Informatika1 2015 16 PrviDio

(Philippe Dreyfus) 1962. ., information automatiique.

.

, , :

, , , ( )

, , , , , ( - )

, , , .

: , , , .

:

, - , .

:

,

,

,

.

je

je

a

:

I 15.

II -

T

III 14.02.1946.

30 17.500

.

Stvaranje PC-ja

Dana 12.08.1981. god. iz IBM radionica izaao

je prvi PC (Personal Computer). Iako gotovo

niko nije predviao da e taj raunar postati

dio nae svakodnevnice, taj datum predstavlja

poetak informatike budunosti. Drugi dio

naziva prvog raunara IBM PC, tokom svih

ovih godina postao je pravi sinonim za sve stone

raunare. Razvijajui se tokom ovih godina,

pC-ji su dobili na snazi, memoriji ...

IV Stvaranje raunara namijenjenog malom ovjeku

Prvi klonovi IBM PC-ja pojavili us se ve idue

godine, a samo je IBM u prvoj godini proizveo i

prodao 35.000 ovih raunara jedva uspijevajui

pokriti potranju.

U prvih dvadeset godina svjetlo dana ugledalo je

ak 835 miliona PC-ja baziranih na osnovnoj

IBM-ovoj arhitekturi.

U prvim godinama PC-ja najbolji posao je

zapravo napravio Microsoft, koji je zahvaljujui

ugovoru sa IBM-om za DOS postao jedna od

najjaih IT kompanija. Microsoft je, zapravo,

licencirao QDOS od Seattle Computer-a, zatim

ga licencirao IBM-u i tada je stvoreno njegovo

pravo ime IBM DOS ili, ako je prodavan nekom

drugom, MS DOS. Pravi rat na podruju PC

klonova IBM je doivio izlaskom prvih Compaq-

ovih PC klonova krajem 1982. i poetkom 1983.

god.

U razvoju PC-ja veliku ulogu je odigrao

Apple koji je samo tri godine nakon

pojave prvog IBM-ovog PC-ija na

tritu pokazao svoj prvi Macintosh s

grafikim okruenjem, koji je odredio

budunost razvoja operativnih sistema.

- PC TV

:

M -

-

- CAD/CAM

.

e

e e

. ( - input, - , output)

.

.

Informacione tehnologije

Informacione tehnologije (Information

Technology - IT) podrazumijevaju upotrebu

HardWare (HW), SoftWare (SW) servisa i

podrku infrastrukturama koje se koriste za

kreiranje, pamenje, razmjenu i koritenje

informacija u njihovom razliitom obliku

(poslovni podaci, konverzacija glasom,

slikama, filmovima, multimedijalnim

prezentacijama itd.). Pojam se najee koristi

da se krae oznai raunarska i komunikaciona

tehnologija.

Primjena IT

IT su promijenile dosadanji nain

poslovanja u pet podruja:

IT kao zamjena za pisau mainu (Word); IT kao zamjena za kalkulator (Excel); IT kao zamjena za arhivu (Baze podataka); IT kao zamjena za televizor (Grafika i

multimedija) i

IT kao zamjena za katalog (WWW).

Informaciono doba

Provedena nauna istraivanja ukazuju da se

cjelokupno ljudsko znanje akumulirano do

20. vijeka udvostruilo u njegovoj prvoj

polovini. Sljedee udvostruenja je uslijedilo

nakon deset godina, a pretpostavlja se da se

informaciono doba u dananje vrijeme deava

svakih pet godina.

Na narednoj slici prikazan je fenomena

udvostruenja vremena.

tT0

T1

T2

T3

T4

y0

y1

y2

y3

y4

y

Fenomen vremena udvostruenja

Sa sl. je vidljivo da su vremenski intervali

T2-T1 i T3-T2 jednaki, ali porast vrijednosti

zavisne varijable y, iskazan sa y3-y2, je

dvostruko vei od y2-y1.

Isto vrijedi i za vremenske intervale T4-T3 i

T3-T2, odnosno priraste zavisne varijable

y4-y3 i y3-y2 koji su jednaki za dvostruko

razliite periode. Vrijednost zavisne

varijable ima eksponencijalni rast.

Informaciona kriza se javlja u drugoj polovini

XX vijeka i vezana je za ogromne koliine novih

informacija koje se stvaraju i sa kojima se

ovjeanstvo i nauka susreu.

Pojava novih naunih pristupa, novih metoda i

novih tehnologija je neminovnost kako bi se

ovladalo tom koliinom informacija.

Tako se paralelno s pojavom informacione krize

javljaju nove naune discipline, nove tehnologije

i tehnika sredstava pomou kojih je mogue

prevladati pomenute probleme. Samim tim i

uloga informatike zauzima veoma vano mjesto.

Moe se rei da informatika, kao

interdisciplinarna nauna disciplina, ima

temelje u tri nauna polja:

Kompjuterske nauke (Computer

Science)

Informacione nauke (Information

Science)

Telekomunikacione nauke

(Telecomunication Science)

Podruje informatike, odnosno poslovne

informatike je slojevito kako u vertikalnom

tako i u horizontalnom smjeru.

Horizontalna slojevitost informatike se

ogleda u tri nivoa, i to:

Nauka

Tehnologija

Primjena

Vertikalna slojevitost se ogleda u razliitim

podrujima primjene.

Svako podruje primjene ima neke svoje

specifinosti, ali ukljuuju sva tri nivoa.

Na narednoj slici prikazana je vertikalna i

horizontalna slojevitost informatike.

Poslovna primjena 1

Poslovna primjena 2

Poslovna primjena - n

Nauka

Tehnologija

Vertikalna i horizontalna slojevitost informatike

Poslovna informatika se moe sagledati kao primjena

nauke i tehnologija u poslovnim sistemima. Presudan

uticaj se ogleda u uspjenosti poslovanja. Uticaj

poslovne informatike na poslovanje ogleda se u

promjeni poslovnih strategija i same poslovne

infrastrukture na vie naina, kao to su:

Ugradnja novih tehnologija u postojee proizvode i

usluge

Kreiranje potpuno novih proizvoda na novim

tehnologijama

Promjena poslovnih odnosa zbog novih oblika

komuniciranja

Poslovna informatika se moe sagledati kao primjena

nauke i tehnologija u poslovnim sistemima. Presudan

uticaj se ogleda u uspjenosti poslovanja. Uticaj

poslovne informatike na poslovanje ogleda se u

promjeni poslovnih strategija i same poslovne

infrastrukture na vie naina, kao to su:

Redefinisanje djelatnosti preduzea, pa i itavih

grana privreivanja

Poboljanje poslovne efikasnosti smanjenjem

trokova poslovanja

Informacija postaje najvaniji resurs, kako

upravljanja tako i razvoja uopte

Informaciono drutvo

Istorijski posmatrajui razvoj i dominantne

djelatnosti najrazvijenijih drutava dananjice

periodi se mogu podijeliti u tri razdoblja:

Poljoprivredno drutvo

Industrijsko drutvo

Informaciono drutvo

2000.1900. 1970.

50%

poljoprivreda

industrija

usluge

informacione

djelatnosti

Informatizacija

industrije

Energetska

kriza

Udjeli zaposlenih po privrednim granama u SAD

Tree razdoblje naziva se postindustrijsko ili

informaciono drutvo. U najrazvijenijim

zemljama svijeta danas preko polovine

zaposlenih radi na poslovima koji se mogu

naznaiti kao informacione djelatnosti.

Produktivnost poljoprivrednog drutva nije

mogla rasti dok u njoj samoj nije dolo do

uinaka industrijske revolucije.

Industrijalizacijom poljoprivrede rijeeni su

problemi sporog rasta produktivnosti te

djelatnosti.

Danas se putem robotizacije proizvodnje,

fleksibilnih sistema proizvodnje,

informacionih sistema, te primjenom drugih

tehnolokih dostignua smanjuje broj

zaposlenih u industriji, te zadrava rast

industrijske proizvodnje rastom

produktivnosti.

Obrada podataka i informacija

S aspekta sistema za obradu podataka moe

se rei da je informacija obraeni podatak.

Svrha obrade podataka je pretvaranje

podataka u informacije.

Sistem za obradu podataka proizvodi

informacije.

Na slici 1. predstavljen je osnovni koncept

transformacije podataka u informacije.

Ulaz Obrada IzlazInformacijaPodaci

Sistem za obradu podataka

Sl. 1. Transformacija podataka u informacije

Neobraeni podaci imaju malu informacionu

vrijednost i oni predstavljaju osnovu za:

uporeivanje sa drugim podacima,

uporeivanje sa podacima iz ranijih

razdoblja,

uporeivanje sa podacima o slinim

situacijama,

predvianje buduih vrijednosti atributa

na koje se odnose.

Da bi podaci dobili informacionu vrijednost,

neophodno je izvriti njihovu komparativnu i

strukturnu analizu, vremenskim sljedovima

podataka unijeti potrebnu dinamiku, odvojiti

bitno od nebitnog i slino.

Poznato je da se podatak i informacija

poistovjeuju, a osnovni razlozi za to su:

- Da li e podatak biti informacija ili ne,

primarno zavisi od primaoca poruke. Ko

u podatku prepozna sadraj koji moe

korisno upotrijebiti, podatak e postati

informacija.

- Ako je primalac upotrijebio informaciju

za neku smislenu aktivnost, ona opet

postaje podatak.

Poznato je da se podatak i informacija

poistovjeuju, a osnovni razlozi za to su:

- Kada podatak ima informacionu vrijednost,

ona s vremenom slabi, te ostaje samo podatak.

- Izlaz iz svakog sistema je ulaz u neki drugi

sistem. Informacije koje su izlaz iz jednog

sistema za obradu podataka javljaju se kao

ulazni podaci u nekom drugom sistemu za

obradu podataka (sl. 02). To se ne deava bez

posredovanja korisnika informacija ili

vremenskog pomaka, to i uslovljava prelazak

informacije ponovo u podatak.

Obrada

podataka

InformacijaPodaci Obrada

podataka

Podaci Informacija Obrada

podataka

InformacijaPodaci. . .

Relativni odnos podatka i informacije

Pored navedenih, osnovnih, komponenti

postoje jo dvije vane komponente koje su

karakteristika tzv. kibernetskog sistema, a to

su:

- Povratna sprega i

- Kontrola.

Povratna sprega (feedback) predstavlja

informaciju koja odslikava efekte

proizvedene radom sistema.

Kontrola (control) predstavlja komponentu u

sistemu koja prati povratnu vezu, a na osnovu

zadanog kriterija upravlja radom sistema pri

ostvarenju zacrtanog cilja. Tako se

obezbjeuje pravilno funkcionisanje sistema

praenjem odstupanja i adekvatnog

podeavanja (sl. 3.).

Ulaz Proces IzlazInformacijaPodaci

Sistem za obradu podataka

KontrolaPovratna vezaPode{avanje

Sl. 3. Sistem sa povratnom vezom i kontrolom

Povratna veza se sastoji od informacija koje

su proizvod sistema i informacija koje

karakteriu stanje funkcionisanja sistema.

Kontrola podeava funkcionisanje sistema

kako bi se otklonila postojea neslaganja

izmeu ulaznih i izlaznih podataka.

Neophodno je i predstaviti i memorisanje

kao jednu od osnovnih komponenti

informacionog sistema.

Memorisanje (storage) predstavlja funkciju

sistema koja omoguuje smjetanje podataka i

informacija na organizovan nain za dalju

obradu ili za potrebu prezentacije korisniku.

Bez obzira na nain obrade pri transformaciji

podataka u informaciju neophodno je

obezbijediti ljudske, hardverske i softverske

resurse. Oni omoguuju stvaranje

informacionih proizvoda koji se mogu

predstaviti korisniku na razne naine i u

razliitom obliku.

Podaci se moraju prvo prikupiti i unijeti u

sistem za obradu informacija posredstvom

ulazne funkcije, ije su osnovne aktivnosti:

- Biljeenje (recording) Podaci dobijeni

mjerenjem ili opisom dogaaja smjetaju se

na neki od medija podataka. Podaci se mogu

unositi direktno posredstvom tastature,

glasom ili povrine osjetljive na dodir i sl.

- Kodiranje (coding) Obrada

podataka se moe pojednostaviti

pridruivanje identifikacionih kodova koji

se sastoje od simbola unaprijed zadanog

skupa (slova, brojevi i sl.).

- Klasifikacija (classifying) Podaci se

ponekad podijele u zasebne klase (grupe) sa

odreenim karakteristikama (npr. podaci o

uplatama na raun se mogu klasifikovati

prema kupcu, proizvodu i sl.).

Ispravljanje ili editovanje (editing)

Aktivnost kojom se provjerava ispravnost i

kompletnost podataka. Ovom aktivnou se

predupreuju greke koje se mogu pojaviti

tokom kodiranja i klasifikacije. Nakon

prikupljanja i transformacije u formu

pristupanu kompjuteru, podaci su spremni

za funkciju obrade i transformacije u

informaciju.

Najee podaktivnosti jesu:

- Sortiranje (sorting) Podaci se po

potrebi ureuju po zadanom kriterijumu.

- Proraun (calculating) Podaci se

podvrgavaju matematikom procesu

manipulacije kako bi se dobili novi

podaci ili informacije.

- Poreenje (comparing) Podaci se

porede u cilju nalaenja korisnih injenica

i odnosa.

- Nadgledanje (monitoring) Kreira se

povratna veza sistema koja opisuje aktivnosti

ulaza, obrade, izlaza i memorisanja.

- Evaluacija (evaluating) Utvruje se

ispravnost funkcionisanja povratne veze

prema zacrtanim postupcima i proizvedeni

izlaz.

Podeavanje (adjusting) aktivnosti ulaza,

obrade, izlaza i memorisanja se vri u cilju

dobijanja pravilnog izlaza iz sistema.

Ovom funkcijom se zapisuju podaci i

informacije na organizovan nain kako bi se

omoguila njihova upotreba u obradi

informacija.

Omoguuje se:

- Pohranjivanje (storing) podataka i informacija, prikupljenih i

proizvedenih u sistemu obrade informacija za buduu upotrebu u

novim ili zavrnim rezultatima obrade.

- Odravanje (maintaing) podataka i informacija

dodavanjem, brisanjem, ispravljanjem i auriranjem.

- itanje (retreiving) podataka ili informacija

podrazumijeva reprodukciju istih u cilju daljnje obrade ili davanje

izlaza.

- Prenos (transmission) predstavnje prebacivanje podataka

sa jedne na drugu lokaciju u cilju njihovog prenosa korisniku ili

njihovog slanja na drugom sistemu na daljnju obradu.

- Davanje izvjetaja (reporting) omoguuje prosljeivanje

informacije korisniku, u eljenoj formi.

Nain obrade informacija

Moe se rei da postoje dva osnovna naina

obrade informacija:

- Runa obrada informacija i

- Elektronska obrada informacija.

Runa obrada informacija podrazumijeva

korienje elektrinih (ili mehanikih) pisaih

maina, elektronskih kalkulatora, papira,

olovke i sl. od strane ovjeka pri obradi

sirovih podataka i informacija.

To podrazumijeva splet runih operacija pri

osnovnoj funkciji obrade.

Ova obrada podrazumijeva i kompjutersku

podrku runim metodama obrade podataka.

Elektronska obrada informacija

podrazumijeva upotrebu kompjutera pri

automatskoj obradi podataka.

Kompjuter automatski izvrava programe u

kojima nije potrebna ljudska intervencija u

ciklusu obrade.

Samim tim, esto se za ovaj vid obrade

informacija koristi i termin automatska

obrada podataka AOP (Automatic Data

Processing - ADP).

Svaka savremena organizacija se oslanja na upotrebu

kompjutera za obradu informacija, a razlozi za to jesu:

- Poslovni sistem raste, a samim tim poveava se i

sloenost i domen rada i informacione potrebe.

- Poslovni sistem postaje sloeniji i poveavaju

se informacioni zahtjevi, to poveava koliinu i

karakter informacija koje poslovni sistem mora

proizvesti.

- Poveanje sloenosti sistema zahtijeva nove

vrste informacija kako bi se optimalno obavljali radni

zadaci i poslovi. Samim tim od informacije se zahtijeva

tanost, blagovremenost i "uvezanost" sa potrebama

menadmenta i ostalih korisnika.

Prednost automatske nad runom obradom

informacija ogleda se u sljedeim

osobinama:

Brzina (speed) Savremeni

kompjuteri su u stanju da u momentu

izvre milione operacija. Pojedini

ovjek bi trebao provesti nekoliko

mjeseci i godina da bi manuelno

uradio odreenu obradu kao to jedan

kompjuter moe da uradi za nekoliko

minuta.



osobinama:

Tanost (accurancy) Kompjuteri mogu

tano (bez greke) obraivati velike koliine

podataka prema zadanim (potrebnim)

sloenim i ponavljajuim procedurama.

Greke koje uradi kompjuter su minimalne u

odnosu na one koje ovjek uradi. Pri

kompjuterskoj obradi greke su najee

uzrokovane neispravnim ulaznim podacima.



osobinama:

Pouzdanost (reliability) Tanost kompjutera

se ogleda u ugraenim pouzdanim elektronskim

komponentama, koje mogu automatski i tano

utvrivati greke u funkcionisanju samog

kompjutera. Deava se da kompjuter (sistem)

"padne", ali vrijeme njegovog osposobljavanja i

ponovnog funkcionisanja je zanemarivo u

odnosu na vrijeme funkcionisanja istog.



osobinama:

Ekonominost (economy) Cijena

kompjutera je prihvatljiva tako da je

ekonomski opravdanija elektronska

obrada podataka.

Karakteristike informacije

Kljuna osobina informacije jeste njena

vrijednost koja se utvruje prema stepenu

smanjenja neizvjesnosti i neodreenosti

nekog problema. Ta vrijednost se praktino

ne moe direktno mjeriti. Moe se uopteno

rei da su vrednije one informacije koje su

raspoloive u pravo vrijeme, koje su vezane

ili se odnose na aktuelne probleme i koje su

naravno tane i pouzdane.

Osnovni kriteriji utvrivanja vrijednosti

informacije su sljedei:

- Blagovremenost i aktuelnost

- Relevantnost.

- Tanost i pouzdanost.

Blagovremenost i aktuelnost su vremenske

dimenzije informacije.

Informacija ima najveu vrijednost ako je

raspoloiva onda kada je potrebna za

rjeavanje problema.

Blagovremenost znai da je informacija

raspoloiva onda kada je potrebna. Ako je

informacija raspoloiva sa zakanjenjem,

njena vrijednost se bitno umanjuje.

Aktualnost informacije odreuje se u odnosu

na vrijeme kada je podatak nastao, odnosno na

vrijeme dogaaja na koji se odnosi.

Na slici 4. predstavljena je vrijednosti

informacije u odnosu na neki dogaaj koji se

deava u trenutku t.

Vrijeme

Vrijednost

informacije

Predvi| anje Aktuelnost Zastara

t

Sl. 4. Vrijednosti informacije u odnosu na neki dogaaj

Najvea vrijednost informacije jeste njeno

omoguavanje predvianje dogaaja. Njena

vrijednost opada u vremenskom intervalu

aktualnosti, odnosno istovremenosti sa

dogaajem. Govori se o intervalu, a ne o

trenutku poto dogaaj ima odreenu dinamiku

i trajanje. Informacija naglo gubi vrijednost u

periodu nakon dogaaja, odnosno periodu

zastare.

Informacija mora zadovoljavati oba vremenska

kriterija.

Relevantnost

Najvanija osobina informacije jeste njena

relevantnost. Moe se opisati kao pogodnost

informacija korisnikim potrebama.

Objektivni kriteriji koji odreuju relevantnost

informacije jesu:

- Veza s poslovnom strategijom

- Veza s poslovnim aktivnostima

- Mjera dobitka upotrebom informacije i obrnuto

- Uklapanje u vaei koncept upravljanja

Relevantnost informacija je vea ako omoguava

viedimenzionalni pogled na aktualni problem,

odnosno informacije trebaju omoguiti povaanje i

razumijevanje veza meu pojedinim dimenzijama

problema. Informacije bez konteksta i veze s

drugim relevantnim informacijama su manje

vrijedne.

Vrijednost informacije je neposredno zavisna o

ostalim informacijama koje se odnose na odreeni

problem. Ukupna vrijednost skupa povezanih

informacija vea je od prostog zbira njihovih

pojedinanih vrijednosti.

Tanost, preciznost i pouzdanost

Tanost informacije je odnos sadraja

informacije u odnosu na dogaaj ili stanje na

koje se odnosi. Informacija je tana ako nema

odstupanja njenog sadraja od stvarnih stanja.

Preciznost informacije je mjera tanosti

informacije, odnosno relativno doputenog

odstupanja od stvarnih vrijednosti. Ona zavisi

o potrebnoj pouzdanosti znanja o relevantnom

problemu.

Pitanje preciznosti informacija treba sagledati

kroz dva osnovna kriterija:

- Osjetljivost na pogreku

Ukoliko je sistem odluivanja osjetljiviji

na greku u ulaznim informacijama,

potrebna je vea preciznost.

Pitanje preciznosti informacija treba sagledati

kroz dva osnovna kriterija:

- Trokovi i koristi

Standardni kriterij za neku odluku je odnos

trokova i koristi, pa to vrijedi i za odreivanje

potrebne preciznosti informacija. Iako je teoretski

ispravna samo ona odluka koja je utemeljena na

potpuno tanim informacijama, esto trokovi

prikupljanja takvih informacija premauju koristi

kojima takve informacije doprinose. Stoga se u pravilu

ustanovljava prihvatljiv nivo preciznosti koja nee

ugroziti ispravnost odluka, u smislu da mogue tete

pogrenih odluka budu manje od ostvarenih uteda u

procesu prikupljanja informacija.

Pouzdanost informacija je mjera njihove

istinitosti, koja se moe iskazati stepenem

vjerovatnoe njene tanosti.

Organizacija podatak

Fizike jedinice podataka

Fizike jedinice podataka u svom radu

koriste raunari i drugi ureaji

digitalne elektronike.

One formiraju strukturu podataka na

raunarskim memorijama.

Fizike jedinice podataka

Znaajnije fizike jedinice podataka jesu:

Bit Tetrada Bajt Rije Blok Datoteka

Bit je osnovna fizika jedinica podataka.

Ujedno je bit u teoriji informacija

jedinica mjere za koliinu informacija.

Bit moe poprimiti samo dvije

vrijednosti koje se mogu razliito oznaavati,

sa da i ne, T i F, ali zbog uske

povezanosti sa binarnim brojnim sistemom

obino se koriste oznake 1 i 0, pogotovo

kada se radi o fizikim jedinicama podataka

unutar raunarskih sistema.

Tetrada je sloenija fizika jedinica

podataka koja se sastoji od kombinacije

etiri bita.

Njena uloga kao fizike jedinice podataka je

u vezi s heksadecimalnim brojnim sistemom,

odnosno fizikim predstavljanjem

semantikih znamenaka tog brojnog sustava.

Bajt je naredna fizika jedinica podataka

koja se sastoji od kombinacije osam bitova,

odnosno dvije tetrade.

Poseban znaaj bajt ima zbog veze sa

najmanjom semantikom jedinicom, odnosno

znakom.

On se najee koristi za fiziko

predstavljanje potpunog skupa semantikih

znakova, uspostavljajui odnos jedan znak,

jedan bajt.

Rije je osnovna fizika jedinica podataka

koju koriste raunari na nivou centralne

jedinice, odnosno procesora.

Obino se radi o kombinaciji etiri bajta, ali

ovisno o vrsti procesora, mogue su

kombinacije od dva bajta poznate kao

polurije, ili kombinacije od osam bajtova

koje ine dvostruku rije.

Blok je fizika jedinica podataka koju

raunar koristi za razmjenu podataka

izmeu centralne i perifernih jedinica.

Tvori se kao kombinacija od N bajtova.

Vrijednost broja N, odnosno veliina bloka

zavisi uglavnom o performansama perifernih

ureaja.

to su ti ureaji bri, razumno je u jednom

koraku prenijeti veu koliinu podataka da bi

se bolje iskoristile mogunosti tih ureaja.

Datoteka se moe smatrati i fizikom i

semantikom jedinicom podataka.

Kada je rije o datoteci kao fizikoj jedinici

podataka, misli se na dio memorije na kome

je pohranjena neka od veih semantikih

jedinica.

Organizacije podataka na nivou datoteka:

Sekvencijalna organizacija

Indeks-sekvencijalna organizacija

Relativna organizacija

Direktna organizacija


Sekvencijalna organizacija podataka je

najjednostavniji oblik organizacije podataka

na nivou datoteke.

Podaci koji su u semantikom formatu sloga,

pohranjuju se u memoriju na prvo sljedee

slobodno mjesto u memorijskom prostoru,

hronoloki - kako podaci pristiu u sistem.


Primjenjiva je na svim vrstama vanjskih

memorija.

Ta jednostavnost kod pohranjivanja podataka

stvara probleme kod svih ostalih aktivnosti koje

podrava organizacija podataka, jer nema

nikakvih pokazatelja gdje se odreeni podatak

nalazi unutar memorijskog prostora.


Prilikom pretraivanja podataka unutar

datoteke potrebno je krenuti od poetka

datoteke prema kraju dok se ne pronae eljeni

podatak.

Takvo pretraivanje vremenski je zavisno o

broju slogova u datoteci, odnosno o veliini

datoteke.


Prosjeno vrijeme pretraivanja srazmjerno je

broju slogova u datoteci.

Kod velikih datoteka to vrijeme moe biti tako

dugo da ovaj oblik organizacije podataka ini

neprihvatljivim za veinu savremenih naina

obrade podataka.


U nastojanjima da se unaprijedi sekvencijalna

organizacija podataka nastala je indeks-

sekvencijalna organizacija, koja nad osnovnom

sekvencijalnom strukturom ima posebnu

indeksnu strukturu.

Omoguava vrlo neposredan pristup podacima

u datoteci.


Dva su osnovna preduslova za ovaj tip

organizacije podataka:

Vanjska memorija mora imati mogunost neposrednog pristupa.

Slog podataka mora imati signifikantno obiljeje.


Signifikantno obiljeje sloga podataka je pojam

po ijoj se vrijednosti odreeni slog razlikuje

od svih ostalih slogova u datoteci.

Takav pojam, odnosno atribut, naziva se klju

ili ifra. Ako meu prirodnim atributima

objekta na koji se datoteka odnosi ne postoji

takav koji zadovoljava postavljeni kriterij, onda

se dodaje poseban, umjetno stvoren atribut koji

preuzima ulogu kljua.


Vanjska memorija na kojoj se realizuje ovaj

oblik organizacije podataka je u pravilu

magnetski disk.

Kada slog podataka treba memorisati, podaci se

zapisuju slino kao kod sekvencijalne

organizacije na slobodno mjesto u predvienom

memorijskom prostoru, ali se istovremeno u

indeksne tablice zapisuje vrijednost

pripadajueg kljua sloga i memorijska adresa

gdje je slog memorisan.


Indeksne tablice su relativno jednostavne

strukture koja se sastoji od dva stupca.

U prvome se zapisuju kljuevi, a u drugom

pripadajue adrese. Time se bitno ubrzava

njihovo pretraivanje, a u kombinaciji sa

binarnim pretraivanjem dodatno ubrzava.

Ako se radi o velikim datotekama mogue su

sloenije hijerarhijske strukture samih

indeksnih tablica.


Indeksne tablice se pohranjuju na vanjskoj

memoriji u zasebnom memorijskom prostoru.

Za pristup eljenim podacima potrebno je znati

klju sloga. Sistem na temelju vrijednosti kljua

pretrauje indeksnu tablicu dok ne pronae

traenu vrijednost, te automatski pristupa

podacima na memorijskoj adresi upisanoj u

drugom stupcu indeksne tablice.

Relativna organizacija

Relativna organizacija je vrlo slina

sekvencijalnoj organizaciji.

Razlika se javlja pri koritenju vanjskih

memorija s neposrednim pristupom.

Kod relativne organizacije do nekog podatka je

mogue doi direktno ako je poznat njegov

relativni poloaj u odnosu na poetak datoteke,

odnosno redni broj sloga.


Direktna organizacija podataka omoguava

stvarno neposredni ili direktni pristup

podacima, a zahtijeva iste preduslove kao i

indeks-sekvencijalna organizacija.

Razlika je u tome to se adresa memoriranja

pojedinog sloga odreuje matematikim

algoritmom iz vrijednosti kljua


Osnovni problem ovog oblika organizacije je

efikasno koritenje memorije zbog potekoa u

preraunavanju vrijednosti kljua pojedinog

sloga u jedinstvenu adresu magnetskog diska,

budui da ne smije doi do preklapanja adresa,

pa pri tome dio memorije ostaje neiskoriten.

Baze podataka

Za izgradnju baze podataka bitne su dvije

komponente koje su u meusobnoj zavisnosti, a

to su model podataka i sistem za upravljane

bazom podataka, o rmu e biti rijei kasnije.

Model podataka predstavlja logiku osnovu za

uspostavljane baze podataka, a ujedno i osnovu za

razvoj sistema za upravljanje bazama podataka.

Pod pojmom modela podataka podrazumijeva se

nain predstavljanja podataka koji obuhvata

definisanje:

Strukture podataka, odnosno osnovnih elemenata baze podataka.

Pravila integriteta, koja ne smiju zavisiti o nainu fizike implementacije.

Pravila manipulacije, odnosno skupa operacija koje se mogu izvoditi nad podacima, ukljuujui i

definisanje jezika za manipulaciju podacima.

Postoji vie modela podataka, a etiri

najznaajnija su:

Hijerarhijski.Mreni. Relacioni. Objektni model podataka.

Navedeni redoslijed donekle odgovara

hronolokom pojavljivanju i dominaciji

pojedinih tipova modela.

Hijerarhijski i mreni model nisu vie

aktualni.

Velika veina savremenih baza podataka je

realizirana na relacionom modelu, a pred

objektnim modelima je vjerovatno svijetla

budunost.

Stoga se mreni i hijerarhijski model nee

posebno analizirati.

Osnovne osobine sistema za upravljanje OO

bazom podataka koje treba podravati su

sljedee:

Postojanost objekta. Upravljanje velikom koliinom podataka. Integritet podataka i konkurentan

viekorisniki pristup.

Obnovljivost i sigurnost.

ta je algoritam?

Abu Ja'far Mohammed

ibn Musa al Khowarizmi

roen u mjestu Khwarizm,

danas Khiva, Uzbekistan,

oko 780. g.

umro u Bagdadu, oko 850

godine.

jedan od 10 najcjenjenijih

matematiara svih vremena

ta je algoritam?

potie koritenje Hindu-arapskih brojeva (pogreno

smatranih arapskim izumom - vee zasluge imaju Indijci),

uvodi nulu

oko 825 godine napisao knjigu

Hidab al-jabr w'al-muqubala

(Nauka o prenoenju i ponitenju)

jabr (JAH-ber) - prenoenje na suprotnu stranu jednaine

x - 2 = 12 x = 12 + 2

muqubala (moo-KAH-ba-lah) - ponitenje jednakih izraza s

lijeve i desne strane jednaine

x + y = y + 7 x = 7

al-jabr -> algebra

Nematematiki (maursko porijeklo):

algebrista namjeta kostiju

ta je algoritam?

Vjerovao da se bilo koji matematiki problem moe raslaniti na

korake, tj. niz pravila.

U latinskom prevodu knjige (12. vijek) ispred svakog pravila pie

Dixit Algorizmi - rekao je Al Kowarzimi

algoritam glasi

U poetku algoritmom se nazivaju samo pravila raunanja s

brojevima, kasnije i pravila obavljanja ostalih zadataka u matematici

u XX vijeku, pojavom raunara, pojam se proiruje na raunarstvo,

a zatim i na druga podruja

pravila za postizanje eljenog rezultata

Algoritam

Precizno opisan nain rjeenja nekog problema

Jednoznano odreuje ta treba napraviti

Moraju biti definisani poetni objekti koji pripadaju nekoj

klasi objekata na kojima se obavljaju operacije

Kao ishod algoritma pojave se zavrni objekt(i) ili rezultat(i).

Konani broj koraka; svaki korak opisan instrukcijom

Obavljanje je algoritamski proces

Upotrebljiv, ako se dobije rezultat u konanom vremenu

Primjeri za nedoputene instrukcije:

izraunaj 5/0

uveaj x za 6 ili 7

Algoritam

Algoritam mora biti djelotvoran:

U konanom vremenu moe se dobiti rezultat koristei olovku i papir.

Primjeri:

Sabiranje cijelih brojeva je djelotvorno

Sabiranje realnih brojeva nije, jer se moe pojaviti broj s beskonano mnogo cifri

Sa znanjem programiranja i uz razumijevanje problema koji rjeava, student moe napisati djelotvoran(effective) algoritam.

Mnoenje se moe svesti na ponavljanje sabiranja djelotorno, ali nije uinkovito!

Procedura

Postupak koji ima sva svojstva kao i algoritam, ali ne mora

zavriti u konanom broju koraka jest raunarska procedura.

Primjeri za proceduru:

Operativni sistem raunara

Ureiva teksta

Vrijeme izvoenja mora biti "razumno"

Primjer:

Algoritam koji bi izabirao potez igraa aha tako da ispita

sve mogue posljedice poteza, zahtijevao bi milijarde

godina na najbrem zamislivom raunaru.

Algoritam

Procedura

Algoritmi i programi

Program - Opis algoritma koji u nekom programskom jeziku

jednoznano odreuje ta raunar treba napraviti.

Programiranje - nauiti sintaksu nekog proceduralnog jezika i

stei osnovna intuitivna znanja.

Algoritmi + strukture podataka = PROGRAMI

kako osmisliti algoritme

kako strukturirati podatke

kako formulisati algoritme

kako verifikovati korektnost algoritama

kako analizirati algoritme

kako provjeriti (testirati) program

Postupci izrade algoritama nisu jednoznani te zahtijevaju i

kreativnost. Inae bi ve postojali generatori algoritama.

Elementi izrade programa

Corrado Boehm i Giuseppe Jacopini su 1966.

godine ustanovili strukturnu teoremu koja se

moe interpretirati na sljedei nain:

Rjeenje bilo kog problema, koji je po svojoj

prirodi rjeiv pomou raunara, moe se izraziti

kao superpozicija sljedeih struktura:

sekvence,

selekcije i

iteracije.

Sekvenca je ureen niz instrukcija gdje se po

zavretku i-1 instrukcije moe izvravati i-ta

instrukcija, a poslije nje i+1 instrukcija i tako

redom.

Selekcija omoguava izbor jedne putanje

kojom e se nastaviti izvravanje instrukcija.

Izbor putanje se vri na osnovu uslova koji je

definisan kao logiki izraz (predikat).

Razlikuju se sljedei tipovi selekcija:

IF uslov THEN operacija

IF uslov THEN operacija1

ELSE operacija2

CASE uslov

IF uslov THEN operacija

Interpretacija:

AKO je ispunjen uslov TADA izvri operacija

Struktura dozvoljava izvravanje operacije ako

je ispunjen uslov prije nego to se nastavi

izvravanje po putanji.

Da

OperacijaNe

Uslov

IF uslov THEN operacija1

ELSE operacija2

Interpretacija:

AKO je ispunjen uslov TADA izvri operaciju1

INAE izvri operaciju2

Struktura selektuje izvravanje operacija1 ili

operacija2, zavisno od ispunjenosti uslova, prije

nego to se nastavi izvravanje po putanji.

Uslov

DaNe

Operacija2 Operacija1

CASE uslov

OF V1: OP1

OF V2: OP2

. . .

ELSE OPn

Interpretacija: U SLUAJU DA uslov IMA VRIJEDNOST

V1 tada izvri OP1 AKO

IMA VRIJEDNOST V2 tada izvri OP2 ... INAE izvri OPn

Struktura selektuje izvravanje operacije1 ili operacije2 ili

... ili operacijeN, zavisno od vrijednosti uslova, prije nego

to se nastavi izvravanje po putanji. Ovaj tip selekcije

moe umetnuti jednu alternativnu putanju (od vie

moguih) u trenutnu putanju izvravanja.

Uslov ima vrijednost

inaev1

Operacija1

v2

OperacijanOperacija2

Iteracija omoguava ponavljanje operacija tijela

iteracije potreban broj puta.

Broj ponavljanja se kontrolie uslovom u formi

predikata.

Poloaj mjesta kontrole ponavljanja u odnosu na

tijelo iteracije je osnov za klasifikovanje iteracija

na:

iteracija sa izlaskom na vrhu

iteracija sa izlaskom na dnu

iteracija sa izlaskom u sredini

.

, . . ( ) .

o :

I 1

V 5

X 10

L 50

C 100

D 500

M 1000

je :

3 III; 4 IV; 6 VI; 8 VIII; 9 IX; 11 XI; 37 XXXVII; 44 XLIV; 99 XCIX; 808 DXXXVIII; 1964 MCMLXIV, .

.

:- ( );- ( );- ( ) - ( 16 ).

. 10 ( 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 9).

XYZ. Z (1); Y (10), X (100).

567 :567 = 5 x 100 + 6 x 10 + 7 x 1

10, 567 :

567 = 5 x 102+ 6 x 101 + 7 x 100

.

765.43 :765.43 = 7 x 102 + 6 x 101 + 5 x 100 +

4 x 10-1 + 3 x 10-2

5 ( ).

(0, 1, 2, 3, 4, ...), (-1, -2, -3, -4, ...).

( 0 1).

.

,

.

,

2.

,

:

1011010 = 1 x 26 + 0 x 25 + 1 x 24 + 1 x 23 +

0 x 22 + 1 x 21 + 0 x 20

= 1 x 64 + 0 x 32 + 1 x 16 + 1 x 8 +

0 x 4 + 1 x 2 + 0 x 1

= 64 + 0 + 16 + 8 + 0 + 2 + 0

= 90

1011010

90.

:

1011010(2) = 90(10)

.

.

.

.

( ).

,

.

.

90 :

90 : 2 = 45 0

45 : 2 = 22 1

22 : 2 = 11 0

11 : 2 = 5 1

5 : 2 = 2 1

2 : 2 = 1 0

1 : 2 = 0 1

:

90(10) = 1011010(2)

.

.

,

.

.

0.6875

:

0.6875 x 2 = 1.375 1

1

0.375 x 2 = 0.75 1

0

0.75 x 2 = 1.5 1

1

0.5 x 2 = 1 1

1

( ):

0.6875(10) = 0.1011(2)

11001.101

:

11001.101(2) = 1x24 + 1x23 + 0x22 + 0x21 +

1x20 + 1x2-1 + 0x2-2 + 1x2-3

= 1x16 + 1x8 + 0x4 + 0x2 + 1x1 +

1x0.5 + 0x0.25 + 1x0.125

= 16 + 8 + 1 + 0.5 + 0.125

11001.101(2) = 25.625(10)

()

( ),

(2).

11001.101

20

21

22

23

24

2-1

2-2

2-3

n2n

-n

2

1 0 1

2 1 0.5

4 2 0.25

8 3 0.125

16 4 0.0625

32 5 0.03125

64 6 0.015625.

128 7 0.0078125

256 8 0.00390625

512 9 0.001953125

1024 10 0.0009765625

. . .

, :

:

0 + 0 = 0

0 + 1 = 1

1 + 0 = 1

1 + 1 = 10

1 + 1 + 1 = 11

:

0 x 0 = 0

0 x 1 = 0

1 x 0 = 0

1 x 1 = 1

(8).

() 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6

7.

.

,

.

468.25

:

(468)

:

468 : 8 = 58 4

58 : 8 = 7 2

7 : 8 = 0 7

: 468(10) = 724(8)

(0.25)

:

0.25 x 8 = 2

: 0.25(10) = 0.2(8)

: 468.25(10) = 724.2(8)

432.1(8)

:

432.1(8) = 4 x 82 + 3 x 81 + 2 x 80 + 1 x 8-1

= 4 x 64 + 3 x 8 + 2 x 1 + 1 x 0.125

= 256 + 24 + 2 + 0.125

432.1(8) = 282.125(10)

8, . 8 = 23,

.

,

.

.

1011001011101

:

1011001011101

( )

1 011 001 011 101

1 3 1 3 5

: 1011001011101(2) = 13135(8)

.

654321

,

:

6 5 4 3 2 1

110 101 100 011 010 001

:

654321(8) = 110101100011010001(2)

16

(10

), .:

0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, A, B, C, D, E F.

.

2B3C

:

2B3C(16) = 2 x 163 + 11 x 162 + 3 x 161 +

12 x 160

2B3C(16) = 2 x 4096 + 11 x 256 + 3 x 16 +

12 x 1

2B3C(16) = 8192 + 2816 + 48 + 12

2B3C(16) = 11068(10)

16, . 16 = 24,

.

,

.

.

2B3C

:

2 B 3 C

0010 1011 0011 1100

:

2B3C(16) = 0010101100111100(2)

B

:

N = a x Bn + a x Bn-1 + . . . + a x B1 + a x B0 +

a x B-1 + a x B-2 + ...

a ()

.

1. 101101001.101(2)

:

) ;

) ;

)

:

2. 684.25 :

) ;

) ;

) .

:

()

() (bit

Binary digit ).

, 0 1.

(BYTE)

.

,

(0 1),

28,

256. 256

.

e e

:

1 = 8

1 KB (-) = 1024

1 MB (-) = 1024 KB

1 GB (-) = 1024 MB

1 TB (-) = 1024 GB

,

.

:

1 ms = 1 x 10-3 s

1 s = 1 x 10-6 s

1 ns = 1 x 10-9 s

1 ps = 1 x 10-12 s

,

,

0 1.

()

.

ASCII (American Standard Code

for Information Interchange) .

, ,

ASCII ( ):

A 1000001

B 1000010

C 1000011

a 1100001

b 1100010

, ,

.

,

.

I, ILI NE.

.

I -

I -

,

.

.

A

B

Z

A B , Z

I -

.

A B Z

0 0 0

0 1 0

1 0 0

1 1 1

I

Bool- :

A B = Z

A B "",

Bool- :

"A B Z".

.

A B1 2

I

.

I ,

A, B C , Z .

A

B Z

C

I , ,

Bool- :

A B C = Z

Bool- :

" A B C Z".

I

.

.

A B C1 2

ILI -

ILI -

,

.

ILI -

, A B , Z .

A

B

Z

ILI -

.

A B Z

0 0 0

0 1 1

1 0 1

1 1 1

ILI

Bool- :

A + B = Z

"+" A B "",

Bool- : " A

B Z".

.

A

B

1 2

ILI

.

A

B Z

C

Bool- :

A + B + C = Z

ILI

.

NE

.

o

.

NE

(1) (0) .

NE :

A Z

:

A Z

0 1

1 0

.

.

HARDVER

HARDVER

Uvod

Raunarski sistem je kolekcija hardverskih i

softverskih resursa.

Do pojave PC (Personal Computer) postojale su tri

kategorije raunara:

Super raunari (mainframe)

Srednji raunari

Mini raunari

HARDVER

Uvod

PC se pojavljuje 1981. god. i dananji PC-ji imaju

snagu kao super raunari prije nekoliko godina

HARDVER

Dugo se PC definisao kao lini raunar

IBM-kompatibilan, meutim danas se

najee koristi izraz lini raunar

Windows-kompatibilan

PC IBM 12.08.1981. god.:

-Intel-ov 16-bitni 8088 procesor na 4,77 MHz;

- 16kB RAM memorije;

-5,25 inne diskete kapaciteta 160kB

HARDVER

Srednji i mini raunari su stvar prolosti

Superkompjuteri

5. Mira

(SAD)

Mira je jo jedan IBM-ov superkompjuter koji ima 8,6

petaflopa sa 786,000 procesora.

Sa ovim super brzim mainama, naunici su uspjeli da

proire granice istraivanja i da prave izuzetno sloene

kvantnomehanike proraune. Takoe, ovi superkompjuteri

se koristi za ratna klimatska istraivanja, simulacije ranih

trenutaka svemira, nuklearne fuzije i kriptoanalizu.

4. K Computer (Japan)

Sa 10,5 petaflopsa, K Computer kompanije Fujitsu

i prevencije globalnih

katastrofa, te razna mjerenja vezana za meteorologiju i

medicinska istraivanja.

3. Sequoia /SAD/

IBM-ova maina Sequoia radi na BlueGene/Q

dizajnu sa 1,6 miliona 16-core procesora. Brzina

obavljanja zadataka mu je 17,2 petaflopa..

2. Titan

/SAD/

Ovo je glavna nadogradnja drugog superkompjutera koji

se zove Jaguar. Titan izvodi operacije brzinom od 17,6

petaflopa. Koristi ukupno 561,000 Opteron procesora

6274 16-core na 2.2GHz zajedno sa NVIDIA grafikom.

utorak, 18. jun 2013, 12:23 -> 16:39

Tianhe 2 najbri super raunar na svijetu

Novi kineski super raunar Tianhe 2 koristi 3,12

miliona procesorskih jezgara, a ima milion

gigabajta radne memorije. Njegove karakteristike

su impozantne, a sposoban je za 33,86 petaflopsa u

sekundi, odnosno 33.860 biliona operacija u

sekundi i skoro je dva puta bri od drugog na listi,

amerikog Titan superkompjutera.

Najmnogoljudnija zemlja svijeta moe ponovo da

se pohvali da ima najbri super raunar na svijetu.

Tianhe 2" je skoro dva puta bri od prethodnog

amerikog rekordera Titan" super raunara.

1. Tianhe-2 (Kina)

HARDVER

Uvod

U odnosu na kapacitete, brzine komponenata i

operativni sistem (OS), PC-ji se mogu klasifikovati

na razne naine:

Kuni raunari, desktop raunari, prenosivi raunari

(notebook)

Profesionalni raunari

Radne stanice (workstation)

Serveri

HARDVER

Uvod

Uspjeh PC-ja je baziran na slijedeim injenicama:

Od starta je bio standardizovan i imao je otvorenu

arhitekturu

Bio je dobro dokumentovan i imao je veliku

mogunost proirenja

Bio je jeftin i jednostavan

HARDVER

Uvod

PC je startovao kao produkt IBM-a, dizajniran oko

Intel-ovog procesora 8088 sa Microsoft-ovim

operativnm sistemom MS-DOS.

Poto je dizajn bio dobro dokumentovan, i druge

firme su se ubacile na ovo trite.

One su proizvodile funkcionalne kopije (klonove)

koje su mogle precizno da rade isto to i original.

Klonovi su dobili i druga imena, zavisno od

proizvoaa (Compaq, Dell, Siemens, Sun itd.).

HARDVER

Uvod

Ove velike firme razvijaju vlastite HW

komponente, dok na drugoj strani postoje PC-ji

bez imena (noname) koji se sklapaju od

standardnih komponenata koje postoje na tritu, i

nije naroit problem sklopiti takav raunar.

HARDVER

PC komponente

PC se sastoji od centralne jedinice (koja se esto

naziva raunar) i razliitih periferala koji su

povezani sa raunarom putem ice ili beino.

Komponente raunara i periferala su date na

narednoj slici.

HARDVER

PC komponente

Komponente raunara Periferali

Matina ploa: CPU, RAM, cache,ROM BIOS, CMOS, chipset

(kontroleri)

portovi, bus-ovi, ekspanzioni slotovi

Drajvovi: hard disk, floppy disk,

CD-ROM, DVD itd.

Ekspanzione kartice: grafika kartica (video adapter), mrena kartica, SCSI kontroler, zvuna kartica, video i TV kartica, interni

modem, ISDN kartica i td.

Tastatura i miJoystick

Monitor

Printer

Skener

ZvuniciMikrofoni

SlualiceEksterni modemi

Eksterni drajvovi (zip, trake, USB

flash drajvovi itd.)

HARDVER

PC komponente

Jo davne 1940. god. John von Neumann je

podijelio HW u pet dijelova:

CPU (Central Processing Unit)

Radna memorija (Glavna memorija, RAM)

Input

Output

Permanentna memorija (eksterna memorija)

HARDVER

PC komponente

HARDVER

Osnovne komponente PC-ja

Matina ploa je baza sistema. Sve

komponente se spajaju na nju i ona ih sve

kontrolie

Procesor je srce odnosno mozak

raunara. Naziva se i CPU, od Central

Processing Unit (centralna procesorska

jedinica).

HARDVER


Memorija (RAM) - Sistemska

memorija se esto naziva RAM, od

Random Access Memory (memorija

sa sluajnim pristupom). Ovo je

primarna memorija koja uva

programe i podatke koje procesor

koristi u datom vremenu.

HARDVER


Kuite - Kuite je okvir u koji se smjetaju

fizike komponente sistema

Napajanje - Napajanje snabdijeva elektrinom

energijom svaki pojedini dio PC-ja

HARDVER


Tvrdi disk - Tvrdi disk (HDD; Hard Disk

Drive) je primarna eksterna memorija koja se

koristi za instalaciju operativnog sistema i za

arhiviranje podataka.

HARDVER


CD ili DVD ureaj - CD (Compact Disc) i

DVD (Digital Versatile Disc) su optiki ureaji

koji koriste prenosive medije relativno visokog

kapaciteta. U posljednje vrijeme pisai obje

vrsta medija su sve jeftiniji i neizbjene su

komponenta u novijim konfiguracijama.

HARDVER


Tastatura Tastatura je primarni ulazni

ureaj preko kojeg korisnik upravlja

sistemom

Unutranjost tastature

http://www.youtube.com/watch?v=vyBKfITAcW4&feature=youtu.be

Logitech Bluetooth Illuminated

Keyboard K810

Mi Iako danas na tritu postoji mnogo vrsta pokazivakih

ureaja, prvi i najpopularniji je mi. Spada u ulazne ureaje.

Mievi sa kuglom su zastarjeli.

Danas najvie koriste optiki mievi, dok se beini i

laserski mievi jo uvijek probijaju na trite obinih

korisnika zbog jo uvijek relativne skupoe.

Postoji nekoliko vrsta mieva:

Mi sa kuglom Optiki mi Beini mi RF mi Bluetooth mi Laserski mi Biometrijski mi

5: Senzori skupljaju

raspored svjetlosnih

signala i pretvaraju

ih u X i Y ose

1: Kugla koja se mie micanjem samog mia

2: X i Y cilindri su

privreni za kuglu

te prenose pokrete.

3: Optiki disk koji

deifrira mehanike

pomicaje.

4: Infracrveni LED-ovi

svijetle kroz cilindrine rupe.

HARDVER


Video kartica Video kartica (video

adapter) kontrolie informacije koje su

vidljive na monitoru.

Monitor Putem monitora se prate

rezultati rada korisnika, te esto i rad

samog sistema.

HARDVER


Zvuna kartica Zvuna kartica (adapter)

omoguava PC-ju da generie kompleksne

zvukove i nezaobilazan je multimedijalni

dodatak-

Modem Modem se takoe smatra

osnovnim dijelom modernog PC-ja. Koristi

se kao ureaj za spajanje na Internet.

HARDVER


Osim navedenih, osnovnih komponenti,

danas su na tritu prisutne i brojne druge.

Neke od njih su na granici izmeu osnovnih

i ostalih, kao npr. mrena kartica koja je sve

prisutnija u novijim konfiguracijama, pa

esto ak i integrisana na osnovnoj ploi.

HARDVER

Matina ploa (Motherboard)

Matina ploa je ploa koja sadri logika

kola koja povezuju sve dijelove PC-ja.

Ona sadri konektore za CPU, BIOS, CMOS,

memoriju, chipset-ove, video-ureaje, zvune

ureaje itd., i na taj nain formira integrisani set

komponenti

Pojednostavljeni izgled matine ploe

prikazan je na narednoj slici

HARDVER

Matina ploa (Motherboard)

HARDVER

Konektori na matinoj ploi

Na tritu se danas nalaze iskljuivo ATX matine

ploe, stoga emo se upoznati sa konektorima na

panelu koji se nalazi na stranjem dijelu ploe.

HARDVER

Serijski (COM) port RS-232

Serijski (COM) port je 9-pinski konektor koji

slui za prikljuivanje eksternih ureaja sa

odgovarajuim interfejsom (npr.: modema, UPS i

sl.). Obino je oznaen oker bojom ili simbolom.

HARDVER

Paralelni (LPT) port IEEE-1284

Paralelni (LPT) port je 25-pinski konektor koji je

prvenstveno namijenjen za spajanje tampaa.

Vremenom se njegova primjena proirila i na

druge ureaje (skener, ZIP drive). Danas se sve

ee zamjenjuje brim USB 2.0 i IEEE-1394

(FireWire) portovima. Oznaen je ruiastom

bojom ili odgovarajuim simbolom.

HARDVER

USB port Universal Serial Bus

USB je sabirnica za eksterne ureaje (periferale),

stvorena da omogui Plug and Play

kompatibilnost. USB omoguava prikljuenje do

127 ureaja po jednom portu. Kablovi, konektori,

hub-ovi i ureaji koji koriste ovaj standard

prikljuiju se na ovaj port.

HARDVER

VGA port

VGA port je 15-pinski konektor namijenjen

prvenstveno spajanju monitora na PC. Oznaen

je tamno-plavom bojom ili odgovarajuim

simbolom.

HARDVER

Audio konektori

Audio konektori predvieni su za spajanje audio

izlaznih i ulaznih ureaja, kao to su zvunici i

mikrofon.

HARDVER

LAN konektor

Lan konektor slui za spajanje PC-ja u mreu,

odnosno za umetanje mrenog kabla.

Ovaj konektor podsjea na telefonsku utinicu,

samo je iri.

HARDVER

Procesor

Procesor se jo naziva i mikroprocesor ili CPU

(Central Processing Unit centralna jedinica za

obradu).

CPU je centralna komponenta PC-ja i on je

odgovoran za sve to PC radi (procesira).

Ujedno je i najskuplji dio PC-ja i on odreuje koji

OS moe biti upotrijebljen, koji SW moe raditi na

njemu, koliko je stabilan sistem i jo niz drugih

stvari.

HARDVER

Procesor

U zadnje dvije dekade razvijene su dvije arhitekture

procesora:

CISC (Complex Instruction Set Computer)

RISC (Reduced Instruction Set Computer)

HARDVER

Procesor

CISC je tradicionalna arhitektura raunara 80-tih i

90-tih godina.

CISC raunari su organizovani tako da se smanji

broj instrukcija uvoenjem kompleksnih instrukcija

koje izvode viestruke funkcije u jednoj instrukciji i

za dekodiranje ovih instrukcija potrebna su sloena

elektronska kola.

HARDVER

Procesor

Godine 1984. uveden je koncept RISC raunara, a

razlog tome je bio to su studije pokazale da se

aproksimativno 80% posla PC-ja izvodi sa 20%

instrukcija.

RISC procesira jednostavne instrukcije mnogo bre

od CISC-a, a i dizajn i proizvodnja su jeftiniji, ali on

gubi efikasnost kada su u pitanju kompleksnije

instrukcije. RISC maine imaju veliki uticaj na SW,

jer RISC kompajleri moraju generisati SW rutine za

izvoenje kompleksnih instrukcija, dok je to kod

CISC maina ugraeno u HW.

HARDVER

Procesor

U zadnje vrijeme ove dvije arhitekture se pribliavaju

jedna drugoj, tj. postaju sline.

Mnogi dananji RISC ipovi podravaju onoliko

mnogo instrukcija koliko dojueranji CISC ipovi.

S druge strane, CISC ipovi upotrebljavaju mnoge

tehnologije RISC ipova.

HARDVER

Procesor

Bazini nain izvoenja instrukcije na PC-ju se

sastoji iz tri ciklusa:

Fetch (dohvat instrukcije u registar),

Decode (dekodiranje, da se zna ta instrukcija radi) i

Execute (izvoenje same instrukcije).

Npr. instrukciju ADD A to B giving C kompajler

prevodi u vie manjih mainskih instrukcija koje CPU

razumije.

HARDVER

Procesor

Ove instrukcije se smjetaju u RAM i nakon toga se,

pojednostavljeno, deava sljedee:

Svaka instrukcija se prebacuje u fetch ciklusu iz RAM-a u CPU registar

Instrukcija se dekodira, u ovom sluaju to je instrukcija sabiranja, i trae se podaci na lokacijama A i B i prebacuju u

CPU registre

Podaci na lokacijama A i B se sabiraju i spremaju u registarRegistar koji sadri sumu se prebacuje u lokaciju C u RAM-u

Dohvaa se sljedea instrukcija i ciklus se ponavlja

HARDVER

Procesor

Mnogi procesori danas omoguavaju pipeline

(procesne linije).

Svako stanje (stage) pipeline-a odgovara stanju u

kome se instrukcija nalazi (dohvaa se, dekodira se,

izvodi se itd.) i svako stanje prosljeuje instrukciju u

sljedee stanje, dok se instrukcija ne zavri.

Pentium IV ima 20 pipeline stanja. To znai da u

jednom momentu moe izvravati vie instrukcija u

razliitim stanjima.

HARDVER

Procesor

U prvom kloku se dohvaa instrukcija A, u drugom

kloku se dohvaa instrukcija B, a instrukcija A se

dekodira. U treem kloku se dohvaa instrukcija C,

instrukcija B se dekodira, a instrukcija A se izvodi itd.

RAM PIPELINE

A KLOK 1 2 3 4

B FETCH A B C D

C DECODE A B C

D EXECUTE A B

HARDVER

Procesor

Cache (ke) memorija slui da premosti razliku u

brzini CPU-a i RAM-a, jer je CPU znatno bri. To je

specijalna memorija RAM tipa, malog kapaciteta i

velike brzine, koja se upotrebljava kao bafer. Postoje

dva tipa ove memorije: L1 i L2 (Level 1 i Level 2).

L1 je integrisan u CPU ipu, a L2 se nalazi u ipu na

matinoj ploi. Ako instrukcije ili podatka nema u L1

keu, oni se uzimaju iz L2 kea. Kada je u pitanju ke

memorija, postoje dva tipa:

I-cache (instrukcioni ke) i

D-cache (ke podataka)

HARDVER

Procesor

Kod Pentiuma IV, umjesto konvencionalnog I-kea

postoji "trace cache" veliine 12 KB, koji sadri

dekodirane mikrooperacije u redoslijedu izvoenja

programa i tako izbacuje dekoder iz glavne

egzekucione petlje.

HARDVER

Procesor

Cache (ke) memorija slui da premosti razliku u

brzini CPU-a i RAM-a, jer je CPU znatno bri.

To je specijalna memorija RAM tipa, malog

kapaciteta i velike brzine, koja se upotrebljava kao

bafer.

Postoje tri tipa ove memorije: L1, L2 i L3 (Level 1,

Level 2 i Level 3).

L1 i L2 su integrisani u CPU ipu, a L3 se nalaze u

ipu na matinoj ploi.

HARDVER

Procesor

Kada je u pitanju ke memorija, postoje dva tipa:

I-cache (instrukcioni ke) i

D-cache (ke podataka)

Kod Pentiuma IV, umjesto konvencionalnog I-kea

postoji, "trace cache" veliine 12 KB, koji sadri

dekodirane mikrooperacije u redoslijedu izvoenja

programa i tako izbacuje dekoder iz glavne

egzekucione petlje.

HARDVER

Procesor

Koncept ke memorije

HARDVER

Procesor

Proireni koncept ke memorije

HARDVER

PC Bus-ovi

Sve ove jedinice, i jo mnogo drugih, mogu biti

spojene na jedan USB port raunara u lanac od 127

jedinica.

Za ovo se koriste USB hub-ovi, koji mogu biti i

na monitoru i na tastaturi.

Jedinice se mogu prikljuivati i kada raunar radi

(hot plug).

HARDVER

PC Bus-ovi

Ako nema drajvera za tu jedinicu, raunar e traiti

da se drajver instalira prvi put.

Takoe, USB prua mogunost napajanja jedinica,

sa malom potronjom elektrine energije preko

njega.

HARDVER

PC Bus-ovi

USB 1.1 je imao brzinu od 12 Mbps (Mega bita po

sekundi), a sadanji USB - specifikacija USB 2.0 -

pokriva tri brzine: 480 Mbps, 12 Mbps i 1.5 Mbps.

Iz ovoga se vidi da je USB 2.0 bri od USB1.1

etrdeset puta.

HARDVER

PC Bus-ovi

PC prima i alje podatke preko bus-ova

(magistrala, saobraajnica), a bus-ovi se dijele na:

Sistemske bus-ove i

I/O bus-ove (ulazno/izlazne bus-ove)

HARDVER

PC Bus-ovi

Dok je CPU mozak PC-a, za bus-ove se moe rei da

su nervni sistem matine ploe.

Bus-ovi spajaju CPU sa svim ostalim

komponentama i mogu se posmatrati kao ice,

odnosno staze, na tampanoj ploi, preko kojih se

vri transmisija podataka, i to jedan bit po jednoj

stazi.

HARDVER

PC Bus-ovi

Sistemski bus povezuje CPU sa RAM i jo se

naziva FSB (Front Side Bus).

Tipini FSB-ovi imaju irinu (broj staza) 64 bita

i rade na 66, 133, 266 ... 800 MHz.

I/O bus-ovi spajaju CPU sa svim drugim

komponentama, izuzev RAM-a.

HARDVER

PC Bus-ovi

Veza sistemskog i I/O busova

HARDVER

PC Bus-ovi

Oni su sporiji od sistemskog bus-a i obino ih ima

etiri, a razlikuju se po irini i radnoj frekvenciji:

ISA (Industry Standard Architecture) bus ima

irinu 16 bita i radi na 8 MHz i u trendu je

nestajanja u PC dizajnu.

PCI (Peripheral Component Interconnection) bus

je 32-bitni bus koji radi na 33 MHz

USB (Universal Serial Bus) je noviji, moderniji,

jednostavniji i inteligentniji bus.

HARDVER

PC Bus-ovi

Kontroler

ISA bus

Interne

jedinice

Eksterne

jedinice

Adapter 1

Adapter 2

Adapter 3

Disketa

Tastatura

COM 1 i 2

LPT

ISA bus

HARDVER

PC Bus-ovi

USB je pojednostavio PC dizajn i donio jedistven

i jednostavan interfejs za mnoge periferale:

Tastature

Mieve

Zvunike, mikrofone i druge zvune ureaje

Modeme i ISDN adaptere

Skenere i kamere

Eksterne drajvove, kao to su: USB diskovi,

CD-RW itd.

USB 1.0 objavljen u januaru 1996.

USB 1.1 objavljen u septembru 1998.

USB 2.0 objavljen je u aprilu 2000.

USB 3.0 objavljen u novembru 2008.

HARDVER

PC Bus-ovi

Struktura USB konfiguracije

HARDVER

Chipset

Chipset je skup inteligentnih ipova za kontrolu, i on

je most izmeu CPU, ISA i PCI bus-ova.

Nalazi se na svakoj matinoj ploi, i sastoji se od

dva osnovna dijela (ipa):

North bridge (sjeverni most) i South bridge (juni most).

HARDVER

Chipset

Sjeverni (north) ip se brine o komunikaciji sa CPU,

RAM i grafikom karticom, dok se juni (south) ip

brine o komunikaciji sa periferalima (diskovi,

modemi, mrea itd.), a to je prikazano na narednoj

slici.

HARDVER

Chipset

HARDVER

Glavna memorija - RAM

RAM (Random Access Memory) je glavna memorija sa

sluajnim pristupom, to znai da se svakoj memorijskoj

eliji moe pristupiti ako se zna red i kolona.

Na njihovom presjeku je adresirana elija.

RAM je radna memorija, i svi podaci i programi sa

kojima radi CPU moraju biti uitani u RAM, obino sa

hard diska, CD-a, itd.

Odnos RAM-a, CPU-a i hard diska prikazan je na

narednoj slici.

HARDVER


RAM, CPU i hard disk

HARDVER


Treba razlikovati:

RAM tipove (SDRAM, RDRAM, DDR RAM itd.)

RAM module (SIMM, DIMM, RIMM)

Odnos RAM-a i sistemskog bus-a

HARDVER


Poetkom 80-tih godina PC-ji su imali 64KB,

128KB, 256KB i konano 1MB. 90-tih godina, sa

pojavom Windows OS, PC je zahtijevao mnogo

vie RAM-a, i 4MB su postali standard.

Danas se koriste RAM-ovi reda GB (Pentium IV

moe imati 64 GB RAM-a).

HARDVER

I/O adapteri

I/O adapteri se nazivaju i I/O kontroleri, kartice,

ekspanzione kartice, i oni slue kao interfejs

izmeu periferala i bus-ova (kao to je prikazano na

narednoj slici).

Kontroleri mogu biti integrisani na matinoj ploi, a

mogu biti i zasebne ekspanzione kartice.

Svaka matina ploa sadri: floppy kontroler,

serijske portove, paralelne portove i kontroler

tastature (keyboard).

HARDVER

I/O adapteri

Dva serijska porta RS232 slue za asinhroni prenos,

dok paralelni port LPT1 slui, uglavnom, za

povezivanje printera, ali se na njega mogu vezati i

drugi ureaji ako nema USB portova.

Kontroler tastature skenira kd prilikom svakog

pritiska i otputanja tipke i takav kod se zatim

prevodi u ASCII kod.

Matina ploa, pored navedenih jedinica, sadri i

etiri EIDE jedinice za povezivanje tvrdih diskova i

CD-ova, i to: primary master, primary slave,

secondary master i secondary slave.

HARDVER

I/O adapteri

Unutra{nji kontroleri

ISA adapteri

ISA

EIDE kontroler

PCI adapteri

FireWire kontroler

PCI

AGP slotAGP

LPT1 COM1 COM2 Floppy KBD

SoundBlaster

zvu~na karticaDrugi 16 - bitni adapteri

Ultra DMA hard diskovi,

Zip- i drugi ure| ajiCD-ROM ure| aji

i rekorderi

Grafi~ki adapterr Mre` na kartica Drugi 32 - bitni adapteri

SCSI kontroler Hard diskovi, drugi ure| aji, skeneri itd.

Drajvovi visokih performansi

Grafi~ki adapteri

USB-jedinica

i -haboviUSB Tastatura Skener Digitalna kamera

Mi{, modem, i drugi

serijski ure| aji

Printer, paralelni port skener,

drajvovi itd.

Tastatura

HARDVER

I/O adapteri

Zbog modularnog PC dizajna, postoji veliki broj

ekpanzionih kartica koje se, po elji, mogu ugraivati

u PC (modemi, mrene karte, ISDN adapteri, video i

zvune karte itd.). Tipian izgled adaptera je

prikazan na narednoj slici.

HARDVER

I/O adapteri

Adapter

HARDVER

I/O adapteri

Adapteri omoguuju funkcije koje su odvojene od

matine ploe, proiruju mogunosti PC-ja i

jednostavno se instaliraju u ekspanzione slotove (ISA

i PCI) na matinoj ploi. Adapter na I/O bus-u

upotrebljava IRQ (Interrupt ReQuest) koncept za

signalizaciju primanja, odnosno slanja podataka i

zavretka operacije.

HARDVER

SCSI (Small Computer System Interface skazi) je

HW interfejs koji doputa konekciju do 7 ili 15

periferala na ekspanzionu karticu, koja se jo naziva

SCSI host adapter ili SCSI kontroler.

SCSI periferali se ulanavaju, i svaki periferal ima

drugi port za vezu sa sljedeim periferalom u lancu.

Zadnji ureaji u internom i eksternom lancu moraju

biti terminirani. SCSI konfiguracija je prikazana na

narednoj slici.

SCSI konfiguracija

HARDVER

HARDVER

Grafika kartica

Grafika kartica se ranije spajala preko standardnog

PCI bus-a, ija je ukupna propusnost bila 133MB/s.

To nije bilo dovoljno za kvalitetniju grafiku, a

posebno ako se propusnost PCI dijeli sa drugim

karticama.

Ovaj problem je rijeen AGP bus-om.

Prva specifikacija AGP je imala 1x i 2x protokole

(256 i 633 MB/s), zatim dolazi 4x protokol (1GB/s) i,

od prole godine, 8x protokol sa propusnou 2.1

GB/s.

HARDVER

Grafika kartica

Sve AGP sabirnice su 32-bitne, a radni takt se kree izmeu

66 i 533 MHz. Svaka grafika kartica se sastoji od par

osnovnih dijelova i karakteristika:

Grafiki ipMemorija (danas 64 do 128 MB DDR)Radni takt jezgre (200 do 300 MHz)Radni takt memorije (400 do 650 MHz)Interfejs (AGP 4x i 8x)DVI (Digital Video Interface) konektor za digitalni CRT monitor

S-video konektor za kompozitni konektor za TV/VCR

HARDVER

Grafika kartica

Sve AGP sabirnice su 32-bitne, a radni takt se kree izmeu

66 i 533 MHz. Svaka grafika kartica se sastoji od par

osnovnih dijelova i karakteristika:

VGA konektor za analogni CRT monitorBroj pixela, rezolicija (640 x 480, 1024 x 768, 1600 x 1200 pixela po x i y osi). Pixel je skraenica od picture

element (element slike) i predstavlja najmanji segment

slike. Broj boja koje moe prikazati pixel zavisi od bit

(pixel, boja) dubine (8 bita - 256 boja, 24 bita - 16 777

216 boja itd.)

Softver i dodatna oprema.

HARDVER

Modem (MOdulator - DEModulator)

Modem (MOdulator - DEModulator) je ureaj koji spaja

raunar na analognu telefonsku liniju, pri emu vri D/A i

A/D konverziju. Kada se kae modem, obino se misli na

V.90 modeme brzine od 56Kbps ili na V.34 brzine od 28.8

Kbps. Ovaj termin se takoe upotrebljava i za brze DSL

modeme ili za ISDN adaptere koji tehniki nisu modemi.

Modemi mogu biti interni i eksterni. Interni modemi

zahtijevaju prazan ekspanzioni slot, a eksterni - serijski ili

USB port.

Za modem je takoe potrebno imati odgovarajui softverski

drajver.

HARDVER

Modem (MOdulator - DEModulator)

Ako je raunar vezan u LAN (Local Area Network),

onda se umjesto modema upotrebljava mrena

kartica NIC (Network Interface Card), brzine 10/100

Mbs.

HARDVER

Napajanje i kuite

Ovo su, vjerovatno, najzapostavljenije

komponente prilikom izbora sistema.

Kako su komponente sve zahtjevnije po pitanju

snage i stabilnosti napona, veoma je vano

odabrati odgovarajue napajanje.

Neki procesori zahtijevaju i dodatni konektor za

napajanje.

HARDVER

Napajanje i kuite

Pri izboru kuita treba imati u vidu veliinu

matine ploe, te broj i veliinu ostalih

komponenti, kao i prostor za ugradnju i

eventualnu nadogradnju ostalih komponenti.

Drugi faktor pri izboru kuita je buka koju

sistem stvara.

Dimenzije kuita su standardizovane.

HARDVER

BIOS Uloga i funkcije

PC posjeduje osnovne rutine za upravljanje U/I

jedinicama, smjetene u trajnu memoriju koja se

naziva BIOS (Basic Input Output System).

BIOS predstavlja softver najnieg nivoa u

raunaru i ponaa se kao interfejs izmeu

hardvera i operativnog sistema.

HARDVER


U poecima razvoja PC-ja BIOS programi su bili

smjeteni u klasian ROM ip koji je imao

mogunost samo fabrikih promjena (fabriko

reprogramiranje).

HARDVER


U BIOS memoriju je smjeten program koji se

pokree pri startu raunara.

Poetak ovog programa nalazi se na fiksnoj

adresi u memoriji sa koje procesor poinje sa

radom.

Uloga ovog programa je da inicijalizuje

pokrene raunar, uita osnovne rutine OS, koje

dalje uitavaju njegov ostatak, sve dok raunar

ne bude spreman za rad sa korisnikom.

HARDVER


BIOS provjerava cijeli sistem od procesora do

memorije i nakon provjere vri uitavanje

operativnog sistema.

U BIOS se automatski i uvijek ulazi kad god se

raunar ukljuuje.

U sklopu BIOS-a vri se provjera svih

komponenti raunara i nakon uspjenog testa,

povlai se odgovarajui OS.

HARDVER


Parametri BIOS-a su promjenljivi.

Ti, izmjenljivi, podaci se uvaju u CMOS RAM-ukoji se baterijski napaja.

Trajanje baterije je vie godina.

Najei indikator otkaza baterije je cmoschecksum bad.

Neki od simptoma su: raunar je zaboraviokoje hard diskove ima, sistemski sat vraa naneko starije vrijeme i sl.

HARDVER

Periferali

Memorijski mediji (drajvovi)

Ovi mediji mogu biti fiksni i izmjenljivi.

HARDVER


Par objanjenja za potrebu korienja izmjenljivih

memorijskih medija:

Fajl se ne moe prebaciti preko mree Vie PC-ja je na jednom mjestu, a nisu umreeni Zahtijeva se vie prostora na disku Zahtijeva se fiziki transport fajla Nadogradnja PC-a Zatieni podaci BACKUP/RESTORE

HARDVER


Drajvovi se obino oznaavaju slovima (fiziki i

logiki drajv):

Memorijski medij slovo

Floppy disk A: , B:

Hard disk C: , D: , E:

CDROM/DVD F:

Magnetno optiki (MO) drajv G:

Network drajv M:

RAM disk O:

HARDVER


Prema tehnologiji drajvovi mogu biti:

Tehnologija Drajv

Magnetski Floppy diskovi

Hard diskovi

Zip drajvovi itd.

Optiki CD-ROM, DVD itd.

Magnetno optiki Ostali drajvovi

HARDVER

Tradicionalni Floppy drajvovi (disketa)

To su mali, jeftini diskovi ogranienog kapaciteta.

Kapacitet im je bio do 1.44 MB, i danas su

uglavnom istorija, kao i drajvovi koji su ih naslijedili

(ZIP drajvovi), iako se jo ponekad mogu nai na

starijim raunarima.

Portabilni USB Flash drajvovi

Ovi drajvovi, za sada, mogu podrati do 64 GB

memorijskog prostora. USB flash disk drajv je PnP

drajv koji se spaja na USB port, a PC ga automatski

detektuje kao promjenljivi disk. Sa ovog drajva se

mogu izvoditi aplikacije, sluati MP3 muzika,

gledati video itd. Veliina ovog drajva je kao BIC

jednokratni upalja (a i manji).

SKUPLJI OD PROSJENOG KOMPJUTERA:

Uskoro prvi USB flash drive kapaciteta 1TB

HARDVER

CD ROM diskovi

Pod CD ROM medijima podrazumijevaju se

standardni CD ROM diskovi.

Jednom upisani podaci ne mogu se vie koristiti

za pisanje (narezivanje), ve samo za itanje.

Mogue je viestruko dopisivanje (dosnimavanje)

podataka.

HARDVER

CD RW diskovi

Fizike dimenzije i oblik su ekvivalentni CD

ROM diskovima.

Mogue je vriti ponovni upis podataka.

Kapacitet im je isti kao kod CD ROM diskova

(650 MB standardno).

U zavisnosti od vrste (proizvoaa) mogue je da

se brisanje vri i do 1000 puta.

HARDVER

DVD

DVD je digitalni disk viestruke namjene.

Predstavlja optiki ureaj, koji omoguuje

prikazivanje video zapisa, tj. filmova.

Postoje DVD diskovi razliitog kapaciteta i

razliite tehnologije izrade. Viestruko su vei od

kompakt diskova (od 4 do 20 puta). Kapacitet im

je od 4,7 do 17,1 GB.

HARDVER

Novija generacija optikih drajvova Blue-Ray

Blue-Ray, Blu-ray ili BD su novija generacija

optikih diskova koji treba da zamijene standardne

CD i DVD diskove. Slubeno je prvi Blu-Ray

projekt objavljen 2002. godine, a prvi proizvod se

pojavio na tritu 2003. godine. Uglavnom su

namijenjeni za spremanje HD videa, igara i podataka

i to do 50GB. Ovi diskovi imaju iste fizikalne

dimenzije kao CD ili DVD.

HARDVER

Novija generacija optikih drajvova Blue-Ray

Upotrebom blue-violet (plavo-ljubiasti) lasera od

405 nanometara, za razliku od 650 i 780 nm infrared

lasera kod DVD i CD, ovi diskovi mogu spremiti est

puta vie podataka od DVD diskova.

Brzine sa kojima radi BD su 1x, 2x, 4x, 6x, 8x i

maksimalna teoretska 12x, pri emu je x = 36 Mbps.

Postoje BD-R diskovi koji se mogu pisati jednom i

BD-RE diskovi koji se mogu brisati i pisati vie puta.

Poveanjem broja slojeva poveava se i kapacitet

ovih diskova, npr. Pioneer je objavio 500 GB

jednostrani BD disk sa 20 slojeva.

HARDVER

Monitori

Monitori se mogu podijeliti na:

- Klasine monitore sa katodnom cijevi;

- Monitore sa katodnom cijevi i ravnim prednjim

staklom i

- Ravne (flat, TFT, LCD, LED, plasma) monitore

HARDVER

Monitori sa katodnom cijevi

Slika na monitoru i TV se prikazuje na isti nain,

pomou katodne cijevi.

Katodna cijev (CRT, Cathode Ray Tube) je

vakuumska cijev na ijem je jednom kraju ekran,

a na drugom konektori.

Slika se prikazuje pomou mlaza elektrona, koji

se emituju kroz vrata katodne cijevi i preko tzv.

elektronskog topa gaaju fosforni premaz sa

unutranje strane staklenog ekrana.

HARDVER


Kada elektroni iz elektronskog snopa pogode

fosfor, odreene boje (crveni, zeleni ili plavi

R/G/B), on emituje svjetlost odreene boje.

Korienjem tri sinhronizovana snopa za

pobuivanje boje mogu se na ekranu prikazati

sve boje.

HARDVER


Kada se govori o digitalnoj slici misli se na

pojedinanu kontrolu najmanjeg djelia slike

(take, piksela).

Piksel je jednoznano definisan adresom

(pozicijom), veliinom i bojom.

HARDVER


Izmeu monitora i TV postoji znaajna razlika.

Prije svega, monitori imaju veu rezoluciju.

Rezolucija je odreena brojem taaka (piksela)

koji prikazuju jednu boju. Kod monitora se

navodi ukupan broj taaka po dijagonali. Tako se

govori o standardnoj rezoluciji od 1024 piksela po

irini i 768 po visini.

Kod nekih drugih ureaja (printer, skener)

rezolucija se daje po inu.

HARDVER


Vea rezolucija znai ne samo vei kvalitet i

otriju sliku, ve utie i na manji zamor oiju.

HARDVER


Nain prikaza (ispisa) slike se razlikuje kod TV-a

od onog kod monitora.

Kod TV-a se elektronskim snopom osvjetljava

svaki drugi red piksela, sve dok se ne doe do dna

ekrana, a potom se vraa na vrh i vri

osvjetljavanje redova, koji su prethodno

preskoeni. Ovakav prikaz se naziv preplitanje i

to je ono jedva primijetno treperenje slike na TV

prijemniku.

HARDVER


Monitori rade bez preplitanja, u svakom prolazu

su osvijetljeni svi redovi, od vrha do dna.

Broj prolaza snopa po ekranu je brzina

osvjeavanja (refresh rate).

Osvjeavanje se odvija nekoliko desetina puta u

sekundi.

Brzina osvjeavanja bitno odreuje kvalitet slike.

to je brzina vea, to je slika jasnija i stabilnija.

HARDVER

Monitor Rezolucija

Preporuena veliina ekrana

VGA 800 x 600 15

XVGA 1024 x 768 17

SXGA 1280 x 1024 19

UXGA 1600 x 1200 21

LCD monitor (engl. liquid crystal display) je

ravni, tanki monitor iji je ekran sastavljen od

odreenog broja piksela koji su poredani

ispred nekog svjetlosnog izvora.

LCD monitori rade na principu promjene

polarizacije svjetlosti pomou tekuih kristala

koji su pod odreenim naponom.

Troe vrlo malo elektrine energije i zauzimaju

malo prostora, to je idealno za prenosive

ureaje sa ekranima. Prvi put su proizvedeni

1971. godine od tvrtke ILIXCO, a koja se

danas naziva LDS Incorporated.

Plazma ekran (engl. plasma display panel PDP) je

vrsta pljosnatog ekrana koja je tipina za plazmu TV.

Naziv plazma dolazi od grae svakog piksela (take)

koja je u biti fluorescentna cijev. U stvarnosti plazma

TV ima par miliona takvih malih fluorescentnih cijevi.

Fluorescentna cijev je svjetlosni izvor u kojem se

vidljiva svjetlost dobiva na fluorescentnom sloju

pobuenim ultraljubiastim zraenjem koje nastaje

elektrinim izbojem u smjesi ivine pare i plemenitih

plinova. Svaki piksel zapravo sadri tri elije koje imaju

tri razliite primarne boje i kombinacijom napona

signala moe se postii razliita boja koju vidimo na

ekranu.

HARDVER

Printeri (tampai)

Printeri (tampai) su ureaji za produkovanje

teksta ili grafike na papiru ili plastici.

Ploteri se koriste za produkovanje veih slika,

inenjerskih crtea, mapa itd.

HARDVER

Printeri (tampai)

Glavni tipovi printera su:

- Matrini printeri

- Ink jet printeri koji ubrizgavaju tintu

- Laserski printeri

- Termalni printeri

HARDVER

Matrini printeri

Znak, odnosno karakter, se na ovim printerima

predstavlja sa 14 do 24 pina (iglice).

Za tampanje koriste ribone (indigo trake), a

tampaju znak po znak razliitim brzinama, u

jednom ili u oba smjera.

Danas se sve manje upotrebljavaju.

HARDVER

Ink jet printeri

Bazirani su na ubrizgavanju tinte na papir.

Cijena im je izmeu cijene matrinih i laserskih

printera.

Glava za tampanje sadri obino etiri kasete

(patrone) sa tintom (crvena, plava, uta i crna) i

ne mogu tampati viestruke kopije

HARDVER

Laserski printeri

Ovo su najbri, uobiajeni, svakodnevni i

najpopularniji printeri na tritu.

Ne mogu tampati viestruke kopije.

Pretea ovih printera su bili kopir aparati.

Rade na principu prenosa tonera na papir i

stvaranju slike sa ekrana na papir.

HARDVER

Laserski kolor tampai se

koriste pri profesionalnoj

tampi i vrlo su skupi. Rezolucija: 1200 x 600

Brzina ispisa:

- c/b: 18 str/min

Vrijeme ispisa prve stranice: 8,5s

Format: A4, A5, B5, A6

Interfejs: USB 2.0

Memorija: 2MB

OS kompatibilnost: Windows Vista / XP / 7 / Mac OS X

Mjeseni volumen: 5000 stranica

Ladica za ulaz: 150 stranica

Dimenzije: 349 x 238 x 196mm

Masa: 5.2kg

HARDVER

Kolor termalni printeri

Ovi printeri su, u ovom trenutku, preskupi za

normalnu upotrebu.

Upotrebljavaju se za tampu knjiga, tj. u

izdavakoj djelatnosti.

I potroni materijal (cartridge) i specijalni papir

su skupi.

RAUNARSKE MREE

Mrea je pojam iz telefonije, a kada je u pitanju

raunarska mrea (RM) ona se sastoji od vie

meusobno povezanih raunara i ostale opreme.

Uvod

U telekomunikacionom i informacionom smislu,

mrea povezuje ureaje za obradu podataka i

komunikacione ureaje, bilo na meudravnom

planu, unutar pojedine zemlje, grada, u

industrijskom postrojenju, poslovnim zgradama ili u

maloj kancelariji.

Potreba za umreavanjem posljedica je stalnog

porasta razmjene podataka (pisama, poruka,

memoranduma, poslovne statistike, izvjetaja, baza

podataka i sl.) meu zaposlenima.

Uvod

Izraunato je da se oko 60 % radnog vremena koristi

za komunikaciju ili razmjenu podataka; u dananje

vrijeme koliina tako razmijenjenih informacija

dostie i do 35 otkucanih stranica po osobi dnevno.

Zahuktala elektronska industrija

svakodnevo nas zasipa reklamama o novim

proizvedenim ureajima.

Stalno se razvijaju novi ureaji i nove

tehnologije, a veliki dio ove opreme odnosi

se na mrenu tehnologiju.

Ve sada moemo rei, sa stanovita

meusobne povezanosti, da

je cijeli svijet veliko informatiko selo.

Koristi se radi dijeljenja skupih resursa kao to su

diskovi, tampai, itd. i kao podrka za:

Uvod

- e-mail

- Radne grupe

- Grupne projekte

- Dijeljenje baze podataka

- Pristup internetu

- Uenju na daljinu, itd.

Postoji pet tipova mrea:

Uvod

PAN (Personal Area Network) - Personalne mree

LAN (Local Area Network) - Lokalne mreeMAN (Metropolitan Area Network) -

Gradske mree

WAN (Wide Area Network) - irokopojasne mree

Internet - globalna mrea

Korienje mrea prema distancama i lokacijama:

Uvod

Distanca Lokacija Tip mree

1 m m2 PAN

10 m soba LAN

100 m zgrada LAN

1 km kampus LAN

10 km grad MAN

100 km WAN

1000 km WAN

10000 km Internet

Osnovni pojmovi vezani za RM su:

Uvod

vor (node) je svaki ureaj prikljuen na mreu

klijent je vor mree koji pristupa resursima koje nudi drugi

vor mree

server je vor mree koji dijeljene resurse stavlja na

raspolaganje klijentu.

klijent/server u ovom sluaju raunari klijenti se povezuju sa

raunarima serverima i obavljaju uslugu za njih i vraaju im

rezultat. Ovdje je obezbjeena centralizovana administracija i

bolja bezbjednost

peer to peer je veza ravnopravni raunara i svaki od njih

moe biti i klijent i server. Ovdje ne postoji centralizovano

upravljanje i zatita je loa.

Osnovni pojmovi vezani za RM su:

Uvod

Broadcasting je tip transmisione tehnologije u kojoj postoji

jedan komunikacioni kanal koji dijele svi vorovi u mrei.

Broadcast sistemi omoguavaju adresiranje paketa na sve

destinacije upotrebom specijalnog koda u adresnom polju.

Analogija: kada se na aerodromu najavljuje let, svi putnici

uju poziv, a na gate idu oni koji imaju karte za taj let.

Multicasting se upotrebljava za adresiranje grupa vorova

(maina).

Unicast je naziv za poinit-to-point mreu sa jednim

poiljaocem i jednim primaocem.

Kriterijumi za izbor tipa mree:

veliina organizacije, zahtijevani nivo bezbjednosti, vrsta djelatnosti, nivo administrativne podrke, intenzitet mrenog saobraaja, zahtjevi korisnika i budet (finansijske mogunosti).

Peer-to-peer mree: Peer-to-peer mree se jo zovu i work

groups (to ukazuje na manju grupu ljudi).

Pravilo: do 10 raunara.

Relativno jednostavne i jeftine (jer se ne

kupuju skupi serveri).

Jednostavniji operativni sistem (ne kreira

se eksplicitno za serversku arhitekturu) i

Najee, ne zahtijeva dodatni softver za

pravilno funkcionisanje.

Peer-to-peer mree (implementacija):

sami korisnici su i administratori sv

Documents

Informatika1 2015 16 PrviDio