttooeezziicchhttBehalve aan intern toezicht door de Raad van Toezicht is IKVPax Christi tevens onderworpen aan extern toezicht:

- Accountantscontrole en audit control en beheerDe accountantscontrole wordt uitgevoerd door KPMG con-form Richtlijn 650 van de Raad voor de Jaarverslaggevingen een door het ministerie van Buitenlandse Zaken vastge-steld controleprotocol. Op basis daarvan stelt de accoun-tant een rapport van bevindingen op die onderdeel is vande financiële rapportage aan het Ministerie. Daarnaastgeeft de accountant een goedkeurende verklaring af overde geconsolideerde jaarrekening van IKV Pax Christi. De Raad van Toezicht heeft een auditcommissie ingestelddie de Raad van Toezicht ondersteunt bij het toetsen vanhet financiële beleid, de begrotingen en de jaarrekening,en die namens de Raad van Toezicht de besprekingenvoert met de externe accountact over het accountantsrap-port waarin deze verslag doet van het onderzoek naar hetbeheer en control binnen de organisatie.

- ISO Certificaat 9001:2008IKV Pax Christi heeft het ISO certificaat 9001:2008 voorde gehele organisatie en alle activiteiten. Dit betekent datIKV Pax Christi een gedocumenteerd kwaliteitsmanage-mentsysteem heeft, bestaande uit een kwaliteitsbeleidmet specifieke doelstellingen en vastgelegde taken en pro-cedures. Door de internationale ISO-norm als standaard tenemen, kunnen wij onze interne procesbeheersing beterborgen en de bestuurbaarheid van de organisatie optimali-

33JAARVERSLAG 2012

IKV PAX CHRISTI34

seren. Periodiek vinden interne audits plaats om te toet-sen of IKV Pax Christi aan alle kwaliteitseisen voldoet.Daarnaast wordt jaarlijks een directiebeoordeling uitge-voerd over alle aspecten. Externe audits in het kader vande ISO certificatie worden periodiek uitgevoerd door hetonafhankelijke en geaccrediteerde bureau Veritas Certifi-cation. In oktober 2012 is het ISO-certificaat voor drie jaarverlengd.

- Het keurmerk van het Centraal Bureau Fondsenwerving IKV Pax Christi beschikt over het CBF Keurmerk. Jaarlijkswordt getoetst in hoeverre de organisatie voldoet aan hetreglement van het CBF. Om de drie jaar vindt een volledigeherkeuring plaatst door het CBF. In de zomer van 2012 ishet CBF Keurmerk voor drie jaar verlengd.

- MonitoringsprotocolIKV Pax Christi beschikt over een monitoringsprotocol datis goedgekeurd door het ministerie van BuitenlandseZaken. Hierin is de systematiek van de interne monitoringvan programma’s door programmaleiders en –medewer-kers, teamleiders en de directie en de externe monitoringdoor o.a. het ministerie van Buitenlandse Zaken vastge-legd. Dit monitoringsprotocol is de basis voor de inhoude-lijke rapportage aan het ministerie van BuitenlandseZaken en van het publieksjaarverslag. Zowel de jaarrap-portage als het publieksjaarverslag worden geagendeerdvoor de vergadering van de Raad van Toezicht. Na tweejaar werken met het monitoringsprotocol dat we zijn over-eengekomen met het ministerie van Buitenlandse Zakenheeft het instrument echter niet de meerwaarde opgele-verd die we zouden mogen verwachten tegen het licht vande investeringen die we er in steken. We hebben hier regel-matig contact over met het Ministerie, maar het is moeilijkom de nodige flexibiliteit te vinden in het protocol die demeerwaarde voor ons zou vergroten. We verwachten na2015 over te kunnen gaan naar een passender monito-ringsprotocol.

- Onafhankelijke evaluaties IKV Pax Christi heeft een evaluatieagenda opgesteld voorhet onafhankelijk evalueren van de effectiviteit van onzevredesprogramma’s. 2012 is het tweede jaar dat deze pro-gramma’s lopen. In 2013 vinden de eerste onafhankelijkeevaluaties plaats.

Werkgeverschap en bezoldigingDe Raad van Toezicht is tevens de werkgever van de directie.Hiertoe heeft de Raad van Toezicht een remuneratiecommis-sie ingesteld die de Raad van Toezicht ondersteunt bij de uit-voering van de volgende taken:• het ten minste eenmaal per jaar beoordelen van het functi-

oneren van de individuele leden van de directie. In 2012

heeft de remuneratiecommissie een beoordelings- enfunctioneringsgesprek met de beide directieleden afzon-derlijk gevoerd. Hierin zijn specifieke afspraken gemaaktdie in een verslag zijn vastgelegd.

• het doen van voorstellen aan de Raad van Toezicht betref-fende het te voeren bezoldigingsbeleid voor leden van dedirectie. Het bezoldigingsbeleid moet voldoen aan alle wet-telijke kaders en de bepalingen van het CBF KeurmerkGoede Doelen. De beloning van de directie is gebaseerdop de VFI-Adviesregeling Beloning Directeuren van GoedeDoelen.

De leden van de Raad van Toezicht verrichten hun werkzaam-heden op vrijwillige basis en ontvangen voor hun werkzaamhe-den geen beloning, vacatie of presentiegeld. Alleen onkosten,zoals reiskosten, worden vergoed op basis van reëel gemaaktekosten.

De specificatie van onkosten van de Raad van Toezicht en dedirectiesalarissen conform het model van de VFI is opgeno-men in de geconsolideerde jaarrekening 2011 en te downloa-den vanaf www.ikvpaxchristi.nl.

Evaluatie van het functioneren In 2012 is de samenstelling van de Raad van Toezicht ingrij-pend vernieuwd. Deze ‘nieuwe’ Raad van Toezicht is een re-flectie gestart over de rolopvatting is en de wijze waarop detoezichthoudende taken het beste kunnen worden ingevuld.Daarnaast geeft een aantal opmerkelijke maatschappelijke af-faires op het gebied van bestuur en toezicht houden eveneenseen impuls om te bekijken hoe de toezichthoudende taak vande Raad van Toezicht van IKV Pax Christi is ingericht en of dittot mogelijke verbeteringen of aanscherpingen moeten leiden.Bij de reflectie horen vragen over de verankering van de onaf-hankelijke positie en attitude van de Raad van Toezicht, de in-formatievoorziening en de taakinhoudelijke deskundigheid.Deze reflectie zal in 2013 worden voltooid en vastgelegd in hettoezichtkader.

Samenstelling bestuur en Raad van ToezichtVacatures in de directie en in de Raad van Toezicht worden vervuld op grond van de samenstelling en aan de hand van een vast-gestelde profielschets.Leden van de directie en de Raad van Toezicht mogen geen zakelijke relaties of relaties in de familiesfeer hebben met de organi-satie om iedere vorm van belangenverstrengeling uit te sluiten.De statutaire directie was per 31 december 2012 als volgt samengesteld:

De Raad van Toezicht van Toezicht kende in februari het vertrek van Tom Stoelinga, Paul van Aalst en Philip Everts en in het najaarhet vertrek van Ruud Keulen. Wij zijn allen zeer dankbaar voor hun jarenlange zeer betrokken en kritische inzet als toezichthouder. De Raad van Toezicht had per 31 december 2012 een vacature die in 2013 wordt vervuld.

35JAARVERSLAG 2012

Jan Gruiters

Freek Landmeter

• Algemeen directeur en voorzitter directie IKV Pax Christi • Algemeen directeur en voorzitter directie Pax Christi • Directeur IKV en lid van het IKV Bestuur • Lid bestuur Stikav • Lid Stuurgroep Kennisplatform Veiligheid en Rechtsorde ministerie van Buitenlandse Zaken

• Directeur IKV Pax Christi • Directeur Pax Christi • Lid bestuur Stikav

NNaaaamm FFuunnccttiiee // nneevveennffuunnccttiieess tt//mm 3311 ddeecceemmbbeerr 22001122

Marieke de Wal

Carla Kuijpers-Groensmit

Wieger E. Bakker

Peter van der Veer

Marina van Notten

• Consultant Internationale Samenwerking en Maatschappelijke Organisaties• Netwerkcoördinator van het Partnerships Resource Centre (PrC, Rotterdam School of Manage-

ment, Erasmus Universiteit• Senior beleidsonderzoeker Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB)• Lid Raad van Toezicht Solidaridad• Lid Bestuur Amsterdamse Montessori School (AMS)

• Oud-directeur Studentenservice Universiteit Utrecht• Plaatsvervangend voorzitter VVE Leeuwschild• Lid Raad van Toezicht Pax Christi

• Directeur Bachelopleiding Bestuurs- en Organisatiewetenschap, Universiteit Utrecht• Universitair Hoofddocent Departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap

• Gemeentesecretaris/algemeen directeur gemeente Culemborg.

• Partner Profonte-advies voor ideële doelen

NNaaaamm FFuunnccttiiee // nneevveennffuunnccttiieess tt//mm 3311 ddeecceemmbbeerr 22001122

IKV PAX CHRISTI36

Rooster van aftreden Raad van Toezicht

Omgang met belanghebbendenDe belanghebbenden zijn onze partners in de gebieden waarwij werkzaam zijn, de achterban in Nederland, grote donorenen medewerkers. Directie en Raad van Toezicht hebben alsvolgt omgang met deze belanghebbenden.

1. Partners. Programmaleiders zijn contactpersoon voor departners en gaan veelvuldig op veldbezoek. Ook de tweedirectieleden gaan periodiek op veldreis om zich persoon-lijk op de hoogte te stellen van de voortgang van het vre-deswerk en de omstandigheden waarin dit verricht moetworden.

2. Achterban. Directie en leden van de Raad van Toezicht be-zoeken geregeld evenementen als de vredesambassa-deursdag in mei en andere activiteiten met name in devredesweek.

3. Grote donoren. De directie onderhoudt geregeld persoon-lijk contacten met grote donoren zoals het ministerie vanBuitenlandse Zaken, strategische samenwerkingspartnersen institutionele fondsen.

4. Medewerkers. Behalve de dagelijkse operationele contac-ten is er het periodieke personeelsoverleg waar alle mede-werkers voor worden uitgenodigd en overlegvergaderingenmet de ondernemingsraad.

De directie en de leden van de Raad van Toezicht hebben dezeverantwoordingsverklaring goedgekeurd en ondertekend op 24april 2013.

12. Vooruitzichten Voor 2013 verwachten wij dat het risico op conflicten doorschaarse grondstoffen, landbouwgrond en zoetwater zal aan-houden. De politieke instabiliteit in fragiele en repressieve lan-den in zowel Afrika als het Midden-Oosten blijft onverminderdhoog. Dit geldt ook voor de groeiende repressie van de poli-tieke bewegingsruimte van burgers en maatschappelijke organisaties. We zullen de strategie van onze programma’s

hierop moeten aanpassen en onze partners blijven steunen in de soms steeds moeilijker worden omstandigheden.

IKV Pax Christi kan haar missie alleen succesvol uitvoeren in-dien de organisatie voortdurend gericht is op het realiserenvan haar meerwaarde als vredesbeweging. Wij bieden dezemeerwaarde vooral in het verbinden van lokale gemeenschap-pen met machthebbers (intermediatie), in het overbruggenvan tegenstellingen binnen samenlevingen (sociale cohesie)en het mobiliseren van steun in politiek en samenleving voorhuman security (advocacy). Tegelijkertijd zijn er ook uitdagin-gen. In 2013 zal IKV Pax Christi aandacht besteden aan hetversterken van haar propositie en positionering, het versterkenvan haar maatschappelijke legitimering en het versterken vanhaar financiële basis.

In 2012 trad er een nieuwe regering aan. Mede onder invloedvan Europese begrotingsregels bevatte het regeerakkoordnieuwe bezuinigingen. Opvallend daarbij waren de opnieuwforse bezuiniging op ontwikkelingssamenwerking als ook opdefensie. Relevant voor IKV Pax Christi is de instelling van hetBudget Internationale Veiligheid ten laste van het budget vanontwikkelingssamenwerking dat moet bijdragen aan de cohe-rente benadering van veiligheidsvraagstukken. Hoopvol is datbinnen het kabinet Rutte II de aandacht voor mensenrechtenen maatschappelijk verantwoord ondernemen in vergelijkingmet het vorige kabinet beter verankerd lijken te zijn. De poli-tieke rol van maatschappelijke organisaties wordt voluit er-kend en gewaardeerd. De vrijheid en onafhankelijkheid vanmaatschappelijke organisaties wordt bovendien principieel er-kend.

Op het moment van schrijven is bekend dat de bezuinigingenop ontwikkelingssamenwerking geen gevolgen zullen hebbenvoor de subsidieomvang voor de alliantie in 2014 en 2015.Wel is nu al duidelijk dat de financiële ruimte voor maatschap-pelijke organisaties na 2015 substantieel kleiner zal zijn. Deoverheid zoekt voor na 2014 preferentiële en gespecialiseerdepartners die actief zijn op de vier speerpunten in het beleid,waaronder veiligheid en rechtsorde. IKV Pax Christi ziet dezekeuze als een bevestiging van de politieke relevantie van hetwerk aan vrede, veiligheid en mensenrechten.

Marieke de Wal 02-07-2010 02-07-2014Carla Kuijpers-Groensmit 10-05-2010 10-05-2014Wieger Bakker 01-03-2012 01-01-2016Peter van der Veer 01-03-2012 01-01-2016Marina van Notten 01-03-2012 01-01-2016

Naam Datum benoeming Einde termijn

Geef vrede door, zodat volgende generaties in een veilige en meer vreedzame wereld kunnen opgroeien. IKV Pax Christi zet zich in voor vrede door meer wederzijds begrip en respect te creëren.

Wij zijn in gesprek met mensen in conflictgebieden en zoeken samen met hen naar vreedzame oplossingen. Met elkaar zetten we alles op alles voor een veilige en democratische samenleving in gebieden waar dit niet vanzelfsprekend is. U kunt dit mede mogelijk maken. Laat een vreedzame wereld na. Steun het vredeswerk van IKV Pax Christi door haar op te nemen in uw testament.

Graag geven wij u meer informatie. U kunt contact opnemen met Sabita Ribai op 030 233 33 46.

Een veilige, vreedzame wereld voor iedereen

GIRO 5161, Utrecht

Fotocredit: Hossam el-Hamalawy