IL-BIBBJA U

N-NISA FIL-KNISJA

Minn George Ebejer

1

IR-RWOL TAN-NISA FIL-KNISJA

Ir-rwol tan-nisa fil-knisja huwa wieÓed mill-kontro-versji taÚ-Úmien tagÓna. óafna jiffokaw fuq l-istqarrija ta’ l-appostlu Pawlu:

“óalli n-nisa jibqgÓu siekta fil-knisja” (1 Korintin 14:34)

u jgÓidu bejnhom u bejn ruÓhom gÓaliex l-irÍiel saÓa-nsitra jÓallu lin-nisa jkantaw innijiet waqt is-servizzi tal-knisja. OÓrajn jemmnu li l-appostlu Pawlu ma kienx jaf ir-realtà jew Ðertament dak lis-soÐjetà tagÓna waslet fih. Xi wÓud iÓarsu lejn il-kitba ta’ Pawlu li tgÓid li fil-magÓmudija:

“la hemm raÍel u lanqas mara” (Gala-tin 3:28)

u jiddikjaraw li aÓna gÓandna jkollna predikaturi nisa u kull ÓaÍa oÓra lin-nisa jridu li jkunu jew li jagÓmlu.

Forsi aÓna nkunu nistgÓu nifhmu aÓjar dan is-suÍ-Íett jekk l-ewwel nistudjaw u naslu biex nifhmu r-rwoli li n-nisa kellhom fil-Bibbja u li kienu mogÓtija lilhom minn Alla.

óOLQIEN TAL-MARA

Qabel ma nidÓlu gÓas-suÍÍett, Óalli nagÓmlu xi mistoqsijiet komuni: GÓaliex u kif Alla Óalaq lill-mara? Hija l-mara inferjuri jew superjuri gÓar-raÍel? GÓandhom in-nisa post fir-reliÍjon, jew gÓandhom huma jkunu sempliÐiment preÚenti jimxu wara r-

2

raÍel? Jiena Ðert li int ukoll gÓandek xi mistoqsijiet x’tagÓ-mel tiegÓek innifsek fuq dan is-suÍÍett.

X’nistgÓu aÓna nifhmu dwar dan is-suÍÍett mill-Iskrittura Mqaddsa? óalli l-ewwel immorru lura gÓall-bidu. F’íenesi 1:26-31, aÓna nsibu l-Óolqien tal-bnie-dem:

“U Alla qal: óalli nagÓmlu l-bniedem fuq xbihietna, u fuq suritna: u Óa jkoll-hom Óakma fuq…fuq ix-xbieha ta’ Alla Óalqu; raÍel u mara Óalaqhom. U Alla berikom u qalilhom Alla: Nisslu, u okt-ru, u imlew l-art, u aÓkmuha…u, ara, kien tajjeb wisq.”

Issa innota li: (1) Alla Óalaq lill-bniedem fuq is-sura u x-xbieha TiegÓu. (2) Alla Óalaq lill-bniedem raÍel u mara. (3) Alla ta lill-bniedem li jaÓkem fuq kull ÓaÍa Óajja u tah setgÓa biex iÚid u jimmultiplika. Mela, x’jgÓidilna dan dwar ir-raÍel u l-mara?

Jekk wieÓed jaÓseb sewwa dwaru, dan jgÓidilna li huma kienu ndaqs bÓala kreaturi u differenti fil-fun-zjoni (sess). Ma hemm xejn hawn li jista’ jindika lir-raÍel kien jista’ jaÓkem waÓdu, jimmultiplika waÓdu, jiddomina waÓdu. Din is-silta tindika Ðar sÓubija. U tirrevela li differenza sesswali hija parti ta’ l-ordni mwaqqfa fil-Óolqien. L-istess kif Alla (Lhudi: Elohim huwa fil-plural, “Óalli nagÓmlu”). U t-tnejn (raÍel u mara) gÓalkemm saru wieÓed, jistgÓu jimmultiplikaw, joÓolqu aktar bnedmin fuq ix-xbieha tagÓhom stess, kif gÓamel Alla.

3

Dan il-konÐett importanti huwa irrivelat ukoll f’íe-nesi 2:18-24 fil-“Óolqien” ta’ l-istituzzjoni taÚ-ÚwieÍ. Hawn insibu r-rakkont ta’ Alla jieÓu waÓda mill-kus-tilji ta’ Adam u joÓloq lill-mara. X’jissuÍÍerixxi li Alla jieÓu kustilja biex joÓloq lil Eva? Jidher li jissuÍ-Íerixxi ekwivalenza ta’ Óolqien (il-kreaturi l-oÓra kollha kienu maÓluqa gÓalihom). Dan jissuÍÍerixxi r-rwol, il-funzjoni tal-mara: hija ma kinetx meÓuda minn rasu biex jindika Óakma jew dominanza fuqu: hija ma kinetx meÓuda minn siequ biex jindika li tkun mirfusa taÓt is-saqajn; imma kienet meÓuda minn Íen-bu biex jindika li hu kellu jÓobbha u jipproteÍiha—u hi kellha tappoÍÍjah. “GÓajnuna” minnu u gÓalih. [Dan jissuÍÍerixxi wkoll li mingÓajr il-mara, ir-raÍel tonqsu xi ÓaÍa vitali].

POúIZZJONI BIBLIKA TA’ KAP

JissuÍÍerixxi dan subordinazzjoni funzjonali? Din

la hija subordinazzjoni u lanqas ma hija dominanza ta’ superjur fuq inferjur. Dan ir-rakkont pjuttost jindika: (1) Status ta’ gÓajjutant tal-mara. (2) Ordni tal-Óolq-ien. (3) GÓotja ta’ isem ta’ l-umanità (raÍel/mara) jew fil-Lhudi ish/isha.

Fl-Ewwel Korintin 11:3-12 l-appostlu Pawlu, ispirat mill-Ispirtu s-Santu, jindirizza “l-poÚizzjoni ta’ kap” tar-raÍel gÓall-mara. Hu jifhem Ðar il-funzjonalità maÓluqa tar-raÍel/mara:

“GÓax ir-raÍel mhux mill-mara; iÚda l-mara mir-raÍel. U l-anqas ir-raÍel ma kien maÓluq gÓall-mara; iÚda l-mara

4

gÓar-raÍel…Madankollu, fil-Mulej, la r-raÍel ma hu mingÓajr il-mara, lanqas il-mara mingÓajr ir-raÍel. GÓax bÓalma l-mara hi mir-raÍel, hekk ukoll hu r-raÍel mill-mara; iÚda kollox minn Alla” (versi 8-12).

U wkoll, f’Efesin 5:21-28 l-appostlu jgÓid,

“Tissottomettu ruÓkom gÓal xulxin fil-biÚa’ ta’ Kristu. Nisa, issottomettu ruÓkom gÓal ÚwieÍkom, qiskom gÓall-Mulej. GÓax ir-raÍel hu ras martu, bÓalma Kristu hu ras il-knisja:…Hekk gÓandhom ukoll l-irÍiel iÓobbu n-nisa tagÓhom bÓallikieku Íisimhom stess.”

Dan ma kienx xi fabrikazzjoni ta’ Pawlu, imma app-likazzjoni ta’ dak li rajna mill-Óolqien. Kolossin 1:13-18 juri l-poÚizzjoni ta’ kap ta’ Kristu:

“Hu r-ras tal-Íisem, il-knisja,…u, wara li Íab is-sliem permezz tad-demm tas-salib tiegÓu, Óabbeb il-ÓwejjeÍ kollha miegÓu [il-Missier].”

Fl-Ewwel Timotju 2:13, Pawlu jerÍa’ juri lir-raÍel kien iffurmat l-ewwel, u gÓalkemm Eva kienet ingannata, Adam kien l-ewwel li dineb. WieÓed gÓandu jinnota kif Pawlu dejjem jappella gÓall-ordni tal-Óolqien u mhux gÓal xi raÍuni oÓra.

Issa, Óalli mmorru gÓall-Íisem fiÚiku. Fil-Íisem fiÚi-ku, qatt kustilja tirribella kontra jew tgÓir kontra r-ras? Il-kustilja tinsab fi rwol li ÚÚomm il-Íisem. Dan ma jagÓ-milx lill-kustilja inferjuri gÓar-ras. MingÓajr il-

5

kustilji, il-Íisem ma jieqafx. Minn naÓa l-oÓra, tkasbar ir-ras jew tittratta ÓaÚin lill-kustilja? Le, ir-ras tagÓmel sforzi kbar biex tassigura li l-kustilji jkunu komdi kemm jista’ jkun possibbli!

GÓalhekk, l-ewwel lezzjoni li aÓna nieÓdu mill-Bibbja fuq dan is-suÍÍett hija li raÍel/mara ma jfissirx super-juri/inferjuri. AÓna gÓandna naraw Ðar li Alla Óalaq raÍel u mara bÓala funzjoni biex jikkumplimentaw lil xulxin biex tagÓmel wieÓed aÓjar minn milli xi wieÓed ikun mifrud.

RAPPREúENTAZZJONI

Issa Óalli nikkunsidraw xi apsetti oÓra. Fit-Testment il-Qadim, l-irÍiel irrappreÚentaw it-tribù tagÓhom, in-nazz-jon tagÓhom. L-irÍiel irÐevew is-sinjal tal-patt f’Íisim-hom (ÐirkonÐiÚjoni). In-nisa ma setgÓux. Imma n-nisa qasmu ma’ l-irÍiel fil-barkiet u r-responsabbiltajiet tal-patt u kienu vitali gÓat-twettiq tal-barkiet tiegÓu li kienu jinkludu Óajja twila, prosperità, tfal u art. Partikularment, in-nisa kienu mberkin f’li jkollhom it-tfal, li l-irÍiel ma jistgÓux (1 Timotju 2:15). In-nisa qasmu ndaqs ma’ l-irÍiel fil-barkiet tal-qima billi kienu jistrieÓu (EÚodu 20: 10), li jisimgÓu l-qari tal-liÍi (Dewteronomju 31:9-13), u jifirÓu quddiem il-Mulej.

RWOL TAN-NISA

Xi rwoli, mela, kellhom in-nisa fil-familja u fil-komu-nità?

6

(1) JitgÓallmu u jÚommu l-LiÍi (Dewteronomju 31: 12; 13:6-11; 17:2; 29:18; 2 Kronaki 15:12-13). In-nisa [bÓall-irÍiel] dejjem kellhom jisimgÓu, jit-gÓallmu u jÚommu l-liÍi.

(2) Jitolbu: in-nisa [bÓall-irÍiel] talbu. Aqra l-eÚempji ta’ Anna, Rebekka u sara f’íenesi 25:22; 30:6, 22; 21:6-7. U fit-2 Slaten 4:9-10, 20-23 naraw l-istorja li tqanqal tal-mara Sunamija, il-fidi u l-azz-jonijiet tagÓha li wasslu gÓall-qawmien ta’ binha minn EliÚew. GÓal eÚempju dwar kif nisa indipen-dentament talbu lil Alla, aqra r-rakkont ta’ Anna fl-1 Slaten 1:9-11. Ir-riÚultat tat-talba tagÓha kien profeta jismu Samwel.

(3) GÓalliema: Proverbji 1:8 jitkellem dwar l-istruzz-joni ta’ l-omm.

(4) Huma kienu meÓtieÍa li jwettqu l-wegÓdiet tagÓ-hom (Numri 30:9; 6:2-21).

(5) Qima Pubblika: In-nisa kienu mistennija li jkunu preÚenti fil-festi kif wieÓed jista’ jara minn Dew-teronomju12:7; 16:11-14; 1 Samwel 1:1. Huma Óadu parti f’xi sagrifiÐÐji kif naraw f’levitku 12:6; 15:29 u l-eÚempju ta’ Anna fl-1 Samwel 1:24-27 segwit bit-talba tagÓha f’kapitlu 2:1-10. In-nisa ikkontribwixxew gÓall-materjal gÓat-twaqqif tat-tabernaklu kif hu mniÚÚel f’EÚodu 35:22, 25-26. nisa servew fid-dÓul tat-tinda tal-laqgÓa (1 Sam-wel 2:22. L-ulied ta’ GÓeli wÚaw ÓaÚin is-servizzi tan-nisa, iÚda xorta huma kienu qegÓdin hemm, probabbilment biex ikantaw). Nisa kienu qegÓdin ikantaw u jagÓtu tifÓir bil-

7

kant kif naraw f’EÚodu 2:65; 1 Kronaki 25:5-6; 2 Kronaki 35:25 u EÚodu 15:20.

(6) UffiÐju tal-Komunità: óulda kienet profetessa sinjifikanti ta’ IÚrael fl-istess Úmien ta’ íeremija (2 Slaten 22:14). Profetessa oÓra kienet NogÓadja f’NeÓemija 6:14. Debora serviet bÓala mÓallef kif naqraw f’imÓallfin 4:4-6.

NISA QASSISIN?

Imma ebda qassisin nisa. GÓalkemm eÚaminajna d-

diversi u Óafna rwoli li kellhom in-nisa f’IÚrael l-antik, aÓna qatt ma nsibu mara li serviet bÓala qassis.

Ikkunsidra kif Alla waqqaf u gÓaÚel is-saÐerdozju. FiÚ-zminijiet ta’ l-antik, il-patrijarka kien ukoll il-qassis tal-familja. Noè, Abraham, íakobb, íob—irrappreÚen-taw il-familja. ImbagÓad, mat-twaqqif tan-nazzjon ta’ IÚrael, li kien intenzjonat li jkun “saltna ta’ qassisn” (EÚodu 19:6), il-Leviti kienu magÓÚulin minn Alla biex jaqduh fit-Tabernaklu TiegÓu. Id-dixxendenti rÍiel ta’ Arun, membru tat-tribù ta’ Levi, kienu magÓÚulin biex ikunu l-qassisin uffiÐjali.

FiÚ-Úminijiet tat-Testment il-ídid, fost dawk li huma Kristjani “la hemm raÍel u lanqas mara” (Galatin 3:28). íesù “gÓamilna slaten u qassisin gÓal Alla” (Rivelazz-joni 1:6). IÚda s-sitwazzjoni fil-knisja hija analoga jew li tixbaÓ lil IÚrael l-antik. GÓalkemm IÚrael kien nazzjon ta’ qassisin, Ðerti ndividwi biss wettqu dmirijiet uffiÐjali ta’ qassis. Fit-Testment il-ídid, l-IÚrael spiritwali, (Rum-ani 2:28-29; 9:6-8; Efesin 2:14-22) it-tnax-il appostlu ta’ Kristu kienu kollha rÍiel. GÓalkemm nisa

8

Ðertament Úammew poÚizzjonijiet ta’ responsabbiltà fil-knisja tal-bidu (eÚ. Febe, Rumani 16:1), ma hemm ebda indi-kazzjoni li huma qatt mexxew servizz formali tal-knisja. Kien hemm u gÓad hemm Óafna spekulazzjoni minn sku-lari dwar x’kienu eÚattament iÐ-Ðirkustanzi li mmotivaw l-istruzzjonijiet ta’ Pawlu lin-nisa biex iÚommu siekta. Fil-knejjes ta’ Kristu aÓna nobdu dan il-kmandament mogÓti b’ispirazzjoni mill-Ispirtu s-Santu (1 Korintin 15: 37).

SOMMARJU

L-irÍiel kienu l-irjus rappreÚentattivi tal-Familja. In-

nisa qatt ma kienu, sa mill-Óolqien intenzjonati biex iku-nu r-ras tal-familja. Dak kollu li aÓna rajna jista joqgÓod fil-“funzjoni” maÓluqa “tar-rwol” li aÓna rajna fil-Óol-qien.

AÓna studjajna l-Óolqien u nnutajna r-rwoli ntenzjo-nati minn Alla ta’ raÍel u ta’ mara. Il-mara mir-raÍel u gÓar-raÍel, imma egwali fil-valur, madankollu, differenti fil-funzjoni. Ir-raÍel gÓandu jservi lill-mara u jagÓti lilu nnifsu gÓaliha, kif Kristu serva u ta Lilu nnifsu gÓall-knisja.

“Il-mara m’gÓandiex setgÓa fuq Íisim-ha, iÚda r-raÍel: u l-istess ukoll ir-raÍel m’gÓandux setgÓa fuq Íismu, iÚda l-mara” (1 Korintin 7:4).

IrÍiel u nisa gÓandhom iservu lil Alla, Íewwa jew barra mill-knisja. IrÍiel u nisa gÓandhom joqgÓodu gÓal xulxin, Íewwa u barra mill-knisja.

9

Fl-1 Korintin 12, fl-analoÍija tiegÓu tal-Íisem, l-appo-stlu Pawlu wera kif aÓna gÓandna naÐÐettaw il-funzjoni-jiet tagÓna u naÓdmu flimkien. Il-funzjonijiet tal-Óolqien mhumiex ir-riÚultat ta’ saÓta. Ir-relazzjoni ordnata minn Alla bejn ir-raÍel u martu tgÓinna nifhmu r-relazzjoni bejn Kristu u l-gÓarusa TiegÓu, il-knisja TiegÓu. Kif aÓna nimmeditaw fuq dan, naslu biex naraw in-natura ta’ Alla, ir-relazzjoni TiegÓu lejn il-kreaturi TiegÓu, u l-gÓan TiegÓu gÓar-relazzjoni futura bejnu u bejn il-bnedmin kollha.

KIENU N-NISA JIDHRU, IMMA MHUX MISMUGóUHA?

IN-NISA FIL-BIBBJA

Fl-istudju ta’ qabel aÓna rajna t-testi ta’ l-Iskrittura li jiddefinixxu r-rwoli tan-nisa fis-soÐjetà. BiÐ-Ðar, il-mara kienet maÓluqa egwali fil-valur gÓar-raÍel (íenesi 1:27). Ir-raÍel, iÚda, ma kienx kif gÓandu jkun waÓdu (íenesi 2:18). WeÓidha mill-kreaturi kollha, il-mara kienet maÓ-luqa minn u gÓar-raÍel. L-oÓrajn kollha, inkluÚ ir-raÍel, kienu maÓluqa mit-“trab.” GÓalkemm egwali, il-mara kienet maÓluqa bi rwol speÐjali u differenti mir-raÍel.

F’IÚrael l-antik, l-irÍiel wettqu l-funzjonijiet uffiÐjali tas-saÐerdozju, imma n-nisa ma kinux sempliÐiment Úie-da gÓar-reliÍjon. AÓna rajna li kien mistenni minnhom li jitgÓallmu u jÓarsu l-istruzzjonijiet tat-Torah u jgÓallmu lil uliedhom. Huma kienu jkantaw u jservu fid-dar tal-qima. Huma servew bÓala profetessi. WaÓda, (talinqas) kienet imÓallfa. IrÍiel Íew gÓandhom

10

gÓall-Kelma tal-Mulej. Imma n-nisa qatt ma kienu qassisin fir-reliÍjon ta’ Alla. Il-qassisin irrappreÚentaw lin-nies ta’ Alla, u l-Alla lin-nies. In-nisa, probabbilment minÓabba r-rwol speÐjali maÓluq tagÓhom qatt ma kienu f’dik il-poÚizzjoni.

Ukoll gÓalkemm aÓna nsibu dawn l-aspetti poÚittivi kollha dwar in-nisa fit-Testment il-Qadim, madankollu, insibu li fiÚ-Úmien tal-Messija, u aktar wara, il-mexxejja reliÍjuÚi (rabbi, FariÚej, qassisin) kienu irrelegaw lin-nisa bÓala Ðittadini tat-tieni klassi. Rabbi Eliezer ben Azariah, per eÚempju, esprima dan is-sentiment: “L-irÍiel jiÍu fis-sinagoga biex jitgÓallmu, in-nisa biex jisimgÓu” (Mish-na)!

L-ISTIMA TA’ íESÙ GóAN-NISA

Il-Messija—íesù Kristu—Íab lura lin-nisa gÓall-ista-tus tagÓhom bÓala egwali fil-valur. F’Mattew 12:49-50, bi tweÍiba gÓall-stqarrija dwar il-qraba TiegÓu li kienu barra, aÓna naqraw li,

“medd idu lejn id-dixxipli tiegÓu, u qal: “Ara, ommi u Óuti. GÓax kull min jagÓ-mel ir-rieda ta’ Missieri li hu fis-smew-wiet, dak Óija, u oÓti, u ommi.”

íesù ma jagÓmel ebda distinzjoni skond il-Íeneri (mas-kil jew femminil) dwar l-egwalità fost id-dixxipli tiegÓu.

Fi íwanni 4:7-30 gÓandna rakkont li huwa profond mhux ÓaÚin dwar kif íesù kien iÓares lejn l-istat tan-nisa. Hawn gÓandna rakkont li fuqu Óafna jistgÓu jÓarsu bÓala dak li jista’ jidher li hu Ðanfira. Imma innota li

11

íesù attwalment ikkonsidra din il-mara Samaritana kap-aÐi li tifhem “l-ilma Óaj,” “il-post proprju gÓall-qima,” u n-natura spiritwali ta’ Alla. Sakemm int ma tiftakarx id-disprezz tar-rabbi lejn in-nisa, u d-disprezz akbar tagÓ-hom lejn in-nisa Samaritani, dan jista’ ma jidhirx daqs-hekk ta’ min jinnotah. Imma ikkonsidra li íesù dam mhux ÓaÚin jirraÍuna magÓha.

Ukoll, fir-rakkont tal-Óidma TiegÓu fuq il-mara Kan-gÓanija u l-effett li kien hemm fuq xulxin f’Mattew 15: 21-28 u Mark 7:24-30 fejn íesù Óalla Lilu nnifsu li jkun ipperswadut minn din il-mara biex iwieÍeb gÓat-talba tagÓha. Dawn ir-rakkonti juru l-apprezzament ta’ íesù gÓall-kapaÐitajiet tan-nisa.

EÚempji oÓra ta’ l-apprezzament ta’ íesù gÓall-fidi u l-lealtà u d-devozzjoni tan-nisa jistgÓu jinsabu fir-rak-kont tal-mara li kellha nixxija tad-demm u fittxet li tmiss-lu “l-mantar” biex tkun imfejqa. íesù qalilha, “Binti, il-fidi tiegÓek fejqitek: mur bis-sliem u kun imfejqa mill-marda tiegÓek” (Mark 5:25-34).

Ukoll gÓandna l-eÚempju tal-mara li Óaslitlu riÍlejh bi dmugÓha u ixxottathomlu b’xuxitha. íesù qal lil dak li stiednu dwar din il-mara, “GÓalhekk ngÓidlek li dnubie-tha, li kienu Óafna, inÓafrulha, gÓax Óabbet Óafna: imma min jinÓafrulu ftit, ftit iÓobb.” U lill-mara íesù qal, “Il-fidi tiegÓek salvatek: mur bis-sliem” (Luqa 7:36-50).

IL-PARTI TAN-NISA FIL-MINISTERU TA’ KRISTU

12

GÓalkemm Kristu ma qalx lill-mara “irgÓa n-ngÓaÍ tiegÓi” (íwanni 21:17), lanqas ma gÓaÚel xi nisa bÓala appostli, huma kienu Ðentrali u attivi f’li jappoÍÍjaw il-ministeru ta’ Kristu u dak tal-knisja tat-Testment il-ídid.

AÓna nsibu lill-Messija u d-dixxipli TiegÓu jaÐÐettaw gÓajnuna finanzjarja u gÓajnuna oÓra mingÓand in-nisa. AÓna nsibu f’Mattew kapitlu tmienja lil Kristu jfejjaq l-omm il-mara ta’ Pietru. Meta hi kienet imfejqa qamet u “bdiet isservih” (Mattew 8:14-15). F’Luqa 8 nsibu grupp ta’ nisa jimxu wara íesù u huma “kienu jaqduhom minn Íidhom” (vers 3). Il-kelma gÓal dan is-servizz fil-Grieg hija minn diakoneo li minnha l-kliem djaknu u jdako-nessa huma Íejjin.

Nisa kienu fil-kurÐifissjoni u fil-qawmien. Kienu n-nisa li ppreparaw fwejjaÓ u Újut biex jidilku l-Íisem ta’ Kristu. Dawn kienu dawk li kienu l-ewwel qrib il-qabar. Kienet mara li rat l-ewwel u gÓarfet lis-Salvatur wara l-qawmien TiegÓu mill-imwiet. Meta íesù qam Óalla t-tÓabbira tal-qawmien TiegÓu f’idejn mara u hi kienet mogÓtija struzzjoni biex “morru malajr gÓidu lid-dixxipli tiegÓu li hu qam mill-imwiet” (ara Mattew 28:5-7 u íwanni 20:1-18).

Mhux ta’ sorpriÚa mela, li íesù juÚa l-mara fil-para-bboli TiegÓu tal-munita l-mitlufa, tax-xebbiet gÓaqlin u boloh, ta’ l-imÓallef mhux Íust, u tal-Óabba ta’ l-armla. Dawn l-istqarrjiet dwar in-nisa huma kolha rispett u app-rezzament.

L-APPOSTLU PAWLU U N-NISA

13

L-appostlu Pawlu tkellem Ðar Óafna. F’Galatin 3:28, l-egwalità tan-nisa quddiem Alla hija affermata b’mod l-aktar Ðar:

“…ma hemmx raÍel u anqas mara.”

Fl-1 Korintin 11:5 naqraw:

“Kull mara li titlob jew tipprofetizza b’rasha mikxufa tagÓmel gÓajb lil rasha …”

X’kien dan it-“talb,” jekk n-nisa kollha jitolbu fil-privat, id-dar? X’kien dan “l-ipprofetizzar” jekk in-nisa huma sempliÐiment irrelagati gÓall-poÚizzjoni baxxa? Dan sempliÐiment ma jagÓmel ebda sens f’dak il-mod.

GÓalkemm apparentament eskluÚi mir-rwol awtorevo-li ta’ tagÓlim ta’ isqof jew anzjan (1 Timotju 2:11-12; 1 Korintin 14:34), in-nisa huma nkluÚi bÓala “Óaddiema sÓabi” f’Rumani 16:3, 6, 16. Febe hija msejÓa djako-nessa (isservi jew taqdi, Grieg diakoneo huwa l-gÓerq), f’Rumani 16:1. L-appostlu Pawlu jgÓid, dwar in-nisa:

“U lilek ukoll, sieÓeb fidil, nitolbok tgÓin lil dawk in-nisa li tÓabtu miegÓi fix-xandir ta’ l-evanÍelju, u ma’ Kle-ment ukoll, u ma’ sÓabi l-oÓrajn li Óad-mu miegÓi, li isimhom hu fi ktieb il-Óajja” (Filippin 4:3).

Kuntrarju gÓal kif jaÓsbu xi wÓud illum, Pawlu appo-ÍÍja bis-sÓiÓ is-siwi tan-nisa u l-egwalità tagÓhom fis-salvazzjoni, imma irrealizza li l-irÍiel u n-nisa gÓandhom rwoli differenti u sfidi differenti. GÓalkemm

14

kiteb li l-Kristjani kollha gÓandhom jissottomettu ruÓhom gÓal xulxin (Efesin 5:21), hu gÓaraf, b’ispirazzjoni mill-Ispir-tu s-Santu, lin-nisa speÐjalment gÓandhom jissottomettu ruÓhom gÓal ÚwieÍhom (Efesin 5:22-24; Kolossin 3:18). L-istess ukoll, gÓalkemm il-Kristjani kollha gÓandhom iÓobbu lil xulxin (Rumani 13:8), l-irÍiel speÐjalment gÓandhom iÓobbu lin-nisa tagÓhom (Efesin 5:25).

M’gÓandu dan ikun ta’ sorpriÚa gÓal Óadd. Ma jaqbilx dan ma’ l-eÚaminar tagÓna ta’ l-ordni tal-Óolqien, ir-rwol tan-nisa fiÚ-Úminijiet tat-Tetment il-Qadim? Hawn aÓna gÓandna Óafna informazzjoni. In-nisa ma kinux qegÓdin jagÓmlu dmirijiet saÐerdotali fit-Tabernaklu jew Tempju. In-nisa ma kinux qegÓdin jirrappreÚentaw lill-familji tagÓhom lil Alla (Dewteronomju 16:16).

Fit-Testment il-Qadim nisa pprofetizzaw, iÍÍudikaw (ukoll qalu l-Kelma ta’ Alla lil irÍiel). Fit-Testment il-ídid nisa ipprofetizzaw (Atti 21:9) u fissru l-Iskrittura lil irÍiel (Atti 18:26), gÓalkemm mhux dejjem b’mod kor-rett (Rivelazzjoni18:20). In-nisa huma wkoll imÓeÍÍa biex jgÓallmu lin-nisa ÚgÓaÚagÓ (Titu 2:4). IrÍiel u nisa gÓandhom jgÓallmu lit-tfal tagÓhom (Efesin 6:1), gÓal-kemm l-irÍiel gÓandhom l-akbar responsabbiltà (Efesin 6:4). Ma hemm, iÚda, ebda eÚempju ta’ xi mara tispjega jew tfisser l-Iskrittura f’mod ta’ priedka. Dan mhuwiex ir-rwol tal-mara.

Imma xi ngÓidu dwar forom oÓra ta’ servizz fil-laqgÓat tal-knisja? Huwa sewwa gÓan-nisa li jkantaw fis-servizz? Il-mudell Skritturali ta’ servizz fit-Tabernaklu u fit-Tempju dan jnkorraÍÍixxih.

15

Fi studju tal-Bibbja jew diskussjoni fuq il-Bibbja jist-gÓu n-nisa jkollhom opinjoni u jkun sewwa gÓalihom li jesprimu lilhom infushom, biex iwieÍbu u jistaqsu mis-toqsijiet? Fl-Iskrittura aÓna gÓandna eÚempji fejn in-nisa irreÐiprokaw f’dan il-mod ma’ íesù (Mattew 20:20-21; 26:6-13; íwanni 11:3; 12:1-8). L-istruzzjonijiet tal-Bib-bja huma Ðari gÓall-irÍiel u gÓan-nisa. Kollox gÓandu jsir bid-diÐenza u fl-ordni (1 Korintin 14:40). Il-mistoqsijiet m’gÓandhomx ikunu ta’ dik ix-xorta ta’ trivjalità domes-tika, jiÍifieri, li jtellfu l-interess u l-importanza ta’ dak li jkun qiegÓed jiÍi studjat u li mara tista’ tagÓmilhom id-dar lil ÚewÍha jew lil min ikun qiegÓed jgÓallem fejn issibu waÓdu u tagÓmillu dawn il-mistoqsijiet (1 Korintin 14:45). Il-mara m’gÓandix tuÚa l-parteÐipazzjoni fl-attivi-tajiet tal-knisja bÓala opportunità biex tieÓu l-awtorità jew il-kontroll f’idejha jew li tieÓu sehem fil-politika tal-knisja (1 Timotju 2:12; 3 íwanni 9).

BiÐ-Ðar, jekk nagÓmlu reviÚjoni ta’ l-iskop kollu tan-nisa fl-Iskrittura u l-istorja tan-nisa fil-knisja tal-bidu, aÓna gÓandna nikkonkludu lin-nisa mhumiex Kristjani tat-tieni klassi imma huma wlied Alla l-istess daqs kemm huma wlied Alla l-irÍiel (Galatin 3:26-27).

Huwa d-dmir sagrosant ta’ l-irÍiel u tan-nisa li jifhmu sewwa u jirrispettaw l-iskop li Alla gÓandu gÓan-nisa. Hemm differenzi fil-funzjoni? Iva, u dan hu Ðar Óafna fl-Iskrittura. Imma mhux “superjorità” u mhux “inferjori-tà!” Kif aÓna nirsistu Óalli nifhmu l-uÚu xieraq tal-parti-jiet funzjonali tal-íisem Spiritwali, Óalli qatt ma ninsewh dan. Alla jÓobna lkoll bÓala wliedu l-istess.

16

IN-NISA U T-TALB

Mistoqsija: Skond l-Iskrittura Mqaddsa gÓandha mara tmexxi t-talb fil-laqgÓat tal-knisja—fejn l-irÍiel ikunu preÚenti?

TweÍiba: Le, ÓaÍa bÓal din mhijiex f’armonija ma’ l-Iskrittura u kull prattika bÓal din hija kuntrarju gÓar-restrizzjoni divina; li Alla poÍÍa fuq ix-xogÓol tal-mara.

Jekk il-Bibbja tgÓallem li aÓna salvi bl-opri (íakbu 2:14-26), u jekk il-Bibbja tgÓallem li aÓna m’aÓniex salvi bl-opri (Efesin 2:8-9)—allura jsir ovvju li hemm XORTA differenti ta’ opri. Hemm opri li huma NKLU-úI, u hemm opri li huma ESKLUúI.

L-istess, jekk il-Bibbja tgÓallem lin-nisa gÓandhom jitolbu (u l-Kristjani kollha huma ordnati li jitolbu), u jekk il-Bibbja tgÓallem lin-nisa M’GóANDHOMX jitol-bu—allura jsir ovvju li hemm XORTA differenti ta’ kif titlob sakemm jikkonÐerna l-mara Kristjana. Hemm XORTA ta’ talb li l-mara gÓandha tagÓmel, u hemm XORTA ta’ talb li l-mara hija ipprojbita milli tagÓmlu.

Fl-1 Timotju 2:8 Pawlu jgÓid hekk:

“Irrid mela li l-irÍiel jitolbu kullimkien, billi jgÓollu idejn qaddisa, bla gÓadab u dubju.”

AÓna niÍbdu l-attenzjoni partikolarment gÓall-kelma “ir-Íiel” hawn. Din mhijiex il-kelma ordinarja gÓal “raÍel” (“raÍel” fis-sens ta’ l-umanità, f’sens ta’ bniedem), imma pjuttost hija l-kelma “anar” li hija

17

wÚata biex tiddistingwi raÍel minn mara. Riferenza f’din is-silta hija gÓar-“raÍel” kif hu distint mill-mara. GÓalhekk, huwa Ðar li hemm xorta ta’ talb li l-mara m’gÓandix tagÓmel.

F’vers 12 ta’ l-Ewwel Timotju 2 Pawlu jkompli:

“Jien ma nÓallix mara tgÓallem, lanqas ikollha setgÓa fuq ir-raÍel, imma toq-gÓod siekta.”

Din is-silta definittivament tipprojbixxi lill-mara milli tgÓallem—iÚda r-riferenza hija gÓal XORTA ta’ tagÓlim partikulari. It-Testment Grieg huwa wisq aktar Ðar fuq il-punt li aÓna qegÓdin nagÓmlu milli minn traduzzjoni f’xi lingwa oÓra. It-Testment Grieg jgÓid:

“Imma jien ma nippermettix li mara tgÓallem, lanqas f’xi mod ieÓor li jkoll-ha dominju fuq raÍel…”

Il-kelma “lanqas” hija t-traduzzjoni tal-kelma Griega “oude,” li hija ta’ tifsira fil-qawwa. Il-kelma (jew kons-truzzjoni) hija ta’ natura li tispjega.

Jekk in-nisa huma ikkmandati biex jgÓallmu (Titu 2: 3), u jekk in-nisa huma pprojbiti milli jgÓallmu (1 Timot-ju 2:12)—allura l-konkluÚjoni unika hija li hemm XOR-TA ta’ tagÓlim lin-nisa jistgÓu u gÓandhom jagÓmlu, u hemm XORTA ta’ tagÓlim lin-nisa huma ipprojbiti li jagÓmluh. Il-kelma “oude” fl-1 Timotju 2:12—“f’ÐaÓda kontinwa”—gÓandha tgÓinna biex nifhmu dan il-punt.

GÓalhekk, huwa Ðar lix-xorta ta’ tagÓlim li huwa ipp-rojbit huwa x-xorta li neÐessarjament u li fih innifsu jin-volvi l-eÚerÐizzju ta’ dominju fuq ir-raÍel. Ukoll, huwa

18

l-kaÚ lix-xorta ta’ talb li huwa ipprojbit huwa dak li neÐes-sarjament u fih innifsu jinvolvi li jkun hemm dominju fuq ir-raÍel.

Fl-1 Timotju 2:12 l-appostlu Pawlu ma jgÓidx, “Im-ma jiena ma nÓallix mara li tgÓallem fuq raÍel.” Hu jgÓid, “Imma jien ma nÓallix mara tgÓallem…” úewÍ ÓwejjeÍ mhumiex imÓollija: (1) tagÓlim u (2) li jkollha dominju fuq ir-raÍel. Il-kelma “fuq” fil-Grieg ma tmurx ma’ “tgÓallem,” imma tmur ma’ li taÓkem,” li “jkollha dominju.” Fil-fatt, “li taÓkem fuq” hija t-tra-duzzjoni tal-kelma waÓda “authentein,” Grammatika-ment, il-“fuq” tmur ma’ “li taÓkem,” jew li “tiddomi-na,” mhux ma’ li “tgÓallem.” Dan hu gÓaliex huwa tant importanti li aÓna nagÓrfu l-qawwa li tispjega ta’ “oude.” Meta Pawlu jgÓid, “Imma jien ma nÓalliex mara tgÓallem lanqas (f’xi mod ieÓor) li taÓkem fuq ir-raÍel”—imbagÓad jiena nkun naf lix-XORTA ta’ tagÓ-lim li huwa ipprojbit huwa x-xorta li fih jinvolvi mara li jkollha dominju jew Óakma fuq raÍel.

Dan ma jfissirx li mara ma tistax tgÓallem raÍel, gÓaliex Prixxilla gÓallmet lil Apollo. Ma jfissirx li ma-ra ma tistax tgÓallem il-Kelma ta’ Alla lil raÍel gÓaliex Prixxilla gÓallmet il-Kelma ta’ Alla lil Apollo. (Atti 18:24-26). Imma dan ifisser li l-mara hija ipprojbita milli tgÓamel xi tagÓlim jew talb jew kull ÓaÍa oÓra li jpoÍÍiha fil-poÚizzjoni li jkollha dominju fuq ir-raÍel.

Il-mara Kristjana tista’ (u gÓandha) tgÓallem, imma hi ma tistax (bl-approvazzjoni ta’ Alla) tgÓallem b’tali mod li jkollha dominju fuq ir-raÍel. Il-mara Kristjana

19

gÓandha titlob, imma hi m’gÓandix titlob b’tali mod li jkollha dominju fuq ir-raÍel. Li mara tieÓu parti ta’ Óakma fit-tagÓlim meta l-irÍiel ikunu preÚenti biÐ-Ðar huwa ipprojbit. Li tmexxi t-talb meta l-irÍiel huma preÚenti huwa biÐ-Ðar ipprojbit. Dan ikun li teÚerÐità dominju fuq ir-raÍel u dan fih innifsu dejjem kien ipp-rojbit minn Alla—sa mill-Óolqien tal-bniedem. L-appostlu Pawlu nnifsu jenfasizza li din ir-restrizzjoni mhijiex esklussivament prinÐipju tat-Testment il-ídid,

“GÓax Adam kien imsawwar l-ewwel, imbagÓad Eva” (1 Timtoju 2:13).

Imma, suppost li anzjan (isqof) jew ir-raÍel ta’ mara jitolbuha biex tmexxi talba? Ebda anzjan u ebda raÍel m’gÓandu d-dritt li jitlob mara biex tagÓmel xi ÓaÍa li hija kuntrarju gÓal liÍi ta’ Alla. Ebda anzjan ma gÓandu dritt biex jipprova jqiegÓed mara f’sitwazzjoni ta’ tagÓ-lim li fiha hija saÓansitra tista’ tieÓu s-sogru li jkollha dominju fuq ir-raÍel.

Huwa l-Íudizzju tiegÓi li 1 Timotju 2:8-15 qiegÓed jiddiskuti, baÚikament, kondotta ma’ relazzjoni f’sitwaz-zjoni gÓall-qima (il-qima regolari). IÚda, l-appostlu Pawlu jagÓmilha Ðara li l-prinÐipju enfasizzat huwa app-likabbli gÓall-waqtiet kollha, fil-postijiet kollha, u fiÐ-Ðir-kustanzi kollha. F’ebda Óin, f’ebda post, u f’ebda Ðirkus-tanza ma gÓandha l-mara tpoÍÍi lilha nfisha (jew tÓalli lilha nfisha li tkun impoÍÍija) f’poÚizzjoni li fiha hija tista’ tissogra li teÚerÐita dominju fuq ir-raÍel. Xi kultant ikun hemm xi nisa li jieÓdu r-riedni f’idejhom waqt diskussjonijiet dwar il-

20

Kelma ta’ Alla u ma jÓallux lil l-irÍiel preÚenti li jitkellmu. Jekk mara ma tkunx kapaÐi li tikkontrolla lilha nfisha waqt diskussjonijiet bÓal dawn, allura dik il-mara tkun qed tmur kontra t-tagÓlim tal-Kelma ta’ Alla. Nisa bÓal dawk ikunu qegÓdin jagÓmlu eÚattament dak li l-Kelma ta’ Alla tikkundanna. Ikunu qegÓdin imorru kontra l-Kelma ta’ Alla gÓas-sempliÐi raÍuni li huma jkunu qegÓdin jieÓdu l-awtorità li mhix tagÓhom! Huma jkunu qegÓdin jeÚerÐitaw dominju fuq ir-raÍel.

IL-MARA—BóALA LI TIRBAó L-ERWIEó

MiÚ-Úmien li Alla Óalaq lil Adam u lil Eva u poÍÍi-

hom fil-ínien ta’ GÓeden, il-mara kellha rwol importanti fix-xogÓol tal-Mulej. Meta nibdew biex nikkunsidraw it-Testment il-Qadim u t-Testment il-ídid, aÓna nistgÓu naraw Óafna nisa kbar u ta’ l-gÓaÍeb.

Kienet Anna li tat lid-dinja Samwel (1 Samwel 1:20). Kienet íokebed li tat lil IÚrael lil kbir mexxej u li ta’ l-liÍi, Mosè (Numri 26:59). Kienet in-nanna Lojs, u l-omm Ewnike li taw lid-dinja Timotju (2 Timtoju 1:5). Kienet Marija li tat lid-dinja Salvatur fi Kristu (Mattew 1:21-25; Luqa 2:7). Iva, in-nisa dejjem kellhom parti importanti Óafna fix-xogÓol ta’ l-Alla tas-Smewwiet u huma dejjem ikollhom.

Meta nikkunsidraw il-knisja ta’ Kristu f’Óafna lokali-tajiet u x-xogÓol li sar, wara dan aÓna nsibu f’Óafna drabi mara qaddisa waÓda jew aktar. Kieku ma kienx gÓal nisa tajba, jiena niddubita kemm il-knisja kienet tista’ tkompli tmur ’il quddiem.

21

Nisa f’kull Íenerazzjoni kellhom parti f’li jferrxu l-Kelma ta’ Alla. Jiena ma nafx eÚattament sa fejn omm Mosè kellha parti fil-fidi kbira tiegÓu, imma dan jiena naf, hija kabbritu wkoll gÓalkemm hu gÓex fid-dar ta’ FargÓun (EÚodu 2:7-10). Ma jista’ jkun hemm ebda dubju li hi gÓallmitu jÓobb lil Alla u li jkun leali Lejh u lejn il-poplu TiegÓu. Indirettament, kumpliment huwa mogÓti lilha meta l-Bibbja tgÓid,

“Bil-fidi Mosè, meta kiber, ma riedx jissejjaÓ bin bint FargÓun; U Óatar aktar li jÍarrab in-niket mal-poplu ta’ Alla, milli jgawdi gÓal ftit Úmien il-pja-Ðiri tad-dnub; U qies il-gÓajb ta’ Kristu bÓala gÓana aqwa mit-teÚori ta’ l-EÍittu; gÓax hu kien iÓares lejn il-Ólas. (Lhud 11:24-26).

AÓseb dwar dawk in-nies kollha li tgÓallmu dwar Alla permezz ta’ Mosè. Bla ebda dubju, omm Mosè jixirqilha xi ftit mit-tifÓir.

WieÓed mill-aktar karattri interessanti fit-Testment il-Qadim il-biÐÐa l-kbira ma kinetx innutata minn Óafna. Din kienet seftura ÚgÓira fid-dar ta’ NagÓman l-imÍid-dem. Kif naqraw dwar il-kaptan NagÓman aÓna nitgÓal-lmu li hu kellu marda fatali. Hu kien qabad mara Lhudija u din kienet qaddejja fid-dar. Ukoll gÓalkemm il-post tagÓha fil-Óajja kien wieÓed baxx u bla dubju hija kienet tÓossha weÓidha, hija ftakret f’Alla tagÓha u l-qaddejja ta’ l-Aktar GÓoli. Hija qalet lil mart il-Kaptan NagÓman li hi xtaqet li kieku hu jara u jkellem lil wieÓed mill-profeti ta’ Alla biex b’hekk ikun jista’

22

jfejqu mill-marda tiegÓu (2 Slaten 5:3). Kien permezz ta’ din il-qaddejja li dan ir-raÍel kbir kien imfejjaq u tgÓallem dwar il-veru Alla Óaj.

Meta naraw it-Testment il-ídid, aÓna nsibu nisa kbar u tajba fix-xogÓol tal-Mulej. Kienet Priskilla li gÓenet lil ÚewÍha jgÓallem lil Apollos it-triq tal-Mulej aktar per-fettament (Atti 18:26). Meta l-EvanÍelju kien ippridkat minn Filippu l-evanÍelista, kemm irÍiel u kemm nisa obdewh (Atti 8:12). MingÓajr dubju, xi wÓud minn dawn in-nisa kienu strumentali fit-tkabbir tal-fruntieri tas-salt-na. Darba, meta Pawlu kien fuq wieÓed mill-vjaÍÍi miss-junarji tiegÓu, hu kien ordnat biex imur Ódejn ix-xatt ta’ xmara. Kien hemm li hu sab mara tajba li kien jisimha Lidja flimkien ma’ xi nisa oÓra li kienu qegÓdin iqimu lil Alla kif huma kienu jafu l-aÓjar li setgÓu jagÓmlu (Atti 16:11-14). Meta Lidja semgÓet l-EvanÍelju jkun ipprid-kat u mgÓallem, hija obdietu flimkien ma’ oÓrajn (Atti 16:14-15). Ma hemm ebda mod kif taÐÐerta kemm din il-mara gÓamlet tajjeb fil-kawÚa tal-Mulej. Ebda rakkont tan-nisa tat-Testment il-ídid ma jkun komplut mingÓajr ma jissemmew in-nisa fil-grupp li kienu flimkien sewwa-sew wara li l-Mulej tagÓna mar lura fis-Smewwiet (Atti 1:4). Kemm kien hemm, aÓna ma nafux, imma din il-ÓaÍa waÓda aÓna nistgÓu nkunu Ðerti minnha—huma kienu fix-xogÓol tal-Mulej. óalli jiena nenfasizza lin-nisa li jaqraw dan il-materjal, li intom gÓandkom xogÓol x’tagÓmlu u intom tistgÓu tfissru Óafna gÓax-xogÓol tal-knisja. Intom gÓandkom tkunu bieÚla f’li tgÓinu fit-tixrid tal-Kelma ta’ l-EvanÍelju jekk intom tridu li tkunu sal-vati intom infuskom.

23

Meta Kristu ta l-Kummissjoni l-Kbira u qal, “Morru intom,” din il-“Morru intom” kienet tfisser lin-nisa kienu nkluÚi. “Imma x’nista’ nagÓmel jien bÓala mara?” Óafna jistaqsu. Meta jiÍi gÓas-salvazzjoni ta’ l-erwieÓ, inti tista’ tagÓmel Óafna. BÓala mara inti tista’ tgÓallem priv-atament minn jum gÓal jum. Jekk Priskilla gÓamlet dan, inti tista’ tagÓmlu wkoll. Hija gÓenet tgÓallem raÍel it-triq tal-Mulej. In-nisa jistgÓu jgÓallmu fid-djar tagÓhom. X’mod aÓjar jista’ jkun hemm milli mara tibda tgÓallem fid-dar tagÓha. Dan jista’ jsir mat-tfal u ma’ l-adulti l-istess.

In-nisa jistgÓu jmorru minn dar gÓal dar jgÓallmu l-Kelma ta’ Alla. Huma Óafna l-opportunitajiet li jkunu mitlufa kull ÍimgÓa minn nisa. Waqt li oÓrajn joÓorÍu barra mid-dar, hija tkun tista’ tgÓallem nisa oÓra fil-Kel-ma tal-Mulej. Ikkunsidra kemm il-knisja tikber jekk in-nisa fil-knisja joÓorÍu matul il-jum u jgÓallmu. Mhux il-Íurnata kollha u kull Íurnata, imma xi ftit kull ÍimgÓa.

In-nisa jistgÓu jwasslu oÓrajn gÓand Kristu bil-mod tajjeb tagÓhom ta’ Óajja. Pietru qal,

“Hekk ukoll intom in-nisa, gÓandkom tissottomettu ruÓkom gÓal ÚwieÍkom; biex, jekk x’uÓud ma jemmnux il-kel-ma, huma wkoll jistgÓu bla l-kelma jin-trebÓu bl-imÍiba tajba tan-nisa. Meta jaraw l-imÍiba qaddisa u l-biÚa’ tagÓ-kom” (1 Pietru 3:1-2).

Nisa li jgÓixu Óajja tajba, diÐenti, u umli, jagÓmlu Óafna f’li jwasslu lil mitlufa gÓand íesù. Hemm tant opri

24

tajba li huma jistgÓu jagÓmlu biex jinfluwenzaw oÓrajn Óalli jimxu wara l-Mulej. Huma jistgÓu jsajru gÓall-morda u l-imnikta. Huma jistgÓu jÚuru fl-isptarijiet. Huma jistgÓu jistiednu oÓrajn fid-dar u juru ospitalità. Huma jistgÓu jiktbu ittri lil dawk li jinsabu weÓidhom. Huma jistgÓu jgÓinu fil-Óin tan-niket. Iva, hemm Óafna affarijiet li huma jistgÓu jwasslu oÓrajn f’relazzjoni ta’ gÓaqda mas-Salvatur.

Mela, kif rajna aktar qabel, id-differenza bejn l-irÍiel u n-nisa fil-Kelma ta’ Alla hija mhux f’sens ta’ superjorità u inferjorità imma f’sens ta’ rwoli diffe-renti. L-Iskrittura Mqaddsa tagÓmilha Ðara li r-raÍel u l-mara huma ndaqs f’gÓajnejn Alla. Il-Mulej juri dan meta Hu kkwota minn íenesi 2:24 fejn qal,

“…Ma qrajtux, li dak li mill-bidu Óala-qhom gÓamilhom raÍel u mara? U qal: MinÓabba f’hekk raÍel iÓalli lil missie-ru u lil ommu, u jingÓaqad ma’ martu: u t-tnejn isiru Íisem wieÓed. GÓal-hekk mhumiex iÚjed tnejn, iÚda Íis-em wieÓed. Dak mela li Alla gÓaqqad flimkien, Óa ma jifridx il-bniedem” (Mattew 19:4-6; enfasi tiegÓi).

Kif jista’ jkun hemm xi differenza bejn ir-raÍel u l-mara jekk it-tnejn saru Íisem wieÓed u mhumiex iÚjed tnejn? Dan ikompli jurih l-appostlu Pawlu fejn jgÓid,

“Il-mara m’gÓandhiex setgÓa fuq Íisi-mha, iÚda r-raÍel; u l-istess ukoll ir-ra-Íel m’gÓandux setgÓa fuq Íismu,

25

iÚda l-mara” (1 Korintin 7:4; enfasi tiegÓi).

Juri dan il-kliem li hemm xi differenza bejn ir-raÍel u l-mara f’sens ta’ superjorità u inferjorità? Jekk wieÓed jaqra 1 Korintin 11:3 dan ikun jista’ jifhem aÓjar dak li aÓna qegÓdin ngÓidu:

“IÚda jien irridkom tkunu tafu, illi r-ras ta’ kull raÍel hu Kristu; u r-ras tal-mara hu r-raÍel; u ras Kristu hu Alla.”

L-Iskrittura Mqaddsa tgÓidilna Ðar li Kristu Hu Alla (Isaija 6:9; Mattew 1:23; íwanni 1:1; 8:24; 10:30-33; 21:28; Lhud 1:6-8; eÐÐ.). Mela x’inhi differenza bejn Kristu u Alla hawn? Id-differenza tikkonsisti fix-xogÓol tagÓhom u mhux f’sens ta’ superjorità jew inferjorità. (ara íwanni 17:4-5). Hekk ukoll ir-raÍel u l-mara.

Ukoll inkomplu naqraw f’Galatin 3:26-28,

“GÓax intom ilkoll ulied Alla bil-fidi fi Kristu íesù. GÓax intom ilkoll li tgÓammditu fi Kristu lbistu ’l Kristu. Mhemmx la Lhudi u lanqas Grieg; mhemmx la lsir u lanqas Óieles; mhemmx la raÍel u lanqas mara; gÓax intom ilkoll wieÓed fi Kristu íesù” (enfasi tiegÓi).

L-Iskrittura tgÓidilna bl-aktar mod Ðar li “Alla ma jÓares lejn wiÐÐ Óadd” (Ara Atti 10:34; Rumani 2:22; Galatin 2:6; Efesin 6:9; Kolossin 3:35; 1 Pietru 1:17). Jekk Alla ma jÓares lejn wiÐÐ Óadd kif jista’ Hu ja-gÓmel xi differenza bejn uliedu stess? AÓna lkoll ulied Alla u gÓalhekk ma jista’ jkun hemm ebda

26

differenza bejnietna f’sens ta’ superjorità u inferjorità. Id-diffe-renza li hemm bejn ir-raÍel u l-mara tikkonsisti fix-xogÓol li hu mogÓti lilhom minn Alla Nnifsu. Jekk xi raÍel jaÓseb jew jip-pretendi li hu superjuri gÓall-mara dan ikun qiegÓed jidneb.

Madwar mitejn mara huma msemmija fil-Bibbja. Aktar minn mitejn mara huwa rriferut gÓalihom imma mhux bl-isem. Din hija wirja oÓra tad-dikjarazzjoni fil-Óolqien tagÓha:

“U Alla ra kulma gÓamel, u, ara, kien tajjeb wisq” (íenesi 1:31).

L-istat ta’ mara kien eÚaltat fis-servizz ta’ Alla sa mill-óolqien. Il-Ínus pagani, idolatri, u ÓÚiena biss tad-dinja baxxew id-dinjità tal-mara taÓt ir-raÍel. Alla issottomettiha gÓar-raÍel BISS fl-awtorità, u meta din tkun uÚurpata, jiÍifieri, li tkun meÓuda kontra l-liÍi.

RAíEL JEW MARA

Ebda mara li hija dak li Alla riedha li tkun ma trid li tkun raÍel. GÓaliex gÓandha tkun? Alla gÓamilha li tkun unika. Ir-raÍel ukoll gÓandu r-rwol uniku tiegÓu. GÓal mara li tfittex li tkun daqs ir-raÍel fl-oqsma koll-ha ikun meÓtieÍ uÚu ÓaÚin tal-kwalitajiet kbar tagÓha li jagÓmluha mara. In-natura tal-mara, l-emozzjonijiet u l-fiÚjoloÍija tagÓha mhumiex ta’ raÍel. Id-dehra tagÓha, l-attributi u l-intuwizzjoni (gÓarfien tal-moÓÓ immedjat) huma uniÐi gÓaliha biss. Il-mara hija parti-

27

kularment addattata minn Alla biex twettaq rwol li ebda raÍel ma jista’ jilÓaq. Lanqas ma hija msawwra biex twettaq ir-rwol tar-raÍel fis-soÐjetà. Li targumen-ta mod ieÓor huwa li tinjora xi wÓud mir-realtajiet l-aktar kbar tal-Óajja. Kien hemm Óafna nisa li ppruvaw jagÓmlu dan fil-Óajja imma fallew. Jekk il-mara tip-prova tagÓmel dan hija tkun ikkundannata gÓall-falli-ment totali b’digriet ta’ Alla. Xi ÓwejjeÍ huma funda-mentali u inerenti, u din id-differenza baÚika hija waÓ-da minnhom. AÓna lkoll nagÓrfu li gÓasfur li jÓassar il-bejta tiegÓu stess huwa gÓasfur stupidu; hekk ukoll hija l-mara li tixtieq li tikkompeti ma’ l-irÍiel fuq il-livelli kollha.

Dawk li jfittxu li jbiddlu differenzi baÚiÐi bÓal dawn u li jimplimentaw soÐjetà hekk imsejÓa “unisex” huma fil-wiri assurdi gÓal Óafna minna. Huma mhumiex qe-gÓdin ifittxu egwaljanza imma superjorità. Dan imur direttament kontra t-tagÓlim tal-Kelma ta’ Alla. Meta aÓna niddistingwu bejn il-ÓwejjeÍ li huma differenti u napprovaw il-ÓwejjeÍ li huma eÐÐellenti, aÓna nkunu nistgÓu nkunu fil-paÐi ma’ Alla u mal-bniedem, ipp-rovdut li nagÓmlu l-gÓaÚliet it-tajba. óafna jgÓaddu minn perjodu ta’ ribelljoni u immaturità taÚ-ÚgÓoÚija. Imma l-età, l-edukazzjoni, l-esperjenza u l-eÐÐellenza morali gÓandhom jieÓdu post dawk il-ÓwejjeÍ. AÓna lkoll gÓandna l-istorja li minnha nistgÓu nieÓdu t-tagÓ-lim. AÓna gÓandna dinja li nieÚla l-isfel, speÐjalment fil-moralità u, jekk l-EvanÍelju, il-Óajja u l-esperjenzi ma jistgÓux jgÓallmuna xi ÓaÍa, allura aÓna ninsabu f’qagÓda kritika Óafna, f’sitwazzjoni mingÓajr ebda

28

gÓajnuna. Ir-raÍel gÓandu responsabbiltà profonda. Hu gÓandu jieqaf u jkun responsabbli. Kull raÍel li juÚa ÓaÚin il-poÚizzjoni tiegÓu bÓala raÍel miÚÚewweÍ, missier jew iben ma jixraqlux li jissejjaÓ raÍel.

AÓna gÓandna nduru lura gÓal Alla u gÓall-valuri baÚiÐi tal-moralità. Ma hemm ebda triq qasira gÓall-problemi tal-Óajja tagÓna. In-nisa gÓandhom jieÓdu parti maÍÍura biex iÍibu lura gÓat-tajjeb il-moralità, l-awtorità u l-Íudizzju tajjeb f’Óajjitna u fi djarna. Huma jinsabu f’poÚizzjoni unika. Meta huma jieÓdu l-post tar-raÍel fis-soÐjetà, ir-raÍel fid-dar u l-missier fil-familja, il-prezz li n-nisa jkollhom iÓallsu jkun gÓoli wisq. In-nisa jbaxxu lilhom infushom meta huma jirri-bellaw kontra l-awtorità ta’ Alla u meta huma jwarrbu l-konsiderazzjonijiet kollha baÚiÐi tal-Óajja tal-familja. Waqt li aÓna lkoll liberi, aÓna m’aÓniex liberi biex na-gÓmlu kif forsi aÓna nkunu nixtiequ li nagÓmlu. AÓna lkoll nogÓorku jdejna taÓt il-piÚ tar-responsabbiltà, imma l-maturità, r-rispett, u l-gÓerf gÓandhom jirbÓu. Il-passi tagÓna gÓandhom ikunu ordnati minn Alla, u nisa tajba Kristjani gÓandhom ikunu mexxejja f’li jiÍÍieldu kontra dawk li jopponu l-femminità u l-poÚi-zzjoni tagÓhom fid-djar tagÓna u f’pajjiÚna. In-nisa gÓandhom iÍibu lura d-dinjità li huma nisa. Billi tgÓix Óajja ordnata, iddedicata, u ta’ mÓabba, il-mara gÓan-dha titlob ir-rispett li bid-dritt huwa tagÓha. Nisa bÓal dawn Alla jberikom.

ID-DAR U L-FAMILJA

29

Id-dar hija l-pedament tas-soÐjetà kollha u l-mara

hija l-baÚi tad-dar. Ir-raÍel qatt ma fassal arranÍament li jista’ jkun daqs, wisq anqas jgÓaddi, id-dar kif Alla riedha. MingÓajr mara li tirrispetta l-poÚizzjoni tagÓha u li hija sodisfatta li tkun ir-reÍina tal-qasam tagÓha, ebda dar ma tkun teÚisti kif Alla riedha li tkun. Dan huwa dak li hija kienet f’mod speÐjali maÓluqa Óalih, biex tibni dar, familja. Kull mara li gÓandha l-imÓab-ba, rispett u unur ta’ raÍel li jÓobbha, iben jew bint ma teÓtieÍ ebda difiÚa gÓall-eÚistenza jew gÓall-post tagÓha fil-Óajja. It-tazza tagÓha tfur, it-twettiq tagÓha huwa suprem. Il-karriera tagÓha hija l-familja tagÓha. L-identità tagÓha hija tagÓha nfisha, hija reali u ppre-mjata bil-wisq. Il-mara hija r-reÍina tal-qasam tagÓha u kuntenta li hija hekk. Ebda reÍina f’xi saltna qatt ma pprotestat biex tkun ir-re. NisimgÓu dwar Óafna pro-testi li jsiru dwar l-hekk imsejÓa d-drittijiet tan-nisa. Il-mara gÓandha jkollha l-istess drittijiet li gÓandhom l-irÍiel fil-qasam politiku u soÐjali. Imma li l-mara tippretendi li tkun hi r-raÍel dan m’gÓandux ikun. Dan imur direttament kontra l-liÍi ta’ Alla. Il-qawl l-antik li jgÓid, “li l-id li t-tbennen il-bennina taÓkem id-dinja” huwa wieÓed mill-akbar veritajiet li l-bniedem qatt irrealizza. Huwa regola baÚika tal-Óajja. Huwa l-Íebla tal-pedament ta’ soÐjetà fl-ordni u huwa essenzjali gÓat-tkomplija ta’ l-eÚistenza tad-dinja.

L-ulied kollha ta’ Alla gÓandhom biss gÓan wieÓed f’moÓÓhom, u dan huwa li:

“Fittxu l-ewwel is-saltna ta’ Alla, u l-Óaqq tiegÓu” (Mattew 6:33).

30

M’gÓandu jkun hemm ebda lealtà nofs qalb lejn il-Mulej! David qal,

“B’qalbi kollha fittixtek: tÓallinix nit-biegÓed mill-kamdnamenti tiegÓek” (Salm 119:10).

Li persuna tkun qaddeja fidila jinvolvi li tippreÚenta Íisi-mha bÓala:

“…sagrifiÐÐju Óaj, imqaddes, u li jogÓ-Íob ’l Alla: dan hu s-servizz xieraq ta-gÓkom” (Rumani 12:1).

Alla qatt ma Óares fuq l-gÓaÚÚ b’favur. Il-Kelma ta’ Alla tgÓid,

“IÚda tilqax ir-romol ÚgÓaÚagÓ: gÓax meta x-xewqat tagÓhom jibdew jegÓl-buhom kontra Kristu jiÚÚewÍu; Billi Óaqqhom il-kundanna, gÓax ma Úamm-ewx l-ewwel fidi tagÓhom. Barra minn hekk jitgÓallmu jitgÓaÚÚnu; jiÍÍerrew minn dar gÓal dar; u mhux biss jitgÓaÚ-Únu, iÚda paÐpaÐa u seksieka, u jgÓidu ÓwejjeÍ li m’gÓandhomx jgÓiduhom. GÓalhekk mela rrid li n-nisa ÚgÓaÚagÓ jiÚÚewÍu, ikollhom it-tfal, imexxu d-dar, u ma jagÓtux lill-gÓadu l-ebda okkaÚjoni ta’ tagÓjir. GÓax x’uÓud diÍà daru ma’ Satana” (1 Timotju 5:11-15).

Waqt li kiteb lit-Tessalonikin, l-appostlu Pawlu ta’ struzzjoni,

31

“GÓax ukoll meta konna magÓkom, ordnajnielkom dan: li jekk xi Óadd ma jridx jaÓdem, lanqas m’gÓandu jiekol” (2 Tessalonikin 3:10).

Il-mara Íusta,

“TgÓasses tajjeb it-tmexxija ta’ darha, u ma tikolx ÓobÚ il-gÓaÚÚ” (Proverbji 31:27; enfasi tiegÓi).

GÓalhekk, kemm jekk persuna tkun raÍel jew mara, Alla jistenna minnhom li jaqduh b’mod diliÍenti!

“GÓalhekk, Óuti maÓbubin, Úommu sÓiÓ, la titÓarkux, gÓaddu dejjem ’il quddiem fix-xogÓol tal-Mulej, billi tafu li t-taÓbit tagÓkom ma jkunx ta’ xejn fil-Mulej (1 Korintin 15:58).

L-gÓerf tas-sema kien intrigat biex jagÓmel mara, gÓajjutanta (ezer) taqbel gÓall-bÚonn tar-raÍel (íenesi 2:18). Hija timla l-post ordnat minn Alla fuq din l-art, u ebda raÍel ma jista’ jimla dak il-post. Alla gÓamel lir-raÍel il-mexxej (íenesi 3:15; 1 Korintin 14:34) u l-mara li timxi warajh, u ebda liÍi ta’ xi Íisem li jiggverna ma tista’ qarr tbiddel dak li Alla poÍÍa fil-kostituzzjoni tal-Óolqien TiegÓu.

Hija ÓaÍa ta’ niket meta nisa jagÓmluha ta’ rÍiel, u hija ÓaÍa ta’ niket meta rÍiel isiru iffeminati. Mhux biss fi ÓwejjeÍ prattiÐi (bÓal fil-predikar publiku, stat ta’ omm, eÐÐ.) Alla jrid distinzjoni bejn is-sessi, imma wkoll fil-laqgÓa pubblika (1 Korintin 11:18, 2-16). F’laqgÓa bÓal din hemm ÚewÍ modi li raÍel jista’ juri nuqqas ta’ rispett lejn l-ordni divina: (1) billi jkollu

32

xagÓru twil u (2) li jkollu rasu mgÓottija (1 Korintin 11:14, 4). Bl-istess mod hemm ÚewÍ modi li mara tista’ turi nuqqas ta’ rispett lejn l-ordni divina: (1) billi jkollha xagÓarha qasira u (2) billi ma tgÓattix rasha (1 Korintin 11:6-7).

Alla gÓamlek eÚattament kif Hu Óaseb li huwa l-aÓjar. Hu kien jaf x’ridek li tkun. La r-raÍel u lanqas il-mara ma gÓaÚlu dak li huma riedu li jkunu. L-gÓaÚla hija ta’ Alla. Kemm il-mara u kemm ir-raÍel gÓand-hom ikunu kburin dwar is-sess tagÓhom. Huma gÓand-hom jagÓmlu dan ukoll waqt il-laqgÓat tal-qima. Hija ÓaÍa ta’ gÓajb gÓall-mara li fl-imÍiba tagÓha jkollha minn raÍel, tqim b’rasha mikxufa u b’xagÓar qasir. Hi-ja ÓaÍa ta’ gÓajb gÓal raÍel meta hu jidher iffemminat, iqim lil Alla b’rasu mgÓottija u b’xagÓru twil.

In-nisa m’gÓandhomx inaqqsu l-valur tagÓhom infushom fix-xogÓol ta’ Alla. Alla gÓandu bÚonn lin-nisa daqs kemm Hu gÓandu bÚonn lil l-irÍiel. In-nisa gÓandhom ikunu studenti diliÍenti fil-Kelma ta’ Alla l-istess daqs kemm gÓandhom ikunu l-irÍiel, Óaddiema fis-saltna, li jÓobbu lil mitlufin, li jkunu eÚempji tajba quddiem oÓrajn, u li jgÓixu skond il-Kelma ta’ Alla. B’hekk, mhux biss huma jsalvaw lilhom infushom, imma l-erwieÓ ta’ oÓrajn ukoll.

IT-TAGóLIM TAL-BIBBJA

33

U L-GóATA TAR-RAS

TAL-MARA

IT-TAGóLIM TAL-BIBBJA U

L-GóATA TAR-RAS TAL-MARA

Li tkun Óieles mill-problemi mhux neÐesarjament li tkun fi stat imbierek. Xi knejjes m’gÓandhomx pro-blemi gÓaliex huma ma huma prattikament qegÓdin jagÓmlu xejn. Huma jagÓlqu gÓajnejhom gÓal kollox u Óadd ma jindaÓal biex jara x’inhu tajjeb u x’inhu Óa-Úin. Kongregazzjoni ddedikata li jkollha l-istatus quo tista’ tiftaÓar li m’gÓandix problemi, iÚda din tista’ tkun spiritwalment mejta jew rieqda li tkun traÍika-ment gÓamja gÓall-istat reali tagÓha, eÚempju ta’ dan insibuh f’Rivelazzjoni 3:1-2; 3:17. Ebda suÍÍett ma jista’ jidher akbar fir-relazzjoni tal-bniedem ma’ Alla mill-awtorità divina. Il-bniedem ikun salv jew mitluf billi jaÐÐetta jew jirrifjuta l-awtorità divina. Dak li jagÓmel awtorità divina jikkonsisti minn dak li Alla awtorizza. Dak li Alla awtorizza gÓall-biÐÐa l-kbira wkoll jimplika gÓal dak li Alla ma awtorizzax.

34

Li tmur ’il quddiem mil-limit tal-LiÍi ta’ Alla huwa ksur qalil tal-LiÍi TiegÓu l-istess daqs ÐaÓda stinata biex taqbel magÓha (2 íwanni 9-11). Il-LiÍi ta’ Alla hija dak li Alla jippermetti, u meta wieÓed imur ’il quddiem mil-limiti spjegati mil-LiÍi ta’ Alla dan ikun Óati ta’ ksur tal-liÍi (1 íwanni 3:4). Meta persuna fir-reliÍjon tmur ’il quddiem mill-kostruzzjoni u l-limiti tal-LiÍi ta’ Alla, din tkun qed tikkommetti dak l-att li huwa “mhux Skritturali.”

“Dawn il-Lhud kienu nies ta’ qalb kbi-ra aktar minn dawk ta’ Tessaolonika; huma laqgÓu l-kelma bil-ÓeÍÍa kollha, u kuljum bdew iqallbu l-Iskrittura biex jaraw jekk dak li semgÓu kien minnu” (Atti 17:11).

óalli aÓna nagÓmlu, kif dawn il-Lhud gÓamlu, neÚa-minaw l-Iskrittura Mqaddsa biex naraw jekk, skond l-ewwel ittra ta’ Pawlu lill-Korintin, kapitlu 11, versi 2-16, japplikawx gÓalina llum jew le, jekk mara li qed tgÓix fis-seklu li aÓna ninsabu fih gÓandix tgÓatti ras-ha waqt is-servizz ta’ qima, f’kull l-ewwel jum tal-ÍimgÓa jew le. L-Ispirtu s-Santu jgÓidilna:

“Tkunux bla gÓaqal, imma ifhmu x’inhi r-rieda tal-Mulej” (Efesin 5:17).

Dak li jagÓlaq gÓajnejh u widnejh gÓall-verità ikun bla gÓaqal.

Xi mistoqsijiet li jiena rrid inwieÍeb, li jinÍiebu kontra l-gÓata tar-ras tal-mara waqt is-servizz ta’ qima, kull l-ewwel jum tal-ÍimgÓa, huma dawn:

35

1. L-gÓata tar-ras tal-mara li naqraw dwarha fl-Ewwel Korintin 11:2-16, hija drawwa taÚ-Úmien jew ordni minn Alla?

2. Hija din l-gÓata tar-ras tal-mara applikabbli gÓall-mara tal-lum jew kienet gÓal dak iÚ-Úmien biss, jiÍifieri, gÓan-nisa ta’ Korintu biss?

3. Kien l-appostlu Pawlu, b’ispirazzjoni mill-Ispirtu s-Santu, qiegÓed jagÓti struzzjonijiet lill-knisja ta’ Korintu biss jew lill-Íisem kollu, il-knisja?

Dawn huma tliet mistoqsijiet li jagÓmlu l-firda kollha li teÚisti fost il-Íisem tal-Kristjani llum. Jiena nem-men, li jekk dawn jistgÓu jiÍu mwieÍba Skritturalment allura din il-problema li qed tikkawÚa Óafna nuqqas ta’ qbil fost il-Kristjani tkun solvuta. L-Ewwel Mistoqsija: L-gÓata tar-ras tal-mara li naq-raw dwarha fl-Ewwel Korintin 11:2-16, hija drawwa taÚ-Úmien jew ordni minn Alla?

TweÍiba: Fl-Ewwel Korintin 11:2-16 aÓna nsibu ÚewÍ kelmiet li huma mlissna mill-appostlu ispirat: l-ewwel kelma tinsab f’vers 2, din hija l-kelma tradizz-jonijiet u t-tieni kelma hija l-kelma drawwa li nsibu f’vers 16.

Dawn iÚ-ÚewÍ kelmiet, jiÍifieri, l-kelma tradizzjoni-jiet u l-kelma drawwa, huma Ð-Ðavetta biex wieÓed jif-hem it-tweÍiba gÓal din il-mistoqsija.

1. Il-kelma Griega gÓal tradizzjoni li aÓna nsibu fl-Ewwel Korintin 11:2, hija PARADOSIS, li tfisser, “gÓotja, jew li tgÓaddi minn wieÓed gÓall-ieÓor jew (li jixbaÓ gÓal paradidoni, li tgÓaddi gÓall-ieÓor, tagÓti), turi tradizzjoni, u gÓaldaqshekk,

36

b’metonomija (kliem rrettoriku), (a) it-tagÓlim tar-Rabbi, interpretazzjonijiet tal-LiÍi, li b’dan gÓalhekk kienu magÓmula fiergÓa fil-prattika, Mattew 15:2, 3, 6; Mark 7:3, 5, 8, 9, 13; Gal-atin 1:14; Kolossin 2:8; (b) ta’ tagÓlim appostoliku, 1 Korintin 11:2, V.R. “tradizzjonijiet” (V.A. “ordinan-zi”), ta’ istruzzjonijiet li jikkonÐernaw lill-Íabra ta’ dawk li jemmnu. (istruzzjonijiet ta’ Ósieb (skop) ikbar mill-ordinanzi fis-sens illimitat); fit-2 Tessalonikin 2: 15, ta’ dottrina Kristjana nÍenerali, fejn l-uÚu tal-kel-ma mill-Appostlu tagÓmel ÐaÓda li dak li huwa ppried-ka oriÍina minnu nnifsu, u talba gÓal l-awtorità divina tagÓha. (cp. Paralambano, biex tirÐievi, 1 Kor. 11:23; 15:3); fit-2 Tessalonikin 3:6, din hija wÚata dwar struzzjonijiet li jikkonÐernaw l-imÍieba ta’ kuljum.” (W.E. Vine, an Expository Dict. Of N.T. Words, p. 222. Ara ISBE. p. 3004).

2. Il-Kelma Griega gÓall-kelma “drawwa” li nsibu fl-Ewwel Korintin 11:16, hija “SUNETHEIA,” sun, ma’ ethos (ara numru 1), turi (a) ÓaÍa gÓandha x’taqsam ma’ oÓra, dÓulija, tifsira li ma tinsabx fit-Testment il-ídid; (b) drawwa, uÚu tas-soltu, íwanni 18:39; 1 Kor. 11:16; bil-qawwa tal-vizzju, 1 Kor. 8:7, V.R. “li tkun uÚat gÓal” (xi mss hawn gÓandhom, kuxjenza; fejn V.A., “bil-kuxjenza ta’”).

Issa, li gÓandna l-oriÍinal taÚ-ÚewÍ kelmiet, aÓna nistgÓu nifhmu aÓjar id-diffikultà tagÓna u nÓollu dak li qiegÓed jikkawÚa Óafna nuqqas ta’ ftehim.

Fl-Ewwel Korintin 11:2, l-appostlu ispirat jgÓid,

37

“InfaÓÓarkom, gÓax tiftakru dejjem fija u ÚÚommu t-tradizzjonijiet li jien gÓa-ddejtilkom” (enfasi tiegÓi).

Jiena Ðert li lkoll naqblu ma’ dan il-kliem u ma hemm ebda diffikultà dwar l-interpretazzjoni tiegÓu.

Fl-Ewwel Korintin 11:16, l-appstolu Pawlu jgÓid,

“U jekk xi Óadd jidher li jrid jaqla’ l-Ílied, aÓna m’gÓandniex din id-draw-wa, l-anqas il-knejjes ta’ Alla.” (enfasi tiegÓi).

Mela, jekk il-kelma “drawwa” ta’ vers 16 tapplika gÓal kollox, Ðertament li din ma tapplikax gÓall-gÓata tar-ras tal-mara imsemmija f’dawn il-versi, jiÍifieri, f’vesi 2-16. Xi wÓud jinterpretaw dan il-vers (16) li l-kelma drawwa tirreferi gÓal nisa jattendu gÓal qima b’rashom mikxufa waqt li xi wÓud jgÓidu li din tirre-feri gÓal li tkun Íellied mhix id-drawwa tagÓna. Dak kollu li din tirreferi gÓalih, hu x’inhu, din Ðertament tidher li qed tirreferi gÓal xi ÓaÍa Ídida u mhux gÓall-prattika diÍà stabbiltà. Pawlu, b’ispirazzjoni mill-Ispir-tu s-Santu, tahom tliet raÍunijiet gÓaliex in-nisa gÓad-hom jgÓattu rashom, mhux biss dawk it-tliet raÍunijiet gÓandhom ikunu biÚÚejjed biex juru lilhom (u lilna) li l-gÓata tar-ras tal-mara hija kmand minn Alla, imma huwa wkoll wera lilhom li l-prattika diÍà stabbilità u msaÓÓa, jiÍifieri, li mara waqt il-laqgÓat tal-qima, f’kull l-ewwel jum tal-ÍimgÓa, gÓandha jkollha rasha mgÓottija, u mill-bidu mxew wara t-triq murija minnu, li wera li l-appostli l-oÓra kollha kienu stabbilixxew din b’regola. Il-mistoqsija tiegÓi hawn

38

hija din: “Jekk l-gÓata rar-ras tal-mara mhix waÓda minn dawk it-tra-dizzjonijiet li huma msemmija f’vers 2 u hija drawwa, mela gÓaliex din mhix imsemmija bÓala drawwa kif aÓna nsibu l-kelma f’vers 16?”

Il-verità hija verità u tibqa’ eÚattament dak li hi bla ma tqis gÓan-numru ta’ kemm jaÐÐettawha jew le. Il-mistoqsija l-akbar importanti hi: “X’tgÓallem il-Bibbja dwar dan?”

L-appostlu ispirat mill-Ispirtu s-Santu, kien qiegÓed ifaÓÓarhom talli:

“ftakru dejjem fih u zammew it-tradi-zzjonijiet (paradosis) kif gÓaddihom-lom.”

AÓna nistgÓu ninterpretaw dan fi kliem ieÓor li jfisser l-istess: “…u ÚÚomm l-istruzzjonijiet li jikkonÐernaw lill-Íabra ta’ dawk kollha li jemmnu (struzzjonijiet ta’ Ósieb akbar mill-ordinanzi fis-sens limitat) kif jien gÓaddejtilkom.” Mistoqsija oÓra li nixtieq nagÓmel hi din: “X’jgÓallem l-Ispirtu s-Santu fil-Kelma TiegÓu dwar nisa li jattendu gÓall-qima llum b’rashom mik-xufa? QegÓdin aÓna ngÓixu llum fl-istess Epoka Krist-jana ta’ dawk in-nisa li huma mfaÓÓra mill-Ispirtu s-Santu talli gÓattew rashom? Mhuwiex ir-rakkont li hemm mitkub gÓalina fil-Kelma ta’ Alla, mhux ta’ xi skular, imma ta’ Alla, miktub bÓala eÚempju gÓal kull mara li tgÓix fl-Epoka Kristjana Óalli b’hekk tkun taf eÚattament x’inhu d-dmir tagÓha dwar l-gÓata tar-ras waqt is-servizz ta’ qima lil Alla?” (1 Korintin 11:2-16).

39

Fl-Ittra lil-Lhud, kapitlu 10, vers 25, aÓna gÓandna eÚempju ieÓor li jsemmi l-kelma drawwa (ethos) ukoll. Hawn naqraw hekk:

“Bla ma nonqsu li niltaqgÓu flimkien, bÓalma hi d-drawwa ta’ x’uÓud…” (enfasi tiegÓi).

Il-kelma Griega ethos tfisser drawwa jew uÚanza. Mis-toqsija li nixtieq nagÓmel hawn hi din: “X’inhi d-dra-wwa msemmija f’Lhud 10:25?” ðertament li mhix “l-attendenza” jew li “niltaqgÓu flimkien.” Din id-draw-wa hi li “nonqsu” li niltaqgÓu flimkien. Li “nattendu” huwa kmand minn Alla u mhux xi drawwa, imma li “nonqsu” hi drawwa li xi wÓud kienu qed jieÓdu bÓala vizzju. Id-drawwa ma kinetx xi ÓaÍa diÍà stabbilità minn Alla (f’dan il-kaÚ, “li niltaqgÓu flimkien”) imma xi ÓaÍa li tbiegÓdet mir-rieda ta’ Alla (f’dan il-kaÚ, “li nonqsu li niltaqgÓu flimkien”). L-istess japplika gÓal l-gÓata tar-ras tal-mara waqt is-servizz ta’ qima f’kull l-ewwel jum tal-ÍimgÓa. “Id-drawwa” msemmija fl-1 Korintin 11:2-16 mhijiex l-gÓata tar-ras imma t-tbe-gÓid mill-ordni mogÓtija minn Alla.

Mela, jekk l-Ispirtu s-Santu mhux qiegÓed jirreferi gÓall-gÓata tar-ras bÓala “drawwa” gÓaliex aÓna, sem-pliÐi bnedmin, nirreferu gÓaliha bÓala “drawwa”? Qie-gÓed l-Ispirtu s-Santu jfaÓÓar drawwa fl-1 Korintin 11: 2-16 jew tradizzjonijiet mgÓoddija lilhom? óadd ma jista’ jipprova mill-Bibbja Mqaddsa li l-gÓata tar-ras kienet drawwa ta’ dak iÚ-Úmien, iÚda jista’ jiÍi ppruvat mill-Bibbja li “nisa jattendu gÓall-

40

qima b’rashom mik-xufa kienet drawwa (1 Korintin 11:16). Ma ninsewx l-eÚempju ta’ l-appostli:

“…AÓna gÓandna nisimgÓu minn Alla aktar milli mill-bnedmin” (Atti 5:29).

It-Tieni Mistoqsija: Hija din l-gÓata tar-ras tal-mara applikabbli gÓall-mara tal-lum jew kienet gÓal dak iÚ-Úmien biss, jiÍifieri, gÓan-nisa ta’ Korintu biss?

TweÍiba: Vers 5 ta’ 1 Korintin 11, jagÓtina t-tweÍiba gÓal din il-mistoqsija. AÓna naqraw:

“Imma kull mara li titlob jew tipprofe-tizza, b’rasha mikxufa, tagÓmel gÓajb lil rasha:…”

Jekk wieÓed jeÚamina bil-gÓaqal dan il-vers, fih gÓandu jsib li l-appostlu ispirat gÓamel enfasi mhux fuq in-nisa ta’ Korintu biss imma fuq KULL MARA ta’ l-Epoka Kristjana kollha. óalli neÚaminaw tassew dan il-vers u naraw x’jgÓid tassew.

Hawn, f’dan il-vers, gÓandna t-tweÍiba gÓall-mis-toqsija tagÓna mogÓtija b’mod l-aktar Ðar u sempliÐi li wieÓed jista’ jifhimha.

Il-kelma “kull” hija l-kelma li turi jekk l-gÓata tar-ras tal-mara tapplikax gÓan-nisa ta’ Korintu biss jew le. Ara fid-dizzjunarju tiegÓek, l-ewwel, u sib it-tifsira ta’ din il-kelma “kull.” It-tifsira hija din:

KULL – kull wieÓed, kullÓadd, kull wieÓed minn membru, singlu jew wieÓed wieÓed.” Kif qegÓdin na-raw, din fiha applikazzjonijiet differenti, u dan gÓandu jkun ta’ tifsira aÓjar gÓalina biex nifhmu aktar it-twe-Íiba tagÓna dwar l-gÓata tar-ras tal-mara waqt

41

il-qima. óaÍa li rrid nenfasizza hija din, lit-tweÍiba gÓandha tkun SKRITTURALI KOLLHA KEMM HI. AÓna gÓandna nÓallu l-Kelma ta’ l-Ispirtu s-Santu tinterpre-talna hi (2 Pietru 1:20-21). óalli naraw, mela xi kliem li l-Bibbja tuÚa gÓal din il-kelma tagÓna “kull.”

“KULL”

(pas; hapas; holos; pantos; pamplèthei; hekastos; kata; ana; kath hen; tis ti)

Il-kliem Grieg ta’ fuq, kollu jfisser fil-Malti “kull,” “kollox,” jew “kollha.” Fil-Malti jew fl-IngliÚ (“all” jew “every”) tintuÚa kelma waÓda jew l-aktar tnejn, imma fil-Grieg hemm kelma gÓal kull tifsira jew sens, kif sejrin naraw. U gÓalhekk aÓna gÓandna nÓallu l-Kelma tinterpretalna hi u mhux aÓna jew xi Óadd ieÓor!

1. 1 Korintin 11:3, 4, 5 – “kull raÍel… kull mara...”

• Grieg: pas – (kulÓadd, kull min hu maÓluq jew kull ÓaÍa li teÚisti).

a. Kolossin 1:15 – “Hu x-xbieha ta’ Alla li ma jidhirx, il-kbir fost il-Ólejjaq kollha.”

b. Rumani 5:12b – “…u hekk il-mewt laÓqet il-bnedmin kollha, gÓax kollha dinbu.”

c. Mattew 10:1 – “SejjaÓ lit-tnax-il dixxiplu tiegÓu, u tahom is-setgÓa fuq l-ispirti ÓÚie-na biex ikeÐÐuhom, u jfejqu kull xorta ta’ mard u ’l kull min kien nieqes minn saÓÓ-tu.”

42

d. Luqa 21:22 – “GÓax dawn huma jiem ta’ vendetta, li fihom iseÓÓ kull ma hemm miktub” (Luqa 21:22).

1 Korintin 1:2,

“Lill-knisja ta’ Alla li hemm f’Korintu, lil dawk li tqaddsu f’íesù Kristu, imse-jÓa biex ikunu qaddisin flimkien ma’ dawk kollha li f’kull pajjiÚ isejÓu l-isem ta’ íesù Kristu Sidna, sew tagÓ-hom u kemm tagÓna.”

Hawn gÓandna applikazzjoni mill-aktar Ðara dwar l-universalità ta’ dak li aÓna nsibu miktub dwar l-gÓata tar-ras tal-mara waqt il-qima. Il-kliem “kollha” u “f’kull” f’dan il-vers ifissru l-istess ÓaÍa, jiÍifieri, il-knijsa KOLLHA, IL-íISEM WIEóED u mhux parti minnu, kongregazzjoni waÓda, imma dik il-knisja waÓda, universali. L-istess kelma Griega hija wÚata hawn pas, “kull”, bÓal ma hija wÚata fl-Iskritturi l-oÓra kollha li kkwotajt fuq u oÓrajn bÓalhom. Din il-kelma “pas” hija wÚata dwar l-gÓata tar-ras gÓal KULL MARA fl-1 Korintin 11:5. M’gÓandu jkun hemm l-ebda dubju li l-fraÚi “kull mara” li nsibu fl-1 Korintin 11:5 tapplika gÓan-nisa kollha kullimkien u mhux gÓan-nisa ta’ Korintu biss! Kieku kinet tapplika gÓan-nisa ta’ Korintu biss, allura kien ikollna kelma Griega oÓra u mhux il-kelma pas imma kien ikun hemm il-kelma Griega hekastos li tfisser “kull wieÓed minn numru, kif sejrin naraw aktar wara. Imma xi wÓud jippreferu li jaÐÐettaw it-

43

tagÓlim tal-bnedmin milli dak tal-Kelma ta’ Alla! óalli nkomplu naraw dwar din il-kelma, “kull.”

2. Mattew 6:32 – “GÓax dawn huma kollha ÓwejjeÍ li jfittxuhom il-pagani…”

• Grieg: hapas – (kollha jew kollox flimkien)

a. Mattew 28:11 – “Huma u sejrin, xi wÓud mill-gÓases marru l-belt gÓand il-qassisin il-kbar u tawhom l-aÓbar ta’ kull ma kien Íara.”

3. Mattew 1:22 – “Dan kollu Íara biex iseÓÓ dak li kien qal il-Mulej permezz tal-profeta,…”

• Grieg: holos – (il-ÓaÍa sÓiÓa, jew kollha)

a. Mattew 4:23 – “U dar il-Galilija kollha jgÓallem fis-sinagogi tagÓhom…”

4. 1 Korintin 16:12 – “Dwar Apollos Óuna, ÓeÍ-ÍiÍtu Óafna biex jiÍi gÓandkom ma’ l-aÓwa: iÚda ma kenitx gÓalkollox ir-rieda tiegÓu li jiÍi issa; iÚda jiÍi meta jkun jista’.”

• Grieg: pantòs – (gÓalkollox)

5. Luqa 23:18 – “IÚda huma qabdu jgÓajtu lkoll f’daqqa: “AgÓtih il-mewt lil dan!…”

• Grieg: pamplèthei (kollha flimkien)

6. Atti 2:6 – “…kull wieÓed kien jismagÓhom jit-kellmu bi lsienu stess.”

• Grieg: heis hekastos – (kull wieÓed, individwal-ment)

44

a. Mattew 16:27 – “GÓax Bin il-bniedem gÓan-du jiÍi fil-glorja ta’ Missieru flimkien ma’ l-anÍli tiegÓu, u mbagÓad irodd lil kull wie-Óed skond ma wieÓed ikun gÓamel.”

b. Mattew 25:15 – Lil wieÓed tah Óames ta-lenti, lil ieÓor tnejn, u lil ieÓor wieÓed, kull wieÓed skond il-Óila tiegÓu. U siefer.”

c. 1 Korintin 12:18 – “IÚda issa Alla qiegÓed il-membri, u kull wieÓed minnhom, fil-Íisem, kif gÓoÍbu.”

Hawn, gÓalkemm insibu l-kelma kull, din ma tfissirx l-istess bÓal dik li nsibu fl-1 Korintin 11:5, “kull mara…” Din tirreferi gÓal l-individwu imma dik ta’ l-1 Korintin 11:5 tirreferi gÓall-mara f’sens universali (pas u mhux hekastos). 7. Luqa 2:41 – Issa l-Íenituri tiegÓu kienu jmorru

kull sena íerusalem gÓall-festa tal-gÓid.”

• Grieg: kata – (matul)

a. Lhud 9:25 – “U daÓal hemm mhux biex minn Úmien gÓal Úmien joffri lilu nnifsu bÓalma l-qassis il-kbir jidÓol kull sena fis-santwarju biex joffri demm ÓaddieÓor.”

b. Atti 8:3 – “Imma Sawl kien iÓarbat il-knis-ja, billi kien jidÓol f’kull dar, u jkarkar irÍiel u nisa, u jitfagÓhom fil-Óabs.”

8. Mattew 20:9 – “íew dawk li daÓlu gÓax-xogÓol gÓal xi l-Óamsa u Óadu dinar kull wieÓed.”

• Grieg: ana – (biÐÐa)

45

a. Mattew 20:10 – “íew ta’ l-ewwel, u sten-new li kienu se jirÐievu iktar, iÚda huma wkoll Óadu dinar kull wieÓed.”

9. íwanni 21:25 – IÚda hemm ukoll bosta ÓwejjeÍ oÓra li gÓamel íesù. Li kieku wieÓed kellu jikteb kollox ÓaÍa ÓaÍa….”

• Grieg: kath hen – (waÓdu jew wieÓed wieÓed)

a. Rumani 12:5 – “Hekk aÓna, billi aÓna Óaf-na, Íisem wieÓed fi Kristu, u kull wieÓed membri ta’ xulxin.”

10. Mark 15:24 – “ImbagÓad sallbuh, u qassmu lbiesu, billi tefgÓu x-xorti fuqhom, b’kemm kull wieÓed jieÓu.”

• Grieg: tis ti – (min) Mela, minn dawn id-definizzjonijiet kollha tal-kelma “kull” naraw li, per eÚempju:

1. Atti 2:6 – “KULL wieÓed (heis hekastos), imma mhux “KULL mara” (pas, li tfisser, kull wieÓed jew waÓda mill-klassi murija minn nom li jkun magÓha, eÚempju, Mattew 3:10).

2. Mattew 4:4 – “KULLóADD” (pas) in-nisa KOLLHA, imma mhux heis hekastos jew hekas-tos jew kath hen.

3. 1 Korintin 12:18 – “KULL, wieÓed minn num-ru” (hekastos), imma mhux pas jew heis hekastos jew kath hen.

46

4. Rumani 12:4-5 – “KULL, waÓdu jew wieÓed wieÓed” (kath hen), imma mhux heis hekastos jew pas jew hekastos.

5. U l-kumplament.

B’dan li aÓna gÓadna kif qrajna, naraw, illi l-gÓata tar-ras tal-mara waqt il-laqgÓat ta’ qima f’kull l-ewwel jum tal-ÍimgÓa hija obligu gÓall-mara tal-lum. Rajna wkoll, li l-gÓata tar-ras tal-mara hija mniÚÚla fil-Kelma ta’ Alla, mhux bÓala drawwa imma bÓala wieÓed mill-istruzzjonijiet (paradosis) li jikkonÐernaw lill-Íabra tal-Kristjani. Rajna wkoll, li din taplika gÓal l-Epoka Kristjana kollha.

Mistoqsija importanti li jistÓoqqilha tweÍiba Skrit-turali hija din: “Li l-mara tgÓatti rasha waqt il-laqgÓat ta’ qima f’kull l-ewwel jum tal-ÍimgÓa, il-óadd, huwa dan suÍÍett ta’ fidi jew le?”

Hija l-fehma qawwija u soda tagÓna bÓala Kristjani li kull ma aÓna nagÓmlu f’dak li huwa reliÍjuÚ gÓandu jkun awtorizzat mill-Kelma ta’ Alla. Dak kollu li jsir mingÓajr “kapitlu u vers” mhuwiex “f’isem il-Mulej,” mhuwiex li “timxi bil-fidi,” u ma jogÓÍobx lil Alla. AÓna gÓandna jkollna l-awtorità biblika gÓal dak kollu li aÓna nagÓmlu. Dak kollu li Alla rrivela, aÓna gÓand-na niddefenduh bÓala l-verità. AÓna m’gÓandna nÐedu l-ebda parti mill-Kelma ta’ Alla, hi x’inhi, gÓaliex kull parti minnha hija ta’ valur gÓall-bniedem, kieku ma kienx hekk, allura din ma kinetx tkun hemm (íwanni 20:30-31).

Mistoqsija: “Min jiddeÐiedi liema kliem fil-Bibbja hu /mhwiex minn Alla? MIN? Jekk wieÓed jiskarta

47

jew iwarrab parti waÓda biss mill-Bibbja (fil-kaÚ tagÓna, 1 Korintin 11:2-16), ma jkolliex kull persuna oÓra l-istess dritt li tagÓmel dan hija wkoll? Id-deÐiÚjonijiet magÓmula fuq problemi “ÚgÓar” iwasslu gÓal deÐiÚjo-nijiet oÓra ta’ suÍÍetti akbar. L-Iskrittura hija libsa bla Óajt, sÓiÓa, u meta tarf minnha jiÍi maÓlul, id-drapp kollu jinÓall u din tispiÐÐa, l-gÓaqda tagÓha tispiÐÐa fix-xejn.

Mistoqsija: “L-gÓata tar-ras tal-mara waqt is-servizz ta’ qima, hija parti minn din il-libsa, minn dak li l-Ispirtu s-Santu rrivela f’dik il-fidi li ‘ngÓatat darba gÓal dejjem lill-qaddisin’?” Jekk din hi, allura min-gÓajr l-ebda diffikultà aÓna fid-dmir li niddefenduha bÓala li hija l-verità. Jekk aÓna nwarrbu l-gÓata tar-ras tal-mara fil-qima, nistaqsi jien, m’gÓandhomx id-den-ominazzjonijiet li jeÚistu llum, dan id-dritt ukoll, jiÍi-fieri, li jwarrbu liema parti huma jridu?

AÓna ta’ spiss nitkellmu dwar “inferenza” (konklu-Újoni) neÐessarja.” Jekk din hi “konkluÚjoni” din hi neÐessarja, u jekk din mhijiex neÐessarja din mhix “konkluÚjoni.” Hemm differenza kbira bejn “konkluÚ-joni” u “assunzjoni” (dak li wieÓed jippretendi). óafna affarijiet huma msejÓa konkluÚjonijiet li fil-fatt mhu-miex konkluÚjonijiet.

Meta azzjoni, fatt, jew tagÓlim huwa assolutament mitlub, mill-informazzjoni biblika li wieÓed ikollu, al-lura dik l-azzjoni, dak il-fatt, jew dak it-tagÓlim huwa “konkluÚjoni,” u gÓandu jiÍi obdut u mwettaq.

Mistoqsija: “GÓaliex l-gÓata tar-ras tal-mara fil-qima hija “neÐesarja” u gÓalhekk, “konkluÚjoni”? GÓaliex?

48

TweÍiba: L-ewwelnett, gÓaliex din hija parti mir-rive-lazzjoni ta’ Alla, u mhux tal-bniedem. It-tieni, gÓaliex “ma jixraqx li mara titlob xuxa lil Alla” (1 Korintin 11:13). It-tielet, “minÓabba l-anÍli” (vers 10). Ir-raba’, gÓaliex “l-appostli KOLLHA u l-knejjes KOLLHA ta’ Alla ma kinux jagÓrfu prattika oÓra Ólief dik li mara tgÓatti rasha (1 Korintin 11:16). Il-Óames, gÓaliex per-mezz ta’ l-gÓata tar-ras tagÓha, il-mara tkun qiegÓda tagÓti eÚempju ta’ kif hija gÓandha turi postha fl-ordni DIVINA (1 Korintin 11:3-5). Is-sitta, gÓaliex b’hekk il-mara tkun qiegÓda turi li hija ubbidjenti lejn il-Kelma ta’ Alla:

“GÓaliex min iÓares il-liÍi kollha, u jonqos f’ÓaÍa waÓda, ikun Óati ta’ kollox” (íakbu 2:10).

It-Testment il-ídid jgÓallem Ðar Óafna li sabiex nogÓoÍbu lil Alla aÓna gÓandna:

“nimxu bil-fidi, mhux bil-viÚjoni” (2 Korintin 5:7).

Dan, l-istess jiddikjara li:

“Il-fidi tiÍi mis-smigÓ, u s-smigÓ bil-kelma ta’ Kristu” (rumani 10:17).

Ovvjament, fejn ma hemmx kelma ma jistax ikun hemm fidi. U l-Bibbja tgÓid:

“MingÓajr il-fidi ma jistax ikun li wie-Óed jogÓÍob lil Alla…” (Lhud 11:6).

Mistoqsija: “Hija l-ordni divina li nsibu fl-1 Korintin 11:3, dwar il-poÚizzjoni tar-ras, u l-kmand

49

fil-kaÚ tal-mara, ir-raÍel, Kristu, u Alla suÍÍett ta’ fidi? Jiena, personalment, nemmen li hi. Ma jurux versi 4 sa 16 (u hawn wieÓed gÓandu jipprova jifhem sewwa) KIF dik l-ordni gÓandha tkun irrispettata u KIF din tista’ tiÍi MWARRBA?

Huwa prinÐipju baÚiku tat-tifsir (interpretazzjoni) bibliku (Biblical Hermeneutics – Ermenewtika Bibli-ka) li jekk u meta u gÓad-daqs li Alla jispeÐifika l-KIF f’konessjoni ma’ l-eÚerÐizzju ta’ xi obligazzjoni li l-KIF isir jorbot sewwasew daqs l-obligazzjoni nfisha; imma hjekk u meta u gÓad-daqs li Alla m ajurix il-KIF, il-manjiera u l-metodu huma mÓollija gÓall-Íudizzju tal-bniedem, gÓall-gÓaÚla tiegÓu.” (Spiritual Sword, 1973, Vol. 5, num. 1, p. 24.) Mistoqsija: “Juri Alla – KIF fil-konnessjoni ma’ l-eÚ-erÐizzju ta’ obligazzjoni (fil-kaÚ tagÓna, l-gÓata tar-ras tal-mara fil-qima) meta fil-Kelma TiegÓu jgÓidilna Ðar li:

“ma jixraqx li mara titlob ’l Alla xu-xa”? (1 Korintin 11:13).

Kif dik l-obligazzjoni tista’ tiÍi mwettqa, irripsettata jew onorata? It-tweÍiba hija sempliÐi Óafna, “permezz ta’ l-gÓata tar-ras tal-mara waqt il-laqgÓat tal-Kristjani gÓall-qima f’kull l-ewwel jum tal-ÍimgÓa.”

AÓna gÓandna Ðar il-KIF muri lilna minn Alla Nnif-su fil-Kelma TiegÓu f’konnessjoni ma’ l-obligazzjoni tal-mara lejn l-ordni divina dwar il-poÚizzjoni tar-ras u l-kmand tal-mara, ir-raÍel, Kristu, u Alla, u, kif diÍà tennejt, ALLA, u mhux sempliÐiment bniedem juri l-KIF ta’ kif dik l-ordni

50

gÓandha tkun irrispettata u KIF din tista’ tiÍi mwarrba (1 Korintin 11:4-16).

Fejn m’hemmx kelma, ma jistax ikun hemm fidi, u l-Bibbja tgÓid,

“mingÓajr il-fidi ma jistax ikun li wie-Óed jogÓÍob lil Alla…” (Lhud 11:6).

Mistoqsija: GÓandna aÓna l-Kelma ta’ Alla dwar l-gÓata tar-ras tal-mara? Jista’ xi Óadd jiÐÓad li m’gÓan-dniex? Allura, jekk gÓandna (1 Korintin 11:2-16) mhi-jiex din suÍÍett tal-fidi?

RaÍuni oÓra li tista’ tkun mogÓtija biex turi li l-gÓa-ta tar-ras tal-mara fil-laqgÓat tal-knisja hija suÍÍett tal-fidi jew att ta’ fidi hija din: Il-Mulej tagÓna íesù Kristu jgÓidilna li:

“Ú-ÚerriegÓa hi l-kelma ta’ Alla” (Luqa 8:11).

Issa, dak li jiena rrid nispjega huwa dan, jekk Úer-riegÓa, Óalli ngÓidu tal-larinÍ, kienet tiÍi miÚrugÓa fl-Ewwel Seklu x’kienet tipproduÐi? Jiena Ðert li kulÓadd jaqbel li din tipproduÐi siÍra tal-larinÍ. Issa, jekk dik l-istess ÚerriegÓa tiÍi miÚrugÓa llum, fis-seklu tagÓna, jista’ xi Óadd jgÓid li din tipproduÐi siÍra nofs laring u nofs ÓawÓ? Jiena Ðert li kulÓadd jaqbel li din tippro-duÐi biss eÚattament l-istess xorta ta’ siÍra tal-larinÍ bÓal dik li pproduÐiet fl-Ewwel Seklu! Din ma tippro-duÐix larinÍ mingÓajr qoxra!

Issa Óalli napplikaw dan l-istess prinÐipju gÓall-Kelma ta’ Alla, li hija “Ú-ÚerriegÓa,” ÚerriegÓa spirit-wali.

51

Mistoqsija: Meta l-Kelma ta’ Alla kienet miÚrugÓa fil-qlub ta’ rÍiel u nisa fl-Ewwel Seklu, ipproduÐiet din nisa Kristjani bl-gÓata tar-ras waqt il-laqgÓat? U wkoll irÍiel Kristjani mingÓajr l-gÓata tar-ras? 1 Kor-intin 11:2-16 jagÓtina t-tweÍiba.

Mistoqsija: Jekk din l-istess Kelma ta’ Alla tiÍi miÚ-rugÓa llum, fis-seklu li aÓna ninsabu fih, tipproduÐi din nisa Kristjani l-istess bÓal dawk ta’ l-Ewwel Seklu li gÓexu f’Korintu, li gÓexu f’Ruma, li gÓexu f’Efesu, f’Tessalonika, eÐÐ.? WieÍeb din il-mistoqsija int li qiegÓed taqra dan l-istudju.

Issa, biex nagÓmel il-punt tiegÓi aktar Ðar sejjer na-gÓti spjega oÓra. Il-Kristjani kollha jaqblu li hemm knisja waÓda, Ras waÓda ta’ dik il-knisja, u LiÍi waÓ-da gÓal dik il-knisja. Din il-knisja waÓda hija l-knisja tat-Testment il-ídid. Ir-Ras il-waÓda Hu Sidna íesù Kristu, u l-LiÍi waÓda hija l-LiÍi tat-Testment il-ídid (Efesin 1:22-23; 4:4-6; íwanni 12:48). AÓna lkoll nafu li m’aÓniex ngÓixu fl-Epoka Patrijarka, lanqas ma aÓna qegÓdin ngÓixu fl-Epoka Lhudija jew MoÚajka, imma nafu li qegÓdin ngÓixu fl-Epoka Kristjana. AÓna gÓandna liÍi Ídida u din il-LiÍi bdiet torbot fuqna me-ta íesù miet fuq is-salib fejn Hu neÓÓa l-patt il-qadim (Lhud 8:13; 10:9; Kolossin 2:14; Efesin 2:13-16; Rumani 7:4; eÐÐ.).

Mistoqsija: Kienu dawk in-nisa ta’ Korintu li gÓat-tew rashom waqt il-laqgÓat tal-knisja gÓall-qima qegÓ-din jgÓixu fl-istess Epoka Kristjana li fiha qegÓdin ngÓixu aÓna llum? Jiena Ðert li kulÓadd jaqbel li kienu. Mela dan ifisser illi dawk in-nisa

52

Kristjani ta’ l-Ewwel Seklu u dawk tal-lum, tas-seklu li aÓna ninsabu fih, huma taÓt l-istess LiÍi, il-LiÍi tat-Testment il-ídid. Jiena Ðert li dwar dan ilkoll kemm aÓna naqblu wkoll.

AÓna gÓandna nÚommu l-Óin kollu f’moÓÓna li l-gÓajn tal-verità tagÓna kollha fit-tagÓlim gÓandha tkun il-Kelma ispirata. Meta nippruvaw Óalli nuru l-validità ta’ xi poÚizzjoni r-rikors tagÓna gÓandu jkun biss u dejjem il-Kelma ta’ Alla. Meta aÓna nÓossu li Úball kien mgÓallem jew dan qiegÓed jiÍi mgÓallem, il-kor-rezzjoni ta’ dan gÓandha tiÍi biss mill-Kelma ta’ Alla. Jekk il-persuna mdaÓÓla tkun sinÐiera u onesta u taÐ-Ðetta miegÓek din il-gÓajn ta’ awtorità, l-iÚball jista’ jiÍi rranÍat, ukoll kif fil-kaÚ ta’ Apollo (Atti 18:24-28). Jekk aÓna rridu li nikbru fil-gÓerf tagÓna dwar Alla jew xbieha tas-Salvatur tagÓna, hemm biss gÓajn waÓda gÓal struzzjoni bÓal din. Jekk, mela, aÓna nem-mnu dan, gÓaliex ta’ spiss nirreferu gÓax-xogÓol tal-bniedem qabel il-Kelma ta’ Alla? Huwa dan gÓaliex aÓna nemmnu biss dan fit-teorija u mhux bl-esperjen-za? Fil-Kelma ta’ Alla aÓna gÓandna:

“dak kollu li hu meÓtieÍ gÓall-Óajja u t-tjieba” (1 Pietru 1:3).

Huwa dan tabilÓaqq magÓna? Hija din il-filosofija sinÐiera tal-Óajja tagÓna? GÓandna aÓna mmorru barra mit-tagÓlim tal-Kelma ta’ Alla biex aÓna nifhmu fil-problemi reliÍjuÚi tagÓna?

Il-LiÍi(jiet) tinsab fis-sebgÓa u gÓoxrin ktieb tat-Testment il-ídid. Huwa t-Testment il-ídid li l-Mulej

53

tagÓna íesù Kristu illeÍisla gÓall-Kristjani kollha ta’ l-Epoka Kristjana kollha.

Issa Óalli nkomplu bis-suÍÍett tagÓna, jiÍifieri, l-gÓata tar-ras tal-mara jekk hijiex att ta’ fidi jew le.

AÓna lkoll nafu, bÓala Kristjani, li d-diÚubbidjenza kollha gÓar-rieda ta’ Alla hija msejÓa dnub. óalli nÚommu dan il-Ósieb f’moÓÓna l-Óin kollu hekk kif aÓna nkomplu bis-suÍÍett tagÓna.

1 Korintin 11:4 jgÓid hekk:

“Kull (pas) raÍel li jitolb jew jipprofeti-zza, b’rasu mgÓottija, jagÓmel gÓajb lil rasu.”

Mistoqsija: Jekk raÍel, fl-Ewwel Seklu, kien jitlob jew jipprofetizza b’rasu mgÓottija, kien jagÓmel dan dnub jew le? ðertament li jekk raÍel jagÓmel gÓajb lil rasu, lil Kristu, dan jagÓmel dnub! NaÓseb li lkoll naqblu dwar dan.

1 Korintin 11:5 jgÓid hekk:

“Kull (pas) mara li titlob jew tipprofeti-zza, b’rasha mikxufa, tagÓmel gÓajb lil rasha…”

Mistoqsija: Jekk mara, fl-Ewwel Seklu, kienet titlob jew tipprofetizza b’rasha mikxufa, kienet hija tagÓmel dnub jew le? ðertament li jekk mara tagÓmel gÓajb lil rasha, ir-raÍel, din tagÓmel dnub! U dwar dan ukoll naÓseb li lkoll naqblu!

Issa, x’inhu l-punt tiegÓi hawn? Il-punt tiegÓi huwa dan; Alla, fil-Kelma tiegÓu jgÓidilna li:

“d-dnub hu l-ksur tal-liÍi” (íwanni 3: 4).

54

Dan ifisser illi jekk dawk l-irÍiel u nisa f’Korintu fl-Ewwel Seklu kienu qegÓdin jgÓixu fl-istess Epoka Kristjana li qegÓdin ngÓixu fiha aÓna llum, jekk dawk l-irÍiel u nisa f’Korintu fl-Ewwel Seklu kellhom l-istess LiÍi tat-Testment il-ídid kif gÓandna aÓna llum, gÓaliex, mela, tgÓid li mhuwiex dnub gÓall-mara tas-seklu tagÓna li tagÓti qima lil Alla b’rasha mikxufa, meta dan kien dnub gÓall-mara fl-Ewwel seklu li tagÓ-mel dan? Dan japplika gÓall-irÍiel ukoll. Jekk aÓna lkoll qegÓdin taÓt l-istess LiÍi, jekk aÓna niksru dik il-LiÍi, aÓna nikkommettu dnub kontra l-Awtur ta’ dik il-LiÍi. Meta qegÓdin nitkellmu dwar “l-Epoka Krist-jana” u “l-LiÍi” tagÓha, iÚ-Úmien u l-uÚanza m’gÓan-dhom x’jaqsmu xejn magÓhom (Ara 1 Pietru 1:24-25). L-appostlu Pietru, b’ispirazzjoni mill-Ispirtu s-Santu, jgÓidilna,

“Imma ÓaÍa waÓda, maÓbubin, gÓand-kom iÚÚommu f’moÓÓkom, li jum wie-Óed quddiem il-Mulej hu daqs elf sena, u elf sena daqs jum wieÓed” (2 Pietru 3:8).

GÓall-Mulej ma hemmx Úmien, elf sena gÓall-Mulej huma l-istess daqs li kieku kien jum wieÓed. Imma gÓalina Ú-Úmien huwa differenti. AÓna nÓarsu lejn il-passat, lejn il-preÚent u lejn il-futur, imma gÓall-Mulej dan ma jeÚistix. Kif, mela, aÓna nistgÓu ngÓidu li l-gÓata tar-ras tal-mara kienet biss gÓan-nisa ta’ Korintu u gÓal dak iÚ-Úmien biss?

Mistoqsija: GÓal kemm Úmien l-gÓata tar-ras kienet applikabbli f’Korintu? GÓal Óames snin, gÓoxrin sena,

55

ÚewÍ sekli, gÓal kemm Úmien? U meta waqfet l-gÓata tar-ras tal-mara milli tkun applikabbli u bl-ordni ta’ min?

Jekk raÍel jew mara kienu diÚubbidjenti gÓal dak li nsibu miktub fil-Kelma ta’ Alla, fil-fidi li ngÓatat dar-ba gÓal dejjem lill-qaddisin” (íuda 3), jiÍifieri, dak li nsibu fl-1 Korintin 11:2-16, u b’din id-diÚubbidjenza tagÓhom, huma, bla ebda dubju, kienu jikkommettu dnub fl-Ewwel Seklu u f’Korintu, id-dnub kien kontra Kristu, kontra Alla.

Kif aÓna qbilna, il-Kristjani ta’ l-Ewwel Seklu, in-kluÚ dawk ta’ Korintu u dawk tas-seklu tagÓna, huma kollha membri tal-knisja waÓda, huma kollha taÓt l-is-tess Ras waÓda, u huma kollha taÓt il-LiÍi tat-Test-ment il-ídid. Issa, aÓna qbilna wkoll lid-dnub huwa “ksur tal-liÍi,” il-liÍi tat-Testment il-ídid. Jiena Ðert li kulÓadd jaqbel li KULL (pas) dnub jikser xi att ta’ fidi gÓaliex jekk dak li jiÍi miksur ma jkollux fuqu l-pe-nalità ta’ dnub, allura dan ma jkunx att ta’ fidi, imma jekk dan huwa dnub, allura Óadd ma jista’ jiÐÓad li dan huwa att ta’ fidi gÓaliex:

“dak kollu li mhux mill-fidi hu dnub” (Rumani 14:23b).

Ma jurix dan Ðar li gÓall-mara li tagÓti qima lil Alla, fl-ewwel jum tal-ÍimgÓa b’rasha mikxufa din tkun qed tikkommetti dak l-att li mhuwiex mill-fidi, din tkun qed tikser il-liÍi u b’hekk tkun qed tidneb? AÓna qbil-na wkoll li jekk tagÓmel gÓajb lil rasek tidneb, kemm jekk tkun raÍel u kemm jekk tkun mara, tidneb

56

gÓaliex tkun qiegÓed tagÓmel diÚunur lil Kristu, u aÓna gÓan-dna:

“(ni)ftakru f’dawk li gÓandhom is-set-gÓa fuqkom, li xandrulkom il-kelma ta’ Alla: ixbÓuhom fil-fidi tagÓhom, billi tÓarsu lejn it-tmiem tal-Óajja tagÓhom. íesù Kristu l-bieraÓ, u llum, Hu l-istess, u jibqa’ gÓal dejjem” (Lhud 13:7-8).

Mela, jekk dan kien dnub (mhux ksur ta’ uÚanza, imma “ksur tal-liÍi”) il-bieraÓ, dan ikun dnub illum, u jkun dnub gÓada, u jibqa’ jkun dnub gÓal dejjem sat-tmiem taÚ-Úminijiet. Dan hu dak li jagÓmel l-gÓata tar-ras tal-mara att ta’ fidi:

“GÓaliex min iÓares il-liÍi kollha, u jonqos f’ÓaÍa waÓda, ikun Óati ta’ kol-lox” (íakbu 2:10).

Mela aÓna,

“gÓandna nisimgÓu minn Alla aktar milli mill-bnedmin” (Atti 5:29).

AÓna gÓandna,

“nibÚgÓu minn Alla, u nÓarsu l-kman-damenti TiegÓu: gÓax dan hu d-dmir ta’ kull bniedem. GÓax Alla jagÓmel Óaqq minn kulma jsir, minn kull ÓaÍa moÓbija, sew tajba, u sew ÓaÚina” (Ek-kleÚjaÚti 12:13-14).

AÓna m’gÓandniex ninterpretaw, jew inÓallu lil min jiterpetalna dak li l-Ispirtu s-Santu qalilna,

57

permezz ta’ l-appostlu Pawlu. L-Ispirtu s-Santu ma semmiex l-gÓa-ta tar-ras tal-mara fl-1 Korintin 11:2-26 bÓala drawwa u gÓalhekk gÓandna nobdu dak il-kmand mingÓajr ma niddubitaw.

Issa aÓna niÍu gÓall-mistoqsija importanti Óafna magÓmula mill-appostlu ispirat innifsu:

“IÍÍudikaw intom! Jixraq li mara titlob xuxa lil Alla?” (1 Korintin 11:13).

L-Ispirtu s-Santu poÍÍa din il-mistoqsija gÓall-Epoka Kristjana kollha, gÓal dawk li jsibu lilhom infushom f’xi diffikultà dwar l-gÓata tar-ras tal-mara waqt is-servizz ta’ qima. Hawn wieÓed jista’ jispejga dan il-vers b’dan il-mod:

“Issa, wara li spjegajt gÓaliex il-mara gÓandha tgÓatti rasha waqt il-qima, wara li tajt lil kull (pas) mara u lil kull (pas) raÍel (versi 4, 5) ir-raÍunijiet sa mill-Óolqien (versi 7-7, 12), issa li tafu dan kollu, “iÍÍudikaw intom” stess, gÓiduli intom stess, iddeÐiedu intom stess, ir-responsabbiltà kollha issa hija fuqkom gÓaliex tafu r-raÍunijiet kollha, Jixraq li mara titlob xuxa lil Alla?”

“IÍÍudikaw intom” (1 Korintin 11:13). Hawn l-appos-tlu ispirat ipoÍÍi l-mistoqsija gÓall-Íudizzju tajjeb tal-qarrejja tiegÓu. óafna nies li jifhmu l-arranÍament Di-vin jaÐÐettaw dan bil-ferÓ kollu. Dan mhuwiex l-uniku post li aÓna nsibu din il-mistoqsija mpoÍÍija quddiem dawk li kienu qegÓdin ifittxu l-verità. AÓna nsibu din

58

il-mistoqsija mpoÍÍija quddiem l-istess knisja f’Korin-tu. Fl-1 Korintin 10:15, Pawlu poÍÍa l-mistoqsija :

“IÍÍudikaw intom kull ma ngÓid.”

Hawn, il-Grieg gÓall-kelma “iÍÍudikaw,” kemm fl-1 Korintin 11:13 u kemm dik ta’ 1 Korintin 10:15, huwa l-istess, “krino” li jfisser, “primarjament turi biex tis-separa, tgÓaÚel, tagÓmel gÓaÚla, gÓalhekk, li tidde-Ðiedi, u gÓalhekk li tiÍÍudika, tippronunzja l-Óaqq” (Vine, p. 280).

Mistoqsija: X’hemm x’wieÓed li jrid jissepara, jagÓ-Úel, jiddeciedi, jiÍÍudika u jippronunzja l-Óaqq f’dawn iÚ-ÚewÍ passaÍÍi mill-Iskrittura, mill-Ittra lill-Korin-tin? Ifisser dan, li billi l-kelma “IÍÍudikaw” tfisser li tagÓmel gÓaÚla, allura aÓna fil-libertà li nagÓÚlu dak li jidhrilna aÓna?

óalli naraw sewwa x’inhi t-tifsira ta’ din il-kelma mis-suÍÍetti li nsibu f’dawn il-passaÍÍi, jiÍifieri, 1 Korintin 10:15 u 11:13.

Is-suÍÍett ta’ 1 Korintin 10:15 huwa dwar l-idolat-rija: Pawlu jgÓid:

“Nitkellem magÓkom bÓala nies ta’ l-gÓaqal, gÓamlu Óaqq intom minn dak li ngÓid.”

Jiena Ðert li Óadd ma jifhem li permezz ta’ dan il-kliem aÓna nistgÓu nagÓÚlu l-idolatrija! Jiena Ðert li kulÓadd jifhem li dan il-kliem ifisser li: “issa, li gÓandna dak kollu li hu meÓtieÍ dwar x’inhu sewwa u x’inhu ÓaÚin dwar l-idolatrija, ir-responsabbiltà hija

59

fuqna, u bÓala nies bil-gÓaqal, nies infurmati tajjeb, gÓandna nagÓm-lu gÓaÚla sewwa, gÓandna nisseparaw dak li hu ÓaÚin minn dak li hu tajjeb, gÓandna niddeÐiedu li nimxu fuq it-triq li nsibu fil-Kelma ta’ Alla, gÓandna nippronunz-jaw kundanna fuq dak li hu ÓaÚin, fil-kaÚ ta’ dan is-suÍÍett, jiÍifieri, l-idolatrija, u nippronunzjaw l-ubbid-jenza tagÓna lejn dak kollu li hu ispirat mill-Ispirtu s-Santu (Ara Luqa 12:57). GÓandna nagÓmlu l-istess kif gÓamlu n-nies ta’ Berea:

“Dawn kienu aktar ÍeneruÚi minn dawk ta’ Tessalonika, billi laqgÓu l-kelma bil-ÓeÍÍa kollha, u fittxew fl-iskrittura, jew dawk il-ÓwejjeÍ kinux hekk” (Atti 17:11).

Is-suÍÍett ta’ 1 Korintin 11:2-16 huwa l-gÓata tar-ras tal-mara waqt il-laqgÓat tal-Kristjani (il-knisja) kull l-ewwel jum tal-ÍimgÓa gÓall-qima li juri li per-mezz ta’ din l-gÓata, il-mara tkun qed turi postha fl-ordni Divina li nsibu f’versi 3-5. X’inhi t-tifsira ta’ din il-fraÚi, “IÍÍudikaw intom” li nsibu f’vers 13? Tfisser din li l-mara hija fil-libertà li tagÓÚel jekk tgÓattix rasha jew le? ðertament li le! Dan ifisser li bÓala nies maturi aÓna gÓandna nkunu kapaÐi nuÚaw moÓÓna, dak il-moÓÓ mogÓti lilna minn Alla. Wara li fiÚ-ÚewÍ kaÚi, l-appostlu ispirat ta raÍunijiet konkreti kontra li wieÓed jibqa’ fl’idolatrija (1 Korintin 10:6-14), u kont-ra li mara tagÓti qima lil Alla xuxa (1 Korintin 11:2-16), aÓna gÓandna r-responsabbiltà kbira li “niÍÍudi-kaw aÓna” billi nimxu fuq il-passi li

60

mxew fuqhom l-appostli kollha u l-knejjes ta’ Alla (1 Korintin 11:16).

IX-XAGóAR TAL-MARA BóALA GóATA

Xi wÓud jgÓidu li l-gÓata huwa x-xagÓar tal-mara

gÓaliex vers 15b jgÓid li:

“…gÓax xagÓarha mogÓti lilha bÓala velu.”

Vers sitta jgÓid,

“GÓax jekk il-mara ma tgÓattix rasha, Óa taqta’ wkoll xagÓarha: imma jekk hu gÓajb gÓall-mara li taqta’ jew tqar-weÚ xagÓarha, Óa tgÓatti rasha.”

Sfortunatament, Óafna mill-verÚjonijiet tal-Bibbja, kel-ma li hija ta’ importanza kbira jÓalluha barra. Il-verÚ-jonijiet kollha tal-Bibbja bil-Malti jÓalluha barra. Din il-kelma hija “ukoll” li fil-Grieg hija kai u li tinsab f’vers 6. “óa taqta’ wkoll xagÓarha.” Din il-klema turi Ðar li hemm ÚewÍ velijiet li huma ikkunsidrati, jiÍi-fieri, x-xagÓar naturali, u l-velu materjali li bih ir-ras hija mgÓottija. óalli jkun innutat li mill-Óolqien Alla ntenzjona li n-nisa gÓandhom jilbsu velu (gÓata) bÓala simbolu tas-sottomissjoni tagÓhom lejn ir-raÍel; imma minflok gÓata artifiÐjali, Hu ta lill-mara gÓata ta’ xagÓar. Din kienet biex turi li:

“r-raÍel mhux mill-mara; iÚda l-mara mir-raÍel. U l-anqas ir-raÍel ma kien

61

maÓluq gÓall-mara; iÚda l-mara gÓar-raÍel” (1 Korintin 11:8-9).

Ix-xagÓar huwa biex ifakkar dan imma mhux biex jagÓmel lill-mara inferjuri gÓar-raÍel gÓax:

“Madankollu, fil-Mulej, la r-raÍel ma hu mingÓajr il-mara, lanqas il-mara mingÓajr ir-raÍel” (1 Korintin 11:11).

Alla ta lill-mara gÓata ta’ glorja, ix-xagÓar naturali tagÓha, waÓda li tista’ Íustament tkun imkabbra biha. Imma aktar wara, meta l-mara dinbet, Alla ÓtieÍilha li tilbes it-tieni (din id-darba gÓata artifiÐjali) velu, jew gÓata. L-gÓata hija l-ÓaÍa importanti; ix-xorta jew l-istil ta’ l-gÓata hija sekondarja. Dan juri Ðar kemm huma Úbaljati dawk li jgÓidu li l-gÓata kienet drawwa taÚ-Úmien.

Il-mistoqsija li hija diskussa fl-1 Korintin 11:2-16 mhijiex waÓda akkademika, li gÓandha tkun imqie-gÓda f’postha permezz tar-raÍuni tal-bnedmin. Din hi, gÓall-kuntrarju, suÍÍett li huwa mqiegÓed fil-fond fil-prinÐipji li bihom Alla jiggverna r-razza umana, u speÐjalment in-nies TiegÓu li huma fi Kristu íesù.

Barra minn dan, il-mistoqsija ma tafx l-awtorità tagÓha gÓall-uÚanzi tan-nies li gÓexu matul iÚ-Úmien li l-appostlu Pawlu kiteb dan il-kliem. Ukoll qari fuq fuq tal-passaÍÍ li issa qegÓdin nikkunsidraw juri li Alla intenzjona li r-regolamenti mogÓtija hemm gÓandhom ikunu osservati minn nies TiegÓu fiÚ-zminijijet KOLL-HA. Ebda persuna gÓaqlija ma tafferma li Alla rabat uÚanza pagana fuq il-knisja TiegÓu! L-gÓata tar-ras kienet tintlibes meta l-knisja

62

kienet tiltaqgÓa gÓall-qima pubblika “minÓabba l-anÍli,” u MHUX sempli-Ðiment minÓabba uÚanza tal-bniedem. UÚanza bÓal din lanqas biss ma hija msemmija f’din il-konnessjoni.

GÓalhekk Pawlu ta tliet raÍunijiet ispirati biex tilbes il-velu jew gÓata fil-laqgÓat pubbliki tal-qima. Mhu-wiex raÍjuevoli, mela, quddiem dawn il-fatti, li tik-konkludi li l-mistoqsija kollha hija bbaÚata fuq uÚanza umana? Ma jkun qatt! Tassew, hija mistoqsija li tin-volvi r-rieda ta’ Alla li Jista’ Kollox (Mattew 7:21-23).

TITLOB JEW TIPPROFETIZZA 1 Korintin 11:4-5,

“Kull raÍel li jitlob jew jipprofetizza, b’rasu mgÓottija, jagÓmel gÓajb lil ra-su. Imma kull mara li titlob jew tippro-fetizza, b’rasha mikxufa, tgÓamel gÓajb lil rasha: gÓax hu l-istess ÓaÍa qisu kie-net imqarwÚa.”

Huwa importanti Óafna li tkun taf it-tifsir tal-kliem li jinsab miktub f’dawn iÚ-ÚewÍ versi ispirati li jikk-onÐernaw “l-gÓata tar-ras” tal-mara fil-laqgÓa tal-qima kull l-ewwel jum tal-ÍimgÓa u li jikkonÐernaw il-poÚi-zzjoni tar-raÍel ukoll. Mela, Óalli naraw x’aÓna aÓna obligati, bÓala rÍiel u nisa, li nagÓmlu dwar din il-ÓaÍa.

63

“KULL.” Kif diÍà spjegajt (paÍni 7-13), il-kelma “kull” hawn, hija pas fl-oriÍinali, li tfisser, “kull wie-Óed mill-klassi murija permezz tan-nom magÓqud ma-gÓha; il-mod sÓiÓ ta’, mezzi, f’kull okkaÚjoni, kuljum jew gÓal dejjem, dawk kollha u xejn inqas, eÐÐ.”

“RAíEL.” Il-kelma Griega gÓal “raÍel” hija aner li tirreferi jew gÓal raÍel miÚÚewweÍ jew gÓal raÍel bÓa-la raÍel kif aÓna nsibu l-kelma fl-1 Korintin 3:8. Hija t-tifsira ta’ l-aÓÓar li aÓna nsibu fl-1 Korintin 11:4, gÓaliex jekk il-kelma “kull” tirreferi wieÓed mill-klas-si murija permezz tan-nom magÓqud magÓha, eÐÐ., Ðertament li din mhix qed tirreferi gÓal raÍel miÚ-ÚewweÍ.

“JITLOB (TITLOB).” Il-Grieg gÓal din il-kelma huwa, proseuchomai li dejjem hija wÚata dwar it-talb lil Alla. L-istess kelma tinsab f’Óafna passaÍÍi bÓal Mattew 5:44; 6:5; 26:41; Mark 1:35; 6:46; Luqa 5:16; Atti 1:24; 1 Korintin 14:13, 15; Efesin 6:18; Filippin 1:9 u oÓrajn. Hemm tifsiriet oÓra tal-kelma “titlob” jew “talb” li aÓna nsibu fil-Bibbja, bÓal, “li tkun trid, titlob bil-Óniena, Grieg, deomai, (Luqa 22:32); li titlob, tinterroga, Grieg, erotao, (Luqa 5:3); li tixtieq, Grieg, euchomai, (íakbu 5:16); u, li ssejjaÓ gÓal, jew maÍenb, Grieg parkaleo, (Mattew 26:53; Mark 5:17, 18).

Mattew 6:9 juri lilna kif aÓna gÓandna nitolbu:

“Hekk mela itolbu (proseuchomai):…”

Hawn aÓna gÓandna l-istess kelma Griega li gÓandna fl-1 Korintin 11:4, 5.

64

“JEW.” Il-Grieg huwa E, jew. Din hija konÍunzjoni diÚÍuntiva (li tifred, li tissepara, li turi gÓaÚla bejn ÚewÍ kelmiet). WieÓed mill-uÚu tagÓha huwa biex tid-distingwi ÓwejjeÍ li jeskludu lil xulxin, jew li jistgÓu jieÓdu post xulxin.” (W.E. Vine, p. 20). Din gÓandha tifsiriet oÓra wkoll, li huma “eite,” li tfisser, “kemm jekk”; “ei me,” li tfisser, “jew mhux”; “mete,” li tfiss-er, “u mhux, lanqas, la” (Ara Young’s Analytical Con-cordance to the Bible, p. 722).

WieÓed jista’ jistaqsi, “Liema waÓda minn dawn l-erba’ kelmiet aÓna gÓandna fl-1 Korintin 11:4, 5?” AÓna gÓandna nÚommu f’moÓÓna li l-1 Korintin 11:4, 5 ma jgÓidux “Kull raÍel li jitlob U jipprofetizza…” “Kull mara li titlob U tipprofetizza…” imma dawn il-versi jgÓidu Ðar, “kull raÍel li jitlob JEW jipprofe-tizza…” u “kull mara li titlob JEW tipprofetizza….” Din hija xi ÓaÍa li Óafna jonqsu milli jaraw u li hija ta’ importanza kbira f’li wieÓed jifhem it-tifsira ta’ dawn il-versi u li rari hija nnutata. GÓalhekk, Óalli naraw x’inhi l-vera tifsira ta’ din il-partiÐella “jew.”

It-tifsira li aÓna nsibu fl-1 Korintin 11:4, 5 hija l-istess bÓal dik ta’ Mattew 6:24, 31; 5:17, 18, 35; 18:8; eÐÐ. Mattew 6:24 jagÓtina spjegazzjoni Ðara tat-tifsira tagÓha:

“óadd ma jista’ jaqdi ÚewÍ sidien; gÓax jew jobgÓod lil wieÓed, u jÓobb lill-ieÓor; jew iÚomm ma’ wieÓed, u jÚeblaÓ lill-ieÓor. Ma tistgÓux taqdu ’l Alla u lil mammona.”

65

Il-mistoqsija tiegÓi hawn hija din: “Jista’ xi Óadd jgÓid lit-tifsira hawn tal-kelma “jew” li hija l-istess kelma bÓal dik li nsibu fl-1 Korintin 11:4, 5, “E” turi xi rel-azzjoni bejn iÚ-ÚewÍ “sidien”? Din turi l-eskluÚjoni ta’ wieÓed mill-ieÓor. WieÓed ma jistax jaqdi lil Alla u lil mammona.

GÓaliex jiena qiegÓed ngÓid dan? GÓaliex xi wÓud jinterpretaw 1 Korintin 11:4, 5, bÓala lit-talb u l-profe-tizzar huma nvoluti fid-doni mirakoluÚi, u minÓabba dan huma relatati ma’ xulxin. Imma l-Grieg huwa Ðar u ma jistax ikun miÐÓud. Li titlob huwa ÓaÍa waÓda u li tipprofetizza huwa totalment ÓaÍa oÓra. Dawn huma totalment ÚewÍ azzjonijiet differenti. Li tgÓid lit-talb u l-profetizzar kif insibuhom fl-1 Korintin 11:4, 5 jmor-ru flimkien jew li gÓandhom l-istess tifsira, jiÍifieri, magÓqudin flimkien, huwa li tkun wisq mhux Skrit-turali.

Il-kelma l-oÓra hija eite, kemm jekk, u aÓna nsibu din il-kelma wÚata fl-1 Korintin 3:22,

“Kemm jekk Pawlu, jew Apollos, jew Kefa, jew id-dinja, jew il-Óajja, jew il-mewt, jew il-ÓwejjeÍ t’issa, jew il-ÓwejjeÍ li Íejjin; kollox tagÓkom.”

Hawn gÓandna spjega Ðara Óafna li din mhijiex qed teskludi wieÓed mill-ieÓor imma li wieÓed jista’ jieÓu post l-ieÓor. óadd ma jista’ jgÓid li hemm xi differen-za fost dawn l-irÍiel Pawlu, Apollos, jew Kefa. Alla ta lil dawn l-irÍiel kollha gÓall-benefiÐÐju tal-knisja koll-ha kemm hi. Imma jekk, minflok il-kelma Griega

66

eite aÓna gÓandna E, allura t-tifsira kienet tkun differenti!

Il-kelma l-oÓra hija, ei me, jew mhux, li aÓna nsibu fit-2 Korintin 3:1,

“Se nerÍgÓu nibdew nirrikmandaw lil-na nfusna? Jew naÓtieÍu, bÓal x’uÓud, ittri ta’ rakkomandazzjoni gÓalikom, jew ittri ta’ rakkomandazzjoni minn gÓandkom?”

Dan il-vers jista’ jinqara b’dan il-kliem:

“Se nerÍgÓu nibdew nirrikmandaw lil-na nfusna? Jew (mhux) aÓna naÓtieÍu, bÓal x’uÓud, ittri ta’ rakkomandazzjoni gÓalikom, jew ittri ta’ rakkomandazzjo-ni minn gÓandkom?”

AÓna ma nistgÓux inpoÍÍu, minflok il-kelma ei me l-kelma E jew eite mingÓajr ma nagÓmlu Ósara lit-tifsira tal-vers.

L-aÓÓar tifsira ta’ din il-partiÐella “jew” hija, mete, li tfisser, “u mhux, inqas, u la.” Din aÓna nisbuha msem-mija erba’ darbiet fit-2 Tessalonikin 2:2,

“Nitlobkom biex ma toqogÓdux tÓawdu raskom malajr u tinÓasdu bÓallikieku l-miÍja ta’ jum il-Mulej qorbot, u la jekk tkunu mnebbÓin mill-Ispirtu u lanqas jekk tisimgÓu xi kelma, u lanqas b’xi ittra taparsi minn gÓandna.”

67

WieÓed gÓandu jkun attent Óafna meta huwa jkun ikkon-frontat b’diskrepanzi li l-bnedmin joÓolqu dwar dak li nsibu fil-Kelma ta’ Alla, speÐjalment meta naqraw minn din u dik it-traduzzjoni. Per eÚempju, kif kont qiegÓed nagÓmel ir-riÐerka tiegÓi dwar din il-partiÐella “jew,” jiena sibt li fit-2 Tessalonikin 2:2 il-VerÚjoni Re íakbu gÓandha “lanqas” (neither) li hija korretta, l-ASV (Ame-rican Standard Version) u r-RSV (Revised Standard Version) gÓandhom “il-wieÓed jew l-ieÓor” (either) li mhix korretta, il-C. V. (Confraternity Version) gÓandha “kemm jekk” (whether) li mhix korretta wkoll. Dan juri lilna kemm wieÓed gÓandu jkun attent meta hu jkun qie-gÓed onestament jipprova jfittex dak li Alla jrid minnu, fil-fatt, dak huwa dak li aÓna qegÓdin nippruvaw nagÓ-mlu dwar l-gÓata tar-ras tal-mara fil-qima! Kull ma aÓna rridu li nagÓmlu huwa li nogÓÍbu lil Alla u mhux lill-bnedmin! Dawn il-verÚjonijiet li jiena semmejt huma taj-bin, imma xorta, huma magÓmulin mill-bnedmin u gÓal-hekk gÓandhom xi Úbalji ta’ din ix-xorta, li gÓalkemm huma Úbalji ÚgÓar u li ma tantx jiÍu nnutati mill-qarrejja tagÓhom, dawn huma ta’ importanza kbira gÓall-istudent tal-Bibbja. Dan hu gÓaliex aÓna gÓandna mmorru gÓat-test tal-Grieg biex inkunu nafu l-kelma eÚatta u t-tifsira eÚatta tagÓha.

It-tifsira ta’ dak li aÓna nsibu fit-2 Tessalonikin 2:2, li ebda waÓda mill-ÓwejjeÍ imsemmija, jiÍifieri, l-ispirtu, il-kelma, ittra minn gÓandna, m’gÓandha iddawwarna mis-suÍÍett imsemmi, jiÍifieri, il-verità li Óadd ma jista’ jew ikun jista’ jaf iÚ-Úmien tal-miÍja tal-Mulej li kienet

68

hekk iffissata, li Óadd ma jista’ jgÓid b’mod tassew li din tista’ tkun magÓrufa!

Il-mistoqsija tiegÓi hija din: ma jurux dawn it-tifsiriet differenti tal-partiÐella “jew” li aÓna nsibu fl-1 Korintin 11:4, 5; 3:22; 2 Korintin 3:1; u 2 Tessalonikin 2:2, it-tifsira tassew dwar dak li “jitlob jew jipprofetizza,” jiÍi-fieri, jekk dawn humiex relatati waÓda gÓal l-oÓra jew le? AÓna m’gÓandniex inwieÍbu jew nieÓdu t-tweÍiba tagÓna minn xi interpretazzjoni ta’ xi skular, imma t-tweÍiba tagÓna gÓandu jkollha hekk jgÓid il-Mulej tap-poÍÍjaha!

“TIPPROFETIZZA.” Il-Grieg gÓal dan il-verb huwa, propheteuo, li tkun profeta, li titkellem b’ispirazzjoni di-vina; li tbassar: (a) Bl-ideali tgÓid minn qabel Írajjiet tal-futur li gÓandhom x’jaqsmu speÐjalment gÓas-saltna ta’ Alla. (b) Li tgÓid ’il quddiem, tiddikjara, ÓaÍa li tista’ biss tkun magÓrufa b’ispirazzjoni divina. Mattew 26:28; Mark 14:65; Luqa 22:64; 7:39; íwanni 4:19. (Ð) Li toÓ-roÍ ’il quddiem taÓt impuls gÓal gÓarrieda fi kliem gÓoli jew f’tifÓir ta’ kunsilli divini. Luqa 1:67; Atti 19:6, jew taÓt tqanqil bÓal dan biex tgÓallem, tirrifjuta, twissi, tfar-raÍ oÓrajn. 1 Korintin 9:4, 5; 8:9; 14:1; 3:5, 24, 31, 39. (d) Li taÍixxi bÓala profeta, tibgÓat l-uffiÐÐju profetiku. Rivelazzjoni 11:3 (Thayer).

Kif wieÓed jista’ jara, it-tifsira ta’ din il-kelma, “tipp-rofetizza” m’gÓandha xejn x’taqsam mal-kelma “titlob” li aÓna nsibu fl-1 Korintin 11:4, 5, 13. Il-problema ma’ xi wÓud hija li huma jippruvaw li jgÓaqqdu dawn iÚ-ÚewÍ kelmiet flimkien biex b’hekk dik l-gÓaqda jew involvi-ment isservi bÓala skuÚa biex iÚÚomm l-

69

argument tagÓ-hom kontra l-gÓata tar-ras tal-mara. Imma l-Kelma ta’ Alla hija Ðara Óafna dwar dan kif jiena diÍà spjegajt dwar il-partiÐella “jew.” WieÓed gÓandu jiftakar li,

“GÓax Óajja hi l-kelma t’Alla, u qaw-wija, u taqta’ aktar minn xabla b’ÚewÍt ixfar, u tinfed ukoll sa fejn tinfired ir-ruÓ mill-ispirtu, u l-Íogi mill-mudul-lun, u tgÓarbel il-Ósibijiet u l-fehmiet tal-qalb” (Lhud 4:12).

Huwa tassew li doni mirakoluÚi spiritwali waqfu llum (1 Korintin 13:8-10) u huwa wkoll tassew li l-profezija kienet waÓda mid-disa’ doni mirakoluÚi (1 Korintin 12:10), imma li targumenta lit-talb, minÓabba li huwa msemmi ma’ li tipprofetizza fl-1 Korintin 11:4, 5 waqaf ukoll, huwa li tirrifjuta l-Kelma ta’ Alla. Kif, mela, jista’ l-Kristjan “jitlob mingÓajr waqfien”? (1 Tessalonikin 5: 17).

Kieku l-Ispirtu s-Santu ispira lil l-appostlu Pawlu biex jikteb, “kull mara li titlob eite (jew) tipprofetizza…” minflok ma kiteb “kull mara li titlob E (jew) tipprofetiz-za…” allura aÓna gÓandna, fil-fatt gÓandna naÐÐettaw b’qalbna kollha li l-gÓata tar-ras tal-mara kienet gÓaÚ-Úmien tad-doni mirakoluÚi. Imma dak MHUWIEX dak li l-Ispirtu s-Santu jgÓid permezz ta’ Pawlu, u lkoll nafu xi jgÓid l-Ispirtu s-Santu! Mela, gÓaliex tipprova biex tbiddel dak li l-Ispirtu s-Santu rrivelalna Ðar fil-Kelma TiegÓu?

Problema simili hija dik tal-magÓmudija, li aÓna nsibu f’Mark 16:16. Min gÓandu jkun salv? Xi wÓud

70

jgÓidu, Min jemmen isalva.” Imma hija din il-lingwa tal-Mulej tagÓna? OÓrajn jgÓidu, “Trabi gÓandhom jitgÓammdu.” GÓal darb’oÓra, jiena nistaqsi, hija din il-lingwa tal-Mulej tagÓna íesù Kristu? QiegÓed tara, kemm in-nies jitbiegÓdu mill-veru tagÓlim tal-Kelma ta’ Alla! Illum aÓna nisimgÓu predikaturi jippriedkaw “Min jemmen u mhuwiex mgÓammed isalva.” AÓna nisimgÓu predikatu-ri oÓra jippriedkaw li “min ma jistax jemmen u jkollu ftit qtar ta’ ilma mbexxex fuq rasu jsalva.” Miljuni ta’ nies jaÐÐettaw dan it-tagÓlim falz mingÓajr l-iÐken Ósieb ta’ dak li l-Mulej tassew jgÓid, mingÓajr ma jistaqsu lilhom infushom, “QiegÓed jiena nimxi wara íesù jew wara t-tradizzjonijiet u t-tagÓlim tal-bnedmin?”

AÓna gÓandna nkunu attenti Óafna biex ma nagÓmlux l-istess ÓaÍa dwar l-gÓata tar-ras tal-mara! Xi wÓud jgÓi-du li l-gÓata tar-ras kienet uÚanza taÚ-Úmien, lit-talb u li tipprofetizza huma ÚewÍ doni mirakoluÚi, u billi d-doni mirakoluÚi waqfu l-gÓata tar-ras waqfet jew spiÐÐat ma-gÓhom. Imma jiena nerÍa’ nistaqsi, Hija din il-lingwa ta’ l-Ispirtu s-Santu? AÓna rajna Ðar x’tgÓid l-ispirazzjoni dwar x’inhi l-uÚanza msemmija fl-1 Korintin 11: 2-16. Rajna Ðar ukoll lit-talb m’gÓandu xejn x’jaqsam ma’ li tipprofetizza billi spjegajna t-tifsira ta’ l-artiklu diÚÍuntiv “jew” li nsibu f’versi 4 u 5. Issa jiddependi minn kull Kristjan individwali li jagÓÚel liema hija t-triq it-tajba, jiÍifieri, il-Kelma ta’ Alla jew il-kelma tal-bnedmin!

Qabel ma nagÓlaq dan l-istudju, jiena nixtieq nippre-Úenta test li jikkonsisti minn mistoqsijiet u tweÍibiet, imma t-tweÍibiet jikkonsistu biss minn ktieb, kapitlu u

71

versi mill-Kelma ta’ Alla, il-Bibbja Mqaddsa u xejn ak-tar. AÓna gÓandna nÓallu l-Bibbja twieÍeb gÓalina. Im-bagÓad iddeÐiedi int jekk l-gÓata tar-ras tal-mara hijiex applikabbli gÓan-nisa taÚ-Úmien tagÓna jew le! Dan it-test gÓandu jservi bÓala tweÍiba gÓat-tielet mistoqsija tagÓna:

It-Tielet Mistoqsija: Kien l-appostlu Pawlu, b’ispir-azzjoni mill-Ispirtu s-Santu, qiegÓed jagÓti struzzjoni-jiet lill-knisja ta’ Korintu biss jew lill-Íisem kollu, il-knisja? TweÍiba:

TALB U L-IKLA TAL-MULEJ

(1 Korintin 11:1-34) 1. Lil min Pawlu imita?

TweÍiba: 1 Korintin 11:1 2. GÓal liema tradizzjonijiet kellhom iÚommu il-

Korin-tin? TweÍiba: 1 Korintin 11:2

3. Xi tradizzjonijiet jistgÓu jirrovinawna? TweÍiba: Kolossin 2:8

4. Min huwa r-ras ta’ Kristu? TweÍiba: 1 Korintin 11:3

5. Min huwa r-ras tar-raÍel? TweÍiba: 1 Korintin 11:3

6. Min huwa r-ras tal-mara? TweÍiba: 1 Korintin 11:3

7. Lil min ir-raÍel jagÓmel gÓajb meta jitlob b’rasu mgÓottija? TweÍiba: 1 Korintin 11:4

72

8. Lil min il-mara tagÓmel gÓajb meta titlob b’rasha mikxufa? TweÍiba: 1 Korintin 11:5

9. Ras ta’ mara mingÓajr gÓata hija l-istess bÓal xhiex? TweÍiba: 1 Korintin 11:5

10. GÓaliex raÍel m’gÓandux ikollu rasu mgÓottija? TweÍiba: 1 Korintin 11:7

11. GÓal min kienet il-mara maÓluqa? TweÍiba: 1 Korintin 11:9

12. GÓal liema kawÚa l-mara gÓandha tgÓatti rasha? TweÍiba: 1 Korintin 11:10

13. X’tgÓallem in-natura dwar ix-xagÓar twil u x-xagÓar qasir? TweÍiba: 1 Korintin 11:10

14. Kif gÓandha din il-kustjoni tkun ittrattata jekk jin-qala l-inkwiet, jiÍifieri, nuqqas ta’ ftehim? TweÍiba: 1 Korintin 11:16

15. GÓaliex Pawlu ma kienx jista’ jfaÓÓar lill-knisja f’Korintu? TweÍiba: 1 Korintin 11:17

16. X’kien hemm jeÚisti fost il-membri f’Korintu? TweÍiba: 1 Korintin 11:18

17. Kif Pawlu kien jaf li kien hemm firdiet fosthom? TweÍiba: 1 Korintin 11:19

18. Kif xi wÓud kienu qegÓdin jieÓdu sehem fl-Ikla tal-Mulej? TweÍiba: 1 Korintin 11:20, 21

19. Fejn in-nies gÓandhom jieklu u jixorbu? TweÍiba: 1 Korintin 11:22, 34

73

20. Min talab Óalli l-Ikla tal-Mulej gÓandha tkun osser-vata? U gÓal liema raÍuni gÓandha tiÍi osservata? TweÍiba: 1 Korintin 11:24, 25

21. Meta l-Ikla tal-Mulej kienet oriÍinata? TweÍiba: 1 Korintin 11:23

22. Kemm spiss aÓna nÓabbru l-mewt tal-Mulej? TweÍiba: 1 Korintin 11:26

23. Min ikun Óati tal-Íisem u d-demm tal-Mulej? TweÍiba: 1 Korintin 11:27

24. X’gÓandu kull wieÓed jagÓmel qabel ma jieÓu l-Ikla tal-Mulej? TweÍiba: 1 Korintin 11:28

25. Xi ngÓidu dwar dak li ma jagÓrafx il-Íisem? TweÍiba: 1 Korintin 11:29

26. X’kien Íara lil xi wÓud li naqsu milli jobdu l-kmand ta’ vers 28? TweÍiba: 1 Korintin 11:30

27. GÓaliex aÓna nkunu mwiddba mill-Mulej? TweÍiba: 1 Korintin 11:32

Issa, l-mistoqsija tiegÓi hija din: Taqbel int mat-twe-Íibiet mogÓtija, mhux minni, imma mill-Ispirtu s-Santu Nnifsu? Jekk iva, allura int gÓandek taÐÐetta t-tagÓlim ta’ l-gÓata tar-ras tal-mara waqt is-servizz ta’ qima lil Alla f’kull l-ewwel jum tal-ÍimgÓa, il-óadd, gÓaliex it-tweÍi-biet mogÓtija dwar l-gÓata tar-ras tal-mara huma mogÓti-ja mill-Ispirtu s-Santu u aÓna m’gÓandna ebda awtorità biex nibdlu xi waÓda jew xi ÓaÍa minnhom!

KONKLUúJONI

74

Dak li aÓna studjajna, jiÍiferi, 1 Korintin 11:2-16, l-Ispirtu s-Santu, permezz ta’ l-appostlu Pawlu, afferma l-prinÐipju ta’ l-ordni divina u l-poÚizzjoni tar-ras.

“IÚda jien irridkom tkunu tafu, illi r-ras ta’ kull raÍel hu Kristu; u r-ras tal-mara hu r-raÍel; u ras Kristu hu Alla” (1 Korintin 11:3).

AÓna rajna li din l-ordni tal-poÚizzjoni tar-ras mhijiex waÓda ta’ superjorità imma waÓda ta’ awtorità. Kif din l-awtorità hija eÚerÐitata f’mod bil-biÚa’ ta’ Alla, din tip-produÐi armonija u barka u paÐi. AÓna eÚaminajna fil-qosor ir-relazzjoni ta’ Alla u Kristu biex nitgÓallmu t-tifsira tal-poÚizzjoni tar-ras gÓar-relazzjoni tar-raÍel u l-mara. íesù qal,

“Jiena u Missieri ÓaÍa waÓda aÓna” (íwanni 10:30).

Dan jitkellem dwar egwalità. F’okkaÚjoni oÓra, íesù qal fis-sustanza,

“Jiena m’iniex waÓdi, f’dak li qiegÓed nagÓmel” (íwanni 8:16).

Dan jitkellem dwar kooperazzjoni. íesù qal, fit-tielet okkaÚjoni,

“…Jien nagÓmel dejjem dawk il-Ówe-jjeÍ li jogÓÍbu lilu [il-Missier]” (íwan-ni 8:29).

Dan jitkellem dwar is-sottomissjoni ta’ l-Iben. Fir-rel-azzjoni tal-Missier u l-Iben, hemm gÓarfien mutwali li l-awtorità ultima tgÓammar fil-Missier. Il-Missier gÓandu prijorità funzjonali. Jekk, mela, jiena nistaqsi,

75

f’relazz-joni li hija divina gÓal kollox, il-poÚizzjoni tar-ras u t-tmexxija hija meÓtieÍa u tajba, kemm aktar huwa hekk fir-relazzjoni umana, dik tar-raÍel u l-mara! It-tnejn, ir-raÍel u l-mara jagÓmlu l-akbar kontribuzzjoni tagÓhom u jilÓqu l-gÓola glorja tagÓhom meta bil-ferÓ iservu l-kapa-Ðità li Alla appunta gÓalihom.

Kif studjajna f’versi 11 u 12, aÓna mgÓallma lir-raÍel u l-mara huma b’mod mutwali dipendenti fuq xulxin. Kull parti hija neÐessarja biex tagÓmel kompluta l-kun-tentizza u l-aÓjar Íid ta’ l-oÓra. Vers 12 ta’ l-Ewwel Korintin 11, jgÓid,

“GÓax bÓalma l-mara hi mir-raÍel, hekk ukoll hu r-raÍel mill-mara; iÚda kollox minn Alla.”

“Il-mara hi mir-raÍel”—jiÍifieri, fil-óolqien l-ewwel ma-ra kienet magÓmula mir-raÍel. GÓalhekk, (f’dak is-sens), il-mara hija dipendenti fuq ir-raÍel. Imma vers 12 ikomp-li, “hekk ukoll hu r-raÍel mill-mara”—jiÍifieri, kull raÍel kien imwieled minn mara. Ma jista’ jkun hemm ebda raÍel fid-dinja llum kieku xi omm ma tatx twelid lilu; u gÓalhekk (f’dak is-sens), ir-raÍel huwa dipendenti fuq il-mara.

Il-mara hija mir-raÍel fis-sens li l-ewwel mara kienet magÓmula mir-raÍel, u r-raÍel huwa mill-mara fis-sens li kull raÍel hu mwieled minn omm. It-tnejn huma dipen-denti fuq xulxin. Kull meta ÚewÍ partijiet jew aktar jiffu-nzjonaw flimkien (mexxej u Ð-Ðittadini tiegÓu, anzjani u l-kongregazzjoni tagÓhom, gÓalliem u l-istudenti tiegÓu, raÍel u martu, missier u wliedu, eÐÐ.), wieÓed gÓandu jkollu l-post ta’ l-awtorità, u l-ieÓor

76

gÓandu jkollu l-post ta’ sottomissjoni. Dan huwa l-pjan ta’ Alla gÓall-ordni, u Ðertament li dan jikkontribwixxi gÓall-pjan gÓall-ordni u kuntentizza ta’ dawk li jissottomettu bil-ferÓ. Ir-raÍel ma gÓaÚilx hu li jkun raÍel kif ukoll il-mara ma gÓaÚlitx hi li tkun mara. óadd ma jista’ jgÓid li hu superjuri fuq xi Óadd ieÓor. Il-Kelma ta’ Alla tgÓid hekk dwar dan:

“GÓax intom [irÍiel u nisa] ilkoll ulied Alla bil-fidi fi Kristu íesù….Mhemmx la Lhudi u lanqas Grieg; mhemmx ilsir u lanqas Óieles; mhemmx la raÍel u lanqas mara: gÓax intom ilkoll wie-Óed fi Kristu íesù” (Galatin 3:26, 28).

“Intom ilkoll wieÓed fi Kristu íesù.” Jekk l-irÍiel u n-nisa huma “wieÓed” fi Kristu íesù allura Ðertament li ma jista’ jkun hemm ebda superjorità jew inferjorità! Naqraw fl-1 Korintin 7:4, dwar il-miÚÚewwÍin:

“Il-mara m’gÓandhiex setgÓa fuq Íisi-mha, iÚda r-raÍel: u l-istess ukoll ir-ra-Íel m’gÓandux setgÓa fuq Íismu, iÚda l-mara”

GÓaliex dan? GÓaliex,

“Ma qrajtux, li dak li mill-bidu Óalaq-hom gÓamilhom raÍel u mara? U qal: MinÓabba f’hekk raÍel iÓalli lil missie-ru u lil ommu, u jingÓaqad ma’ martu: u t-tnejn isiru Íisem wieÓed. GÓal-hekk mhumiex iÚjed tnejn, iÚda Íi-sem wieÓed…” (Mattew 19:4-6).

77

Jekk ir-raÍel u martu huma “Íisem wieÓed” fejn tidÓol is-superjorità u l-inferjorità? Id-differenza bejn ir-raÍel u l-mara hija biss fir-rwoli tagÓhom. NerÍa’ ngÓid, it-tnejn, ir-raÍel u l-mara, jagÓmlu l-akbar kontribuzzjoni tagÓ-hom u jilÓqu l-gÓola glorja tagÓhom meta huma jservu bil-ferÓ fil-kapaÐità li Alla appunta gÓalihom.

Alla, mhux il-bniedem, gÓaÚel mezzi viÚibbli biex iÚo-mmuna konxji dwar l-arranÍament appuntat divinament dwar il-poÚizzjoni tar-ras tar-raÍel u l-mara. Ix-xhieda mogÓtija divinament hija li l-mara tgÓatti rasha waqt is-servizz ta’ qima. Il-mara ma tkun qed bl-ebda mod turi lilha nfisha inferjuri billi tgÓatti rasha l-istess daqs kemm ir-raÍel ma jkunx qiegÓed bl-ebda mod juri lilu nnifsu superjuri meta ma jgÓattix rasu! Il-mara tgÓatti rasha mhux biex tobdi lir-raÍel imma biex tobdi lill-Mulej! Jekk xi raÍel iÓares lejn il-mara bÓala li hija inferjuri gÓalih dan ikun qiegÓed jidneb u jkun irid jitlob maÓfra.

L-gÓata tar-ras hija ordinanza biex tippriserva prinÐip-ju tat-Testment il-ídid. Ir-raÍel hu r-ras billi kien maÓ-luq l-ewwel fix-xbieha u l-glorja ta’ Alla. Ir-raÍel kien assenjat divinament gÓall-poÚizzjoni ta’ ras fit-tagÓmira soÐjali (1 Korintin 11:8, 9; Efesin 5:23). Il-mara kienet magÓmula gÓar-raÍel, fil-glorja tar-raÍel, u assenjata biex tkun f’sottomissjoni (1 Korintin 11:7; 1 Timotju 2: 12, 13). “RaÍel u mara Hu Óalaqhom” biex huma jkunu jistgÓu jiffunzjonaw flimkien f’relazzjoni armonjuÚa. Din ir-relazzjoni hija l-aÓjar murija meta l-pjan ta’ Alla jkun segwit.

Kull mara li tilbes gÓata (velu) tar-ras tkun qed tagÓti xhieda viÚibbli li hija qiegÓdha tissuÍÍetta lilha nfisha

78

gÓall-ordni ta’ Alla u mhux tal-bniedem! Li tilbes il-velu (jew gÓata oÓra) waqt il-qima lil Alla f’kull l-ewwel jum tal-ÍimgÓa jagÓti lill-mara li hija tkun aÐÐettata fit-talb (1 Korintin 11:5, 13). Dawn l-Iskritturi jgÓallmu, kif diÍà rajna, kif mara Kristjana gÓandha tiÍi fil-preÚenza ta’ Alla Óalli tikseb il-barka TiegÓu. Ir-ras mgÓottija tal-mara fit-talb, flimkien ma’ qalb umli, penitenti u sotto-messa, jagÓmluha eliÍibbli gÓall-wegÓdiet divini kollha li Alla gÓamel lill-bedmin fil-fidwa. L-istess ukoll dan japplika gÓar-raÍel li jitlob b’rasu mikxufa.

Mhuwiex stramb li Óafna li jsejÓu lilhom infushom Kristjani jridu li jagÓmlu ÓwejjeÍ kbar gÓall-Mulej imma mhumiex lesti li jagÓmlu l-ÓwejjeÍ iÚ-ÚgÓar li jogÓÍbuh?

Kuntentizza tassew tiÍi minn relazzjoni tajba ma’ Alla l-Missier u ma’ Ibnu, íesù Kristu. Din ir-relazzjoni hija miÚmuma billi tagÓmel ir-rieda ta’ Alla:

“Mhux kull min jgÓidli: Mulej, Mulej, jidÓol fis-saltna tas-smewwiet: imma dak li jagÓmel ir-rieda ta’ Missieri li hu fis-smewwiet” (Mattew 7:21).

Il-Kelma ta’ Alla tgÓallem li l-mara gÓandha tkun suÍÍ-etta gÓar-raÍel. Hi gÓandha tilbes sinjal viÚibbli ta’ gÓata fuq rasha bÓala xhieda li hi lesta li tkun sottometta gÓad-disinn ta’ Alla. L-gÓata, bÓala sinjal, tibbenefika lilha wkoll fit-talb, gÓax Alla jkun ferÓan li jbierek u jwieÍeb gÓat-talb tal-mara li tieÓu postha fl-ordni divina TiegÓu.

79

Il-mara Kristjana li tieÓu postha fl-umiltà u f’sotto-missjoni tkun qed timla rwol ta’ unur kbir li ma jista’ jimtela minn Óadd aktar. Ir-rwol tagÓha la huwa rwol dgÓajjef u lanqas bla premju.

Qabel ma nagÓlaq dan l-istudju, nixtieq ngÓid kelma lin-nisa Óuti fi Kristu kollha: “Meta intom tkunu fil-qima mal-knisja, titolbu intom lil Alla jew le? Jiena Ðert li lkoll naqblu li meta talba tintqal minn xi Kristjan din tintqal gÓan-nom tal-knisja kollha u mhux gÓan-nom ta’ l-aÓwa rÍiel biss! KulÓadd jgÓid ‘Amen.’ Mela, kif xi Óadd jista’ jgÓid li huwa xieraq gÓall-mara li titlob lil Alla b’rasha mikxufa?”

Dawk l-aÓwa nisa, ubbidjenti u Íusti u ommijiet xi darba sejrin jisimgÓu l-leÓen jgÓidilhom:

“…idÓol fil-ferÓ ta’ sidek” (Mattew 25: 23).

Jalla int li taqra dan tkun wieÓed jew waÓda minnhom. Jiena nagÓlaq bl-appell magÓmul mill-appostlu Pawlu:

“Issa nitlobkom, Óuti, f’isem Sidna íesù Kristu, li lkoll titkellmu l-istess ÓaÍa, u li ma jkun hemm ebda firda bejnietkom; iÚda li tkunu magÓqudin gÓalenija, fehma waÓda, u Ósieb wie-Óed” (1 Korintin 1:10).

“Il-grazzja ta’ Sidna íesù Kristu, u l-imÓabba t’Alla, u x-xirka ta’ l-Ispirtu s-Santu, ikunu magÓkom ilkoll. Amen” (2 Korintin 13:14).