MINISTERSTWO PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ

DEPARTAMENT POMOCY I INTEGRACJI SPOŁECZNEJ

INFORMA CJA

O FUNKCJONOWANIU CENTRÓW I KLUBÓW

INTEGRACJI SPOŁECZNEJ

DLA SEJMU i SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

(art.18c ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym)

Warszawa, maj 2012 r.

2

SPIS TREŚCI Str.

Wprowadzenie

3

Rozdział 1. Przegląd dorobku ustawy o zatrudnieniu socjalnym w okresie 2004-2011

Zatrudnienie socjalne – element koncepcji workfare w polskiej polityce społecznej

5

Dodatnia korelacja między ustawą a praktyką

7

Ewolucja procedur tworzenia podmiotów zatrudnienia socjalnego

14

Rozdział 2. Statystyczna mapa zatrudnienia socjalnego

24

Centra i Kluby Integracji Społecznej w liczbach

24

Statystyka usług Centrów i Klubów Integracji Społecznej

34

Rozdział 3. Centra i Kluby Integracji Społecznej − łącznik pomocy i ekonomii społecznej

51

Zatrudnienie socjalne – trzeci filar systemu wsparcia i pomocy

51

Centra i Kluby Integracji Społecznej – partner przedsiębiorczości społecznej i ważny podmiot zasobów pomocy społecznej

53

Krajowa i lokalne reprezentacje podmiotów zatrudnienia socjalnego

55

Centra i Kluby Integracji społecznej w zintegrowanym systemie wsparcia ekonomii społecznej

63

Rozdział 4. Galeria Dobrych Praktyk podmiotów zatrudnienia socjalnego okresu 2004-2011

75

Galeria wybranych Centrów Integracji Społecznej

75

Galeria wybranych Klubów Integracji Społecznej

81

Rozdział 5. Centra i Kluby Integracji Społecznej organizatorem Targów Aktywnych Form Pomocy

86

Pierwsze Targi Aktywnych Form Pomocy − Nadrzecze k. Biłgoraja 2010 r.

86

Drugie Targi Aktywnych Form Pomocy − Tarnowo k. Łobza 2011 r.

88

Aneks nr 1 Rejestr Centrów Integracji Społecznej (na 31.12.2011 r.)

89

Aneks nr 2 Członkowie Konwentu Centrów i Klubów Integracji Społecznej (na 31.05.2012 r.)

94

Aneks nr 3 Wykaz Klubów Integracji Społecznej biorących udział w ankiecie w 2011 r. w ankiecie ministerstwa pracy i polityki społecznej

98

3

Wprowadzenie

Znowelizowana we wrześniu 2011 r. ustawa o zatrudnieniu socjalnym stworzyła prawną

możliwość prezentowania Sejmowi i Senatowi Rzeczypospolitej Polskiej w okresach dwuletnich

specjalnie opracowywanych informacji o funkcjonowaniu centrów i klubów integracji społecznej

– przepis art. 18c ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. z 2003 r.

Nr 122, poz. 1143, z późn. zm.).

Art.18c Rada Ministrów przedkłada Sejmowi i Senatowi Rzeczypospolitej Polskiej

w okresach dwuletnich, najpóźniej do dnia 30 czerwca informacje

o funkcjonowaniu centrów i klubów integracji społecznej.

Informacja taka, to nie tylko zbiór danych statystycznych o świadczonych usługach reintegracji

społecznej i zawodowej, ale także możliwość zaprezentowania istotnych tendencji rozwojowych

w działaniu centrów i klubów integracji społecznej, traktowania tych jednostek, jako niezwykle

ważnych elementów systemu wsparcia i pomocy dla osób zagrożonych wykluczeniem

społecznym oraz partnerów dla podmiotów ekonomii społecznej, w tym szczególnie spółdzielni

socjalnych.

Proces przygotowania, co dwa lata „Informacji o funkcjonowaniu centrów i klubów

integracji społecznej” (dalej: skrót: Informacja), wymaga przyjęcia ram wspólnego działania

zarówno przez podmioty zatrudnienia socjalnego, jak i inne instytucje odpowiedzialne za ustawę

o zatrudnieniu socjalnym. W 2012 r. minister właściwy ds. zabezpieczenia społecznego

zatwierdził dokument, stanowiący wytyczne do prowadzenia prac analityczno-monitorujących

pt: „Tryb i organizacja monitoringu ustawy o zatrudnieniu socjalnym”, z którego wynika,

że w tym roku pierwsza informacja będzie przygotowana na podstawie dostępnego zbioru

danych o centrach i klubach integracji społecznej z okresu 2004-2011. W kolejnych edycjach

Informacji, analizowane będą dane wynikające ze sprawozdań centrów integracji społecznej,

o których mowa w art. 5 ust. 6 i 7 ustawy o zatrudnieniu socjalnym, z rejestrów klubów integracji

społecznej, o których mowa w art.18b ustawy o zatrudnieniu socjalnym oraz ankiety konsultacyjnej.

W stosunku do tego ostatniego narzędzia monitoringu ustawy o zatrudnieniu socjalnym przywiązuje się

duże znaczenie, bowiem przewiduje się, iż opinie z ankiet będą zawierały uwagi i propozycje zmian

legislacyjnych.

4

Pełny cykl monitoringu ustawy o zatrudnieniu socjalnym, zaakceptowany przez ministra

właściwego ds. zabezpieczenia społecznego będzie w przyszłości obejmował dwa etapy:

etap prac monitorujących – prowadzony będzie w okresach pomiędzy terminami

przedłożenia Informacji, obejmując swym zakresem analizę materiałów statystycznych,

oraz uwag, sugestii i wniosków dotyczących zadań ustawy (czas trwania etapu –

maksymalnie 22 miesiące)

etap prac opracowywania Informacji − prowadzony będzie, co dwa lata, w latach, na

które przypada ustawowy termin złożenia Informacji, obejmując ostateczne jej

przygotowanie (czas trwania etapu maksymalnie 2 miesiące).

SCHEMAT PROCESU MONITORINGU USTAWY O ZATRUDNIENIU SOCJALNYM

Pierwsze prace

Raport

Do 30.06 2012

Etap prac monitorujących

Lipiec Kwiecień

Raport

Do 30.06 2014

Etap prac monitorujących

Lipiec Kwiecień

6 mies.

6 mies.

12 mies.

4 mies.

22 miesiące

2011/2012

2012/2013 2013/2014

2014/2015

Pierwsza edycja monitoringu

Druga edycja Monitoringu

Kolejna edycja monitoringu

Pierwszy pełny cykl monitoringu ustawy o zatrudnieniu socjalnym będzie miał

miejsce dopiero w okresie 2012-2014, tj. podczas II edycji monitoringu. W 2012 r. została

opracowana uproszczona wersja Informacji.

5

Rozdział 1. Przegląd dorobku ustawy o zatrudnieniu socjalnym w okresie 2004-2011

Zatrudnienie socjalne − element koncepcji workfare w polskiej polityce społecznej

Koncepcja workfare (praca zamiast zasiłku) na trwałe wpisała się w nurt polskiej polityki

społecznej po 2004 r., w którym to takie kwestie społeczne, jak: bezrobocie, ubóstwo

i w rezultacie wykluczenie społeczne, zaczęły dominować, jako podstawowe problemy nie tylko

pojedynczych osób, ale całych grup społecznych. Proces integracji z krajami UE spowodował

przenikanie do polskiej polityki społecznej poglądów, że dotychczasowe działania pomocowe

wobec najsłabszych grup na rynku pracy, gwarantujące bezpieczeństwo socjalne przez

świadczenia pieniężne lub rzeczowe, są mało efektywne. Wzorowymi krajami dla utwierdzenia

się w konieczności poszukiwania i wdrażania nowego modelu polityki społecznej związanego

z przewartościowaniem dotychczasowej idei „państwa opiekuńczego” były m.in. Dania, Wielka

Brytania i Szwecja. W tych krajach uznano, po pierwsze, że przekazywanie przez państwo

niektórych zadań publicznych organizacjom III sektora jest bardziej efektywne niż tradycyjna

opieka instytucji reprezentujących państwo, a po drugie, że skracanie długookresowych

świadczeń (zasiłków) wobec przedstawicieli underclass wyzwala ich aktywność społeczno-

zawodową.

Przewaga koncepcji workfare nad dotychczasową ideą welfare state (państwo opiekuńcze)

była również potwierdzana pod koniec 2004 r. wynikami badań opinii społecznej1, które

wskazywały, że w okresie 2000-2004 nastąpiło:

pogorszenie deklarowanego poziomu życia rodzin – niemal, co 10. badany uważał, że

jego rodzina żyje bardzo biednie, a prawie 2/5 twierdziło, że ich rodziny żyją skromnie

(musimy, na co dzień bardzo oszczędzać). Tym samym wzrosła (z 40% do 48%) liczba

rodzin żyjących gorzej niż średnio, zmalała zaś (z 53% do 46%) liczba tych, które żyją na

średnim poziomie;

utrwalenie poglądu o poczuciu bezradności i zagrożenia biedą − prawie 15% badanych

deklarowało całkowitą bezradność wobec ubóstwa, a ponad 37% respondentów wyraziło

umiarkowany niepokój;

1

Komunikat CBOS z badań nt: Poczucie zagrożenia biedą i postrzeganie rozmiarów ubóstwa w Polsce, BS/72/2004, Warszawa kwiecień 2004 r.

6

powiększenie grona ludzi z przekonaniem o rosnącej sferze ubóstwa − ankietowani

twierdzili, że ludzie biedni stanowią 40% społeczeństwa. Panowało przekonanie,

że w ciągu kilku najbliższych lat sfera ubóstwa w Polsce będzie się zwiększać − pogląd

ten podzieliło wówczas 70% badanych, w tym 31% uważa, że ludzi biednych będzie

znacznie więcej niż w okresie badawczym;

znaczące przekonanie, że wśród przyczyn blokujących wyjście ze sfery biedy

na pierwszym miejscu jest bezrobocie (79%) − na drugim miejscu brak wykształcenia

i kwalifikacji zawodowych (38%), utrudniający otrzymanie dobrej pracy, a dopiero na

kolejnych miejscach wymieniano brak wsparcia ze strony państwa (35%), niezaradność

życiową (31%), a także alkoholizm (31%).

Rok 2004, uznawany za przełomowy dla problematyki zatrudnienia socjalnego to również czas,

w którym stopa bezrobocia wynosiła już 19%, wobec 13% w 1999 r. To również rok, w którym

wzrosła liczba osób bezrobotnych pozostających bez pracy dłużej niż 12 miesięcy, a więc

bezrobocia długotrwałego.

Na tym tle wzrosło zainteresowanie nowymi sposobami przeciwdziałania marginalizacji

grup społecznych oraz udzielania im pomocy w powrocie do pełnienia ról społecznych

i zawodowych2. Zaczęły się pojawiać nowe terminy i pojęcia, a wśród nich ekonomia społeczna,

zatrudnienie socjalne, czy spółdzielnie socjalne. Sukcesywny wzrost świadomości wśród

pracowników polskich instytucji pomocy społecznej, rynku pracy oraz organizacji III sektora

o wartościach rozwiązań wpisujących się w szerokie pojęcie ekonomii społecznej

udokumentowany był także zaleceniami organów Unii Europejskiej, w tym wskazówkami

Europejskiej Strategii Zatrudnienia (EuropeanEmploymentStrategy), a następnie Europejskiej

Strategii Włączenia Społecznego (EuropeanSocialInclusionStrategy). Oba te dokumenty

wskazywały, że powrót na otwarty rynek pracy osób długotrwale bezrobotnych, o niskich

kwalifikacjach oraz zagrożonych takimi dysfunkcjami, jak np.: alkoholizm czy narkomania jest

utrudniony, a często niemożliwy, w związku z czym należy tworzyć alternatywne formy

zatrudnienia, tj. zatrudnienia socjalnego. Pojęcie „zatrudnienia socjalnego” jest dzisiaj

elementem ogólnego zasobu form organizacyjnych ekonomii społecznej (zamiennie pojęcie

„gospodarki społecznej”), dla której wyróżnikami są funkcje uzupełniające w stosunku do

instytucji państwa i rynku gospodarczego, w tym m.in.3:

2 Krajowy Plan Działania na Rzecz Integracji Społecznej na lata 2004-2006, Ministerstwo Polityki Społecznej, Warszawa 2004. 3 Pełny tekst Rezolucji Parlamentu Europejskiego z dnia 19 lutego 2009 r. na stronie WWW.EUROPAL.EU (na dzień 26 lutego 2010 r.). − pkt. 1 Uwag Ogólnych (cyt.): […], że gospodarka społeczna odgrywa pierwszoplanową rolę w gospodarce europejskiej, łącząc opłacalność i solidarność, umożliwiając tworzenie wysokiej jakości miejsc pracy, wzmacniając spójność społeczną, gospodarczą i regionalną , wytwarzając

7

kreowanie z perspektywy polityki zatrudnienia i rynku pracy, (tzw. jobmachine) nowych

miejsc pracy, szczególnie adresowanych do ludzi, zmarginalizownych lub zagrożonych

społeczną marginalizacją, ale także usług w zakresie przekwalifikowań i dokształcania

zawodowego, tzw. transferu na pierwszy rynek pracy;

wzmacnianie i tworzenie nowych wartości kapitału ludzkiego z perspektywy polityki

społecznej państwa wobec obywateli;

angażowanie jednostek i grup społecznych w procesy decyzji społeczno-politycznych,

tzw. promowania zasad demokratyzacji życia obywatelskiego.

Uchwalona przez Sejm RP w czerwcu 2003 r. ustawa o zatrudnieniu socjalnym na trwałe wpisała

to rozwiązanie w katalog koncepcji programowych działań wobec osób i grup zagrożonych

wykluczeniem społecznym. Decyzja Parlamentu RP przyczyniła się do tworzenia spójnego

i kompatybilnego systemu pomocy i wsparcia dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym

z innymi aktami prawnymi, takimi jak: ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej,

ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, ustawa

z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz ustawa

z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych.

Potwierdzeniem trwałego zaistnienia w katalogu polskich metod pomocy i wsparcia dla

osób zagrożonych wykluczeniem społecznym instrumentalnej formy, jaką jest „zatrudnienie

socjalne”, spełniającej wymogi koncepcji workfare jest ustawowa definicja, która brzmi4:

[…], przez co należy rozumieć zapewnianie osobom, o których mowa w ust. 2, możliwości

uczestnictwa w zajęciach prowadzonych przez centra integracji społecznej, kluby integracji

społecznej i zatrudnienia wspieranego, o którym mowa w art. 2 pkt 8.

Dodatnia korelacja między ustawą a praktyką

Konstrukcja przepisów ustawy o zatrudnieniu socjalnym w okresie 2004 – 2011 ulegała

wielokrotnym zmianom, były one m.in. wynikiem wniosków podmiotów zatrudnienia socjalnego

w praktyce stosujących usługi reintegracji społecznej i zawodowej. Ten związek korelacyjny

można uznać, jako „dodatni”, bowiem z kolei wprowadzone korekty do konstrukcji ustawy

usprawniały organizację i przebieg zajęć reintegracji społecznej i zawodowej.

kapitał społeczny, wspierając aktywne obywatelstwo, solidarność i tworzenie wizji gospodarki innego typu opartej na wartościach demokratycznych, oprócz wspierania trwałego rozwoju oraz innowacji społecznych, środowiskowych i technologicznych.

4Przepis art. 1 ust. 4 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. z 2003 r. Nr 122, poz. 1143 z późn. zm.).

8

Dzisiaj można stwierdzić, że większość przepisów ustawy jest wynikiem uwzględniania

przez Parlament RP zgłaszanych przez praktyków nowych propozycji i postulatów. To dobry

przykład współpracy instytucjonalnej oraz prowadzenia konsultacji przy ustanawianiu prawa,

zwłaszcza w obszarze przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu.

Nowelizacja ustawy o zatrudnieniu socjalnym − 15 czerwca 2007 r.

(Dz. U. Nr 115, poz. 793) Doświadczenia pierwszych centrów integracji społecznej

Doświadczenia w świadczeniu usług reintegracji społecznej i zawodowej uzyskane zarówno

przez pierwsze centra i kluby integracji społecznej, a także przez instytucje nadające status

decyzjami administracyjnymi oraz współfinansujące ich działalność (w tym urzędy pracy)

wskazały w ustawie wiele niejasności interpretacyjnych oraz luk utrudniających

zdyscyplinowaną realizację indywidualnych programów zatrudnienia socjalnego. Pojawiły się

również postulaty wzmocnienia, a nawet wprowadzenia nowych narzędzi, którymi mogłaby

dysponować kadra podmiotów zatrudnienia socjalnego wobec „trudnych” grup uczestników,

łamiących zasady udzielania pomocy i wsparcia. Zbiór 14 tematycznych regulacji prawnych,

które zostały zmodyfikowane, a także pojawiły się w ustawie pierwszy raz od momentu jej

uchwalenia był następujący:

1. Włączenie osób niepełnosprawnych do katalogu ustawy − spełniony został postulat

środowiska osób niepełnosprawnych o włączenie do katalogu grup, które mogą

korzystać z usług centrów integracji społecznej, co pozwoliło wzmacniać ich

kwalifikacje przy poszukiwaniu zatrudnienia na otwartym rynku pracy.

2. Osoby z rentą socjalną w gronie uczestników zajęć – pojawiła się nowa grupa osób,

które mogły skorzystać z zajęć w centrach integracji społecznej, ale bez prawa do

świadczenia integracyjnego.

3. Obowiązek wskazania we wniosku o nadanie statusu rodzaju umów o pracę

z pracownikami centrum – to postulat organów wydających decyzje o statusie

Centrum, którego spełnienie pozwoliło bardziej merytorycznie ocenić trwałość

przedsięwzięcia organizacyjnego (centrum) oraz przygotowanie przyszłych kadr do

prowadzenia zajęć z reintegracji społecznej (np. specjaliści z psychologii, socjologii,

terapii uzależnień) oraz z reintegracji zawodowej (np. instruktorzy zawodu).

4. Terminy składania wniosków o nadanie statusu oraz wydłużenie jego czasu

obowiązywania na 5 lat − wyeliminowano wątpliwości, czy wnioski składa się

w wyznaczonych tylko dniach, czy też można składać je pomiędzy tymi datami.

9

Ponadto, wprowadzono zmianę dla okresu obowiązywania nadanego statusu,

co umożliwiło planowanie długofalowych przedsięwzięć wobec osób zagrożonych

marginalizacją, zwłaszcza w kontekście korzystania z pomocy finansowej

Europejskiego Funduszu Społecznego.

5. Sprawozdania dla ministra – zagwarantowano dla ministra właściwego ds.

zabezpieczenia społecznego dostęp do informacji o działalności centrów integracji

społecznej, co z kolei ważne było z punktu widzenia określania kierunkowych

wytycznych dla realizowania aktywnej polityki społecznej.

6. Pomoc publiczna dla centrów − w myśl reguł unijnych za działalność gospodarczą

uważa się świadczenia wykonywane zwykle za wynagrodzeniem w zakresie, w jakim

nie są objęte postanowieniami o swobodnym przepływie towarów, kapitału i osób,

bez względu na to, czy za taką była spostrzegana przez krajowego ustawodawcę.

Zgodnie z Decyzją Komisji Unii Europejskiej z dnia 20 grudnia 2011 r. w sprawie

stosowania art. 106 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy

państwa w formie rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych,

przyznawanej przedsiębiorstwom zobowiązanym do wykonywania usług

świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym (Dz.U.UE.L.2012.7.3), dotacja

udzielona Centrum prowadzącemu działalność gospodarczą mogła stanowić pomoc

publiczną, o ile Centrum prowadziło taką działalność. Ponieważ Centra świadczą

usługi publiczne, pomoc ta powinna mieć formę pomocy państwa w postaci

rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych, przyznawanych

przedsiębiorcom zobowiązanym do zarządzania usługami świadczonymi w ogólnym

interesie. Dokonana zmiana dostosowała prawo krajowe do przepisów prawa Unii

Europejskiej, a także umożliwiła uzyskiwanie przez centra rekompensat, a tym

samym finansowanie kosztów ich działalności.

7. Uporczywe opuszczanie zajęć – zobligowano kierownika centrum do podejmowania

decyzji o skreśleniu z listy uczestników zajęć w przypadku uporczywego naruszania

dyscypliny programu oraz stworzono możliwość odwołania się od niej do sądu

administracyjnego.

8. Zaświadczenie o ukończeniu zajęć – stworzono regułę potwierdzającą podniesienie

„wartości kwalifikacyjnej” w świetle potrzeb rynku pracy oraz warunki motywacji do

aktywnego uczestniczenia w realizacji indywidualnego planu zatrudnienia socjalnego.

10

9. Uczestnictwo w centrum a ubezpieczenie zdrowotne − realizacja programu stała się

warunkiem korzystania przez uczestnika ze świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego,

na zasadach określonych w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej

finansowanych ze środków publicznych oraz z innych świadczeń określonych

w niniejszej ustawie.

10. Świadczenie integracyjne równe zasiłkowi dla bezrobotnych – wprowadzono

podniesienie kwoty świadczenia integracyjnego do wysokości 100% zasiłku dla osób

bezrobotnych, niwelując różnicę pomiędzy aktywnym uczestnictwem w centrum,

a oczekiwaniem przez niektóre osoby bezrobotne na oferty z urzędów pracy.

11. Prawo do 4 dni wolnych – to rozwiązanie dało uczestnikom zajęć prawo do dni

wolnych od zajęć dla ewentualnego rozwiązywania swoich osobistych spraw, tym

samym rozstrzygając niejasność w kwestiach obiektywnej nieobecności na zajęciach.

12. Zwolnienia lekarskie – wprowadzono pewne ułatwienia dla uczestników,

ale w ograniczonej skali, bowiem zjawisko wykorzystywania zwolnień urosło do zbyt

dużej skali. Sprecyzowano sytuacje, w których uznawano zasadność nieobecności

spowodowanej chorobą oraz powiązano je z wysokością otrzymanego świadczenia

integracyjnego. Zróżnicowano wysokość w zależności liczby dni zwolnienia

lekarskiego.

13. Premia motywacyjna – wprowadzono instrument oddziaływania na postawy

uczestników oraz na stopień ich aktywności podczas zajęć.

14. Kontrakt socjalny w klubie integracji społecznej – to rozwiązanie zdyscyplinowało

realizację zadań, a także zintegrowało pomoc klubu z działaniami publicznych służb

społecznych (ośrodków pomocy społecznej i urzędów pracy), czyniąc pomoc bardziej

kompleksową i ukierunkowaną.

Te, czternaście najważniejszych zmian w ustawie w 2007 r. było także potwierdzeniem,

że stworzony system centrów i klubów integracji społecznej w kraju zaczął nie tylko

funkcjonować, ale przynosi pierwsze oczekiwane przez ustawę rezultaty.

11

Nowelizacja ustawy o zatrudnieniu socjalnym - 22 lipca 2010 r. (Dz. U. Nr 152,

poz. 1020) Poszukiwanie przez samorząd terytorialny nowych form organizacyjnych dla

centrów integracji społecznej

Okres 2007-2010 udowodnił, że centra stały się niezmiernie ważnym elementem działań

prozatrudnieniowych oraz pomocy społecznej, bowiem w przestrzeniach lokalnych

w sferze szeroko rozumianych usług społecznych umożliwiły tworzenie nowych miejsc pracy,

szczególnie w sektorze „własnej działalności gospodarczej” w formule spółdzielczości socjalnej

oraz stosowanie elastycznych form zatrudnienia dla osób, będących najtrudniejszą grupą

klientów dla publicznych służb zatrudnienia5.

Pod koniec 2010 r. powstała jednak skomplikowana prawnie sytuacja dla centrów

integracji społecznej tworzonych przez samorząd terytorialny, albowiem w wyniku przyjęcia

przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 27 sierpnia 2009 r. ustawy o finansach publicznych,

likwidowana była forma „gospodarstwa pomocniczego”. Nowe przepisy ustawy o finansach

publicznych nie przewidywały sposobu przekształcenia i dalszych losów samorządowych

centrów. Problem okazał się skomplikowany, ponieważ brak było propozycji nowych form

organizacyjnych, pozwalających na wygospodarowywanie własnych środków finansowych

z przeznaczeniem na pokrycie kosztów działalności i równocześnie gwarantujących ciągłość

realizacji projektów współfinansowanych ze środków EFS oraz uznających dotychczasowy

dorobek przewidzianych do likwidacji jednostek zatrudnienia socjalnego.

Tak zaprezentowana koncepcja w ocenie wielu specjalistów z dziedziny polityki

społecznej mogła doprowadzić do likwidacji tych ważnych placówek w „architekturze” usług

socjalnych. Na przełomie lat 2009/2010 środowisko podmiotów zatrudnienia socjalnego,

w tym szczególnie samorządowych centrów integracji społecznej podjęło się działań

„lobbistycznych” na rzecz ustawy o zatrudnieniu socjalnym. Również wielu parlamentarzystów

oraz przedstawicieli administracji rządowej starało się zaprezentować nowe rozwiązania

wpisujące się w nurt zmian w przepisach ustawy o finansach publicznych. Oto przykład, zdaniem

Pani Minister Jolanty Fedak, przedstawionym w odpowiedzi na Interpelację nr 7656/2009,

Centra integracji społecznej pełnią ważne społecznie funkcje, w związku z tym ich likwidacja

byłaby niecelowa. W tej sytuacji konieczne jest określenie przyszłego kształtu centrów. Gminy

powinny mieć możliwość wyboru przyszłej formy organizacyjnej centrów, jednak w chwili

5 C. Miżejewski, Polityka społeczna wobec sektora ekonomii społecznej , Ekonomia Społeczna Teksty 2006, ww.ekonomiaspoleczna.pl.

12

obecnej ten wybór jest bardzo ograniczony. Jedyną możliwością wydaje się przekazanie centrów

do prowadzenia organizacjom pozarządowym. Nie w każdej gminie jednak istnieją organizacje

zdolne do prowadzenia tego typu działalności, w związku z tym wskazane byłoby umożliwienie

dalszego funkcjonowania gospodarstw pomocniczych w ograniczonym zakresie poprzez

wprowadzenie do ustawy o finansach publicznych zapisu o funkcjonowaniu samorządowych

gospodarstw pomocniczych w przypadkach określonych w odrębnych ustawach lub

w przypadkach realizacji celu integracji zawodowej i społecznej. Dzięki wspólnym działaniom,

parlamentarzystów z Sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny, przedstawicieli

samorządowych centrów, stanowisku Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego oraz

przedstawicieli Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, przygotowano projekt drugiej

nowelizacji ustawy o zatrudnieniu socjalnym, który ostatecznie został przez Sejm

Rzeczypospolitej Polskiej przyjęty w dnia 24 czerwca 2010 r. Najistotniejsze zmiany noweli to:

1. Nowa forma organizacyjna – samorządowy zakład budżetowy – nowe przepisy

prawne umożliwiły samorządowi terytorialnemu dokonywanie przekształceń

działających centrów z formy „gospodarstwa pomocniczego” w autonomicznie

wybrane warianty organizacyjne: (a) samorządowy zakład budżetowy lub

(b) jednostkę budżetową. Decyzja o jednej z tych form pozostawiona została

samorządowi terytorialnemu.

2. Powiat i województwo mogą tworzyć centra – umożliwiono tworzenie centrów

wszystkim jednostkom organizacyjnym samorządu terytorialnego. Już jedno takie

działało od 2005 r. w wyniku porozumienia kilku gmin jednego powiatu – Łobez.

3. Prawa majątkowe oraz ciągłość realizacji projektów EFS – umożliwiono

przekształcanym centrom (przejmującym obowiązki) zachować prawa i obowiązki

dotychczasowych jednostek, a także utrzymać wcześniej nadany status.

To rozwiązanie prawne zapewniło ciągłość świadczenia usług, w tym również

w zakresie realizacji projektów EFS. Gdyby pozostawiono propozycje z ustawy

z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych mogłoby to z kolei spowodować

powstanie nowych podmiotów „bez historii” i wymaganego doświadczenia, które jest

wymogiem w ubieganiu się o realizację zadań publicznych.

4. Przekazanie centrów do organizacji pozarządowych – samorząd terytorialny

zyskał również inne rozwiązanie, polegające na podejmowaniu decyzji przekazania

utworzonego przez siebie podmiotu, wybranej organizacji pozarządowej.

13

Okres 2007-2010 był ważnym dla idei „zatrudnienia socjalnego”, bowiem utrwalał pozytywną

ocenę dla podmiotów świadczących usługi reintegracji społecznej i zawodowej, szczególnie

w odniesieniu do kwestii współpracy instytucji dwóch obszarów: pomocy społecznej i rynku

pracy.

Nowelizacja ustawy o zatrudnieniu socjalnym – 19 sierpnia 2011 r. (Dz. U. Nr 205,

poz. 1211) Nowe instytucje tworzące centra integracji społecznej oraz absolwenci zajęć

reintegracji społecznej i zawodowej

Złożoność przepisów kilku ustaw, z którymi korelowały przepisy o zatrudnieniu

socjalnym, a także niezrozumiałe dla uczestników podejście urzędów pracy (aczkolwiek zgodne

z wcześniejszym stanem prawnym ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy),

w sytuacji wzrastającego zainteresowania spółdzielczością socjalną, spowodowało poszukiwanie

rozwiązań likwidujących bariery administracyjne oraz zapewniających spójność działań grup

zagrożonych wykluczeniem społecznym. Zaszła również konieczność prowadzenia stałego

monitoringu realizacji zadań tej ustawy, którego celem będzie dostarczanie Ustawodawcy

informacji o efektywności przepisów prawnych, a na tym tle prowadzenia okresowych analiz

efektywności usług reintegracji społecznej i zawodowej. W tym samym czasie znowelizowano

przepisy ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, co spowodowało inne

podejście do takich podmiotów, jak spółdzielnie socjalne osób fizycznych i osób prawnych.

Najistotniejsze zmiany to:

1. Uporządkowana definicja podmiotów III sektora, jako instytucji tworz ących centra

i kluby integracji społecznej − dotychczasowa definicja organizacji pozarządowej nie

wyłączała z jej zakresu podmiotów, takich jak: partie polityczne, związki zawodowe,

organizacje pracodawców, samorządy zawodowe oraz fundacje utworzone przez partie.

Z tą zmianą wprowadzono także przepis zezwalający na tworzenie centrów integracji

społecznej niektórym podmiotom, które zgodnie z art. 3 ust. 3 pkt 1 i 3 ustawy

o działalności pożytku publicznego i wolontariacie mogą prowadzić działalność pożytku

publicznego (organizacje kościelne, spółdzielnie socjalne).

2. Nowe pojęcie „absolwenta” – umożliwiło traktowanie osób, które pozytywnie

zakończyły zajęcia w centrum lub klubie, a były w tym czasie pozbawione z litery prawa

„statusu osoby bezrobotnej”, na równi z osobami bezrobotnymi w procesie ubiegania się

14

o dotację z Funduszu Pracy na założenie spółdzielni socjalnej, bez ponownej „fikcyjnej”

rejestracji w urzędach pracy.

3. Staże dla bezrobotnych w organizacjach pozarządowych prowadzących klub –

rozwiązanie to umożliwiło odbywanie staży bezrobotnym absolwentom szkół

o kierunkach humanistycznych (np. socjologia, psychologia, resocjalizacja, pedagogika),

w organizacjach pozarządowych prowadzących kluby integracji społecznej i wypełnianie

funkcji „zawodowych” przy prowadzeniu zajęć dla innych osób z grup zagrożonych

wykluczeniem społecznym. Zmiana przepisów w zakresie odbywania staży, jaka miała

miejsce po 20 sierpnia 2009 r. bardzo „mocno" ograniczyła możliwości organizowania

staży w organizacjach pozarządowych, szczególnie w odniesieniu do małych

miejscowości (np. w gminach wiejskich). Nowy przepis pozwolił także organizować

w klubach zajęcia na wyższym jakościowym poziomie, prowadzonych przez „stażystów”

absolwentów.

4. Krajowe rejestry klubów – to odpowiedź na brak danych o klubach, oraz niewiedza

w poszczególnych regionach kraju o liczbie działających jednostek usług reintegracji

społecznej i zawodowej.

5. System monitorowania ustawy – to rozwiązanie, którego uzasadnienie tkwi

w fakcie konieczności śledzenia efektywności rozwiązań ustawy o zatrudnieniu

socjalnym oraz dostarczania większego zasobu informacji zarówno dla ministra

właściwego ds. zabezpieczenia społecznego, jak i dla bezpośrednich realizatorów usług

reintegracji społecznej i zawodowej.

Reasumując, wyraźnie trzeba wskazać, że praktyka i doświadczenia podmiotów zatrudnienia

socjalnego od samego początku realizacji ustawy o zatrudnieniu socjalnym były podstawą

weryfikowania przepisów prawnych, ich modyfikowania oraz udoskonalania, a ponadto

dostarczały praktycznie na bieżąco informacji ministrowi właściwemu ds. zabezpieczenia

społecznego

o skuteczności przepisów tej ustawy. Współpraca podmiotów zatrudnienia socjalnego

z instytucjami administracji publicznej, głównie z urzędem ministra właściwego ds.

zabezpieczenia społecznego od samego początku realizacji zadań ustawy o zatrudnieniu

socjalnym układała się poprawnie, stanowiąc przykład dla kształtowania legislacyjnej przestrzeni

w innych obszarach polityki społecznej.

15

Ewolucja procedur tworzenia podmiotów zatrudnienia socjalnego

W okresie 2004 – 2011 nastąpiło kilka istotnych zmian o charakterze prawno-

organizacyjnym w tworzeniu i funkcjonowaniu centrów integracji społecznej (dalej skrót: CIS).

Niezmienny pozostał rodzaj instytucji tworzących centra integracji społecznej – samorząd

terytorialny i organizacje pozarządowe.

Tworzenie centrum integracji społecznej

Samorządowe Centrum Integracji Społecznej

W latach 2004 -2011 tworzenie centrów integracji społecznej przez samorząd terytorialny

odbywało się za pomocą dwóch ścieżek, które można określić, jako:

1) ścieżka tworzenia centrów I generacji – to okres 2004-2010, w którym podstawową

jednostką samorządu terytorialnego była gmina (wójt, burmistrz i prezydent miasta),

2) ścieżka tworzenia centrów II generacji – to okres po 2010 r., w którym upoważniono

wszystkie jednostki samorządu terytorialnego, a więc gminę, powiat i województwo do

tworzenia centrów.

Samorządowe centrum integracji społecznej pierwszej generacji (2004-2010)

Inst ytucje two rz ące: Wójt, Burmistrz, Prezydent Miasta

Forma organizacyjna: Gospodarstwo Pomocnicze

Krótka ch arakt er yst yka : gospodarstwo pomocnicze działo na podstawie przepisów:

ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591,

z późn. zm.), ustawy z dnia 10 maja 1990 r. − przepisy wprowadzające ustawę o

samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz. 191, z

późn. zm.), ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249,

poz. 2104, z późn. zm.) oraz statutu jednostki samorządu terytorialnego (gminy, miasta).

Centrum integracji społecznej, jako gospodarstwo pomocnicze pokrywało część kosztów

swojej działalności z uzyskiwanych przychodów własnych oraz było wyodrębnioną

jednostką organizacyjną i finansową. Centra integracji społecznej miały możliwość

otrzymywania dotacji przedmiotowych z budżetu samorządu terytorialnego, a także

jednorazowych dotacji na wyposażenie w środki obrotowe. Centra integracji społecznej

musiały prowadzić swoją działalność, jako gospodarstwa pomocnicze na podstawie

rocznego planu finansowego, obejmującego następujące pozycje:

przychody własne

16

dotacje z budżetu jednostki budżetowej

wydatki będące kosztami

rozliczenie z budżetem (stan należności i zobowiązań na początek i na koniec

okresu rozliczeniowego).

Forma rozliczenia z budżetem: netto – wpłaca do budżetu połowę osiągniętego zysku netto.

Na koniec 2010 r. w kraju działało 20 samorządowych centrów integracji społecznej, w tym:

Toruń, Wrocław, Zielona Góra, Bydgoszcz, Gmina Słupno, Bytów (woj. pomorskie), Byczyna

(woj. opolskie), Chmielno (woj. pomorskie), Gmina Somonino (woj. pomorskie), Staszów

(woj. świętokrzyskie). Z dniem 31 grudnia 2010 r. część z nich została przekształcona w inną

formę, a część uległa likwidacji. Na mocy przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r.

o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240, z późn. zm.), cześć centrów integracji

społecznej uległa likwidacji. Dotyczyło to: Lublina, Gminy Słupno (woj. mazowieckie),

Ostrowca Świętokrzyskiego6.

Samorządowe centrum integracji społecznej drugiej generacji (2004-2010)

Inst ytucje tworz ąc e: Jednostka samorządu terytorialnego: Gmina, Powiat, Województwo (wójt,

burmistrz, prezydent miasta, starosta, marszałek województwa)

Forma organizacyjna: jednostka budżetowa lub samorządowy zakład budżetowy

Podstawą dla tych form jest ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych

(Dz. U. Nr 157, poz. 1240 z późn. zm.).

Krótka cha rakte r yst yk a:

1) Centrum integracji społecznej, jako jednostka budżetowa – jest to jednostka nieposiadająca

osobowości prawnej, która pokrywa swoje wydatki bezpośrednio z budżetu,

a pobrane dochody odprowadza odpowiednio na rachunek dochodów budżetu organu

stanowiącego (rozliczenie brutto – pełnymi kwotami). Działa na podstawie statutu, a postawą

gospodarki finansowej jest plan dochodów i wydatków zwany „planem finansowym jednostki

budżetowej".

17

6 Informacja MPIPS nt: Instytucje Aktywnej Integracji Społecznej i Zawodowej – Centra Integracji Społecznej w 2010 r., na podstawie sprawozdań wojewodów, Warszawa, lipiec 2011 r.

18

Pierwszy przykład przekształceń prawno-organizacyjnych – z gospodarstwa pomocniczego

na jednostkę budżetową

Centrum Integracji Społecznej Miasta Chełm

Centrum Integracji Społecznej w Chełmie powstało w sierpniu 2006 roku. Centrum Integracji Społecznej

zostało powołane przez Prezydenta Miasta Chełm, Zarządzeniem Nr 855/06 z dnia 18 maja 2006 r.

Do końca 2010 roku Centrum działało na zasadach gospodarstwa pomocniczego Miejskiego Ośrodka Pomocy

Rodzinie w Chełmie. Od stycznia 2011 roku Centrum jest jednostką organizacyjną Miasta Chełm,

nieposiadającą osobowości prawnej, prowadzącą działalność w formie jednostki budżetowej, (Uchwała

Nr LVI/504/10 Rady Miasta Chełm z dnia 28 października 2010 r.). Podstawą prawną działania Centrum jest

ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym.

2) Centrum integracji społecznej jako samorządowy zakład budżetowy – samorządowy zakład

budżetowy wpłaca do budżetu jednostki samorządu terytorialnego nadwyżkę środków

obrotowych ustaloną na koniec okresu sprawozdawczego, chyba że organ stanowiący postanowi

inaczej. Centrum może otrzymywać dotacje, w tym celowe na finansowanie lub dofinansowanie

kosztów realizacji inwestycji. Dotacje te nie mogą przekroczyć 50% kosztów jego działalności,

za wyjątkiem dotacji inwestycyjnych oraz dotacji otrzymywanych w związku z realizacją

projektu współfinansowanego ze środków pochodzących z funduszy UE.

Drugi przykład przekształceń prawno-organizacyjnych – z gospodarstwa pomocniczego na

samorządowy zakład budżetowy

Centrum Integracji Społecznej im. Jacka Kuronia w Bydgoszczy

Centrum Integracji Społecznej im. Jacka Kuronia w Bydgoszczy na mocy Uchwały LXVII/1153/10 Rady Miasta

Bydgoszczy z dnia 27 października 2010 roku zostało przekształcone w samorządowy zakład budżetowy.

Pod koniec I półrocza 2012 r. zasygnalizowana została inicjatywa utworzenia przez

Starostę Sanockiego pierwszego w województwie podkarpackim centrum, z myślą

19

o mieszkańcach powiatu, których ponad 28% korzysta ze świadczeń pomocy społecznej

z tytułu bezrobocia. Proces ubiegania się o nadanie statusu centrum rozpoczął się w maju 2012 r.

Centrum Integracji Społecznej Organizacji Pozarządowej

Organizacje pozarządowe były uznane w przepisach ustawy o zatrudnieniu socjalnym

od samego początku jej wdrażania, jako drugi rodzaj instytucji tworzących. Do 2010 r.

organizacje pozarządowe musiały tworzyć centra integracji społecznej, pokonując tę samą

„procedurę wniosku o status”, co jednostki samorządu gminnego. Z chwilą reformy ustawy

o finansach publicznych (2009 r.) oraz nowelizacji ustawy o zatrudnieniu socjalnym (2010 r.),

organizacje pozarządowe stały się ważnym partnerem dla samorządu terytorialnego

w przejmowaniu od niego centrów, które miały ulegać likwidacji jako gospodarstwa

pomocnicze. Ponadto, w związku z nowelizacją w 2010 r. ustawy o działalności pożytku

publicznego i o wolontariacie, która rozszerzyła definicję „organizacji pozarządowej” o nowe

podmioty, jakimi są spółdzielnie socjalne, zdecydowano się w przepisach o zatrudnieniu

socjalnym wprowadzić modyfikację, zezwalającą spółdzielniom socjalnym osób prawnych

tworzyć centra integracji społecznej.

W 2012 r., w chwili sporządzania „Informacji” istnieją dwie ścieżki utworzenia przez

organizacje pozarządowe centrów integracji społecznej:

1. Autonomiczna ścieżka – przygotowanie wniosku o nadanie statusu centrum oraz

przeprowadzenie procedury uzyskania środków na pierwsze wyposażenie i pierwsze

3 miesiące działania, uwzględniająca także spółdzielnię socjalną osób prawnych, jako

instytucję tworzącą,

2. Ścieżka przejęcia centrum – przeprowadzenie procedury przejęcia majątku, praw oraz

zobowiązań dotychczasowego centrum, prowadzonego przez jednostkę samorządu

terytorialnego.

Niezależnie od „ścieżki” w każdym przypadku prowadzenie centrum przez organizacje

pozarządowe wymaga wyodrębnienia w strukturach organizacji na mocy uchwały członków

danej organizacji (lub zarządu) tego podmiotu oraz wprowadzenia obowiązku wyodrębnienia

księgowo-finansowego. Wyodrębnienie to ma na celu umożliwienie określania przychodów,

kosztów i wyników wobec przepisów ustawy o rachunkowości.

20

Przykład trzeci – przekształceń prawno-organizacyjnych – przekazanie CIS do organizacji

pozarządowej

Centrum Integracji Społecznej CISTOR Toruń

W dniu 1 maja 2010 r. Stowarzyszenie Partnerstwo Społeczne (obecna nazwa CISTOR Stowarzyszenie

Partnerstwo Społeczne) przejęło zadania dotychczas wykonywane przez Centrum Integracji Społecznej CISTOR,

które utworzone było z inicjatywy Prezydenta Miasta Torunia. Stowarzyszenie przejęło wszystkich pracowników,

składniki majątku oraz wszystkie zadania związane z prowadzeniem reintegracji zawodowej i

społecznej. W dniu 1 kwietnia 2010 r., Wojewoda Kujawsko-Pomorski wydał decyzję o przyznanie

statusu Centrum, znak: WPS/DT.VII.KM.9024-5/10 dla przejmującej instytucji. W dniu 30.04.2010 r. zgodnie

z przepisami ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 z późn. zm.)

oraz na podstawie Zarządzenia nr 25 Prezydenta Miasta Torunia z dnia 02.02.2010 r., Centrum Integracji

Społecznej CISTOR Gospodarstwo Pomocnicze Urzędu Miasta Torunia zostało zlikwidowane.

Tworzenie klubu integracji społecznej

Praktyka okresu 2004-2010 przyczyniła się do uznania drugiego podmiotu zatrudnienia

socjalnego, jakim jest klub integracji społecznej (dalej skrót: KIS), jako bardzo istotnego

elementu w systemie świadczenia usług reintegracji społecznej i zawodowej. Powody są dwa:

(a) mniejsza skala organizacyjna przedsięwzięcia, a tym samym kosztów jego prowadzenia,

(b) efektywność oddziaływania na uczestników zajęć porównywalna z wynikami uzyskiwanymi

przez centra integracji społecznej. W schematach tworzenia klubów integracji społecznej można

wyróżnić dwa okresy, które zaważyły na „ścieżkach” tworzenia klubu integracji społecznej.

Pierwszy okres, to lata 2004-2007, kiedy to przepis art. 18 ustawy o zatrudnieniu

socjalnym wskazywał instytucje tworzące KIS-y, do których zaliczano: gminę, ośrodek pomocy

społecznej i organizację pozarządową. Na mocy początkowej treści przepisu art. 18 z okresu

2004-2007 istniały 3 możliwości powołania KIS: (a) pierwsza, oznaczała, że KIS jest

samodzielną jednostką organizacyjną Gminy, (b) druga, oznaczała powołanie KIS w strukturze

już istniejącej jednostki organizacyjnej Gminy, czyli najczęściej w strukturze ośrodka pomocy

społecznej oraz (c) trzecia, to utworzenie KIS w strukturze organizacji pozarządowej.

W pierwszych dwóch wypadkach (gmina, OPS) i tak w praktyce musiało to być poprzedzone

podjęciem uchwały rady gminy. Fakt tworzenia „samorządowych” klubów na tle treści

początkowej przepisu oznaczał praktycznie tę samą „ścieżkę” proceduralną. W końcu 2011 r.

funkcjonują „samorządowe” kluby tworzone w ramach „ścieżek” z tego okresu.

21

Rysunek 1. Klub integracji społecznej, jako wyodrębniona jednostka organizacyjna gminy

Rada Gminy

Wójt Gminy

Wyodrębnione jednostki organizacyjne Gminy

Ośrodek

Pomocy

Społecznej

Gminna

Biblioteka

Gminne

Przedszkole

Gminne

Zakłady

Komunalne

Klub

Integracji

Społecznej

Źródło: opracowanie własne.

Drugi okres, to lata 2008-2011, kiedy po nowelizacji ustawy o zatrudnieniu socjalnym

pozostawiono tylko dwa rodzaje instytucji mogących tworzyć KIS: gminę i organizację

pozarządową, przy czym od 2010 r. uznawalność spółdzielni socjalnych, jako organizacji

pozarządowych spowodowała pojawienie się kolejnej instytucji tworzącej klub (np. Spółdzielnia

Socjalna „Koziołek” z Lublina).

Rysunek 2. Schemat Klubu Integracji Społecznej działającego w strukturze ośrodka pomocy społecznej

KIEROWNIK Ośrodka Pomocy

Społecznej

Działy i komórki

organizacyjne Ośrodka

Koordynator Klubu

Gł. Księgowy

Zespół pracowników Ośrodka współpracujący z Klubem

Współpraca z PUP – doradca zawodowy

Pracownicy OPS:

- Psycholog, - Prawnik, - Pracownicy

socjalni - Terapeuci

Inne instytucje i osoby wspomagające prace Klubu (np. lekarze, policja, kościelne osoby prawne).

Źródło: opracowanie własne.

22

Praktyka dowodzi, że korzystnym rozwiązaniem dla samorządów gmin są te, w których

wykorzystana jest istniejąca jednostka organizacyjna gminy (np. ośrodek pomocy społecznej).

Procedura tworzenia odrębnej struktury organizacyjnej – KIS − jest bardziej skomplikowanym

legislacyjnym procesem.

W przypadku organizacji pozarządowych utworzenie KIS-u oznacza prowadzenie jednej

z form, określonych w art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku

publicznego i o wolontariacie. Utworzenie klubu przebiega etapami, tj. najpierw uchwała

Zarządu Organizacji o powołaniu nowej struktury organizacyjnej (lub uchwała Walnego

Zebrania Członków organizacji), a następnie ewentualnie zmiana zapisu w statucie oraz

zgłoszenie zmian do Krajowego Rejestru Sądowego. Następnie nastąpić powinno określenie

zasad funkcjonowania i wskazanie osób odpowiedzialnych za działanie klubu.

Rysunek 3. Schemat Klubu Integracji Społecznej działającego w strukturze organizacji pozarządowej

Zarząd Organizacji

Pozarządowej

Specjaliści Organizacji

Pozarządowej

Koordynator Klubu

Specjalista ds. księgowy

Współpraca z Ośrodkiem Pomocy Społecznej

Opiekunowie grup uczestników zajęć w Klubie

Współpraca z Powiatowego Urzędu Pracy

− doradca zawodowy

Wolontariusze

Źródło: opracowanie własne.

W praktyce okresu 2004-2011 były czynione próby tworzenia innych modeli

organizacyjnych KIS-ów, tj. model partnerski oraz model na bazie istniejącej jednostki wsparcia

i pomocy.

23

W wypadku „modelu partnerskiego”, procedura wymaga prowadzenia negocjacji

pomiędzy kilkoma instytucjami, którymi mogą być sąsiadujące gminy lub organizacje

pozarządowe działające na obszarze jednej gminy, lub kilku. Trudnością będzie zawsze

pokonanie bariery przynależnościowej, wyrażanej sposobem zarządzania w zakresie przede

wszystkim środków finansowych. Najlepiej, aby taki klub powstawał w jednorodnej strukturze

instytucji tworzących, np.: administracja samorządowa lub organizacje pozarządowe. W tym

modelu koniecznym jest ustalenie ról, obowiązków i wzajemnych zobowiązań potwierdzonych

porozumieniem (umową partnerską). W takiej umowie niezbędnym jest również wskazanie

„lidera partnerstwa”, jako reprezentanta przez organami administracyjnymi, np. przed

powiatowymi urzędami pracy. Ten warunek jest nieodzowny zwłaszcza w wypadku

przystąpienia do programów rynku pracy, inicjowanych dla uczestników zajęć w klubie.

W przypadku „istniejącej jednostki wsparcia i pomocy”, wykorzystywano inne placówki,

np. Klub Pracy, czy Gminne Centrum Informacji, starając się wprowadzić element reintegracji

społecznej i zawodowej do wcześniejszej podstawowej ich działalności. Wariant taki zależny jest

od woli instytucji, która już dysponuje funkcjonującą strukturą, a także częściowo kadrą.

Przykładem może być Klub Pracy i Integracji Społecznej w Barlinku, powstały w 2006 r.

z rozszerzenia zakresu merytorycznego klubu pracy.

Podsumowując procedury tworzenia KIS-ów należy wskazać, że bez względu na

podmiot założycielski klub realizujący program reintegracji społecznej i zawodowej powinien,

a nawet w wielu przypadkach musi współpracować z lokalnymi instytucjami i organizacjami

w swojej działalności ustawowej. Głównymi partnerami KIS w działalności na rzecz osób

zagrożonych wykluczeniem i marginalizacją społeczną jest ośrodek pomocy społecznej

(w sytuacji, gdy sam nie jest organem prowadzącym klub) oraz powiatowy urząd pracy. W tych

przypadkach:

1. Ośrodek Pomocy Społecznej można by nawet nazwać partnerem ustawowym klubu,

gdyż zgodnie z art. 18 ust. 4 ustawy o zatrudnieniu socjalnym warunkiem

uczestnictwa w klubie integracji społecznej jest realizacja kontraktu socjalnego,

zgodnie z przepisami ustawy o pomocy społecznej. Poza tym jest też oczywiście

najlepszym miejscem, aby przez pracowników socjalnych, rekrutować uczestników

KIS. Pracownicy socjalni ponadto przeprowadzają wywiady środowiskowe u osób

wyrażających zainteresowanie skierowaniem do Klubu.

2. Powiatowy Urząd Pracy powinien informować osoby zarejestrowane, jako bezrobotne

o możliwości realizacji przez nie programu reintegracji społeczno-zawodowej.

24

Ponadto, urząd pracy może wspierać klub, w realizacji programów aktywnej

integracji, swoją doświadczoną kadrą, w szczególności doradcami zawodowymi

i pośrednikami pracy. Może też informować o posiadanych ofertach pracy, a także

organizować i finansować miejsca pracy tymczasowej dla uczestników klubu

w formie robót publicznych, prac interwencyjnych, staży, zatrudnienia wspieranego

oraz prac społecznie użytecznych.

Bez tych dwóch podstawowych partnerów wydaje się niemożliwe prawidłowe funkcjonowanie

klubu. Ponadto do współpracy z KIS warto zaprosić takich partnerów, jak: Poradnia Leczenia

Uzależnień, w zakresie reintegracji społeczno-zawodowej osób uzależnionych od alkoholu,

a także uzależnionych od narkotyków lub innych środków odurzających, następnie centrum

integracji społecznej, lokalne organizacje pozarządowe, czy placówki oświatowe dla dorosłych.

Na podstawie obecnie obowiązujących przepisów prawnych, korzystniejszym

rozwiązaniem jest powołanie KIS w strukturze ośrodka pomocy społecznej z uwagi na gwarancję

ciągłości finansowania. To rozwiązanie jednak nie może być przeciwstawnym do wariantu klubu

w strukturze organizacji pozarządowej. Obydwa typy KIS-ów, tj. samorządowy lub organizacji

pozarządowej mogą spełniać usługi na „profesjonalnym” poziomie lub nie przestrzegać

wypracowanych w praktyce standardów ich świadczenia.

25

Rozdział 2. Statystyczna mapa zatrudnienia socjalnego

Centra i Kluby Integracji Społecznej w liczbach

Centra Integracji Społecznej

Liczba zarejestrowanych i działających w Polsce w okresie 2004-2011 centrów integracji

społecznej systematycznie zwiększała się z początkowego stanu 20 centrów, do 74 jednostek na

koniec grudnia 2011 r. Należy jednak dodać, że lista CIS-ów jest „aktywna”,

co oznacza, że następują na niej zmiany związane z likwidacją niektórych jednostek oraz

tworzeniem nowych. W przedziale czasowym 2010-2011 zmiany na tej liście dotyczyły

7 województw:

Tabela 1. Zmiany ilościowe w rejestrach wojewodów w zakresie centrów integracji społecznej w 2011 r.

Lp. Województwo Liczba CIS w 2010

Liczba CIS w 2011

Zmiany (likwidacja/powołanie)

1. Lubelskie 3 2 Likwidacja CIS – Integro w Lublinie (forma gospodarstwa pomocniczego)

2. Lubuskie 4 5 Powstanie nowego CIS w Dobiegniewie − decyzja o nadaniu statusu z dnia 24.05.2011

3. Mazowieckie 6 6 1.Likwidacja CIS w Słupnie. Status wygasł w dniu 04.02.2011 r. 2.Nowy CIS powstał w Ostrołęce − status z dnia 07.06.2011.

4. Podlaskie 0 1 CIS w Chmielniku, gmina Czarna Białostocka utworzony przez Caritas Diecezji Białostockiej

5. Pomorskie 8 10 Powstały 2 nowe CIS-y w Skarszewach i Pucku. Od dnia 01.04.2011 utracił status CIS w Tczewie.

6. Śląskie 5 7 Powstały 2 nowe CIS-y w Świetochłowicach i Zawierciu

7. Wielkopolskie 11 13 Powstały 2 nowe CIS-y w Odolanowie i Koninie

Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji ze sprawozdań wojewodów o działalności centrów integracji społecznej za 2011 r.

Do końca grudnia 2011 r. nie nastąpiły zmiany w rejestrach centrów integracji społecznej

w 8 województwach: dolnośląskie, kujawsko-pomorskie, łódzkie, małopolskie, opolskie,

podkarpackie, świętokrzyskie oraz warmińsko-mazurskie. W 2012 r. przewiduje się jednak

pewne zmiany:

w województwie zachodniopomorskim pod koniec 2011 r. CIS w Barlinku zgłosił do

Wojewody Zachodniopomorskiego wniosek o zawieszenie swojej działalności z tytułu

trudności finansowych w utrzymaniu bieżącej działalności (przepisy ustawy

o zatrudnieniu socjalnym nie przewidują takiej sytuacji),

26

w województwie kujawsko-pomorskim wojewoda wydał decyzję o pozbawieniu statusu

centrum instytucję tworzącą o nazwie Fundacja Wschodnio-Europejskiego Centrum

Rehabilitacji w Ciechocinku – powodem jest niezłożenie w terminie sprawozdania

za 2011 r.

Na koniec 2011 r. struktura CIS-ów wg instytucji tworzących nie uległa zmianie.

Tabela 2. Liczba centrów integracji społecznej w Polsce

Wyszczególnienie

2006 r.

2007 r.

2008 r.

2009 r.

2010 r.

2011 r.

Ogółem

37

53

59

67

70

74

Utworzone przez samorząd terytorialny

18

20

20

20

20

20

Utworzone przez III sektor

19

33

39

47

50

54

Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji ze sprawozdań wojewodów o działalności centrów integracji społecznej za 2011 r.

W grupie najbardziej doświadczonych CIS-ów w Polsce, należy wymienić klika

ośrodków, które następnie stały się wzorami dla innych.

Tabela 3. Wykaz najstarszych centrów integracji społecznej w Polsce

Lp. Nazwa i rodzaj podmiotu Data otrzymania pozytywnej opinii -

statusu

Województwo

1. Prezydent Miasta Olsztyna 5.03.2004 r. Warmińsko-mazurskie 2. Prezydent Miasta Torunia 30.03.2004 r. Kujawsko-pomorskie 3. Prezydent Miasta Elbląga 15.06.2004 r. Warmińsko-mazurskie 4. Burmistrz Bystrzycy Kłodzkiej 20.07.2004 r. Dolnośląskie 5 Burmistrz Drezdenka 16.11.2004 r. Lubuskie 6. Stowarzyszenie PSS „Krąg” w Gorzowie Wlkp. 9.09. 2004 r. Lubuskie 7. Caritas Diecezji Kieleckiej 9.09.2004 r. Świętokrzyskie 8. Stowarzyszenie „Szkoła Barki im H. CH. Kofoeda”

w Poznaniu 6.10. 2004 r. Wielkopolskie

9. Prezydent Miasta Zielona Góra 28.12. 2004 r. Lubuskie 10. Burmistrz Byczyny 22.12 2004 r. Opolskie

Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji MPiPS. W okresie 2004-2011 liczba centrów integracji społecznej w Polsce zwiększyła się

z 20 jednostek organizacyjnych do 74, przy czym ich rozmieszczenie w kraju jest zróżnicowane.

Dopiero w latach 2010/2011 na mapie Polski pojawiły się centra w województwach podlaskim

i podkarpackim.

27

Według danych na koniec 2011 r. stopień „przestrzennego nasycenia” województw liczbą

działających CIS-ów przedstawia się następująco (wykres 1.):

Wykres 1. Stopień „przestrzennego nasycenia” centrami integracji społecznej wg województw

Województwo Liczba jednostek – centrów integracji społecznej 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

Dolnośląskie

Kujawsko-pomorskie

Lubelskie

Lubuskie

Łódzkie

Małopolskie

Mazowieckie

Opolskie

Podkarpackie

Podlaskie

Pomorskie

Śląskie

Świętokrzyskie

Warmi ńsko-mazurskie

Wielkopolskie

Zachodniopomorskie

Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji ze sprawozdań wojewodów o działalności centrów integracji społecznej za 2011 r.

W 2011 r., po kliku latach braku na obszarze województwa podlaskiego zarejestrowano

pierwsze centrum integracji społecznej utworzone w miejscowości Czarna Białostocka przez

Caritas Diecezji Białostockiej.

Zgodnie z przepisami ustawy o zatrudnieniu socjalnym (art.7) źródłami przychodów

CIS-ów są środki otrzymywane od jednostek samorządu terytorialnego (gmina, województwo),

dotacje z Funduszu Pracy i PEFRON, środki z własnej działalności wytwórczej, handlowej

i usługowej, a także środki pozyskiwane na realizację projektów współfinansowanych z EFS.

Zestawienie przychodów CIS-ów w latach 2008-2011 na podstawie sprawozdań

składanych do wojewodów wskazuje, że w ostatnich dwóch latach pozycja „inne-środki EFS”

28

była najbardziej znaczącym źródłem pozyskiwania finansów na bieżącą działalność tych

podmiotów (2011 r. – 38, 3% przychodów ogółem):

Tabela 4. Podstawowe źródła przychodów centrów integracji społecznej w Polsce w okresie 2008-2011 (w tys. złotych)

Źródło przychodów

2008

2009

2010

2011

Budżet gminy

4.103

10.066

12.437

11.049

20,5 %

31,4 %

22,2 %

16,8 %

Budżet województwa

812

1.943

1.405

2.716

4,0 %

6,1 %

2,5 %

4,1 %

Fundusz Pracy

5.362

7.148

14.760

18.509

26,7 %

22,2 %

26,3 %

28,2 %

PFRON

36

62

64

63

0,1 %

0,2 %

0,2 %

0,2 %

Własna działalność

4.429

4.703

6.840

8.099

22,1 %

14,7 %

12,2 %

12,3 %

Inne źródła − EFS

5.320

8.155

20.596

25.090

26,5 %

25,4 %

36,7 %

38,3 %

Razem

W tys. zł.

W procentach

20.062

32.077

56.102

65.526

100,0 %

100,0 %

100,0 %

100,0 %

Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji ze sprawozdań wojewodów o działalności centrów integracji społecznej za lata 2008-2011.

Graficzne przedstawienie struktury źródeł przychodów CIS-ów w latach 2008-2011

jeszcze bardziej podkreśla, że środki finansowe pozyskiwane w ramach programu POKL

„Kapitał Ludzki 2008-2013”, stanowiły główny strumień finansów, poza Funduszem Pracy

(refundacja wypłaconych świadczeń integracyjnych).

29

w t

ys.

zł

Wykres 2. Struktura źródeł przychodów centrów integracji społecznej w Polsce w okresie 2008-2011

Źródło: opracowanie własne.

W okresie 2008-2011 przychód ogółem jednego statystycznego CIS-u oraz jego dynamika

do roku poprzedniego wyniósł: 2008 r. – kwota przychodu 340,03 tys. zł, 2009 r. – kwota

przychodu 478,76 tys. zł, tj. dynamika 140,7 %, 2010 r. – kwota przychodu 801,45 tys. zł,

tj. dynamika 167,4 %, 2011 r. – kwota przychodu 885,48 tys. zł, tj. dynamika 110,48 %.

Wykres 3. Wysokość przychodów ogółem na 1 centrum integracji społecznej w Polsce w okresie 2008-2011

Przychód ogółem na 1 Centrum Integracji Społecznej w latach 2008-2011 (w tys. zł)

1000

900

800

700

600

500

400

300

200

100

0

2008 2009 2010 2011

Źródło: opracowanie własne.

30

Z kolei analiza danych w zakresie struktury ponoszonych wydatków przez CIS-y

(sprawozdania do wojewodów) wskazała, że głównymi kierunkami rozdysponowania środków

finansowych są: wynagrodzenia dla pracowników, świadczenia integracyjne z premią

motywacyjną, a także wydatki administracyjno-biurowe.

Za 2011 r. struktura tych wydatków przedstawiona została w poniższej tabeli:

Tabela 5. Struktura i kierunki wydatków centrów integracji społecznej w Polsce w okresie 2008-2011

Pozycja wydatków Struktura wydatków finansowych centrów

integracji społecznej za 2011 r. W tys. zł W procentach

Wydatki ogółem

65. 148

100,0 %

Z tego:

Wynagrodzenia osobowe i nagrody pracowników

28.324

43,5 %

Świadczenia integracyjne i premie motywacyjne

17.372

26,6 %

Wydatki rzeczowo-administracyjne (art. biurowe, żywność, pomoce naukowe, energia i inne)

17.600

27,0 %

Środki na finansowanie inwestycji (wydatki inwestycyjne, zakupy inwestycyjne)

727

1,1 %

Inne wydatki ogółem (np. koszty transportu, podróże krajowe i zagraniczne, organizacja konferencji i seminariów itp.)

1.125

1,8 %

Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji ze sprawozdań wojewodów o działalności centrów integracji społecznej za lata 2008-2011.

Pracownikami CIS-ów są psycholodzy, socjolodzy, terapeuci, instruktorzy zawodów,

a także pracownicy socjalni oraz pracownicy odpowiedzialni za obsługę finansową. Większość

kadry posiada wyższe studia, a także staż pracy w jednostkach organizacyjnych pomocy

społecznej lub organizacjach pozarządowych zajmujących się problematyką wykluczenia

społecznego. Warte jest także podkreślenia, że w okresie 2009-2011 część kadry skończyła

studia podyplomowe na kierunkach związanych z zarządzaniem gospodarką społeczną (np. na

Uniwersytecie Warszawskim, UMCS Lublin), a także szkolenia ze specjalności pomocy

społecznej.

31

Tabela 6. Zatrudnienie ogółem w centrach integracji społecznej w Polsce w okresie 2008-2011

Wyszczególnienie

2008

2009

2010

2011

Nawiązanie zatrudnienia

486

378

422

508

Ustanie zatrudnienia

309

196

214

356

Przeciętne zatrudnienie w skali roku

506

590

704

791

Pracownicy zatrudnieni w pełnym wymiarze czasu

505

459

534

531

Pracownicy zatrudnieni w niepełnym wymiarze czasu

156

175

183

188

Pracownicy na umowach cywilnoprawnych

341

367

532

569

Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji ze sprawozdań wojewodów o działalności centrów integracji społecznej za lata 2008-2011.

Cechą charakterystyczną analizy kadry pracowniczej CIS-ów w Polsce jest dość wysoki

poziom rotacji, szczególnie w grupie pracowników prowadzących bezpośrednio zajęcia

z uczestnikami, którzy reprezentują kategorie osób zaliczanych do „szczególnych grup ryzyka”

wykluczenia społecznego. W okresie 2008-2011 wskaźnik ogólnej rotacji personelu centrów,

liczony, jako stosunek ilości odejść (ustania zatrudnienia) do przeciętnego poziomu zatrudnienia

przedstawiał się następująco:

2008 r. – wskaźnik rotacji 61,1 %

2009 r. – wskaźnik rotacji 33,2 %,

2010 r. – wskaźnik rotacji 30,2 %,

2011 r. – wskaźnik rotacji 45,0 %.

Kierownicy CIS-ów prowadzą politykę kadrową zmierzającą do tworzenia stabilnych warunków

świadczenia usług reintegracji społecznej i zawodowej. Potwierdzeniem może być relacja liczby

„pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu” do liczby „przeciętnego zatrudnienia”,

kształtująca się w 2011 r. na poziomie 67%. Jednak ta polityka jest uzależniona od wysokości

środków finansowych.

32

Kluby Integracji Społecznej

Dotychczasowy okres funkcjonowania przepisów o zatrudnieniu socjalnym nie zapewnił

dopływu informacji statystycznych na temat KIS do centralnych zbiorów, tym samym stwarzając

sytuację dysponowania tylko informacjami pochodzącymi z ankiet lub wywiadów statystycznych

czy badań problematyki. Dlatego też brak jest oficjalnej liczby działających klubów integracji

społecznej w Polsce oraz wielu innych danych związanych z działaniami tych podmiotów

zatrudnienia socjalnego.

Dopiero od 2012 r., po wprowadzeniu ustawowego obowiązku prowadzenia przez

wojewodów rejestrów KIS-ów sytuacja w statystyce zatrudnienia socjalnego powinna zmienić

się.

Prezentowana informacja w części dotyczącej klubów integracji społecznej oparta będzie

na możliwych do uzyskania danych, pochodzących głównie z ankiet z okresu 2010-2011, jakie

zostały zebrane przez Departament Pomocy i Integracji Społecznej MPiPS. Zakres merytoryczny

ankiety dotyczył kwestii statystycznych, metod pracy z uczestnikami zajęć, a także propozycji

udoskonalenia funkcjonowania klubu.

W badaniu ankietowym wzięło udział 139 klubów na ogólną liczbę działających na

koniec 2010 r. – 287 jednostek organizacyjnych, tj. prawie 50%. Zwrotnie ankiet nie uzyskano z

klubów integracji społecznej działających w województwach: dolnośląskim, opolskim oraz

świętokrzyskim. Ustalenie liczby KIS-ów w kraju było możliwe dzięki pomocy i wiedzy

Wydziałów Polityki Społecznej Urzędów Wojewódzkich.

Według danych na koniec 2010 r. uzyskanych z Wydziałów Polityki Społecznej Urzędów

Wojewódzkich liczba KIS-ów wynosiła 286 jednostek, w tym: 223 jednostki prowadziły swoją

działalność bez przerw (bez zawieszania działalności).

Poniższy wykres prezentuje stopień „przestrzennego nasycenia” województw klubami

integracji społecznej.

Należy podkreślić, że dominującym województwem po względem liczebności KIS-ów

jest województwo warmińsko-mazurskie (116 jednostek). Wynika to z faktu bardzo

intensywnego działania Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Olsztynie w pierwszych

latach wdrażania ustawy o zatrudnieniu socjalnym, traktującego te rozwiązania jako istotne

uzupełnienie regionalnej polityki przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu (bardzo wysokie

w tamtym okresie wskaźniki bezrobocia długotrwałego).

33

Stopień przestrzennego nasycenia KIS-ami w takich województwach, jak: woj.

wielkopolskie i woj. zachodniopomorskie, jest podobny do „nasycenia” centrami, co również

wynika z faktu tworzenia klubów jako uzupełniających elementów systemu świadczenia usług

reintegracji społecznej i zawodowej.

Wykres 4. Stopień „przestrzennego nasycenia” województw klubami integracji społecznej na koniec grudnia 2010 r.

Województwo Liczba jednostek – klubów integracji społecznej

Do 10 jednostek

11- 20 jednostek

Powyżej 21 jednostek

Łączna liczba w województwie

Dolnośląskie 8

Kujawsko-pomorskie 18

Lubelskie 18

Lubuskie 3

Łódzkie 14

Małopolskie 12

Mazowieckie 18

Opolskie 10

Podkarpackie 6

Podlaskie 2

Pomorskie 8

Śląskie 6

Świętokrzyskie 6

Warmi ńsko-mazurskie 116

Wielkopolskie 14

Zachodniopomorskie 16

Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji z wojewódzkiego monitoringu klubów integracji społecznej za 2010 r.

Przyjmując założenie, że 50% KIS-ów w 2010 r. odpowiedziało na ankietę MPiPS,

analiza przekazanych przez nie informacji pozwala na sformułowanie kliku ogólnych wniosków:

1. Struktura KIS-ów w g ins t ytucji t worz ąc ych

Według informacji uzyskanych z ankiet 62% klubów zostało powołanych uchwałami

rad gmin, co oznacza, że szacunkowa liczba tak utworzonych KIS-ów w kraju wynosi

178 jednostek, w tym 22 kluby są wyodrębnionymi jednostkami organizacyjnymi

34

samorządu gminy. Pozostałe kluby działają, jako podmioty utworzone przez

organizacje pozarządowe – 108 jednostek.

62% KlS-y samorządowe

(szacunkowa liczba 178 jednostek)

38% KIS-y organizacji pozarządowych

(szacunkowa liczba 108 jednostek)

W grupie samorządowych KIS-ów większość jest umiejscowiona w strukturach

jednostek organizacyjnych samorządów gmin, w szczególności w ośrodkach pomocy

społecznej – szacunkowa liczba 156 jednostek.

2. Korelacj a mi ędz y lokaln ym i pot rz ebami , a z ami ar em ut worz enia K IS

Przed podjęciem decyzji o zorganizowaniu na terenie danej gminy KIS-u,

przeważająca część instytucji tworzących dokonała analiz badawczych oraz diagnoz

lokalnej sytuacji społecznej w grupach osób, które zgodnie z ustawą o zatrudnieniu

socjalnym mogą korzystać z usług reintegracji społecznej i zawodowej. Dotyczyło to

67% ankietowanych klubów, co oznacza, że szacunkowa liczba w kraju tak

powołanych klubów wynosi 191 jednostek. Kolejnym czynnikiem, który wpłynął na

decyzję utworzenia klubu jest kwestia naśladowania i wdrażania dobrych praktyk

innych gmin. Dotyczy to 36% ankietowanych klubów, co oznacza, że szacunkowa

liczba w kraju tak utworzonych klubów wynosi 102 jednostki. Pozostała część

działających klubów powstała w wyniku potrzeby organizowania przez gminy lub

współpracujące z nimi organizacje pozarządowe niektórych rodzajów programów

rynku pracy dla bezrobotnych mieszkańców, korzystających ze świadczeń pomocy

społecznej (prace społecznie użyteczne, roboty publiczne) lub aplikowania

w konkursach po środki finansowe, w tym konkursach POKL (projekty

współfinansowane ze środków EFS) oraz konkursach ministra właściwego

ds. zabezpieczenia społecznego.

3. P om ysłod awc y utworz en ia K IS n a obsz arz e gmi n

Większość zorganizowanych KIS-ów w kraju była pomysłem i inicjatywą

pracowników ośrodków pomocy społecznej, którzy upatrywali w tych podmiotach

partnerów dla działań wobec osób, korzystających ze świadczeń pomocy społecznej.

W grupie 178 samorządowych KIS-ów, dotyczyło to 88% jednostek. Pozostała część

35

samorządowych KIS-ów była inicjatywą pracowników urzędów gmin (wójtów

i burmistrzów).

4. C iągłość dz iałalności K IS od m omentu jego pows tan ia

Na ogólną liczbę utworzonych w kraju KIS-ów (286) swoją działalność bez przerw

prowadziły 223 jednostki. Wśród głównych przyczyn występujących przerw

w organizacji zajęć, wymienianych przez przedstawicieli klubów odnotowano:

21% przypadków przerw spowodowanych trudnościami finansowymi,

głównie wynikającymi z nieuzyskania środków finansowych z EFS,

14% przypadków przerw wynikających z rotacji kadry prowadzącej zajęcia,

głównie w wyniku niestabilności warunków pracy i płacy,

7% przypadków przerw wynikających z problemów organizacyjno-

technicznych, głównie spowodowanych trudnościami lokalowymi.

Prowadzenie KIS-ów, a także zachowanie ciągłości w świadczeniu przez nie usług

nie było od samego początku wdrażania ustawy o zatrudnieniu socjalnym łatwym zadaniem dla

instytucji tworzących, mimo że skala organizacyjna klubów jest nieporównywalnie mniejsza niż

centrów integracji społecznej. Stąd też, odsetek KIS-ów działających bez przerw, w wysokości

78% na koniec 2011 r. należy uznać, jako duże osiągnięcie kadr klubów oraz wspierających

je instytucji samorządowych (ops, pup).

Statystyka usług Centrów i Klubów Integracji Społecznej

Zasady i wyznaczniki usług

Ustawowe cele działalności podmiotów zatrudnienia socjalnego (zarówno CIS-ów, jak

i KIS-ów) skupiają się na osiągnięciu pozytywnych efektów w realizacji działań

umożliwiających udzielenie pomocy osobom indywidualnym oraz członkom ich rodzin

w zakresie:

odbudowywania i podtrzymywania umiejętności uczestnictwa w życiu społeczności

lokalnej,

powrotu do pełnienia ról społecznych w miejscu zamieszkania,

podniesienia kwalifikacji zawodowych, jako podstawowej wartości na rynku pracy,

samoorganizacji i podejmowania wspólnych przedsięwzięć zmierzających do m.in.

tworzenia własnych miejsc pracy lub grup samopomocowych.

36

Praktyka okresu 2004-2011 pozwoliła na sformułowanie kilku uniwersalnych zasad, jakimi

posługują się CIS-y i KIS-y w świadczeniu swoich usług. Są nimi:

zasada spójności i komplementarności usług, a więc łącznego stosowania metod

oddziaływania na aspekt „społeczno-integracyjny” oraz aspekt „zawodowy”, przy

indywidualnej wstępnej ocenie konieczności szerszego zastosowania jednego z nich

wobec konkretnego uczestnika;

zasada otwartości uczestnictwa, która wyraża się ujmowaniem w czasie zajęć

szerokiego kręgu grup społecznych, tak aby grupy uczestników zajęć nie były zespołami

monolitowymi – o jednorodnej dysfunkcji społecznej;

zasada planowania działań i zajęć, która powinna być bezwzględnie przestrzegana,

bowiem grupy osób, do których są one kierowane wymagają przede wszystkim

konsekwencji i uporu działania pracowników, a to można zapewnić przez wcześniejsze,

wyprzedzające zaplanowanie programu zajęć. W tym miejscu, nie chodzi

o indywidualne programy zatrudnienia socjalnego dla każdego uczestnika, lecz

o najważniejsze punkty programów edycji zajęć dla całych grup uczestników;

zasada porównywalności i wskaźników efektywności, pozwalająca w sposób

analityczny prześledzić stosowany program zajęć, efekty końcowe oraz prowadzić

w miarę stały monitoring własnej, instytucjonalnej działalności.

Wyznacznikiem dla standardów usług podmiotów zatrudnienia socjalnego są z kolei ich

podstawowe funkcje, a wśród nich przede wszystkim:

a) funkcja społeczno-wychowawcza rozumiana, jako lokalna obszarowo aktywność CIS

lub KIS w sferze reintegracji społecznej, resocjalizacji i socjalizacji;

b) funkcja ochronna, realizowana jako zabezpieczenie odpowiednich warunków i czasu

pracy (czasu uczestnictwa), wyżywienia oraz zapewnienia ekwiwalentu (świadczenia

integracyjnego) za wykonywaną pracę;

c) funkcja ekonomiczna rozumiana, jako statutowa działalność wytwórcza, handlowa lub

usługowa;

d) funkcja edukacyjna, wykonywana w celu nauczenia gospodarowania własnymi

dochodami, budżetami domowymi;

e) funkcja terapeutyczna, zmierzająca do eliminowania źródeł, objawów

i skutków psychologiczno-społecznych dysfunkcji.

37

Zanim CIS-y i KIS-y rozpoczną właściwy proces reintegracji społecznej i zawodowej

przeprowadzają etap diagnozy potrzeb uczestników. Jego celem jest rozpoznanie indywidualnych

potrzeb i możliwości każdego przyszłego uczestnika, jako podstawy do opracowania

indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego (IPZS) lub kontraktu socjalnego. Na tym

etapie świadczenia usług występuje współpraca podmiotu zatrudnienia socjalnego z takimi

partnerami, jak: ośrodki pomocy społecznej, powiatowe centra pomocy rodzinie, powiatowe

urzędy pracy oraz organizacje pozarządowe, a także kuratorzy sądowi. Opracowany IPZS

(kontrakt socjalny) posiada formę indywidualnej umowy zawartej pomiędzy uczestnikiem,

a kierownictwem CIS lub KIS. Umowa taka jest jednocześnie dokumentem potwierdzającym

rozpoczęcie uczestnictwa w zajęciach reintegracji społecznej i zawodowej.

Poszczególne rodzaje usług podmiotów zatrudnienia socjalnego przybierają różne formy,

wśród których najbardziej rozpowszechnionymi w okresie 2004-2011 stały się programy

szkoleniowe, warsztaty terapeutyczne i działalność grup wsparcia (samopomocowych).

Wszystkie one są kierowane do następujących grup osób:

Rysunek 4. Schemat grup uczestników zajęć w centrach i klubach integracji społecznej

Źródło: MPIPS „Biuletyn Informacyjny Krajowych Targów Aktywnych Form Pomocy – Biłgoraj 2010 r.”, Warszawa, październik 2010 r.

Fazy rozwoju usług i ich struktura

W okresie 2004-2011 realizowane programy zajęć z uczestnikami, obejmujące dwa

podstawowe bloki tematyczne – reintegracja społeczna i reintegracja zawodowa – przechodziły

różne fazy rozwoju, które przyczyniły się do funkcjonowania w tym czasie określonego modelu

struktury świadczonych usług. I tak:

38

1. Faza pierwsza, okres 2004-2006 − przewaga w pakietach oferowanych zajęć dla osób

kierowanych do CIS-ów i KIS-ów tematyki reintegracji społecznej, a minimalny udział

reintegracji zawodowej. Związane to było z kierowaniem osób, posiadających

kwalifikacje zawodowe, jakie jeszcze w tym czasie odpowiadały potrzebom rynku pracy,

lecz reprezentujących zaawansowane stopnie rozwoju dysfunkcji społecznych

(np. alkoholizm, brak motywacji, niska samoocena). W głównej mierze chodziło

o doprowadzenie do zmian postaw społecznych uczestników, których wynikiem miało

być uzyskiwanie „dobrej” opinii u pracodawców, a także wyeliminowanie sytuacji

„wstydu za osobę”, instytucji kierującej do ewentualnego zatrudnienia u konkretnego

lokalnego przedsiębiorcy.

2. Faza druga, okres 2007-2008 − przewaga tematyki „reintegracji zawodowej”

w programach zajęć, związana z przygotowaniem uczestników do programów rynku

pracy (roboty publiczne, prace społecznie użyteczne), co było spowodowane lepszą

koniunkturą gospodarczą (np. budownictwo). Na zmianę struktury bloków tematycznych

miała również wpływ ustawa o spółdzielczości socjalnej, której rozwiązania pozwalały

kontynuować działania prozatrudnieniowe wobec osób kończących pozytywnie

uczestnictwo w centrach i klubach.

3. Faza trzecia, okres 2009-2011 − równowaga struktury tematycznej świadczonych usług,

co wynikało głównie z wpływu lokalnej diagnozy potrzeb w powiązaniu z oceną

możliwości rynku pracy, a ponadto z pojawieniem się w CIS-ach i KIS-ach

najtrudniejszych grup „ryzyka”. W tym czasie wpływ na strukturę zajęć miały również

inicjatywy EFS, jakie były uruchamiane przez jednostki organizacyjne pomocy

społecznej oraz przez urzędy pracy. Według niektórych opinii powstało nawet zjawisko

konkurencji o beneficjentów. To z kolei powodowało, że CIS-y i KIS-y musiały

prowadzić swoje usługi wobec najtrudniejszych grup, wymagających najpierw

reintegracji społecznej. Dlatego też, w stosunku do okresu 2007-2008 nastąpiło

zmniejszenie udziału bloku „reintegracji zawodowej”, a tym samym w układzie struktury

świadczonych usług ich wyrównanie.

39

Wykres 5. Struktura usług podmiotów zatrudnienia socjalnego w latach 2004-2011

Źródło: opracowanie własne na podstawie przeglądu wyników wewnętrznych monitoringu podmiotów zatrudnienia socjalnego w latach 2004-2011.

Usługi Centrów Integracji Społecznej

W okresie 2004–2011 wiek uczestnika zajęć w CIS-ach zawierał się

w przedziale 36-49 lat. Drugą grupę wiekową stanowiły osoby powyżej 50. roku życia, których

udział w strukturze wiekowej kształtuje się na poziomie 30%. W obydwu tych grupach

wiekowych znaczną część stanowiły osoby długotrwale bezrobotne.

Należy jednak dodać, że w latach 2009-2011 w strukturze wiekowej uczestników zaczęły

pojawiać się również osoby młode, bezrobotne i posiadające wysoki stopień wykształcenia,

niejednokrotnie studia wyższe (głównie kierunki humanistyczne). Wymagały one wsparcia

i pomocy w przekwalifikowaniu zawodowym lub podpowiedzi w sprawie kierunku tworzenia

własnych miejsc pracy w formule spółdzielni socjalnych.

40

55 %

30 %

15 %

Wiek

do 35 lat

Wiek

36-49 lat

Wiek

50 i więcej lat

Wykres 6. Struktura wiekowa uczestników zajęć w CIS-ach w latach 2004-2011

100%

75 %

50%

25 %

Struktura

Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy danych z wewnętrznych monitoringów centrów integracji społecznej w latach 2004-2011.

Generalnie, uczestnikami zajęć w centrach w latach 2004-2011 były osoby

z przeszłością zawodową, co odnosi się prawie do 85% ogółu uczestników, posiadające

ogromne trudności w poszukiwaniu zatrudnienia z tytułu rozbieżności pomiędzy

dysponowanymi kwalifikacjami zawodowymi, a potrzebami rynku pracy.

Należy dodać, że grupa tych osób z każdym rokiem zmniejszała się na rzecz osób, które

nigdy nie podejmowały pracy. Przełomowym czasem był 2006 r., kiedy zwiększenie się grupy

osób „nigdy niepracujących” doszło do poziomu 15% z wartości w 2005 r. wynoszącej niecałe

6%. W kolejnych latach odsetek osób, które nigdy w dorosłym życiu nie pracowały wahał się w

granicach 10% ogólnej liczby uczestników zajęć w CIS-ach.

Kolejną cechą charakteryzującą grupy uczestników zajęć jest wykształcenie. W okresie

2004–2011, ukształtowana struktura uczestników zajęć w CIS-ach wg wykształcenia wskazuje

na przewagę osób, które dysponują „niskim” stopniem ukończonej szkoły i przygotowania

zawodowego (podstawowe i zasadnicze) – prawie 77%.

41

Wykres 7. Struktura uczestników zajęć w CIS-ach w latach 2004-2011

Zasadnicze zawodowe

36%

Średnie, Policelane i Wyższe

23%

Podstawowe nieukończone

i ukończone

41%

Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy danych z wewnętrznych monitoringów centrów integracji społecznej w latach 2004-2011.

Kolejnym wnioskiem z analizy struktury uczestników okresu 2004-2011 jest fakt

przewagi kobiet, jako uczestników zajęć centrów. Szacunkowo wskaźnik ten kształtuje się na

poziomie ponad 60%. Odnosząc tę tezę do porównań do populacji ludności (wiek 20-65 lat)7,

kobiety były prawie 1,25 razy częściej uczestnikami, niż wynikałoby to z ich udziału w

populacji. Tendencja wśród populacji kobiet do korzystania z usług centrów, skłonności do

dokonania zmian życiowych eliminujących przyczyny popadania w kategorie osób zagrożonych

wykluczeniem społecznym jest większa niż u mężczyzn.

Analiza danych ze sprawozdań CIS-ów składanych zgodnie z ustawowym obowiązkiem,

nakreśliła w okresie 2007-2011 następujące poniższe tendencje ilościowe:

1. Rok 2007 − w zajęciach organizowanych przez CIS-y uczestniczyło ogółem 5.230 osób,

w tym: 4.243 osoby, które rozpoczęły nową edycję programową. Z pozytywnym

rezultatem reintegrację społeczną i zawodową zakończyło w skali kraju 2.447 osób, co

wobec liczby uczestniczących w zajęciach stanowiło 46,8%.

Przeciętna liczba uczestników na 1 centrum w 2007 w skali kraju – 98 osób.

2. Rok 2008 − w zajęciach CIS-ów w skali kraju uczestniczyło ogółem 5.030 osób, przy

czym w tej grupie uczestników prawie 3.900 osób dopiero rozpoczęło 12-miesięczną

7 Wśród ludności Polski udział kobiet i mężczyzn w wieku 20-65 jest zbliżony i oscyluje wokół wartości 50%; por. Rocznik demograficzny 2006, GUS, Warszawa 2007.

42

edycję zajęć. Liczba osób kończąca pozytywnie zajęcia wyniosła prawie 2.600 osób,

co stanowiło 50,75 % liczby uczestników. Był to wskaźnik wyższy niż w 2007 r.

Przeciętna liczba uczestników na 1 centrum w 2008 w skali kraju – 85 osób. Mimo

niższego wskaźnika w porównaniu do 2007 r., należy podkreślić, że w przypadku

niektórych regionów zaobserwowano zjawisko, które do tej pory nie występowało

w usługach CIS-ów, a mianowicie, że liczba zgłaszających się osób (chętnych) była

wyższa niż możliwości tych podmiotów wyznaczone wielkością środków finansowych,

jakimi dysponowały. Przykładem może być CIS Chełm – dysponowanie możliwościami

na 60 miejsc, a chętnych ponad 120 osób – konieczna była rekrutacja.

3. Rok 2009 – w zajęciach CIS-ów brało udział łącznie 6.718 osób, z tego: grupa 2.898 osób

po raz pierwszy rozpoczęła swoje uczestnictwo. Pozytywne zakończenie zajęć dotyczyło

1.918 osób, co stanowiło 28,5% wszystkich uczestników tego roku. Przeciętna liczba

uczestników zajęć na 1 centrum w 2009 r., w skali roku wyniosła 100 osób.

4. Rok 2010 − w zajęciach CIS-ów w skali kraju uczestniczyło ogółem 6. 744 osoby, w tym

pozytywnie zakończyło je – 2.360 osób, tj. 35% liczby objętych w tym roku zajęciami.

Reszta uczestników kontynuowała rozpoczętą edycję indywidualnych programów

zatrudnienia socjalnego. Przeciętna liczba uczestników w jednym centrum w 2010 roku w

skali kraju – 97 osób.

5. Rok 2011 – w zajęciach centrów w skali kraju uczestniczyło 8.410 osób, w tym ponad

3.500 osób rozpoczęło nową edycję. W tym roku wynik pozytywny ukończonych zajęć

dotyczył grupy 2.511 osób, tj. 29,8% i był nieco niższy niż w 2010 r., co wynikało

z faktu przyjęcia większej grupy uczestników na pierwsze zajęcia. Przeciętna liczba

uczestników w jednym centrum w 2011 r. wyniosła 120 osób i była najwyższa

w analizowanym okresie.

Ciekawe dla analizy efektywności działań CIS-ów są wskaźniki pozytywnego zakończenia zajęć

przez uczestników, którzy zgodnie z zasadami ustawy o zatrudnieniu socjalnym poddani są

minimalnemu 6-miesięcznemu okresowi uczestnictwa. W okresie 2009-2011 porównanie

wskaźników pozytywnego ukończenia zajęć w CIS-ach, przy założeniu jednorodnego

12-miesięcznego cyklu zajęć wg poszczególnych kategorii osób przedstawiało się następująco:

43

Tabela7. Wskaźnik pozytywnego zakończenia zajęć w latach 2009 -2011 wg wybranych kategorii grup ryzyka wykluczenia społecznego

Wyszczególnienie

Rok

Liczba uczestników zajęć

(po korekcie rotacji)

Liczba uczestników,

którzy zakończyli pozytywnie zajęcia

Wskaźnik pozytywnego

zakończenia (%) (4:3)

1 2 3 4 5 Ogółem uczestnicy 2009 3.820 1.918 50,2

2010 4.627 2.360 51,0 2011 4.818 2.511 52,1

W tym: Kobiety 2009 2.085 1.077 51,6

2010 2.533 1.347 53,2 2011 2.717 1.511 55,6

Osoby długotrwale bezrobotne 2009 2.357 1.164 49,4 2010 2.714 1.337 49,3 2011 2.984 1.495 50,1

Osoby niepełnosprawne 2009 297 133 44,8 2010 402 201 50,0 2011 447 245 54,8

Osoby bezdomne realizujące indywidualny program wychodzenia z bezdomności

2009 255 117 45,9 2010 321 148 46,1 2011 338 177 52,4

Osoby zwalniane z zakładów karnych

2009 193 70 36,2 2010 245 81 33,1 2011 225 104 46,2

Osoby uzależnione od alkoholu, po zakończeniu programu psychoterapii

2009 354 153 43,2 2010 418 173 41,4 2011 433 210 48,5

Osoby uzależnione od narkotyków lub innych środków odurzających po zakończeniu programu terapeutycznego

2009 22 9 40,9 2010 22 10 45,4 2011 34 22 64,7

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych w sprawozdaniach centrów integracji społecznej za lata 2009- 2011 z systemu „SAC-Pomost”.

Opinia w środowisku osób z grup ryzyka wykluczenia społecznego o efektywnych

metodach pomocy CIS-ów w poszukiwaniu zatrudnienia na otwartym rynku pracy, skutecznie

wpływa na ich aktywne postawy (aktywne uczestnictwo), szczególnie w okresach, kiedy skala

ogólnego bezrobocia w kraju wzrasta. Im trudniejsza sytuacja na rynku pracy, tym wyższa

efektywność CIS-ów, czego przykładem jest 2011 r. – wskaźnik pozytywnego zakończenia 52,1

%, wobec niższej o ponad 1 punkt procentowy jego wartości w 2010 r. Ponadto, należy

podkreślić, że wprowadzona od 2011 r. zmiana ustawowa, polegająca na obowiązywaniu

44

nowego pojęcia „absolwent CIS” i związanych z nim pewnych przywilejów pozytywnie

wpłynęła na aktywność samych uczestników zajęć w centrach w tym okresie.

Relacje dotyczące stopnia pozytywnego ukończenia zajęć w CIS-ach według

województw są zróżnicowane, co zostało zaprezentowane na przykładzie wyników 2010 r.

Wpływ na to ma stopień przestrzennego nasycenia województw tymi podmiotami zatrudnienia

socjalnego, liczebność grup uczestników oraz możliwości finansowe poszczególnych centrów.

Jeśli w województwie podkarpackim funkcjonuje jedno centrum oraz sytuacja społeczno-

gospodarcza jest trudna, a grupa liczyła w ciągu 12-miesięcznego cyklu tylko 20 osób, wówczas

można nawet osiągnąć wskaźnik pozytywnego ukończenia zajęć na poziomie 100%.

Tabela 8. Wskaźnik pozytywnego zakończenia zajęć w 2010 r. wg województw

Wskaźnik krajowy – 48 %

Województwa powyżej wskaźnika krajowego

Dolnośląskie 84,65%

Kujawsko-Pomorskie 55,61%

Lubelskie 89,51%

Małopolskie 63,63%

Podkarpackie 100,00%

Pomorskie 74,88%

Świętokrzyskie 63,68%

Województwa poniżej wskaźnika krajowego Lubuskie 33,60%

Łódzkie 38,29%

Mazowieckie 41,54%

Opolskie 34,25%

Śląskie 42,63%

Warmińsko-Mazurskie 43,14%

Wielkopolskie 38,27%

Zachodniopomorskie 28,57%

Źródło: dane z materiałów MPIPS pt: Informacja o działalności centrów integracji społecznej w 2010 r., Warszawa 2011.

Efektywność świadczonych usług reintegracji społecznej i zawodowej CIS-ów

potwierdzana jest także liczbami uczestników, którzy usamodzielnili się ekonomicznie po

zakończeniu zajęć w centrach. Formami ekonomicznego usamodzielnia się uczestników zgodnie

z przepisami ustawy o zatrudnieniu socjalnym są m.in.: podjęcie zatrudnienia u pracodawców

bez konieczności stosowania dodatkowych instrumentów zatrudnienia wspieranego, podjęcie

zatrudnienia w centrum oraz podjęcie samodzielnej działalności gospodarczej, szczególnie

45

w formie spółdzielni socjalnej. W latach 2010-2011 wskaźnik ekonomicznego usamodzielnia bez

stosowania formuł „zatrudnienia wspieranego” kształtował się na poziomie 70%.

Wykres 8. Przykład 2009 r. – liczba usamodzielnionych ekonomicznie uczestników CIS.

Źródło: MPIPS „Biuletyn Informacyjny Krajowych Targów Aktywnych Form Pomocy – Biłgoraj 2010 r.”, Warszawa październik 2010 r.

Usługi Klubów Integracji Społecznej

Analiza usług klubów integracji społecznej obejmująca okres 2004-2011 jest

determinowana dwoma czynnikami mającymi istotny wpływ na dostępny zasób informacyjny

o liczbie uczestników zajęć, ich strukturze, rodzaju programów i działań stosowanych wobec

korzystających z tej formy pomocy i wparcia.

Pierwszym czynnikiem trudności analitycznych jest fakt, że do 2011 r. brak jest oficjalnej

statystyki klubów integracji społecznej, bowiem przepisy o zatrudnieniu socjalnym nie

przewidywały systemu przekazywania informacji od instytucji tworzących. Dopiero nowelizacja

ustawy o zatrudnieniu socjalnym z września 2011 r. wprowadza możliwość zdobywania

informacji o liczbie działających klubów, o liczbie tych, które prowadzą działalność lub ją

zaprzestały (przepis art. 18a i 18b). Stąd też, w okresie od 2004 r. do września 2011 r. dostępne

były informacje o KIS-ach, które wykonywały zadania w ramach projektów konkursowych

zlecanych przez ministra właściwego ds. zabezpieczenia społecznego w programie: „Aktywne

Formy Przeciwdziałania Wykluczeniu Społecznemu”.

46

Pierwsza próba przeprowadzenia ogólnokrajowej ankiety skierowanej do klubów została

podjęta dopiero w 2010 roku. Niestety efekt, którego się spodziewano okazał się połowicznym.

Ankiety złożyło 139 klubów na 286 jednostek występujących w nieoficjalnych statystykach

regionalnych ośrodków polityki społecznej.

Drugim czynnikiem mającym wpływ na zakres posiadanych informacji jest fakt

niestabilności okresu świadczonych usług przez KIS-y, który uzależniony jest przede wszystkim

od płynności finansowej związanej z metodą „projektowego działania” tych jednostek,

szczególnie w odniesieniu do takich programów jak: POKL, FIO, czy konkursy ministra

właściwego ds. zabezpieczenia społecznego kierowane do CIS-ów i KIS-ów.

Mając na uwadze powyższe, analityczna informacja o efektywności usług KIS-ów oparta

została na wybranych sześciu przykładach klubów, które przekazały swoje ankiety. Przy tym

wyborze kierowano się m.in. faktem stabilności i ciągłości działań tych jednostek od momentu

ich utworzenia, uznaniem potrzeby ich istnienia przez władze samorządowe oraz skalą

udzielanego im wsparcia finansowego. Kierując się tymi kryteriami zdecydowano się na

prezentację samorządowych przykładów, bowiem były one w zakresie treści zbieranych

w ankietach najbardziej pełnymi zbiorami:

1. Klub Integracji Społecznej przy Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Stalowej Woli,

z siedzibą 37-450 Stalowa Wola, ul. Dmowskiego 1 (woj. podkarpackie) – powołany

w czerwcu 2005 r.

2. Klub Integracji Społecznej przy Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Bytomiu,

z siedzibą 41-902 Bytom, ul. Powstańców Warszawskich 14 (woj. śląskie) – powołany

w październiku 2008 r.

3. Klub Integracji Społecznej przy Ośrodku Pomocy Społecznej w Śremie, z siedzibą 63 -

100 Śrem, ul. Okulickiego 3 (woj. wielkopolskie) – powołany we wrześniu 2006 r.

4. Klub Integracji Społecznej przy Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej

w Pabianicach, z siedzibą 95-200 Pabianice, ul. Partyzancka 31 (woj. łódzkie) –

powołany w czerwcu 2005 r.

5. Klub Integracji Społecznej przy Ośrodku Pomocy Społecznej w Tłuszczu, z siedzibą

05-240 Tłuszcz, ul. Warszawska 2 (woj. mazowieckie) – powołany w listopadzie 2011 r.

6. Klub Integracji Społecznej przy Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Puławach,

z siedzibą 24-100 Puławy, ul. Leśna 14 (woj. lubelskie) – powołany w listopadzie 2005 r.

47

W tej grupie wybranych klubów znajdują się 4 jednostki - Stalowa Wola, Pabianice, Śrem,

Puławy - uznane w Polsce za jedne z najbardziej doświadczonych w praktyce zatrudnienia

socjalnego, które często występowały w roli konsultantów korekt i nowelizacji rozwiązań ustawy

o zatrudnieniu socjalnym.

O stopniu przygotowania wybranej grupy klubów do wykonywania usług świadczy stan

bazy lokalowej oraz posiadanego przez nie sprzętu. Charakterystyka przygotowania klubów do

zajęć z uczestnikami została zaprezentowana w poniższej tablicy.

Tabela 9. Baza lokalowa i podstawowy sprzęt techniczny wybranych przykładów KIS

Lp. KIS Baza lokalowa i inne wyposażenie

1. KIS Stalowa Wola Klub posiada oddzielny pokój w ośrodku pomocy społecznej – 12 m2, wyposażony w meble biurowe. Klub może korzystać z sali konferencyjnej. Klub dysponuje własnym sprzętem technicznym - komputer stacjonarny, laptop, urządzenie wielofunkcyjne, drukarka, niszczarka, kamera, rzutnik multimedialny, aparat foto –cyfrowy, filpczart, ekran, bindownica, skaner.

2. KIS Bytom Klub dysponuje oddzielnymi pokojami w liczbie 5 pomieszczeń o łącznej powierzchni 120 m2, wyposażone w meble biurowe. Klub posiada dostęp do Internetu oraz własny sprzęt techniczny - tablica magnetyczna, tablica flipchart, rzutniki multimedialne, głośniki, wieszaki ubraniowe, szafy aktowe, biurowe, lodówka, drukarki, ksero, fax, skaner.

3. KIS Śrem Klub posiada oddzielne pokoje w liczbie 3 pomieszczeń o łącznej powierzchni 68 m2, wyposażone w meble biurowe. Pomieszczenia dodatkowe – sala konferencyjna o powierzchni 45 m2, zaplecze socjalne. Klub posiada własny sprzęt techniczny - rzutnik, ekran, aparat fotograficzny, kamera, telewizor, DYD, tablice flipczart, komputery, drukarki, stolik prezentacyjny.

4. KIS Pabianice Klub korzysta z pomieszczeń biurowych MOPS oraz sal warsztatowych. Dysponuje własnym sprzętem technicznym do prowadzenia zajęć szkoleniowych, edukacyjnych. Posiada dostęp do Internetu.

5. KIS Tłuszcz Klub uzyskał oddzielne pokoje w liczbie 2 pomieszczeń o łącznej powierzchni 70 m2, wyposażone w meble biurowe. Sprzęt techniczny jest użyczany przez OPS.

6. KIS Puławy Klub dysponuje oddzielnymi pokojami w liczbie 4 pomieszczeń o łącznej powierzchni 100 m2, wyposażone w meble biurowe. Własny sprzęt techniczny do szkoleń, w tym: telewizor, magnetowid, 9 komputerów.

Źródło: opracowanie własne na postawie analizy ankiet klubów z 2010 r.

Jakość świadczonych przez kluby usług uzależniona jest od długości cykli zajęciowych,

wyrażanych za pomocą liczby miesięcy uczestnictwa skierowanych osób na kontrakty socjalne.

W większości omawianych przypadków w skali roku organizowane są już od dłuższego czasu

2 cykle zajęciowe po 6 miesięcy. Po wprowadzeniu do ustawy o zatrudnieniu socjalnym

48

od 2011 r. pojęcia „absolwenta KIS” można przyjąć założenie, że organizacja 2 cykli w skali

roku stała się zasadą programową, stosowaną przez większość klubów. Jednakże, trzeba

wskazać, że KISy, które pozyskiwały w okresie 2005-2010 odpowiednią wielkość środków

finansowych z różnych źródeł (konkursy MPIPS, EFS, FIO, Norweski Mechanizm Finansowy

i PPWOW) były w stanie równolegle prowadzić klika edycji zajęciowych – tablica 10.

Tabela 10. Edycje zajęciowe w „najstarszych” klubach integracji społecznej

Klub 2005 2006 2007 2008 2009 2010

KIS Stalowa Wola

2

4

4

1

2

2

KIS Śrem

-

1

3

2

4

5

KISPabianice

-

1

1

2

2

2

KISPuławy

-

1

2

1

1

1

Źródło: opracowanie własne na postawie analizy ankiet klubów z 2010 r.

Traktowanie zasady „6-miesięcznych” cyklów zajęciowych w klubach rozpoczęło się po

okresie pierwszych doświadczeń programowych centrów z utrzymaniem dyscypliny

uczestnictwa (wykorzystywanie zwolnień lekarskich). W wielu przypadkach okazało się,

że podobne sytuacje mają miejsce w klubach, a okazją do zaostrzenia rygorów wobec osób

kierowanych do KIS-ów stała się pierwsza nowelizacja ustawy o zatrudnieniu socjalnym

w 2007 r. (zasada kontraktu socjalnego). Istniały również i wyjątki od tej zasady, a mianowicie

w KIS Puławy wprowadzono od 2008 r. regułę cyklów 10-miesięcznych opierając ją o własne

możliwości kadrowe (klub wzmocniony został etatowymi specjalistami w zakresie terapii

i psychologii).

Cykle edycji zajęć przełożone na dane liczbowe o uczestnikach w omawianej grupie

„najstarszych” KIS-ów prezentuje kolejna tabela.

49

Tabela 11. Edycje zajęciowe w liczbach uczestników w „najstarszych” klubach integracji społecznej

Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010

KIS STALOWA WOLA

Uczestnicy

52

82

67

24

26

31

KIS ŚREM

Uczestnicy

-

40

16

22

53

136

KIS PABIANICE

Uczestnicy

-

80

100

245

335

400

KIS PUŁAWY

Uczestnicy

-

40

60

70

62

65

Źródło: opracowanie własne na postawie analizy ankiet klubów z 2010 r.

Nieco inaczej przedstawiała się sytuacja w KIS Bytom o nieco krótszym stażu

świadczenia usług reintegracji społecznej i zawodowej. W tym klubie edycje zajęć obejmowały

2 miesiące, co uzasadniano potrzebą objęcia wsparciem i pomocą szerszej grupy osób z uwagi na

lokalną trudną sytuację na rynku pracy oraz występowaniem specyficznych „śląskich” dysfunkcji

społecznych. Dzięki takiemu podejściu do modelu świadczenia usług liczba uczestników

w KIS Bytom w skali roku była dość znacząca: 2009 r. – 159 uczestników oraz w 2010 r. –

272 osoby. Zakres programowy koncentrował się przede wszystkim na organizacji

specjalistycznych kursów przygotowujących uczestników do udziału w programach prac

społecznie użytecznych.

Przy naborze do zajęć w klubach stosowane były różne metody współpracy

z pracownikami ośrodków pomocy społecznej i urzędami pracy, głównie w zakresie

dodatkowych reguł rekrutacji, polegające między innymi na przygotowywaniu:

a) specjalnych ankiet rekrutacyjnych dla kandydatów KIS, w których zawiera się

kompendium wiedzy o potencjalnym uczestniku,

b) kart indywidualnych rozmów z kandydatami do KIS,

c) wspólnej diagnozie z pracownikami socjalnymi ośrodków pomocy społecznej,

d) analiz wywiadów środowiskowych.

Te sposoby pozwalały minimalizować skutki ewentualnego ujawnienia w trackie rozpoczętych

zajęć „ukrytych” dysfunkcji.

50

Zakres stosowanych usług w analizowanych KIS-ach obejmował następującą tematykę

wskazaną w tablicy 12.

Tabela 12. Zakres tematyczny usług w wybranych przykładach klubów integracji społecznej

KIS STALOWA WOLA � Pośrednictwo pracy,

Kursy zawodowe - współpraca z PUP w Stalowej Woli aktualna oferta kursów zawodowych oferowanych przez PUP,

� Spotkania z doradcą zawodowym, Nauka sposobu poszukiwania pracy (pisanie CV zasady komunikacji interpersonalnej, itp.),

� Porady psychologiczne, � Porady prawne,

Dodatkowe zajęcia integrujące uczestników zajęć, - wspólne wyjścia do kina, aerobic, pikniki rodzinne, spotkania podsumowujące udział, wspólne wyjścia do pizzerii, bal karnawałowy, opracowanie i druk poradnika kulinarnego, kiermasz potraw i ciast bożonarodzeniowych itp.

KISŚREM � Pośrednictwo pracy, � Spotkania z doradcą zawodowym, � Kursy podnoszące ogólne kwalifikacje - kurs obsługi komputera, kurs

prawa jazdy, kurs wizażu, warsztaty zdrowego żywienia, warsztaty zarządzania budżetem domowym, szkolenie z zakresu Nordic Walking,

� Nauka sposobu poszukiwania pracy (pisanie CV zasady komunikacji interpersonalnej, itp.),

� Porady psychologiczne, � Porady prawne, � Spotkania w grupie samopomocy, spotkania rodziców mających

problemy opiekuńczo – wychowawcze z dziećmi oraz spotkania osób bezrobotnych,

� Dodatkowe zajęcia integrujące uczestników zajęć -rodzinny piknik integracyjny, zajęcia promujące aktywny i zdrowy styl życia, imprezy plenerowe.

KIS PABIANICE � Pośrednictwo pracy, � Kursy zawodowe, w zależności od działań przewidzianych

w projektach, � Spotkania z doradcą zawodowym, � Roboty publiczne we współpracy z PUP, � Kursy podnoszące ogólne kwalifikacje (np. obsługi komputera, prawo

jazdy, języki obce itp.) we współpracy z Biurem Projektowym MCPS, � Nauka sposobu poszukiwania pracy (pisanie CV zasady komunikacji

interpersonalnej, itp.), � Porady psychologiczne, porady prawne, � Prace społecznie użyteczne, (prace pomocnicze: roznoszenie

korespondencji, obiadów, opieka nad os. starszymi, niepełnosprawnymi, dziećmi, pomoc w kuchni, sprzątanie, prace remontowe, prace gospodarcze),

� Grupa samopomocowa.

KIS BYTOM � Pośrednictwo pracy, � Kursy zawodowe - technolog robót wykończeniowych, instalator wodno-

kanalizacyjny, � Spotkania z doradcą zawodowym, � Nauka sposobu poszukiwania pracy (pisanie CV zasady komunikacji

51

interpersonalnej, itp.), � Porady psychologiczne, prawne, � Prace społecznie użyteczne - miedzy innymi - pracownik gospodarczy,

ogrodnik, pomoc kucharza, pomoc wychowawcy, malarz, tynkarz, tapeciarz,

� Spotkania w grupie samopomocy, charakterystyka grupy: osoby bezrobotne, korzystające z pomocy MOPR,

� Dodatkowe zajęcia integrujące uczestników zajęć -dyskusyjny klub filmowy, prelekcje prowadzone przez policję, poradnię psychologiczno- pedagogiczną, wyjazd edukacyjny,

� 8 godzin zajęć w pracowni komputerowej dla każdej grupy uczestników.

KIS PUŁAWY � Pośrednictwo pracy, � Porady psychologiczne i prawne, � Spotkania z doradcami zawodowymi, � Kursy zawodowe, kursy nauki języka obcego, � Prace społecznie użyteczne – prace porządkowe, opiekunki do osób

starszych, � Grupy samopomocowe.

KIS TŁUSZCZ Brak edycji zajęciowej, ale przygotowanie już do poradnictwa zawodowego, spotkań edukacyjnych i szkoleniowych.

Źródło: opracowanie własne na postawie analizy ankiet klubów z 2010 r.

Bliższe zapoznanie się z tematyką cyklów zajęciowych potwierdzały zaprezentowany

wcześniej strukturalny układ „bloków reintegracji” (patrz pkt. 2.2.2 „Informacji”). Kluby

najwcześniej powstałe (KIS Stalowa Wola, KIS Śrem) świadczyły tradycyjny model usług,

oparty o wzorce płynące z pomocy społecznej. Mniejszy nacisk położony był na reintegrację

zawodową oraz organizację wspólniez powiatowymi urzędami pracy programów rynku pracy na

terenie gminy. Pozostałe trzy kluby – KIS Bytom, KIS Pabianice i KIS Puławy, – które

rozpoczęły swoją działalność nieco później, preferowały poza klasycznym układem usług,

wywodzącym się z pomocy społecznej również bezpośredni udział zajęć powiązany

z organizowaniem programów rynku pracy. Ten układ należy uznać za bardziej efektywny,

bowiem pozwala nie tylko zetknąć się uczestnikom zajęć w klubie z bezpośrednimi

pracodawcami, ale także zmienić radykalnie postawy uczestników.

W powszechnej opinii, mimo barku potwierdzających statystyk krajowych efektywność

świadczonych usług reintegracji społecznej i zawodowej w KIS-ach istnieje szacunkowy

wskaźnik ponownego zatrudnienia na rynku pracy uczestników zajęć, kształtujący się na

poziomie ca. 25 %. Analiza udzielonych odpowiedzi przez uczestników zajęć wybranych

KIS-ów w ankietach z 2010 r., potwierdza motyw korzystania przez nich z pakietów

usługowych. Najogólniej ujmując jest to potrzebne dla uzyskania wsparcia w trakcie

52

przygotowywania dokumentów aplikacyjnych, pomoc w poradnictwie zawodowym, szczególnie

przy poszukiwaniu nowych zawodów dających szanse na otwartym rynku pracy.

Wielu uczestników zajęć, po ich zakończeniu chwali sposób wzmocnienia kompetencji

społecznych i zawodowych, których nie uzyskaliby dokształcając się w systemie „samonauki”.

Dla wielu osób KIS to także możliwość skorzystania z bezpłatnych porad psychologicznych

i prawnych.

W ocenie kadry KIS-ów, prezentowanej w ankietach z 2010 r., istnieją również pewnego

rodzaju „wady” uczestnictwa w klubie, bowiem wiele osób nadmiernie rozbudza swoje

oczekiwania względem znalezienia przede wszystkim pracy na otwartym rynku pracy. Kiedy

okazuje się, że KIS może tylko wesprzeć proces poszukiwania pracy, wówczas niektórzy

uczestnicy „porzucają” zajęcia na rzecz często krótkotrwałego zatrudnienia, niejednokrotnie

w „szarej strefie”. Są to jednak sporadyczne przypadki.Wielu pracowników KIS jak i samych

uczestników chwali sobie system zajęć połączony z pracami społecznie użytecznymi, dzięki

którym mogą bez wyzbycia się świadczeń z pomocy społecznej polepszyć swoją sytuację

materialną.Także odpowiedzi na pytania ankietowe z 2010 r., związane ze stopniem wzrostu

poczucia „własnej wartości” poprzez udział w klubie są pozytywne. Postrzegane dotychczas,

jako bardzo negatywne cechy takie jak: bycie osobą uzależnioną od alkoholu lub narkotyków,

osobą z niskim wykształceniem, osobą w złej sytuacji materialnej, osobą o złej sytuacji

rodzinnej, osobą bezrobotną lub bezdomną, zaczynają ustępować miejsca wzrostowi

świadomości i motywacji do zmiany swojej sytuacji społecznej i zawodowej.

53

Rozdział 3. Centra i Kluby Integracji Społecznej – łącznik pomocy i ekonomii społecznej

Zatrudnienie socjalne – trzeci filar systemu wsparcia i pomocy

Pojawienie się od 2004 r. w polskim katalogu legislacyjnych rozwiązań dotyczących

problematyki bezrobocia i pomocy społecznej nowej ustawy, związanej z nurtem aktywnej

polityki społecznej pod nazwą ustawa o zatrudnieniu socjalnym, rozbudowało dotychczasową

architekturę instytucji wsparcia dla osób potrzebujących pomocy państwa z uwagi na

pozostawanie w „stanie bezrobocia” oraz będących jednocześnie na „utrzymaniu pomocy

społecznej”. Rozwiązania ustawy połączyły elementy działań edukacji społeczno-zawodowej

z nowym świadczeniem pieniężnym, głównie dla osób uznawanych za długotrwale bezrobotne

oraz „trwałych, wieloletnich” świadczeniobiorców pomocy społecznej poprzez motywowanie ich

do aktywnego korzystania z usług podmiotów zatrudnienia socjalnego. Ta ustawa stworzyła

szansę na powrót do społeczeństwa osobom, które z różnych powodów znalazły się na

marginesie życia społecznego. Regulacje prawne mają dzisiaj zastosowanie przede wszystkim do

osób, które nie posiadają własnych dochodów, a w szczególności osób długotrwale

bezrobotnych, bezdomnych w procesie wychodzenia z bezdomności, osób uzależnionych od

alkoholu po zakończonym leczeniu, osób uzależnionych od narkotyków po programach terapii,

osób chorych psychicznie, a także byłych więźniów oraz uchodźców. Innymi słowy, ustawa

objęła swoją legislacyjną treścią te grupy, które potocznie uznawane są za najtrudniejsze dla

publicznych służb zatrudnienia oraz jednostek organizacyjnych pomocy społecznej.

Związek korelacyjny między przepisami ustawy o zatrudnieniu socjalnym z takimi

ustawami jak: ustawa o pomocy społecznej i ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku

pracy, był od początku uchwalania nowego aktu prawnego polityki społecznej nie tylko wyraźnie

podkreślany, ale w okresie 2004-2011 ciągle towarzyszył przy różnego rodzaju ocenach

skuteczności rozwiązań oraz ich nowelizacjach. Podczas pierwszego czytania rządowego

projektu ustawy o zatrudnieniu socjalnym (styczeń 2003 r.) ówczesny Sekretarz Stanu

w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej, Pani Jolanta Banach stwierdziła: „(…) reforma

proponuje, aby służby społeczne, będące instrumentarium pomocy społecznej, mogły w sposób

rzeczywisty i adekwatny do celów zawartych w ustawie o pomocy społecznej realizować cele na

rzecz osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Aby to było możliwe ośrodki pomocy

społecznej i zatrudnieni w nich pracownicy socjalni powinni dysponować większą swobodą

54

w zakresie instrumentarium, w zakresie ustalania wysokości świadczeń i uprawnień obywateli.

Powinni też dysponować większą ilością czasu, by pracować z osobami tego potrzebującymi.”8.

Sukces ustawy o zatrudnieniu socjalnym po 8 latach o momentu jej uchwalenia tkwi

w trwałym wpisaniu centrów i klubów integracji społecznej w architekturę systemu wsparcia

i pomocy oraz uznaniu ich przez przedstawicieli instytucji pomocy społecznej oraz publicznych

służb zatrudnienia za partnera w przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu (już nie tylko

„tradycyjnych” grup ryzyka). Podmioty zatrudnienia socjalnego stały się niezmiernie ważnym

elementem polityki zatrudnienia, bowiem w przestrzeniach lokalnych w sferze szeroko

rozumianych usług społecznych umożliwiają utworzenie miejsc pracy oraz stosowanie

elastycznych form zatrudnienia dla osób, będących najtrudniejszą grupę klientów dla

publicznych służb zatrudnienia9.

Przed 2004 r., architektura instytucji wsparcia dla osób potrzebujących pomocy państwa

z uwagi na pozostawanie w „stanie bezrobocia” oraz będących jednocześnie na „utrzymaniu

pomocy społecznej”, składała się z dwóch podstawowych filarów.

Rysunek 5. Architektura systemu wsparcia i pomocy dla osób zagrożonych wykluczeniem do 2004 r.

FILAR PROZATRUDNIENIOWY Przyczyna wykluczenia społecznego

- bezrobocie, brak pracy

FILAR POMOCY SPOŁECZNEJ Przyczyny wykluczenia społecznego

– długotrwałe bezrobocie, alkoholizm, narkomania, niepełnosprawność, oraz inne

dysfunkcje społeczne

Osoby bezrobotne

Zasiłki dla bezrobotnych

Osoby korzystające ze świadczeń pieniężnych i niepieniężnych pomocy społecznej

Powiatowe Urzędy Pracy Ośrodki Pomocy Społecznej

Źródło: M.Ołdak, A.Trzeciecki „Od koncepcji workfare do przedsiębiorczości społecznej”, Wyd. Stowarzyszenie na Recz Spółdzielni Socjalnych, Poznań 2011.

Ważnym elementem konsolidacji instytucjonalnych działań wobec osób zagrożonych

wykluczeniem społecznym okresu 2004-2011 było włączenie organizacji pozarządowych, jako

8 J. Banach, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej, Biuletyn Sejmowy 1451/IV, Komisja Polityki Społecznej i Rodziny (nr 73), posiedzenie, w dnia 23.01.2003 r. 9 C. Miżejewski: Polityka społeczna wobec sektora ekonomii społecznej, Ekonomia Społeczna Teksty 2006, ww.ekonomiaspoleczna.pl.

55

inicjatorów centrów i klubów integracji społecznej. Wiele tych inicjatyw zostało uznanych, jako

dobre praktyki. Ponadto, zakres zadań publicznych rozszerzono o problematykę reintegracji

społecznej i zawodowej (art. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie).

W 2011 r. można mówić, że architektura systemu wsparcia i pomocy dysponuje trzecim filarem,

tzw. uzupełniającym filarem „reintegracji społeczno-zawodowej”, tworzonym przez instytucje

prowadzące centra i kluby integracji społecznej.

Rysunek 6. Architektura systemu wsparcia i pomocy dla osób zagrożonych wykluczeniem społecznym 2004-2011 r.

.FILAR PROZATRUDNIENIOWY

Urzędy Pracy

FILAR POMOCY SPOŁECZNEJ

Ośrodki Pomocy Społecznej

FILAR REINTEGRACJI SPOŁECZNO- ZAWODOWEJ

Centra i Kluby Integracji Społecznej

Źródło: M.Ołdak, A.Trzeciecki „Od koncepcji workfare do przedsiębiorczości społecznej”, Wyd. Stowarzyszenie na Recz Spółdzielni Socjalnych, Poznań 2011.

Centra i Kluby Integracji Społecznej – partner przedsiębiorczości społecznej i ważny podmiot zasobów pomocy społecznej

Praktyka funkcjonowania CIS-ów i KIS-ów w okresie 2004-2011 wykształciła model

partnerskiej współpracy z instytucjami pomocy społecznej, rynku pracy i lokalnymi

przedsiębiorcami, w którym aktywnym inicjatorem i „aktorem” różnych działań są podmioty

zatrudnienia socjalnego.

Model ten to wzorzec postępowań instytucji, w których każda z nich jest traktowana, jako

równorzędny partner. Praktycy usług reintegracji społecznej i zawodowej nazywają często ten

model Aktywnym Kwadratem Lokalnego Partnerstwa (AKLP). Wierzchołki tego kwadratu

stanowią poszczególne lokalne instytucje, które istnieją w każdej gminie, powiecie a nawet

województwie tworząc zasób partnerów współpracy.

56

Rysunek 7. Schemat Aktywnego Kwadratu Lokalnego Partnerstwa

Jednostki organizacyjne pomocy społecznej (ośrodki pomocy

społecznej)

A

Publiczne Służby Zatrudnienia

(urzędy pracy) B

GRUPA OSÓB ZAGROŻONYCH WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM

C Lokalni przedsiębiorcy, spółdzielnie socjalne

D Podmioty zatrudniania

socjalnego (CIS – KIS)

Źródło: opracowanie własne

Podmioty usług reintegracji społecznej i zawodowej w modelu AKLP wypełniają kilka istotnych

ról, w tym:

� Rolę inicjatora powstawania / tworzenia lokalnych miejsc aktywizacji społeczno-

zawodowej – to jest rola partnera, który stwarza możliwości dla instytucji pomocy

społecznej (ośrodki pomocy społecznej) oraz instytucji rynku pracy (powiatowe urzędy

pracy) w korzystaniu przez nie z ustawowych narzędzi – np. indywidualny program

zatrudnienia socjalnego lub kontrakt socjalny. Tym samym centrum lub klub integracji

społecznej odciąża ustawowe instytucje pomocy i wsparcia w wypełnianiu przez nich

zadań pomocowych wobec „trudnych grup społecznych”.

� Rolę usługodawcy wobec osób potrzebujących pomocy i wsparcia – to jest rola

polegająca na bezpośrednim dostarczaniu określonych usług (edukacja, integracja,

wsparcie prawne, psychologiczne, nauka zawodu) dla grup osób, które z racji

ustawowych mogą korzystać w zasadzie tylko z systemu świadczeń pomocy społecznej,

bowiem często są już pozbawione praw do zasiłku dla bezrobotnych. Podmiot

zatrudnienia socjalnego staje się dodatkowym miejscem, szczególnie na poziomie gminy,

w którym gromadzone są informacje o ofertach pracy, a także miejscem organizowania

bezpośrednich spotkań w przedsiębiorcami.

57

� Rolę integracyjną wobec rodzin członków zajęć w centrum lub klubie integracji

społecznej – to rola, która jest łącznikiem pomiędzy uczestnikiem zajęć a jego członkami

rodziny, bowiem często zajęcia reintegracji społecznej prowadzone są w szerokim

gremium. Na spotkaniach integracyjnych bywają nie tylko „uczestnicy”, ale również ich

dzieci, współmałżonkowie, a nawet sąsiedzi.

Podkreśleniem roli i znaczenia centrów i klubów integracji społecznej jest fakt ujmowania ich

od 2012 r., jako ważnych elementów ustawowej oceny zasobów pomocy społecznej. Zgodnie

z przepisem art. 16 a ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r.

Nr 175, poz. 1362, z późn. zm.10), wprowadzony został obowiązek przygotowywania corocznie

przez gminy, powiaty i samorząd województwa tej oceny. Ta ocena będzie przedstawiana

odpowiednio radzie gminy, radzie powiatu oraz sejmikowi województwa (przepisy ustawy

o pomocy społecznej – art. 17 ust. 1 pkt 2, art. 19 pkt 18 oraz art. 21 pkt 8), wraz

z rekomendacjami i będzie podstawą planowania budżetu na następny rok.

Ocena zasobów pomocy społecznej zastąpiła od 2012 r., dotychczas przygotowywany

przez jednostki samorządu terytorialnego bilans potrzeb pomocy społecznej. Specjalnie

przygotowany przez Instytut Rozwoju Służb Społecznych formularz OZPS, umieszczony w

systemie SAC ujmuje w zasobach infrastruktury instytucjonalnej pomocy społecznej, na

obszarze gmin i powiatów podmioty zatrudnienia socjalnego. To ważny etap z punktu widzenia

spostrzegania w systemie pomocy społecznej instytucji reintegracji społecznej i zawodowej.

Centra i Kluby Integracji Społecznej

– podmiot zasobów pomocy społecznej w gminie i powiecie – formularz oceny zasobów pomocy społecznej w systemie SAC

Krajowa i lokalne reprezentacje podmiotów zatrudnienia socjalnego

Przepisy ustawy o zatrudnieniu socjalnym nie przewidują na chwilę obecną żadnej formy

tworzenia reprezentacji środowiska podmiotów zatrudnienia socjalnego. Realizowane jednak

w okresie 2004-2011 zadania tej ustawy, szczególnie w kontekście wypracowanej metody

10 Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2009 r. Nr 202, poz. 1551, Nr 219, poz. 1706 i Nr 221, poz. 1738, z 2010 r. Nr 28, poz. 146, Nr 40, poz. 229, Nr 81, poz. 527, Nr 125, poz. 842 i Nr 217, poz. 1427 oraz z 2011 r. Nr 81 poz. 440.

58

wprowadzania zmian, korekt i nowych udoskonalających rozwiązań w zakresie świadczenia

usług reintegracji społecznej i zawodowej, opartej o współudział praktyków w procesach

legislacyjnych, stały się przyczynkiem do inicjatywy konsolidacji środowiska tych podmiotów.

Konsolidacja podmiotów zatrudnienia socjalnego, szczególnie przybierająca formy

reprezentacji wobec przedstawicieli władz publicznych oraz innych instytucji (III sektor) idzie

w kierunku powstawania:

ogólnokrajowych platform współpracy (lub w przyszłości związków), będących

reprezentantem całego środowiska centrów i klubów integracji społecznej,

lokalnych związków współpracy i działania, będących partnerem przede

wszystkim wobec samorządów gmin, powiatów i województw.

Inspiracją tworzenia wspólnych platform współpracy podmiotów zatrudnienia socjalnego

była inicjatywa Centrum Integracji Społecznej „Od Nowa” w Łobzie z 2009 r., kiedy to powstał

Konwent Centrów Integracji Społecznej Województwa Zachodniopomorskiego. Jego ideą było

coroczne spotkanie jednostek realizujących usługi reintegracji społecznej i zawodowej regionu

zachodniopomorskiego w celu wymiany informacji o sposobach pozyskiwania środków

finansowych na utrzymanie ciągłości działalności centrów, a także promowaniu dobrych praktyk

w metodach realizacji indywidualnych programów zatrudnienia socjalnego.

Konwent Centrów i Klubów Integracji Społecznej

Centra i kluby integracji społecznej działające na rynku usług reintegracji społecznej

i zawodowej i mające najdłuższy „staż” dążyły do stworzenia silnej platformy współpracy

o zasięgu ogólnokrajowym, która zapewniałaby sprawny przepływ informacji o metodach

działania tych jednostek a także wypracowywała wspólne propozycje zmian legislacyjnych oraz

politykę wobec wytycznych związanych z nowym okresem programowania EFS, w którym

nacisk będzie położony na rozwój ekonomii społecznej.

W dniu 14 października 2011 r. w Białobrzegach k/Legionowa/Warszawa doszło do

podpisania przez 42 podmioty zatrudnienia socjalnego deklaracji przystąpienia do Konwentu

Centrów i Klubów Integracji Społecznej (skrót: Konwent CIS / KIS), będącego ogólnokrajowym

forum. Jednym z nadrzędnych celów przyjętych przez Konwent CIS / KIS jest utrzymywanie

ścisłej współpracy z jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej, urzędami pracy oraz

organizacjami pozarządowymi i podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia

59

24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, w obszarze

przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu. Konwent CIS / KIS przyjmując dokumenty

programowe – Deklaracja Powołania Konwentu, Regulamin Konwentu – stwierdził, że jest to

gremium przedstawicieli centrów i klubów integracji społecznej, działających na obszarze

Polski, którzy przystąpili do niego w sposób całkowicie dobrowolny z ideą reprezentowania

instytucji usług reintegracji społecznej i zawodowej wobec administracji rządowej i

samorządowej, a także ideą partnerskiego współdziałania ze wszystkimi innymi instytucjami,

działającymi na rzecz środowisk zagrożonych wykluczeniem społecznym.

Foto 1. Podpisanie deklaracji powołania Konwentu CIS/KIS w dniu 14 października 2011 r.

Założycielami Konwentu CIS/KIS zostało 19 podmiotów, reprezentujących centra

integracji społecznej oraz 23 jednostki organizacyjne, reprezentujące kluby integracji społecznej.

Na dzień 31 maja 2012 r. grono członków Konwentu CIS/KIS powiększyło się do liczby

78 podmiotów zatrudnienia socjalnego, z tego: 39 centrów integracji społecznej i 39 klubów

integracji społecznej.

Konwent CIS/KIS wybrał Radę Programową, przyjmując zasadę demokratycznej

równości podmiotów zatrudnienia socjalnego, czyli po dwóch reprezentantów

ze środowiska centrów integracji społecznej i ze środowiska klubów integracji społecznej.

60

Zgodnie z wolą członków założycieli Konwentu, a także z przyjętą regulaminową zasadą w skład

Rady Programowej wchodzi osoba wskazana przez Departament Pomocy i Integracji Społecznej.

Funkcje Sekretariatu Konwentu CIS/KIS powierzono Instytutowi Rozwoju Służb Społecznych

w Warszawie a zadania dla tej rady, określone w Regulaminie Konwentu obejmują m.in.

następujący zakres zadań: przygotowanie propozycji merytorycznego planu pracy na kolejny rok

funkcjonowania Konwentu, podejmowanie decyzji o przystąpieniu do Konwentu nowych

członków, którzy zgłoszą chęć przystąpienia, reprezentowanie członków Konwentu

w spotkaniach z przedstawicielami instytucji administracji rządowej, samorządowej,

przedsiębiorcami oraz parlamentarzystami, a także przedstawianie stanowisk Konwentu na forum

publicznym oraz przygotowywanie i wydawanie komunikatów i informacji o pracach Konwentu.

Pierwszy skład Rady Programowej Konwentu tworzą: (1) Przewodnicząca Rady – Pani

Małgorzata Kowalska, CIS CISTOR w Toruniu, (2) Zastępca Przewodniczącej – Pan Paweł

Wiśniewski, KIS Stowarzyszenia „Humanus” z Janowa Lubelskiego, oraz członkowie: Pani

Krystyna Szymańska, Klub Integracji Społecznej MOPS Włocławek, Pani Katarzyna

Sokołowska, Centrum Integracji Społecznej Chełm, a także Pan Andrzej Trzeciecki, Instytut

Rozwoju Służb Społecznych w Warszawie.

Szczególny rodzaj związku powstał pomiędzy Konwentem CIS/KIS a reprezentacją

środowiska spółdzielni socjalnych, tj. z Ogólnopolskim Związkiem Rewizyjnym Spółdzielni

Socjalnych, oraz Agencją Rozwoju Spółdzielczości w Krakowie, jako przedstawicielem Związku

Lustracyjnego Spółdzielni Pracy. Ta współpraca ma służyć m.in. uwzględnieniu sieci podmiotów

zatrudnienia socjalnego w pracach nad regionalnymi, wieloletnimi programami rozwoju

ekonomii społecznej do 2020 r., wpisując się w najważniejsze punkty Wytycznych Ministra

Pracy i Polityki Społecznej do przygotowania i realizacji wieloletniego regionalnego planu

działań na rzecz promocji i upowszechniania ekonomii społecznej oraz rozwoju instytucji sektora

ekonomii społecznej i jej otoczenia w regionie, z dnia 23 maja 2011 r.11.

11 Pismo Sekretarza Stanu, Pana Jarosława Dudy z dnia 23 maja 2011 r., znak: DPP-II-073-94-MS/11.

61

Foto 2. Pierwsze posiedzenie Rady Programowej Konwentu CIS/KIS

Efekt działalności Rady Programowej Konwentu CIS/KIS, obejmującej 6 miesięczny okres (od

listopada 2011 r. do 31 maja 2012 r.) został przedstawiony w jej sprawozdaniu, w którym ujęto

m.in. następujące punkty:

1. W spół praca z mi nist rem właściw ym ds. z abez piec z enia społecz nego:

udział na prośbę Sekretarza Stanu, Pana J. Dudy w konsultacjach nad projektem

rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie wzoru formularza

rejestracji klubów integracji społecznej – pismo Ministra Pracy i Polityki Społecznej

z dnia 20 stycznia 2012 r., znak: DPS-II-076-417/2012

przedstawienie Ministerstwu Pracy i Polityki Społecznej propozycji trybu i organizacji

monitoringu ustawy o zatrudnieniu socjalnym – dokument został zatwierdzony przez

Sekretarza Stanu Pana J. Dudę, wprowadzając od 2012 r. cykliczne sesje monitorujące

realizację zadań tej ustawy, które kończyć się mają przygotowanym sprawozdaniem dla

Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej.

udział przedstawiciela Rady Programowej we współpracy w ramach Grupy Strategicznej

projektu systemowego nr 1.19 „Zintegrowany system wsparcia ekonomii społecznej” na

zaproszenie Dyrektora Departamentu Pożytku Publicznego, Pana Krzysztofa

Więckiewicza – pismo departamentu z dnia 3 stycznia 2012 r., znak: DPP-II-07802-1-

APR/12.

62

2. P ropoz ycje, int erw encje i wsparcie podmi otów i inst ytucji dz iałając yc h na rz ecz osób

wykluczonych:

interwencja skierowana do Dyrektora Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich

w sprawie przedłużającego się okresu uruchamiania projektu systemowego nr 1.48

„Kompleksowe formy reintegracji społeczno-zawodowej w środowisku lokalnym” –

pismo Rady Programowej z dnia 18 listopada 2011 r., na które uzyskano odpowiedź

pismem CRZL z dnia 12 grudnia 2011 r. , znak: CRZL-ZRPL.2-4043-182(1)/11/A.O,

interwencja w Departamencie Pomocy i Integracji Społecznej w sprawie przewidywanej

sytuacji Zielonogórskiego Centrum Integracji Społecznej grożącej likwidacją tej

jednostki – przeprowadzono rozmowy na ten temat prosząc o wystąpienie ministra

właściwego ds. zabezpieczenia społecznego do Prezydenta Miasta Zielona Góra

o ponowną analizę dotychczasowego dorobku oraz przydatności tej doświadczonej

jednostki organizacyjnej usług reintegracji społecznej i zawodowej,

poparcie stanowiska Ogólnopolskiego Związku Rewizyjnego Spółdzielni Socjalnych

z siedzibą w Warszawie w sprawie traktowania podmiotów i ich reprezentacji, jako

rzeczywistych partnerów konsultacyjnych przy pracach nad aktami legislacyjnymi

związanymi z określonym obszarem tematycznym, w tym przypadku przedsiębiorczością

społeczną, rozwojem spółdzielczości socjalnej – uzyskano odpowiedź zapewniającą o

uwzględnianiu na przyszłość stanowiska wyrażanego przez przedstawicieli

(reprezentację) danego środowiska,

interwencja w Departamencie Pomocy i Integracji Społecznej dotycząca przedłużającego

się terminu wydania rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie

formularza zgłoszenia rejestracji klubu integracji społecznej – pismo z dnia 9 maja 2012

r. Sprawa była pilna bowiem podmioty zatrudnienia socjalnego miały trudności

w występowaniu w przetargach na zamówienia usług społecznych oraz kontrakcji tych

usług,

propozycja Rady Programowej w sprawie uwzględniania podmiotów zatrudnienia

socjalnego jako wnioskodawców w zakresie zezwolenia na prowadzenie programów

szkoleniowych odnoszących się do ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy

zastępczej oraz ustawy o opiece nad dziećmi do 3 lat (szkolenia na asystenta rodziny,

opiekuna małego dziecka) – pismo z dnia 9 maja 2012 r. zostało przekazane do Ministra

63

Pracy i Polityki Społecznej, Pana Władysława Kosiniaka – Kamysza.

64

Temat ten został podjęty po zgłoszeniach z otrzymanych z centrów integracji społecznej

w Zielonej Górze i Chełmie, które przedstawiły konkretne propozycje uruchomienia

programów szkoleniowych do Departamentu Świadczeń Rodzinnych, MPIPS.

3. Udz iał prz edstawicieli Konwentu C IS /K IS w kon f erencj ach o gólnokr ajow ych :

w dniu 31 stycznia 2012 r. w Warszawie na konferencji organizowanej przez Kancelarię

Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej pt: „Wyzwania ekonomii społecznej” z udziałem

Pana Bronisława Komorowskiego, Prezydenta RP oraz specjalnego gościa prof.

Muhammada Yunus’a , twórcy mikropożyczek, laureata Pokojowej Nagrody Nobla.

w dniu 19 marca 2012 r. w Warszawie w Kongresie Uniwersytetów Trzeciego Wieku,

którego organizatorem było Ogólnopolskie Porozumienie Uniwersytetów Trzeciego

Wieku, Ogólnopolska Federacja Stowarzyszeń Uniwersytetów Trzeciego Wieku oraz

Fundacja Dla Uniwersytetu Jagiellońskiego.

4. Promocja podmi otów z atrudnienia socjalne go – polityka informacyjna Konwentu CIS/KIS:

IRSS – strona „CIS/KIS”, na której zamieszczono podstawowe dokumenty programowe

łącznie z deklaracjami przystąpienia dla nowych członków a także wszystkie aktualne

informacje o działaniach Konwentu i Rady.

CISTOR TORUŃ – strona „Dla CIS.KIS”, na której poza podstawowymi informacjami

o działalności centrów i klubów można zapoznać się także z listą nagród i wyróżnień

otrzymanych przez podmioty zatrudnienia socjalnego.

Janowskie Stowarzyszenie Niesienia Pomocy „Humanus” – strona „Konwent CIS/KIS”

zawierająca aktualności z działalności członków.

Udział przedstawicieli Rady Programowej w kilkunastu spotkaniach na terenie kraju,

w tym: Siedlce, Łosice, Zielona Góra oraz Lublin, gdzie prezentowano informację na

temat dorobku polskiego zatrudnienia socjalnego oraz misji Konwentu.

Udział przedstawicieli Rady Programowej w pracach związanych z opracowaniem

narzędzia oceny zasobów pomocy społecznej w ramach projektu systemowego EFS

nr 1.16 „Koordynacja na rzecz aktywnej integracji społecznej”, będącego pomocnym

instrumentem dla jednostek organizacyjnych pomocy społecznej w wykonywaniu

ustawowego zadania przepisu art. 16a ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy

społecznej.

65

Konwent CIS/KIS został dostrzeżony w kraju, a przedstawiciele Rady Programowej byli

w okresie I półrocza 2012 r. uczestnikami i gośćmi kilku ważnych wydarzeń krajowych. Oto

przykłady:

1. Konferencja w dniu 12 stycznia 2012 r. w Kancelarii Prezydenta RP nt: „Wyzwania

ekonomii społecznej” z udziałem Pana Bronisława Komoroswskiego, Prezydenta RP oraz

specjalnego gościa prof. Muhammada Yunus’a, twórcy mikropożyczek, laureata

Pokojowej Nagrody Nobla.

2. Kongres Uniwersytetów Trzeciego Wieku w Warszawie w dniu 19 marca 2012 r.,

w którym wśród zaproszonych honorowych gości byli małżonka Prezydenta RP, Pani

Anna Komorowska, Prezes Rady Ministrów, Pan Donald Tusk, Wicemarszałek Senatu

RP, Pani Maria Pańczyk-Pozdziej, oraz Minister Pracy i Polityki Społecznej, Pan

Władysław Kosiniak-Kamysz, oraz Minister Zdrowia, Pan Bartosz Arłukowicz.

3. Konferencja Ministra Sportu we współpracy z Ministrem Pracy i Polityki Społecznej oraz

Ministrem Zdrowia nt: „Kształtowanie zdrowego stylu seniorów poprzez promocję

aktywności fizycznej i edukację zdrowotną” w dniu 21 maja 2012 r. w Warszawie, jaka

zorganizowana została w ramach obchodów Europejskiego Roku Aktywności Osób

Starszych i Solidarności Pokoleniowej 2012

Lokalne partnerstwa Centrów i Klubów Integracji Społecznej

Idea partnerstw lokalnych, tworzenia wspólnych organizacji dla jednoczenia środowiska

podmiotów zatrudnienia socjalnego wdrażana jest z powodzeniem w niektórych regionach

Polski. Te inicjatywy mają charakter lokalny i służą przede wszystkim współpracy z samorządem

gmin i powiatów. Oto dwa tylko przykłady.

Przykład Zachodniopomorski

U podstaw tworzenia wspólnych, lokalnych platform współpracy podmiotów zatrudnienia

socjalnego w poszczególnych regionach była inicjatywa Centrum Integracji Społecznej „Od

Nowa” w Łobzie z 2009 r., kiedy to powstał Konwent Centrów Integracji Społecznej

Województwa Zachodniopomorskiego. Jego celem było coroczne spotkanie tych jednostek

organizacyjnych usług reintegracji społecznej i zawodowej regionu zachodniopomorskiego dla

uzyskania wymiennych informacji o sposobach pozyskiwania środków finansowych na

66

utrzymanie ciągłości działalności centrów, a także promowaniu dobrych praktyk w metodach

realizacji indywidualnych programów zatrudnienia socjalnego.

Przykład Lubelski

W 2011 r. w województwie lubelskim zawarte zostało porozumienie, którego sygnatariuszami

były Janowskie Stowarzyszenie Niesienia Pomocy „Humanus” w Janowie Lubelskim,

Stowarzyszeniem Wspierania Aktywności Społecznej „Stella” w Gminie Dubienka (powiat

chełmski) oraz Stowarzyszenie „NOWA SZANSA” w Zamościu - Partnerstwo na rzecz

Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego, na terenie wiejskich gmin tego województwa Jest to

krok do utworzenia szerszej platformy współpracy podmiotów zatrudnienia socjalnego w

województwie lubelskim Lista sygnatariuszy tego porozumienia powiększyła się w kwietniu

2012 r. o Klub Integracji Społecznej MOPS w Puławach.

Foto 3. Moment podpisania deklaracji powołującej Lubelskie Partnerstwo Klubów Integracji Społecznej – 23 listopada 2011 r..

Centra i Kluby Integracji Społecznej w zintegrowanym systemie wsparcia ekonomii społecznej

Związek pomiędzy podmiotami zatrudnienia socjalnego a podmiotami ekonomii

społecznej (spółdzielniami socjalnymi, przedsiębiorstwami społecznymi itp.) został wyraźnie

podkreślony w Polsce dopiero po ukazaniu się Rezolucji Parlamentu Europejskiego z dnia

67

19 lutego 2009 r. sprawie gospodarki społecznej12. O istniejących jednak wzajemnych relacjach

pomiędzy instytucjami reintegracji społecznej i zawodowej a podmiotami ekonomii społecznej

świadczą wcześniejsze przykłady, zwłaszcza ujmujące dorobek legislacyjny kilku ustaw,

o których była mowa już wcześniej. Dzisiaj wyraźnie podkreśla się, że centra i kluby integracji

społecznej stanowią sieć podmiotów otoczenia ekonomii społecznej, będąc zarazem w szerokim

kręgu podmiotów gospodarki społecznej.

Rysunek 9. Sieć centrów i klubów integracji społecznej w systemie ekonomii społecznej

OWES, ROEFS,

NGO działające w obszarze ES

PODMIOTY OTOCZENIA ES (Centra i Kluby

Integracji Społecznej, Warsztaty Terapii

Zaj ęciowej)

Wsparcie i doradztwo Przygotowani e osób do prowadzenia działalności w formule spółdzielczej

PODMIOTY EKONOMII SPOŁECZNEJ (spółdzielnie pracy,

spółdzielnie inwalidów i niewidomych, spółdzielnie socjalne, ZAZy, itd.)

Partnerstwo, wsparcie, Promowanie i wspieranie rozwoju współfinansowanie

SAMORZĄD TERYTORIALNY

(partner i współfinansujący przedsięwzięcia)

ADMINISTRACJA RZĄDOWA

(programy ministra właściwego ds. zabezpieczenia społecznego)

Źródło: opracowanie własne.

Efektem wzajemnych relacji i wpływu centrów i klubów integracji społecznej na

funkcjonowanie niektórych podmiotów ekonomii społecznej jest przykład rozwoju

spółdzielni socjalnych II i III generacji, a więc okres od kwietnia 2006 r. do chwili obecnej.

Charakteryzując efekty współpracy centrów i klubów integracji społecznej w procesie rozwoju

spółdzielczości socjalnej warto pamiętać, że:

12 Pełny tekst Rezolucji Parlamentu Europejskiego z dnia 19 lutego 2009 r. na stronie WWW.EUROPAL.EU (na dzień 26 lutego 2010 r.).

68

1. Okres kwiecień 2006 r. – lipiec 2009 r., - to czas, w którym w przeważającej części

spółdzielni socjalnych, ich założycielami były osoby „wykształcone edukacyjnie” w

trakcie zajęć w centrach i klubach, a więc inne niż w okresie 2004-2006. Założyciele

spółdzielni socjalnych w tego okresu to osoby o niższym stopniu „roszczeń” niż ich

poprzednicy, to także osoby które uzyskały pewien zasób wiedzy o funkcjonowaniu

rynku pracy, obowiązujących przepisach oraz chcące nadal utrzymywać kontakty

z centrami i klubami integracji społecznej.

Rysunek 10. Cechy drugiego okresu tworzenia spółdzielni socjalnych, tzw. spółdzielni socjalnych II generacji

Autonomiczny akt prawny o spółdzielczości socjalnej

Decyzje osób kształtowane pod wpływem procesu edukacyjnego, głównie w centrach i klubach

integracji społecznej

Wzrost wiedzy o spółdzielczości w administracji

(pup, ops)

Spółdzielnia socjalna

II generacji

Wsparcie ze strony centrów i klubów

integracji społecznej

Aktywna działalność organizacji pozarządowych

Źródło: opracowanie własne.

EFS – nowe możliwości

Instytucje wsparcia - Ośrodki Wsparcia

Spółdzielczości Socjalnej

2. Okres od sierpnia 2009 r.do chwili obecnej – to czas, kiedy centra i kluby integracji

społecznej trwale wpisały się w architekturę lokalnych systemów wsparcia i pomocy,

będąc zarazem partnerem dla osób prawnych (samorządu terytorialnego – gmina, powiat),

które mogą już tworzyć nowe podmioty spółdzielczości socjalnej.

Wskazany wyżej związek pomiędzy podmiotami zatrudnienia socjalnego a instytucjami

działającymi na rzecz rozwoju ekonomii społecznej zacieśnił się jeszcze bardziej

w trakcie obecnie realizowanego projektu systemowego POKL EFS nr 1.19 „Zintegrowany

system wsparcia ekonomii społecznej”.

W okresie 2010-2012 w ramach działań projektowych odbyły się regularne Spotkania

Sieciujące Centrów Integracji Społecznej, które miały charakter warsztatów kadry centrów

integracji społecznej z całej Polski i poświęcone były tematyce funkcjonowania tych jednostek

69

a także wypracowaniu krajowego standardu świadczenia przez nie usług. Przyjętą zasadą spotkań

jest powierzanie ich organizacji poszczególnym centrom integracji społecznej tak, aby pozostali

mogli zapoznać się z miejscowymi warunkami działania „gospodarza”, dokonać na miejscu

oceny współpracy z samorządem lokalnym a także poznać lokalne problemy realizacji zadań

ustawy. Dotychczas odbyły się 4 ogólnopolskie spotkania sieciujące organizowane przez

CIS Polanowice k / Byczyny (woj. opolskie), CIS Tychy (woj. śląskie), CIS CISTOR Toruń

(woj. kujawsko-pomorskie), CIS Ełk (woj. warmińsko-mazurskie).

70

Rozdział 4. Galeria Dobrych Praktyk podmiotów zatrudnienia socjalnego okresu 2004-2011

Okres 2004-2011 to czas nie tylko trwałego wpisania się podmiotów zatrudnienia

socjalnego w architekturę instytucji wsparcia i pomocy dla osób zagrożonych, ale także czas

wypracowania dobrych wzorców dla naśladowania przedsięwzięć w zakresie niwelowania różnic

pomiędzy gminami danego regionu (województwa) w wykorzystywaniu rozwiązań prawno-

organizacyjnych tworzenia sieci CIS i KIS, ze szczególnym uwzględnianiu obszarów wiejskich.

W grupie ponad 70 centrów i około 280 klubów jest wiele przykładów wartych

omówienia i scharakteryzowania. Z uwagi na ograniczoność treści niniejszej Informacji zostaną

przedstawione wybrane przykłady dobrych wzorców, co nie powinno być odbierane jako

minimalny zbiór wiedzy o efektach działania centrów i klubów integracji społecznej.

Trzeba także podkreślić, że wiele jednostek organizacyjnych zatrudnienia socjalnego było

również w tym okresie wyróżnianych i nagradzanych przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej

za partnerskie współdziałania z publicznymi służbami zatrudnienia oraz pomocy społecznej

w rozwiązywaniu problemów bezrobocia i wykluczenia społecznego.

Centra i kluby integracji społecznej uczestniczyły w dwóch edycjach Krajowych Targów

Aktywnych Form Pomocy – Biłgoraj 2010, oraz Łobez 2011 – prezentując katalog swoich usług,

prezentując dorobek własnej działalności wytwórczej, handlowej i usługowej, potwierdzając tezę

o kwalifikowaniu się do grupy pracodawców „alternatywnych miejsc pracy”.

Galeria wybranych Centrów Integracji Społecznej

CIS CARITAS DIECEZJI KIELECKIEJ – woj. świętokrzyskie - przykład pierwszego pozarządowego centrum integracji społecznej

Obszar działania Caritas Diecezji Kieleckiej obejmuje rejon od Krakowa do Kielc. Podmiot ten dysponuje następującym potencjałem organizacyjnym: 58 placówek całorocznych, 700 zatrudnionych osób, świadcząc usługi dla ok. 30 tys. osób rocznie. Opis działania w realizacji zadań ustawy o zatrudnieniu socjalnym:

2004 - 2011 – utworzenie w Kielcach, pierwszego niepublicznego centrum integracji społecznej, działającego do dzisiaj,

2005 – 2011 – działanie na terenie województwa świętokrzyskiego sieci 6 klubów · integracji społecznej. Ponadto efekty na polu działalności spółdzielni socjalnych - aktywne uczestniczenie w pracach przygotowawczych ustawy o spółdzielniach socjalnych, ośrodek informacyjno-promujący powstawanie spółdzielni socjalnych (2005- 2008).

71

CIS CHEŁM - woj. lubelskie – przykład wrażliwości społecznej Prezydenta Miasta Chełm, utrzymującej po 2010 r. centrum integracji społecznej

CIS Chełm działa od 2006 r. a w dniu 16 października 2006 r. podpisano pierwszy indywidualny program zatrudnienia socjalnego w tym mieście. Projekty zrealizowane w okresie 2006 – 2010 to: Liczba uczestników w edycjach zajęć CIS Chełm: • I edycja od 16.10.2006 roku do 31.12.2007 roku 64 osoby, • II edycja od 14.01.2008 roku do 28.02.2009 roku 50 osób, • III edycja od 15.01.2009 roku 31.01.2010 roku 65 osób • IV edycja od 1.02.2010 roku - 68 osób.

CIS Chełm przyczynił się do powstania pierwszej w mieście spółdzielni socjalnej „T ęcza”, założonej przez uczestników III edycji. Spółdzielnia prowadzi działalność gastronomiczną oraz planuje usługi opiekuńcze.

CIS Chełm był pierwszym w kraju, w którym w 2010 r. musiano zastosować proces selekcji rekrutacyjnej na kolejną edycję zajęć, bowiem chętnych do udziału było ponad 170 osób a miejsc 60, wynikających z możliwości finansowych. Te efekty są podstawą podjęcia przez Prezydenta Miasta Chełm decyzji o utrzymaniu podmiotu zatrudnienia socjalnego w okresie likwidacji formuły gospodarstwa pomocniczego (2010r.) o zmiany jej na jednostkę budżetową miasta

CIS ŁOBEZ - woj. zachodniopomorskie – przykład pierwszego centrum integracji społecznej utworzonego przez kilka gmin jednego powiatu

E d ycj e za j ęc io we:

Pierwsze w Polsce centrum integracji społecznej utworzone przez gminy powiatu łobeskiego. Jego uczestnikami są mieszkańcy najodleglejszych miejscowości tego powiatu. Jest to szansa pomocy dla każdego mieszkańca powiatu. Stanowi to niezwykle trudne przedsięwzięcie logistyczne ze względu nawet na dotarcie uczestników na zajęcia. To przykład bardzo dobrego partnerstwa pomiędzy Starostwem Powiatowym, PCPR, PUP oraz organizacjami pozarządowymi. Uczestnikami są osoby z gmin: Łobez, Węgorzyno, Dobra, Resko i Radowo Małe. Wszystkie gminy partycypują w kosztach funkcjonowania CIS Łobez.

a) I edycja - 1 września 2005 - rozpoczęcie funkcjonowania CIS „Od Nowa” – 44 uczestników, w tym 20 pań, b) II edycja - 1 stycznia 2007 – 61 uczestników, w tym 34 pań, c) III edycja - 1 maja 2008 – 80 uczestników, w tym 48 pań, d) IV edycja - 1 listopada 2010 – 55 uczestników, w tym 35 pań.

Zasadą obowiązująca w CIS Łobez jest reguła „CIS nie wykonuje zleceń, usług, które mogą być konkurencyjne dla przedsiębiorców powiatu łobeskiego”.

Uczestnicy CIS Łobez na praktykach w Firmie Swedwood Polska

72

CIS PIĄTKOWO POZA Ń - woj. wielkopolskie – przykład działalności centrum integracji społecznej dla mieszkańców osiedli mieszkaniowych

CIS Stowarzyszenia ETAP w Poznaniu powstał w 2008 roku po przekształceniu Centrum funkcjonującego od 2006 roku, jako fila poznańskiej Szkoły Barki. Inicjatywa powstania takiej jednostki zatrudnienia socjalnego była odpowiedzią na problemy dłużników Poznańskiej Spółdzielni Mieszkaniowej na Piątkowie w Poznaniu i jej głównym celem było prowadzenie reintegracji społeczno-zawodowej mieszkańców pozostających bez pracy, zagrożonych eksmisją oraz narażonych na zjawisko wykluczenia społecznego. Kadra tej jednostki to 14 pracowników.

W 2011 r. w zajęciach w CIS Piątkowo bierze udział ponad 60 osób bezrobotnych, zatrudnia do realizacji Programu 14 osób kadry na umowę o pracę. Partnerzy Centrum to: Poznańska Spółdzielnia Mieszkaniowa Piątkowo, Caritas przy parafii pw. Miłosierdzia Bożego w Poznaniu, Samorząd Pomocniczy miasta Poznania, Szkoła Podstawowa nr 15 w Poznaniu, MOPR Piątkowo, Przedszkole nr 182 im. Króla Elfów, Spółdzielnia Socjalna,, Tajemniczy Ogród’’, Spółdzielnia Socjalna OGRO-BUD, Fundacja Pomocy Wzajemnej ‘’Barka’’, Stowarzyszenie Pogotowie Społeczne w Poznaniu, Urząd Miasta Poznania, Powiatowy Urząd Pracy w Poznaniu. Priorytetem działania CIS Piątkowo jest takie działanie, aby każdy uczestnik po dziewiątym miesiącu pobytu w centrum podjął praktykę u pracodawcy. W 2009 r. sukcesem było utworzenie z grona uczestników CIS spółdzielni socjalnej OGRO-BUD, zarejestrowanej w KRS.

Grupa inicjatywna uczestników CIS Piątkowo, która założyła własną spółdzielnię socjalną „OGRO - BUD”, od lewej: Marek Gawarecki, Franciszek Sammler, Dorota Schneider, Piotr Kałużny, Piotr Zawiasa

CIS CARITAS DIECEZJI SIEDLECKIEJ - woj. m azowieckie – przykład współdziałania z przedstawicielem dużego „biznesu” gospodarczego

Centrum Integracji Społecznej w Siedlcach zostało utworzone przez NSZZ Solidarność Oddział w Siedlcach i Caritas Diecezji Siedleckiej, jako podmiot zatrudnienia socjalnego organizacji pozarządowych. To centrum, które bardzo mocno związane jest z Firmą Mostostal Siedlce S.A Działa w formie jednostki wyodrębnionej organizacyjnie i finansowo z Caritas Diecezji Siedleckiej, co umożliwia określenie przychodów, kosztów i wyników działalności. Status CIS jednostka uzyskała 23 sierpnia 2005 roku. Prowadzone dla uczestników zajęć sekcje zawodowe obejmują pracownie: ślusarsko –

spawalniczą, krawiecko – szwalniczą, remontowo – budowlaną, florystyczno - ogrodniczą oraz opiekuna osób starszych. Efektywność zatrudnieniowa uczestników kształtuje się na poziomie ca 75%. CIS Siedlce posiada podpisane umowy o współpracy z PUP Siedlce, Przedsiębiorstwem Mostostal Siedlce S.A oraz PGK Siedlce.

73

Uczestnicy CIS Siedlce na praktykach w Mostostalu Siedlce S.A

CIS ZIELONA GÓRA - woj. lubuskie - przykład wł ączania się w aktywną polityk ę społeczną państwa (działania w ramach ustawy o wspieraniu rodziny i pieczy zastępczej oraz ustawy o opiece nad dziećmi do lat 3)

Centrum Integracji Społecznej w Zielonej Górze działa od 2005 r. na podstawie zarządzenia Prezydenta Miasta Zielona Góra oraz statusu przyznanego przez Wojewodę Lubuskiego. Najważniejsze zrealizowane projekty to:

„Działalność Centrum Integracji Społecznej w Zielonej Górze” - okres realizacji: 01.10.2005 – 31.12.2007 r. Całkowita wartość projektu ca 1,3 mln zł.

„Centrum Integracji Społecznej w Zielonej Górze” - okres realizacji: 01.07.2008 r. - 31.12.2009 r. Całkowita wartość projektu ca 1,5 mln zł.

Centrum w Zielonej Górze dysponuje budynkiem, w którym są: 2 sale wykładowe służące do zajęć reintegracji zawodowej i społecznej, pracownia krawiecka, pracownia komputerową (7 stanowisk – każde wyposażone w komputer i drukarkę), pracownia gastronomiczna, sala gimnastyczna, pracownia grupy kasjer – sprzedawca, salka

telewizyjna, pokój do rozmów rekrutacyjnych, sala konferencyjna. Łączna powierzchnia użytkowa budynku wynosi 821 m2 . CIS Zielona Góra należy do tych jednostek zatrudnienia socjalnego, które podejmują się zawsze nowych zadań, czego przykładem jest wyjście naprzeciw w 2011 r. potrzebom zielonogórskiej polityki społecznej w zakresie przygotowywania „asystentów rodzin”, opiekunek i opiekunów do dzieci w żłobkach i przedszkolach, a więc realizacji zadań dwóch ważnych ustaw dla rodzin.

Uczestnicy CIS Zielona Góra w trakcie zajęć „opiekun i opiekunki dzieci”

.

74

CIS POLANOWICE k. BYCZYNY - woj. opolskie - przykład aktywnego oddziaływania na wiele form ekonomii społecznej w gminie i mieście.

To jedno z najstarszych centrów integracji społecznej w Polsce powstałe pod koniec 2004 r., które dało początek rozwojowi różnych form organizacyjnych wpisanych w szeroko pojętą ekonomię społeczną. Bardzo silny związek we współpracy wielu instytucji Miasta Byczyna w zakresie przedsięwzięć dotyczących aktywizacji społecznej i zawodowej mieszkańców gminy wiejskiej oraz miasta powstał poprzez zaangażowanie się poszczególnych działaczy samorządu terytorialnego, w tym głównie Pana Ryszarda Grunera, Burmistrza Miasta Byczyna.

Okres 2004-2011 w działalności CIS Polanowie to nie tylko kilkanaście edycji zajęć, ale także przygotowywanie grup uczestników do samodzielnego prowadzenia działalności gospodarczej w formule spółdzielni socjalnych. Zajęcia w centrum prowadzone były pod kątem przygotowania kolejnych grup uczestników do podejmowania pracy w następujących specjalnościach zawodowych: opiekunka środowiskowa, w tym z podstawami języka niemieckiego, doręczyciel korespondencji, animator świetlic wiejskich, konserwator sprzętu ogrodniczego, oraz pracownik budowlany. Stałą strukturą organizacyjną CIS Polanowie są warsztaty szkoleniowe: (a) gospodarstwa domowego, (b) pielęgnacji terenów zielonych, (c) segregacji odpadów, (d) stolarstwa oraz (e) rękodzieła artystycznego. Znanym efektem działania CIS Polanowie jest utworzenie prężnie działającej spółdzielni socjalnej „Gród”, zajmującej się obsługą obiektu turystycznego w mieście Byczyna – starodawnego grodu.

Działalność CIS Polanowie w mieście Byczyna (ekipa segregacji odpadów i ekipa stolarska)

Siedziba CIS Polanowie k/Byczyny

75

CIS CISTOR TORUŃ - woj. kujawsko-pomorskie - przykład dla wprowadzenia krajowego standardu usług reintegracji społecznej i zawodowej

Centrum CISTOR to przykład działającej od 2004 r., najpierw w formie gospodarstwa pomocniczego Prezydenta Miasta Torunia a następnie przekazanej jednostki zatrudnienia socjalnego do organizacji pozarządowej. Dzisiaj po siedmiu latach działalności można śmiało stwierdzić, że kadra tego centrum może posługiwać się nazwą przedsiębiorstwa społecznego. Centrum CISTOR to nie tylko miejsce usług reintegracji społecznej i zawodowej dla osób wykluczonych społecznie, ale także miejsca pracy dla specjalistów z zakresu psychologii, terapii, księgowości i nauki biznesu, instruktorów zawodu oraz pracowników socjalnych.

Centrum CISTOR to laureat wielu wyróżnień o zasięgu krajowym oraz regionalnym, aktywnie działający w ramach Konwentu CIS/KIS a także występujący w roli konsultanta społecznego przy pracach legislacyjnych nad kolejnymi zmianami ustawy o zatrudnieniu socjalnym.

Centrum CISTOR to także ważny ośrodek na mapie zatrudnienia socjalnego i rozwoju idei spółdzielczości socjalnej, pełniący obecnie rolę OWES w regionie kujawsko-pomorskim.

Centrum CISTOR posiada w swoim dorobku wiele wyróżnień i nagród za swoją aktywną działalność na rzecz przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, oraz na rzecz spójności i integracji w regionie i kraju.

Wyróżnienia i nagrody w okresie 2004 - 2011

76

Galeria wybranych Klubów Integracji Społecznej

KIS STOWARZYSZENIA NOWA SZANSA W ZAMOŚCIU – woj. lubelskie – przykład partnerskich relacji z Prezydentem Zamościa w rozwoju ekonomii społecznej

W roku 2004, obecny Prezes Stowarzyszenia „Nowa Szansa” w Zamościu (SNSzZ), będąc osobą bezrobotną, wraz z grupą innych bezrobotnych, zrealizował pierwszy projekt edukacyjn y na obszarze woj.lubelskiego w zakresie kampanii informacyjno-edukacyjnej o zatrudnieniu socjalnym. W 2005 r. ta sama grupa osób była współtwórcą z departamentem pomocy i integracji społecznej MPIPS pierwszego w kraju podręcznika pt: Tworzenie i Funkcjonowanie Klubu Integracji Społecznej, Vademecum – Jak założyć, prowadzić i finansować Klub Integracji Społecznej. Ten drobne sukcesy skłoniły grupę (9 osób bezrobotnych) do podjęcia własnej inicjatywy – utworzenia stowarzyszenia, które zgodnie z art. 18 ustawy o zatrudnieniu socjalnym mogła zostać instytucją tworzącą klub integracji społecznej. W maju 2006 r., zarejestrowane zostaje Stowarzyszenie „Nowa Szansa” w Zamościu, KRS 0000257139. Stowarzyszenie aktywnie włącza się w kolejne inicjatywy projektowe, pozyskuje środki z EFS oraz inicjuje na terenie Zamościa wspólnie, z MCPR, PUP partnerstwo aktywności lokalnej (PAL). KIS Nowa Szansa to jeden z najbardziej aktywnych klubów w Polsce. Jest obecnie znany, jako ośrodek edukacji spółdzielczości socjalnej, który pomógł utworzyć dwie spółdzielnie socjalne – Dragon i Casus. Kolejnym etapem w działalności KIS Nowa Szansa jest współpraca z Zarządem Spółdzielni Mieszkaniowej im. Jana Zamojskiego. Pozwala to na uruchamianie programów prac społecznie użytecznych, w których mieszkańcy osiedla będący w bardzo trudnej sytuacji życiowej mogą minimalizować zadłużenia czynszowe, poprzez wykonywanie zadań na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej. Całokształt działalności Stowarzyszenia Nowa Szansa, w tym KIS, w latach 2006-2010 został nie tylko zauważony, ale doceniony przez Radę Miasta Zamościa oraz Prezydenta Miasta Zamościa. Pod koniec 2010 r. stworzona została platforma współpracy Rady Miasta Zamościa z podmiotami zatrudnienia socjalnego, ośrodkami pomocy społecznej, urzędem pracy i lokalnymi przedsiębiorcami na rzecz ekonomii społecznej. Efektem tej inicjatywy było złamanie bariery mentalnościowej lokalnych przedsiębiorców wobec problemów osób bezrobotnych.

Utworzenie w 2010 r..z inicjatywy KIS Stowarzyszenia Nowa Szansa platformy współpracy z Władzami Miasta Zamość na rzecz rozwoju ekonomii społecznej.

77

KIS JSNP HUMANSU – woj. lubelskie – przykład organizatora usług reintegracji społecznej i zawodowej dla gmin wiejskich powiatu janowskiego

Janowskie Stowarzyszenie Niesienia Pomocy „Humanus” w Janowie Lubelskim, aktywnie prowadzi swoją działalność od 2007 r. Podejmuje wiele inicjatyw z zakresu polityki społecznej, a jego działania zmierzają do zwiększenia aktywności biernych mieszkańców Lubelszczyzny. Koncentruje się na podejmowaniu inicjatyw wspierających powrót osób, korzystających ze świadczeń pomocy społecznej do życia zawodowego i społecznego, na organizowaniu grupowych i indywidualnych form pomocy, terapii i edukacji, w tym dla dzieci i młodzieży z rodziny dysfunkcyjnych oraz dorosłych. Stowarzyszenie prowadzi na terenie Powiatu Janowskiego Centrum Aktywności Społecznej w skład, którego wchodzi: dwie Świetlice Środowiskowe „Stokrotka”, Klub Integracji Społecznej, Punkt Konsultacyjny dla Rodzin, Klub Seniora „Sybaryci”, Koło Wolontariatu, Zimowy Punkt Konsultacyjny dla Osób Bezdomnych i Zagrożonych Bezdomnością oraz Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej. Nowymi inicjatywami Stowarzyszenia, które zostały zapoczątkowane w 2012 roku, są Niepubliczna Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna oraz Janowski Uniwersytet Trzeciego Wieku. Stowarzyszenie było, na zlecenie MPIPS organizatorem pierwszych Targów Aktywnych Form Pomocy w 2010 roku, współorganizatorem pierwszego Konwentu Centrów i Klubów Integracji Społecznej w 2011 roku a także inicjatorem powołania Lubelskiego Partnerstwa Klubów Integracji Społecznej. Podejmowane przez niego działania w ramach Stowarzyszenia pozwalają osobom znajdującym się w trudnej sytuacji przywrócić odpowiedzialność za własne życie, co w konsekwencji pozwala na ich usamodzielnienie. Stwarzanie pola dla aktywności lokalnej przez stowarzyszenie daje możliwość wręczania człowiekowi przysłowiowej „wędki zamiast ryby”, a wśród mieszkańców nie tylko Powiatu Janowskiego kształtuje nową świadomość o roli i zadaniach pomocy społecznej. Stowarzyszenie było realizatorem wielu projektów z zakresu budownictwa socjalnego prac społecznie użytecznych i robót publicznych. Współpracuje z gminami: Potok Wielki, Batorz, Godziszów, Chrzanów przy projekcie systemowym, realizowany w ramach POKL, poprzez prowadzenie powiatowego Klubu Integracji Społecznej.

Za swoją działalność otrzymywało wiele nagród i wyróżnień, w tym: nagrody Ministra Pracy i Polityki Społecznej w latach 2008, 2009 i 2011 r..

(po lewej) Akademia Motywacji dla mieszkańców gmin wiejskich powiatu janowskiego, (po prawej) Prace społecznie użyteczne „klubowiczów” na obiektach budownictwa socjalnego w Janowie Lubelskim

Rowerowa grupa opiekunek środowiskowych w Janowie Lubelskim

78

KIS STOWARZYSZENIA STELLA W GMI NIE DUBIENKA – woj. lubelskie – przykład kobiecej inicjatywy dołączenia do sieci podmiotów zatrudnienia socjalnego

KIS w Gminie Dubienka powstawał z inicjatywy kobiet, mieszkanek tej gminy, które korzystały od wielu lat ze świadczeń pomocy społecznej oraz miały nikłą perspektywę aktywizacji zawodowej oraz podjęcia pracy. Po konsultacjach z pracownikami CIS Chełm postanowiono najpierw założyć własne stowarzyszenie a następnie w jego strukturach powołać KIS. Zainteresowanie problematyką zatrudnienia socjalnego było ogromne - pierwsze spotkania to uczestnictwo niekiedy 60 osób. Gmina Dubienka to typowa gmina wiejska, o ograniczonych możliwościach prozatrudnieniowych (brak na miejscowym rynku pracy pracodawców), lecz jednocześnie poszukującą nowych rozwiązań dla uaktywnienia lokalnej społeczności, np. tworzenia własnych podmiotów gospodarczych (spółdzielczość socjalna lub inna forma przedsiębiorstwa społecznego). Przygotowano we własnym zakresie kilka wniosków do konkursów ministra właściwego ds. zabezpieczenia społecznego na działania aktywizacyjne. Wnioski te były przygotowywane w ramach zajęć w KIS razem z uczestniczkami. Jeden z projektów, który był tożsamy z przyjętymi założeniami Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Dubienka na lata 2006 – 2016, uzyskał aprobatę merytoryczną i dofinansowanie, co pozwoliło uruchomić szerszy zakres zajęć. Uczestniczki najbardziej były zainteresowane problematyką tworzenia spółdzielni socjalnej. Wraz z zajęciami w KIS zrodziły się nowe potrzeby, w tym: utworzenie gminnej świetlicy dla dzieci, które w czasie zajęć dorosłych kobiet objęte zostały usługami socjoterapeutycznymi.

KIS w Dubience stał się także miejscem edukacji przedstawicieli miejscowego samorządu w obszarze najnowszych rozwiązań ekonomii społecznej i aktywnych form pomocy. To działanie pozwoliło z kolei podjąć przez Radę Gminy starania o uruchomienie dla mieszkańców gminy programów prac społecznie użytecznych. Pod koniec 2011 r. z uczestniczek zajęć w KIS wyłoniła się już grupa inicjatywna dla utworzenia własnej spółdzielni socjalnej, która wykonywałaby na początek pewien zakres usług społecznych (usługi opiekuńcze) na terenie gminy.

Grupa uczestniczek w spotkaniu z ekspertem ds. zatrudnienia socjalnego i spółdzielczości socjalnej w 2011 r.

- tworzenie założeń dla własnej spółdzielni socjalnej w Dubience

79

KIS GMINNEGO OPS W K ĘTRZYNIE - woj. warmi ńsko-mazurskie -przykład aktywności „klubowiczów” w poszukiwaniu nowych metod interwencji społecznej na obszarze gminy.

KIS GOPS Kętrzyn to jeden z ponad 100 klubów w woj. warmińsko mazurskim działający już ponad 4 lata w lokalnym systemie wsparcia i pomocy. Poza tradycyjnymi usługami reintegracji społeczno-zawodowej, prowadzi szerszą działalność wykraczającą poza ramy ustawy o zatrudnieniu socjalnym. Tym obszarem jest proces interwencji w „zdrowie społeczne” gminy, włączenie się KIS w realizację Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych oraz poszukiwanie aktywów społeczności Gminy Kętrzyn.

Działania te prowadzone są w ramach projektu „EU PROGRESS Working for Equity in Health (VS/2010/0780)”- (w polskim tłumaczeniu EU PROGRESS Praca na Rzecz Równości w Sferze Zdrowia - projekt edukacji poprzez działanie w Gminie Kętrzyn).

W maju 2012 r. odbyły się II spotkania warsztatowe w KIS GOPS Kętrzyn, których celem było wypracowani sposobów współpracy ze społecznością Kętrzyna dla oczekiwanego kierunku przeprojektowania metod interwencji i wskaźników klubu. W tych warsztatach aktywną rolę odegrali uczestnicy zajęć, będący na kontraktach socjalnych. Te warsztaty pozwoliły nakreślić działalność KIS z innej perspektywy, z perspektywy jej uczestników. Pracownicy socjalni mogli zapoznać się z opinią absolwentów KIS dotyczącą roli i znaczenia pracowników socjalnych w całym procesie reintegracji społecznej i zawodowej realizowanym przez klub. Wysoko oceniany jest przez uczestników zajęć w KIS sposób przekazania przez pracownika socjalnego pierwszej informacji o możliwości przystąpienia do KIS. Kształtuje on wstępną postawę do działalności KIS i może ułatwiać albo utrudniać realizację późniejszego programu wsparcia KIS.

Efekty pracy „klubowiczów” podczas warsztatów „EU PROGRESS Working for Equity in Heath” – maj 2012 r.

80

KIS MCPS PABIANICE - woj. łódzkie - przykład aktywn ości „klubowiczów” w poszukiwaniu nowych metod interwencji społecznej na obszarze gminy.

Klub Integracji Społecznej w Pabianicach to jeden z najstarszych klubów w Polsce, który powstał w 2005 r., i który już w 2006 r. uczestniczył w organizacji programów prac społecznie użytecznych na terenie Pabianic. Liczba uczestników tych prac była największą w Polsce – grupy osób liczyły od 100 do 300 uczestników tych pracy. Oto kilka dat w działalności klubu: Rok 2007

Styczeń - szkolenie „Aktywna ona”. Kurs zawodowy w zakresie opieki nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi. prowadzony przez łódzką fundacje „Uwolnienie” oraz nawiązanie współpracy z Centrum Integracji Społecznej MEA w Łodzi,

Październik / listopad - kurs opiekunki społecznej realizowany przez PUP Pabianice Koniec roku - rozpoczęcie działań na rzecz budownictwa socjalnego - projekt MPiPS : „ Prace społecznie

użyteczne na rzecz budownictwa socjalnego ”. Rok 2008

Luty / marzec - kurs opiekunki społecznej realizowany przez Centrum Kształcenia Biznesu z Łodzi Cały rok - projekt „ Klub Integracji Społecznej partnerem samorządu gminy w pracach społecznie

użytecznych ” Dyplom uznania Ministra Pracy i Polityki Społecznej „Dobre praktyki aktywnych form pomocy”

Rok 2009 Maj – początek realizacji projektu „Klub Integracji Społecznej animatorem lokalnej przedsiębiorczości

społecznej” Kontynuacja udziału w projekcie systemowym EFS „Drogowskaz Przemiana II” (szkolenia miękkie i

zawodowe) Rok 2010

Sierpień – rozpoczęcie realizacji projektu „Podmiot zatrudnienia socjalnego partnerem OPS i PUP w realizacji kontraktów socjalnych” projekt konkursowy MPiPS na lata 2010/2011 (roboczo nazwaliśmy projekt INTEGRATOR)

Indywidualne wyróżnienia MPiPS w ramach: „Dobrych praktyk aktywnych form pomocy” dla dyrektor MCPS Joanny Ubych i psychologa doradcy zawodowego Anny Chołys.

Rok 2011 Czwarty rok udziału w projekcie systemowym EFS „Drogowskaz Przemiana IV” (szkolenia miękkie i

zawodowe). 2011 rok po raz pierwszy w Pabianicach we współpracy z CIS MEA w Łodzi pilotażowo projekcie EFS uruchomiono CIS (23 osoby odbywające praktyczne szkolenie zawodowe: prace porządkowe, pomoc kuchni, opiekunki, prace związane z obsługą klienta i wykładaniem towaru

Lider KIS Pabianice – Pan Paweł Piech oraz uczestnicy prac społecznie użytecznych na obiekcie budownictwa socjalnego

81

Rozdział 5. Centra i Kluby Integracji Społecznej organizatorem Targów Aktywnych Form Pomocy

Celem tego przedsięwzięcia organizowanego przy wsparciu Ministra Pracy i Polityki

Społecznej jest promowanie idei aktywnej polityki społecznej wśród samorządów terytorialnych

oraz organizacji pozarządowych, w tym głównie przedsięwzięć z zakresu zatrudnienia socjalnego

oraz przedsiębiorczości społecznej. Przedsięwzięcie o nazwie targi nawiązuje także do idei

spotkań przedstawicieli „różnych branż”, w tym przypadku z obszaru pomocy i integracji

społecznej, podczas których prezentowane są osiągnięcia oraz wzorce współpracy różnych

instytucji. Na targi zapraszane są osoby reprezentujące podmioty i instytucje współpracujące z

jednostkami pomocy i integracji społecznej, w tym przede wszystkim przedstawiciele

publicznych służb zatrudnienia ale także prywatni przedsiębiorcy, studenci, oraz pracownicy

naukowi. Przyjętą zasadą jest uczestnictwo także osób bezrobotnych, uczestników zakończonych

zajęć w centrach i klubach integracji społecznej oraz uczestników zajęć w WTZ-ach i ZAZ-ach.

Organizacja targów powierzana jest jednostkom zatrudnienia socjalnego.

W okresie 2010-2011 odbyły się dwa spotkania ogólnokrajowe w 2010 r. w Biłgoraju (woj.

lubelskie) oraz w 2011 r. w Łobzie (woj. zachodniopomorskie).

Pierwsze Targi Aktywnych Form Pomocy – Nadrzecze k. Biłgoraja - 2010 r.

Pierwsze Targi Aktywnych Form Pomocy – 2010 R. zostały zorganizowana przez

Janowskie Stowarzyszenie Niesienia Pomocy „Humanus” w Janowie Lubelskim w partnerstwie

z Kolegium Pracowników Służb Społecznych w Biłgoraju, Centrum Ekonomii Społecznej

w Lublinie oraz Polskim Towarzystwem Polityki Społecznej Oddział w Lublinie.

W spotkaniu uczestniczył przedstawiciel ministra właściwego ds. zabezpieczenia

społecznego, Pani Krystyna Wyrwicka Dyrektor Departamentu Pomocy i Integracji MPIPS.

Obecni byli także dr hab. o. Jan Mazur OSPPE Kierownik Katedry Polityki Społecznej i Etyki

Politycznej KUL w Lublinie, Pani Aleksandra Podkońska z Instytutu Socjologii Uniwersytetu

Łódzkiego, oraz Pani dr Marta Komorska z Instytutu Socjologii UMCS w Lublinie, a także

przedstawiciele ROPS Lublin.

82

Zorganizowane były stoiska targowe, na których prezentowany był dorobek m.in.

zaproszonych z kraju podmiotów zatrudnienia socjalnego. Odbyły się również warsztaty

dyskusyjne nad projektem nowelizacji ustawy o zatrudnieniu socjalnym.

Stoiska targowe podmiotów zatrudnienia socjalnego

Stoiska targowe podmiotów zatrudnienia socjalnego

Warsztaty dyskusyjne podczas targów

83

Drugie Targi Aktywnych Form Pomocy – Tarnowo k. Łobza – 2011 r.

Targi organizowane były w partnerstwie przez: Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie,

Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Szczecinie oraz Stowarzyszenie „Współistnienie”

w Resku – Centrum Integracji Społecznej „Od Nowa” w Łobzie.

Celem II Targów Aktywnych Form Pomocy było promowanie inicjatyw szeroko

rozumianej ekonomii społecznej w Polsce. W spotkaniu udział wzięli – Pan Bartosz Arłukowicz

- Sekretarz Stanu, Pani Poseł Magdalena Kochan, oraz Pani Krystyna Wyrwicka - Dyrektor

Departamentu Pomocy i Integracji Społecznej MPIPS. Patronat honorowy objął Marszałek

Województwa Zachodniopomorskiego Pan Olgierd Geblewicz.

W czasie II Targów prezentowano efektywne działania, idee oraz wdrażane

doświadczenia samorządów, organizacji pozarządowych i ich partnerów celem wzmocnienia

przekonania o wartości idei polityki społecznej i gospodarki społecznej – poprzez partnerskie

działania sektorów: pozarządowego, publicznego, sektora nauki i sektora prywatnego w tym

obszarze. Uczestnicy mieli możliwość zaprezentowania dobrych praktyk dzięki prezentacjom

multimedialnym oraz stoiskom targowym.

Panele dyskusyjne prowadzone były m.in. przez prof. dr hab. Mirosława Grewińskiego

reprezentujący Polskie Towarzystwo Polityki Społecznej w Warszawie, dr Mariana Idziaka -

Prezesa Koszalińskiego Towarzystwa Społeczno – Kulturalnego oraz dr Włodzimierza Puzynę –

z Wyższej Szkoły Administracji Publicznej w Szczecinie.

Uczestnicy II Targów Aktywnych Form Pomocy

84

Aneks nr 1 - Rejestr centrów integracji społecznej (na 31.12.2011 r.)

Lp. Województwo Nazwa i adres Instytucja tworząca

1.

Dolnośląskie

Centrum Integracji Społecznej ul. 1 Maja 1 57-500 Bystrzyca Kłodzka

Miasto i Gmina Bystrzyca Kłodzka Samorządowy zakład budżetowy

2.

Centrum Integracji Społecznej ul. Strzegomska 49 53-611 Wrocław

Miasto Wrocław Samorządowy zakład budżetowy

3.

Kujawsko-pomorskie

Centrum Integracji Społecznej im. Jacka Kuronia ul. Smoleńska 43, 85-871 Bydgoszcz

Miasto Bydgoszcz Samorządowy zakład budżetowy

4.

Centrum Integracji Społecznej w Szumiłowie 87-220 Szumiłowo 13

Stowarzyszenie Wspierania Aktywności Lokalnej w Mieście i Gminie Radzyń Chełmiński

5.

Centrum Integracji Społecznej ul. Stokrotkowa 22 87-100 Toruń

Stowarzyszenie Partnerstwo Społeczne w Toruniu

6.

Centrum Integracji Społecznej ul. Wojska Polskiego 17 a 87-720 Ciechocinek

Fundacja Wschodnio-Europejskiego Centrum Rehabilitacji w Ciechocinku Uwagi: decyzja pozbawiająca statusu z dnia 1.04.2012

7.

Lubelskie

Centrum Integracji Społecznej ul. Połaniecka 10 22-100 Chełm

Miasto Chełm Samorządowa jednostka budżetowa

8. Centrum Integracji Społecznej POSTIS ul. Spokojna 2, 20-074 Lublin

Stowarzyszenie Pomocy Rodzinie Zagrożonej Patologią Społeczną POSTIS

9.

Lubuskie

Centrum Integracji Społecznej ul. Teatralna 26 66-400 Gorzów Wlkp.

Stowarzyszenie Pracowników Służb Społecznych „Krąg”

10.

Centrum Integracji Społecznej ul. Marszałkowska 18 66-530 Drezdenko

Miasto Drezdenko Samorządowy zakład budżetowy

11.

Centrum Integracji Społecznej Ul. Mickiewicza 3 65-157 Dobiegniew

Miasto i Gmina Dobiegniew Samorządowy Zakład Budżetowy Uwagi: Status CIS nadany dnia 24.05.2011 r.

12.

Centrum Integracji Społecznej ul. Staszica 4, 65-175 Zielona Góra

Miasto Zielona Góra Jednostka budżetowa

13. Centrum Integracji Społecznej ul. Polna 6 66-433 Lubiszyn

Lubuskie Stowarzyszenie Rozwoju Regionalnego

14.

Łódzkie

Centrum Integracji Społecznej MEA CISDOM ul. Inowrocławska 5a 91-020 Łódź

Fundacja Uwolnienie w Łodzi

15. Centrum Integracji Społecznej w Opocznie Opoczno ul. Inowrocławska 5a

Fundacja "Interregion"

16. Centrum Integracji Społecznej w Radomsku

ul. Kopiec 17, 97-500 Radomsko

Chrześcijańskie Stowarzyszenie Dobroczynne Oddział Terenowy w Radomsku

17.

Małopolskie Centrum Integracji Społecznej ul. Wyspiańskiego 13 33-300 Nowy Sącz

Stowarzyszenie na Rzecz Wspierania Przedsiębiorczości i Inicjatyw Lokalnych STOPIL

85

18.

Centrum Integracji Społecznej ul. Bolesławska 23 32-310 Klucze

Chrześcijańskie Stowarzyszenie Dobroczynne w Kluczach

19.

Centrum Integracji Społecznej ul. Batorego 5 31-135 Kraków

Stowarzyszenie Aktywizacji Społeczno- Gospodarczej „Małopolskie Forum Pracy”

20.

Centrum Integracji Społecznej ul. Bronowicka 73 30-091 Kraków

Galicyjska Fundacja „Wsparcie, Integracja, Rozwój”

21.

Centrum Integracji Społecznej Wieprz 424 34-122 Wieprz

Stowarzyszenie Pomocy Bezrobotnym i Ich Rodzinom „Nadzieja”

22.

Mazowieckie

Centrum Integracji Społecznej ul. Bpa Świrskiego 57 08-110 Siedlce

Caritas Diecezji Siedleckiej

23.

Centrum Integracji Społecznej ul. Warszawska 26a 09-472 Słupno

Wójt Gminy Słupno Gospodarstwo pomocnicze CIS działał do dnia 31.12. 2010r. Uwagi: Status wygasł w dniu 4.02.2011 r.

24.

Centrum Integracji Społecznej ul. Kościuszki 5 09-402 Płock

Katolickie Stowarzyszenie Pomocy im. Św. Brata Alberta

25.

Centrum Integracji Społecznej ul. Zubrzyckiego 2 26-600 Radom

Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom i Dorosłym w Radomiu

26.

Centrum Integracji Społecznej ul. Krakowskie Przedmieście 62 00-322 Warszawa

Caritas Archidiecezji Warszawskiej

27.

Centrum Integracji Społecznej ul. Królowej Jadwigi 2, lok. 27 09-402 Płock

Stowarzyszenie Centrum Innowacji Społeczeństwa Informacyjnego w Płocku

28.

Centrum Integracji Społecznej Ul. Kleeberga 10/12 07-410 Ostrołęka

Mazowieckie Inicjatywy Społeczne Status nadany od dnia 7.06.2011 r. na 5 lat. Uwagi: w trakcie procedura pozbawienia statusu, nie złożyło sprawozdania za 2011 r.

29.

Opolskie

Centrum Integracji Społecznej ul. Budowlanych 6 47-100 Strzelce Opolskie

Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Przedsiębiorczości Społecznej

30.

Centrum Integracji Społecznej Cispol Polanowice 94 46-220 Byczyna

Gmina Byczyna Samorządowy zakład budżetowy Jednostka organizacyjna Gminy Byczyna

31.

Podkarpackie

Centrum Integracji Społecznej ul. Jana Styki 21 35-006 Rzeszów

Rzeszowskie Towarzystwo Pomocy im. Św. Brata Alberta

32.

Podlaskie

Centrum Integracji Społecznej Chmielnik 15 16-020 Czarna Białostocka

Caritas Archidiecezji Białostockiej

33.

Pomorskie

Centrum Integracji Społecznej ul. Miła 26a 77-100 Bytów

Miasto Bytów Samorządowy zakład budżetowy

34.

Centrum Integracji Społecznej ul. Kartuska 25 83-333 Chmielno Garcz

Gmina Chmielno Samorządowy zakład budżetowy

86

35.

Centrum Integracji Społecznej ul. Droga Kaszubska 9 Ostrzyce 83-311 Goręczyno

Gmina Somonino Jednostka budżetowa

36.

Centrum Integracji Społecznej Osówek 47 83-243 Osieczna

Stowarzyszenie Morena Ul. Jaśkowa Dolina 7 80-252 Gadańsk

37.

Centrum Integracji Społecznej ul. Wybickiego 3, Bojano 84-207 Koleczkowo

Fundacja „Szczęśliwa Rodzina” im. Św. Siostry Faustyny Kowalskiej

38.

Centrum Integracji Społecznej ul. Floriańska 3 80-546 Gdańsk-Nowy Port

Towarzystwo Pomocy im. Św. Brata Alberta

39.

Centrum Integracji Społecznej ul. Grunwaldzka 1 83-110 Tczew

Stowarzyszenie na Rzecz Szkolnictwa Specjalnego Uwagi: Od 1.04.2011 r. pozbawione statusu

40.

Centrum Integracji Społecznej ul. Maczka 10 77-200 Miastko

Chrześcijańska Misja Społeczna Teen Challenge

41.

Centrum Integracji Społecznej ul. Kościerska 2 83-250 Skarszewy

Stowarzyszenie Miłośników Obozina i Kociewia

42.

Centrum Integracji Społecznej ul. Judyckiego 8 84-100 Puck

Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „Małe Morze” z Pucka

43.

Śląskie

Centrum Integracji Społecznej ul. Brzozowa 19 42-450 Łazy

Chrześcijańskie Stowarzyszenie Dobroczynne w Kluczach

44.

Centrum Integracji Społecznej ul. Legionów 21 42-200 Częstochowa

Akcja Katolicka Archidiecezji Częstochowskiej

45.

Centrum Integracji Społecznej ul. Kolejowa 2 43-190 Mikołów

Gmina Mikołów Jednostka budżetowa

46.

Centrum Integracji Społecznej ul. Szczakowska 44 43-600 Jaworzno

Stowarzyszenie „Reda”

47.

Centrum Integracji Społecznej ul. Edukacji 5 43-100 Tychy

Fundacja Internattionaler Bund Polska

48.

Centrum Integracji Społecznej ul. Sądowa 1 41-605 Świętochłowice

Gmina Świętochłowice ul. Katowicka 54 41-600 Świętochłowice

49.

Centrum Integracji Społecznej ul. Jurajska 121 42-400 Zawiercie-Żerkowice

Chrześcijańskie Stowarzyszenie Dobroczynne w Kluczach

50.

Świętokrzyskie

Centrum Integracji Społecznej ul. Wesoła 54 25-363 Kielce

Caritas Diecezji Kieleckiej

51.

Centrum Integracji Społecznej ul. Parkowa 6 28-200 Staszów

Miasto Staszów Samorządowy zakład budżetowy.

87

52.

Centrum Integracji Społecznej Al. 3 Maja 73 27-400 Ostrowiec Świętokrzyski

Prezydent Miasta Ostrowiec Sw. Gospodarstwo pomocnicze CIS zlikwidowany

53.

Centrum Integracji Społecznej ul. B. Prusa 3a 26-110 Skarżysko-Kamienna

Miasto Skarżysko-Kamienna Samorządowy zakład budżetowy

54.

Centrum Integracji Społecznej Al. Wojska Polskiego 33 10-228 Olsztyn

Miasto Olsztyn Samorządowy zakład budżetowy

55.

56.

Warmińsko-Mazurskie

Centrum Integracji Społecznej ul. Sienkiewicza 15 14-100 Ostróda

Centrum Integracji Społecznej ul. Kościuszki 10 14-500 Braniewo

Polski Komitet Pomocy Społecznej Oddział Rejonowy w Olsztynie

Braniewskie Stowarzyszenie Abstynenckie

57.

Centrum Integracji Społecznej ul. Sucharskiego 15 19-300 Augustów

Stowarzyszenie Inicjatyw Społeczno- Gospodarczych im. Króla Zygmunta Augusta

58.

Centrum Integracji Społecznej ul. Św. Wincentego 6/9 61-003 Poznań

Stowarzyszenie Szkoła Barki im. H. Ch. Kofoeda

Centrum Integracji Społecznej ul. 3 Maja 12

59 64-500 Szamotuły

Fundacja Niemiecko-Polska „Nadzieja”

60.

Centrum Integracji Społecznej „Darzybór” ul. Bydgoska 6/7, 61-123 Poznań

Stowarzyszenie Pogotowie Społeczne

61.

Centrum Integracji Społecznej Kawęczyn 39/3 62-704 Kawęczyn

Stowarzyszenie Kawęczyńskie Towarzystwo Rozwoju

62.

Centrum Integracji Społecznej w Pniewach Chudobczyce 17, 64-423 Lubosz

Stowarzyszenie Regionalny Ośrodek Socjalno- Edukacyjny „Dla Ludzi i Środowiska”

63.

64.

Wielkopolskie

Centrum Integracji Społecznej Chudobczyce 27 64-423 Lubosz

Centrum Integracji Społecznej Os. Jana III Sobieskiego 105 60-688 Poznań

Stowarzyszenie Integracyjne Wspólnoty „Barka”

Stowarzyszenie ETAP

65.

Centrum Integracji Społecznej w Kwiliczu Chudobczyce 17, 64-423 Lubosz

Stowarzyszenie Regionalny Ośrodek Socjalno- Edukacyjny „Dla Ludzi i Środowiska”

66.

Centrum Integracji Społecznej Gębiczyn 25 64-700 Czarnków

Fundacja Gębiczyn

67.

Centrum Integracji Społecznej ul. Dąbrowskiego 129 60-543 Poznań

Fundacja Pomocy Wzajemnej „Barka”

68.

69.

Centrum Integracji Społecznej Pl. Zamkowy 2 64-130 Rydzyna

Centrum Integracji Społecznej ul. Bartosza 14 63-430 Odolanów

Stowarzyszenie na Rzecz Aktywności Zawodowej i Społecznej Osób Niepełnosprawnych Ziemi Leszczyńskiej „Pro Activ” Stowarzyszenie Trzeźwości w Odolanowie

88

70.

Centrum Integracji Społecznej ul. Kaliskiej 19 62-500 Konin

Stowarzyszenie „Razem damy radę” w Koninie

71.

Centrum Integracji Społecznej ul. Krasińskiego 19 73-110 Stargard Szczeciński

Caritas Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej

72.

Centrum Integracji Społecznej ul. Kisielice Duże 30 78-200 Białogard

Stowarzyszenie Pomocy „Przytulisko”

73.

Centrum Integracji Społecznej „Od Nowa” ul. Bema 27, 72-320 Łobez

Stowarzyszenie „Współistnienie”

74.

Zachodniopomorskie

Centrum Integracji Społecznej „Przystań” ul. Szosowa 2, 74-320 Barlinek

Szczecińska Fundacja Talent – Promocja – Postęp Uwagi: zawieszona działalność zgłoszona wojewodzie

75.

Centrum Integracji Społecznej ul. Kolumba 86 70-035 Szczecin

Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Rozwoju Gospodarczego – Szczecińskie Centrum Przedsiębiorczości

76.

Centrum Integracji Społecznej ul. Energetyków 10 70-656 Szczecin

Stowarzyszenie „SOS dla Rodziny”

77. Centrum Integracji Społecznej w Rogozinie

Fundacja „Rozwój-Integracja”

78.

Centrum Integracji Społecznej ul. Mieszka I-go 16 75-129 Koszalin

Koło Koszalińskie Towarzystwa Pomocy im. Św. Brata Alberta

89

Aneks nr 2 – Członkowie Konwentu Centrów i Klubów Integracji Społecznej (na 31.05.2012 r.)

Lp. Centrum lub Klub Integracji Społecznej

Instytucja tworząca Nazwa Miejsce Adres

1 Centrum Integracji Społecznej

Bystrzyca Kłodzka

ul. 1-go Maja 1, 57-500 Bystrzyca Kłodzka

Gmina Bystrzyca Kłodzka

2 Klub Integracji Społecznej

Moczary Moczary 41, 38-700 Ustrzyki Dolne

Stowarzyszenie Rozwoju Domu Pomocy Społecznej Moczary

3 Centrum Integracji Społecznej Przystań

Barlinek ul. Szosowa 2b, 74-320 Barlinek

Szczecińska Fundacja Talent Pomocji Postęp w Szczecinie

4 Klub Integracji Społecznej

Legionowo ul. Sowińskiego 3, 05-120 Legionowo

OPS w Legionowie

5 Klub Integracji Społecznej

Tomaszów Maz. ul. Cekanowska 5, 97-200 Tomaszów Maz.

MOPS w Tomaszowie Maz.

6 Centrum Integracji Społecznej "Rozwój"

Lubiszyn ul. Polna 6, 66-433 Lubuszyn

Lubuskie Stowarzyszenie Rozwoju Regionalnego "Rozwój"

7 Centrum Integracji Społecznej

Drezdenko ul. Warszawska 4, 66-530 Drezdenko

Urząd Miejski w Drezdenku

8 Centrum Integracji Społecznej "SOS"

Szczecin ul. Energetyków 10, 70-656 Szczecin

Stowarzyszenie "SOS dla rodziny"

9 Centrum Integracji Społecznej

Warszawa ul. Krakowskie Przedmieście 62, 00-322 Warszawa

Caritas Archidiecezji Warszawskiej

10 Centrum Integracji Społecznej

Białogard ul. Kisielice Duże 30, 78-200 Białogard

Stowarzyszenie Pomocy Przytulisko

11 Klub Integracji Społecznej "Bądźmy"

Biszcza 23-425 Biszcza 50, woj. lubelskie

Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Biskiej

12 Centrum Integracji Społecznej

Białystok ul. Warszawska 32, 15-077 Białystok

Caritas Archidiecezji Białostockiej

13 Klub Integracji Społecznej "Masz wybór"

Suwałki ul. T. Kościuszki 71, 16-400 Suwałki

Suwalskie Stowarzyszenie WYBÓR

14 Klub Integracji Społecznej

Wejherowo ul. Kusocińskiego 17, 84-200 Wejherowo

Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Wejherowie

15 Klub Integracji Społecznej

Klucze ul. Zawierciańska 12, 32-310 Klucze

Ośrodek Pomocy Społecznej

16 Klub Integracji Społecznej

Kłecko ul. Gnieźnieńska 8, 62-270 Kłecko

Stowarzyszenie Młodych Wielkopolan w Poznaniu

17 Centrum Integracji Społecznej "DARZYBÓR"

Poznań ul. Borówki 4, 61-304 Poznań

Stowarzyszenie Pogotowie Społeczne

18 Klub Integracji Społecznej

Rejowiec Fabryczny

ul. Lubelska 24, 22-170 Rejowiec Fabryczny

Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Rejowcu Fabrycznym

19 Centrum Integracji Społecznej

Rzeszów ul. Jana Styki 21, 5-006 Rzeszów

Rzeszowskie Towarzystwo Pomocy im. Św. Brata Alberta w Rzeszowie

20 Klub Integracji Społecznej

Mielec ul. Łukasiewicza 1c, 39-300 Mielec

Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej

90

21 Centrum Integracji Społecznej

Szczecin ul. Kolumba 86, 70-035 Szczecin

Zachodniopomorskie Stowarzyszenie Rozwoju Gospodarczego-Szczecińskie Centrum Przedsiębiorczości

22 Klub Integracji Społecznej

Wicko 84-352 Wicko Ośrodek Pomocy Społecznej

23 Klub Integracji Społecznej

Łańcut ul. Piłsudskiego 9, 37-100 Łańcut

Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej

24 Klub Integracji Społecznej "Lubelski staw"

Lublin ul. Droga Męczenników Majdanka 26, 20-319 Lublin

Lubelska Spółdzielnia Socjalna "Koziołek"

25 Koszalińskie Centrum Integracji Społecznej "Tacy Sami"

Koszalin ul. Mieszka I-go 16, 75-129 Koszalin

Koło Koszalińskie Towarzystwa Pomocy im. Św. Brata Alberta

26 Centrum Integracji Społecznej

Ostrzyce ul. Droga Kaszubska 9, 83-311 Goręczyno

Gmina Somonino

27 Centrum Integracji Społecznej

Gdańsk Ul. Floriańska 3 80-546 Gdańsk

Towarzystwo Pomocy im. Św. Brata Alberta Gdańsk

28 Centrum Integracji Społecznej

Wieprz 34-122 Wieprz Stowarzyszenie Pomocy Bezrobotnym i Ich Rodzinom „Nadzieja”

29 Centrum Integracji Społecznej

Polanowice/ Byczna

46-220 Byczyna, Polanowice 94

Gmina Byczyna

30 Klub Integracji Społecznej

Sejny 16-500 Sejny, ul. Piłsudskiego 34

Sejnieńskie Towarzystwo Oświatowo-Społeczne

31 Klub Integracji Społecznej

Koziegłowy 42-350 Koziegłowy, ul. Zarecka 28

GOPS Koziegłowy

32 Klub Integracji Społecznej

Janów Lubelski ul. Bohaterów Poryt. Wzgórza 23, 23-300 Janów Lub.

Janowskie Stowarzyszenie Niesienia Pomocy HUMANUS w Janowie Lubelskim

33 Klub Integracji Społecznej

Bytom ul. Powstańców Warszawskich 14, 41-902 Bytom

Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Bytomiu

34 Centrum Integracji Społecznej

Chudobczyce Chudobczyce 27, 64-423 Lubosz

Stowarzyszenie Integracyjne Wspólnoty Barka Chudobczyce

35 Centrum Integracji Społecznej "Od Nowa"

Łobez ul. Bema 27, 73-150 Łobez

Stowarzyszenie „Współistnienie” w Łobzie

36 KIS przy GOPS w Tomaszowie Lub.

Tomaszów Lubelski

ul. Kościelna 11, 22-600 Tomaszów Lub.

GOPS w Tomaszowie Lub.

37 Centrum Integracji Społecznej

Chełm ul. Połaniecka 10, 22-100 Chełm

Urząd Miasta w Chełmie

38 Klub Integracji Społecznej

Pabianice ul. Partyzancka 31, 95-200 Pabianice

MCPR w Pabianicach

39 Klub Integracji Społecznej

Tłuszcz ul. Warszawska 2, 05-240 Tłuszcz

OPS w Tłuszczu

40 Klub Integracji Społecznej

Zamość ul. Św. Piątka 24, 22-400 Zamość

Stowarzyszenie Nowa Szansa w Zamościu

41 Centrum Integracji Społecznej

Braniewo ul. Kościuszki 10, 14-500 Braniewo

Braniewskie Stowarzyszenie Abstynenckie

42 Centrum Integracji Społecznej

Zielona Góra ul. Staszica 4, 65-175 Zielona Góra

Prezydent Miasta Zielona Góra

43 Klub Integracji Społecznej

Lublin ul. Krochmalna 13, 20-401 Lublin

Fundacja Fuga Mundi

44 Klub Integracji Społecznej

Włocławek ul. Okrzei 61, 87-800 Włocławek

MOPS we Włocławku

91

45 Centrum Integracji Społecznej

Drezdenko ul. Marszałkowska 18, 66-530 Drezdenko

Urząd Miejski w Drezdenku

46 Centrum Integracji Społecznej-Piątkowo

Poznań oś. Jana III Sobieskiego 105, 60- 388 Poznań

Stowarzyszenie "ETAP"

47 Centrum Integracji Społecznej

Staszów ul. Parkowa 6, 28-200 Staszów

Gmina Staszów

48 Klub Integracji Społecznej

Kielce ul. Jagiellońska 42a, 25-606 Kielce

Świętokrzyski Klub Abstynentów "RAJ"

49 Centrum Integracji Społecznej

Wrocław ul. Strzegomska 49, 53-611 Wrocław

Gmina Wrocław

50 Centrum Integracji Społecznej

Ostrowiec Świętokrzyski

ul. Sandomierska 26A, 27-400 Ostrowiec Świętokrzyski

Fundacja Pomocna Dłoń

51 Centrum Integracji Społecznej

Stargard Szczeciński

ul. Krasińskiego 19, 73-110 Stargard Szczeciński

Caritas Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej

52 Klub Integracji Społecznej

Mielec ul. Łukasiewicza 1c, 39-300 Mielec

Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej

53 Klub Integracji Społecznej

Stalowa Wola ul. Dmowskiego 1, 37-450 Stalowa Wola

Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej

54 Centrum Integracji Społecznej

Gorzów Wlkp. ul. Teatralna 26, 66-400 Gorzów Wlkp.

Stowarzyszenie Pracowników Sluzb Społecznych "KRĄG"

55 Klub Integracji Społecznej

Śrem ul. Okulickiego 3, 63-100 Śrem

Ośrodek Pomocy Społecznej w Śremie

56 Centrum Integracji Społecznej

Nowy Sącz ul. Wyspiańskiego 22, 33-300 Nowy Sącz

Stowarzyszenie Na Rzecz Wspierania Przedsiębiorczości i Inicjatyw Lokalnych Stopil

57

Centrum Integracji Społecznej

Ełk ul. Kościuszki 28B, 19-300 Ełk Stowarzyszenie Inicjatyw Społeczno-Gospodarczych im. Króla Zygmunta Augusta

58 Klub Integracji Społecznej

Jedlicze ul. Rynek 5, 38-460 Jedlicze

Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej

59 Centrum Integracji Społecznej

Płock ul. Pedagogiczna 7, 09-402 Płock

Centrum Innowacji Społeczeństwa Informacyjnego

60 Centrum Integracji Społecznej "Zielone światło"

Opoczno ul. Biernackiego 4/23, 26-300 Opoczno

Fundacja "Interregion"

61 Klub Integracji Społecznej "Aktywni Razem"

Ełk ul. Słowackiego 15B, 19-300 Ełk

GOPS w Ełku

62 Centrum Integracji Społecznej CISTOR

Toruń ul. Stokrotkowa 22, 87-100 Toruń

CISTOR Stowarzyszenie Partnerstwo Społeczne

63 Klub Integracji Społecznej

Kraków os. Słoneczne 15, 31-958 Kraków

Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej

64 Klub Integracji Społecznej

Olsztynek ul. Świerczewskiego 19, 11-015 Olsztynek

Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej

65 Klub Integracji Społecznej

Dubienka ul. Zawalna 21, 22-145 Dubienka

Stowarzyszenie Wspierania Aktywności Społecznej STELLA

66 Klub Integracji Społecznej CISTOR

Toruń ul. Stokrotkowa 22, 87-100 Toruń

CISTOR Stowarzyszenie Partnerstwo Społeczne

67 Klub Integracji Społecznej Ostrowiec Św.

Ostrowiec Św. ul. Sandomierska 26A, 27-400 Ostrowiec Świętokrzyski

Fundacja Pomocna Dłoń

68 Klub Integracji Społecznej Wrocław

Wrocław ul. Strzegomska 49, 53-611 Wrocław

Gmina Wrocław

69 Centrum Integracji Społecznej Kraków

Kraków Os. Zielone 22 Kraków

Małopolskie Forum Pracy Stowarzyszenie Aktywizacji Społeczno- Gospodarczej

92

70 Centrum Integracji Społecznej Kielce

Kielce ul. Jana Pawła II 3 25-013 Kielce

Caritas Diecezji Kieleckiej

71 Centrum Integracji Społecznej Osówek / Osieczna

Osówek/ Osieczna

ul. Osówek 47 83-243 Osieczna

Stowarzyszenie Morena Gdańsk

72 Centrum Integracji Społecznej w Bytowie

Bytów ul. 1-ego Maja 15 77-100 Bytów

Urząd Miasta Bytów

73 Centrum Integracji Społecznej w Tychach

Tychy ul. Edukacji 11 44-100 Tychy

Fundacja Internationaler Bund Polska Kraków

74 Klub Integracji Społecznej MOPS w Koszalinie

Koszalin Ul. Al. Monet Casino 2 75-412 Koszalin

MOPS Koszalin

75 Klub Integracji Społecznej MOPR w Koninie

Konin Ul. Sosnowa 16 62-510 Konin

MOPR Konin

76 Klub Integracji Społecznej MOPS Ruda Śląska

Ruda Śląska Ul. Markowej 20 41-709 Ruda Sląska

MOPS Ruda Sląska

77. Klub Integracji Społecznej MOPS Puławy

Puławy Ul. Leśna 17 24-100 Puławy

MPOS Puławy

78 Klub Integracji Społecznej M-GOPS Więcbork

Więcbork Ul. Mickiewicza 22a 89-410 Więcbork

M-GOPS Więcbork

93

Aneks nr 3. Wykaz Klubów Integracji Społecznej biorących udział w 2011 r. w ankiecie ministerstwa pracy i polityki społecznej

Województwo dolnośląskie Lp. Instytucja powołująca Dane kontaktowe

1. KIS przy CIS ul. Strzegomska 49, 53-611 Wrocław

sekretariat@cis.wroclaw.pl tel. (71) 782-35-11

782-35-13 2. Demokratyczna Unia Kobiet, KIS

ul. Zelwerowicza 16/3, 53-676 Wrocław duk-wr o cła w@ wp . p l tel. (71) 341-74-43

3. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Beethovena 1-2, 58-309 Wałbrzych

tel. (74) 664-08-56 4. Klub Integracji Społecznej w Starych Bogaczowicach

ul. Szkolna 2, 58-311 Struga alicja.rajca@o2.pl

5. Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Sobieskiego 4, 57-530 Międzylesie

tel. (74) 812-66-38 6. KIS w Lubinie

ul. M. Skłodowskiej-Curie 14, 59-300 Lubin

tel. (76) 746-83-63 7. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej

Plac Lompy 1, 59-800 Lubań

tel. (75) 722-39-69 8. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej

ul. Kolejowa 13, 58-580 Szklarska Poręba

tel. (75) 717-48-18 Województwo kujawsko-pomorskie Lp. Instytucja powołująca Dane kontaktowe

1. Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Strzelecka 8, 88-430 Janowiec Wielkopolski

Mgops.janowiec@admin.com.pl www.mgops-janowiecwlkp.pl (52) 302-60-68

2. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Kolejowa 4, 88-420 Rogowo

gops@rogowo.paluki.pl tel. (52) 302-42-10

3. Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie ul. Kościuszki 26, 87-800 Włocławek

kis@mopr.wloclawek.pl www.projekty.mopr.wloclawek.pl tel. (54) 411-04-37

Województwo lubelskie Lp. Instytucja powołująca Dane kontaktowe

1. Janowskie Stowarzyszenie Niesienia pomocy „Humanus” ul. Bohaterów Porytowego Wzgórza 23, 23-300 Janów Lubelski

kis@jsnphumanus.pl tel.(15) 814-22-51 698 766-405 Paweł Wiśniewski 602 754-661

2. Stowarzyszenie Nowa Szansa w Zamościu ul. Św. Piątka 24, 22-400 Zamość

orla18@wp.pl tel/fax (84) 638-59-07

3. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. 29-Listopada 10, 22-600 Tomaszów Lubelski

gopstomlub@post.polk tel. (84) 664-29-31 Kierownik GOPS Celina Koperwas

4. Fundacja AYNI ul. Narutowicza 79/60, 23-400 Biłgoraj

marek-bl@wp.pl 692 230 120

5. Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Biskiej 23-425 Biszcza 50

spzb.biszcza@o2.pl tel. (84) 685-60-40 781 576 417

6. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Lubelska 24, 22-170 Rejowiec Fabryczny

mopsrf@op.pl tel. (82) 566-30-13

7. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Grunwaldzka 2, 23-210 Kraśnik

dszydlowska@mops.krasnik.pl tel. (81) 825-15-80

8. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Zamojskiego 27, 21-205 Jabłoń

gopsjablon@wp.pl tel. (83) 354-91-10

94

9. Gmina Milanów ul. Kościelna 11A, 21-210 Milanów

Tel. (83) 356-72-41

10. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Ogrodowa 16, 21-200 Parczew

Tel. (83) 355-12-55

11. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej 21-222 Podedwórze 44

Tel. (83) 379-50-37

12. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul Stawowa 1B, 21-220 Siemień

Tel. (83) 354-71-58

13. Ośrodek Pomocy Społecznej ul Spokojna 10 21-230 Sosnowica

Tel. (82) 591-21-53

14. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Leśna 17, 24-100 Puławy

mops_pul@lu.onet.pl tel. (81) 886-13-59

15. Stowarzyszenie na Rzecz Pomocy Rodzinie „Podaj Dłoń” ul. Kościuszki 54a, 23-460 Józefów

babsiwojciechowska@gmail.com tel. (84) 687-85-31

16. Gmina Tyszowce Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. 3 Maja 10, 22-630 Tyszowce

mops@tyszowce.pl tel. (84) 661-93-46 663 152 122

17. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Chełmska 5, 22-107 Sawin

gopssawin@wp.pl tel. (82) 567-30-00

18. KIS GOPS Cyców ul. Nowa 1, 21-070 Cyców

cycow_g_s@woj.lublin.pl tel. (82) 567-70-03

Województwo lubuskie Lp. Instytucja powołująca Dane kontaktowe

1. Klub Integracji Społecznej ul. Rutkowskiego 9, 66-460 Witnica

tel. (95) 751-51-83

2. Klub Integracji Społecznej ul. Krasińskiego 23, 67-300 Szprotawa

tel. (68) 376-12-66

3. Klub Integracji Społecznej Związek Lubuskich Organizacji Pozarządowych ul. Zacisze 17, 65-001 Zielona Góra

tel. (68) 452-72-71

Województwo małopolskie Lp. Instytucja powołująca Dane kontaktowe

1. Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Zawierciańska 12, 32-310 Klucze

ops@gmina-klucze.pl tel. (32) 642-84-67

2. Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Mickiewicza 2, 32-620 Brzeszcze

kis@brzeszcze.pl www.ops.brzeszcze.pl tel. (32) 737-19-19

3. Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Wojska Polskiego 3, 32-332 Bukowno

mops_bukowno@poczta.onet.pl tel. (32) 642-12-30

4. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Sobieskiego 41, 32-650 Kęty

poczta@gops.kety.pl www.gops.kety.pl tel. (33) 845-25-51

5. Ośrodek Pomocy Społecznej ul. 9 Maja 2, 32-590 Libiąż

kis.ops@libiaz.pl www.ops.libiaz.pl tel. (32) 627-78-25

6. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Zamkowa 12, 32-600 Oświęcim

gops1@gops-oswiecim.iaw.pl tel. (33) 844-95-00

7. Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. 3 Maja 72, 32-100 Proszowice

mgops@proszowice.pl tel. (12) 386-01-48

8. Ośrodek Pomocy Społecznej ul. 24 Stycznia 47, 32-540 Trzebinia

ops@um.trzebinia.pl http://kis.ops.trzebinia.pl tel. (32) 726-34-02

9. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej 34-122 Wieprz 424

gopswieprz@pocza.onet.pl www.gopswieprz.pl tel. (33) 875-54-15

10. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej bp.odnowa@gmail.com

95

ul. Kasprusie 35a, 34-500 Zakopane tel. (18) 201-41-22

11. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej Os. Słoneczne 15, 31-958 Kraków

is@mops.krakow.pl www.mops.krakow.pl tel. (12) 644-14-31

12. KIS OPP Leonardo ul. Krakusa 8, 30-353 Kraków

kis.leonardo@gmail.com www.kisleonardo.pl tel. (12) 263-00-88

Województwo mazowieckie Lp. Instytucja powołująca Dane kontaktowe

1. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Warszawska 33, 96-313 Jaktorów

gopsjaktorow@onet.pl tel. (46) 856-40-44 tel. (46) 856-42-44

2. Fundacja KOOPERACJA ul. Żeromskiego 15, 05-600 Grójec

klub@kiskozienice.pl www.kiskozienice.pl tel. (48) 614-62-73

3. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Świętochowskiego 4, 05-071 Sulejówek

mops@list.pl tel. (22) 783-59-49

4. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Strażacka 3, 05-311 Dębe Wielkie

gops@debewielkie.pl tel. (25) 757-70-57

5. Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie ul. Hallera 12, 07-410 Ostrołęka

kis@mopr.osroleka.pl www.mopr.ostroleka.pl tel. (29) 760-74-74

6. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Szkolna 10, 07-440 Goworowo

kancelaria@gops.goworowo.pl tel. (29) 761-40-15

7. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. 3 Maja 57, 07-300 Ostrów Mazowiecka

mopsostrowmaz@poczta.onet.pl tel. (29) 745-32-41

8 Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Wolskiego 4 09-400 Płock

mops@pl.onet.pl tel. (24) 364-02-23

9. Urząd Gminy w Bodzanowie ul. Bankowa 7, 09-470 Bodzanów

marcin291083@wp.pl www.kisbodzanow.pl tel. (24) 260-70-06

10. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Św. Stanisława Kostki 5, 06-300 Przasnysz

mopsprzasnysz@poczta.onet.pl tel. (29) 752-28-83

11. Gmina Pokrzywnica Al. Jana Pawła II 1, 06-121 Pokrzywnica

Tel. (23) 691-87-94

12. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Pułtuska 47, 06-150 Świercze

gops_swiercze@op.pl tel. (23) 691-60-62

13. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Limanowskiego 134, 26-600 Radom

Tel. (48) 360-84-89

14. Centrum Pomocy Socjalnej ul. Wolności 26, 08-300 Sokołów Podlaski

cps@sokolowpodl.pl www.cps.sokolowpodl.pl tel. (25) 781-65-99

15. Ośrodek Pomocy Społecznej Dzielnicy Praga Południe ul. Wiatraczna 11, 04-366 Warszawa

Tel. (22) 517-69-42

16. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Warszawska 10, 05-240 Tłuszcz

aszyszkowska@poczta.onet.pl tel. 694 674 086

17. Ośrodek Pomocy Społecznej ul. 3 Maja 16, 07-200 Wyszków

tel. (29) 742-85-22

18. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Warszawska 26a, 09-472 Słupno

www.gopsslupno.eu (24) 261-95-54

Województwo opolskie Lp. Instytucja powołująca Dane kontaktowe

1. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Powstańców 12, 46-090 Popielów

kis@popielow.pl gops.kierownik@popielow.pl www.gopspopielow.cba.pl tel. (77) 427-57-11

2. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Sienkiewicza 5, 46-034 Pokój

Tel/fax (77) 427-11-60

96

3. Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Bohaterów Warszawy 5, 48-300 Nysa

Tel. (77) 433-73-43

4. Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie Dział Wsparcia Społecznego ul. Małopolska 20A, 45-301 Opole

kis.opole@wp.eu tel/fax (77) 455-63-90 do 92 wew. 4

5. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Reja 2A, 47-220 Kędzierzyn-Koźle

mops@mops-k-kozle.pl tel. (77) 483-48-48

6. Ośrodek Pomocy Społecznej Al. Jana Pawła II 14, 48-340 Głuchołazy

ops@ops-glucholazy.pl www.ops-glucholazy.pl tel. (77) 439-19-25

7. Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Dębowa 11, 47-200 Zawadzkie

kadry@ops.zawadzkie.pl tel. (77) 642-20-95

8. Stowarzyszenie Popierania Zaradności Życiowej i Rozwoju Przedsiębiorczości oraz Pomocy Wzajemnej ul. Okrężna 27, 46-220 Byczyna

Tel. (77) 413-42-77 wew. 25,27

9. Ośrodek Integracji i Pomocy Społecznej ul. Ks. Dzierżona 4b, 46-040 Ozimek

Tel. (77) 446-68-88

Zawieszona działalność 10. Ośrodek Pomocy Społecznej

ul. Rynek 1, 49-200 Grodków Tel. (77) 415-46-44

Zawieszona działalność Województwo podkarpackie Lp. Instytucja powołująca Dane kontaktowe

1. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Rynek 5, 38-460 Jedlicze

gjedlic@rzeszow.uw.gov.pl tel. (13) 448-47-57

2. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Dmowskiego 1, 37-450 Stalowa Wola

Kis.stalowawola@poczta.onet.pl tel. (15) 842-50-97 wew.35 fax (15) 642-63-84

3. Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Powiatu Kolbuszowskiego NIL ul. Jana Pawła II 8, 36-100 Kolbuszowa

Nie funkcjonuje 4. Stowarzyszenie RAZEM

Budy Głogowskie 429, 36-060 Głogów Małopolski

Nie funkcjonuje 5. Stowarzyszenie Rozwoju Domu Pomocy Społecznej

Moczary 4, 36-060 Głogów Małopolski

Nie funkcjonuje

6. Stowarzyszenie na Rzecz Pomocy Rodzinie AGAPE 36-062 Zaczernie 732

Nie funkcjonuje Województwo podlaskie Lp. Instytucja powołująca Dane kontaktowe

1. Polskie Stowarzyszenie Doradcze i Konsultingowe ul. Rynek Kościuszki 2, 15-091 Białystok

(85) 652-61-07 www.kislapy.pl

2. Polskie Stowarzyszenie Wybór, ul. Szpitalna 77, 16-400 Suwałki sto war z ysze nie. wyb ó r @ wp . p l www.wybó r . su wa lki.p l 505 215-315 Województwo pomorskie

Lp. Instytucja powołująca Dane kontaktowe

1. Ośrodek Pomocy Społecznej, 84-352 Wicko tel. (59) 861-11-19 fax (59) 861-11-19

2. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Górna 8, 76-231 Damnica

gops_damnica@wp.pl tel. (59) 811-32-48

3. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Armii Krajowej 39, 83-110 Tczew

fis@mops.tczew.pl www.mops.tczew.pol.pl tel. (58) 530-22-20

4. Gmina Dzierzgoń Plac Wolności 1, 82-440 Dzierzgoń

mops.dzierzgon@wp.pl tel. (55) 276-23-86

5. Gmina Mikołajki Pomorskie ul. Dzierzgońska 2, 82-433 Mikołajki Pomorskie

tel. (55) 640-46-30

6. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Szkolna 4, 77-320 Przechlewo

tel.(59) 833-42-67 505 006-851

97

7. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Kusocińskiego 17, 84-200 Wejherowo

sekretariat@mops.wejherowo.pl tel. (58) 778-11-10

8. Stowarzyszenie Opiekuńczo-Resocjalizacyjne „Prometeusz“ ul. Nałkowskiej 4c m 16, 80-286 Gdańsk

sorp@prometeusz-gdansk.org.pl tel. (58) 721-53-77

Województwo śląskie Lp. Instytucja powołująca Dane kontaktowe

1. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Mościckiego 14, 41-200 Sosnowiec

kis@mopssosnowiec.pl www.mopssosnowiec.pl (32) 293-44-36 wew. 23

2. Gmina i Miasto Koziegłowy Gminno Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Żarecka 28, 42-350 Koziegłowy

kiskozieglowy@tlen.pl tel. 516 169-125 tel. (34) 314-12-61

3. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Miarki 11, 43-300 Bielsko-Biała

sekretariat@mops.bip.wizja.net tel. (33) 499-56-50

499-56-66 4. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej

ul. Sierpowa 38, 43-220 Świerczyniec, gmina Bojszowy gopsboj@op.pl tel. (32) 328-93-05

5. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Wyzwolenia 77, 43-438 Brenna

Gops_brenna@interia.pl tel. (33) 853-64-59

858-71-01 6. Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie

ul. Strzelców Bytomskich 16, 41-902 Bytom sekretariat@mopr.bytom.pl tel. (32) 281-80-93

7. Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Kruszcowa 22, 41-500 Chorzów

opsch@z4.pl tel. (32) 249-62-29

771-63-01 8. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej

ul. Skibińskiego 1, 41-400 Dąbrowa Górnicza sekretariat@mops.com.pl tel. (32) 262-25-28

268-15-14 9. Ośrodek Pomocy Społecznej

ul. Górnych Wałów 9, 44-100 Gliwice gliwice@ops.pl tel. (32) 231-40-33

401-01-85 10. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej

ul. Północna 9b, 43-600 Jaworzno mops@um.jaworzno.pl tel. (32) 618-18-54

11. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Jagiellońska 17, 40-032 Katowice

kancelariamops@um.katowice.pl tel. (32) 251-00-87

251-14-51 12. Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie

ul. Nankera 103, 41-947 Piekary Śląskie Mopr.piekary@neostrada.pl tel. (32) 288-35-74

287-95-03 13. Ośrodek Pomocy Społecznej

ul. Szkolna, 42-512 Psary opspsary@poczta.fm tel. (32) 267-22-62

14. Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Kili ńskiego 5a, 43-200 Pszczyna

opspszczyna@wp.pl tel. (32) 210-41-73

210-58-10

15. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Markowej 22, 41-709 Ruda Śląska

sakretariat@mops.rsl.pl tel. (32) 344-03-23

344-03-24 16. Ośrodek Pomocy Społecznej

ul. Żwirki i Wigury 16, 42-470 Siewierz ops@siewierz.pl tel. (32) 649-94-93

649-94-91 17. Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie

ul. Roosevelta 40, 41-806 Zabrze mopr@zabrze.pol.pl tel. (32) 277-78-00

277-78-01 Województwo świętokrzyskie

Lp. Instytucja powołująca Dane kontaktowe

98

1. Klub Integracji Społecznej ul. Wesoła 54, 25-010 Kielce

tel. (41) 334-90-13

2. Klub Integracji Społecznej ul. Lipowa 1, 28-100 Busko-Zdrój

tel. (41) 378-70-09 3. Klub Integracji Społecznej

ul. Jana Pawła II 3, 28-300 Jędrzejów

tel. (41) 386-62-97 4. Klub Integracji Społecznej

ul. Kwiatowa 14, 28-340 Sędziszów

tel. (41) 381-27-41 5. Klub Integracji Społecznej

ul. Gajowa 3, 26-080 Mniów

tel. (41) 373-83-36 6. Klub Integracji Społecznej

ul. Sikorskiego 10, 26-110 Skarżysko-Kamienna

tel. (41) 252-80-28 Województwo warmińsko-mazurskie

Lp. Instytucja powołująca Dane kontaktowe

1. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. 1-go Maja 44b, 19-335 Prostki

kis@prostki.pl

2. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Krasickiego 1, 11-100 Lidzbark Warmiński

gops.lidzbarkwarm@interia.pl

3. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Podleśna 1, 13-300 Nowe Miasto Lubawskie

gops.nml@wp.pl

4. Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Dworcowa 25, 14-420 Młynary

Tel. (55) 248-67-20

5. Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Lipowa 28, 19-404 Wieliczki

Tel. (87) 521-42-37

6. Urząd Gminy ul. Olsztyńska 10, 11-034 Stawiguda

gops_stawiguda@wp.pl (89) 512-63-71

7. Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Młynarska 5b, 14-530 Frombork

mgops.frombork@interia.pl (55) 249-86-10

8. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Kościuszki 44, 1, 9-420 Kowale Oleckie

Tel. (87) 523-82-48

9. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Słowackiego 15b, 19-300 Ełk

gops-elk@elknet.pl www.gops.elk.pl http://gops.kis.elk.pl

10. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Kolejowa 5, 13-100 Nidzica

kis.nidzica@wp.pl (89) 625-29-14

11. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Agrestowa 2, 14-120 Dąbrówno

gops-dabrowno@go2.pl Tel/fax (89) 647-44-68 Hanna Lisewska Kier. GOPS

12. Gmina Janowiec Kościelny Klub Integracji Społecznej i Samopomocy 13-111 Janowiec Kościelny 148

kissjanowiec@wp.pl tel/fax (89) 626-20-65

13. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej 14-407 Godkowo 14,

gops.godkowo@op.pl (55) 249-72-38 Koordynator KIS Anna Paluch

14. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Piotrowskiego 1, 11-410 Barciany

Tel. (89) 753-15-71 Koordynator KIS Marzena Oracz

15. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Kościuszki 2, 11-400 Kętrzyn

kis.gops_ketrzyn@op.pl Tel. (89) 751-41-66 Koordynator KIS Grażyna Niedźwiedzka-Bień

16. Gminny Ośrodek Pomocy Społeczne 11-030 Purda 12a,

gopspurda@wp.pl tel. (89) 519-50-58 Babowicz Justyna

17. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej 11-008 Świątki 87

tel. (89) 526-00-87

18. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Kolejowa 25a, 11-440 Reszel

mops_reszel@wp.pl tel. (89) 755-02-33 Jabłonka Elżbieta

99

19. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Kajki 20, 11-320 Jeziorany

Tel. (89) 718-11-33] Tarasiewicz Danuta

20. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Polska 49, 12-100 Szczytno

gkrpaszczytno@ug.szczytno.pl www.e-bip.pl/start/12969 tel. (89) 624-01-84 wew.15

21. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Pieniężnego 10a, 11-200 Bartoszyce

Sekretariat.mops.bartoszyce@poczt a. internetdsl.pl www.mopsbartoszyce.pl tel. (89) 762-50-30

22. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Górna 8, 11-400 Kętrzyn

mops_ketrzyn@wp.pl www.ketrzyn.com.pl/mops tel. (89) 751-29-01 Olechnowicz Magdalena

23. Centrum Pracy i Pomocy w Elblągu ul. Bema 54, 82-300 Elbląg

emil.slodownik@gmail.com tel. (55) 237-41-45 Emil Słodownik

24. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Rynek 1, 13-300 Nowe Miasto Lubawskie

mopsnml@post.pl www.mopsnml.pl tel. (56) 472-96-39 A. Truszyński

25. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej Mortęgi 44, 14-260 Lubawa

gopslubawa@wp.pl www.gopslubawa.pl tel. (89) 645-54-39

26. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej Działdowo ul. Księżodworska 10, 13-200 Działdowo

tel. (23) 697-07-40

27. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Browarna 85, 82-300 Elbląg

sekretariat@gops.gminaelblag.pl www.gops.gminaelblag.pl tel. (55) 237-10-65

28. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Boh. Westerplatte 12, 12-100 Szczytno

kisszczytno@wp.pl tel. (89) 624-37-54

29. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Traugutta 4, 14-230 Zalewo

mopszalewo@op.pl www.zalewo.pl tel. (89) 758-81-26

30. Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. 1 Maja 6, 11-130 Orneta

kis_orneta@wp.pl tel. (55) 242-16-27

31. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Koscielna 39, 11-230 Bisztynek

mopsbisztynek@op.pl tel. (89) 718-81-46

32. Urząd Gminy w Wielbarku ul. Grunwaldzka 2, 12-160 Wielbark

www.gops_wielbork@wp.pl tel. (89) 624-83-31

33. Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Piszu ul. Wąglicka 1, 12-200 Pisz

Tel. (87) 423-36-54

34. Urząd Gminy w Jedwabnie ul. Warmińska 2, 12-122 Jedwabno

KIS, ul. 1 Maja 37, 12-122 Jedwabno Te. (89) 621-36-31

35. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Mickiewicza 13, 11-430 Korsze

www.mops.korsze.com.pl (89) 754-04-04

36. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Władysława Jagiełły 30, 13-200 Działdowo

kazimierztru@mopsdzialdowo.pl www.dzialdowo-mops.bip.net.pl tel. (23) 697-21-78, 697-09-95

37. Miejski Zespół Profilaktyki i Terapii Uzależnień ul. Wojska Polskiego 8, 10-225 Olsztyn

kis@mzpitu.pl www.mzpitu.pl tel. (89) 533-58-22

38. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej 19-411 Świętajno 104

pokl@gops.swietajno.pl tel. (87) 521-54-18

39. Urząd Miasta Olecka, KIS ul. Kolejowa 31, 19-400 Olecko

tel. (87) 520-42-33 zamotka10@wp.pl

40. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Pieniężnego 10a, 11-200 Bartoszyce

Tel. (89) 762-18-90 i 91

41. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej Koordynator KIS

10

0

ul. Olsztyńska 3, 11-040 Dobre Miasto Józef Grygianiec tel. (89) 616-29-99

42. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Góreckiego 7, 11-100 Lidzbark Warmiński

mopslidzbarkwarminski@wp.pl Barbara Krasowska kier. MOPS Tel. (89) 767-80-40

43. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej Pl. 1 Maja 6, 11-710 Piecki

Marta Przekadzińska koord. KIS Tel. (89) 742-21-44

44. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Grunwaldzka 6a, 14-200 Iława

kis@mops.ilawa.pl www.mops.ilawa.pl tel. (89) 644-10-84

45. Urząd Gminy Dywity Gminne Centrum Informacji w Tuławkach, 11-001 Dywity

Kier. GCI Alicja Wąsik Tel. (89) 513-22-24

46. Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej Plac Grunwaldzki 8, 14-400 Pasłęk

mgops.paslek@neostrada.pl Tel. (55) 248-44-49 Joanna Strzelecka 603 067 526

47. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Dworcowa 8, 13-306 Kurzętnik

dariusz_falkowski@kurzetnik.pl tel. (56) 474-80-55

48. Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Lipowa 1a, 11-210 Sępopol

mgops2@poczta.onet.pl tel. (89) 761-32-19

761-32-20 49. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej

ul. Przasnyska 51, 13-113 Janowo gopsjanowo@neostrada.pl (89) 541-25-75

Województwo wielkopolskie Lp. Instytucja powołująca Dane kontaktowe

1. Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Koninie ul. Plac Wolności 1, 62-500 Konin

kis.mopr@wp.pl tel. (63) 245-02-17

2. Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie ul. Kwiatowa 5, 64-920 Piła

www.mops.pila.pl tel. (67) 352-84-53

3. Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Mickiewicza 40, 63-100 Śrem

poczta@opssrem.lap.pl www.opssrem.lap.pl tel. (61) 283-99-97

4. Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Grota Roweckiego 4a, 63-900 Rawicz

kis.opsrawicz@wp.pl www.ops.rawicz.pl tel. (65) 545-40-37

5. Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Marszałka Piłsudskiego 2, 64-400 Międzychód

kis-miedzychod@wp.pl tel. 600 126-490,697 484-044

6. Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Szczepanowskiego 1, 64-000 Kościan

poczta@ops.koscian.pl tel. (65) 512-06-22

7. Stowarzyszenie Młodych Wielkopolan ul. Gnieźnieńska 8, 62-270 Kłecko

gciklubpracy@interia.pl tel. (61) 427-00-64

8. Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w Poznaniu ul. Kochanowskiego 6/1, 60-844 Poznań

paw@mopr.poznan.pl tel. (61) 847-30-50

9. Stowarzyszenie Pogotowie Społeczne ul. Borówki 4, 61-304 Poznań

biuro@pogoowiespoleczne.org.pl tel. (61) 870-57-72

10. Spółdzielnia Socjalna UL we Wrześni ul. Wojska Polskiego 1, 62-300 Września

biuro@spoldzielnia-ul.pl tel. (61) 640-45-62

11. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Obywatelska 4, 62-800 Kalisz

www.mops-kalisz.pl tel. (62) 757-45-10, 757-75-32

12. Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Wrocławska 39, 62-300 Jarocin

mgopsjarocin@pos.pl www.mgopsjarocin.home.pl tel. (62) 747-01-60 fax (62) 747-01-61

13. Stowarzyszenie Integracyjne Wspólnoty Barka Chudobczyce 27, 64-423 Lubosz

siwbarka@interia.pl www.siwbarka.org.pl tel. (61) 293-50-04

14. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Kolejowa 2, 62-200 Gniezno

mops@mops.gniezno.pl www.mops.gniezno.pl tel. (61) 426-25-82, 426-30-16

10

1

Województwo zachodniopomorskie Lp. Instytucja powołująca Dane kontaktowe

1. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Mielnie-Unieściu, ul. 6-go Marca 35, 76-032 Unieście

kis@gops.mielno.pl www.kis.gops.mielno.pl tel. (94) 316 60-48

2. Ośrodek Pomocy Społecznej ul. Strzelecka 29, 74-320 Barlinek

tel. (95) 746 00 14 3. Urząd Miejski w Bobolicach

ul. Ratuszowa 1, 76-020 Bobolice tel. (94) 318 70 31

4. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Gościnie ul. IV Dywizji Wojska Polskiego 66, 78-120 Gościno

tel. (94) 351 20 35 5. Miejsko-Gminny Ośrodek Pomoc Społecznej

ul. Starogardzka 12, 73-260 Pełczyce

tel. (95) 768-51-32 6. Ośrodek Pomocy Społecznej

ul. Siedlecka 2a, 72-010 Police

tel. (91) 424-38-40 7. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej

ul. Okopowa 15, 78-100 Kołobrzeg

tel. (94) 355-23-00 8. Ośrodek Pomocy Społecznej

ul. 1 Maja 19, 74-300 Myślibórz

tel. (95) 747-21-43 9. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej

ul. Mielczarskiego 1, 76-100 Sławno

tel. (59) 810-54-52 10. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej

ul. Warszawska 9a, 73-110 Stargard Szczeciński

tel. (91) 578-45-77 11. Ośrodek Pomocy Społecznej

ul. Pomorska 72, 73-132 Szczecin

tel. (91) 562-40-15 12. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej

ul. Wiejska 4, 78-400 Szczecinek

tel. (94) 372-80-00 13. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej

Rąbino 27, 78-331 Rąbino

tel. (94) 364-35--19 14. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej

ul. Leśna 1a, 78-314 Sławoborze

tel. (94) 365-20-06 15. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej

ul. Nowomiejska 4, 78-600 Wałcz

tel. (67) 258-00-65 16. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej

Al. Monte Cassino 2, 75-412 Koszalin

Tel. (94) 316-03-62

Opracowanie: Andrzej Trzeciecki, Instytut Rozwoju Służb Społecznych przy współpracy ekspertów ds. zatrudnienia socjalnego Pani Katarzyny Sokołowskiej, Centrum Integracji Społecznej w Chełmie oraz Pana Pawła Wiśniewskiego, JSNP Humanus w Janowie Lubelskim