Inschatting van (para)suïcidaal gedrag, objectieve versus

Inschatting van (para)suïcidaal gedrag, objectieve versus subjectieve risicotaxatie en de impact van de beleving van de verpleegkundigen hierop

Promotor: Prof. Dr. Schrijvers

Coördinator: Riet Willems

Tine Maes Hoofdverantwoordelijke De Fase 4 PZ Duffel [email protected]

Psychiatrisch Ziekenhuis Duffel

Inleiding

In 2011 stierven 1152 Vlamingen door suïcide. Het Vlaamse suïcidecijfer ligt 1,5 keer hoger dan het EU-gemiddelde₁

₁www.zorg-en-gezondheid.be/cijfers/sterftecijfers/cijfers-oorzaken-van-sterfte/sterfte-door-suïcide


• Suïcide is een handeling met dodelijke afloop, door de overledenen geïnitieerd, in de verwachting van een dodelijke of potentieel dodelijke afloop, met de bedoeling gewenste veranderingen aan te brengen₁

• Parasuïcide is een daad, zonder dodelijke afloop, waarbij een individu uit eigen vrije wil niet-habitueel gedrag vertoont dat zonder interventie van derden inwendige of uitwendige schade aan diens lichaam toebrengt en dat bedoeld is om door de betrokkene gewenste veranderingen te bewerkstelligen door middel van de actuele of te verwachten lichamelijk gevolgen₂

₁Kerkhof, A., Van Luyn, B. Suïcidepreventie in de praktijk. Bohn Stafleu van Loghum (2010) Houten ₂Burger, I.v.d.L., C.; Bos, A.; Eckhardt, T.; Post, S.; van Yperen, M.; van Hemert, A.M. Voorkomen van parasuïcides in Den Haag. Epidemiologisch bulletin, 2010. 45(4): p. 1 - 11.

Inleiding


Gradaties van ernst lichte mate

• Patiënt heeft af en toe vluchtige gedachten aan suïcide.

• Patiënt wil liever leven dan sterven.

Ambivalent • Patiënt wil zowel suïcide plegen als doorgaan met leven.

• Geen plannen of voorbereidingen gemaakt

Ernstige mate • Patiënt heeft voortdurend gedachten en beelden van suïcide in zijn hoofd.

• Patiënt wil veel liever sterven dan doorgaan met leven.

• Bang voor de eigen impulsiviteit.

Zeer ernstige mate • Patiënt is wanhopig.

• Kan alleen nog aan suïcide denken.

• Uitgebreid plan is klaar.

• Elk moment kan een impulsdoorbraak leiden tot suïcide.

Van Heeringen, C., Kerkhof, A. Behandelstrategieën bij suïcidaliteit. Bohn Stafleu Van Loghum (2000) Houten

Inleiding


• Van de mensen die suïcide plegen is 24% in contact geweest met de geestelijke gezondheidszorg in het jaar voor hun dood₁ 6,75% binnen drie maanden na ontslag

Piek één dag na ontslag

• De periode na een psychiatrische opname is een hoog risico moment voor het plegen van suïcide₂, ₃, ₄, ₅

• Bijna de helft (43,2%) van de patiënten die een suïcidepoging deden in 2012 werden residentieel behandeld voordat ze een suïcidepoging ondernamen₆

₁Wasserman D, Rihmer Z, Rujescu D, Sarchaipone M, Sokolowski M, Titelman D, Zalsman G, Zemishlany Z, Carli V. The European Psychiatric Asssociation (EPA) guidance on suicide treatment and prevention. Eur Psychiatry 2011; 27: 129-141

₂Ho TP. The suicide risk of discharged psychiatric patients. Journal Clin Psychiatry 2003; 64: 702-707.

₃Lawrence D, Holman CD, Jablensky AV, Fuller SA, Stoney AJ. Increasing rates of suicide in Western Australian psychiatric patients: A record linkage study. Acta Psychiatr Scand 2001; 104: 443-451.

₄Troister T, Links P, Cutcliffe JR. Review of predictors of suicide within 1 year of discharge from a psychiatric hospital. Curr Psychiatry Rep 2008; 10: 60-65.

₅Yim PHW, Yip PSF, Li RHY, Dunn ELW, Yeung WS, Miao YK. Suicide after discharge form psychiatric inpatient care: a case control study in Hong Kong. Aust N Z J Psychiatry 2004; 38: 65-72.

₆van Heeringen C, Portzky G, Vancayseele N, De Jaegere E. De epidemiologie van suïcidepogingen in Vlaanderen, jaarverslag 2012. Eenheid voor zelfmoordonderzoek 2013.

Inleiding


• Suïciderisico zou in kaart moeten gebracht worden bij opname₁

Interviews die peilen naar psychologisch en sociaal functioneren

Specifiek psychometrische schalen

• Verpleegkundigen zijn de professionals die het meest en intensief contact hebben met patiënten met suïcidaal gedrag₂

24u zorg

Eerste contact patiënt

₁Wasserman, D.R. et al. The European Psychiatric Association (EPA) guidance on suicide treatement and prevention. European Psychiatry, 2011. 27 p129-141.

₂Cutcliffe, J.R., Stevenson, C., Jackson, S., Smith, P. A Modified grounded theory study of how psychiatric nurses work with suicidal people. International Journal of Nursing Studies, 2006. 43 p791-802.

Inleiding


• Verschillende factoren roepen angst op bij de professional in de omgang met suïcidale patiënten. ₁ Suïcidale klachten uit de weg gaan

Professional wordt passief of overactief

Verlammend

• Ervaringen met suïcide geven aanleiding tot gedragsveranderingen, gedachten en emoties.₁

₁Steendam, M. Angst voor je suïcidale patiënt. Maandblad Geestelijke volksgezondheid. 2010. 65(6) p467-473.

Inleiding


Vraagstellingen

• Bestaat er een verschil tussen objectieve risicotaxatie van (para)suïcide en subjectieve risicotaxatie door psychiatrische verpleegkundigen?

• Wat is het verband tussen voorgaande ervaringen met suïcide en copingstijl, in stressvolle situaties, van de verpleegkundigen op het verschil tussen de objectieve risicotaxatie en de subjectieve risicotaxatie van (para)suïcidaal gedrag?


Methodologie

• Studiedesign: kwantitatief, epidemiologisch beschrijvend

• Onderzoeksveld: Psychiatrisch ziekenhuis Sint Norbertus, Duffel.

2 opnameafdelingen, 2 behandelafdelingen

• Datacollectie: December 2012 – April 2013


Methodologie

• Vragenlijsten • Verpleegkundigen

•Demografische gegevens en ervaringen suïcide

•Coping Inventory for Stressful Situations (CISS) chronbach α : 0,804

• Patiënten •Subjectieve inschatting verpleegkundigen

•Nurses Global Assessment for Suicide Risk (NGASR)

•Beck Depression Inventory – II (BDI-II)

chronbach α: 0,927

•Hamilton Depression Rating Scale (HDRS)

chronbach α: 0,750


Nurses Global Assessment for Suicide Risk

(NGASR)

Voorspellende variabele Waarde

Gevoelens van hopeloosheid 3

Recente stressvolle gebeurtenissen 1

Imperatieve hallucinaties of achtervolgingswanen 1

Depressie, intresseverlies of anhedonie 3

Sterke aanwijzingen voor het zichzelf terugtrekken 1

Suïcidale uitingen 1

Aantoonbaar suïcideplan 3

Ernstige psychiatrische problemen in de familieanamnese

of suïcide in de familie

1

Recent sterfgeval in de omgeving of een recent

verbroken relatie

3

Bekend met recente of eerdere psychoses 1

Weduwe/weduwnaar 1

Eerdere suïcidepogingen 3

Sociaaleconomische deprivatie 1

Bekend met overmatig alcoholgebruik of misbruik van

middelen

1

Angst en paniekverschijnselen 1

Motorische onrust/gejaagdheid 1

Psychiatrische opnames in de afgelopen 2 maanden 1

Totaal score

• Score van 5 of lager: Laaggemiddeld suïciderisico • Score tussen 6 en 7: Gemiddeld suïciderisico • Score tussen 9 en 11: Hoog suïciderisico • Score van 11 en hoger: Zeer hoog suïciderisico


• HDRS suïcide item

• BDI-II suïcide item 9. Suïcidale gedachten of wensen

• 0.Ik heb geen enkele gedachten aan zelfdoding

• 1.Ik heb gedachten aan zelfdoding, maar ik zou ze niet ten uitvoer brengen

• 2. Ik zou liever een einde aan mijn leven maken

• 3. Ik zou een einde aan mijn leven maken als ik de kans kreeg

Methodologie


• Inclusie en exclusiecriteria

Inclusie

• Aanwezigheid van suïcide-ideatie bij aanmelding op de afdeling.

• Nederlandstalig

• 18 – 65 jaar

Exclusie • Anderstalig

• Door toestandsbeeld niet in staat voor het invullen van vragenlijsten

Methodologie


Beschrijving populatie

Leeftijd mean (range) 39.0 (22.0 - 58.0)

Vrouwelijk geslacht (%) 87.1

Gezinssituatie (%)

Alleenstaand 29.0

Samenwonend met partner 29.0

Samenwonend met partner en kinderen 19.4

Samenwonend met kinderen 19.4

Samenwonend met anderen 3.2

Diploma (%)

HBO 32.3

Bachelor 58.1

Banaba 3.2

Master 6.5

Afdeling (%)

Opname afdeling 51.6

Behandel afdeling 48.4

Voltijds werken (%) 74.2

Beroepservaring gezondheidszorg mean 16.1 (0.2 – 36.0)

Beroepservaring ggz mean (range) 15.5 (0.2 – 36.0)

Ervaring huidige afdeling mean (range) 5.3 (0.0 – 36.0)

Verpleegkundigen n=31

Leeftijd mean (range) 38.6 (16 – 61)

Vrouwelijk geslacht (%) 59.7

Gezinssituatie (%)

Alleenstaand 37.5

Samenwonend met partner 17.2

Samenwonend met partner en kinderen 10.9

Samenwonend met kinderen 7.8

Samenwonend met anderen 26.6

Aanmelding diagnose door VPK (%)

Persoonlijkheidsstoornis 15.6

Depressie 75.6

Bipolaire stoornis 0.0

Psychotische stoornis 0.0

Verslavingsproblematiek 2.2

Andere 6.7

Patiënten n=67


Ervaringen met suïcide

verpleegkundigen

Contact suïcidaal gedrag op werk % 96.6

Frequentie n = 28

Sporadisch (<1x/maand) 21.4

Regelmatig (<1x/week) 35.7

Vaak (1x/week) 42.9

Contact suïcidaal gedrag buiten werk 48.4

Frequentie n=15

<6 maanden 40.0

<1jaar 13.3

<5jaar 40.0

Andere 6.7

Begeleiding 35.7

Contact suïcidepoging afdeling 73.3

Frequentie n=21

1 maand geleden 23.8

6 maanden geleden 23.8

1 jaar geleden 19.0

Andere 33.3

Begeleiding 45.0

Contact geslaagde suïcidepoging afdeling 43.3

Frequentie n=13

6 maanden geleden 46.2

Andere 53.8

Begeleiding 69.2

Contact geslaagde suïcidepoging nabije omgeving 27.6

Ervaringen met suïcde n=31


Copingstijl verpleegkundigen

Taakgericht

Hoog 12.9

gemiddelde 67.7

Laag 19.4

Emotie

Hoog 0.0

gemiddelde 74.2

Laag 25.8

Vermijdend

Hoog 16.1

gemiddelde 51.6

Laag 32.3

Afleiding

Hoog 16.1

gemiddelde 51.6

Laag 32.3

Gezelschap

Hoog 38.7

gemiddelde 48.4

Laag 12.9

Copingstijl n=31


Subjectieve en objectieve risicotaxatie

suïcidaal gedrag

Suïcide gedachten % 48,5

Suïcideplannen % 18,5

Inschatting suïcidaal gedrag %

Lichte mate 52,3

Ambivalent 29,2

Ernstige mate 13,8

Zeer ernstige mate 4,6

NGASR (Verpleegkundigen) n=67

Laag gemiddeld suïciderisico 16,4

Gemiddeld suïciderisico 11,9

Hoog suïciderisico 11,9

Zeer hoog suïciderisico 59,7

BDI (Patiënt) n= 52

Suïcidale gedachten of wensen item 9

Geen 16,1

Gedachten 44,6

Liever einde aan leven 30,4

Einde aan leven 8,9

HDRS (Andere professional) n=47

Zelfmoordneiging item 3

Geen 28,6

Geen verlangen om te sterven 14,3

Sterven, geen plannen 25,0

Overweeg suïcide 23,2

Suïcidepoging 8,9

Subjectieve risiscotaxatie VPK n= 67

Objectieve risicotaxatie


Verschil in risicotaxatie

Objectieve risicotaxatie = NGASR + BDI item9 + HDRS item3 Subjectieve risicotaxatie = inschatting suïcide verpleegkundigen Verschil risicotaxatie = (subjectieve risicotaxatie*3) – objectieve risicotaxatie



Verschil subjectieve inschatting en NGASR (verpleegkundige)



Verschil subjectieve inschatting en BDI suïcide item (patiënt)



Verschil subjectieve inschatting en HDRS suïcide item (andere professional)

Niet significant



Verschil gemiddelde score Subjectieve inschatting en Objectieve inschatting


Verschil tussen subjectieve inschatting en objectieve inschatting van suïcide risico. Paired sample t-test.



Invloed demografische gegevens van de

verpleegkundigen op verschil in

risicotaxatie

Variabelen Categorieën (n) r Mean (SD) p

Leeftijd -0.323 0.094*

Ervaring GZ -0.266 0.172*

Ervaring GGZ -0.273 0.159*

Ervaring afdeling -0.176 0.371*

Man (3) -2.00 (0.00)

Vrouw (25) -1.55 (2.15)

HBO (10) -0.96 (2.43)

Bachelor (16) -1.91 (1.85)

Banaba (1) -2.50 (_)

Master (1) -2.00 (_)

Ja (21) -1.21 (1.99)

Nee (7) -2.75 (1.82)

Opname (15) -1.70 (2.02)

Behandel (13) -1.47 (2.12)

*Spearman **Mann Whitney ***Kurskall Wallis

Voltijds werken 0.062**

Afdeling 0.892**

Demografische gegevens

Geslacht 0.673**

Diploma 0.592***


Invloed ervaringen suïcide van de

verpleegkundigen op verschil in

risicotaxatie


Ja (25) -1.41 (2.01)

Nee (1) -4.00 (_)

Ja (13) -1.38 (1.57)

Nee (15) -1.78 (2.40)

Ja (20) -1.78 (2.02)

Nee (7) -1.00 (2.24)

Ja (12) -1.73 (1.50)

Nee (15) -1.47 (2.48)

Ja (7) -1.72 (1.63)

Nee (19) -1.45 (2.27)


Geslaagde suïcide omgeving 0.735**

Suïcidepoging werk 0.498**

Geslaagde suïcide werk 0.829**

Ervaringen suïcide

Suïcidaal gedrag werk 0.231**

Suïcidaal gedrag omgeving 0.683**


Invloed copingstijl van de verpleegkundigen

op verschil in risicotaxatie


Laag (5) -2.47 (2.93)

Gemiddeld (19) -1.35 (1.99)

Hoog (4) -1.69 (0.62)

Laag (8) -1.50 (1.79)

Gemiddeld (20) -1.64 (2.16)

Laag (9) -2.33 (1.50)

Gemiddeld (15) -1.21 (2.44)

Hoog (4) -1.37 (0.95)

Laag (10) -2.78 (1.72)

Gemiddeld (13) -1.11 (2.00)

Hoog (5) -0.500 (1.87)

Laag (4) -3.50 (1.29)

Gemiddeld (13) -0.96 (1.82)

Hoog (11) -1.66 (2.17)


Afleiding zoeken 0.086***

Gezelschap zoeken 0.073***

Emotiegericht 1.000**

Vermijding 0.378***

Copingstijl

Taakgericht 0.548***


Verband demografische gegevens, ervaringen

suïcide en copingstijl verpleegkundigen

(Spearman correlatie) n=28

1 2 3 4 5 6 7 8 9

1. Verschil risicotaxatie

2. Leeftijd -0.323*

3. Ervaring GZ -0.266* 0.941***

4. Ervaring GGZ -0.273* 0.943*** 0.966***

5. Ervaring afdeling -0.176* 0.541*** 0.591*** 0.613***

6. Vrouwelijk geslacht 0.087* 0.124* 0.108* 0.097* -0.065*

7. Opnameafdeling -0.027* -0.025* -0.022* -0.014* 0.456*** 0.012*

8. Diploma -0.252* -0.337* -0.213* -0.207* -0.193* -0.172* -0.230*

9. Voltijdse tewerkstelling 0.362* -0.472*** -0.507*** -0.516*** -0.360** -0.227* -0.128* 0.174*

1 2 3 4 5 6

1. Verschil in risicotaxatie

2. Contact suïcidaal gedrag werk 0.271*

3. Contact suïcidaal gedrag omgeving 0.085* 0.183*

4. Contact suïcidepoging werk -0.137* 0.333* -0.040*

5. Contact geslaagde suïcide werk -0.043* 0.155* -0.009* 0.310*

6. Contact geslaagde suïcide omgeving -0.076* 0.116* 0.685*** 0.143* 0.064*

1 2 3 4 5 6

1. Verschil in risicotaxatie

2. Taakgerichte coping 0.133*

3. Emotiegerichte coping 0.000* -0.070*

4. Vermijdende coping 0.239* 0.243* -0.014*

5. Afleiding zoeken 0.423** 0.225* -0.231* 0.783***

6. Gezelschap zoeken 0.167* 0.224* 0.009* 0.712*** 0.514***

* p>0,05 **p<0,05 ***p<0,01

Demografische gegevens

Ervaringen suïcide

Copingstijl


Discussie

• Significant verschil (p=0.001) tussen objectieve (BDI+HDRS+NGASR)

en subjectieve risicotaxatie van (para)suïcidaal gedrag.

Subjectieve risicotaxatie en NGASR (p=0,000)

Subjectieve risicotaxatie en HDRS (p=0,677)

Subjectieve risicotaxatie BDI (p=0,012) gecorrigeerd (p=0,619)

• Meetinstrumenten betrouwbaar?

• Verholen suïcide?


• Wat is de juiste inschatting?

Geeft objectieve inschatting reële toestand weer?

Wasserman et al. (2011) 24% van de mensen die suïcide plegen zijn in contact geweest met GGZ.

Periode na psychiatrische opname hoog risico moment voor het plegen van suïcide

• Prospectief onderzoek met suïcidepoging of fatale suïcide als uitkomst lijkt noodzakelijk

• Belang om in suïcidebeleid voldoende aandacht besteden objectieve risicotaxatie

Discussie


Discussie

• Significant (p=0.025) verband afleiding zoeken en verschil in risicotaxatie

Voorzichtigheid bij interpretatie

Relevant voor uitwerken suïcidebeleid • Bij stressvolle situaties voldoende aandacht voor bespreken gebeurtenis


Verpleegkundigen cruciale rol in risicotaxatie suïcidaal gedrag

Info correct, volledig en objectief

Gebruik gestructureerde vragenlijsten

Meetinstrumenten voor verpleegkundigen?

Verpleegkundige relevantie


Verpleegkundige relevantie

• Inschatting van suïcidaal gedrag wordt een aandachtspunt Verpleegkundigen zijn vaak de professionals die het meest en intensief contact

hebben met patiënten met suïcidaal gedrag (Cutcliffe et al., 2006).

• Binnen een multidisciplinair suïcidebeleid objectieve meetinstrumenten introduceren Attent maken op het belang van het peilen naar de aanwezigheid van suïcidaal

gedrag.

• Significant (p=0,025) verband tussen afleiding zoeken als copingstijl van de verpleegkundigen en het verschil in risicotaxatie van het suïcidaal gedrag Uitwerken in suïcidebeleid: voldoende aandacht voorzien voor bespreking binnen

team


Praktijk voorbeeld De Fase 4


Contact maken & zorg voor veiligheid

Niveau 1 Lichte mate

Spreek over suïcide met de patiënt

Spreek met patiënt over toekomstperspectieven

Biedt patiënt regelmatig een gesprek aan

Niveau 2 Ambivalent

Plan dagelijks een kort gesprek met patiënt (15’)

Maak inschatting van verder verloop suïcidaal proces

Dagelijks bespreken op briefing!

Niveau 3 Ernstige mate

Kamer veilig maken samen met patiënt

Afspraken maken blijft mogelijk

Consult bij arts, dag van aanvang niveau 3

Medicatie aanpassing

Niveau 4 Zeer ernstige

mate

Afspraken maken is niet mogelijk

Contact name verloopt moeizaam of is onmogelijk

Transfert opname 1

Niveau 3 B•Toezicht 30’

•Patiënt mag afdeling niet verlaten

•Patiënt mag niet op weekend

•Patiënt kan bezoek ontvangen op de afdeling (gespreklokaal)

Niveau 3 A•Toezicht 60’

•Patiënt mag afdeling verlaten met familie/vrienden die op de hoogte zijn van de situatie. Familie/vrienden komen patiënt halen op de afdeling en brengen patiënt terug naar de afdeling

•Patiënt kan niet met overnachting naar huis



• Risicotaxatie suïcidaal gedrag

Maandelijkse afname

• BDI-II Ernst depressie

Suïcide-item

• HDRS Ernst depressie

Suïcide-item



Risicotaxatie suïcidaal gedrag • Suïcide-item BDI

• Patiënten die twee of hoger scoren op het suïcide item van BDI-II hebben 6,9 keer meer kans hebben om suïcide te plegen dan bij een score lager dan twee ₁

• Suïcide-item HDRS

• Patiënten die 2 of hoger scoren op het suïcide item van HDRS hebben 4,9 keer meer kans op het plegen van suïcide₁

Patiënten dit op het suïcide item van BDI of HDRS hoger scoren worden standaard in suïcideprotocol geplaatst

₁Brown, G.K.A. (2004). A review of suicide assessement measures for intervention research with adults and older adults



Risicotaxatie van het suïcidaal gedrag a.d.h.v. meetinstrumenten naast

klinische inschatting

Take Home Message


Bedankingen

• Promotor: Dr. Didier Schrijvers

• Coördinator: Riet Willems

• Medewerkers PZ Duffel

• Directie PZ Duffel


Documents

Inschatting van (para)suïcidaal gedrag, objectieve versus