"In Forex"#29: 100 vacib meslehət

Bütün dövrlərin 10

ən güclü treyderi

Azərbaycanda ilk və tək!

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012

səh

.20

İyul ayı üçün proqnozlar

100 vacib məsləhətu,x ao ğ an cy laal rın xo iı ll aa s n er tu !J

Ekspert rəyləri .............................44Dalğa analizi................................47Kompleks texanaliz......................52İşimoku analizi.............................56

səh. 5

səh

. 10

səh

. 27

“O vaxt yanırdım, indi isə sevinirəm”

Trendin psixologiyası

Forexə elmi yanaşma mümkündürmü?

səh. 8

səh. 14

“Hamı böyük

treyder ola bilər”

səh

. 38Trendin əvvəlini

necə tutmalı

Treyder başına gələnləri danışır:

Sadə və

ağrılı səhvlər

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012

30MÜNDƏR İCAT2

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

5-də……………………………..“O vaxt yanırdım, indi isə sevinirəm”.Treyder başına gələnləri danışır

7-də……………………………..Forexdə diversifikasiya. Valyuta bazarında necəhedclənmək olar?

8-də……………………………..Trendin�psixologiyası10-da……………………………Bütün�dövrlərin�10�ən�güclü�treyderi12-də……………………………“Forex�Smart”�strategiyası14-də….…………………………Forexə�elmi�yanaşma�mümkündürmü?17-də…………………………….“Hamı böyük treyder ola bilər”.

Treyderlə müsahibə20-də……………………………100�vacib�məsləhət25-də……………………………Bir cüt zolaq. EBB-1 strategiyası27-də……………………………Sadə və ağrılı səhvlər. Forexdə işləmək asandırsa,

təəssüf ki, səhv etmək də asandır31-də……………………………İfrat vəziyyətlər. Necə tanımalı, necə tutmalı və

necə istifadə etməli? 33-də……………………………ADX+SAR. İki indikatoru birləşdirmək bizə nə verir35-də……………………………Otluqdakı ilan. Və ya Çin müdrikliyini bazara necə

tətbiq etmək olar38-də……………………………Trendin�əvvəlini�necə�tutmalı40-da……………………………“Üç hərəkət” və “5-0”. Ən yeni harmonik

patternlər44-də……………………………“Ayı”lar istidən qorxmur. İyul ayı üşün ekspert

proqnozları47-də….…………………………Elliot�Dalğalarının�analizi52-də……………………………“İşimoku”�əsasında�analiz56-da………………………….…Kompleks�texanaliz60-da………………………….…Kitab�rəfi

Oxuyacaqsınız:

Jurnalı forumda müzakirə et

http://inforex.az/forum_new/viewforum.php?f=23&sid=985eaf393f1d88c8f64b3370a69cca35

İn Forex 07 (29) / iyul, 2012

REDAKTORDAN Oxucuya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

3


Hər işin öz qaydasıvar. Əlbəttə, bu, odemək deyil ki, siz

həmin işi “öz qaydası”iləgörəndə nəticə mütləq əlaolacaq. Yox. Ola bilər ki, işitam şəkildə qayda-qanunauyğun görəsən, amma nəticəistədiyin kimi olmasın. Elə isəsual çıxır: nəyə görə biz işiqaydalara uyğun görməliyik?

İki səbəbə görə: əvvəla, işiqaydaya uyğun görəndəistədiyimiz nəticənin əldəolunması ehtimalı daha yük-səkdir. Qaydanı pozmaq apri-ori o deməkdir ki, biz riskiartırırıq. Nəticədə ehtimalı özziyanımıza mənfi tərəfə dəyi-şirik.

İkincisi, biz nə et-məliyiksə, gərək onu daedək. Sonrası nə olacaq –bizlik deyil. Biz öz etdiyimizəcavabdehik. Türkiyənin böyükşairlərindən birinin çox yerinədüşən sözləri var: “Toxumsəp, bitməsə, torpaq utan-sın”. Yəni sən toxum səp-misənsə, bu, hələ onungöyərəcəyi demək deyil. Selgələ bilər, quraqlıq ola bilər,sərçələr toxumları dənləyəbilərlər… Amma əsas odur ki,sən bu toxumu səpməklə özişini gördün! Əsas budur! Sənöz missiyanı yerinə yetirdin!

İndi nəticə olmaya da bilər,amma sən işini görməsəydin,toxumu səpməsəydin, yüzfaiz olmayacaqdı!

Budəfəki treyder əh-valatımızı oxuyanda anlaya-caqsınız ki, mən niyə busöhbəti açdım. Çox treyderlərşikayətlənirlər ki, “biz hər şeyiqaydalara uyğun edirik, ammaaxırda yenə də uduzuruq”.Mən əminəm: siz hər şeyiqaydalara uyğun etsəniz,axırda mütləq udacaqsınız.Lap uduzsanız da, eybi yox.Sadəcə, bir əməliyyatdansonra ruhdan düşmək lazımdeyil, qaydalara uyğunişləməyə davam etməklazımdır. Və sonda uğur sizinolacaq.

Yeri gəlmişkən, qaydalarauyğun təkcə işləmək yox, həmdə yaşamaq lazımdır. İndi yayfəslidir. Bu fəslin qaydası isənədir? – dincəlmək! Ona görədə, çalışın, hər şeydən, o cüm-lədən də bazardan vaxt tapıb,dincəlin, sonra yeni qüvvə iləqayıdın.

Zövqlü və faydalımütaliələr!

Qaydalı oyun

İlqar Vəliyev, Layihənin rəhbəri

Sən toxum səp-misənsə, bu, hələ onungöyərəcəyi deməkdeyil. Sel gələ bilər,quraqlıq ola bilər,sərçələr toxumları dən-ləyə bilərlər… Ammaəsas odur ki, sən butoxumu səpməklə özişini gördün! Əsasbudur! Sən öz mis-siyanı yerinə yetirdin!


İn Forex 07 (29) / iyul, 2012

REK LAM4

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et

Ona görə ki, bu cür şərtlər yalnız bizdədir:

C.Cabbarlı, 44, Caspian Plaza


İn Forex 07 (29) / iyul, 2012

B A Ş A G Ə L Ə N L Ə R Treyder əhvalatları

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

5

Mən bu əməliyyatda hər şeyidüppədüz eləmişdim. Düzdür, ovaxt “stop” işə düşdüyünə görə

məni yandırırdı, amma indibaxanda özümə də ləzzət eləyir.

İl təzə başlamışdı və eur/usdyuxarıya dönmüşdü. Mən fikir-

ləşdim ki, bu, yeni ilin yeni tren-didir. Amma dərhal almadım.1.2820-də “buy stop” qoydum.


“O vaxt yanırdım,indi sevinirəm”

Oxucularımızın böyük marağına səbəb olan “Treyder əhvalatları” silsiləsindən

növbəti məktubu sizə təqdim edirik. Onun müəllifi bu ilin əvvəllərində başına gələn

hadisəni danışır. Ənənəmizə sadiq qalaraq, treyderin adını açıqlamırıq.Onun üslubunu

da müəyyən redaktələr ilə olduğu kimi saxlamışıq.

Redaksiyadan: Treyderin təsviri əsasında hadisəni belə rekonstruksiya etmişik

8

Bur

ada

orde

r qoy

ulub

Burada

alış ə

məliy

yatı

açılıb

Buradastop-loss işə

düşüb Burada təkraralış əməliyyatı açılıb


İn Forex 07 (29) / iyul, 2012www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Qiymət sürətlə qalxdı vəmənim orderim işə düşdü. Ammaharadasa 50-60 punkt artandansonra aşağıya döndü.

Mən bu aşağı hərəkətin korrek-siya olduğunu düşündüm. Çünkiəvvəlki artım – hansı ki, axır-larında mən bazara

girmişdim,-əsl impuls idi. Mən Elliotun DalğaAnalizini bilirəm. Beş dalğalı im-pulsdan sonra korreksiya gəlməli,sonra artım hərəkəti davam etməli

idi. Amma qiymət endikcə enirdi.

Mən rahat idim, çünki lazımolan yerdə stop qoymuşdum. Birpis cəhəti vardı ki, həmin “lazımolan yer” uzaqda idi – haradasa180-190 punkt aralıda. Bu vaxtnəsə iqtisadi xəbər çıxdı. İndiyadımda deyil, nə xəbərdir.Qiymət çox sürətlə

endi və mənim“stop”um işə düşdü.

Bu, məni haradasa yandırdı,amma qərara gəldim ki, qaydalarauyğun treydinqi davam etdirim.

Dedim, görüm axırı nə olacaq.Təzə lokal maksimum yarananda,haradasa 1.2800-da yenə də “buystop” orderi qoydum. Qiymətyenə də qalxdı, order işə düşdü vəmən bazara girdim.

Yenə də təxminən eyniməsafədə “stop” qoymuşdum.Amma bu dəfə qiymət heç həminstopa yaxınlaşmadı da. Qiymətqalxdıqca qalxdı, əvvəlki itkimidə qaytardım, hətta babat gəlir dəgötürdüm. Birinci “stop”da yanıb-tökülürdüm, amma indi sevinirəmki, nə yaxşı, qaydalarla ticarətaparmışam!

Dəyərli oxucular! Əgər siz də

əhvalatlarınızı digər treyderlərlə

bölüşmək istəyirsinizə, onları

redaksiyamıza göndərə bilərsiniz:

[email protected]


Qiymət qalxdıqca qalxdı, əvvəlki

itkimi də qaytardım, hətta babat gəlir də

götürdüm. Birinci “stop”da yanıb-tökülürdüm,

amma indi sevinirəm ki, nə yaxşı, qaydalarla

ticarət aparmışam!

8

B A Ş A G Ə L Ə N L Ə R6 Treyder əhvalatları

Facebook-da bizə qoşulun

http://www.facebook.com/pages/Inforexaz/103717423006873?ref=ts

http://www.facebook.com/pages/Inforexaz/103717423006873?ref=ts


İn Forex 07 (29) / iyul, 2012

METOD Praktikum

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

7

Karley Qarner

Adətən hamı səhm,

əmtəə, fyüçers bazar-

larında diversifikasiya

etməkdən danışır, amma Forexdə

bunu necə etmək məsələsinə heç

kim toxunmur. Halbuki, Forexdə

də diversifikasiya etmək olur və

lazımdır.

Peşəkarlar yaxşı bilirlər ki,

Forexdə iqtisadi riskləri hedc-

ləmək üçün kifayət qədər imkan-

lar var. Hətta başqa bazarlarda

olduğundan da daha artıqdır:

məsələn, səhm bazarından fərqli

olaraq, biz burada qiymətin

istənilən istiqamətdə hərəkətindən

qazana bilirik.

Riskləri azaltmağın ilkin yol-

larından biri kiçik marja ilə (aşağı

kredit çiyni ilə) işləməkdir. Çünki

Forexdə riskləri başqa bazarlara

nisbətən böyüdən əsas amil mar-

janın çox böyük olmasıdır.

“Diversifikasiya” deyəndə

çoxları bunu nəzərdə tuturlar ki,

eur/usd-ni alanda, məsələn,

usd/chf-i satmaq lazımdır. Əlbəttə

bu da bir metoddur, amma məsələ

heç də bu qədər bəsit deyilı.

Diversifikasiyanın yollarından

biri odur ki, müxtəlif ticarət

strategiyalarından istifadə edərək,

əməliyyatlar açaq. Bu strate-

giyalardan birinin üstün cəhəti

digərlərinin mənfi cəhətlərini ney-

trallaşdırcaq.

Başqa bir yol cütlüklərin

arasındakı korrellyasiyanı nəzərə

almaqdır. Korrellyasiyaların

köməyi ilə əksər valyutalarla

əməliyyat zamanı meydana çıxan

riskləri hedcləmək olar. Məsələn,

əks istiqamətlərdə əməliyyatlar

açmaq yolu ilə. Bu məqsədlə

çoxları, dediyimiz kimi, avro ilə

frankın arasındakı mənfi kor-

rellyasiyadan istifadə edirlər.

Amma imkanlar təkcə bununla

yekunlaşmır. Və siz fikirləşsəniz,

özünüz də kifayət qədər diversi-

fikasiya metodları tapa bilərsiniz.


Forexdə diversifikasiya

Valyuta bazarında necə hedclənmək olar?


İn Forex 07 (29) / iyul, 2012

B A Z A R M E X A N İ Z M İ8 Bu, necə işləyir?

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Qafar İmanverdiyev

Bazarda qiymətlər alıcı

və ya satıcıların daha

çox mənfəət əldə etmək

istəyi və ya zərərlə üzləşmək

qorxusu nəticəsində artır və aza-

lır. Qıymətlərin artım tenden-

siyası zamanı bazarda alıcı

qismində çıxış edən iştirakçılar

daha optimisdirlər və gələcəkdə

qiymətlərin artmaqda davam

edəcəyinə ümid edirlər. Artım

tendensiyası zamanı bazarda

satıcı qismində çıxış edən işti-

rakçılar isə qiymətlərin daha da

artacağından çəkinərək, satış

əməliyyatları açmır, qiymətlərin

daha yüksək səviyyəyə qalx-

masını gözləyirlər. Artım tenden-

siyası yalnız bazardakı əksər

alıcıların ruhdan düşdüyü və

satıcıların ticarət qərarlarını

qətiləşdirdiyi zaman yekunlaşır.

Bazarda qiymətlərin aşağı

düşməsi satıcıları ruhlandırır və

onlar qiymətlərin daha da azala-

cağı ümidilə satış əməliyyatları

icra etməyə çalışırlar. Bu zaman

alıcılar qiymətlərin aşağı

düşəcəyindən çəkinərək, daha

ucuz almağa çalışırlar.

Qiymətlərin eniş tendensiyası yal-

nız bazarın əksər satıcı işti-

rakçılarının ruhdan düşdüyü və

alıcıların ticarət qərarlarını

qətiləşdirdiyi zaman yekunlaşır.

Bazarda qiymətlərin artımına

təsir göstərən başlıca faktor

alıcıların daha çox

mənfəət qazanmaq

istəyi və satıcıların

qiymətlərin aşağı

düşəcəyi ilə bağlı

şübhələridir.

Qiymətlərin kəskin

dəyişməsi zamanı

isə bazarın əksər

iştirakçıları da bu

dalğalanmalardan

öz mənfəətlərini

qazanmağa çalışır

və ticarət fəaliyyə-

tinə qoşulurlar.

Qiymət dəyişik-

liyinin nə dərəcədə

kəskin olması birja

iştirakçılarının

emosional

vəziyyətindən

asılıdır. Alıcılar

satıcılara nisbətən daha az fərqlə

ruh yüksəkliyində olduğu zaman

isə qiymətlər tədricən artır.

Əksinə, satıcılar alıcılara nisbətən

daha az fərqlə ruh yüksəkliyində

olduğu zaman qiymətlər tədricən

aşağı düşür.

Bazarda qimətlər artdığı zaman

satıcılar özlərini narahat hiss

edirlər: onların mənfəəti gözləri

qarşısında azalır, zərərin həcmi isə

artır.


Trendinpsixologiyası

8



Bunun qarşısını almaq məqsədilə

satıcıların da artım istiqamətində

ticarət əməliyyatlarını yerləşdir-

diyi zaman bazarda qiymət dəyi-

şikliyi kəskin surətdə artır (bu,

onunla izah olunur ki, qorxu hissi

tamah hissindən daha güclüdür).

Nəhayət, “uğursuzluq şoku”

adlanan an yaranır, belə ki, ten-

densiyanın yarandığı vaxtdan alış

əməliyyatlarını yerləşdirmiş şəxs-

lər mənfəəti reallaşdırmağa

başlayır və bazarda satış əməliyy-

atlarının həcmi artır. Tenden-

siyanın əks istiqamətə dönməsi

üçün zəmin yaranır. Alıcıların

bəzi qismi yenidən tendensiyanı

davam etdirməyə səy göstərsələr

də, bu, yalnız müvəqqəti olaraq

yeni təpə nöqtələrinin yaranması

istisna olmaqla, bazarda ciddi

dəyişiklik yaratmır. Bu zaman ten-

densiyanın əks istiqamətdə

döndüyünü ossillyatorların va-

sitəsilə aydın müşahidə etmək

olar.

Yuxarıda qeyd edilən bütün

müddəalar eniş tendensiyası üçün

də doğrudur.

Birjada texniki analitik

çoxluğun tərəfində olmalı,

bazarda yaranmış real situasiyanı

aydınlaşdırmağa çalışmalıdır.

Yuxarı tendensiya istiqamətində

alqı əməliyyatları icra etdiyiniz

təqdirdə satış əməliyyatlarının da

effektiv şəkildə yerləşdiriləcəyi

münasib səviyyə nəzərdən

yayındırılmamalıdır. Həqiqətən də

əsl analitik sadəcə alış və ya satış

əməliyyatları icra et-

məyə meyilli deyil, hər iki is-

tiqamətdə eyni həvəslə ticarət

əməliyyatları icra etmək bu tip

bazar iştirakçıları üçün normal

haldır.

Misal kimi aşağıda qeyd

edilmiş nümunədən istifadə edilə

bilər. Fərz edək ki, qiymətlərin ar-

tacağını proqnozlaşdırırsınız və

alqı əməliyyatları yerləşdirmək

niyyətindəsiniz. Qiymət qrafikini

tərsinə çevirin və bu halda yaran-

mış mənzərə sizin üçün münasib

satış səviyyəsini xatırladırsa, pro-

qnozunuzun doğru istiqamətdə

olduğu bir daha təsdiqini tapır.

Bir çox birja iştirakçıları elə

hesab edir ki, birja analizinin

başlıca məqsədi qiymət

dəyişikliyinin proqnozlaşdırıl-

masıdır. Bazarın professional işti-

rakçıları isə sadəcə daxil olan

informasiyanı təhlil edir və ehti-

mal dərəcəsinə görə yarana

biləcək nəticələri nəzərə almaq

qərar qəbul edirlər.

Birja fəaliyyəti zamanı mənfəət

əldə etmək üçün gələcəyi

müəyyənləşdirmək tələb edilmir.

Sadəcə, birjada yaranmış situasiya

barəsində məlumat toplanmalı və

bazarda alıcıların və ya satıcıların

üstünlük təşkil etdiyi və mövcud

tendensiyanın nə dərəcədə davam

edəcəyi ehtimalı müəyyən-

ləşdirilməlidir. Bundan əlavə, ka-

pitalın rasional şəkildə idarə

edilməsi də vacib faktorlardan

biridir. Ən nəhayət, tamah və

qorxu hissinin yaranmaması üçün

şəxsi hisslər və düşüncələr nəzarət

altında saxlanılmalıdır. Bu qay-

dalara riayət edildiyi zaman birja

fəaliyyəti zamanı uğurlu

nəticələrin əldə ediləcəyini əmin-

liklə söyləmək olar.


Birja fəaliyyəti zamanı

mənfəət əldə etmək üçün gələcəyi

müəyyənləşdirmək tələb edilmir.

8

B A Z A R M E X A N İ Z M İ Bu, necə işləyir? 9


İn Forex 07 (29) / iyul, 2012

B Ö Y Ü K A D L A R10 Top-list

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

1792-ci ildə Nyu-York Fond

Birjası işə başlayandan bəri

müxtəlif bazarlarda müxtəlif

treyderlər özləri və investorları

üçün böyük pullar qazanıblar.

Bəziləri bu gün də qazanmaqda

davam edir. Bəziləri cəmi bir

neçə dəfə qazanıb. Siz bu siyahı-

dakı treyderlərin metodları ilə

razılaşmaya bilərsiniz. Amma

bunlar treydinq tarixində ən

böyük, effektiv əməliyyatlara

imza atmış şəxslərdir.

10. Corc Soros

Sorosu tanımayan yoxdur.Onun ulduzu 1992-ci ildə par-lamışdı. O zaman Soros funtundevalvasiya olacağını proqnoz-laşdırmış və 5 milyard funt ster-linqi satmışdı. Bununla da “Bri-taniya bankını sındıran adam”kimi tarixə düşüb.

9. Devid Eynhorn

Eynhorn daha çox iki şeyə görəməşhurdur. Biri Allied Capital-aqarşı apardığı əməliyyat, o biri isəLehman Brothers-in necə idarəolunmasından narazılığını açıqşəkildə bildirməsi. Məhz onun buhərəkətindən sonra LehmanBrothers-in iflası başlamış, bu daqlobal böhrana yol açmışdı.Maraqlı fakt: Eynhorn özününGreenlight Capital hedc-fondunu900 min dollara yaratmış, buməbləğin də çoxunu ailəüzvlərindən borc almışdı.

8. Pol Tüdor Cons

Pol Tüdor Cons maliyyədünyasındakı ən məşhur adamlar-dan biridir. O, 1987-ci ildə fondbazarının çöküşü haqqında proq-noz verəndən sonra tanınıb. Onunişlətdiyi texniki analiz metodları1987-ci ildə çəkilmiş “Treyder”adlı sənədli filmdə əksini tapıb.Hazırda Cons özünün “Tudor In-vestment Corp.” adlı şəxsi fon-dunu idarə edir, həmçininyaratdığı “Robin Hood Founda-tion” fondunun köməyilə aktivşəkildə xeyriyyəçiliklə məşğuldur.

7. Devid Tepper

“Appaloosa Management”inyaradıcısı Devid Tepper problemlisəhmlərə və obliqasiyalara qoy-duğu yatırımlarına görəməşhurlaşıb.

Maliyyə böhranından sonraTepper də Con Polson kimi bank-ların səhmlərini ucuz qiymətəalıb, baha sataraq, milyardlarladollar gəlir götürüb. Özününxeyriyyəçiliyinə görə də məşhur-dur. Xüsusilə də təhsil ocaqlarınairi məbləğdə maliyyə yardımlarıayırır.

6. Martin Şvarts

Martin Şvarts hazırda yaşayanən böyük treyderlərdən biridir.


Bütün dövrlərin 10ən güclü treyderi

8



O, öz karyerasına Amerika fondbirjasında treyder kimibaşlamışdı. Daha sonra maliyyəfyüçersləri ilə ticarət aparmağakeçib. Onun apardığı əməliyyat-ların bir qismi iki kitabda təsvirolunub: “Bazar cadugərləri” və“Pitbul”. Hazırda Şvarts ÇikaqoƏmtəə Birjasında neft fyüçersləriilə ticarət aparır.

5. Con Arnold

Con Arnold Enron şirkətindəenerji treyderi kimi məşhurlaşıb.Konsern bağlanandan sonra o,özünün “Centaurus Energy” adlıhedc-fondunu yaradıb. Hazırda əngənc milyarderlərdən olanArnoldun ən məşhur əməliyyat-larından biri “Amaranth Advi-sors”un qaz portfelini almasıdır.Yada salaq ki, Brayan Hanter adlıtreyder 6 milyard dollar ziyan vu-randan sonra “Amaranth Advi-sors” müflis olmuşdu.

4. Cessi Livermor

Cessi Livermor tarixdə mövcudolmuş ən məşhur treyderlərdənbiridir. Bu məşhurluğun səbəbionun nəhəng

qazancları və elə oqədər də nəhəng itkiləridir. Onunavtobioqrafik kitabı olan “Birjaspekulyantının xatirələri”maliyyəçilər arasında ən çox oxu-nan əsərlərdən biridir. Çoxlarıdüşünür ki, Livermorun in-vestisiya metodları bazarlardagünü bu gün də işləyirlər.

3. Con Polson

“Stern School of Business”məktəbinin məzunu qızılın kəskinartımı ərəfəsində bu qiymətlimetala pul yatırmışdı. 2008-ci ildəisə mənzil bazarı çökən ərəfədəonun əleyhinə əməliyyatlaraçmışdı. Və heç kimin maraqgöstərmədiyi bankların səhmlərinialmışdı. Nəticədə haqlı olaraq əngüclü treyderlərin siyahısında 3-cü yeri tutub.

2. Cim Çanos

Cim Çanos əsl tədqiqatçıdır: o,Amerikanın qiymətli kağızlar vəbirjalar üzrə komissiyasınınbəyanatlarını durmadan araşdırırvə ayrı-ayrı şirkətlərlə bağlı

uyğunsuzluqlar axtarır. O, Tyco,Boston Market и MCI Worldcomkimi şirkətlərin

fatihəsini şəxsən oxuyub.Ən böyük gedişlərindən biri isə

Enron-a qarşı olub. Şirkətinmuhasibatında ciddi səhvlər tapankimi Çanos Enronun böyük miq-darda səhmini satışa çıxarmışdı.

1. Kayl Bass

2007-2008-ci illərdə Kayl Bassheç kimin tanımadığı portfelmenecerindən məşhur investorsəviyyəsinə qədər qalxdı. O,mənzil bazarının əleyhinə get-məyə özündə cəsarət tapmış,ipoteka ilə bağlı qiymətli kağızlarısatmaqla özünün “Hayman Capi-tal” fonduna yaxşı gəlir gətirəbilmişdi.


Çoxları düşünür ki, Livermorun investisiya

metodları bazarlarda günü bu gün də işləyirlər.

8

B Ö Y Ü K A D L A R Top-list 11


İn Forex 07 (29) / iyul, 2012

S İ S T EM12 Strategiya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Forex Smart – sadə və ef-

fektiv ticarət sistemidir.

Müəllifinin iddia etdiyi-

nə görə, sadəliyinə baxmayaraq,

o, asanlıqla ayda 500 punktdan

çox gəlir verə bilir.

Sistemdə bu indikatorlardan is-

tifadə olunur:

- Linear Weighted Moving Ave-

rage – period 8, orta qiymətə

(Typical Price – HLC/3) tətbiq

olunur. Mavi rəngə boyayırıq.

- Linear Weighted Moving Ave-

rage – period 21, orta qiymətə

(Typical Price – HLC/3) tətbiq

olunur. Qızılı rəngə boyayırıq

- Parabolic SAR – addımı–

0.0026, maksimum 0.5;

- Stochastics – period: %K-12,

%D-12, hamarlanma - 5, tətbiq:

Close/Close. МА metodu: Expo-

nential. Həmçinin minimumları 0

və 100 səviyyələrində bərkitmək,

60 və 40 səviyyələrini əlavə

etmək lazımdır.

- MACD – Fast EMA: 8, Slow

EMA: 21, MACD SMA: 1.

Weighted

Close

metodu tətbiq olunur (HLCC/4).

Taymfreym: H4;

Cütlük: EUR/USD;

Orderlər: StopLoss, TakeProfit.

Bütün indikatorlar əlavə olun-

duqdan

sonra qrafik

şəkil 1-dəki kimi görünəcək.

Mavi rəngli Dəyişən Orta

Göstərici qızılı rənglini kəsmə-

lidir. Bu, əsas siqnaldır, onsuz heç

bir əməliyyat açılmır.


“Forex smart”strategiyası

Müəllifinin iddia etdiyinə görə,

sadəliyinə baxmayaraq, strategiya

asanlıqla ayda 500 punktdan çox

gəlir verə bilir.

Şəkil 1

8



Bu şərt ye- rinə yetirilibsə, Par-

abolic SAR indikatoruna baxırıq.

O, qiymətin altındadırsa, alış

əməliyyatı açılır.

Əgər MA-ların kəsişməsi ilə

Parabolic SAR-ın vəziyyəti zid-

diyyət təşkil edirsə, gözləyirik.

Əgər 5 şam ərzində (bu, 20 saat

edir) SAR vəziyyətini dəyişir və

MA-ların istiqamətini təs-

diqləyirsə, bazara girmək olar.

Əgər Parabolic SAR qiymətin

üstündədirsə və müqavimət

səviyyəsi əmələ gətirirsə, ancaq

satış əməliyyatları aça bilərik.

MACD indikatoru bizə yanlış

siqnallardan yayınmaqda kömək

edəcək. Stochastics ifrat alış/ifrat

satış göstərirsə, siqnalları buraxa-

cağıq.

Əgər biz alış əməliyyatı

açmışıqsa, Stochastic 60

səviyyəsindən aşağıya düşəndə

onu bağlamaq lazımdır. Alış

əməliyyatı isə ossillyator 40

səviyyəsindən yuxarıya qalxanda

bağlanılır. MA-ların əks is-

tiqamətdə kəsişməsi də həmçinin

əməliyyatın bağlanması üçün siq-

naldır. Strategiyaın işinə nümunə

şəkil 2-də göstərilib.


8

S İ S T EM Strategiya 13

Şəkil 2

Gəlin, birlikdə baxaq

http://inforex.az/azeri/index.php?option=com_content&view=article&id=196&Itemid=122


İn Forex 07 (29) / iyul, 2012

VACİB MƏSƏLƏ14 Pro et Contra

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Heç kimə sirr deyil ki,

bir çox indikatorlar

səhv “işləyirlər”. Əs-

lində bu fikri bütün indikator-

lara aid etmək olar. Onlar ən azı

yarıbayarı səhv “işləyirlər”. Bu

fəsadı daha da qəlizləşdirmək

üçün xatırladaq ki, indikator-

ların optimal parametrləri də-

yişməyə meyllidir.

Bir halda ki, indikatorlaretibarsızdırlar, treyderlər özfərziyyələrini təsdiqləmək üçüneyni zamanda bir neçə indikator-dan istifadə etməyə üstünlükverirlər. Amma məntiqlə fikir-ləşsək, əgər bir indikator səhvişləyirsə, çətin ki, bir neçəetibarsız indikatordan istifadəetmək ticarət qərarlarınızı ciddişəkildə yaxşılaşdıra.

Bu problemi həll etmək üçünbiz tez-tez fundamental faktorlaravə fikirlərə əsaslanırıq, amma heçonlar da də həmişə həqiqətigöstərmirlər. Şəkil 1-ə baxın.2007-ci ilin ilk ticarət günündəAvro “gep”lə yuxarı açılıb, həmingünün şamı aşağıya doğruhərəkətin sonuncu maksimumun-dan yuxarı idi. Bazarda belə birfikir var ki, əgər qiymət gepləyuxarıya açılıbsa, xüsusilə də bu,aşağıya doğru korreksiyanın so-nuncu maksimumundan yuxarıdabaş veribsə, demək, korreksiyabitib və almaq lazımdır.

İlin ilk həftəsi də həmçinin

trendlərin dəyişməsi üçün yaxşıvaxt hesab olunur. Bunu bir çoxtreyder və analitiklər deyirlər.2007-ci ilin yanvarına yaxın-laşanda analitiklər rallinin davametmə ehtimalı barədə ağızdolusudanışırdılar. Onlar AvropaMərkəzi Bankının faiz

dərəcələrini artıracağınaümid edirdilər. Bundan savayı, eləgörünürdü ki, texniki faktorlar dabu proqnozu təsdiqləyir. Birincigün Avro “gep”lə yuxarı açıl-maqla bir çoxlarını inandırdı ki,korreksiya sona çatıb. Nəticədəhəm texniki, həm də fundamentalfaktorlar üst-üstə düşdü. Ammasonda bütün proqnozlar yanlış

çıxdı. Növbəti gün qiymət kəskinşəkildə aşağı düşdü, “gep”idoldurdu və əvvəlki maksimumunkəsilməsi yalnış oldu.

Son 7 il ərzində yeni ilin ilkgünlərinin qrafiklərinin analizisübut edir ki, ilk iş günündə

müvəqqəti “tikan”ın yaran-ması ehtimalı kəsilmə ehtimalın-dan daha çoxdur.

Treyderlər və analitiklər miflərisevirlər. Devid Aronsonun “Real-lığa əsaslanan texniki analiz”kitabında göstərilir ki, treydinqdənə ediriksə, reallıqdan və elmdəndaha çox miflərə əsaslanır.


Əgər bir indikator səhv işləyirsə,

çətin ki, bir neçə etibarsız indikatordan

istifadə etmək ticarət qərarlarınızı

ciddi şəkildə yaxşılaşdıra.

Forexə elmi yanaşmamümkündürmü?

8



Bizim indiklatorları, hətta bazarauyğunlaşdırılan və yaxşıca testolunmuş indikatorları belə, “elmi”adlandırmaq olmaz, onlar yarıba-yarı hallarda düz “işləmirlər”.Aronson əsaslı şəkildə sübut edirki, hərəkət istiqamətini indikatortestlərini nəticələrdə nəzərə al-mayanda (yəni bazar yuxarıyahərəkət edirsə, indikator dayuxarıya hərəkəti daha yaxşı tutanindikator deyilsə) bir çox texnikiindikatorlar sadəcə, işləmirlər.Nəticədə indikatorlar hətta qrafikpatternlərdən də pis işləyirlər.

Patternlərə gəlincə, Aronsonunfikrincə, onlar son dərəcə subyek-tivdirlər. Çox vaxt biz sadəcə, gör-mək istədiyimiz görürük.Nəticədə, tez-tez patternlərinişləmədəyi vəziyyəti inkar edirik.

Aronson bunu deyərkən fondbazarında tamamilə qeyri-qənaət-bəxş olduğu sübuta yetirilən “Başvə Çiyinlər” patterninin tədqiqininnəticələrinə əsaslanır (valyutabazarında onun tətbiqi daha effek-tivdir). Əgər siz həqiqətən elmiyanaşmaya inansanız, ya subyek-tiv alətləri kənara qoymalı, ya daonları elə filtrasiyadan keçir-məlisiniz ki, elmi şəkildə testoluna bilsinlər. Əgər fərziyyəsübuta yetirilibsə belə, onu statis-tik tədqiqat metodlarından keçir-mək lazımdır ki, nə dərəcədəetibarlı olduğunu bilək.

Aronson tamamilə haqlıdır ki,bir çox texniki analiz alətləri heçnəyə əsaslanmayıblar, buna görədə onları elmi metodların köməyi-lə analiz etmək mümkün deyil.Bizə obyektiv, təkrarlanan sübut-lar lazımdır ki, texnikanıntəsadüfi qiymət hərəkətlərini tut-madığını, etibarlı olduğunu

göstərsin. Həmçinin onun alterna-tiv texnika ilə müqayisəsinəimkan yaratsın.

Aronson qabaqcadan proqno-zlaşdırmadan 400 telefon siqnalınıböyük həcmdə məlumatlardan(SP500-ün 1928-ci ildən bəri olanməlumatları) keçirməklə test edibvə elə bir qayda tapıb ki, hər il48% gəlir verir. O, həmçinin 6400texniki analiz qaydasını həminməlumatlarda test edib və belə birqənaətə gəlib ki, onlardan heç biristatistik əhəmiyyətə malik deyil.

Onun fikirləri bizi yenə dəeur/usd qrafikindəki “gep”i vəyeni ilin ilk günlərinin vacibsəviyyələrinin kəsilməsi perspek-tivlərini xatırlamağa məcbur edir.

Reallıqda biz açılış “gep”ininnə dərəcə tez-tez yeni hərəkətinbaşlanğıcı olduğunu və ya uğur-suz alınacağını bilmirik. Yənibilmirik ki, əvvəlki maksimumunvə ya minimumun kəsilməsi nəqədər tez-tez yalnış siqnalverəcək. Bu ideyanı test etmək

üçün lazım olan bütün meyarlarbarədə düşünün. Praktikada bu ikiideyanın tətbiqi texniki analizdənçox, zər atmağı xatırladır.

Əgər biz trendin dönüşü pro-qnozunu “texniki reallıq” ad-landırsaq, bu, daha çoxcəfəngiyyata oxşayacaq. Seçim 7-dən çox olanda elm haqqındadanışmaq mümkün deyil. Siznövbəti dəfə “gerb” düşəcəyinin28% ehtimal olduğunu proqnoz-laşdırdıqdan sonra, 7 dəfə qəpikatıb, 2 gerb düşməsini gözlə-məyəcəksiniz. Müvafiq olaraq,növbəti dəfə “bayraq” düşəcəyinidemək üçün heç bir əsas yoxdur.“Gerb” və ya “bayraq”düşəcəyinin ehtimalı 50%-dir.

Heç olmasa, proqnozlaşdırabilərikmi ki, yeni ilin ilk günü adihərəkətdən daha güclü hərəkət başverəcək? Çox güman ki, yox. 7 ilərzində 3 dəfə ilin ilk günündəkihərəkət adi günlərdəkindən zəifolub.


Şəkil 1

8 8

VACİB MƏSƏLƏ Pro et Contra 15



Faktik olaraq 7 il ərzindəgöstərilmiş məlumatları analiz et-məklə bir dənə də olsun,əhəmiyyətli qanunauyğunluqgöstərə bilmirik. Seçim sadəcə,çox azdır, bu isə yanlışmülahizələrə yol açır. Aronson busəhvi “qruplaşdırılan illüziya”kimi təsvir edir, yəni analitik vəya treyder tamamilə təsadüfiməlumatları təsadüfi olmayankimi gözdən keçirir.

İnformasiya, analiz və qərar-ların qəbul edilməsi prosesinintədqiqi ilə koqnitiv psixologiyaməşğul olur. Bu proses “sualtıqayalar”la doludur. Bizim nəyəsə

əminliyimizin xeyli hissəsi yanlışməntiqə əsaslana bilər. Psixoloq-lar illərlə öyrənirlər ki, necə olur,biz əslində heç nə ilə təsdiqlən-məyən və ya sübuta yetirilməyənbir məntiqə bağlanırıq? Bununsəbəblərindən biri özünə arxayınolmaqdır. İkinci tələ - təsdiq səh-vidir, əvvəlki fikri təsdiqləyənfaktı qəbul etməyimizdir (“əksərhallarda Avro ilin ilk günündəyuxarı qalxır”). Amma bunu

təkzib edən faktları ya inkar edir,ya da lazımi qaydadaqiymətləndirmirik.

Daha bir koqnitiv səhv “lövbərsalmaq”dır (bağlanmaq). Bu, eləbir düşüncə tərzidir ki, biz tez-tezəvvəlki fikirlərimizdə qalırıq -hətta yeni faktlar onları təkzib etsəbelə. Yəni söhbət yeni faktlarıqiymətləndirməməkdən gedir. Bueffekti tez-tez bazarlardamüşahidə edirik. Məhz ona görəyuvarlaq qiymətlər psixolojicəhətdən vacibdir. Yuvarlaqrəqəmlər ətrafında orderlərin cəm-ləşməsi ehtimalı daha çoxdur. Buqayda həmçinin digər “mistikrəqəmlərə” – Fibonaççi

səviyyələrinə də aiddir. Qiymətmomentumu tez-tez bu rəqəmlərinətrafında dayanır. Şəkil 2-yəbaxın. Dekabrın ortalarında AvroFibonaççinin korreksiyasəviyyəsində dayanıb və yuxarıyagedib. Bu, onu təsdiqləyir ki,Avronun korreksiyası sona çatıbvə qiymət əvvəlki maksimumuqırmaqla yuxarıya hərəkətinidavam etdirməlidir. Fibonaççisəviyyəsindən korreksiya “2007-

ci ilin ilk günü” mifologiyasınınvacib bir hissəsinə çevrildi. Trey-derlərin beynində belə bir fikirformalaşdı ki, bir halda ki cütlükbu səviyyədən yuxarı sıçrayıb,onda Avro artım hərəkətini davametdirməlidir. Elə bu da “lövbər”adlanır. Gerçəkdə isə Avro yeniildə nəinki yuxarıya hərəkətinidavam etdirmədi, həmçinin Fi-bonaççinin 62%-lik korreksiyasəviyyəsinə düşdü. Amma bizimyenə də heç bir elmi əsasımızyoxdur ki, Fibonaççi səviyyələriniqiymətin dayanması üçün digərtəsadüfi səviyyələrə nisbətən dahamümkün hesab edək. Öz üzərindəuzun müddət işləmək lazımdır ki,bu cəfəngiyatdan xilas olasan.

Sübuta yetirilməmiş miflərəəsaslanan faktorları idarə etməkistəyi kütlə hərəkətinin bir hissə-sidir. Əgər foreksdə analitiklərinçoxu korreksiya səviyyələribarədə danışırsa, biz də onlarıizləməsək, özümüzü təklikdə hissedə bilərik. Aronson iddia edir ki,əgər texniki analizdə irəliləyişənail olmaq istəyiriksə, biz düşüncətərzimizi dəyişməliyik. Bir faktadiqqət yetirin ki, son 30 il ərzindəforeksdə texniki analizin ağırlıqmərkəzi riyaziyyata əsaslanan in-dikatorların tətbiqindən subyektivpatternlərə keçib (çünki indikator-ların özləri effektivsizliklərinigöstəriblər). Subyektiv patternləruğura gedən yolda son dərəcə fay-dalı ola bilər, xüsusən əgər sizdəonları kəşf etmək və oxumaqistedadı varsa. Amma onlar in-dikatorlarla müqayisadə elmiyanaşmadan daha uzaqdırlar.Beləliklə, həmişə qəti şəkildəözünə xatırlatmalısan ki, bu və yadigər fikir bizim “dahi”liyimizinnəticəsindən çox, koqnitiv səhvinnəticəsi ola bilər.


Şəkil 2

8

VACİB MƏSƏLƏ16 Pro et Contra


İn Forex 07 (29) / iyul, 2012

MÜSAH İ B Ə Bennet Makdouell

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

17

- Siz uzunmüddətli, yoxsa

qısamüddətli ticarəti üstün tu-

tursunuz? Və nəyə görə?

- Mən bütün növlərdə və bütünformatlarda olan ticarətdən həzzalıram! Ona görə də, gündaxiliqrafiklərdən tutmuş, həftəlikqrafiklərə qədər müxtəlif period-larda ticarət aparıram. Uzunmüd-dətli treyderlər gündaxilitreyderlər qədər emosiyalaraməruz qalmırlar. Hərdən belə dəolur ki, lap 30 dəqiqəlik qrafikdəaçdığım əməliyyatı sabahkı günəsaxlayıram.

- Ticarətdə sizi daha çox cəlbedən nədir?

- Seçim və hərəkət azadlığım,riskə görə qazandığım mükafat.Bundan başqa, mən internetəçıxışın olduğu istənilən yerdəyaşaya bilərəm! Ticarət qeyri-məhdud gəlir potensialı təklif edir.Burada heç bir ofis siyasəti, pisxasiyyətli bosslar yoxdur. Bundanbaşqa, mən ticarət aparmağı sevir

və daim özümü təkmil-ləşdirməkdən zövq alıram. Ticarət– mənim ehtirasımdır, mən həmprosesin özündən, həm dənəticəsindən xoşlanıram.

- İtkilərə necə yanaşırsınız?- Bütün sistemlərdə və ticarət

metodlarında itki olur. Ona görədə, buna həmişə hazır olmaqlazımdır. Əgər hər əməliyyatda“2% risk” qaydasını gözləsəniz,sizi heç bir ciddi problem təhdidetmir. Əgər ard-arda gələ biləcək2%-lik itki sizi qorxudursa, riskibir qədər də azaldın. Ta o həddəqədər ki, özünüzü emosionalbaxımdan rahat hiss edəsiniz.

- Sizin ticarətinizin əsas qay-daları hansılardır?

- Bayaq dediyim: Risk heç vaxt2%-i aşmamalıdır.

- Ən unudulmaz əməliyyatı-nızın haqqında danışın...

- Unudulmaz əməliyyatlarım

çox olub. Həm pis, həm də yaxşımənalarda. Mən yeni başlayandavə riskləri hələ yaxşı idarə et-məyəndə alış əməliyyatıaçmışdım. Amma bazar endi,mənsə əməliyyatdan çıxmadım.Nəticədə ilk enişdə 15000$itirdim. Mən buna inana bilmir vəözümə deyirdim ki, bazar həmişədüşə bilməz, mütləq qalxmalıdır.

Yola çıxıb, gözlərini maşınınişıqlarına zilləyən maral kimidonub qalmışdım. Emosiyalarımməni idarə edirdi. İki həftədənsonra itkinin həcmi 30000$-açatdı. Və bu zaman mən düzbazarın dönüşü ərəfəsindəəməliyyatı bağladım. Mən çıxankimi bazar döndü!


“Hamı böyüktreyder ola bilər”

Adətən bu rubrikamızda biz həmişə yerli trey-

derlərlə müsahibələri təqdim edirik. Amma bu

dəfə ənənəni pozmağı qərara aldıq. Çünki əc-

nəbi treyderlərin, tanınmış ekspertlərin də Forex

haqqında fikirləri maraq doğurur. Ona görə də, sizə

məşhur treyder, “Ticarət incəsənəti” adlı kitabın müəllifi

Bennet Makdouellə müsahibəni təqdim edirik.

Bennet Makdouell: “Günümüzdə texniki analiz imkanları xeyli artsa da,

qazanan treyderlərlə itirən treyderlərin nisbəti dəyişməyib”

8



O vaxt bu pulları itirməyimmənə böyük emosional zərbə vur-muşdu. Amma bu əməliyyat mənəçox yaxşı dərs oldu! Və mən birdə heç vaxt belə bir şeyin təkrar-lanmasına imkan vermədim. Başadüşdüm ki, riskləri idarə eləməknə qədər vacibdir.

- Hazırda kifayət qədər çoxlu

texniki analiz vasitəsi var. On-

ların çoxluğu sənin zehnini

lazımsız informasiya ilə yükləyib,

yormur ki?..

- Bu, çox yaxşı sualdır. Çoxmaraqlıdır ki, günümüzdə texnikianaliz imkanları xeyli artsa da,qazanan treyderlərlə itirən trey-derlərin nisbəti dəyişməyib.İyirmi-otuz il əvvəl bu nisbət necəidisə, indi də elə qalır. Niyə? Onagörə ki, biz aldığımız infor-masiyalara müxtəlif cür reak-siyalar veririk. Əsas olaninformasiya deyil, onun yozumu,necə interpretasiya edilməsidir.Şəxsən mən beynimi yora biləcəkəlavə informasiyaları qəbul et-mirəm.

- Texniki və fundamental ana-

lizin hansı metodlarından istifadə

edirsiniz?

- Mənim öz yanaşmam var,“Tətbiqi Ticarət Reallığı” ad-landırmışam. Orada “Ticarət

nöqtələrinin pi-ramidası” adlı indikatordan isti-fadə olunur. Bu, dayaq nöqtələrivə fraktallar əsasında ticarətinnövbəti, daha təkmilləşdirilmişmərhələsidir. Amma mən funda-

mental mənzərəni də mütləqnəzərə alıram. Qiymət və həcm –bazarın əsas reallıqlarıdır, indika-torlar isə bu reallığı təhrif edirlər.

- Ticarətə yanaşmanızı necə

xarakterizə edərdiniz?

- Mən düşünürəm ki, hər insanözünün ticarət sistemini yarat-malıdır. Siz öz fərdiyyətiniziticarətə yanaşmanızla bir-ləşdirəndə, bu, çox böyük gücəçevrilir. İş prinsipini bilmədiyiniz,“qara qutu” olan metodlardanəlinizi və gözünüzü çəkin. Treyderöz sistemini yaratmayınca, başqasistemlərin arasında vurnux-maqda davam edəcək.

Mən

əminəm ki, heç kimböyük treyder kimi doğulmayıb.Və hər kəs böyük treyder olmağaqadirdir. Ticarət – tez varlan-mağın yolu deyil, sənətdir. Siz tə-dricən sabit qazanmaqmərhələsinə çata bilərsiniz.

Ticarət sizə həzz verməlidir. Əgərbelə deyilsə, demək, nəyisə düzeləmirsiniz. Məncə, ticarəti oyunabənzətmək olmaz. Çünki onlarırisklərin idarə olunması kimi birqapı ayırır. Peşəkar treyderlərinhəmişə kapitalı idarə etmək üçün

çox sərt qaydaları olur. Onlartreydinqə ciddi biznes kimiyanaşırlar. Və təmkinli, peşəkarişdən həzz alırlar.

- Sizcə, insanların treydinq və

investisiyalar haqqında ən ciddi

yanlışlığı nədən ibarətdir?

- Yeni başlayanların çoxu eləbilir ki, ticarət aparmaq çox asanbir işdir və bunun üçün puldanbaşqa heç nə lazım deyil. Onlarbaşa düşmürlər ki, uğurlu ticarətvərdişi ciddi, gərgin və uzunmüd-dətli işdən sonra yaranacaq.

Başqa yanlışlıq isə gündaxiliticarətlə bağlıdır. Çoxları bunufaydasız oyuna bənzədir. Qətiyyənbelə deyil. Bunu deyənlər nədəndanışdıqlarını bilmirlər. Mən çoxuğurlu və qazanan gündaxili trey-derlər tanıyıram. Onlar istedadlıvə çox yüksək səviyyəli peşəkar-lardırlar.


Çox maraqlıdır ki, günümüzdə texniki

analiz imkanları xeyli artsa da, qazanan treyder-

lərlə itirən treyderlərin nisbəti dəyişməyib.

8

MÜSAH İ B Ə18 Bennet Makdouell

Ticarət – tez var-

lanmağın yolu deyil,

sənətdir. Siz tədricən

sabit qazanmaq

mərhələsinə çata

bilərsiniz.


İn Forex 07 (29) / iyul, 2012

REK LAM

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

19



İn Forex 07 (29) / iyul, 2012

B İ L , E T20 Tövsiyə

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

1. Ticarətinizi planlaşdırın vəplana uyğun ticarət aparın.

2. İtkilərin həcmindən asılı ol-mayaraq, müsbət əhvalı qoruyubsaxlayın.

3. Evdə və istirahətdə olandabazar haqqında düşünməyin.

4. Stoplar – bir çox treyderlərinuğurunun açarıdır. İtkiləriniziməhdudlaşdırın.

5. Müvəffəqiyyətli treyder uzunmüddət bazarda qalan treyderdir.

6. Uğurlu treyder həmişəbazarın analizinə vaxt ayırır.

7. Uğurlu treyder hər əməliy-yatda gəlirin həcmini qeyd edir.

8. Faktlar əvəzsizdir, fikirlərinisə dəyəri yoxdur. Uğurlu treyderözünü ətraf təsirlərdən izolyasiyaedir.

9. Daim səbrli, təmkinli ol-mağa, qəti və rasional davranışameyl edin.

10. Heç vaxt sadəcə səbriniztükəndiyinə görə bazardan çıx-mayın və heç vaxt gözləməkdənyorulduğunuza görə bazara gir-məyin.

11. Ticarət zamanı stop-lossuləğv etməyin.

12. Bazara tez-tez girib-çıx-mayın.

13. Ciddi əsas olmadanbazardakı vəziyyətinizi dəyiş-məyin. Əməliyyat açmağınız üçünciddi səbəb və ya hazır plan ol-malıdır.

14. Trendin dönüşü barədəaydın siqnal yoxdursa, bazardançıxmayın.

15. Spekulyantı itkilər öyrədir,gəlir yox. Hər bir itkini bazarınprinsiplərinin araşdırılmasına sərfedin.

16. Spekulyantın işində ən çə-tini proqnoz vermək yox, özünüidarə etmək bacarığıdır. Uğurluticarət çətin işdir. Siz – uğur for-mulunda ən vacib elementsiniz.


Treyderlərə aid məsləhətlər kifayət qədər çox yayılıb. Müxtəlif kitablarda, internet saytlarında istədiyiniz qədər belə

məsləhətlərə rast gəlmək olar. Amma onların hərəsi treydinqin ayrıbir tərəfini əks etdirir. Nəticədə, treyderə tam mənzərə aydın olmur.

Bu çatışmazlığı aradan qaldırmaq üçün biz treydinqin müxtəiftərəflərini əhatə edən 100 vacib məsləhəti bir arada toplamışıq.

100

vacib

məsləhət

8



17. Qiymət hərəkətinin əsasfaktoru – insan emosiyalarıdır.Təşviş, qorxu, tamah, qorunma-maq, istək, stress və qeyri-müəyyənlik – budur qısamüddətliqiymət dəyişikliyi faktorları.

18. Yadda saxlayın ki, bir aylıq"ayı" bazarı üç aylıq "buğa"bazarının artımını tamamilə udabilər.

19. Hər alət üçün müəyyən fak-tor seçin. Əsas faktorun dəyişil-məsinə hazır olun.

20. Hər gün hər alət üçün"buğa" və "ayı" faktorlarınınsiyahısını təşkil edin. Əgər sizyalnız "buğa" faktorlarınınsiyahısını tərtib edə bilirsinizsə,"ayı"ların meydana gəlməsiniizləyin. Belə ki, onlar mütləq varvə bazarı çevirə bilərlər. Həmçininəksinə.

21. Heç vaxt uğurlu ticarətinitkiyə çevrilməsinə yol verməyin.Əgər bazar maksimumgəlirinizdən 20% aşağı enibsə,ticarəti dayandırın.

22. Həmişə hər şeyi bilməkmümkün deyil, ona görə dəspekulyant daim təhlükədədir.

23. Uğurlu əməliyyat üçün 4amil lazımdır: bilik, nizam-inti-zamlı hünər, pul və ilk üç amilidüzgün uzlaşdırmaq üçün enerji.

24. Gəlirinizi yarı bölün. Heçvaxt gəlirinizin 50%-dən çoxu iləbazarda risk etməyin.

25. Uğurlu ticarətin açarı –özünü tanıma və stressi hansısəviyyədə keçirdiyini bilməkdir.

26. Qalib və məğlub arasındakıəsl fərq – təbiətdən gələn istedad-dan çox, özünü səhv etməyəöyrətməkdir.

27. Ticarətdə ən böyük səhv –yalnız intuisiyaya ümid etməkdir.Heç vaxt faktları ümidlərə dəyiş-məyin.

28. İtirə biləcəyiniz ən böyükhiss özünəinamdır.

29. Mark Tveni xatırlayın: “İn-sanların cəmi 10%-i düşünür. 10%düşünür ki,düşünür. Qalan80% isə düşün-məyə başla-maqdansa,ölməyəhazırdır”.

30. Trey-dinqdə uğurqazanan ağlınagəldiyi kimihərəkət etmir.O, özünü ikiazadlıqarasında seçimetməyəöyrədib:istədiyi kimihərəkət etməkazadlığı vəlazım olanı eləmək bacarığı.

31. Bir halda ki, kiçikbazarlarda həmişə xoşagəlməzsürprizlər ola bilər, hərəkətdə olanböyük bazarlardan fərqli olaraq,onlara az kapital yerləşdirməklazımdır.

32. Bir ticarət pozisiyasınınriski 10%-i aşmamalıdır, bütünaçıq pozisiyaların riski isə ticarətkapitalının 25%-indən çox olma-

malıdır. Hər gün riski izləyin;gəliri əlavə edin, açıq pozisiyalar-dan itkiləri çıxın və nəticəniticarət kapitalınızla müqayisəedin.

33. Danışmaq gümüşdürsə, sus-maq qızıldır. Əsl bazar ustularıboş-boş danışmaqla məşğul ol-murlar.

34. Treyderlərin tipik səhvləribelə qruplara bölünür: a) ciddiəsas olmadan ticarət; b) faktlardançox intuisiyaya əsaslanan ticarət;c) kapitalı nəzərə almadan ticarət.

35. Fikirlərinizi təsdiqləməküçün qrafiklərdən istifadə edin.Giriş və çıxış vaxtlarını izləyin.

36. Qarşınıza böyük məqsədlərqoyun. Çox az adam var ki,həqiqətən qarşısına böyükməqsədlər qoyur. İnsan günərzində nəyin haqqında fikir-ləşirsə, elə də olur.


8 8

B İ L , E T Tövsiyə 21



37. Siz itirmisiniz? Tez bir za-manda bunu unudun. Əgər sizgəlir qazanmısınızsa, onunhaqqında daha tez unudun. Mən-liyinizin və tamahın düşüncəniziüstələməsinə yol verməyin.

38. Həmişə yadda saxlayın ki,bazar havaya bənzəyir. Bir neçəgünlük hava proqnozu etibarlıdeyil.

39. Əvvəlki gündə heç nəyidəyişmək olmaz. Bir qapıbağlananda digəri açılır. Açılanqapıda demək olar ki, həmişəyaxşı imkan olur.

40. İstəklərinizi bazarınhərəkəti ilə uyğunlaşdırın.

41. Bazar reallığı əks etdirir,çünki bütün gücü nəzərə alır. Nəqədər ki, treyder bunu başa düşür,təhlükəsiz vəziyyətdədir. Treyderbu həqiqəti inkar edəndə uduzur.

42. Heç vaxt özünüzü nəyəsə100% əmin olacağınıza inandır-mayın.

43. Hamıya məlum fundamen-

tal xəbərlər – lazımsız xəbərlərdir.

44. Əsas trendlər asanlıqlaqırılmır - bazar 3 gündən çoxonun əksinə getməlidir.

45. Daim və hər gün bu infor-masiyaları toplayın: a)əsasqüvvələr; b) açıq pozisiyanınhesablanmış riski; c) ticarətdəkikapitalın faizi; d) potensial gəlir;e) potensial itki; f) lazımi marja;g) gəlir/itki göstəricisi; h)

əminlik səviyyəsi.

46. Əgər bazar sizin güz-lədiyinizi etmirsə və gözləməkdənyorulmusunuzsa – yaxşısı get-məkdir.

47. Böyük məbləğlərlə ticarətaparan zaman sakit və soyuqqanlıdüşüncəyə sadiq qalın.

48. Volatil bazarlarda stoplarıböyük yerləşdirin və bazara genişyer verin ki, hədəfə çatmayanaqədər tez əməliyyatdan çıxma-yasınız.

49. Əmin olun ki, bazar sizdəngüclüdür. Heç vaxt bazarlamübarizə aparmağa çalışmayın.

50. Emosiyalarınızı və hiss-lərinizi yerindən oynadacaq

iri əməliyyatlardan qorunun.

51. Bazara qarşı aqressiv ol-mayın. Ona hörmətlə yanaşın vəaktivlərinizin rahat, kəskinsıçrayışlar olmadan artımına şəraityaradın.

52. Yadda saxlayın: kapitalınsaxlanılması artırılmasından dahavacibdir.

53. İşlədiyiniz bazarın hərəkə-tini müəyyən edən əsas amillərianlamaq üçün inadla çalışın. Nəqədər inadla işləyirsinizsə, bir oqədər uğurlu ticarət aparırsınız.

54. Bilin ki, ayda bir neçəuğurlu əməliyyat və vaxtında on-lardan yaxşı gəlirlə çıxmaq tez-tezticarət aparmaqdan yaxşıdır.

55. Bir dəqiqəlik və ya bir gün-lük qiymət sıçrayışının bazarın is-tiqaməti ilə bağlı yanaşmanızatəsir etməsinə imkan verməyin.


İşlədiyiniz bazarın hərəkətini

müəyyən edən əsas amilləri anlamaq üçün

inadla çalışın. Nə qədər inadla işləyirsinizsə,

bir o qədər uğurlu ticarət aparırsınız.

8 8




56. Heç vaxt itkili əməliyyat-lara əlavə etməyin.

57. Nə qədər itirə biləcəyinizhaqda düşünün. Əməliyyata başla-mamışdan gəlir/itki nisbətinihesablayın. Çalışın ki, potensialuduş mümkün itkini ən azı 3 dəfəüstələsin.

58. Əgər sizin yaxşıpozisiyalarınız varsa, onların pisəçevrilməsini gözləməyin.

59. Bazarın yalnız bir tərəfi var– bu, nə “buğa”, nə dəki, “ayı”dır; bu –düzgün tərəfdir.

60. Heç vaxtistənilmədən başqatreyderlərə məsləhətverməyin.

61. Heç vaxtqələbələrinizlə öyün-məyin.

62. Böyük pullarböyük hərəkətlərdəqazanılır. Unutmayın!

63. Çox nadir hallarda həmhaqlı, həm də səbrli adamlara rastgəlinir. Öz fikirlərini müdafiəetmək üçün cəsarət, başa düşməkvə gözləmək üçün səbr lazımdır.

64. Sıx bazarda qiymətinnövbəti hərəkətinin yuxarı, yoxsaaşağı olacağını gözləməyin mə-nası yoxdur.

65. “Buğa” bazarına hər gün“yemək lazımdır”, “ayı” bazarınaisə həftədə bir dəfə də kifayətdir.

66. Kənarda qalmaq dapozisiyadır.

67. Federal Ehtiyatlar Sisteminiyaddan çıxatmayın.

68. Heç vaxt birinci artımda al-mayın, birinci enişdə də satmayın.

69. Ticarət apararkən göylərdənkömək gözləməyin.

70. Bazarın minimum və mak-simumlarını müəyyən etməyətələsməyin. İmkan verin, bazarözü bunu desin.

71. Əgər bazar yeddi gün bir is-

tiqamətdə hərəkət edirsə, yeddigün də korreksiyanı izləyin.

72. Analitiklərin fikirlərinihərəkət etmək üçün əsas kimiqəbul etməyin.

73. Əgər sən kim olduğunubilmirsənsə, bazar bunu aydın-laşdırmaq üçün bahalı yerdir.

74. Heş vaxt məsləhət vermə -ağıllıya bu, lazım deyil, ağılsız isəonsuz da başa düşməyəcək.

75. Uzunmüddətli ticarət strate-giyasının hazırlanması bir çox in-vestorları kütləvi instinktdənuzaqlaşdırır. Kütlə heç vaxt heç

nəyi yaxşı bilmir.

76. Özünüzü hər hansı bir proq-nozdan qoruyun.

77. İnsan təbiətinə əsaslananpul dünyasında heç kim gələcəkdənəyin baş verəcəyini bilmir.Özünüz üçün bu sözü xüsusi qeydedin: “heç kim”. Ona görə də,uğurlu treyder ehtimallara əsasənheç nə etmir, ancaq baş verənlərəreaksiya verir.

78. Gözlənilməz vəziyyətləriçıxmaqla, gəlirinizi tez bir za-

manda götürməyəvərdiş edin.

79. Bazarın hərəkə-tinin sizsiz davam et-məsinə heyfsilənməyin.Bunun çox çək-məyəcəyinə həmişəşans var. Bazardan hərdəfə gəlirlə çıxanda bu,sizi sakitləşdirəcək. Əkshalda itkiləriniz olacaq.

80. Həyat heç vaxtbir xətt boyunca hərəkət

etmir. Hər bir yetkin şəxs bunubilir. Amma qrafiklərin hipnozualtında çox asanlıqla bunu unudu-ruq. Ayıq olun!

81. Optimizm- hər şeyin yaxşıolacağına ümid etməkdir, əminlikisə ən çətin vəziyyətdən necə çı-xacağını bilməkdir. Əgər siz yal-nız optimistsinizsə, başlamağınadəyməz.

82. Daim açdığınız pozisiyalarıyenidən gözdən keçirin. Öz-özünəeyni sualı təkrar verin: Əgər bugün qərar verməli olsa idim,əməliyyat açardımmı? Qiymətqeyd etdiyim istiqamətdə hərəkətedirmi?


8 8

B İ L , E T Tövsiyə 23



83. Əsas qaydada deyilir ki,yaxşı trend xətti adətən 3 maksi-mum və ya minimumdan keçir.Xətt nə qədər çox nöqtəni əhatəedirsə, trend bir o qədər yaxşıdır.

84. Trendin istiqamətinimüəyyən etməyin ən sadə yoluəvvəlki maksimum və minimum-ları analiz etməkdir. Artan maksi-mum və minimumlar artımtrendindən, enən maksimum vəminimumlar isə eniş trendindənxəbər verir.

85. Baxmayaraq ki, “gap”lərhəmişə dolmur, bir çox hallarda“gap”lar bağlanırlar.

86. Artımdan sonrakı sakitbazarda almayın, belə ki, xırdaəməliyyatlar əslində “ayı”bazarından xəbər verir. Eyniləəksinə.

87. Fikrinizdən vaz keçməyibacarın.

88. Əgər hər şey çox ay-dındırsa, bu, düzgün deyil. Nəsəayrı cür gedə bilər.

89. Əgər bazar bu gün aşağıdabağlanır və sabah yuxarıdaaçılırsa, satış əməliyyatı ver-məyin.

90. Bazar həftəlik və ya aylıqmaksimumdan yuxarı qalxırsa, bu,alış siqnalıdır. Həftəlik və ya aylıqminimumdan aşağı düşürsə, bu,satış siqnalıdır.

91. Çalışın, hamı tərəfindənqəbul edilmiş standartların əksinəticarət aparın. Məsələn, əgər trey-derlər bazarın artımındanəmindirlərsə, amma artım baş ver-

mirsə, çox vaxt bu, satış üçünyaxşı siqnaldır.

92. Əgər bazar günbəgün xırda-xırda aşağı düşürsə, bu, qarşıdangələn artım trendinə spesifik siq-nal ola bilər. Həmçinin, əksi dədoğrudur.

93. Hər bir batan gəminin

xəritəsi olub. Hər bir itkiliəməliyyatın da qrafiki olub.

Ticarət zamanı planı dəyiş-məyin. Əsas istiqaməti müəyyən-ləşdirin və gündəlik artım-enişlərin planınızı pozmasına yolverməyin.

94. “Bazarda uğur və məğlu-biyyət arasındakı fərq – kiminsəqaydanı bilib ona riayət etməsi,başqasının isə fala baxmasıdır. Falaçmayın!

95. Əgər siz uğura nail olmaqvə pul qazanmaq istəyirsinizsə,hədəfiniz bacardığınız qədər çoxöyrənmək olmalıdır; daim mütaliəedin və düşünməyin ki, artıq hərşeyi bilirsiniz.

96. “Buğa” bazarının sonuncu

mərhələsi - ən yüksək nöqtədəsürətlənməsidir. Bu fazada bazarsizi inandırmağa çalışır ki, onunpotensialını qiymətlən-dirməmisiniz. Aldanmayın.

97. Piramida qurmağa davamedərkən düşünün ki, gəlirinizhansı ölçüdə korreksiyaya davamgətirə biləcək.

98. Eyni təcrübə daim təkrar-lanır. Belə ki, iqtisadiyyatda da,tarixdə də insan təbiəti dəyiş-məzdir. Başqa sözlə insan həmişəöz təbiətinin əsiridir.

99. Versiya irəli sürün və sonraözünüzə sual verin ki, bu ver-siyanızı yoxlamaq üçün nə qədərpul ödəməyə hazırsıznız. Dahaartığını ödəməyin.

100. Gəlir - qazanclı əməliyyat-ların cəmi demək deyil. Gəlir -qazanclı və itkili əməliyyatlar sil-siləsindən sonra yerdə qalanhissədir. Ona görə də, bir əməliy-yata çox bağlanmayın.


8



İn Forex 07 (29) / iyul, 2012

S İ S T EM Strategiya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

25

EBB-1 strategiyası eur/usd cütlüyü üçün nəzərdə

tutulub. Gəlirli strategiyadır, bu ilin may ayında

Forex bazarı üçün yaradılmış müəllif strate-

giyalarının müsabiqəsində qalib gəlmişdi.

Strategiyanı tətbiq etmək üçün əvvəlcə qrafikə bu

indikatorları əlavə edirik:

1) Envelopes (period– 288; şift (sürüşmə) – 1; MA

metodu - exponential; close; deviation (sapma) – 0,15)


Bir cüt zolaq

Şəkil 1

EBB-1 strategiyası

Stop işə

düşüb

8



2) Bollinger Bands (24, 0, 2,

close).

Bazara giriş qaydaları:

Satmaq üçün:

1) Şam Envelopes indikatoru-

nun qırmızı xəttini kəsməli və

onun altında bağlanmalıdır;

2) Stop-loss “Envelopes”in göy

xəttində qoyulur;

3) Gəlir +40 punkta çatanda

“stop” itkisiz zonaya çəkilir;

4) Əməliyyat ancaq stop-lossla

bağlanır (teyk-profit qoymuruq).

Stop-loss Bollinger Bands indika-

toru ilə sürüşdürülür. Yəni zolağın

yuxarı xətti boynca orderin yerini

dəyişirik.

Almaq üçün:

1) Şam Envelopes indikatoru-

nun göy xəttini kəsməli və onun

üstündə bağlanmalıdır;

2) Stop-loss “Envelopes”in qır-

mızı xəttində qoyulur;

3) Gəlir +40 punkta çatanda

stop itkisiz zonaya çəkilir;

4) Əməliyyat ancaq stop-lossla

bağlanır (teyk-profit qoymuruq).

Stop-loss Bollinger Bands indika-

toru ilə sürüşdürülür. Yəni zolağın

aşağı xətti boynca orderin yerini

dəyişirik.

Əlavə qaydalar:

- Stop-loss 50 punktdan çox ol-

malı deyil;

- Bir əməliyyatda kapitalnı 5%-

dən çoxu ilə risk etmək olmaz;

- Bir əməliyyat bağlanmamış

ikincisini açmırıq.

Sınaqlar zamanı strategiya

bir il ərzində (2011-ci ilin

mayından 2012-ci ilin mayına

qədər) 2366 punkt gəlir verib.


Şəkil 2

Stop işə

düşüb

8

S İ S T EM26 Strategiya


İn Forex 07 (29) / iyul, 2012

B İ L , E T M Ə Təcrübə

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

27

Brayan Dolan

Son vaxtlar valyuta

bazarında ticarət çox

sadələşib. Amma bu

bazarın tələlərini də yaddan

çıxartmaq olmaz. Valyutalarla

onlayn ticarət getdikcə daha çox

vüsət alır. Dünyanın yüz minlərlə

treyderi foreksdə ticarət aparır-

lar.

Onlardan bəziləri digərbazarlarda özlərini sınamıştəcrübəli spekulyantlar, digərləriisə maliyyə bazarlarında hələ təzə

və təcrübəsiz olanlardırlar. Foreksbazarının cəlbediciliyi anlaşı-landır: 24 saat davam edən ticarət,yüksək likvidlik, yaxşı kreditçiyni, aktiv ticarət cütlükləri...Amma bu bazarda işləməyin asanolması o anlama gəlmir ki,Foreksdə uğur qazanmaq asandır.

Əslində valyuta bazarı da digərmaliyyə bazarı kimi eyni uğur vəuğursuzluq ehtimalını daşıyır.Bundan başqa, foreksə məxsus birneçə son dərəcə təhlükəli tələlərvar. Brokerin nöqteyi-nəzərdənonların bəzilərinə toxunmaqistərdik ki, öyrənib qorunabiləsiniz.

Şişirtmə

Bu, üç formada özünü büruzəverir: ya tez-tez bazara girmək, yahəddindən artıq çox əməliyyataçmaq, ya da daim açıq pozisiyasaxlamaq. Eyni vaxtda çoxlupozisiya ilə ticarət böyük stratejisəhvlərə yol aça bilər. Bundansavayı, belə bir taktikanın maliyyəriski şübhəsizdir. Belə bir taktikahəmişə balansın artırılmasınaehtiyac duyur və əgər bazar sizinəksinizə hərəkət edirsə, asanlıqlastop-out ala bilərsiniz. Bu haldasizin məğlubiyyətiniz bazarhərəkətinin perspektivlərilə bağlısəhv qərardan çox, marjanı nəzərəalmadan həddindən artıqəməliyyat açmağın nəticəsi ola-caq.

Təsəvvür edək ki, siz lo-toreyada inanılmaz bir uduşqazanmısınız və istədiyiniz saydapozisiyanı açıq saxlaya bilərsiniz.Bu, heç şübhəsiz, sizi yuxarıdaqeyd etdiyimiz strateji səhvəgətirib çıxaracaq. Eyni vaxtda birneçə pozisiyanı saxlamaq xeylisayda valyuta cütlüklərində,


Sadə və ağrılısəhvlər

Forexdə işləmək asandır,

amma səhv etmək daha asandır

8



krosslarda vəziyyəti analiz etməkanlamına gəlir və onların hər biriüçün strategiyanız olmalıdır. Əgərsizin universal sisteminiz yox-dursa, onda bu, mümkün deyil.

Bu halda sizin ticarətinizi sis-temsiz “dart” atışına bənzətməkolar: siz pozisiyaları o ümidləaçırsınız ki, onlardan bəzilərigəlirli olacaq və strateji analizdənçox, ümidə güvənirsiniz. Bu,həmçinin, daha bir stratejisəhvdir – itkili əməliyyatda itkiniqəbul etməmək istəyidir.

Analiz üçün bir neçə cütlükseçmək və sonra ən böyük poten-siala malik olanının üzərindədayanmaq daha yaxşıdır. Yalnıztəcrübəli treyderlər eyni vaxtdabir neçə potensial valyutacütlüyünü müəyyən edə bilirlər.

Daha bir yayılmış səhv bazardahəmişə açıq pozisiyaya malik ol-maqdır. Nəzəri baxımdan bu, odeməkdir ki, bazarda həmişəticarət aparmaq üçün şərait var vəsiz bunu dəqiq bilirsiniz. Əslindəbu, o deməkdir ki, siz daim riskedirsiniz. Amma təcrübəli treyder-

lərin əsas prinsipi - əsaslandırıl-mamış və lazımsız risklərdən qaç-maqdır. Uğurun həlledici faktorubazar imkanlarını müəyyən etməkvə onları reallaşdırmaq üçün mak-simum risklərdən qoruyan yaxşıticarət strategiyasından istifadə et-məkdir. Əgər siz daimbazardasınızsa, bu, o deməkdir ki,sizin yaxşı ticarət setaplarınızyoxdur.

Kredit çiyinindən

sui-istifadə

“Kredit çiyinindən sui-istifadə”dedikdə marjanızla müqayisədəhəddindən artıq böyük əməliyyatısaxlamağı nəzərdə tuturam. Sizmarjanın tələbinə görə maksimummümkün əməliyyat açanda qiymətəksinizə getdiyi təqdirdə manevrüçün yer qalmır. Sizin əksinizə birneçə punktluq hərəkət kifayətdirki, pozisiyanız “stop out”labağlansın. Bu səhvdən qaçmaq

üçün ilk addım - əməliyyatınızıaçıq saxlamaq üçün brokerin mar-jaya olan tələbini dəqiqbilməyinizdir.

İkinci addım ondan ibarətdir ki,pozisiyanın həcmini təyin edərkənvəziyyətə real baxmalısınız. Əl-bəttə, depozitin yetəcəyi qədərpozisiya açmaq olduqca maraqlı

olardı, amma kim dediki, treydinq maraqlı olmalıdır?Əgər brokerlər sizə 1:100 və yadaha yuxarı kredit çiyini təklifedirlərsə, bu, o demək deyil ki sizondan istifadə etməlisiniz. Yaddasaxlayın: kredit çiyni ticarətstrategiyanızı həyata keçirməküçün sadəcə bir alətdir.

İlk olaraq siz müəyyən-ləşdirməlisiniz ki, valyutalarlamarjinal ticarət zamanı hansı ka-pitalı risk etməyə hazırsınız.Riskli kapital onun itirilməsi za-manı həyat standartlarınıza təsiretməyəcək bir puldur. Kapitalımüəyyən etdikdən sonra sizbilməlisiniz ki, pozisiyanızınmaksimum həcmi nə qədər ola-caq. Yadda saxlayın ki, hər val-yuta cütlüyü üçün marjinal xərclərmüxtəlifdir.

Növbəti mərhələ - vəziyyətireal qiymətləndirməkdir.Bazardakı vəziyyəti analiz et-dikdən və pozisiya açacağınıznöqtəni müəyyənləşdirəndənsonra bir əməliyyata depozitinizinhansı hissəsi ilə risk edə


Analiz üçün bir neçə cütlük

seçmək və sonra ən böyük potensiala

malik olanının üzərində dayanmaq

daha yaxşıdır.

8 8

B İ L , E T M Ə28 Təcrübə



biləcəyinizə qərar verməlisiniz(bir əməliyyatda nə qədərqazanacağınıza yox!).

İtkilərin azaldılması – ticarətdəçox vacib elementdir, ona görə də,həmişə əməliyyatları mümkün it-kilərdən analiz etməyə başlayın.Bir əməliyyatda risk edəcəyinizməbləği müəyyənləşdirəndənsonra pozisiyanın həcminihesablayın. Müəyyən vaxtdansonra treydinqə nizam-intizamlıyanaşmanı və riski düzgün idarəetməyi öyrənəcəksiniz.

“Stop”ları inkar etmək

“Stop”suz pozisiya açmaq həttaən yaxşı bazar vəziyyətində belə

fəlakətə aparan yoldur. Belə biryanaşma adətən bu cür fikrəbərabərdir: “Mən bilirəm ki,haqlıyam, amma bilmirəm nəvaxt”. Problem ondadır ki, bu “nəvaxt” çatana qədər kifayət qədərvaxt keçəcək və balansınız yoxolacaq. Bir çox yeni başlayantreyderlər də sadəlövhcəsinəinanırlar ki, əgər onlar “stop-loss”

qoymayıblarsa, pozisiyalarıbağlanmayacaq. Bu minvalla, əgər“stop loss”dan istifadə et-mirsinizsə, onun yerinə “stopout”a məruz qalacaqsınız.

“Stop-loss”u bazar ona yaxın-laşdıqca hərəkət etdirmək də pisvərdişdir və “stop loss”un olma-masına bərabər tutulur. Əgər sizanaliz aparıb ticarət strategiyasıhazırlamısınızsa, əməliyyatı saxla-mağın əhəmiyyətsiz olduğunuhesab etdiyiniz səviyyənimüəyyənlişdirib, “stop-loss”uorada yerləşdirməlisiniz. Əgər“stop-loss”u dəyişirsinizsə, ondabu, çox vaxt emosional reak-siyanın əlamətidir. Bu zaman cüzibir itkini qəbul etmək qorxusu

özünü qorumaqhissi ilə əvə-zlənir.Emosiyalarsizə hakimolanda “stop-loss”u dəy-işmək siziçıxılmazvəziyyətə salır– itki artır, onuqəbul etməməkistəyi dəhəmçinin. Yal-nız bir çıxışyolu qalır –stop out.

Əməliyyatıaçmamışdan

əvvəl onun analizinə çox enerji vəvaxt sərf etmək daha yaxşıdır,nəinki qarışıq ehtimallara əsasla-naraq, əməliyyat zamanı qərarvermək.

Xəbərlərə əsasən ticarət

“İqtisadi xəbərlərlə ticarət”dedikdə onu nəzərdə tuturuq ki,

vacib xəbərlər zamanı pozisiyanıaçıq saxlamaqla yanaşı, xəbər-lərdən sonra aktivləşəcək orderləryerləşdirmək də məqsədəuyğundeyil. Belə bir məsləhətin səbəbiçox sadədir: bazarın xəbərə reak-siyası eyni vaxtda həm valotil,həm də gözlənilməz ola bilər.Deyək ki, xəbər dollar üçün pozi-tiv oldu, amma dollar bazarınneqativ əhvalı fonunda enişinidavam etdirir. Köhnə bir treyderdeyimi var: bazarın xəbərə reak-siyası xəbərin özündən dahavacibdir.

Təcrübəli treyderlər bilirlər ki,xəbər çıxan zaman ən yaxşıbazardan kənarda qalmaqdır; beləvaxtlarda göstəriciləri, bazar işti-rakçılarının reaksiyasını izləmək,sonra bazara qayıtmaq lazımdır.Bu barədə hərbi terminlərlədüşünün: rəqib hücumabaşlayanda ilk sıralarda olmağıistərdinizmi? Bazarın xəbərətəsirini dərk etdiyiniz an siz ki-fayət qədər əhəmiyyətli məbləğitirə bilərsiniz.

Nəticə

Yuxarıda qeyd olunmuşsəhvlərin çoxu sadə bir fikrəsöykənir: Xoşagəlməz hallarticarət planınızın olmamasındanvə ya sizin ona riayət et-məməyinizdən irəli gəlir. Digərtəhlükə ondan ibarətdir ki, işti-rakçılar lazımsız risklərdən qaç-maq istəmirlər. Foreks bazarıayrıca bir bazardır. Digərbazarlarda istifadə olunan qay-daları foreksə tətbiq etmək olar,amma onun özəlliyini də nəzərəalmaq lazımdır. Bizim məsləhə-timiz: özünüzdə nizam-intizamhissini formalaşdırın və lazımsızrisklərdən qaçın.


8

B İ L , E T M Ə Təcrübə 29


İn Forex 07 (29) / iyul, 2012

REK LAM

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

30


http://inforex.az/forum_new/viewtopic.php?f=1&t=1524&p=104448#p104448


İn Forex 07 (29) / iyul, 2012

TE XANAL İ Z İnterpretasiya

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

31

Analitiklər tez-tez bəyan edirlər ki, “bazar

ifrat alış / ifrat satış səviyyələrinə çatıb”.

Təəssüf ki, treyderlərin çoxu bunun nə

demək olduğunu tam başa düşə bilmirlər. Onlar

aydın şəkildə təsəvvür etmirlər ki, bazar həqiqətən

də ifrat alış / ifrat satış səviyyələrinə çatıbsa, bu, nə

deməkdir və həmin hallarda nə etmək lazımdır.

Tutaq ki, bazar ifrat alış səviyyəsinə çatıb. Biz nəetməliyik? Alış əməliyyatlarını bağlamalıyıq? Bəsbazar ifrat satış həddindədirsə, əksinə, almağa hazır-laşmalıyıqmı? Və haradan bilə bilərik ki, biziməməliyyatın bu ekstremal hallara qurban getməsi təh-lükəsi nə zaman meydana çıxır?

İfrat alış / ifrat satış hallarını başa düşməyin ənyaxşı yolu tələblə təklifin təbiətini öyrənməkdir.Bazarda alıcılarla satıcıların arasındakı balans han-sısa tərəfə pozulursa, bu, qiymət mexanikasının

hərəkətə gəlməsinə səbəb olur. Nəticədə tərəflərdənbiri gec-tez zəifləyir, tükənir, bu isə o biri tərəf üçünəlverişli şərait yaradır.

İfrat alış / ifrat satış hallarını müəyyən etməyin ef-fektiv alətlərindən biri Bollincer Zolaqlarıdır. Şəkil1-də biz görürük ki, «Nvidia» səhmlərinin qrafikihər dəfə 20 periodlu Bollincer Zolağına çatandaqiymət qısamüddətli dönüşlər edir. Bu xarici zolaqlartreyderlərə ifrat alış / ifrat satış zonalarınımüəyyən-

ləşdirməkdəkömək edə bilərlər. Nəticədə onlar qiymətinqısamüddətli dönüşlərinə hazır olacaqlar.

Bir vacib məqamı başa düşmək lazımdır ki, İfratalış / ifrat satış zonaları treyderin işlədiyi zaman for-matı üçün müəyyən olunmalıdır. Şəkil 1-də

gördüyümüz Bollincer Zolağından dönüşlər günlükqrafikdə korreksiya təsiri bağışlayır, amma saatlıqqrafiklərdə işləyənlər üçün əməlli-başlı qiymətdönüşü olublar. Ona görə də, treyder qiymətdalğalanmalarına reaksiya verməzdən əvvəl mütləqişlədiyi zaman formatını dəqiqləşdirməlidir.


İfrat vəziyyətlər

Qiymətin ekstremal alış/satış halına çatdığını necə müəyyənləşdirə bilərik

Onlardan əslində necə faydalanmaq lazımdır?

Şəkil 1

Bazarda alıcılarla satıcıların

arasındakı balans hansısa tərəfə

pozulursa, bu, qiymət mexanikasının

hərəkətə gəlməsinə səbəb olur.

Nəticədə tərəflərdən biri gec-tez

zəifləyir, tükənir, bu isə o biri

tərəf üçün əlverişli şərait yaradır.

8



Əgər əməliyyat bir zaman periodunda plan-laşdırılıb, digər periodda həyata keçirilirsə, o, uğurluəməliyyat olmayacaq.

İfrat alış / ifrat satış zonalarını müəyyən etməküçün nəzərdə tutulan digər klassik alət Stoxastik os-sillyatorudur. Təəssüf ki, treyderlərin çoxu onunverdiyi qiymətli informasiyanı düzgün interpretasiyavə tətbiq edə bilmirlər. Əgər siz Stoxastikin ek-stremal səviyyələrə çatdığını görəndə bazardançıxırsınızsa, bu, tamamilə yanlış qərardır. Çox vaxtgəlirin böyük hissəsi bazarlar erkən ifrat alış / ifratsatış mərhələsində olarkən götürülür. Hərçənd, buzaman risk də böyüyür.

Stoxastiklə işləyərkən ossillyatorun “ikiqat təpə”və ya “ikiqat dib” modellərindən istifadə edin (şəkil

2). Bu zaman siz ifrat alış / ifrat satış nəticəsindəmeydana çıxan dönüşləri daha dəqiq təyin edəbilərsiniz. Ən yaxşı siqnallar o zaman meydana çıxırki, Stoxastik daha aşağı maksimum / daha yuxarıminimum yaradaraq dönür və əks istiqamətdə get-məyə başlayır. Bu vəziyyəti görərkən çəkinmədənsiqnala uyğun şəkildə bazara girmək olar.

Treyderlər mütləq Nisbi Güc İndeksi (RSİ) indika-toru ilə də işləməlidirlər. Bu alətin interpretasiyasıdaha sadədir. Nə qədər ki, ossillyatorun xətti eyni is-tiqamətdə hərəkət edir, həmin istiqamətdə əməliyyatıaçıq saxlamaq lazımdır. RSİ ekstremal səviyyələrəçatırsa, bu, qiymətin eyni istiqamətdə hərəkətdən“yorulması” kimi başa düşülməlidir (şəkil 3). Ammaunutmayın ki, RSİ-ın ekstremal zonalara girməsihələ dönüşdən xəbər verməsi demək deyil. Bu, kor-reksiya da ola bilər.

Bəzən yeganə bir qiymət barı hər şeyi dəyişə bilər.Əksər hallarda bazarlar qiymət diapazonunun or-tasında hərəkət edirlər. Davamlı tenddən sonra budiapazon qəfil böyüyəndə ifrat alış / ifrat satış siqnalıyaranır. Bu, nə deməkdir? Əvvəlcə qiymət barı yeniistiqamətdə böyüyür. Bu, xəbərdarlıq siqnalıdır vəhələ bazara girmək üçün işarə demək deyil. Ammaqrafik bir qiymət səviyyəsindən digərinə keçib,ardınca böyük şam əmələ gətirəndə artıq siqnalıciddi qəbul etmək lazımdır.


Şəkil 2

Şəkil 3

Şəkil 48

TEXANAL İ Z32 İnterpretasiya


İn Forex 07 (29) / iyul, 2012

EMALATXANA Eksperiment

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

33

Qiymətin harada “zirvə” və ya “dib” for-

malaşdıracağını bilmək hər bir treyderin

arzusudur. Amma bu, çox çətin, bəzi hal-

larda isə hətta mümkünsüz bir məsələdir. Qiymətin

harada dönüş edəcəyini təxmini müəyyənləşdirmək

üçün bir neçə informasiya mənbəyindən istifadə

olunur. Belə yanaşma yanlış təsəvvürlərdən qaç-

mağa imkan yaradır. Bu yazıda tanış olacağınız

strategiyada həmin iki mənbə kimi ADX və SAR

indikatorları götürülüb. Bu iki indikatorun kom-

binasiyası bizə “zirvə”yə və “dib”ə maksimum

yaxın zonalarda əməliyyat açmağa imkan yaradır.

ADX indikatoru, yaxud tam adı ilə desək, Orta İs-tiqamətli Hərəkət İndeksi trendi izləmə sistemidir. O,Uelles Uaylder tərəfindən yaradılıb. Bu indikatormüstəqil şəkildə də işlədilə bilər, amma adətən onu+/- DMI indikatoru ilə birləşdirirlər. DMI indikatoruDI+ və DI- xəttlərindən ibarətdir. DI+ xətti DI-xət-tini yuxarıya doğru kəsəndə alış, DI- xətti DI+ xət-tini yuxarıya doğru kəsəndə isə satış siqnalı yaranır.Bu siqnallar təkbaşına tətbiq ediləndə yanlışlar çoxolur, buna görə də onların filtrasiyası üçün ADX in-dikatorundan istifadə edilir.

ADX indikatoru Uaylderin yaratdığı ticarət sis-teminin hissələrindən biri olub. O, bizə xəbər verirki, qiymət öz istiqamətini dəyişməyə hazırdır. Buindikator hazırda bazarda trendin olub-olmadığınıgöstərir. Həmçinin bizə məlumat verir ki, trendhazırda hansı mərhələdədir: təzə başlayıb, yoxsasona yaxınlaşmaq üzrədir. Amma unutmaq olmaz ki,ADX mövcud trendin istiqamətini, həmçinin,gücünü müəyyən eləmir və göstərimir. Qəbul olun-muş qaydaya görə, əgər ADX 20-dən yuxarıdadırsa,demək, bazarda trend var. Demək, əgər biz bu in-dikatorlar sisteminin xəttlərini diqqətlə izləyəriksə,trendin mövcudluğu və istiqaməti haqqında düzgün

indikasiya əldə edə bilərik.

Qrafikdə elə zonalar da var ki, DMI xəttləri bir-biri ilə çox tez-tez kəsişirlər. Bu, bizim balansımızüçün qorxulu zonadır. Məhz bu zonalarda ADXbizim üçün filtr rolunu həyata keçirməlidir. İdealhalda, bazara giriş axtararkən ADX indikatoruhəmişə ancaq yuxarıya istiqamətlənmiş olmalıdır.

Əgər DI+ və DI- xəttləri ekstremal zonalardakəsişirlərsə, bundan sonra ADX xətti də aşağıya

dönürsə, bu, bazarın dönüş edəcəyinə dair ciddi siq-naldır.

Bu prinsipə əsaslanaraq, bazardan çıxışın belə birqaydasını formalaşdırmaq olar:


ADX+SARDönüşləri tutmağa imkan verən kombinasiya

Şəkil 1

8

Çıxış

Giriş



1) DI+ və DI- xəttləri ekstremal zonalarda mo-mentumun zəiflədiyi barədə siqnal verməlidirlər;

2) Onlar həmçinin yuxarıya yönəlmiş ADX in-dikatorunu kəsməlidirlər;

3) Bundan sonra ADX də aşağıya dönərsə,bazardan çıxmaq lazımdır.

Gəlin, bütün bunları şəkil 1-də gördüyümüzvəziyyətə tətbiq edək. Bazara giriş imkanı “A”nöqtəsində yaranıb. Çünki orada ADX özününyuxarıya doğru hərəkətinə başlayıb. DMI+ öz ek-stremal səviyyəsinə çatandan, ADX isə aşağıyadönəndən sonra əməliyyatdan çıxmaq məqamıyetişib. Bu siqnal özlüyündə kifayət qədər etibarlıolsa da, daha bir təsdiq işarəsi mövcuddur: adətənADX indikatorunun aşağıya dönüşü DI+/DI-kəsişməsindən daha tez baş verir.

Setapları daha da yaxşılaşdırmaq üçün sisteməParabolik SAR indikatoru əlavə olunub. O, bizibazara giriş üçün daha keyfiyyətli siqnallarla təminedəcək. Bu indikatoru da həmçinin Uelles Uayldertrend olan bazarlarda tətbiq etmək məqsədiləyaradıb. Uaylder məsləhət görürdü ki, əvvəlcəbazarda trend təyin olunmalı, ondan sonra həmintrendin istiqamətində ticarət aparmaq üçün ParabolikSAR indikatorundan istifadə edilməlidir. Bu indika-tordan çox vaxt stop-loss qoymaq üçün istifadə olu-nur.

Ənənəvi tətbiq üsulu belədir: əgər hazırda bazardaartım trendi varsa, SAR indikatorunun nöqtələriqiymətin altına keçəndə almaq lazımdır. Həminnöqtələr isə bizim “stop”umuz üçün səviyyəmiz ola-caq. Eniş trendi zamanı isə bunun əksini edirik. YəniSAR qiymətin üzərində nöqtələr çəkməyəbaşlayanda satırıq, “stop”umuzu isə indika-torun nöqtələrinin üstündə yerləşdiririk.

Trend gücləndikcə SAR indikatoru nöqtələridaha tez-tez çəkir. Sonda nöqtələr qiymətsəviyyələrilə üst-üstə düşməyə başlayırlar. Buhal “stop səviyyəsinin aktivləşməsi” adlanır vəəməliyyatdan çıxışa siqnal verir.

SAR trend bazarında yaxşı işləsə də, aşkartrendin olmadığı bazarlarda elə də effekt ver-mir. Nöqtələr yuxarı-aşağı yerini dəyişərək,

treyderi çaşdırır. Şəkil 2-də bu indikatordan isti-fadəyə misal göstərilib. Qrafikə baxarkən nəzərəalmaq lazımdır ki, nöqtələrlə qiymətin arasındaməsafə nə qədər çoxdursa, trend də o qədər güc-lüdür.

İndi isə gəlin, bu iki indikatoru bir ticarət sistemihalında birləşdirək. Biz gördük ki, Parabolik SARindikatoru trendli bazarlarda əla işləyir və key-fiyyətli siqnallar verir. Trendin sonu yaxınlaşanda isəqiymətlə indikatorun nöqtələri arasındakı məsafəazalır. Bizə də elə bu lazımdır! Yəni, Parabolik SARindikatorunun nöqtələri qiymətə yaxınlaşanda vəeyni zamanda ADX indikatoru dönüşdən xəbərverəndə əməliyyat açmaq üçün imkan yaranır. Şəkil 3-də buna misal göstərilib. SAR indikatorununnöqtələri qiymətin o biri tərəfinə keçəndə isəəməliyyat bağlanır.


Şəkil 2

Şəkil 38

Trendin gücünün

azaldığı zona

Alış zonası

EMALATXANA34 Eksperiment


İn Forex 07 (29) / iyul, 2012

PARAL ELLƏR Treydinq fəlsəfəsi

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

35

Derill Quppi

iddia edir ki, Çin məsəlləri

maliyyə bazarlarında

çox faydalı ola bilər

Ticarət strategiyası optimalticarət taktikalarını seçməyəkömək edir. Bir çox treyderlər

“kəsilmələrlə ticarət” və ya “trendüzrə ticarət” barədə dəqiqməlumatlar əldə etdikdən sonrastrategiyaların mahiyyəti barədədüşünmürlər. Amma strategiyaçox güclü silahdır və bazardakıvəziyyətlə imkanlarımız arasındaəlaqə yaratmaqda,

həmçinin, bazardakı qlobalhərəkəti, ticarət iştirakçılarını başadüşməkdə əvəzsizdir.

Strategiyalar bazarı dərketmə fəlsəfəsini bizə izahedir. Corc Soros bazarı vəimkanlarını anlamaq üçünKarl Popperin fəlsəfəsindənistifadə edirdi. Bəzi treyder-lər “Müharibə sənəti” kimiəsərlərdə hərbi strategiya iləbağlı mətnləri tədqiq edirlərki, öz qaydalarını işləyibhazırlasınlar. Onlara görə,ticarət prosesi döyüşü xatır-ladır – ya qalib, ya daməğlub olursan. Bu cürdüşüncə tərzi treydinqləbağlı kitablarda hərbimetaforaların meydanagəlməsinə səbəb olub.

Maliyyə bazarları müxtəlif qali-biyyət və ya məğlubiyyət konsep-siyaları ilə zəngin kompleks birməfhumdur. Hətta fyuçers və yaderivativlər kimi bazarlarda klas-sik ticarət aparırıqsa,

bizimmürəkkəb strateji fikir yürütməyəmeydanımız qalır. Stratejidüşüncənin inkişafı sahəsində ənməşhur kitablardan biri Çindəçoxdan klasikaya çevrilib. Onunadı “36 strategiya”dır. Baxma-yaraq ki, bu kitabdan biznesintəşkilinin əsaslarını dərk etməküçün istifadə edirlər, o, həmçininmaliyyə bazarlarının qa-nunauyğunluqlarını anlamaqistəyənlərə də güclü silahdır.

İnformasiyanın çox, zamanın azolduğu bir dünyada əhəmiyyətsizhesab etdiyimiz bir sıra aspektləritez-tez qəbul etmək istəmirik. Eləgörünə bilər ki, maliyyəbazarlarında uğura aparan yol cəldfizioloji reaksiyalardan asılıdır,amma bu, belə deyil.


Elə görünə bilər ki, maliyyə

bazarlarında uğura aparan yol

cəld fizioloji reaksiyalardan asılıdır,

amma bu, belə deyil.

Otluqdakı ilan

8



“36 strategiya” prinsiplərinintətbiqi treyderə bir əməliyyatçərçivəsində xırda toqquşmalarlaayağa qalxmağa və bütün döyüşxəritəsinə yuxarıdan baxmağaimkan verir.

Orijinalda 36 strategiya hərəsi 3kateqoriyadan ibarət 3 qrupabölünüb. Hər kateqoriya 6 strate-giyadan ibarətdir. İlk 18 strategiyasiz üstünlüyə malik olanda tətbiqolunur. İkinci 18 strategiya sizinrəqibləriniz üstünlüyə malikolanda tətbiq edilir. Bəzi strate-giyaların adları ekzotik səslənir,bəziləri isə lap gündəlik leksiko-mun bir hissəsi olub. Məsələn,“Gözəl tələ”.

Biz strategiya 13-dən başlaya-cağıq. O, ekzotik çinsayağı adamalikdir: “Otu titrətmək ilanıqorxudur”, daha sonra məşhur“Gözəl tələ” strategiyasınabaxarıq. Hətta onu bilənlərinçoxusu belə, belə başa düşmürlər.

Strategiya 13

“Otu titrətmək ilanı qorxudur”

Adətən bazarlarda işləyəndərəqiblərimizi ürəkləndirmək lazımdeyil, amma elə anlar var ki, on-ların harada gizləndiyinibilməliliyik.

“Otu titrətmək ilanı qorxudur”strategiyası dəstək və müqavimətsəviyyələrinin nə olduğunu dahayaxşı başa düşməyə kömək edir.Hər bir açıq əməliyyatda treyderinzəifliyini yoxlamaq olar. Rəqibinzəif nöqtələrini axtarıb tapmaq vəhərbi vəziyyətini yoxlamaqrəqibin niyyətini üzə çıxarmaqüçün yaxşı metoddur. Qiymətdəstək xəttinə enəndə biz onunyuxarı qalxmasını gözləyirik.

Qiymət müqavimət səviyyəsinəçatanda onun düşməyini göz-ləyirik. Hər bir trend, hər birmüqavimət və dəstək səviyyəsiotluqdur, gizlənməkdə ilanakömək edir. Əgər ilan buotluqlarda gizlənibsə, bazar trendxəttini və ya dəstək səviyyəsinikəsəndə özünü büruzə verir.

Bəzən digərlərinin otluqla necəgetdiyini sadəcə izləmək belə, ki-fayətdir. Elə vəziyyətlər var ki, bizözümüz səs-küy yaratmaqla ilanınöz-özünü büruzə verməsinəçalışırıq. Belə vəziyyətlər,məsələn, “bayraq” kimi pattern-lərin istifadəsi ilə bağlıdır. Pat-ternin formalaşdırılması zamanıqiymətin kəsilmədən sonra tez birzamanda hərəkətini və yenihədəflərə çatmasını gözləyirik.Statistikaya görə, uğurlu “bayraq”zamanı hədəf 3-5 günə dəf olunur.

“Bayraq” patterni bir neçə ele-mentdən ibarətdir. Onlardan birin-

cisi – “bayrağ”ın “ağacı”,qiymətin 1-5 gün ərzində sürətləyuxarıya doğru hərəkətidir. Bun-dan sonra qiymətin “bayrağ”ınözünü formalaşdıran aşağıyadoğru hərəkəti gəlir. Bu, 4 gündən10 günə kimi davam edir.Bayrağın yuxarı tiyəsi - aşağıyaistiqamətlənmiş trend xəttidir.Qiymət bu xətti yuxarıya kəsəndə,böyük ehtimal var ki, kəskin artımolacaq və qiymət bayrağın “ağacı”boyda bir hədəfə çatacaq. Bizbayrağın yuxarı sərhədinin qiymə-tini hesablayırıq. Məqsədimizbayrağın yuxarı sərhədini əks et-dirən trend xəttindən aşağıqiymətə almaqdır. Biz kəsilməniproqnozlaşdırmaqla pozisiya təyinedirik. Amma trend həqiqətənmigüclüdür? Yoxsa konsolidasiyaonun zəifliyinə işarə edir?

Adətən, biz alış əməliyyatı ver-məmişdən əvvəl qiymətin müqa-vimət səviyyəsini keçməsinigözləməli oluruq.


8 8

PARAL ELLƏR36 Treydinq fəlsəfəsi



Digərləri isə ilanın ola biləcəyiotu qurdalayırlar. Otu qurdalamaqistəyəndə bizə iki hissədən ibarətstrategiyadan istifadə etmək lazımgəlir.

İlk növbədə “bayrağ”ın yuxarısərhədindən də aşağı qiymətəalırıq. Bu minvalla pozisiya 1-iaçırıq. Sonra otu bir qədər titrət-məyə başlayırıq - trenddən yuxarı-dakı qiymətə əlavə xırda bir orderveririk. Bu, qiymət hərəkətiniizləyən digər potensial treyderlərüçün siqnaldır.

Əgər trend zəiflik göstərmirsə,onda digər treyderlər də bu siq-

nala müvafiq aksiyaları alacaqlar.Bizim əlavə “buy” orderimizbazara digər iştirakçıları cəlb et-məklə katalizator rolunu oynayabilər. Əgər pattern düzgünhesablanıbsa, onda qiymətinyuxarı proqnozlaşdırılan hədəfədoğru tez bir zamanda hərəkətinigözləmək olar. Biz bu hərəkətdənqazanırıq, belə ki, əvvəlcə kəsilməqiymətindən daha aşağı qiymətəəsas pozisiyamızı açmışıq.

Əgər kolluqlarda ilan giz-lənibsə, biz bunu trendin zəif-ləməsindən biləcəyik. Əgər bazartrend xəttindən yuxarıda təyin ol-unmuş pozisiyaya reaksiya ver-mədisə, kəsilmə olmadısa, onda

“bayrağ”a görə əməliyyatımızıləğv edirik. İlan özünü büruzəverdi, trend zəifdir. Bu hadisələr,çətin ki, əhəmiyyətli bir hərəkətgöstərsin, ona görə də bizpozisiyalarımızı cüzi itki ilə və yaola bilsin ki, cüzi bir gəlirləbağlaya bilərik.

Strategiya 31:

“Gözəl tələ”

“Gözəl tələ” çox məşhur Çinstrategiyalarından biridir, ammaçoxları bilmir ki, bu strategiyadanüstünlüyə malik olmayanda isti-fadə olunur. O, üstün rəqibindiqqətini yayındırmaq üçündür.Bu strategiyanın primitiv izahınınbiznes və bazarlarda real istifadəolunması ilə heç bir əlaqəsi yox-dur. Bu strategiyanı treyderlərindilinə belə tərcümə etmək olar:“Tamahkar üçün ən iyrənc şey dəəla görünə bilər”. Bazarda çoxpul qazanmaq imkanı . bizdətamah doğurur; tamah ağlımızıbaşımızdan alır, intizamlı hərəkə-timizə mane olur və ağılsızlığageniş yer verir. Bu reaksiya “gözəltələ”nin nəticəsidir.

Bu strategiyanın məqsədi rəqibio dərəcədə məftun etməkdir ki,məntiqlə düşünə bilməsin. Ağıllayox, ürəklə qərar versin, düşünmətərzi pozulsun və vəziyyətidüzgün qiymətləndirməsin. Bustrategiyanın bazarda tətbiq olunabiləcəyi vəziyyət bu və ya digəraktivə sevgi ilə bağlıdır. Əgər biz“gözəl tələ”nin istifadə prinsip-lərini başa düşsək, ondan effektivistifadə edə bilərik.

“Gözəl tələ” göstərir ki, adi birvəziyyətin analizi tamahınüzündən səhv ola bilər. Tamahbütün bu qrafikləri cəlbedici edir.Bizə elə gəlir ki, onlar bazarın

digər sektorlarından fərqli olaraq,gəlir əldə etmək üçün daha yaxşıimkan yaradılar. Qaynar nöqtədəhəqiqətən yaxşı imkanlar ola bilər,amma “gözəl tələ”nin özütamahın beynimizi korlamasınayol verəndə işləməyə başlayır.

Qrafik və texniki analizdən isti-fadə edən treyderlər daha tez-tez“gözəl tələ”nin qurbanına çevrilir-lər. Onun qurbanı qiymətin ortaqiymətə qədər qalxacağını və yarəqiblərinin də qiymətinikeçəcəyini güman edərək, bazarsəviyyəsindən də aşağıda alır.Belə aksiyaları tapmaq üçüntexniki analiz bəzən yaxşı imkan-lar verə bilər, amma tamah bizimqərarımıza təsir edəndə, nəticədə“gözəl tələ” yarana bilər. Belə biraxtarış həmişə insanın yoldan çıx-masına səbəb olur.

“Gözəl tələ”lərə gəlirliəməliyyatlarda olduğu kimi, itkiliəməliyyatlarda da rast gəlinə bilər.Ən çox maraq oyadan suallardanbiri: niyə bu qədər çox adam itkiliaksiyaları alır? Çünki emosiyanıntəsirində olanda tez-tez pat-terninizin çatışmazlığını gör-mürsünüz. Bazarda biz aksiyayavuruluruq və onun çatışmazlığınıgörmürük. Sevgi bizim beynimizikütləşdirir və effektiv ticarətaparmağımıza mane olur. Uğurluticarət bazarın gözəlliyini vəimkanlarını qiymətləndirməyi-mizi, amma həmişə məntiqlədüşünməyimizi tələb edir.

“36 Çin strategiyası” çoxdanklasikaya çevrilib, belə ki, insanıntəbiətindən irəli gələn hərəkətlərinqanunauyğunluqlarını nəzərə alır.Bazarlar – insanların hərəkətininstruktura və hadisələrinnəticələrinə daha çox təsir etdiyisahədir.


8

PARAL ELLƏR Treydinq fəlsəfəsi 37


İn Forex 07 (29) / iyul, 2012

METOD38 Texnika

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Bennett McDowell

Treydinqdə pul qazan-

mağın ən əsas və ən

rahat yolu trendi tut-

maqdır. Pul itirməyin yolu isə

trendə əks istiqamətdə bazara

girməkdir. Demək, treydinqin

əsas sualı budur: Trendi tut-

mağa hazırlaşarkən biz öz kapi-

talımızı qorumaq üçün hansı

addımları atmalıyıq?

Bilirik ki, bütün trendlər özbaşlanğıcını bazarın konsoli-dasiyasından götürürlər. Çox vaxtkonsolidasiya treyderə mənfipsixoloji təsir göstərir ki, nəticədəo, trendi vaxtında tuta bilmir.Hesab olunur ki, bazar bütün vax-tının 35 faizi ərzində trenddə olur,demək, qalan 65 faiz ərzindətrendsizdir. Uğurlu treyder olmaqüçün məhz həmin trendləri tut-mağı bacarmaq lazımdır.

Konsolidasiya nədir

Əvvəlcə görək, bazar konsoli-

dasiyası nədir. Hərfi mənada busöz nəyinsə bir arada sıxlaşması,yığılması anlamına gəlir. Konsoli-dasiya vaxtı bazarda alıcılar vəsatıcılar bir arada sıxlaşırlar,yığılırlar. Treyderin nöqteyi-nəzərindən isə konsolidasiya odurki, qiymət dar diapazonda hərəkətedir.

Konsolidasiya niyə yaranır?Bazara az informasiya daxilolduğuna görəmi? Cavab belədir:Bəli! Elə trend də eyni səbəbdənyaranır: bazara yeni informasiyadaxil olur və həmin in-

formasiyaqiyməti (kütləni) hərəkətə gətirir.Konsolidasiya o zonadır ki, oradabazar kütləsinin qiymətlə bağlıheç bir fikri yoxdur. Nəticədəqiymət dar zolaqda sıxılmışvəziyyətdə qalır.

Konsolidasiyanın təbiəti

və psixologiyası

Konsolidasiya öz təbiətinə görəuzun müddət davam edə bilməz,çünki vaxt keçdikcə daha qeyri-stabil olur. Ona görə də, əslində

konsolidasiyanı qiymətinsabitləşməsi kimi nəzərdən keçir-mək düzgün deyil. Bazar konsoli-dasiyada nə qədər çox qalırsa, biro qədər çox qeyri-sabit olur.

Konsolidasiyalar öz inkişaftsikllərinə malikdirlər. Onlarınəvvəlində treyderlər hələ qiymətəmünasibətdə qeyri-müəyyənmövqe tuturlar, buna görə dəbazar dalğalanır. Əgər bazara yeniinformasiya daxil olursa, treyder-lərin aktivin qiyməti barədə fikir-ləri dəyişir. Yox, əgər

olmursa, kon-solidasiyanın diapazonu getdikcədaralır. Ta o həddə qədər ki, kon-solidasiya son dərəcə qeyri-sabitolur. Məhz bu nöqtədə də yenitrend yaranır.

Adətən konsolidasiya nə qədərçox çəkibsə, trend də bir o qədərdavamlı olur. Uzun müddət davametmiş konsolidasiya adətən oqədər qeyri-sabitdir ki, yeni xəbərbarədə adi bir pıçıltı da bazarıhərəkətə gətirə bilər. Vacib xəbərisə əsl partayış yaradır!


Trendin əvvəlini

necə tutmalı

Konsolidasiya öz təbiətinə görə

uzun müddət davam edə bilməz, çünki

vaxt keçdikcə daha qeyri-stabil olur.

8



Əgər siz bazarda artıq“yetişmiş” konsolidasiya tap-mısınızsa, ilk növbədə onunyuxarı və aşağı sərhədlərinimüəyyən edin. Daha sonra isəqiymətin həmin sərhədlərdən çıx-masını gözləyin. Konsolidasiyanınsonu və yeni başlayacaq trendinəvvəlini müəyyən etməkdə vaxtamili ilə yanaşı, ATR indikatoruvə ya qiymətin volatillik göstəri-cisi də sizə kömək göstərə bilər.ATR nə qədər aşağıya enibsə,konsolidasiyanın qeyri-sabitliyibir o qədər çox artıb.

Tap və izlə

Nəzərə almaq lazımdır ki, heçdə bütün güclü trendlər konsoli-dasiyalardan başlamırlar. Ammasiz bazarda kifayət qədər dar dia-pazona sıxılmış konsolidasiyagörürsünüzsə, onun trendəçevrilmək ehtimalı böyükdür.

Bəzən bazar həftələrlə, həttaaylarla konsolidasiyada qalır. Onagörə də, siz eyni vaxtda bir neçəbazarı izləməlisiniz ki, haradavəziyyətin “yetişdiyini” müəyyən

edə biləsiniz. Deytreyderlər bunuDaily-dən aşağı zamanmiqyaslarında edə bilərlər.

Sizin tapdığınız konsolidasiyaheç olmasa 20 şamdan ibarət ol-malıdır. Bundan sonra həmin kon-solidasiyanın yuxarı və aşağısərhədlərindən xətt çəkmək, obra-zlı desək, konsolidasiyanı“mötərizəyə almaq” lazımdır.Bundan sonra üst sərhəddən birpunkt yuxarıda alış, alt sərhəddənbir punkt aşağıda satış orderiqoyun. İlkin stop-loss konsoli-dasiyanın əks tərəfində qoyul-malıdır. Trend başlayandan sonra

“stop”u qiymətin hərəkətinəuyğun şəkildə sürüşdürməklazımdır. Şəkildə buna misalgöstərilib.

Bu texnika sizə yarayırmı?

Bəzən gəlirli treyder olmaqüçün bir yaxşı texnika da bəs edir.Bazar konsolidasiyalarına əsasənticarət məhz həmin texnika olabilər. Sizin hansı bazarda tricarətaparmağınızdan asılı olmayaraq,bu texnikanı öz ticarət arse-nalınıza əlavə etməyinizi məsləhətgörürük.


8

“mötərizə zonası”

burada

alın

METOD Texnika 39

http://inforex.az/forum_new/viewtopic.php?f=1&t=1625


İn Forex 07 (29) / iyul, 2012

PATTERNOLOG İYA40 Harmonik treydinq

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

(Əvvəli ötən sayımızda)

“Üç hərəkət”

“Üç hərəkət” modeli kifayət qədər məşhur pat-terndir. Onun analoqlarına dalğa analizində (“di-aqonal üçbucaq”) və Linda Raşkenin kitabında(“üç hindu”) rast gəlmək mümkündür. Harmoniktreydinq çərçivəsində bu modelə Fibonaççi nis-bətlərinin gözlənilməsi şərtilə baxılır.

Klassik varianta görə, “Üç hərəkət” pat-ternində 2 və 3 zirvələri əvvəlki hərəkətin 1,27-1,618 proyeksiyasına uyğun olmalıdırlar. 1 və 2hərəkətlərindən sonra gələn korreksiya ya 0,618,ya da 0.786 olmalıdır (şəkil 1).

Real bazarda bu cür ideal modelə az-az rastgəlinir. Belə nümunələrdən biri şəkil 2-də

göstərilib. Bu modeldə nisbətlər klassik qay-dalara uyğundur (127,2% və 161,8%).


“Üç hərəkət”və “5-0”

Qiymət qrafiklərində yaranan harmonik

patternlər və onlardan istifadə qaydaları

Şəkil 1. “Üç hərəkət” patterni

Şəkil 2. Real bazarda“Üç hərəkət” modelinə nümunə

Şəkil 3. Ardıcıl yaranan iki “Üç hərəkət” patterni

8



Amma 1 və 3 hərəkətlərindən sonra gələn kor-reksiyalar patternin tələbində nəzərdə tutul-duğundan daha kiçikdirlər. Belə vəziyyətləradətən güclü trend zamanı müşahidə olunurlar.Çünki o hallarda bazar sadəcə olaraq, dərin kor-reksiya əmələ gətirə bilmir.

Bəzən bazarda dalbadal iki “Üç hərəkət” mo-

deli formalaşır. Buna aid misal şəkil 3-dəgöstərilib. Belə hallar ondan xəbər verir ki,qiymətin dönüş əmələgətirmək ehtimalı gü-clənib.

Şəkil 4-də demək olarki, ideal proporsiyalaramalik “Üç hərəkət” modeligöstərilib. Yeganə “əmma”budur ki, 3 hərəkəti 127,2%proyeksiyasına qədər çata bilməyib.

“Üç hərəkət” modeli proqnoz vermək üçünyaxşı imkanlar təqdim edir. Belə ki, adətən bumodel trendin sonunda formalaşır və qiymətindaha öz hərəkətini davam etdirmək üçün gücüqalmadığından xəbər verir. Bu modeldən sonraən azı korreksiya başlayır.

“5-0” patterni

“5-0” patterni harmonik modellərin ən ca-

vanıdır. Skott Korneyin onunla bağlı ilk araşdır-maları 2005-2006-cı illərdə dərc olunub. Pat-ternin “buğa” variantı şəkil 5-də göstərilib. Bumodel qiymətin başa çatmaqda olan trend dax-ilindəki kiçik A-B hərəkətilə başlayır. Buhərəkətin proyeksiyası 1,618-i aşmamalıdır. BCrallisi 1.618-dən az, 2.24-dən çox olmamalıdır.CD hərəkəti 50% səviyyəsində yekunlaşmalıdır(Bu, klassik modelin əsas tələbidir). AB və CDparçaları təxminən bərabər ölçüyə malik ol-malıdırlar – modelin əsas ideyası bundan ibarət-dir.

Şəkil 6-da patternin “ayı” variantına realbazarda nümunə göstərilib. Model eniş kanalındaformalaşıb. D nöqtəsindən sonra aşağıya doğrusamballı hərəkət baş verib.

Real bazarda bu patternin müxtəlif vari-asiyalarına rast gəlinir. Məsələn, CD hərəkətininВС-nin 50%-də yekunlaşmadığı hallar olur. Beləmodellərdən biri şəkil 7-də göstərilib. Orada CDhərəkəti 38,2%-də yekunlaşıb. Düzdür, onun“gücü” klassik proporsiyalara malik modelə nis-bətən az olur, amma bu patternlər də mütləqnəzərə alınmalıdırlar.


“Üç hərəkət” modeli proqnoz vermək üçün yaxşı

imkanlar təqdim edir. Belə ki, adətən bu model trendin

sonunda formalaşır və qiymətin daha öz hərəkətini

davam etdirmək üçün gücü qalmadığından xəbər verir.

Bu modeldən sonra ən azı korreksiya başlayır.

Şəkil 4. İdeala yaxın “üç hərəkət” modeli

Şəkil 5. “5-0” patterni

8 8

PATTERNOLOG İYA Harmonik treydinq 41



Əlbəttə ki, nisbət hərəkətin başqa hissələrindədə pozula bilər.

Patternin parçalarından birinin klassik nisbətəuyğun gəlməməsi bütövlükdə modelin pozulmasıdemək deyil. Sadəcə, belə qeyri-standart model-lərdən daha ehtiyatla istifadə etmək lazımdır.

Yadda saxlamaq lazımdır ki, “5-0” patternininbütün əsas nöqtələri varsa, onlardan istifadəedərək, kanal qurmaq lazımdır (7 və 6-cı şəkil-lərdə olduğu kimi).

Əgər qiymət D nöqtəsində bu kanalın aşağısərhədindən və hansısa fibo-səviyyədən yuxarıyadönüş edirsə, bu, əla ticarət siqnalıdır. Stop-lossukanalın altında və ya B nöqtəsində qoymaq olar.Hədəf BC hərəkəti qədər yuxarıda qoyula bilər.

Bir sıra treyderlər harmonik modellərdənancaq dönüşləri tutmaq üçün faydalanırlar.Düzdür, harmonik modellər bazarın dönüşünü ki-fayət qədər yaxşı proqnozlaşdırmağa imkanyaradır. Amma bu modellər trend istiqamətindədə tətbiq oluna və daha yaxşı effekt verə bilirlər.

Trend zamanı yaranan harmonik patternlər kor-reksiyanın başa çatmasını çox yaxşı identi-fikasiya edirlər. Güclü trend zamanı

korreksiyalar dayaz olduqlarına görə, yarananmodellər də buna uyğundurlar. AB=CD modelinədaha çox rast gəlinir. Şəkil 8-də trend zamanı

yaranan iki “kəpənək” göstərilib. Fikir verin ki,patternlər artım kanalının daxilində əmələ gəlib-lər. Şəkil 9-da isə trenddə yaranan vədavamiyyət modeli kimi çıxış edən AB=CD pat-terni göstərilib. Pattern Dəyişən OrtaGöstəricinin üzərində formalaşanda onun pro-qnostik dəyəri də artır.


Şəkil 7. Klassik proporsiyalaratam uyğun gəlməyən “5-0” patterni

Şəkil 8. Trenddə yaranan iki “kəpənək”

Şəkil 9. Trenddə yaranan AB=CD patternii

Şəkil 6. Real bazarda “5-0” patterni

8

PATTERNOLOG İYA42 Harmonik treydinq


İn Forex 07 (29) / iyul, 2012 www.inforex.az(012) 4375323, 4367844 Jurnalı forumda müzakirə et

“İn Forex”intəhlil və

proqnozlarbürosu

“İn Forex”intəhlil və

proqnozlarbürosu

43


İn Forex 07 (29) / iyul, 2012

TƏHL İ L44 Proqnoz

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Səbinə Məmmədqızı

1) Avro/dollar 1.26 dəstəyini

qırıb və növbəti əsas dəstək olan

1.22 səviyyəsinə düşüb.

1.2260-40 səviyyəsinin qırıl-

ması 1.2140 minimumunun

yoxlanmasına, qırılacağı halda

2010-cu ilin tarixi minimumuna

- yəni 1.1870 səviyyəsinə enişə

səbəb olacaq. Qalxış üçün

cütlük 1.2350-1.2570

səviyyəsindən yuxarıda

möhkəmlənməlidir. Kəskin

enişin səbəbi AMB-nın faiz

dərəcələrini 0.25 bazis punktu

qədər azaltması olub.

2) Avro/dolların kəskin enişi

funt/dolların dinamikasına elə

də ciddi təsir etməyib. Cütlük

1.5465 minimumu yaxınlığına

düşüb.Bu səviyyənin aşağıya

qırılması 1.5420-1.53 ətrafına

doğru enişə səbəb olacaq.


“Ayı”lar istidənqorxmur

İyul ayı üçün ekspert proqnozları

Artıq yayın ortalarına çatırıq. Bu fəsilbazarlarda özünü necə göstərib? Əsascütlüklərdə vəziyyət nə yerdədir?

“Ayı”lar, yoxsa “buğa”lar özlərini daha əminhiss edirlər? Biz bu məsələlərə aydınlıq gətir-mək üçün yenə də həmişəki ekspertlərimizə ikiənənəvi sualla müraciət etmişik:

1) İyul ayında eur/usd cütlüyündənnə gözləyirsiniz? 2) Başqa hansı cütlüklərə diqqət yetirməyiməsləhət görürsünüz?

Bir cümlə ilə

Səbinə Məmmədqızı:

- Avro/dollar 2010-cu ilintarixi minimumuna qədərenə bilər.

Fərid Hüseynov:

- Yuxarıya doğru müəyyənkorreksiya ola bilər, ammaortamüddətli perspektivdə1.1900-ə qədər eniş göz-lənilir.

Mavlet Baqiyev:

- Amerika dolları güclən-məkdə davam edəcək.

Qafar İmanverdiyev:

- Bu ay usd/chf, neft vəqızıla diqqət yetirməyi məs-ləhət görürəm.

İlqar Vəliyev:

- Avronun perspektivi çoxpessimist görünür.

8



Fərid Hüseynov

1) Nəzərə alaq ki, yay ayıdır

və investorların çoxu istirahətə

gedir, həmçinin Avrozonadakı

borc böhranı Avronun enişinə

işarə edir. Yuxarıya doğru

müəyyən bir korreksiya ola

bilər, amma ortamüddətli per-

spektivdə 1.1900-ə qədər eniş

gözlənilir.

2) Eur/jpy 98.50-101.50 dia-

pazonunu qıra bildi. Əgər

98.50-99-dan

yuxarıda möhkəmlənə bilməsə,

ilk olaraq 95.50-yə qədər düşə

bilər.

Nzd/usd 0.8000 ətrafında

görünür, müqavimətə rast gəlib,

0.78-0.7850-ə qədər korreksiya

edə bilər.

Gbp/jpy 122.5-123 dəstək

baryerinə yaxınlaşıb. Bu barye-

rin qırılması cütlük üçün ilk

olaraq 122, daha sonra 119-a

qədər eniş anlamına gəlir.

Mavlet Baqiyev

1) ABŞ dolları bir sıra valyu-

talara nisbətdə mövqelərini

möhkəmlədə bilib. Güman ki,

bu trend yaxın aylarda qüvvədə

qalacaq. Eur/usd-nin 1.2250

minimumunu test etmək ehti-

malı yaranıb. Bu səviyyə

keçilərsə, cütlüyün 1.2000-yə

qədər yolu açılmış olacaq.

Amma qiymət 1.2335-dən

yuxarıda qalarsa, onda

1.2550-1.2765

səviyyələrinə qədər artım

mümkündür.

2) Gbp/usd 1.5500-ə qədər

enib. Əgər 1.5450-dən aşağıya

enərsə, 1.5340 minimumunu test

edəcək. Yox, 1.5450-1.5485

zonasından yuxarıda qalsa,

təzədən 1.5630 rayonuna qalx-

ması mümkündür. Daha sonra

müqavimət kimi 1,5775

səviyyəsi gəlir.

Qafar İmanverdiyev

1) Bu gedişlə eur/usd cütlüyu

1.1875-i yoxlayacaq. 1.1660

növbəti hədəfi olacaq. Bir çox

treyderlərə məlumdur ki, cütlük

həftəlik qrafikdə 2011-ci ilin

may ayından aşağı is-

tiqamətlənib və yuxarıya doğru

korreksiyaları da təbiidir. 5 iş

günü davam edən enişdən sonra

bu, gözləniləndir. Yuxarıya kor-

reksiya 1.2399 - 1.2536 - 1.2692

- 1.2748 səviyyələrindən keçə

bilər.

2) Usd/chf, neft və qızıla bu

ay diqqət yetirməyi məsləhət

görürəm.

İlqar Vəliyev:

1) Avronun perspektivi çox

pessimist görünür. Eniş trendi

ayın axırına qədər davam edə və

cütlük 1.19-1.20 səviyyələrinə

qədər düşə bilər.

2) Yenə də avro/funta diqqət

yetirməyi tövsiyə edirəm. Bizim

bir neçə ay əvvəl göstərdiyimiz

strateji hədəfə - 0.75-ə hələ

çatılmayıb.


Eur/usd-nin 1.2250 minimumunu

test etmək ehtimalı yaranıb.

Bu səviyyə keçilərsə, cütlüyün

1.2000-yə qədər yolu açılmış olacaq.

8

TƏHL İ L Proqnoz 45


İn Forex 07 (29) / iyul, 2012

TE XANAL İ Z46 Texniki mənzərə


İndikatorlar əsasında analiz10 iyul 2012

10 iyul 2012

10 iyul 2012

10 iyul 2012


İn Forex 07 (29) / iyul, 2012

T E X A N A L İ Z Dalğa analizi

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

47

Eur/usdweekly

Avro/dollar cütlüyündə dalğa analizi nöqteyi-nəzərindən vəziyyət dəyişməyib. Bizim hazırkı ssenariyəgörə cütlük (B) İntermediate korreksiyasında hərəkət edir. Korreksiya W-X-Y-XX-Z Minor üçqat ziqzaqstrukturuna malikdir. Onun sonuncu Z Minor dalğası yekunlaşandan sonra yuxarıya doğru (C) İntermediatedalğası gözlənilir. Bu vəziyyətdə ssenarinin təsdiqlənməsini gözləmək daha düzgün mövqe olardı. Ssenari-nin təsdiqlənməsi üçün qiymətin enən kanaldan çıxması lazımdır.


Elliot Dalğalarının AnaliziŞərti işarələr:

>A - «A» dalğası hələ davamedir

…A - “A” dalğasının başlaya-

cağı gözlənilir

- Müqavimət səviyyəsiyarılsa, qiymət yuxarıya hərəkətedəcək

- Dəstək səviyyəsi yarılsa,

qiymət aşağıya hərəkət edəcək

Conformative - Bu səviyyəkeçiləndə ssenari təsdiqlənəcək

Critical - Bu səviyyə keçiləndəssenari qüvvədən düşəcək

Vüsal Məmmədovun təqdimatında



Eur/usddaily

Hazırda qrafikdə gördüyümüz eniş hərəkəti, bizim varianta görə, [y] minute korreksiya dalğasıdır. O,böyük ehtimalla, hələ bir qədər də davam edə bilər. Dalğa (a)-(b)-(c) minuette alt dalğalarından ibarətdir.Detallar qrafikdə göstərilib.

h4

Bu taymfreymdə klassik impulsun (1-2-3-4-5) yarandığını və inkişafda olduğunu müşahidə edirik. Gümanki, bu, korreksiyanın ilk dalğasıdır. Ona görə də, almaq hələ tez ola bilər.


T E X A N A L İ Z48 Dalğa analizi



Gbp/usd

weekly

Qrafikdə A-B-C-D-E minor üçbucağının yarıldığını müşahidə edirik. Daha doğrusu, hazırda üçbucağınsərhədi pozulmaq üzrədir. Qiymət ücbucaqdan çıxandan sonra satış əməliyyatları üçün fürsət axtarmaq olar.

daily

Aşağıya doğru hərəkət açıq-aşkar impulsdur. Bu, eniş hərəkətinin başlanğıcı, 1 minor dalğası ola bilər.Korreksiyanın bitməsini gözləyib, “ayı”lara qoşulmaq mümkündür.


T E X A N A L İ Z Dalğa analizi 49



Usd/chfweekly

Dollar/frank əvvəlki ssenarini təsdiqləməkdədir. Yuxarıya hərəkət artıq başlayıb. Amma bunun 3, yoxsa Cdalğası olduğunu demək hələ ki, çətindir. Ona görə də, hadisələrin inkişafını gözləyirik.

daily

Bu zaman periodundakı vəziyyətə baxsaq, yuxarıya doğru 5 dalğa formalaşıb. Bu, ya C minor dalğasıdır,ya da daha yuxarı səviyyəli hərəkətin başlanğıcı. Vəziyyət qeyri-müəyyəndir.


T E X A N A L İ Z50 Dalğa analizi 40



Usd/jpyweekly

Dalğa mənzərəsi tamamilə qeyri-müəyyəndir. Ola bilər ki, korreksiya formalaşıb, ola da bilər ki, beşkəsişən dalğadan ibarət “Leading Diagonal” modeli yaranır. Ona görə də, hər iki vəziyyət qrafikdəgöstərilib.

daily

Bu qrafikdə alternativ varianta baxırıq. Aşağıya hərəkət (i) minuette dalğası ola bilər. Amma satmaqistəyənlər qısa stopları yaddan çıxarmasınlar.


T E X A N A L İ Z Dalğa analizi 51


İn Forex 07 (29) / iyul, 2012

“ I c h i m o k u ”52 Made in Japan

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

EURUSD

WEEKLY

Avro/dollarda klassik “ayı”mənzərəsi yaranıb. Tenkan və

Kijun xəttləri bir-biriləkəsişmədən mehribancasına

aşağıya yönəliblər. Bu hal bizə1.19 rayonuna çatıla biləcəyini

vəd edir. “Stop”ları 1.27-də qoy-maq lazımdır.

DAILY

Buludun altında “ölü xaç” yaranıb. Bu, sistemin verdiyi ən güclü satış siqnalıdır. Hədəf -1.19, stop - 1.26.


“İşimoku” Qrafik Sistemi əsasında təhlil

Aydın gündür, amma birdən - Kiçik bir buludvə yağış çiləyir.

Matsuo Base

8



GBPUSD

WEEKLY

Qiymət 1.5750 zonasında Tenkan və Kijun xəttlərinin qovuşduğu yerdən itələnərək, aşağıya yol alıb. Bu-ludun altında “ölü xaç” yaranıb. Hədəf 1.52-dən aşağıdadır. Xəttlərin birləşməsi bizə “stop”lar üçün yaxşı

müdafiə zonası verir - 1.5750.

DAILY

Funtun günlük qrafikində hələ də dəqiq tendensiya olmadan qiymətin tərəddüdləri müşahidə edilir. “Ölüxaç” yaranarsa, satmaq lazımdır. Alış siqnallarını qəbul etməmək məsləhətdir. Hədəf - 1.53, stop - .5550.


8 8

“ I c h i m o k u ” Made in Japan 53



USDCHF

WEEKLY

Bütün xəttlər yuxarıya hərəkət göstərir, «qızıl xaç» yaranıb. “Stop”ları 0.93 zonasında gizlədirik, hədəf -0.98.

DAILY

“Qızıl xaç” və yuxarıya doğru ümumi istiqamət. Kiçik korreksiyalar ola bilər, amma artım tendensiyası,yəqin ki, qüvvədə qalacaq. “Stop”lar 0.96-dan aşağıda olmalıdır, hədəf - 0.98.


8 8

“ I c h i m o k u ”54 Made in Japan



USDJPY

WEEKLY

“Bulud”un daxilində reync görürük. Bazardan kənarda qalmaq lazımdır.

DAILY

Günlük qrafikdə də anoloji vəziyyət var – bazara girmirik.


8

“ I c h i m o k u ” Made in Japan 55


İn Forex 07 (29) / iyul, 2012

T Ə H L İ L56 Proqnoz

www.inforex.az(012) 4375323, 4367844

Eur/usd

Avro yeni illik minimumuna çatdı. Bu, investorların ona olan marağının azalmasından xəbər verir. Ammao demək deyil ki, vahid valyuta 90 dərəcəlik bucaq altında sürətlə enəcək. Təbii ki, korreksiyalar da olacaq,genişlənən üçbucaq patternləri də. Ona görə də, maksimum ehtiyatlı olun ki “stop ovçuları”nın şikarınaçevrilməyəsiniz.


Kompleks texanaliz Fərid Hüseynov təqdim edir:

Xülasə:

Maksimum ehtiyatlıolun ki “stop ovçuları”nınşikarına çevrilməyəsiniz.



Gbp/usd

Funt/dollar 2010-cu ilin sentyabr ayından bəri davam edən 1.5300-1.5400 dəstək baryerinə yaxınlaşır.Weekly qrafikdən göründüyü kimi, cütlük artıq 4-cü ildir ki, klassik üçbucaqda hərəkət edir və yenidənhəmin mühüm dəstək baryerinə çatıb. Əgər qiymət 1.5300-dən aşağıda möhkəmlənə bilsə, bu, Funt üçüneniş trendinin davamı, habelə böhranın dərinləşməsi anlamına gələcək.

İlk hədəf, düşünürəm 1.4800 olacaq. Amma ehtiyatı əldən buraxmaq olmaz. Çünki bildiyimiz kimi,qiymət dəfələrlə üçbucağın bir tərəfini kəsməklə və yenidən əks istiqamətdə sürətlə hərəkət etməkləçoxlarının ümidlərini puça çıxarıb. Ona görə də, ilk kəsilmə hələ tam, dolğun kəsilmə demək deyil.


Xülasə:

Ehtiyatı əldən vermək olmaz.

T Ə H L İ L Proqnoz 57



Usd/chf

Dollar/frank NonFarm Payrolls xəbərinin təsiri ilə xeyli möhkəmlənə bildi. Düşünürəm, bu artım 1.0000-ə istiqamətlənib. Amma çoxlarının belə bir fikrə gələcəyini nəzərə alsaq, cütlük bu paritet ətraflarından(0.9950-0.9900) yenidən enişə istiqamətlənə bilər. İstənilən halda, cütlüyü enişdə 0.9400 dəstəyi gözləyir.Bu dəstək cütlüyün enişinə mane olan güclü maneələrdəndir.


Xülasə:

0.9400 dəstəyi enişinqabağını ala bilər.

T Ə H L İ L58 Proqnoz



Usd/jpy

Dollar/yena 80-79.50 arasında range-dədir. Uzunmüddətli trend eniş istiqamətli olaraq qalır. Enişin davametməsi üçün qiymətin 79.50 dəstək xəttindən aşağıda möhkəmlənməsi vacibdir. Əks halda cütlük xırda kor-reksiyalarla 81.50-yə qədər qalxa bilər.


Xülasə:

Qiymətin 79.50 səviyyəsinə nəzərən hərəkətini izləyirik.

T Ə H L İ L Proqnoz 59


İn Forex 07 (29) / iyul, 2012

K İ TA B R Ə F İ60 Nə oxumalı


Con Merfi maliyyə bazarları haqqında

televiziya proqramının aparıcısı, texniki

analizlə bağlı iki məşhur kitabın müəlli-

fidir. O, bazarların analizi sahəsində ən tanınmış

mütəxəssislərdən biri sayılır. “Vizual investor”

Merfinin peşəkarlığının, nəzəri biliklərinin və prak-

tik təcrübəsinin yeni zirvəsidir.

Kitab qrafiklərin vizual analizi ilə bağlı hərtərəfli

məlumatları təqdim edir. Əsas termin və anlayışları

öyrədəndən sonra Merfi oxucunu qrafiklərin oxun-

masının “biclikləri” ilə tanış edir. Qrafikləri oxumaq

bacarığı isə treyder üçün ən vacib qabiliyyətlərdən

biridir.

“Vizual analiz” deyəndə Merfi treyderin qrafiki

necə görməsini, yaxud, qrafikin öz görünüşü ilə trey-

derə hansı məlumatı verməsini nəzərdə tutur. O,

kitaba “Yüz eşitməkdənsə, bir görmək yaxşıdır”

məsəli ilə başlayır və ardınca “...həm də daha ucuz

başa gəlir” sözlərini əlavə edir. Merfi yazır: “...Çox

şeydən danışmaq olar: faiz dərəcələrindən, infliya-

siyadan, ticarət balansından... Amma sonda ən vacibi

budur ki, qrafik nə göstərəcək. Bu və digər hərəkətin

səbəbi, əlbəttə, vacibdir, amma həlledici deyil.

Həlledici olan qiymətin hara getməsidir”.

Merfi kitabda bazarlararası analizi, seqment anali-

zini də izah edir. Göstərir ki, bir bazarın qrafiki

başqalarına necə təsir edir. O, diqqəti bir məqama

yönəldir ki, qrafik treyderi aldada da bilər. Daha

dəqiqi, treyderi aldadan qrafik deyil. Qrafik həmişə

düz danışır. Aldadan treyderin qavrayışıdır. Belə ki,

treyder görmək istədiyini görür. Vizual analizin

məqsədi də aldanmadan qrafikləri oxumağı öyrən-

məkdir. Yəni istədiyini yox, qrafikin göstərdiyini gör-

mək bacarığına yiyələnmək lazımdır.

Kitab yeni başlayanlar üçün yaxşıdır. Belə ki,

Merfi sadə an-

layışlara, trend

xəttlərinə,

dəstək və

müqavimətə,

indikatorlara,

ossillyatorlara

çox geniş yer

ayırır. Onların

oxşar və fərqli

cəhətlərini izah edir, kombinasiya variantlarını, necə

tətbiq edilə biləcəklərini göstərir. Amma etiraf edək

ki, təcrübəli treyderlər burada o qədər də maraqlı

məlumatlar tapa bilməyəcəklər.

Con Merfi

Vizual İnvestor. Trendlərinecə müəyyən etməli

“İn Forex”in qiyməti:1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Kitabdan şəkil


Documents

"In Forex"#29: 100 vacib meslehət