İLK İLK KÜTÜPHANELKÜTÜPHANEL

ERER

İnsanla beraber vardı ses. İnsanla beraber vardı ses. Sonra söz oldu o sesler. Sonra söz oldu o sesler. İnsan çok sonra yazıyı İnsan çok sonra yazıyı buldu. Yazı, bizi uygarlığa buldu. Yazı, bizi uygarlığa taşıyan en önemli araç taşıyan en önemli araç oldu. Zaten tarihin de oldu. Zaten tarihin de başlangıcı yazının icadıdır.başlangıcı yazının icadıdır.

İnsanoğlu kil çamurları İnsanoğlu kil çamurları üzerine yazdı. Tabletler üzerine yazdı. Tabletler güneşte kurutuldu. Yine güneşte kurutuldu. Yine kilden yapılan, güneşte kilden yapılan, güneşte kurutulan zarflara kondu kurutulan zarflara kondu mektuplar; üzerine adres mektuplar; üzerine adres yazılıp Mezopotamya'dan yazılıp Mezopotamya'dan Anadolu'ya postalandı.Anadolu'ya postalandı.

İnsanoğlu, dağlara, taşlara İnsanoğlu, dağlara, taşlara yazdı. Sonra Mısır'da yazdı. Sonra Mısır'da yetişen papirüs yaprağı yetişen papirüs yaprağı kağıt gibi kullanıldı. Daha kağıt gibi kullanıldı. Daha sonra, keçi derisi ıslah sonra, keçi derisi ıslah edilerek kağıt haline edilerek kağıt haline getirildi Bergama'da. getirildi Bergama'da. Pergamum kağıdı, Bergama Pergamum kağıdı, Bergama kağıdıdır, parşömen denilen kağıdıdır, parşömen denilen lüks kağıdın atası.lüks kağıdın atası.

İnsanlık tarihinde, İnsanlık tarihinde, matbaanın icadı en büyük, matbaanın icadı en büyük, en köklü devrimdir. Kitap en köklü devrimdir. Kitap matbaanın icadı ile kitap matbaanın icadı ile kitap olmuş, güçlenmiş, olmuş, güçlenmiş, insanlığın ilerlemesine insanlığın ilerlemesine büyük katkıda bulunmuştur büyük katkıda bulunmuştur

Antik çağın ünlü üç kitaplığı Antik çağın ünlü üç kitaplığı vardı. Bunlardan biri Mısır'da, vardı. Bunlardan biri Mısır'da, İskenderiye Kitaplığı, ikincisi, İskenderiye Kitaplığı, ikincisi, bizim ülkemizdeki Bergama bizim ülkemizdeki Bergama Kitaplığı. Zenginlikleri ile Kitaplığı. Zenginlikleri ile rakip idiler bu kitaplıklar rakip idiler bu kitaplıklar birbirlerine.birbirlerine.

Bergama kralı kitaba Bergama kralı kitaba düşkündü. "Dünyanın en düşkündü. "Dünyanın en zengin kitaplığı benim zengin kitaplığı benim krallığımda olacak." diye krallığımda olacak." diye tutturmuştu. tutturmuştu. Nerede kitap Nerede kitap bulursa getirtiyordu bulursa getirtiyordu Bergama'ya. Evlerdeki Bergama'ya. Evlerdeki kitapları bile zorla alıyor, kitapları bile zorla alıyor, krallık kitaplığına koyuyordu. krallık kitaplığına koyuyordu. O zamanlar, basımevleri O zamanlar, basımevleri yoktu. Matbaa makinesinin yoktu. Matbaa makinesinin icadına daha çok zaman vardı. icadına daha çok zaman vardı. O değerli el yazması kitaplarla O değerli el yazması kitaplarla doldu Bergama kitaplığı.doldu Bergama kitaplığı.

İSKENDERİYE KİTAPLIĞI

Sayıları tam iki yüz Sayıları tam iki yüz bin olmuştu. bin olmuştu. İskenderiye kitaplığını İskenderiye kitaplığını bastırmıştı. Kral bastırmıştı. Kral memnundu, mutlu idi.memnundu, mutlu idi.

Sonra efendim ne Sonra efendim ne olduysa oldu. Bir olduysa oldu. Bir başka kral Bergama başka kral Bergama Krallığını, Roma Krallığını, Roma İmparatorluğuna İmparatorluğuna verdi vasiyetinde. verdi vasiyetinde. Krallık da, kitaplık da Krallık da, kitaplık da geçti Roma'nın eline.geçti Roma'nın eline.

Sonra bir şey daha oldu; Doğu Sonra bir şey daha oldu; Doğu Roma'da hüküm süren, Mısırı Roma'da hüküm süren, Mısırı da ele geçiren komutan da ele geçiren komutan Antuvan (Antonius) Mısır Antuvan (Antonius) Mısır Kraliçesi, Mısır'ın hakimi o Kraliçesi, Mısır'ın hakimi o güzel, büyük burunlu kadına güzel, büyük burunlu kadına aşık oluverdi. Gönül bu ya. Ne aşık oluverdi. Gönül bu ya. Ne yapacağı belli olmaz. yapacağı belli olmaz.

Kraliçe Kleopatra, cilve yaptı, Kraliçe Kleopatra, cilve yaptı, nazlandı, her kadın gibi aşığını nazlandı, her kadın gibi aşığını üzdü. O üzüldükçe zevk aldı. üzdü. O üzüldükçe zevk aldı. Sonra onun aşkını sınamak Sonra onun aşkını sınamak geldi aklına. "Sen" dedi, geldi aklına. "Sen" dedi, Romalı kumandan Antuvan'a, Romalı kumandan Antuvan'a, "Beni yeterince sevmiyorsun. "Beni yeterince sevmiyorsun. Sevgini kanıtlamanı Sevgini kanıtlamanı istiyorum." "Dile benden ne istiyorum." "Dile benden ne dilersen!" dedi aşık Antuvan, dilersen!" dedi aşık Antuvan, gözü dönmüş Romalı "Senin gözü dönmüş Romalı "Senin için yapmayacağım fedakarlık için yapmayacağım fedakarlık yoktur. İste senin için canımı yoktur. İste senin için canımı bile veririm." diye cevap verdi bile veririm." diye cevap verdi sevgilisine.sevgilisine.

Kleopatra‘nın cevabı şöyle:Kleopatra‘nın cevabı şöyle: - "Canını ne yapayım ben. - "Canını ne yapayım ben.

Senden istediğim küçük bir Senden istediğim küçük bir şey, Bergama kitaplığındaki şey, Bergama kitaplığındaki kitapları istiyorum. Onları kitapları istiyorum. Onları İskenderiye'ye gönder yeter İskenderiye'ye gönder yeter bana. O zaman anlayacağım bana. O zaman anlayacağım beni sevdiğini," dedi, uzun beni sevdiğini," dedi, uzun burunlu, kitapsever kraliçe.burunlu, kitapsever kraliçe.

-"Emrin olur." dedi aşık -"Emrin olur." dedi aşık komutan.komutan.

Ve efendim, masal değil bu. Ve efendim, masal değil bu. Tarih böyle söylüyor. Tarih böyle söylüyor. 200.000 kitap göç eyledi 200.000 kitap göç eyledi Mısır'a. Boşaldı Bergama Mısır'a. Boşaldı Bergama kitaplığı...kitaplığı...

Anadolu'da, hemen şuracıkta, Anadolu'da, hemen şuracıkta, Kuşadası'na giderken Selçuk'tan Kuşadası'na giderken Selçuk'tan sonra sol tarafta bir antik, ünlü bir sonra sol tarafta bir antik, ünlü bir kent var Efes.Efes’te de bir antik kent var Efes.Efes’te de bir antik kütüphane vardı. Adı Selsüs kütüphane vardı. Adı Selsüs Kitaplığı. Kim Selsüs? Romanın Kitaplığı. Kim Selsüs? Romanın Anadolu eyaleti valisi. Selsüs Anadolu eyaleti valisi. Selsüs kitaplara değer veren bir vali idi. kitaplara değer veren bir vali idi. Ölünce oğlu Aquila geçti yerine. Ölünce oğlu Aquila geçti yerine. Vali oldu. Babasının anısına bir Vali oldu. Babasının anısına bir güzel kitaplık yaptırdı. Babasının güzel kitaplık yaptırdı. Babasının gömülü olduğu taş mezarı da gömülü olduğu taş mezarı da kitaplığın bodrumuna yerleştirdi. kitaplığın bodrumuna yerleştirdi. Şair ruhlu bir vali imiş Selsüs. Şair ruhlu bir vali imiş Selsüs. Oğluna vasiyet etmiş. Mezarımın Oğluna vasiyet etmiş. Mezarımın üzerine sabah güneşi gelsin, üzerine sabah güneşi gelsin, demiş.demiş.

Kitaplığın mimarisi öylesine Kitaplığın mimarisi öylesine düzenlenmiş ki, bugün bile valinin düzenlenmiş ki, bugün bile valinin mezarına sabah güneşi mezarına sabah güneşi düşmektedir. Çok güzel restore düşmektedir. Çok güzel restore edildi. Çok görkemlidir bu kitaplık.edildi. Çok görkemlidir bu kitaplık.

Bu kitaplıkta da tam 12 000 Bu kitaplıkta da tam 12 000 el yazması kitap vardı. Efes el yazması kitap vardı. Efes büyük bir kültür, sanat, büyük bir kültür, sanat, felsefe kenti idi. Elbet bir felsefe kenti idi. Elbet bir kitaplığı olacaktı.kitaplığı olacaktı.

Peki, şimdi soracaksınız. Peki, şimdi soracaksınız. "İskenderiye kitaplığındaki, "İskenderiye kitaplığındaki, Selsüs kitaplığındaki kitaplar Selsüs kitaplığındaki kitaplar ne oldu?" Yandı efendim. ne oldu?" Yandı efendim. Yaktılar efendim.Yaktılar efendim.

İskenderiye kitaplığının İskenderiye kitaplığının külleri arasından iki kitap külleri arasından iki kitap kurtulabildi. İzmirli kör şair kurtulabildi. İzmirli kör şair Homer (Homeros)'in İlyada Homer (Homeros)'in İlyada ve Odysseus adlı kitapları ve Odysseus adlı kitapları bunlar. Selsüs kitaplığında bunlar. Selsüs kitaplığında ise bir tek sağ kitap kalmadı.ise bir tek sağ kitap kalmadı.

TÜRKLERDE TÜRKLERDE KÜTÜPHANECİLİĞKÜTÜPHANECİLİĞ

İN İN TARİHÇESİTARİHÇESİ  

Yurdumuzda devlet eliyle Yurdumuzda devlet eliyle kurulan ilk kütüphanemiz; kurulan ilk kütüphanemiz; eskilerle yabancıların eskilerle yabancıların ""Kütüphane-Millî, Kütüphane-Kütüphane-Millî, Kütüphane-i Umum-îi Umum-î" ve en doğrusu, alnına " ve en doğrusu, alnına yazılmış kitabesinden de yazılmış kitabesinden de anlaşılacağı üzere "anlaşılacağı üzere "Kütüphane-i Kütüphane-i Umum-î OsmanîUmum-î Osmanî" yani bugünkü " yani bugünkü adıyla "adıyla "Beyazıt Devlet Beyazıt Devlet KütüphanesiKütüphanesi" dir. Kâğıda, yazı " dir. Kâğıda, yazı ve kitaba dolaysıyla okumaya ve kitaba dolaysıyla okumaya büyük önem veren atalarımızın büyük önem veren atalarımızın daha Uygurlar zamanında daha Uygurlar zamanında kütüphaneler kurduğunu kütüphaneler kurduğunu biliyoruz. İlhanlılar' dan Büyük biliyoruz. İlhanlılar' dan Büyük Selçuklu İmparatorluğu' na  Selçuklu İmparatorluğu' na  Anadolu Selçukluları' na ve Anadolu Selçukluları' na ve onlardan da Osmanlılara geçen onlardan da Osmanlılara geçen Vakıf kütüphane kurma geleneği, Vakıf kütüphane kurma geleneği, sadece kendi şartları ve sadece kendi şartları ve imkânları içinde oluşup, işleyen imkânları içinde oluşup, işleyen kuruluşların da memleket kuruluşların da memleket kültürüne pek çok hizmetlerde kültürüne pek çok hizmetlerde bulunmasına vesile olmuştur.bulunmasına vesile olmuştur.

BEYAZIT DEVLET KÜTÜPHANESİ

Özellikle Osmanlı Devleti' nin Özellikle Osmanlı Devleti' nin gerek yükselme ve gerekse bunu gerek yükselme ve gerekse bunu takip eden devirlerinde takip eden devirlerinde imparatorluğun muhtelif imparatorluğun muhtelif yerlerinde başta Fatih Sultan yerlerinde başta Fatih Sultan Mehmed, Kanunî Sultan Mehmed, Kanunî Sultan Süleyman, II. Mahmud, III. Süleyman, II. Mahmud, III. Ahmed, I. Hamid, III. Mustafa, Ahmed, I. Hamid, III. Mustafa, Valide Sultanlardan Esmihan Valide Sultanlardan Esmihan Sultan, Nurbani Sultan, Sultan, Nurbani Sultan, Pertevniyal Valide Sultan, Pertevniyal Valide Sultan, Sadrazamlardan Köprülü Sadrazamlardan Köprülü Mehmed Paşa, Koca Ragıp Paşa, Mehmed Paşa, Koca Ragıp Paşa, Nevşehirli Damat İbrahim Paşa, Nevşehirli Damat İbrahim Paşa, Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, Şehit Ali Paşa, Kılıç Ali Paşa ile Şehit Ali Paşa, Kılıç Ali Paşa ile Darüssade Ağaları Hacı Beşir Darüssade Ağaları Hacı Beşir Ağa, Mehmed Ağa, Ağa, Mehmed Ağa, Şeyhülislamlar Feyzullah Efendi, Şeyhülislamlar Feyzullah Efendi, Arif Efendi, Esat Efendi ile ricali Arif Efendi, Esat Efendi ile ricali devletten reisülküttap Mustafa devletten reisülküttap Mustafa Efendi ve Selim Ağa' nın Efendi ve Selim Ağa' nın kurduğu kütüphanelerden kurduğu kütüphanelerden başka, Aziz Mahmud Hüdai başka, Aziz Mahmud Hüdai Efendi ve Halet Efendi' nin Efendi ve Halet Efendi' nin kurduğu tekke kütüphaneleri kurduğu tekke kütüphaneleri Topkapı ve Yıldız Saraylarında Topkapı ve Yıldız Saraylarında kurulan saray kütüphanelerini kurulan saray kütüphanelerini görüyoruz.görüyoruz.  

SULTAN AHMET KÜTÜPHANESİ

Kütüphaneler, diğer okul vb. Kütüphaneler, diğer okul vb. müesseselerle birlikte, 1826 müesseselerle birlikte, 1826 yılında vakıf müesseseleriyle yılında vakıf müesseseleriyle ilgili bakanlık olan Evkaf ilgili bakanlık olan Evkaf Nezareti' nin kuruluşuna Nezareti' nin kuruluşuna kadar, kendi özel kadar, kendi özel vakfiyelerindeki hükümlere vakfiyelerindeki hükümlere göre idare edildiler. Ancak, göre idare edildiler. Ancak, Maarif Nezareti kurulunca, Maarif Nezareti kurulunca, bu müesseseler Evkaf' tan bu müesseseler Evkaf' tan Maarif' e geçmişlerdir. 1869 Maarif' e geçmişlerdir. 1869 yılında yürürlüğe konulan yılında yürürlüğe konulan ""Maarif-i Umumiye Maarif-i Umumiye NizamnamesiNizamnamesi" nin " nin arkasından 1881' de arkasından 1881' de ""Kütüphanelerin Suret-i Kütüphanelerin Suret-i Tesisi ve Usul-i İdaresiTesisi ve Usul-i İdaresi" ne " ne dair talimatname çıkar. Vakıf dair talimatname çıkar. Vakıf kütüphaneler yerine, artık kütüphaneler yerine, artık devlet tarafından konuya el devlet tarafından konuya el atıldığını görürüz. Hattâ bu atıldığını görürüz. Hattâ bu anlayışı, daha geriye de anlayışı, daha geriye de götürebiliriz.götürebiliriz.

Hilmi Fırat Anadolu Lisesi Kütüphanesi

Meselâ, Kosava Vilayeti' ne Meselâ, Kosava Vilayeti' ne bağlı İpek Livası' nın Yakova bağlı İpek Livası' nın Yakova Kazası' nda 1863' de Kazası' nda 1863' de hükümetce bir kütüphane hükümetce bir kütüphane kurulduğu biliniyorsa da eldeki kurulduğu biliniyorsa da eldeki bilgilerle, bu teşebbüsün nitelik bilgilerle, bu teşebbüsün nitelik ve önemi hakkında fazlaca bir ve önemi hakkında fazlaca bir fikir edinemiyoruz. Mithat fikir edinemiyoruz. Mithat Paşa' nın Valiliği sırasında Paşa' nın Valiliği sırasında (1861-64) Niş' de kurduğu ve (1861-64) Niş' de kurduğu ve sonraki Vali Abdurrahman sonraki Vali Abdurrahman Paşa' nın gayretleriyle 1868' de Paşa' nın gayretleriyle 1868' de yeniden hizmete açılan yeniden hizmete açılan kütüphaneye devlet desteğinin kütüphaneye devlet desteğinin de derecesi pek de derecesi pek bilinmemektedir. Bu görüşlere bilinmemektedir. Bu görüşlere diğer bir örnek de Bağdat' ta diğer bir örnek de Bağdat' ta Maarif yönetimince 1879-1880 Maarif yönetimince 1879-1880 yıllarında kurulan "yıllarında kurulan "Maarif Maarif KütüphanesiKütüphanesi" dir. Ayrıca " dir. Ayrıca Evkaf idaresinin oluşturduğu Evkaf idaresinin oluşturduğu Bağdat' ın A'zamiye Nahiyesi' Bağdat' ın A'zamiye Nahiyesi' nde kuruluş tarihi belli olmayan nde kuruluş tarihi belli olmayan bir kütüphane, bunlara bir kütüphane, bunlara eklenebilir.eklenebilir.  

Hilmi Fırat Anadolu Lisesi Kütüphanesi

  Devlet eliyle kurulan ve oluşum Devlet eliyle kurulan ve oluşum şartları teferruatı ile bilinen ilk şartları teferruatı ile bilinen ilk kütüphanemiz, "kütüphanemiz, "Beyazıt Devlet Beyazıt Devlet KütüphanesiKütüphanesi" dir. Avrupa' daki " dir. Avrupa' daki gelişmelerin Osmanlı İmparatorluğu' gelişmelerin Osmanlı İmparatorluğu' na da intikâli ile aradaki na da intikâli ile aradaki sirkûlasyonun artması, bir yerde sirkûlasyonun artması, bir yerde vakıf eserleri besleyen toprak vakıf eserleri besleyen toprak parçalarının birer birer elden parçalarının birer birer elden çıkarılmasından başka, aydınların çıkarılmasından başka, aydınların isteği ve bunun devlet kademelerince isteği ve bunun devlet kademelerince de ilgi ile karşılanması, pek çok Batı de ilgi ile karşılanması, pek çok Batı ülkelerinin o güne kadar millî ülkelerinin o güne kadar millî kütüphanelerini kurmuş olmalarının kütüphanelerini kurmuş olmalarının idareye böyle bir kararı aldırdığını idareye böyle bir kararı aldırdığını söyleyebiliriz. Maarif Nazırı Mustafa söyleyebiliriz. Maarif Nazırı Mustafa Paşa gibi müteşebbis bir eğitimci ve Paşa gibi müteşebbis bir eğitimci ve daha o yıllarda, "daha o yıllarda, "Memlekette Memlekette nahiyelere kadar kütüphaneler nahiyelere kadar kütüphaneler kurulmalıdır.kurulmalıdır." diyen Sadrazam Said " diyen Sadrazam Said Paşa ve bu kütüphanenin kuruluşuna Paşa ve bu kütüphanenin kuruluşuna ayrıca şahsî bütçesinden katkıda ayrıca şahsî bütçesinden katkıda bulunacak kadar cömert olan bulunacak kadar cömert olan Padişah, Sultan II. Abdulhamid Padişah, Sultan II. Abdulhamid Beyazıt Kütüphanesinin kuruluş Beyazıt Kütüphanesinin kuruluş kararının tatbikinde etkili kararının tatbikinde etkili olmuşlardır. 1913 yılında olmuşlardır. 1913 yılında kütüphaneler tekrar Evkaf Nezareti' kütüphaneler tekrar Evkaf Nezareti' ne bağlandığı halde Beyazıt ne bağlandığı halde Beyazıt Kütüphanesi tek başına Maarif Kütüphanesi tek başına Maarif Nezareti' nde kalır.Nezareti' nde kalır.  

Hilmi Fırat Anadolu Lisesi Kütüphanesi

      Tevhid-i Tedrisat Kanunu, Tekke Tevhid-i Tedrisat Kanunu, Tekke ve Zaviyelerin Kapatılması ve Zaviyelerin Kapatılması Hakkındaki Kanun, kütüphanelerin Hakkındaki Kanun, kütüphanelerin koleksiyon yönünden gelişmesine koleksiyon yönünden gelişmesine yardım eder. Cumhuriyet' ten yardım eder. Cumhuriyet' ten sonra bütün kütüphaneler yeniden, sonra bütün kütüphaneler yeniden, Maarif Vekaleti'ne geçer. Daha Maarif Vekaleti'ne geçer. Daha sonra Başkent Ankara' da Millî sonra Başkent Ankara' da Millî Kütüphane' nin temelleri atılır. Kütüphane' nin temelleri atılır. Millî Kütüphanenin kuruluşu Millî Kütüphanenin kuruluşu Adnan Ötüken gibi bir değerin Adnan Ötüken gibi bir değerin öncülüğünde gerçekleşir.öncülüğünde gerçekleşir.  

            Beyazıt Devlet Beyazıt Devlet Kütüphanesi'nin, İstanbul'un Kütüphanesi'nin, İstanbul'un kültürel açıdan merkezî bir kültürel açıdan merkezî bir yerinde olması ve Türkiye 'de yerinde olması ve Türkiye 'de basılan tüm dokümanlardan birer basılan tüm dokümanlardan birer adedinin kütüphanede saklanması, adedinin kütüphanede saklanması, yerli ve yabancı çok sayıda yerli ve yabancı çok sayıda okuyucunun akınına sebep okuyucunun akınına sebep olmaktadır.olmaktadır.

YAZAN: MUSTAFA KEMAL YILMAZYAZAN: MUSTAFA KEMAL YILMAZSESLENDİRENLER: ÖZGE ESİN(9-G) SESLENDİRENLER: ÖZGE ESİN(9-G)

AYDENZİ AYDIN(11 FEN C) AYDENZİ AYDIN(11 FEN C)

Hilmi Fırat Anadolu Lisesi Kütüphanesi