Upload
others
View
13
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Eusko Jaurlaritzako Erakunde Autonomiaduna
Organismo Autónomo del Gobierno Vasco
Instituzioen erantzuna emakumeen aurkako etxeko
tratu txarren aurrean, EAEko psikologia-alorrean.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa,
emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei
dagokienez
AURKIBIDEA
0. AURKEZPENA........................................................................................................... 3
I. KAPITULUA – HELBURUAK, EREDUA, EBALUAZIO-METODOLOGIA ETA
ERABILITAKO TERMINOLOGIA................................................................................... 4
I.1. EBALUAZIOAREN HELBURUAK _____________________________________________ 4
1.2. EBALUAZIO-METODOLOGIA________________________________________________ 5
I.3. TERMINOLOGIA ___________________________________________________________ 7
II. KAPITULUA – INSTITUZIOEN JARDUERAREN NONDIK NORAKOA, GENERO-
INDARKERIA ETA ETXEKO INDARKERIAKO EGOERETARAKO LAGUNTZA
PSIKOLOGIKOAREN GAIETAN.................................................................................... 8
II.1. LEGE-ESPARRUA _________________________________________________________ 8
II.2. ANTOLAMENDU-ESPARRUA: AURREKARIAK ETA EGUNGO EGOERA ____________ 12
III. KAPITULUA – BALIABIDEEN NORAINOKOA......................................................... 16
III.1. BALIABIDEEN DESKRIPZIOA _______________________________________________ 16
III.1.1. Programen edukia _________________________________________________ 16
III.1.2. Giza baliabideak ___________________________________________________ 19
III.1.3. Baliabide Materialak ________________________________________________ 20
III.1.4. Prozesuen deskripzioa ______________________________________________ 23
III.2. BALIABIDEEN ERABILERA_________________________________________________ 30
IV. KAPITULUA – LAGUNTZA PSIKOLOGIKOKO PROGRAMEN KALITATEARI
BURUZKO AZTERKETA KUANTITATIBOA ................................................................. 33
IV.1. PROFESIONALEN PROFILA ________________________________________________ 36
IV.2- LAGUNTZA PSIKOLOGIKOKO PROGRAMAK _________________________________ 47
V. KAPITULUA –BALIABIDE PSIKOLOGIKOEN EGOKITASUNARI BURUZKO
AZTERKETA.................................................................................................................. 53
V.1. SARRERA _______________________________________________________________ 53
V.2. BALIABIDE PSIKOLOGIKOEN ANALISIA______________________________________ 55
V.3. AMAIERAKO BALORAZIOAK _______________________________________________ 61
V.4. ONDORIOAK _____________________________________________________________ 63
ERANSKINA
1. Galdetegien gidoia ___________________________________________________________ 71
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 3
0. AURKEZPENA
Otsailaren 18ko Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako 4/2005 Legearen 51.
artikuluaren arabera, “Emakunde - Emakumearen Euskal Erakundeak aldian-aldian
ebaluatu egingo du zein den Euskal Autonomia Erkidegoan emakumeen aurkako
indarkeriaren arloan dauden baliabideen eta programen eraginkortasuna eta irismena".
Konpromiso horren ondorioz, 2006. urtean arlo horretan dauden gizarte-baliabideen
funtzionamenduari eta eraginkortasunari buruzko ebaluazioa egin zuen Emakundek, eta
2007. urtean arlo polizial eta judizialeko baliabideen ebaluazioa egin zuen.
2008. urtean, legeak ezarritakoa betetze aldera, Euskal Autonomia Erkidegoan (EAE)
emakumeen aurkako indarkeria-egoerei erantzuteko osasunaren arloan dauden
baliabideei eta laguntza psikologikoko baliabide espezializatuei buruzko ebaluazioa
egin dugu. Aurreko txostenetan bezala, ebaluazio honen helburua baliabideak egokiak
diren baloratzea eta horien funtzionamendua eta eginkizuna nolakoa den jakitea da.
Horrela, instituzioen eguneroko jarduna gertutik ezagutzeak eragindako hausnarketak
abiapuntu hartuta, zerbitzu horiek guztiak hobetzeko.
Esku artean duzun txostenean, laguntza psikologikoko baliabide espezializatuei
buruzko azterketaren emaitza bildu dugu. Bost kapitulutan banatuta dago:
lehendabizikoan helburuak eta erabilitako metodologia eman dugu ezagutzera; hurrengo
bietan aztertutako baliabideen egoera eta norainokoa deskribatu dugu; eta hurrengo
bietan eta azkenean horien kalitateari eta egokitasunari buruzko ondorioak bildu ditugu,
kuantitatiboak zein kualitatiboak.
Zerbitzu horiek guztiak gizarte-zerbitzuko eskumenaren esparrukoak direnez, horiei
buruzko informazio osagarria ere kontsulta daiteke; hain zuzen ere, etxeko tratu txarrei
dagokionez, lehen aipatutako gizarte-zerbitzuei buruzko ebaluazio-azterketan.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 4
I. KAPITULUA – HELBURUAK, EREDUA, EBALUAZIO-
METODOLOGIA ETA ERABILITAKO TERMINOLOGIA.
I.1. EBALUAZIOAREN HELBURUAK
Ebaluazio honen helburua etxeko tratu txarren biktima diren emakumeentzako laguntza
psikologiko espezializatuko baliabideak eta programak nola funtzionatzen duten hobeto
eta sakonago jakitea da, horiek hobetzeko eta optimizatzeko. Zerbitzu horiek EAEn
ematen dira, gizarte-ekintzaren esparruan, lurraldeka antolatuta eta foru-aldundiek dutela
titulartasuna.
Abenduaren 28ko 1/2004 Lege Organikoak, Genero Indarkeriaren aurka Osoko
Babesa emateko Neurriei buruzkoak , ezarritako moduan emakumeen aurkako
indarkeria-egoerei berariaz erantzuteko baliabideak dira, gai horren ingurukoei
osotasunean ekiteko.1
Denbora-mugari dagokionez, 2008. urteari dagokio eta hiru alderdi hauek ditu oinarri:
1. Emakumeen aurkako indarkeriarekin lotutako laguntza psikologikoko zerbitzuen
funtzionamendua ulertzea.
2. Zerbitzu horren kalitatea zenbatekoa den eta zerbitzua zein modutan ematen den
baloratzea.
3. Hobetu beharreko arloak identifikatzea.
1 Herritarrentzako laguntza psikologikoa osasun-arloan ematen da, osasun mentaleko zentroen bidez.
Arlo judizialean, delituko biktimari, Biktimari Laguntzeko Zerbitzuaren bidez (BLZ), Eusko Jaurlaritzako Justizia, Lan eta Gizarte Segurantzako Sailaren Zigor Betearazpenaren Zuzendaritzapekoa.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 5
1.2. EBALUAZIO-METODOLOGIA
Txosten hau egiteko erabili dugun metodologiari dagokionez, metodo anitzeko estrategia du
oinarri, informazioa lortzeko teknika kuantitatiboak eta metodo kualitatiboak konbinatzen
dituena.
A. Dokumentazioaren analisia: Baliabide psikologikoei buruzko dokumentazioaren
gaineko informazioaren analisia oso garrantzitsua da ebaluazio-azterlana egiteko, horien
guztien ezaugarri nagusiak zein diren jakiteko aukera ematen baitu.
Hainbat instituzioetako oinarrizko dokumentazioa (zerbitzu-gidak, txostenak eta
memoriak) bildu eta horien analisia egin dugu, baita emakumeen aurkako indarkeriaren
arloan instituzio horiek duten jardunari buruzko araudia ere.
Gida, memoria, araudi eta bestelako dokumentazioetan, instituzioek dituzten baliabideen
norainokoari, funtzionamendu-prozesuei eta abian jarritako jardueren emaitzen
balorazioari buruzko informazioa biltzen da.
B. Zerbitzuak ematen eta antolatzen parte hartzen duten pertsonekin elkarrizketak
Aztertuko ditugun instituzioetako profesionalekin elkarrizketa sakonak eta erdiegituratuak
egitean oinarritzen da.
Elkarrizketa horiei esker, zenbait helburu lortu ditugu:
1. Jakitea zer zerbitzu eta baliabide dauden; horretarako, eskuragarri dagoen
dokumentazioa bildu dugu.
2. Jakitea zein modutan jarduten duten instituzio horiek emakumeen aurkako etxeko
tratu txarreko kasu baten aurrean.
3. Jakitea zein den tratu txarren eta/edo sexu-indarkeriaren biktima diren
emakumeekin lan egiten duten pertsonen iritzia, besteak beste, gabeziei,
hautematen dituzten arazoei eta baliabideen inguruko beharrei buruz.
B.1. Egindako elkarrizketen antolamendua
Guztira 5 elkarrizketa egin ditugu, guztiak profesionalei, eta, horretarako, berariazko gidoi
bana egin dugu baliabide horietako bakoitzerako. Elkarrizketak honela antolatu dira:
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 6
1. taula - Egindako elkarrizketen antolamendua
FORU ALDUNDIAK (KUDEAKETA-ZERBITZUA)
ARABAKO FORU ALDUNDIA
Zuzendariorde Teknikoa eta Goi Mailako Teknikaria.Gizarte Ongizateko Foru
Erakundea. 1
BIZKAIKO FORU ALDUNDIA
Emakumea Ataleko burua. Emakumea eta Familia Zerbitzua. Gizarte Ekintza Saila 1
GIPUZKOAKO FORU ALDUNDIA
Gizarte Langilea. Giza Eskubideetarako, Enplegurako eta Gizarteratzeko
Departamentua. 1
ERAKUNDE PARTE-HARTZAILEAK (ZERBITZU-EMAILEA)
ZUTITU SL
Zutitu SL erakundeko zuzendaritza (Araba, Bizkaia) 1
GIPUZKOAKO PSIKOLOGOEN ELKARTE OFIZIALA
Programaren koordinazio-arduraduna 1
C. Laguntza psikologikoko programa instituzionaletan aritzen diren profesionalei
zuzendutako galdeketak: Programa instituzionalen esparruan, bikotekideak edo
bikotekide ohiak eragindako tratu txarren biktima diren emakumeei laguntzen aritzen
diren profesionalek emandako informazioa bildu dugu, jakiteko zein den haien iritzia
indarkeriako egoera bati irteera emateko instituzioek ematen duten erantzunaren
eraginkortasunari buruz, bai eta laguntza psikologikoko jarduerei eta zerbitzuei buruz
egiten duten balorazioa jakiteko ere.
Programa horiek kudeatzen dituzten erakundeen laguntzari esker2, arlo horretan lan
egiten duten 26 profesionalen erantzuna lortu ahal izan dugu.
2 Zutitu SL eta Gipuzkoako Psikologoen Elkarte Ofiziala
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 7
I.3. TERMINOLOGIA
Ebaluazio honetan, Erakunde arteko Akordioaren Jarraipenerako Batzordeak
proposatutako terminologiari jarraiki3, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrak edo
emakumeen aurkako etxeko indarkeria aipatzean, honakoari egiten zaio erreferentzia:
emakumearen aurkako indarkeria fisikoa, psikikoa, sexuala edo bestelakoa, era jarraituan
eragiten dena uneko edo aurreko familia-harreman edo harreman afektibo baten esparruan,
emakumea menderatzeko eta kontrolatzeko, eta harremanean autoritate- eta botere-jarrera
mantentzeko, emakumearen osasun fisikoan edo psikikoan oinazea edo kaltea eragin
dituenean edo eragin ditzakeenean. Emakumeen aurkako indarkeria-mota hori da, hain
zuzen ere, ebaluazio honetako azterketa-xedea.
Beste alde batetik, genero-indarkeria (GI) terminoa erabiltzen denean, bikote baten edo
bikote ohi baten harremanaren esparruan gizonak emakumearen aurka gauzatzen duen
indarkeriari egingo zaio erreferentzia soilik. Izan ere, horrela erabili ohi da zenbait
esparrutan 1/2004 Lege Organikoa onartu zenez geroztik.
3 “Emakumeen aurkako indarkeria. Terminologia-proposamenak” Erakunde arteko Akordioaren
Jarraipenerako Batzordea, etxeko tratu txarrak edo sexu-gehiegikeriak jasan dituztenentzat arreta
hobetzeko.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 8
II. KAPITULUA – INSTITUZIOEN JARDUERAREN NONDIK
NORAKOA, GENERO-INDARKERIA ETA ETXEKO INDARKERIAKO
EGOERETARAKO LAGUNTZA PSIKOLOGIKOAREN GAIETAN
II.1. LEGE-ESPARRUA
Abenduaren 28ko 1/2004 Lege Organikoak, Genero Indarkeriaren aurka Osoko
Babesa emateko Neurriei buruzkoak, ezarritakoaren arabera, laguntza psikologikoa
gizarte-laguntza osoak bere baitan hartzen duen betebeharretako bat da, eta genero-
indarkeriaren biktima diren emakumeek dute horretarako eskubidea. Horrenbestez,
honela definitzen du laguntza hori:
19. artikulua. Gizarte-laguntza osorako eskubidea.
1. Genero-indarkeriaren biktima diren emakumeek eskubidea dute harrerako,
larrialdiko, laguntzako eta artatzeko eta erabat osatzeko gizarte-zerbitzuak
izateko. Zerbitzu horien antolamenduak (...) printzipio hauei erantzun behar die:
arreta iraunkorra, jarduketa urgentea, zerbitzuen espezializazioa eta diziplina
anitzeko profesionaltasuna.
2. Diziplina anitzeko laguntzak bere baitan hartzen du bereziki:
(...)
- Laguntza psikologikoa
(...)
3. Zerbitzu horiek aipatutako printzipioen eraginkortasuna bermatuko duten
antolamendu-formulak hartu behar dituzte, langileak espezializatuta eta ekintzak
bateratuta eta integratuta.
4. Zerbitzu horiek honako hauekin arituko dira koordinatuta eta lankidetzan:
Segurtasun Indarrak, emakumeen aurkako indarkeriaren arloko epaileak, osasun-
zerbitzuak eta biktimei laguntza juridikoa emateaz arduratzen diren instituzioak
(…)Zerbitzu horiek beharrezkotzat jotzen dituzten neurri urgenteak eskatuko
dizkiete epaileari.
5. Gizarte-zerbitzu horien bidez gizarte-laguntza osoa izateko eskubidea dute,
halaber, adingabeek, baldin eta eraso egin dioten pertsonak guraso-ahala badu
edo haren zaintza eta babespean badago. Hori guztia kontuan hartuta, gizarte-
zerbitzuetan aritzen diren langileek adingabeei laguntzeko berariazko
prestakuntza izan behar dute, eta genero-indarkeriako egoerak gertatzen diren
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 9
familietan bizi diren adingabeei kalte psikikoak eta fisikoak eragin diezazkiekeen
egoerak eragotzi behar dituzte eraginkortasunez.
(...)
Uztailaren 31ko 27/2003 Legeak, etxeko indarkeriaren biktimak babesteko agindua
arautzen duenak , biktimak zenbait zerbitzu eskuragarri dituela ezartzen du, eta,
horietako zerbitzu bat, doako laguntza psikologikoa da.
Eusko Legebiltzarraren Legeak ere, Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako
otsailaren 18ko 4/2005 Legeak , VII. kapituluan emakumeen aurkako indarkeria arautzen
du, eta ebaluazio honetan aztertzen ari garen gaiei dagokionez, herri-administrazio
eskudunei honako hau agintzen die:
- biktimek laguntza psikologiko urgentea, doakoa, espezializatua eta
deszentralizatua izan dezatela bermatzea.
Zerbitzu horiek emateko eskumenak finkatzeari dagokionez, Gizarte Zerbitzuei buruzko
urriaren 18ko 5/1996 Legera 4 jo behar dugu, EAEn gizarte-zerbitzuen sistema
antolatzea helburu duen tresna baita. Kolektibo berezientzako baliabideak —guri
dagokigun kasua da— gizarte-zerbitzu berezien mailakoak dira5, eta horiek sortu, kudeatu
eta horien mantentze-lana, besteak beste, foru-aldundien eskumeneko egitekoa da (11.
artikulua, 3. paragrafoa).
5/1996 Legea zuzenean garatzeko, uztailaren 30eko 155/2001 Dekretua eman zen,
gizarte-zerbitzuen alorreko egitekoak zehaztekoa 6, eta bertan tratu txarren
biktimentzako laguntza psikologikoa argi garbi zehazten da. Horrenbestez, Dekretu
horren 3. artikuluak laguntza psikologikoa emateko programak hartzen ditu bere baitan,
foru-aldundien egitekoak zerrendatzen dituenean. Hain zuzen, dio:
4 Gerora, abenduaren 5eko 12/2008 Legeak, Gizarte Zerbitzuei buruzkoak, indargabetua 5 Lege horren bidez, gizarte-zerbitzuen sistema bi mailatan egituratzea ezarri zen: oinarrizko gizarte zerbitzuak, biztanle
guztientzat; eta gizarte-zerbitzu bereziak, kolektibo berezientzat 6 Horrela finkatu zuen legeak erasoen eta tratu txarren biktimei laguntza psikologikoko programen inguruan foruek duten
eskumena; lehendik ere gizarte-zerbitzuetako programekin lotutako eskumenak zehaztuta zeuden, “Eusko Jaurlaritzaren eta Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako foru-aldundien eta Eudel erakundearen arteko Akordioan, gizarte-zerbitzuen arloko eskumenen banaketari buruzkoan”, 2001eko otsailaren 8an sinatua.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 10
1. Giza talde berezientzako zentroak eta zerbitzuak
Foru Aldundiek giza talde berezientzako zentro eta zerbitzu bereziak bermatu beharko
dituzte. Horiek gizartearen beharrei erantzuteko adinako edukiera eduki beharko dute.
Horretarako eskumena ematen dio gizarte-zerbitzuei buruzko 5/1996 Legearen 11.3
artikuluak.
(...)
Beste giza talde kaltetu batzuentzako zentro eta zerbitzuak
1.4.1 Tratu txarrak eta sexu-erasoak jasan dituztenei atentzio psikologikoa emateko
programa
Tratu txarrak eta sexu-erasoak jasan dituztenei atentzio psikologikoa emateko
programaren helburua da egintza horiek eragindako asaldura psikologikoak
gainditzen laguntzea, egokitzat jotzen den tratamendu psikologikoa aplikatuz.
(...)
Horretarako legeak sortzeaz gain, koordinazioaren esparruan, EAEn “Etxeko tratu txar
eta sexu-erasoen biktima diren emakumeei eskaintzen zaien laguntza hobetzeko
erakundeen arteko akordioa” 7 sinatu zen 2001. urtean, Emakunde-Emakumearen
Euskal Erakundeak bultzatuta eta koordinatzen duela. Akordioaren helburua etxeko tratu
txarren biktima diren emakumeei ahalik eta laguntza osoena eta koordinatuena ematea
da, bai osasunaren arloan, bai poliziaren, justiziaren eta gizartearen arloetan.
Horretarako, jarduteko jarraibide eta irizpide batzuk ezarri dira, halako kasuetan esku-
hartzen duten profesionalek jarraitu beharrekoak, eta, bestalde, parte hartzen duten
instituzioen artean lankidetza egon dadin bitarteko egonkorrak antolatu dira. Akordio
horren esparruan beste protokolo sektorial batzuk egin dira, indarrean dagoen araudia
behar bezala aplikatzen dela ziurtatzeko; esate baterako, Gizarte-zerbitzuen eremuan
etxeko indarkeriaren biktimak babesteko aginduaren eraginkortasunerako
koordinazio-protokoloa .
Erakundeen arteko akordioak gizarte-zerbitzuen eremuan ezarritako jarduteko
jarraibideetako bat hau da: “Emakumeari gogoraraziko zaio baliabide horiek erabiltzea
garrantzitsua dela egoera gainditzeko, batez ere arreta psikologikoa eskaintzeko programa
espezializatuen garrantzia azpimarratuko da” 8.
7 Honako hauek sinatu zuten: Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioak, Botere Judizialaren Kontseilu Nagusiak, Euskal
Autonomia Erkidegoko Auzitegi Nagusiko Fiskaltzak, hiru lurralde historikoetako foru-aldundiek, Euskadiko Udalen Elkarteak (Eudel), Legelarien Euskal Kontseiluak eta Euskal Autonomia Erkidegoko Medikuen Kontseiluak. 8 Aipatu dugun akordioaren 29. or.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 11
“Tratu txarrak eta sexu indarkeria jasaten dituzten emakumeei harrera hobea
egiteko erakundeen arteko II. akordioa" 9 administrazio-izapideko azken fasean da
egun; 2008ko maiatzeko zirriborro teknikoan ere agindu hori adierazten da, hau erantsita:
“Uneoro emakumearen autonomia eta autoestimua indartzeko mekanismoak sustatuko
dira, baita biktimek erasotzaileen erruz jasaten duten isolamendua ekiditeko neurriak ere”.
EAEren eremuari dagokionez, ezinbestekoa da nabarmentzea emakumeen aurkako
indarkeriaren arloan gizartearen eta instituzioen esku-hartzea garatu egin dela eta
aurrerapenak lortu direla; hona hemen horiek beren baitan hartzen dituzten esparruak:
� Euskal Autonomia Erkidegoko Emakumeentzako Ekintza Positiboko hiru
planak eta Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako IV. Plana ,
Emakunde/Emakumearen Euskal Erakundeak eginak eta Eusko Jaurlaritzak
onetsiak.
� Halaber, izaera sektorialeko berariazko protokoloak egin dira; esate baterako,
Gizarte-zerbitzuen eremuan etxeko indarkeriaren biktimak babesteko
aginduaren eraginkortasunerako koordinazio-protokoloa eta etxeko
indarkeriaren biktima direnak babesteko agindua sinatu zuten 2007ko urrian,
hain zuzen, honako hauek: Euskal Autonomia Erkidegoko Auzitegi Nagusiak,
Fiskaltzak, Gobernu Idazkariak, Probintzia Auzitegiek, Emakumeen aurkako
indarkeriaren auzitegietako dekanoek eta magistratuek, Herrizaingo Sailak,
Emakundek, Abokatuen eta Prokuradoreen elkargo profesionalek, Udaltzainek,
Gizarte Zerbitzuek eta Justizia Sailak. Agerian geratu da protokolo hori legearen
alderdi garrantzitsuenak sistematizatzeko eta parte hartzen duten erakunde
guztien arteko koordinazioa eraginkorra izateko oinarrizko tresna dela.
9 II. akordioa 2009/02/03 egunean sinatu zen
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 12
II.2. ANTOLAMENDU-ESPARRUA: AURREKARIAK ETA EGUNGO EGOERA
Legeak ezarritakoari jarraiki, EAEn foru-aldundiek ematen dizkiete laguntza psikologikoko
zerbitzuak, nork bere lurraldean, tratu txarren biktimei. Laguntza horien hasieran
Emakunde/Emakumearen Euskal Institutuak esku hartu zuen, halako laguntzak
bultzatzeko eta koordinatzeko eskumena baitu.
Gipuzkoako lurralde historikoan, zerbitzu horien jatorria 1989. urtean sinatutako
lehendabiziko konpromiso-akordioa da. Gipuzkoako Foru Aldundiak, Donostiako Udalak,
Euskal Herriko Unibertsitateak eta Emakunde/Emakumearen Euskal Erakundeak sinatu
zuten akordioa, sexu-erasoen biktima diren emakumeei laguntzeko. 1992. urtean etxeko
tratu txarren biktima diren emakumeentzako ere zabaldu zen programa. 1993. urteaz
geroztik gaurdaino, foru-erakundearen eta Gipuzkoako Psikologoen Elkarte Ofizialaren
(GPEO) arteko hitzarmenaren bidez ematen da programan ezarritako laguntza.
Hitzarmen horren arabera, laguntza psikologikoa deszentralizatua da, eta, horretarako,
programa horietan parte hartuko duten profesionalak homologatu ziren, lurraldean zehar
leku askotan laguntzen dela bermatzeko. Horrenbestez, Oinarrizko Gizarte Zerbitzuak
arduratzen dira bizi den udalerritik gertuen dagoen profesionalera bideratzeaz emakumea.
Arabako lurralde historikoari dagokionez, 1991ko urtarrilaren 10ean sinatu zuten
hitzarmena Arabako Foru Aldundiko Gizarte Ongizate Departamenduak, Gasteizko
Udalak eta Emakunde-Emakumearen Euskal Institutuak. Honela dio: “Sexu-erasoen
eta/edo tratu txar fisiko edo psikikoen biktima diren emakumeei laguntza psikologikoa
emateko programa ezartzeko lankidetza-hitzarmena. Programa esperimentala da eta
urtebeteko iraupena izango du”. Programari buruzko balorazioa ona izan zenez, instituzio
berek eta Euskal Herriko Unibertsitateak hitzarmena sinatu zuten 1993. urtean, helburu
hau zutela: “Sexu-erasoen eta/edo tratu txar fisiko edo psikikoen biktima diren
emakumeei laguntza psikologikoa emateko programa garatzea” 10.
Instituzioen arteko lankidetza-formula horrek 1996. urtera arte iraun zuen Araban. Izan
ere, Arabako Foru Aldundiak eta Gasteizko Udalak adostu zuten data horretatik aurrera
zerbitzu hori lehiaketa publikoan jartzea, eta, gaurdaino antolatutako deialdi guztietan,
esleipenduna psikologia-kabinete bera izan da.
10 1993ko urtarrilaren 13ko Agindua, Lehendakaritza, Araubide Juridiko eta Autonomi Garapenerako sailburuordearena,
Eusko Jaurlaritzak parte hartzen duen hitzarmenak argitaratu egin behar direla ezartzekoa, bertan adierazita daudenak. (HEAA, 1993ko otsailaren 3koa).
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 13
Bizkaiko lurralde historikoan, zerbitzu hori emateko moduaren bilakaera antzekoa da.
Sexu-erasoen eta etxeko tratu txar fisiko eta/edo psikikoen biktima diren emakumeei
Laguntza Psikologikoa emateko Programa 1992. urtean jarri zen abian, EHUko Psikologia
Fakultateak, Emakunde/Emakumearen Euskal Institutuak eta garai hartako Bizkaiko Foru
Aldundiko (BFA) Gizarte Ongizateko Departamenduak sinatutako lankidetza-
hitzarmenaren esparruan (1991ko abenduaren 20an sinatu zuten hitzarmena).
Zerbitzu hori emateko hainbat lankidetza-hitzarmen sinatu ziren hiru erakundeen artean
1996. urtera arte. 1997ko otsailean lehiaketa publikoa antolatu zen programa hau
garatzeko: “Etxeko tratu txarrak eta sexu-erasoak gertatzen direnean, familian esku
hartuz laguntza psikologikoa emateko programa”. Arabako lurralde historikoan bezala,
Zutitu SL enpresak irabazi zuen lehiaketa, eta, gaurdaino, berak ematen du zerbitzua; izan
ere, zerbitzua emateko kontratua luzatu egin zaio eta berak irabazi ditu antolatutako deialdi
publikoak.
Laburbilduz, EAE guztian oso antzeko epean jarri zen abian zerbitzu hori, eta, bestalde,
zerbitzu hori emateko ardura kanpoko erakunderen baten esku uztea ere antzeko aldian
erabaki zuten. Dena dela, lurraldeen artean badira hainbat desberdintasun, erakunde
kudeatzaileen eta zerbitzua ematen duten erakundeen arteko harremana arautzen duen
figurari definitzeari dagokionez: Arabako eta Bizkaiko foru-aldundien kasuan, lehiaketa
publikoa antolatzen dute zerbitzua emango duena kontratatzeko —bi kasuetan psikologia-
kabinete berak irabazi du—. Gipuzkoan, berriz, Foru Aldundiak eta Gipuzkoako
Psikologoen Elkarte Ofizialaren artean sinatutako hitzarmen baten bitartez antolatzen da
jarduera, eta, horretarako, lurraldeko profesionalen homologazioa egiten da —lehiaketa
publikoaren bidez—11.
Lurralde guztietan badira nabarmentzeko moduko hainbat alderdi, berberak guztietan;
esate baterako, zerbitzua ematen duten erakundeek urte asko daramatzate beren
eginkizuna betetzen, nork bere aldundiarekin duen koordinazioa etengabea da eta
programen emaitzei buruzko balorazioa positiboa izan da —lurralde guztietan, foru-
erakundeek egiten dituzte ebaluazioak—.
11 2007. urteaz geroztik, lehiaketa publikoa antolatzen da lurraldeko profesionalen homologaziorako, "bizikidetzaren eremuan tratu txarren biktima diren pertsonei laguntza psikologikoa emateko” (GAO, 138. zenbakia, 2007/07/13).
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 14
2. taula. Arabako lurralde historikoan (ALH) zerbitzua emateko formulen historiala
Urtea Ekintza Parte-hartzaileak
1991 Lankidetza-hitzarmena, sexu-erasoen biktima diren emakumeei laguntza psikologikoa emateko programa abian jartzeko
Emakunde Arabako Foru Aldundia Gasteizko Udala
1992
Lankidetza-hitzarmena, sexu-erasoen eta/edo tratu txar fisiko edo psikikoen biktima diren emakumeei laguntza psikologikoa emateko programa abian jartzeko
Emakunde Arabako Foru Aldundia Gasteizko Udala EHU
1993
Lankidetza-hitzarmena, sexu-erasoen eta/edo tratu txar fisiko edo psikikoen biktima diren emakumeei laguntza psikologikoa emateko programa abian jartzeko
Emakunde Arabako Foru Aldundia Gasteizko Udala EHU
1994 Aurreko hitzarmenaren luzapena
Emakunde Arabako Foru Aldundia Gasteizko Udala EHU
1995
Lankidetza-hitzarmena, sexu-erasoen eta/edo tratu txar fisiko edo psikikoen biktima diren emakumeei laguntza psikologikoa emateko programa abian jartzeko
Emakunde Arabako Foru Aldundia Gasteizko Udala EHU
1996
Lankidetza-hitzarmena, sexu-erasoen eta/edo tratu txar fisiko edo psikikoen biktima diren emakumeei laguntza psikologikoa emateko programa garatzeko
Emakunde Arabako Foru Aldundia Gasteizko Udala EHU
1997-gaurdaino
Lehiaketa publiko bidezko esleipenak, zerbitzua emateko
Arabako Foru Aldundia Gasteizko Udala Zutitu SL erakunde esleipenduna
3. taula. Bizkaiko lurralde historikoan (BLH) zerbitzua emateko formulen historiala
Urtea Ekintza Parte-hartzaileak
1991
Lankidetza-hitzarmena, sexu-erasoen eta/edo etxeko tratu txar fisiko edo psikikoen biktima diren emakumeei laguntza psikologikoa emateko programa abian jartzeko
Emakunde Bizkaiko Foru ALdundia EHU
1993
Lankidetza-hitzarmena, sexu-erasoen eta/edo etxeko tratu txar fisiko edo psikikoen biktima diren emakumeei laguntza psikologikoa emateko programa abian jartzeko
Emakunde Bizkaiko Foru Aldundia EHU
1994
Lankidetza-hitzarmena, sexu-erasoen eta/edo etxeko tratu txar fisiko edo psikikoen biktima diren emakumeei laguntza psikologikoa emateko programa abian jartzeko
Emakunde Bizkaiko Foru Aldundia EHU
1995 Aurreko hitzarmenaren luzapena Emakunde Bizkaiko Foru Aldundia EHU
1996
Lankidetza-hitzarmena, etxeko tratu txarrak eta sexu-erasoak gertatzen direnean, familian esku hartuz laguntza psikologikoa emateko programaren zerbitzua emateko
Emakunde Bizkaiko Foru Aldundia EHU
1997-gaurdaino
Lehiaketa publiko bidezko esleipenak, zerbitzua emateko.
Bizkaiko Foru Aldundia Zutitu SL erakunde esleipenduna
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 15
4. taula. Gipuzkoako lurralde historikoan (GLH) zerbitzua emateko formulen historiala
Urtea Ekintza Parte-hartzaileak
1989 Konpromiso-akordioak, sexu-erasoen biktima diren emakumeei laguntza psikologikoa emateko programa abian jartzeko
Emakunde Gipuzkoako Foru Aldundia Donostiako Udala EHU
1992
Lankidetza-hitzarmena, sexu-erasoen eta etxeko tratu txar fisiko eta/edo psikikoen biktima diren emakumeei laguntza psikologikoa emateko programa abian jartzeko.
Emakunde Gipuzkoako Foru Aldundia Donostiako Udala EHU
1993 Lankidetza-hitzarmena, tratu txarren eta erasoen biktima diren emakumeei laguntza psikologikoa emateko programa abian jartzeko
Gipuzkoako Foru Aldundia Gipuzkoako Psikologoen Elkarte Ofiziala (GPEO)
1997 Beste hitzarmen bat Gipuzkoako Foru Aldundia GPEO
2004 Beste hitzarmen bat Gipuzkoako Foru Aldundia GPEO
2007 Profesionalen homologazioa, zerbitzua emateko Gipuzkoako Foru Aldundia
2008 Beste hitzarmen bat Gipuzkoako Foru Aldundia GPEO
Bizkaiko eta Gipuzkoako foru-aldundiek dekretuak ematearen alde egin dute, programa
kudeatzeko oinarrizko tresna izan daitezen. Lehendabizikoari dagokionez, Bizkaiko Foru
Aldundiaren 233/2007 Foru Dekretua, abenduaren 10ekoa, tratu txarrak eta sexu-erasoak
gertatzen direnean, familian esku hartuz laguntza psikologia emateko programa, Gizarte
Ekintza Sailarena, arautu duena (BAO, 2007/12/24). Eta bigarrenari dagokionez,
Gipuzkoako Foru Aldundiaren 45/2004 Foru Dekretua, maiatzaren 18koa, bizikidetzaren
eremuan tratu txarrak hartu eta/edo sexu-askatasunaren kontrako ustezko delituak jasan
dituztenentzako Laguntza Psikologikoko Programa arautzekoa (GAO, 2004/06/02). Bi
dekretu horiek, besteak beste, programaren zerbitzuak, pertsona onuradunak, zerbitzuak
jasotzeko baldintzak eta jarraitu beharreko prozedura zehazten dituzte.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 16
III. KAPITULUA – BALIABIDEEN NORAINOKOA
III.1. BALIABIDEEN DESKRIPZIOA
III.1.1. Programen edukia
Aztertzen ari garen programek ematen duten laguntza psikologikoa ez da bakarrik
genero-indarkeriaren biktima diren emakumeekin esku-hartzeko, hau da, Osoko Legeak
ezarritakoaren arabera:
“indarkeria, hain zuzen, emakumeenganako diskriminazioa,
desberdintasun-egoera eta botere-harremana gizonezkoen aldetik,
ezkontideek edo ezkontide izandakoek edo nahiz elkarrekin ez bizi
emakumezkoarekin antzeko afektibitate-harremana dutenek erabiltzen
dutena” (1.1. artikulua)
baizik eta emakumeen aurkako indarkeria-egoera guztietarako, Emakumeen eta
Gizonen Berdintasunerako 4/2005 Legeak dioen moduan:
“… sexuaren ziozko edozein ekintza, baldin eta ekintza horrek
emakumeari kalte fisiko, sexual edo psikologikoa edo sufrimendua
ekartzen badio edo ekar badiezaioke. Jokaera horien artean sartuko dira
emakumea ekintza horiek egitearekin mehatxatzea, hertsapenak egitea
edo askatasuna arbitrarioki kentzea, bizitza publikoan edo pribatuan” (50.
artikulua)
familia barruan gertatzen direnak (sexu-erasoen kasuan familiaz kanpokoak ere bai). Hala
ere, programen esparruan tratatutako kasu gehienak, bikotekideak edo bikotekide ohiak
emakumeei eragindako tratu txarreko egoerei aurre egiteko izan dira; baina zerbitzua ere
ematen zaie, halaber, gizonezko erasotzaileei, afektuzko harremanean tratu txarren
biktima diren neska nerabeei eta tratu txarren biktima diren emakumeek dituzten
adingabeei, emakumeak guraso-ahala badu edo haren zaintza eta babespean badago.
Gainera, zeharkako biktimentzako laguntza ere hartzen dute beren baitan programek; hau
da, programaren bidez laguntza jasotzen ari diren biktimen senideei laguntzeko
zerbitzuak.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 17
Hain zuzen ere, lurralde historiko bakoitzeko programa honako hauetan datza:
Arabako Foru Aldundia.
Programaren esparruan ematen diren zerbitzuak:
• Etxeko tratu txarren biktima diren emakumeentzako laguntza psikologikoa
(banakako tratamendua eta taldeko terapia).
• Familia barruan zein kanpoan eta duela gutxi edo aspaldi sexu-erasoen biktima
diren edo izan diren emakumeentzako laguntza psikologikoa.
• Etxeko tratu txarren biktima diren emakumeek dituzten seme-alaba
adingabeentzako laguntza psikologikoa
• Etxean tratu txarrak eragiten dituztenentzako laguntza psikologikoa.
Bizkaiko Foru Aldundia.
Abenduaren 10eko 233/2007 Foru Dekretuaren bidez araututako Tratu txarrak eta sexu-
erasoak gertatzen direnean, familian esku hartuz laguntza psikologia emateko
programa 12, Gizarte Ekintzako Saileko Emakumea eta Familia Zerbitzuak kudeatzen
duen programen, zerbitzuen eta laguntzen katalogokoa da. Programa global zabala da13,
eta hiru kolektiboren eta horiek dituzten arazoren inguruan garatzen da eta hiru
azpiprogrametan antolatuta dago:
- Ezkontza- edo bikote-haustura bizi duten pertsonentzako programa klinikoa.
- Familiako indarkeria-kasuetarako eta sexu-erasoen biktima helduentzako
(emakumeak eta gizonak) programa klinikoa: etxeko indarkeriaren eta/edo sexu-
erasoen biktimentzako zein tratu txarrak ematen dituzten eta/edo abusuzko sexu-
portaerak dituztenentzat da.
- Familian bertan edo kanpoan tratu txarren eta/edo sexu-erasoen biktima diren
adingabeentzako programa klinikoa.
12 Abenduaren 10eko 233/2007 Foru Dekretua, Bizkaiko Foru Aldundiarena, tratu txarrak eta sexu-erasoak gertatzen
direnean, familian esku hartuz laguntza psikologia emateko Gizarte Ekintzako Saileko programa arautzekoa (BAO, 2007ko abenduaren 24a). 13 GIZARTE EKINTZA SAILA, 2007ko Memoria, Bizkaiko Foru Aldundia, http://www.bizkaia.net
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 18
Hau da programaren helburua: emakumeen, gizonen eta adingabeen aurkako tratu
txarrek eta erasoek eragindako ondorioei aurre egitea, eta indarkeriazko portaerak
aldatzea. Dekretu araugileak ezartzen duenez, esku-hartzea honetan datza:
• Diagnostikoa eta balorazioa.
• Banakako laguntza psikologikoa: banakako tratamenduak, laguntza psikologikoa
emateko eta pertsonentzako psikoterapiarako.
• Lagundutako kasuen jarraipena.
• Lagundutako kasuei buruzko ebaluazioa.
Hona hemen zerbitzuak laguntzen dituen kolektiboak:
• Tratu txar fisikoen eta/edo psikikoen, eta/edo sexu-erasoen biktima diren
emakumeak (banakako tratamendua eta taldeko terapia).
• Tratu txar fisikoen eta/edo psikikoen, eta/edo sexu-erasoen biktima diren gizonak.
• Tratu txarrak ematen dituzten pertsonak.
• Familian bertan eta kanpoan tratu txar fisikoen eta/edo psikikoen biktima diren
adingabeak, Gizarte Ekintzako Sailak babestu behar ez dituen kasuetan14.
Gipuzkoako Foru Aldundia.
Bizikidetzaren eremuan tratu txarrak hartu eta/edo sexu-askatasunaren kontrako
ustezko delituak jasan dituztenentzako Laguntza Psikologikoko Programak honako
hauek laguntzen ditu:
• Bizikidetzaren eremuan tratu txarren biktima diren pertsonak –afektuzko
harremanean gertatzen direnak, alegia–.
• Sexu-askatasunaren kontrako ustezko delituen biktima diren pertsonak.
• Erasotzaileak (beren borondatez edo epaileak hala erabaki duelako, baldin eta bi
urte baino gutxiagoko kartzela-zigorra badute).
14 Aita eta/edo ama gai direnean guraso-ahalak berekin dakartzan betebeharrak betetzeko.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 19
III.1.2. Giza baliabideak
2007. urtearen joanean, ehun profesional inguru aritu dira laguntza psikologikoa ematen
EAEn emakumeen aurkako indarkeriaren alorrean. Lurralde historiko bakoitzeko
profesional-kopuruari dagokionez, zerbitzuen antolaketaren arabera banatuta daude.
Gipuzkoako lurralde historikoan, zerbitzua emateko homologatuta dauden profesionalen
sarea 86 pertsonak osatzen dute, eta denera 97 kontsultatan aritu dira. Horietatik, 53
emakumeak dira, %60 baino pixka bat gehiago.
Araban emakumezko bost psikologok eman dute laguntza psikologikoa. Bizkaian
programak bere baitan hartzen dituen kasu guztientzako laguntza ematen duen kabinetea
hamabi profesionalek osatzen dute, eta bat izan ezik, terapiako taldea osatzen duten
gainerakoak emakumeak dira.
5. taula. Laguntza psikologikoko aldundietako programetan parte hartzen duten profesionalak
Emakume-kopurua Gizon-kopurua Profesional-kopurua guztira
Araba 5 0 5 Bizkaia 11 1 12
Gipuzkoa 53 33 86* *programan parte hartzeko homologatuta. Dedikazioa lagundutako kasu-kopuruaren araberakoa da.
Espezializazioa
Etxeko tratu txarren eta sexu-erasoen biktima direnei zerbitzu profesionalak emateari
dagokionez, biktima horiei ematen zaien laguntza hobetzeko erakundeen arteko
akordioaren bitartez sortu zen Jarraipen Batzordeak akordio bat ezarri zuen 2005eko
apirilean. Horren arabera, zerbitzu publikoen mendeko programen barruan biktimei
zuzenean laguntza ematen dieten profesionalek beren eginkizunak betetzeko bete behar
dituzten ezaguerei, esperientziei eta/edo gaitasunei buruzko berariazko baldintzak
eskatzea ezarri zen.
Bizkaiko eta Gipuzkoako foru-aldundiek zerbitzua arautzeko nork bere foru-dekretuan
ezarri dituzte laguntza psikologikoa ematen duten profesionalek bete behar dituzten
baldintzak.
Hiru programetan laguntza psikologikoa ematen duten profesionalek Psikologiako
lizentziadunak eta Psikologia Klinikoko prestakuntza izan behar dute, eta gutxieneko
esperientzia izan behar dute familian esku-hartzeko psikologo edo psikologia klinikoko edo
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 20
psikoterapeutako lanetan, eta tratu txar fisiko eta/edo psikikoen biktima diren pertsonei
laguntzen esperientzia izan behar dute, baita tratu txarrak ematen dituzten pertsonei
laguntzen ere. Horiek guztiak egiaztatu egin behar dituzte. Aurretiaz izan beharreko
esperientziari dagokionez, Arabako kasuan bi urtekoa da, Bizkaian hiru urtekoa eta
Gipuzkoan laukoa.
III.1.3. Baliabide Materialak
Azpiegiturak
Araban , foru-programa lurralde osorako da eta Treviñoko Konderriaren enklabea ere bere
baitan hartzen du. Horretarako, bi laguntza-gune ditu, bata Gasteizen eta bestea Laudion.
Horrela, biztanleen %86k zerbitzua hurbil dutela bermatuta dago, Arabako lurraldean bizi
diren biztanleak ez baitaude oso sakabanatuta. Izan ere, biztanleen hiru laurden Gasteiz
hiriburuan bizi dira, eta %10 Aiarako eskualdean, Laudio eta Amurrio udalerriak dauden
eskualdean, hau da, lurraldeko biztanle gehien dituzten bigarren eta hirugarren
udalerrietan15. Gainerako eskualdeen biztanleriari dagokionez (biztanle guztien %14 baino
gutxiago), badira laguntza-gune horietara joateko arazoak dituztenak, garraio publikorik ez
dutelako, eta, beraz, foru-erakundeak egoera horri aurre egiteko bitarteko guztiak jarri ditu
eta desplazamendu-gastuak ordaintzen ditu.
Foru Aldundiaren eta Udalaren arteko lankidetza-akordio bati jarraiki ematen da laguntza-
zerbitzua Laudion, eta kontsulta horietarako egokituta dagoen lokal bat uzten dio Udalak.
6. taula. Laguntza-zentroak Arabako lurralde historikoan
Udalerria Laguntza-zentroen kopurua
Jarduera-eremuak
Gasteiz 1
Laudio 1
Arabako lurralde osoa eta Treviñoko Konderria
Bizkaian , eredu zentralizatu bati jarraiki eman ohi da zerbitzua, Bilbon duela laguntza-gune
bakarra. Hala ere, azken urteetan egoera moldatzeko ahalegina egiten ari dira. 2006.
urtean, zerbitzua deszentralizatu egin da, Lea-Artibaiko Mankomunitatea (25.219 biztanle),
15 Iturria: EIN. Biztanleria datuak 2008/01/01, 2124/2008 Errege Dekretua, abenduaren 26koa
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 21
lurraldearen ekialderago dagoen zonaldea, osatzen duten udalerriek laguntza izan dezaten.
Mankomunitateak lagundu egiten du, erakundeak Markina-Xemein udalerrian dituen
lokaletan ematen baita laguntza.
Jarduera-ildo horretan, Bizkaiko Foru Aldundiak zerbitzua deszentralizatzeko konpromisoa
hartzen duela adierazi du, Erakundeen arteko Akordioa (2008) aplika dadin parte hartzen
duten instituzioek ezarri beharreko neurriak jasotzen dituen dokumentuan16; hona hemen
ezarritako hamahiru neurri horietako batek ezartzen duena:
“7.9. Etxeko tratu txarrak eta sexu-erasoak gertatzen direnean, familian esku
hartuz laguntza psikologikoa emateko programa bultzatzea, eta
deszentralizazio-prozesua egiten jarraitzea, Bizkaiko lurralde historikoko
eskualdetakoren batean bizi, desplazatzeko arazoak dituzten eta tratu txarren
eta sexu-erasoen biktima diren emakumeek eta adingabeek laguntza-
zerbitzua beren geografia-eremuan izan dezaten, eta laguntza psikologikoko
zerbitzua eskuragarriago izan dezaten".
Horrezaz gain, aldundiaren gai-zerrendan adierazita dago Bizkaiko lurraldearen
mendebalderago dagoen eskualdean, Enkarterrietan, epe motzean zerbitzua emango dela.
7. taula. Laguntza-zentroak Bizkaiko lurralde historikoan
Udalerria Laguntza-zentroen kopurua Jarduera-eremuak
Bilbo 1 Bizkaiko lurralde osoa, Lea-Artibai M. izan ezik
Markina-Xemein 1
Lea-Artibai Mankomunitatea: Amoroto, Berriatua, Etxebarria,
Gizaburuaga, Ispaster Lekeitio, Markina-Xemein, Mendexa, Ondarroa, Ziortza-
Bolibar, Aulesti, Munitibar
Gipuzkoan , Foru Aldundiaren eta GPEOaren arteko lankidetza-hitzarmenaren bidez
antolatuta dago zerbitzua, eta lurraldean zehar banatuta dauden hainbat laguntza-gunek
osatzen dute sistema. Egun, 15 udalerri hartzen ditu, zazpi eskualdetakoak, eta
Gipuzkoako biztanleen %68,8 hartzen ditu. Horien artean daude biztanle gehien dituzten
udalerriak (Donostia, 184.248 biztanle; Irun, 60.914 biztanle) bai eta 10.000 biztanle baino
gutxiago dituzten udalerriak ere (Ordizia, 9.758 biztanle; Urretxu, 6.812 biztanle).
16 ERAKUNDEEN ARTEKO AKORDIOAREN JARRAIPEN BATZORDEA, “Etxeko tratu txarren eta sexu-erasoen biktima
diren emakumeei eskaintzen zaien laguntza hobetzeko Erakundeen arteko Akordioa aplikatzeko neurriak (2008)”. Helbide honetan eskuragarri: <http://www.emakunde.es>
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 22
Gipuzkoan zerbitzua emateko dauden 97 kontsultetatik, erdia baino zertxobait gehiago
Donostia hiriburuan daude (54 erakunde), eta, hortaz, Donostialdea da kopuru-aldetik da
orokorrean zerbitzua emateko ondoen hornituta dagoen eskualdea, 61 erakunde baititu.
Bigarren postuan, Irun udalerria dago, Bidasoa Behea eskualdearentzako 10 kabinete
baitaude laguntza emateko. Gainerako erakundeei dagokienez, Urola kostan 6 daude;
Deba Behean, 8; Goierrin, 5; Deba Garaian 4; eta Tolosaldean, 3.
8. taula. Laguntza-zentroak Gipuzkoako lurralde historikoan
Udalerria Laguntza-zentroen kopurua 17 Jarduera-eremuak
Andoain 1
Arrasate 3
Azpeitia 1
Beasain 1
Bergara 1
Donostia 53
Eibar 8
Errenteria 3
Hernani 3
Irun 10
Ordizia 2
Pasaia 1
Tolosa 3
Urretxu 2
Zarautz 5
Gipuzkoako lurralde osoa
Lurraldeko gainerako udalerrietan bizi eta laguntza behar dutenak, izendatu zaion laguntza-
kabinetea dagoen udalerrira desplazatzen dira gehienak, hurbiltasuna baita terapeuta
izendatzeko irizpideetako bat —bakarra ez bada ere—.Laguntza behar duenak
desplazatzeko arazoak baditu, bizi den udalerriko Udalak laguntzen digu, udalerriko
lokaletan terapia-saioak egin ahal izan ditzan.
17 Homologazioa duten profesionalak/erakundeak (2008)
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 23
III.1.4. Prozesuen deskripzioa
Zerbitzua jasotzeko baldintzak
Erabiltzaileak bete beharreko baldintzei dagokienez, tratu txarren biktima diren emakumeei
laguntza psikologikoa emateko foru-programek baldintza bakarra ezartzen dute: eskaera
egin duen lurralde historikoan bizitzea. Baliabidea eskuratu ahal izango dute, nahiz eta
administrazio-egoera irregularra izan, aurretik salaketa jarria eduki edo babesteko agindua
izan.
Bideratzeko instantziei dagokienez, Oinarrizko Gizarte Zerbitzuek zeregin garrantzitsua
dute baliabidea eskuratzeari dagokionez, nahiz eta Gipuzkoan bakarrik izan bide bakarra
horiek eskuratu ahal izateko.
Lurralde horretako zerbitzua antolatzeko moduari dagokionez, gizarte-langileak ezinbesteko
zeregina du, laguntza jasotzeko premia duen ala ez erabakitzen baitu erabiltzailearekin
egon ondoren, eta, horrezaz gain, laguntza emateko homologatuta dauden terapeuten
artean bat izendatzen baitio. Gipuzkoan, etxeko tratu txarren biktima diren emakumeei
laguntza emateko, positibotzat hartzen da gizarte-laguntzailea erreferentzia izatea,
biktimarentzat zein hari laguntzen parte hartzen duten profesionalentzat, laguntza ematen
zaion bitartean emakumearen egoera nolakoa den osotasunean dakielako.
Horrenbestez, pertsonaren bat zuzenean jartzen bada harremanetan GPEOarekin edo
Gipuzkoako Foru Aldundiarekin programarako hitz-ordua eskatzeko, haiek Oinarrizko
Gizarte Zerbitzuetara bideratzen dute prozesuari ekin diezaion. Halaber, Elkarteak
elkargokide diren profesionalei —zerbitzua emateko homologazioa izan edo ez—
programaren zerbitzua jasotzeko lurraldean ezarrita dagoen prozedurari buruzko
informazioa ematen die. Hau da, jakinarazten diete gizarte-zerbitzuetako langileekin
elkarrizketa bat izan behar dutela hasieran, kabineteetan lan egiten dutenek tramitearen
berri izan dezaten, eta, horrela, gizarte-zerbitzuetako zentrora arazo horrekin joan den
pertsonari lagun diezaioten.
Laguntza psikologikoko baliabideak eskuratu ahal izateko Oinarrizko Gizarte Zerbitzuak
giltzarri izateari dagokionez, ARARTEKO erakundeak 2003ko “Emakumeen aurkako etxeko
tratu txar psikologikoen aurrean instituzioen erantzuna EAEn” haren txostenean gomendatu
zuen, laguntza psikologikoko zerbitzuak zuzenean izateko aukera eman behar zaiela
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 24
emakumeei, Oinarrizko Gizarte Zerbitzuak izan gabe horiek eskuratzeko ate bakarra.
Gomendio hori eman zuen, hain zuzen, Oinarrizko Gizarte Zerbitzuetara joateko oztoporen
bat —soziala zein psikologikoa— duten emakumeei laguntzeko.
Araba eta Bizkaiaren kasuan, Oinarrizko Gizarte Zerbitzuez (OGZ) gain, programa
zuzenean eskuratzeko beste aukera batzuk ditu sistemak. 2007. urteko datuen arabera,
Arabako lurraldean laguntza eman zaien emakumeen herena OGZetatik zetorren; izan ere,
nahiz eta ezinbestez bete beharreko baldintza ez izan, emakumeari gomendatzen zaio
gizarte-zerbitzuak direla hark zerbitzua jasotzeko bide egokiena. Bizkaiaren kasuan, bide
horretatik etorritakoak %16 baino gutxiago izan ziren, eta 2007ko programan laguntza jaso
zuten emakumeen laurden bat baino gehiago gizarte-zerbitzuetakoak ez ziren beste
profesional batzuek bideratuta joan ziren (besteak beste, osasun- eta polizia-alorrekoak eta
judizialekoak).
Bi lurralde horietan, halaber, zuzenean laguntzen zaie programan emakumeei, aurretik
profesionalek esku hartu gabe. Bi lurralde historikoetan telefono-zenbaki bat dute18, eta
hara deituta edozein pertsonak eska eta lor dezake lelen hitz-ordua programan.
Arabako lurralde historikoa
Telefono-zenbakia: 945 151 015 Gizarte Ongizaterako Foru Erakundearen Informazio eta Gizarte Arretarako Bulegoa
Bizkaiko lurralde historikoa
Telefono-zenbakia: 944 06 80 00 Emakumea eta Familia Zerbitzua. Gizarte Ekintzako Saila
Araban eta Bizkaian zerbitzua ematen duen laguntza psikologikoko kabineteak baloratzen
du programarekin bat datorren eskaera, eta beste erakunde egokiagoetara bideratzen ditu
eskaerak, programak eskaintzen dituen laguntzekin bat ez badatoz.
Laguntza-zerbitzua jasotzeko denbora-epeei dagokienez, egun, ez dira apirilaren 6ko
64/2004 Dekretuak ezarritako gehienezko epeak gainditzen. Dekretu horren bidez Euskal
Autonomia Erkidegoko gizarte-zerbitzuen erabiltzaile eta profesionalen eskubide eta
18 “Emakumeen aurkako indarkeriari aurre egiteko gida” argitaratu zuten Arabako Foru Aldundiak eta Gasteizko Udalak, eta
emakumeei laguntza psikologikoa emateko zerbitzuaren aurkezpenean, harremanetarako telefono-zenbakiarekin batera, honako hau zehazten da: “zerbitzu hau Oinarrizko Gizarte Zerbitzuen bidez eskatzea gomendatzen da..." (15. or.).
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 25
betebeharren gutuna, eta iradokizunen eta kexen araubidea onartu zen19, eta hona hemen
gizarte-zerbitzuen erabiltzaileek dituzten beharren ebaluazioari buruz ezarritakoa:
9. artikulua.- Beharrak ebaluatzea.
1.- Gizarte-zerbitzuen erabiltzaileek ondoko eskubidea dute: arrazoizko epe
batean, euren beharren ebaluazioa egin dadin, premia horiei ondoen egokitzen
zaizkien zerbitzu eta prestazioak eskuratu ahal izatea bermatzeko, hala bada.
(...)
3.- Erabiltzaileek eskubidea dutenez euren premiak ebalua diezazkieten, gizarte-
zerbitzuek, eskubide hori bermatzeko, esku hartzeko arrazoizko epeen barruan
burutu beharko dute euren jarduna, eta inolaz ere ez da gaindituko 7 eguneko
balioduneko gehieneko epea lehen harremanaren eta gizarte-zerbitzuetako
profesionalarekin izandako lehen elkarrizketaren artean, ezta gehieneko 40
egun balioduneko epea ere, elkarrizketaren eta ebaluazioaren amaieraren
artean.
Premia larrietan, hasierako harremanaren eta ebaluazioaren amaieraren arteko
aldiak inola ere ez du gaindituko 15 egun balioduneko epea, epe horretan izan
daitezkeen oinarrizko beharrei berehala erantzuteko behin-behineko irtenbideak
gauzatu behar badira ere.
Hiru lurraldeetan bermatu egiten da ez direla Dekretuak ezarritako hamabost egunak
gaindituko lehendabiziko hitz-ordua emateko; are gehiago, Bizkaian lehen hitz-ordua
emateko gehieneko epea astebetekoa da.
Premia larriko balorazioa duten kasuetan, laguntza lehenago jasotzen dute. Araban eta
Bizkaian hori beteko dela bermatuta dago, ebaluatu beharreko gai-zerrendan beti
gordetzen baitute tarte bat, halako egoeretarako. Gipuzkoan, berriz, terapeutek laguntzen
dute, denbora-epe horretan lagunduko dela bermatzeko.
19 64/2004 Dekretua, apirilaren 6koa, Euskal Autonomia Erkidegoko gizarte-zerbitzuen erabiltzaile eta profesionalen eskubide eta betebeharren gutuna, eta iradokizunen eta kexen araubidea onartzekoa (EHAA, 2004/04/23)
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 26
Esku-hartzea: ebaluazioa, laguntza eta kasuen segimendua
Gipuzkoan zerbitzua antolatzeko modua eta Araba eta Bizkaikoa desberdinak direnez,
laguntzaren inguruko zenbait desberdintasun ere badira, tratamendu-teknikak aplikatzeari
dagokionez.
Gipuzkoan, tratamendurako esparru teoriko adosturik ez dago, eta laguntza ematen duten
terapeuta homologatuen sarean hainbat joera daude; tratatu beharreko helburuei buruzko
irizpide komunak badituzte, GPEOaren eta Foru Aldundiaren koordinazioari esker ezarriak.
Eredu hori dute, hain zuzen, lagundutako kasuei buruz profesionalek egindako txostenak
aztertu zituelako Elkarteak, eta hainbat terapia aplikatzean alderdi batzuk komunak zirela
hauteman zuelako. Helburu horiek jasotzeko fitxa bat diseinatu da, bai eta une oroko
laguntzaren balorazioa jasotzeko ere. Gero, terapeutak Elkarteari bidaltzen dio fitxa hori,
kasua bideratu duen Gizarte Zerbitzuari emandako azken txostenarekin batera.
Tratamendu-teknika horiek guztiak maiatzaren 18ko 45/2004 Foru Dekretuak ezarritako
esparruan aplikatzean dira. Foru Dekretu horrek programa arautzen du, eta biktimarentzako
laguntza psikologikoari buruz dio:
1.1. Biktimarentzako laguntza psikologikoa:
1.1.1. Lehenengo fasea, azterketa eta balorazioa: Azterketa, balorazioa eta proposamena
egiteko hiru ordu izango dira, gehi gizarte-ongizateko zerbitzuekin koordinatzeko
beste ordubete. Fase honetan, hasierako diagnostiko bat egingo da, eta hor
zehaztuko da eskatzaileak bizikidetzaren eremuan tratu txarrak hartu eta/edo sexu-
askatasunaren kontrako ustezko delituak jasan dituen eta, ondorioz, tratamendu
terapeutiko espezializatua berarentzat egokia den.
1.1.2. Bigarren fasea, tratamendu terapeutikoa: 45/60 minutuko 18 saio izango dira
gehienez, gehi udaletxeko gizarte-zerbitzuekin koordinatzeko ordubeteko bi saio.
Kasu berezietan tratamendu-saioen kopurua gehitu ahal izango da.
(...)
5.5. Baimenean adierazitako saio guztiak egindakoan bukatuko da tratamendua. Saio
horiek burutu eta gero, artean aurreikusitako helburuak bete ez badira eta
tratamendua luzatu egin behar dela uste bada, eskaera egingo zaio berriz Giza
Eskubideetarako, Enplegurako eta Gizarteratzeko Departamenduari, saio-kopurua
gehitzeko baimena eman dezan. Nolanahi ere, saio gehigarriak ezingo dira izan
Esku Hartzeko Proiektuan beharrezkotzat jotakoen %50 baino gehiago.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 27
Tratamendua luzatzeko eskaerak GPEOak eta GFAk baloratzen dituzte. Ibilbidea eta
proposatuko helburuak aztertu ondoren, tratamendua egiten jarraitzea egokia dela
erabakitzen badute, , bederatzi saio behiago egiten dira, batez beste. Beste kasu
batzuetan, gaixoa Osakidetzako Osasun Mentaleko zerbitzura bideratu da, edo Familietan
Esku-hartzeko Udal Zerbitzura; nolanahi ere, halako egoeretan ere ematen da tratamendua
luzatzeko baimena, biktima baliabide horietan laguntzen hasi bitartean, laguntzen
jarraitzeko.
Jarraian erantsi dugun grafikoan, 1993. urteaz geroztik programaren esparruan eskatutako
luzapen-eskeren bilakaera nolakoa izan den ikus daiteke.
1. grafikoa. Gipuzkoako Programaren esparruan lagundutako kasuen eta eskatutako
luzapenen bilakaera 20 (1993-1997)
Iturria: Guk egina, Bizikidetzaren eremuan tratu txarrak hartu eta/edo sexu-askatasunaren kontrako ustezko delituak jasan dituztenentzako Laguntza Psikologikoko Programaren 2007ko memorian jasotako datuak oinarri hartuta
Araba eta Bizkaiaren kasuan, laguntza kabinete bakar batek ematen duenez, errazagoa da
programan laguntza jasotzen duten kasu guztiek esparru terapeutiko homogeneoa izatea.
20 Tratu txarren arloan (biktimak eta erasotzaileak) eta sexu-erasoen arloan (biktimak) programaren bidez lagundutako kasu
guztiak zenbatu dira
0
50
100
150
200
250
300
350
400
1993
1995
1997
1999
2001
2003
2005
2007
Prorroga-kop. Kasu-kop. Prorrogak kasuen guztizkoarekiko (%)
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 28
Bi lurralde horietan tratamendu psikologikoa emateko aplikatzen den esku-hartzeko
protokoloak ezarritakoaren arabera, hasierako tratamendurako 16 saio egin behar dira, gehi
hasierako ebaluaziorako denbora eta segimendua egiteko denbora. Protokoloa, dena dela,
erabat malgua da eta erabiltzailearen premiak kontuan hartzen dira; horrenbestez,
tratamendurako saio-kopurua, premia horien arabera, behar adina luza daiteke, gaixoaren
egoera psikologikoak hobera egiten duen arte. Bizkaian Programa arautzen duen Foru
Dekretuak21 honela zehazten du:
8. artikulua.- Iraupena
Esku-hartzea aztertutako kasu bakoitzaren ezaugarrietara eta bilakaerara
egokituko da. Indarraldia balorazio-fasearekin hasiko da eta jarraipen-fasea
amaitu arte luzatuko da.
Tratamendua amaitzen denean, segimendua egiten da urtebetez. Horretarako, hitz-orduak
antolatzen dira, bata bestearen artean gero eta denbora-epe handiagoak ezartzen direla,
eta erabiltzaileak egindako laguntza-eskaerei aurre egiteko erakundeak duen gaitasunaren
arabera. Segimendua egiten den bitartean, esku-hartzeren bat egitea ezinbestekoa izan
daiteke, esate baterako, prozesu judizialen batean laguntzeko, seme-alabekin dituen
arazoak konpontzen laguntzeko…
Banakako tratamendu-saioez gain, Araban eta Bizkaian taldeko saioak ere egiten dira
programan. Talde itxiak izaten dira, laguntza ematen duen taldeak egokitzat jotzen dituen
pertsonek parte hartzen baitute. Programako gainerako jarduerak bezala, saioetarako eta
helburuetarako protokoloak ezarritakoari jarraiki egiten dira.
Koordinazioa
Programa terapeutikoak eta segimenduak eraginkortasunez gauza daitezen egindako
esku-hartzeetan, koordinazio-lana egiten da beste zerbitzu batzuekin, gizarte-arloko
esku-hartzeen esparruan zein ekintza judizialen esparruan, baldin eta hori beharrezkoa
bada eta/edo hala egitea eskatzen bada. Koordinazio-lan hori ohikoa da, bai kasuak
beste erakunde batzuek bideratzen dituztenean programara, bai terapeutak esku-hartzen
duenean, bai eta azken hori amaitzen denean ere.
Koordinazio-lan hori ohikoagoa da, besteak beste, zerbitzu hauekin: Oinarrizko Gizarte
Zerbitzuak eta Espezializatuak, Biktimari Laguntzeko Zerbitzua, Auzitegiko Klinika eta
21 Abenduaren 10eko 233/2007 Foru Dekretua, Bizkaiko Foru Aldundiarena, tratu txarrak eta sexu-erasoak gertatzen
direnean, familian esku hartuz laguntza psikologia emateko Gizarte Ekintzako Saileko programa arautzekoa (BAO, 2007/12/24).
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 29
Auzitegiko Talde Psikosoziala, Osakidetza (psikiatria eta pediatriako kontsultak eta
medikuntza orokorra), Kartzeletako Gizarte Zerbitzuak, Zigor-betearazpenetan eta
Birgizarteratzeetan laguntza Emateko Zerbitzua eta Zigor-arloko Bitartekotza Zerbitzua.
Foru-aldundien eta zerbitzua ematen duten erakundeen arteko koordinazio-lanetarako
lanabes hauek erabiltzen dira: aurrez aurreko edo telefono-bidezko elkarrizketak,
bidalitako txostenak eta komunikazioak —idatziak eta bitarteko telematikoak erabilita—.
Azkenik, koordinazio-lanari buruzko atal honetan ezinbestekoa da adieraztea askotan
beharrezkoa izaten dela hainbat erakunderen eta profesionalen txostenak, batez ere,
eremu judizialekoak eta epaiketetan adituek ematen duten laguntzari buruzkoak.
Kalitate-prozesuak
Etxeko tratu txarrak eta sexu-erasoak gertatzen direnean, familian esku hartuz laguntza
psikologikoa emateko programaren enpresa esleipenduna Bizkaian eta Araban Zutitu SL
da. Enpresa horrek 2004ko irailaz geroztik du Kalitatea Kudeatzeko Sistema ezarrita, eta
UNE-EN –ISO 9001:2000 arauak ezarritako betekizunei jarraiki, kalitate-ziurtagiria izaten
jarraitzen du 2008ko irailaren 23an auditoria egin ondoren.
Tratamendua amaitzen denean, laguntza psikologikoko programetan Araban eta Bizkaian
lagundutako emakumeek programari buruzko ebaluazioa egiten parte partzen dute.
Horretarako, “Tratamenduarekiko satisfazioari buruzko galdetegia” (Larsen, Attkinson,
Hargreaves eta Nguyen, 1979). Galdetegiak 8 item ditu hiru ataletan banatuta:
zerbitzuaren kalitatea, premien betetze-maila eta arazoei aurre egiteko eraginkortasuna.
Gipuzkoan, oraingoz, ez dute programaren kalitateari buruzko inolako ziurtagiririk, ez eta
zerbitzua jaso duten pertsonen satisfazioa neurtzeko lanabesik ere. Tratamendu
terapeutikoari buruzko ebaluazioa egiteko lanabesa prestatzea aurreikusita dago.
Informazioaren kudeaketa
Programari buruzko emaitzak ondo dokumentatzen dira, eta, horretarako, zerbitzua ematen
duten erakundeek urtero bidaltzen diete memoria bat erakunde kudeatzaileei, eta
informazio hori, gero, haien jarduera-memorietan eransten da.
Bizkaiko Foru Aldundiaren kasuan, programari buruzko informazioa Bizkaiko Genero
Indarkeriaren Behatokiak egindako dokumentuen bidez ere ematen da ezagutzera.
Behatokia kontsulta izaerako erakunde kolegiatua da, Bizkaiko Foru Aldundiak sortua,
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 30
Bizkaiko lurralde historikoan genero-indarkeriako egoeren errealitatea zein den jakiteko,
haren bilakaera aztertzeko eta Bizkaian genero-indarkeriaren arloarekin zerikusia duten
zerbitzuen eta laguntzen eskaintza hobetze aldera gomendioak eta proposamenak egiteko.
III.2. BALIABIDEEN ERABILERA
Esku artean duzun ebaluazioak 2008ko denbora-eremua hartzen du, eta erreferentziako
azken urtetzat eskuratu ahal izan ditugun datuak 2007koak dira.
Emakume etorkinen kopuruari buruzko datuak kasu berriei dagozkie —erreferentzia-urtean
hasitakoak—, ez da delitu-mota horrengatik lagundutako emakume biktima guztiei.
Araban eta Bizkaian tratu txarrak ikusteagatik zeharkako biktima diren adingabeei
laguntza psikologikoa emateko prozesua, amarekin egiten diren terapia-saioen bidez
egiten da, eta banakako terapia behar duela baloratzen bada ematen zaio bakar-bakarrik
mota horretako laguntza. Adingabea tratu txarren zuzeneko biktima bada, beti izango ditu
banakako terapia-saioak.
Gipuzkoan tratu txarren biktima diren adingabeei laguntzeko, biktima zuzenak zein
zeharkakoak izan, eta lagunduko zaion emakumeak badu haren tutoretza, familia-saioak
egiten dira eta ez banakakoak. Oinarrizko Gizarte Zerbitzuetakoek egiten dute kasuaren
balorazioa eta banakako esku-hartzea beharrezkoa dela erabakitzen badute, udaleko
Umeen Zerbitzura bideratzen da kasua.
Araban , 20007. urtearen joanean, etxeko tratu txarren biktima izan diren 332 emakumeri
lagundu zitzaien. Laguntza-kopuruak gora egin du 2005. urteaz geroztik, urtero %22 batez
beste, hain zuzen. Emandako laguntza-kopuruari buruzko zifra horretan, erreferentzia-
urtean tratamendua jaso duten emakume guztiak sartzen dira, hau da, kasu berriak eta
aurreko urtean tratamendua amaitu ez zuten kasuak. Zehatz-mehatz, kasu berrien
kopuruak urtero %15 egin du gora, batez beste; 2005ean 140 kasu izan ziren eta 2007an,
berriz, 184.
Laguntza eman zaien emakume etorkinen kasu berrien kopuruak nabarmen egin du gora;
2005. urtean kasu berrien %17 egiten zuten emakume etorkinek, eta hurrengo bi urteetan
kasuen %23. Urtez urteko batez besteko hazkundea %34koa da.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 31
Laguntza-programan parte hartu eta eraso egin zaien emakumeen tutoretzapean dauden
adingabeei buruzko 2005eko daturik ez dugu. Sexuaren arabera banatutako 2006. eta
2007. urteetako datuak aztertu ditugu, eta agerian geratu da bi kasuetan laguntza-kopuruak
nabarmen egin duela gora, %100a egin edo gainditu baitute.
8. taula. Bikotekideak edo bikotekide ohiak eragindako tratu txarren biktima diren emakumeak
GLHn:
2005 2006 2007 Batez besteko
gehikuntza
Tratamenduan dauden emakumeak 226 287 332 %22
Kasu berriak (urte horretan hasitakoak) 140 163 184 %15
Emakume etorkinak 24 (%17) 38 (%23) 42 (%23) %34
Laguntza jasotzen duten adingabeak
(neskak) * 8 16 %100
Laguntza jasotzen duten adingabeak
(mutilak) * 7 16 %128
* Ez dugu daturik
Hurrengo taulan Bizkaian emandako laguntzari buruzko datuak adierazten dira, eta agerian
geratu da hazkundea, ehunekotan, Araban baino txikiagoa dela.
2007. urtearen joanean, guztira, bikotekideak edo bikotekide ohiak eragindako tratu
txarren biktima izan diren 621 emakumeri eman zaie laguntza. 2005. urteaz geroztik
kasu-kopurua %14 hazi da urtero. Laguntza eman zaien emakumeen kasu berriei
dagokionez, 300 inguru izan dira; hau da, urtero %3 hazi da.
Etxeko tratu txarren biktima diren emakume etorkinen ehunekoak, delitu-mota horretako
biktimen kasu berrien kopuruarekiko, %20 egiten du. Urtero %18 hazi da batez beste.
2007. urtean, 17 neskak eta 11 mutilek jaso dute laguntza psikologikoa; horiek tratu
txarrak ikusteagatik zeharkako biktimak zein zuzeneko biktimak ziren. Zifra horien
arabera, 2005. urteko datuekin alderatuz gero, kopuruak gora egin du, eta nesken kasuan
%15 hazi da eta mutilen kasuan %77.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 32
9. taula. Bikotekideak edo bikotekide ohiak eragindako tratu txarren biktima diren emakumeak
BLHn:
2005 2006 2007 Batez besteko
gehikuntza
Tratamenduan dauden emakumeak 480 536 621 %14
Kasu berriak (urte horretan
hasitakoak) 280 281 296 %3
Emakume etorkinak 51 (%18) 46 (%16) 59 (%20) %18
Laguntza jasotzen duten adingabeak
(neskak) 13 13 17 %15
Laguntza jasotzen duten adingabeak
(mutilak) 6 14 11 %77
Gipuzkoan garatutako “bizikidetzaren eremuan tratu txarrak hartu eta/edo sexu-
askatasunaren kontrako ustezko delituak jasan dituztenentzako Laguntza Psikologikoko
Programa” izenekotik eskuratutako datuak, kasu berriak izan ezik, ez daude sexuaren
arabera eta tratamendu-tipologiaren arabera bereizita.
Bikotekideak edo bikotekide ohiak eragindako tratu txarren biktima diren emakumeen
kasu berriei buruzko informazioak agerian utzi du kopuruak urtero %5 egin duela gora
batez beste; 2007. urtean 236 kasu zenbatu ziren. Horietatik %18 atzerriko emakume
biktimei dagozkie, eta, beraz, kopuruak urtero %2 egin du gora batez beste.
Laguntza ematen zaion emakumearen tutoretzapean dagoen eta tratu txarren biktima
diren adingabeei ematen zaien laguntza familia-saioen esparrukoa da, ez banakako
saioen esparrukoa, eta, beraz, adingabeei buruzko datuak ez dira bereizita jaso.
10. taula. Bikotekideak edo bikotekide ohiak eragindako tratu txarren biktima diren
emakumeak GLHn:
2005 2006 2007 Batez besteko
gehikuntza
Tratamenduan dauden emakumeak * * * *
Kasu berriak (urte horretan
hasitakoak) 221 217 236 %5
Emakume etorkinak 48 (%22) 49 (%19) 50 (%18) %2
Laguntza jasotzen duten adingabeak
(neskak) ** ** ** **
Laguntza jasotzen duten adingabeak
(mutilak) ** ** ** **
* Sexuaren arabera eta tratamendu-tipologiaren arabera bereizitako daturik ez dugu..** Ez dugu daturik
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 33
IV. KAPITULUA. –LAGUNTZA PSIKOLOGIKOKO PROGRAMEK
EMANDAKO LAGUNTZAREN KALITATEARI BURUZKO
AZTERKETA KUANTITATIBOA
Esku artean duzun txostenaren laugarren kapituluan, sexu-erasoen eta etxeko tratu txar
fisikoen eta/edo psikikoen biktima diren emakumeentzako Laguntza Psikologikoko
Programetan terapia-lanak egiten dituzten pertsonek egindako balorazioen azterketa bildu
dugu, hain zuzen, etxeko tratu txarren biktima diren emakumeei emandako laguntzaren
kalitateari buruzko balorazioena. Horretarako, programen funtzionamendua aztertu dugu,
emakumeekin zuzenean lan egiten duten pertsonen ikuspegitik, eta haiek prozesuei eta
emaitzei buruz egindako balorazioak bildu ditugu (galdetegien gidoia eranskinetan daude).
Emaitzak bi ardatzetan antolatuta aurkeztu ditugu: bata, terapeuten profila oinarri hartuta,
eta, bestea, programak berak oinarri hartuta. Horietan, emandako zerbitzuaren jardueraren
inguruko hainbat ebaluazio-irizpideri buruzko azterketa erantsi dugu:
� Profesionalen profila:
• Emakumeen aurkako tratu txarren arazoari buruzko balorazioa
• Prestakuntza espezializatua
� Laguntzeko programak:
• Terapia-prozesua
• Profesionalen parte-hartzea etengabeko hobekuntzan
• Zerbitzuaren norainokoa
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 34
LAGUNTZA PSIKOLOGIKOKO PROGRAMETAKO PROFESIONALEN GALDETEGIEN EMAITZAK
IV.1. LAGUNTZA PSIKOLOGIKOKO PROFESIONALEN PROFILA
IV.2. LAGUNTZA PSIKOLOGIKOKO PROGRAMAK
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 35
LAGUNTZA PSIKOLOGIKOKO PROGRAMETAKO PROFESIONALEN GALDETEGIEN EMAITZAK
Atal hau bi kapituluk osatzen dute, eta horietan laguntza psikologikorako instituzioek ezarritako programetako profesionalek erantzundako galdetegiei buruzko azterketaren emaitzak adierazi ditugu, laguntza psikologikoko jarduerei eta zerbitzuei buruz duten iritzia zein den jakiteko. Lehenik eta behin, parte hartu duten pertsonen profilari buruzko galdetegiaren emaitzak bildu ditugu, eta horiek ezaugarri soziodemografikoei eta prestakuntzako eta lanbideko ezaugarriei buruzkoak dira, eta, halaber, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrari buruz duten balorazioa ere bildu dugu. Bigarren atalean, bestalde, etxeko tratu txarren biktima diren emakumeentzako Laguntza Psikologikoko Programetan parte hartzen duten profesionalek programa horiei buruz duten iritzia bildu dugu. Bereziki honako hauek hartzen dira kontuan: esku-hartze prozesuetan hobetzeko dauden arloak, programetan parte hartzen dutenek horien antolaketan duten parte-hartzea, lagundutako emakumeei eman zaien informazioa, eta, azkenik, zerbitzuaren norainokoa, baliabide profesionalei zein materialei dagokienez.
Foru-aldundiek EAEn abian jarritako Laguntza Psikologikoko Programen barruan etxeko tratu txarren biktima diren emakumeei laguntza ematen aritu diren profesionalen laurden batek erantzun du galdetegia. Emaitzak ez badira ere behar bezain adierazgarriak biztanleria osora estrapolatzeko, laginaren errorea +/-%16 ingurukoa da %95eko konfiantza-mailarako, lagungarriak dira programa horietan lan egiten duten terapeutek hautemandako errealitatearen deskripzioa ezagutzeko. Terapeutek lan egiten duten lurralde historikoaren arabera ponderatuta daude emaitzak, inkestatutako lagina eta aztertzen ari garen biztanle-taldea ahalik eta gehien egokitzeko.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 36
IV.1- PROGRAMETAKO PROFESIONALEN PROFILA
IV.1.1- EZAUGARRI SOZIODEMOGRAFIKOAK
IV.1.2- LAN-ESPERIENTZIA
IV.1.3- PRESTAKUNTZA-IBILBIDEA
IV.1.4- ARAZOARI BURUZKO BALORAZIOA
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 37
IV.1.1- EZAUGARRI DEMOGRAFIKOAK
Laguntza psikologikoa ematen duten profesionalen ezaugarri soziodemografikoei dagokienez, sexua eta haiek beren terapia-lanak betetzen dituzten lurralde
historikoa hartu ditugu kontuan.
%17
%83
Sexua
Gizona Emakumea
Lurralde historikoa
%5
%85
%10
Bizkaia Gipuzkoa Araba
Laguntza Psikologikoko Programetan parte hartu duten terapeuten kolektiboan, ia denak emakumeak dira, eta kopuru hori bat dator galdetegiaren bidez
azterlanean parte hartzen duten pertsonen profilarekin: horien %83 emakumeak dira.
Laguntza ematen aritzen diren lurralde historikoari dagokionez, %85 Gipuzkoan aritu dira, %10 Bizkaian eta %5 Araban. Beraz, EAEko hiru lurralde
historikoen ehunekoen artean alde handia dago, eta, hori hala da, estrategia desberdinak erabiltzen dituztelako programak antolatzeko eta horiek abian jarri
eta garatzeko: Araban eta Bizkaian, foru-aldundiek lehiaketa publiko bidez erabaki dute psikologia-kabinete berak ematea zerbitzua. Gipuzkoan, berriz, Foru
Aldundiak eta Gipuzkoako Psikologoen Elkarte Ofizialaren artean sinatutako hitzarmen baten bidez antolatu dute nork eman zerbitzua, eta, laguntza
psikologikoa emateko modua deszentralizatua da, eta, horretarako, profesionalen homologazioa egin dute Gipuzkoako hainbat lekutan programan sartzeko.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 38
IV.1.2- LAN-ESPERIENTZIA
Lan-esperientzia deskribatzeko ezaugarri hauek hartu ditugu kontuan: psikologiako lizentziatura eskuratu denetik igarotako urte-kopurua, etxeko tratu
txarren biktima diren emakumeei laguntza psikologikoa ematen aritutako urte-kopurua eta zenbat hizkuntza dakizkien komunikatzeko eta psikoterapia
egiteko. Azken alderdi horri dagokionez, galdetu diegu zenbateko garrantzia ematen dioten laguntza psikologikoa gaixoaren ama-hizkuntzan emateari.
Tratu txarrak nozitutako emakumeen
arretan emandako urteak
%9
%27
%24%40
1-5 6-10 11-15 16-20
Oro har, profesionalek esperientzia handia dute psikologia-lanetan. Horien %55 duela 16 eta 25 urte bitarteko epean lizentziatu ziren, eta %50 inguruk
badu lan-esperientzia, tratu txarren biktima diren emakumeekin psikoterapia egiten 10 urte baino gehiago aritu baitira, eta horietako batzuk 20 urtez ere
bai.
%2%8
%7
%32 %34
%17
Urte-kopurua psikologian lizentziatu zirenetik
1-5 6-10 11-15 16-20 21- 25 26-30
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 39
Psikoterapia ama-hizkuntzan
%7
%93
Bai Ez
Galdetegia erantzun duten pertsonen %50ek baino gehiagok adierazi du EAEko bi hizkuntza ofizialetan komunikatzeko gai dela, eta %30 gai da terapia-
lanak bi hizkuntzetan egiteko. Profesionalek adierazitako beste hizkuntza batzuen artean, frantsesa eta ingelesa dira nabarmentzeko modukoak; izan ere,
inkesta beste duten terapeuten %3k eta %7k, hurrenez hurren, adierazi dute gai direla terapia-saioak bi hizkuntza horietan egiteko.
Laguntza ematen zaion emakumearen ama-hizkuntza erabiltzea psikoterapia egitean garrantzitsua dela soilik inkesta bete duten pertsonen %7k adierazi
dute. Galdera horren inguruan hainbat zehaztasun egin dituzte psikoterapia emakumearen ama-hizkuntzan egiteari garrantzia ematen ez diotenek,
adierazi baitute emakumearen ama-hizkuntzan egitea egokia dela baldin eta terapeuta hizkuntza horretan komunikatzeko gai bada. Dena dela, laguntza
eman ahal izateko ezinbestekoa bada terapia-saioan hirugarren pertsona bat egotea interpretazio-lanak egiteko, adierazi dute esku-hartzeari ondorio
negatibo gehiago eragingo lizkiokeela positiboak baino.
Gaztelania Euskara Frantsesa Ingelesa
Komunikazioa 100 54 28 10
Terapia 100 30 3 7
0
20
40
60
80
100
Komunikaziorako eta/edo terapiarako hizkuntzak (%)
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 40
IV.1.3- PRESTAKUNTZA-IBILBIDEA Psikologoen prestakuntza-ibilbidea zehazteko honako hauekin zerikusia duen prestakuntza hartu da kontuan: batetik, psikologia klinikoari buruzko
espezializazioa eta horrekin lotutako prestakuntza-maila, eta, bestetik, genero-ikuspegiari zein emakumeen aurkako indarkeriari buruzko prestakuntza-
maila. Azken horri dagokionez, eskatu diegu prestakuntzan beharrezkotzat jotzen dituzten aldaketak proposatzeko, guk gehiago jakin dezagun horri buruz
eta Laguntza Psikologikoko Programetan eraginkortasun handiagoz aritu ahal izateko.
Psikologia klinikoko espezialistaren titulua
%48%52
Bai Ez
Prestakuntza- edo curriculum-ibilbidea zehazteko erreferentziatzat hartu dira
Gipuzkoako Foru Aldundiak homologazio profesionala eskuratzeko
egindako baldintza teknikoen agirian jasotako eskakizunak. Agiri horretan
berariaz adierazten da Psikologia Klinikoko espezialistaren titulua izan
behar dela, edo hori eduki ezean, egiaztatu egin behar dela Psikologia
Lizentziaturako ikasketak egin direla (Nortasuna, Balioespena eta Psikologia
Tratamenduak irakaskuntza-arloarekin edo Psikologia klinikoa edo Osasun-
psikologiarekin lotutako curriculum-ibilbide kualifikatuari jarraiki), edo arlo
horietako graduondoko prestakuntza osagarria. Alderdi horiek ezkerraldeko
grafikoan eta hurrengo orrialdeko bi grafikoetan adierazita daude.
Grafikoak erakusten duenez, inkesta bete duten pertsonen %52k du
Psikologia klinikoko espezialistaren titulua.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 41
Graduondoko prestakuntza (%)
5
23
54
67
0
20
40
60
80
100
Nortasuna Balioespena Tratamendupsikologikoak
Psikologia klinikoaeta osasun-psikologia
Prestakuntza-ibilbidea (%)
30
59
71
89
0
20
40
60
80
100
Nortasuna Balioespena Tratamendupsikologikoak
Psikologia klinikoaeta osasun-psikologia
Psikologia Klinikoko espezialistaren titulua duten pertsonei graduondoko prestakuntzari buruzko galderak egin dizkiegu: %67k Psikologia kliniko eta
Osasun-psikologiarekin lotutako prestakuntza dute, %54k Psikologia-tratamenduekin lotutakoa, %23k Balioespenarekin lotutakoa, eta %5ek
Nortasunarekin lotutakoa.
Psikologia klinikoko titulurik ez duten pertsonek egindako curriculum-ibilbide kualifikatuari dagokionez, titulua duten profesionalek egindako ibilbidearen
oso antzekoa da: %89 Psikologia klinikoan eta osasun-psikologian espezializatuta daude, %71 Psikologia-tratamenduetan, Balioespena arloan
espezialitatea %59k dute eta Nortasunaren arloko espezialistei dagokionez, %30 dira.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 42
Prestakuntza berdintasunaren arloan
%44
%56
Bai Ez
Emakumearen aurkako indarkeriarekin lotutako prestakuntza
%84
%16
Bai Ez
Halaber, berdintasunaren eta genero-ikuspegiaren arloan zein emakumeen aurkako etxeko tratu txarren arazo espezifikoaren arloan terapeutek
prestakuntza jaso duten aztertu dugu. Emakumeen aurkako etxeko indarkeriarekin lotutako prestakuntza-jardueraren bat egin duten pertsonei honako
hauei buruzko galderak egin zaizkie: eskuratutako prestakuntza-maila eta prestakuntza-jarduerei buruzko balorazioa, eta, bestalde, aukera eman diegu
arlo horretako prestakuntza-jarduerak hobetzeko beharrezkotzat jotzen dituzten aldaketak adierazteko, kopuru eta/edo edukiari buruzkoak.
Agerian geratu da terapeuta guztien erdiak baino gehiagok prestakuntza jaso dutela berdintasunaren eta genero-ikuspegiaren arloan. Emakumeen
aurkako tratu txarren arloan berariazko prestakuntza jaso duten pertsonen ehunekoa nabarmen handiagoa da, %84. Azken horri dagokionez, ezinbestez
argitu behar dugu zerbitzua Gipuzkoan ematen dutenek adierazi dutela berariazko prestakuntza ez dutela jaso. Izan ere, Araban eta Bizkaian kabinete
esleipendunak barne-prestakuntzarako prozesua du ezarria, arloari buruzko prestakuntza bermatzeko.
Genero-ikuspegiaren arloko eta/edo emakumeen aurkako etxeko tratu txarren arloko prestakuntza edukitzea ez da foru-aldundiek laguntza psikologikoko
programetan parte hartzeko ezarritako ezinbesteko eskakizuna. Dena dela, Bizkaian eta Araban balioetsi egin da kabinete esleipendunak mota horretako
prestakuntza bermatzea. Gipuzkoan, berriz, homologazioa eskuratzeko eskakizunetako bat da hau da: “profesionalek Gipuzkoako Foru Aldundiak gizarte-
zerbitzuen arloan antolatutako ikastaroetara eta mintegietara joan behar dute”. Hala ere, Profesionalen homologaziorako baldintza teknikoen agiria
2007an argitaratu zuenetik, Gipuzkoako Aldundiak ez du inolako ikastaro edo mintegirik antolatu zerbitzua ematen duten profesionalentzat.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 43
Hasi zirenean Gaur egun
Oso egokia 14 40
Nahiko egokia 67 60
Ez oso egokia 19 0
Erabat desegokia 0 0
0
20
40
60
80
100
Prestakuntzari buruzko balorazioa (%)
Masterra edo graduondoa
Jardunaldiak edo biltzarrak
Ikastaroak
Berdintasuna 6 100 7
Indarkeria 23 96 19
0
20
40
60
80
100
Prestakuntza-maila (%)
Egindako prestakuntzari buruzko balorazioak eman ditzaten eskatu aurretik, esan zitzaien tratu txarren biktima diren emakumeei laguntza psikologikoa
emateko programan hasi zirenean zuten lanbide-prestakuntza baloratzeko. Horrela, ikusi ahal izan dugu esku-hartzeko gaitasunari buruzko balorazioa
hobea dela esperientzia eskuratu ahala, esperientzia praktikoari eta etengabeko prestakuntzari esker. Inkesta bete dutenen %19k esan du programan hasi
zirenean zeukaten prestakuntza ez zela egokia etxeko tratu txarren biktima diren emakumeei laguntza ematen aritzeko. Hala ere, iritzia bestelakoa da
uneko prestakuntzaren egokitasun-mailari buruzko balorazioa eman dutenean. Gogoratu besterik ez dago, profesionalen %50 inguruk 10 urte baino
gehiagoko esperientzia dutela delitu-mota horren biktima diren emakumeei laguntza ematen.
Egindako prestakuntza-jardueraren mailari dagokionez, nabarmentzeko modukoa da “Indarkeria” arloan prestakuntza jaso dutenen %23k master- edo
graduondo-mailako prestakuntza jaso dutela. Inkesta bete duten profesional ia guztiek parte hartu dute jardunaldi edo kongresuren batean, berdintasunari
buruzkoetan (%100) zein emakumeen aurkako indarkeriari buruzkoetan (%96).
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 44
Kantitatearekin lotutako aldaketak (%)
7
53
6
0
20
40
60
80
100
M asterra Jardunaldiak Ikastaroak
Kantitateari buruz proposatutako aldaketak (%)
0
20
40
60
80
100
Masterra 0 13
Jardunaldiak 75 25
Ikastaroak 11 22
Ordu gehiago Prest akuntza prakt ikoa
Goiko grafikoetan prestakuntza-jardueretan parte hartu dutenek prestakuntza-kantitateari buruz duten iritzia adierazten da: hau da, jasotako prestakuntza-
kopuruarekin eta -motarekin zerikusia duen alderdiren bat aldatuko luketen.
Ezkerraldeko grafikoan, egindako prestakuntza-motaren arabera bereizita, iraupenarekin lotutako aldaketaren bat beharrezkotzat jotzen duten edo ez ikus
daiteke. Horrenbestez, jardunaldietan edo kongresuetan parte hartuta prestakuntza jaso dutenen %53k uste du prestakuntza-kantitatearekin lotutako
aldaketaren bat egitea beharrezkoa dela: sakontzearen alde daude %75, prestakuntza-kantitatea handituta (eskuinaldeko grafikoa) eta %25ek uste du
prestakuntza praktiko gehiago eskuratzea beharrezkoa dela.
Masterretan edo graduondoetan eta ikastaroetan parte hartu dutenen artean, askoz ere gutxiagok uste du prestakuntza gehiago behar duela: %7k eta
%6k, hurrenez hurren. Aldaketa-motari dagokionez, maila goreneko prestakuntza egin dutenek ez dute beharrezkotzat hartzen prestakuntza-ordu gehiago
egitea, baina praktikarekin osatuko lukete prestakuntza, %13k hain zuzen. Eta bukatzeko, emakumeen aurkako indarkeriarekin lotutako ikastaroren bat
egin duten pertsonen artean, %11k adierazi du prestakuntza-ordu gehiago egingo lituzkeela, eta pertsona-kopuru horren bikoitzak uste du beharrezkoa
dela prestakuntza praktiko gehiago edukitzea.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 45
Edukiarekin lotutako aldaketak (%)
13
69
13
0
20
40
60
80
100
M asterra Jardunaldiak Ikastaroak
Gaiarekin lotutakoak
Portaerak eta jarrerak Trebetasunak
Datuen kudeaketa Ahuleziak
Masterra 0 0 11 0 11
Jardunaldiak 20 44 44 10 44
Ikastaroak 11 11 0 0 11
0
20
40
60
80
100
Edukiari buruz proposatutako aldaketak (%)
Prestakuntzaren edukiari buruz proposatutako aldaketei erreparatuz gero, jasotako prestakuntza-motaren arabera bereizita taldeak, ohartu gara
prestakuntza-kantitateari buruz proposatutako aldaketen oso antzekoa dela joera. Kasu honetan ere jardunaldien eta kongresuen bidez jaso dutenek
prestakuntza dira gehienbat (%69) edukian aldaketak egitea beharrezkotzat jo dutenak, eta gai hauekin lotura dutenak nabarmendu dituzte: biktimen
portaerak eta jarrerak ulertzea, biktimei laguntzeko trebetasun pertsonalak eskuratzea eta beste arazo batzuk ere dituzten emakumeei laguntzea.
Jardunaldien eta kongresuen bidez prestakuntza jaso dutenen %44k adierazi dute aldaketa horiek guztiak beharrezkoak direla.
Unibertsitatearen esparruko masterrak eta graduondoak eginez jaso dutenek prestakuntza adierazi dute beharrezkoa dela arazo bereziak dituztenei
laguntzeko eta haien beharretara egokitzeko trebetasun pertsonalekin lotura duten alderdietan sakontzea (%11, hurrenez hurren).
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 46
IV.1.4-. ARAZOARI BURUZKO BALORAZIOA Atal labur honetan, emakumeen aurkako etxeko indarkeriaren arazoa aztertuko dugu eta inkesta bete dutenek arazoari buruz duten balorazioa zein den
jakingo dugu. Horretarako, zenbait esaldi jarri ditugu eta horiekin zenbateraino dauden ados edo aurka adierazi dute.
Arazoari buruzko balorazioak (%)
Erabat ados Ados Ez oso
ados Aurka
Edozein emakume izan daiteke indarkeriaren biktima
61 39 0 0
Emakumeen aurkako indarkeria desagertuko da gizonen eta emakumeen artean berdintasuna lortzen denean
12 67 17 4
Salaketa jartzen dutenean, biktimek bikotekidea aldatzea nahi dute
12 60 28 0
Berdintasunean oinarritutako hezkuntzak eragingo du benetako aldaketa soziala
55 45 0 0
Laguntza eman zaien emakumeak ez dira gai beren egoerari buruzko erabakiak hartzeko
0 40 32 28
Inkesta bete duten terapeuta guztiek adierazi dute edozein
emakume izan daitekeela etxeko tratu txarren biktima, eta
benetako aldaketa soziala lor dadin ezinbestekoa dela
berdintasunean oinarritutako hezkuntza lantzea. Dena dela,
emakumeen aurkako indarkeria gizonen eta emakumeen arteko
benetako berdintasuna eta berdintasun eraginkorra lortzen denean
desagertuko dela dioen esaldiari dagokionez, %21ek adierazi du
ez dagoela oso ados edo aurka dagoela.
Biktima diren emakumeen gaitasun eta jarrerari dagokionez,
adostasun-maila txikiagoa izan da; izan ere, %40k uste du
laguntza eman zaien emakumeak ez direla gai beren egoerari
buruzko erabakiak hartzeko eta %60 ez dago horrekin ados. Eta
%72k uste du emakume batek tratu txarrak salatzen dituenean
bikotekidea aldatzea nahi duela eta %28 ez dago horrekin ados.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 47
IV.2- LAGUNTZA PSIKOLOGIKOKO PROGRAMA
IV.2.1- ESKU-HARTZEAREN PROZESUA
IV.2.2- EMAKUMEEN AURKAKO ETXEKO TRATU TXARREI BURUZKO INFORMAZIOA BIKTIMEI
IV.2.3- PROFESIONALEN PARTE-HARTZEA PROGRAMAN
IV.2.4- ZERBITZUAREN NORAINOKOA
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 48
IV.2.1- ESKU-HARTZEAREN PROZESUA Atal honetan azalduko dugu terapeutek oztoporen bat hauteman duten emakumeen aurkako etxeko tratu txarren biktima direnei laguntza psikologikoa
ematean, eta, horrezaz gain, galdetu diegu emakumeek arazorik izan dezaketen tratamendu terapeutikoa egiten jarraitzeko.
Tratamendua jarraitzeko zailtasunak
%51%49
Bai Ez
Hautemandako arazoei dagokienez, esku-hartze terapeutikoaren prozesuak iraun bitarteko aldi hauetan oztoporik izan duten erantzuteko eskatu diegu:
kasuaren azterketa eta hari buruzko balorazioa egitean, esku-hartze handiagoa edo hura luzatzea beharrezkoa den erabakitzeko balorazioa egitean, eta,
azkenik, segimendua egitean, egiten den kasuetan. Arazoak soilik hauteman dituzte terapiaren iraupena baloratzean eta eskaera egitean (%27).
Hala ere, gaixoak tratamendua egiten jarraitzeko izan ditzakeen arazoei dagokienez, inkesta bete duten pertsonen %51k hauteman dituzte arazoak
saioetara bertaratzeko. Zenbait pertsonak adierazi dute biktimaren eta erasotzailearen arteko bizikidetza oztopo izan daitekeela saioetara bertaratzeko,
erasotzaileak biktimaren gaineko kontrola izaten jarraitzen badu.
Balorazioa Terapia Prorroga Jarraipena
Bai 0 0 27 0
0
20
40
60
80
100
Zailtasunak esku-hartzeko prozesuan (%)
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 49
IV.2.2- EMAKUMEEN AURKAKO ETXEKO TRATU TXARREI BURUZKO INFORMAZIOA BIKTIMEI
Etxeko tratu txarren biktima diren emakumeei laguntzeko dauden zerbitzu guztietan garrantzitsua da emakumeak aurretiaz jakitea bertan zer baliabide
dituen eskura, bai eta esku-hartzearen prozesuari buruz jakitea ere. Atal honetan alderdi horiek aztertu ditugu, eta, horretarako, honako hauek hartu
ditugu kontuan: Laguntza Psikologikoko Programari eta informazio-material osagarriari buruz emakumeek aurretiaz duten informazioaren gainean
terapeutek duten balorazioa eta beste baliabide batzuei buruz informatzea egokia den uste duten.
Programari buruzko aurretiko informazioa
%69 %31
Bai Ez
Informaziorako material osagarria
%48
%52
Bai Ez
Inkesta bete duten profesionalen %69k uste du Laguntza Psikologikoko Programak eskaintzen duen zerbitzu-motari buruz emakumeek aurretiaz duten
informazioa egokia dela; hala ere, informazio hori egokia ez dela uste dutenen kopurua oso handia da.
%52k uste du esku-hartzerakoan material osagarriren bat edukitzea beharrezkoa dela; esate baterako, informazio guztia jasotzen duten liburuxkak,
gaixoak informazioa idatziz edukitzeko.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 50
Beste baliabide batzuei buruzko informazioa
%100
Bai
Baliabide-mota
0
20
40
60
80
100
Informatu behar da 100 63 83 65 56 75
Sozialak Polizialak JudizialakOsasun-arlokoak
Ekonomiakoak
Lan-arlokoak
Laginaren profesional guztiek egokitzat hartu dute beste baliabide batzuei buruz informatzea, etxeko tratu txarren biktima diren emakumeei laguntzeko
dauden zerbitzuen arloari buruz. Baliabide-motak bereiziz gero, terapeuta guztiek adierazi dute egokia dela eskura dagoen laguntza sozialari buruz
informatzea, eta %83k uste du garrantzitsua dela laguntza judizialei eta/edo juridikoei buruz informatzea.
Halaber, beharrezkotzat jo dute lan ordainduarekin lotutako laguntzei buruz informatzea (%75), eta, ondoren, osasun arloko eta poliziaren arloko laguntzei
buruz informatzea (565 eta %63, hurrenez hurren). Laguntza ekonomikoak eskuratzeko informazioari eman diote garrantzi gutxien (%56).
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 51
IV.2.3- PROFESIONALEN PARTE-HARTZEA PROGRAMAN
Atal honetan, Laguntza Psikologikoko Programetan terapeuta-lanak egin dituzten pertsonek programa horiek hobetzen izan duten parte-hartzea adieraziko
dugu.
Parte-hartzea programaren hobekuntzan
%60
%40
Bai Ez
Parte-hartzearen beharra
%89
%11
Bai Ez
%40k esan du noizbait eskatu zaiola parte hartzen duen programaren
funtzionamendua hobetze aldera parte hartzeko eta %60k, ordea, adierazi
du ez duela inoiz parte hartu. Hobetzeko proposamenak eginez diseinuan
eta funtzionamenduan parte hartzea beharrezkoa dela adierazi dute inkesta
bete duten pertsonen %89k.
Parte hartzeko beste modu bat da programetan parte hartzen dutenei
galdetzea ea gustura dauden programarekin; kasu guztien %19tan egin da.
Programarekin gustura izateari buruzko iritzia
%81
%19
Bai Ez
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 52
IV.2.4- ZERBITZUAREN NORAINOKOA
Laguntza Psikologikoko Programan parte hartzen duten profesionalek horien funtzionamenduari eta antolaketari buruz egin duten balorazioa adierazten
duen kapituluaren amaieran, zerbitzuaren norainokoa aztertu dugu, eta, horretarako, baliabide pertsonalak zein bitarteko bereziak hartu ditugu kontuan,
beste arazo batzuk ere dituzten pertsonek programetan parte hartzeko aukera izan dezaten bermatzeko.
Profesionalen kopurua
%93
%7
Bai Ez
Nahikoa baliabide
%93
%7
Bai Ez
Beharrezko baliabideak
0
20
40
60
80
100
Beharra 34 48 43 52 31
Sart zeko
arrapala
Zeinu-
mint zairaren
interpret ea
Kult uren art eko
bit ar t ekarit zaInterpret ea Adingabeent zat
Inkesta bete duten ia guztiek, %93k, uste du Laguntza Psikologikoko
Programetan dagoen profesional-kopurua nahikoa dela izaten dituzten
kasuei behar bezalako laguntza emateko. Hala ere, erabat bestelako
balorazioa eman dute arazo bereziak dituzten emakumeei laguntzeko
dauden bitarteko bereziei buruz. Emakume horiek dira, besteak beste:
atzerriko emakumeak, ijitoak, dibertsitate funtzionala dituztenak, buruko
gaixotasunen bat dutenak edo droga-mendetasunak dituztenak.
Aipatutako arazo-mota horietakoren bat ere baduten emakumeek programa
eskuratu ahal izango dutela bermatzeko bitartekoen artean, %52k adierazi
du beharrezkoa dela atzerriko hizkuntzetarako interpretea edukitzea eta
%48k zeinu-mintzairaren interpretea edukitzea.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 53
V. KAPITULUA- BALIABIDE PSIKOLOGIKOEN EGOKITASUNARI
BURUZKO AZTERKETA
V.1- SARRERA
Baliabideak egokiak diren jakiteko, ezinbestekoa da instituzioek beren eginkizunei aurre
egiteko duten gaitasuna aztertzea, bai kantitatearen aldetik bai kalitatearen aldetik.
Baliabideak, halaber, mota askotakoak izan daitezke; esate baterako, giza baliabideak
edo materialak, eta, azken horien artean, azpiegiturak, ekipamendua, tresnak eta
halakoak izateaz gain, finantza-baliabideak ere badira, erakundeari ez dagozkion
zerbitzuak kontratatu eta eginkizun jakinak bete ditzaten.
Esku artean duzun txostenean, instituzio bakoitzeko langileak aztertu ditugu, eta ohartu
gara oso zaila dela erabakitzea horiek, kopuruari dagokionez, nahikoak diren. Izan ere,
horietako gehienek ez dute dedikazio esklusiboa etxeko tratu txarren inguruko egoeretan
laguntzen aritzeko. Hautatutako adierazleek, ahal izan den guztietan, aldi bateko
bilakaera eta zain egondako denboraren balorazioa dute oinarri.
Bestalde, etxeko indarkeriaren eta genero-indarkeriaren arloko espezializazioa eta
berariazko prestakuntza hautatu dira giza baliabideen kualifikazioaren balorazio-
adierazletzat. Instalazioen eta baliabide materialen kasuan, alderdi hauek hartu dira
garrantzitsutzat: lurraldekako banaketa, horietara joan ahal izatea bermatuta egotea,
itzulpen-zerbitzuak eta kultura arteko bitartekotza zerbitzuak izatea, komunikazioen
pribatutasuna eta adingabeentzat egokitutako itxarongelak izatea. Azkenik, horiei
dagozkien aurrekontuak baloratu ditugu.
Adierazle horiek honako bi lege hauek ezarritako irizpideen arabera antolatu dira:
abenduaren 28ko 1/2004 Lege Organikoa , Genero Indarkeriaren aurka Osoko
Babesa emateko Neurriei buruzkoa eta Eusko Legebiltzarraren Berdintasunerako
Legea, otsailaren 18ko 4/2005 Legea, Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerakoa
(EGBL). Lehendabizikoak ezarritakoaren arabera, laguntza psikologikoa gizarte-laguntza
osoak bere baitan hartzen duen betebeharretako bat da, eta genero-indarkeriaren biktima
diren emakumeek dute horretarako eskubidea. Honela definitzen du laguntza hori:
espezializatua, eskuragarria, deszentralizatua, doakoa, urgentea, adingabeei
laguntzekoa eta beste baliabide batzuekin koordinatua. Eusko Legebiltzarraren
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 54
Berdintasunerako Legeak, Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako otsailaren
18ko 4/2005 Legeak (EGBL) , emakumeen aurkako indarkeria arautzen du haren VII.
kapituluan, eta ebaluazio honetan aztertzen ari garen gaiei dagokienez, herri-
administrazio eskudunei agintzen die laguntza psikologiko urgentea, doakoa,
espezializatua, deszentralizatua eta eskuragarria izateko eskubidea bermatu behar
diela biktimei.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea 55
V.2- BALIABIDE PSIKOLOGIKOEN ANALISIA
a) Espezializazioa
b) Eskuragarritasuna
c) Deszentralizazioa
d) Doakotasuna
e) Urgentea
f) Adingabeentzako laguntza
g) Beste baliabide batzuekin koordinazioa
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea
56
A- ESPEZIALIZAZIOA
11. taula. TERAPEUTAK LHak Profesionalak Emakumeak (%)
Araba 5 %100
Bizkaia 12 %92
Gipuzkoa 86 %60
GUZTIRA 103 %67
12. Taula – ESPEZIALIZAZIO-IRIZPIDEAK
Eskatutako lan-esperientzia Etengabeko
prestakuntza LHak
BPE/ curriculum-
ibilbidea
Aurretiazko
esperientzia (urteak)
Betetze -
mailaren
kontrola
Indarkeria Berdintasuna
Araba √ √ (2) √ √ √
Bizkaia √ √ (3) √ √ √
Gipuzkoa √ √ (4) √ x x
13. taula. AURREKONTUA
LHak Kostua
Batez
besteko
gehikuntza
(2005-07)
Araba 345.551 %30
Bizkaia 426.936 %3
Gipuzkoa 450.000 %21
14. taula. JARDUERA 2007
LHak Guztira
Programa
Bikotekideak
eragindako
emakume
biktimak
Espezializatua %
(bikotekideak
eragindako
emakume
biktimak)
Batez besteko
gehikuntza
(2005-07)
Araba 226 217 %96 %15
Bizkaia 449 296 %66 %3
Gipuzkoa 376 236 %73 %5
- Laguntza Psikologikoko Programak EAEn ez dira soilik bikotekideak edo bikotekide ohiak eragindako tratu txarren biktima diren emakumeei laguntzeko, eta, beraz, 11., 12. eta 13. tauletan adierazitako datuak programa guztiei buruzkoak dira.
- Emakumezko terapeuta batek terapian esku-hartzeari dagokionez, bermatuta dago hiru LHetan.
- Espezializazio-irizpidetzat aurretiaz lan-esperientzia edukitzea ezarri da, eta foru-aldundiek kontrolatzen dute hori beteko dela. Bizkaia eta Arabaren kasuan, barne-prestakuntzarako ibilbidea antolatzen dute, zerbitzuaren esleipendun Psikologia-kabineteak diseinatuta, eta, hala, genero-indarkeriaren zein berdintasunaren alorrean prestatuta egongo direla bermatzen dute. Gipuzkoan prestakuntza-mota hori ez dago behar bezain beste bermatuta, ez baitago prestakuntza-ibilbide zehatzik eta horretarako propio diseinatutakorik.
- 14. taulan adierazitakoaren arabera, argi eta garbi dago Laguntza Psikologikoko Programen jarduera ia gehienak emakumeen aurkako etxeko tratu txarren biktima diren emakumeei emandako laguntzarekin dutela zerikusia.
- Etxeko tratu txarren eta genero-indarkeriaren alorreko jarduera-bolumenak gora egiten jarraitzen du denboraren joanean. %15 hazi da urtean batez beste Araban, %3 Bizkaian eta %5 Gipuzkoan. Aurrekontuak laguntza ematen zaien arazo guztiei dagozkie eta ez soilik bikotekideak edo bikotekide ohiak emakumeen aurka eragindako indarkeria-kasuei; hala ere, agerian dago aurrekontuaren urteko batez besteko igoera eta kasuen bolumen-igoera bat datozela.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea
57
B- ESKURAGARRITASUNA
15. taula- INSTITUZIOEN BALDINTZAK, PROGRAMETAN PARTE HARTZEKO
LHak Salaketa Babesteko agindua
Arauzko egoera
Erroldatzea
Bertan
bizitzea
Araba Ez Ez Ez Ez Bai
Bizkaia Ez Ez Ez Ez Bai
Gipuzkoa Ez Ez Ez Ez Bai
16. taula- OZTOPO FISIKO/ESPAZIALA
LHak Oztoporik ez Adingabe laguntzaileentzako
espazioa
Araba √ x
Bizkaia √ √
Gipuzkoa √ x
17. taula- OZTOPO SOZIALAK
Sexua Aniztasuna Atzerritarra
LHak Emakumezko
terapeutak
Zeinu-
mintzaira Ingelesa Frantsesa
Beste
hizkuntza
batzuk
Kultura
arteko
bitartekotza
Araba √ x √ √ x x
Bizkaia √ x √ √ x x
- Programetan parte hartzeko baldintza bakarra eskaera egiten den lurralde historikoan bizitzea da.
- Zerbitzu horiek ematen dituzten instalazioeara sartzeko ez dute arazorik dibertsitate funtzionala duten pertsonek; Gipuzkoan laguntza emateko gune asko daudenez, horietan guztietan ez dago bermatuta oztopo arkitektonikorik ez dagoela. Dena dela, emakumeak arazoren bat badu, sartzeko oztoporik ez dauden guneetako profesionaletara bideratzen da emakumea edo udalaren aretoetan egiten du terapia.
- Araban eta Gipuzkoan, adingabe laguntzaileentzako espazio egokiturik ez dago.
- Erabiltzailearen eta zerbitzuaren artean dagoen tartea, haien ezaugarriei dagokienez, da oztopo soziala . Erabiltzailearen ezaugarri hauek hartu dira kontuan: komunikatzeko hizkuntza, laguntza ematen duen pertsonaren sexua eta erabiltzaileen kultura-balioak.
- Terapiak egiteko erabiltzen den hizkuntzari dagokionez, laguntza psikologikoa ahula da, terapia gaztelania eta euskara ez diren beste hizkuntzaren batean egiteko aukera gutxi baitago. Badira tratamendua ingelesez edo frantsesez egiteko prestakuntza-maila duten zenbait profesional.
- Ez dago zeinu-mintzairan komunikatzeko gaitasuna duen terapeutarik.
- Ez dago kultura arteko bitartekotzarako baliabiderik beste kultura-ingurune batzuetako pertsonentzat; beraz, badago aukera soilik elebidun izango ez diren kultura arteko espazioak sortzeko.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea
58
C- DESZENTRALIZAZIOA D- DOAKOTASUNA
18. taula. LAGUNTZA-ZENTROAK
LHak Lurraldekako
banaketa
Tratamenduaren
homogeneotasuna
Taldeko saioak
Araba x √ √
Bizkaia x √ √
Gipuzkoa √ x x
19. Taula- DOAKOTASUNA
LHak Terapia Desplazamenduak
Araba √ √
Bizkaia √ x
Gipuzkoa √ x
- Zerbitzuen banaketa irregularra da, gehienak LHetako hiriburuetan
baitaude. - Gipuzkoari dagokionez, laguntza deszentralizatuta dago eta
hainbat kabinetek eta/edo profesionalek ematen dute; aplikatzen dituzten terapiak ez dira homogeneoak.
- Araban eta Bizkaian, berriz, programa psikologia-kabinete bakar batek garatzen duenez, aplikatzen diren tratamenduak homogeneoak dira, bi LHetan dira homogeneoak.
- Deszentralizazioari dagokionez, egoera gero eta hobea da; hala ere, Araban esaterako, Gasteizen eta Laudion ematen da zerbitzua.
- Bizkaian, Bilbon eta Markina-Xemeinen (Lea-Artibai, Munitibar eta Aulesti Mankomunitatea). 2009. urtean Zallan zerbitzua abian jartzea aurreikusita dago, Enkarterrietako eskualdekoek zerbitzua izan dezaten.
- Bizkaian eta Araban tratamendua taldeko saioetan ere egiten da.
- EAEko hiru LHetan terapiak doan izatea bermatuta dago, bikotekideak edo bikotekide ohiak eragindako tratu txarren biktima diren emakumeei laguntzekoa, edozein dela haien diru-sarrera.
- Hala ere, nahikoa diru-sarrera ez duten emakumeen kasuan, terapia-saioetara joateko desplazamendu-gastuak Araban soilik ordaintzen ditu zuzenean programak.
- Bizkaian eta Gipuzkoan, berriz, desplazamenduetarako laguntza horiek gizarte-bazterketari aurre egiteko laguntzei dagozkie (Oinarrizko Errenta, gizarte-behar larrietarako laguntza), udalen eskumenekoa.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea
59
E- URGENTEA F- ADINGABEKO BIKTIMAK
20. taula URGENTEA
LHak Denbora
(orduak)
Hautemateko
adierazleak
Araba 24-48 x
Bizkaia 24-48 x
Gipuzkoa 24-48 x
21. taula- 1. KONTSULTA
LHak Denbora
(egunak)
Itxarote-
zerrenda
Araba 15 Ez
Bizkaia 3-7 Ez
Gipuzkoa 3-10 Ez
22. taula- ADINGABEAK
LHak Banakako
terapia
Araba √
Bizkaia √
Gipuzkoa x
- Urgentzia-kasuetan erantzuteko igarotako denborari dagokionez,
ez da bi egun baino gehiago itxaron behar izaten lurralde historiko bakar batean ere.
- Gipuzkoan Larrialdietako Foru Zerbitzuak bideratzen ditu urgentziak eta ez Laguntza Psikologikoko Programak.
- Ez da urgentzia hautemateko adierazlerik garatu eta esperientziaren bidez eta laguntza-eskaerei erantzuten dieten profesional espezializatuek identifikatzen dituzte.
- Lehen kontsultarako itxaron beharreko denborari dagokionez, 3 eta 15 lan-egun arteko epean ematen zaie laguntza emakumeei; hortaz, ez da beharrezkoa itxarote-zerrendaren bidez ematea hitz-orduak.
- Gipuzkoan ez zaio programa honen esparruaren barruan
psikoterapia-laguntza ematen adingabeari, eraso egin zaion emakumeak badu guraso-ahala edo haren zaintza o babespean badago. Adingabeko biktimentzako programako laguntza emakumearentzako terapia-saioetan sartzen dira. Banakako saioak beharrezkotzat hartuz gero, udaletako Umeen Zerbitzura bideratzen da kasua.
- Bizkaian eta Araban, premia dagoela erabaki ondoren, Laguntza Psikologikoko Programaren barruan ematen zaio banakako laguntza psikologikoa zuzeneko edo zeharkako adingabeko biktimari.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea
60
G- KOORDINAZIOA LAGUNTZEKO BESTE BALIABIDE BATZUEKIN
23. taula- KOORDINAZIOA
LHak DIPUTAZIOA OGZ Harrerarako programak: BLZ AMEE GEZE ELTE Abokatu-
laguntza ERTZAINTZA OSAKIDETZA
Araba √ √ √ √ √ √ √ √ √ √
Bizkaia √ √ √ √ √ √ √ √ √ √
Gipuzkoa √ √ √ √ √ √ √ √ √ √
- Esku-hartzen denean, behar beste koordinazio-lan egiten dira beste baliabide batzuekin, batez ere foru-aldundi kontratatzaileekin eta Gizarte
Zerbitzuekin. Arlo juridiko edo judizialarekin eta polizia- eta/edo osasun-arloekin zerikusia duten beste baliabide batzuekiko koordinazio-lana soilik beharrezkoa eta positibotzat jotzen denean egiten da.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea
61
V.3- AMAIERAKO BALORAZIOAK
IRIZPIDEAK ALDERDI POSITIBOAK HOBETZEKO DAUDEN ARLOAK
A- ESPEZIALIZAZIOA
• Langileak espezializatuta eta prestatuta. • Barne-prestakuntzarako programak. • Aurrekontua une oro egokitu programaren beharretara. • Profesionalek programetan parte hartzeko bete
beharreko eskakizunak betetzen dituzten kontrolatu. • Programaren barne-ebaluazioa (Bizkaia, Araba)
• Lurralde-homogeneotasuna. • Espezializazio handiagoa atzerriko emakumeei
laguntzeko. • Gipuzkoa: etengabeko prestakuntza-ibilbideak diseinatu,
emakumeen aurkako indarkeriaren eta genero-ikuspegiaren arloetan.
• Gipuzkoa: programaren barne-ebaluazioak egin.
B- ESKURAGARRITSUNA
• Instituzioen baldintzak: o Laguntza eman, edozein dela administrazio-
egoera eta/edo prozesu judiziala. o Baldintza bakarra bertan bizitzea.
• Oztopo fisikoak: o Espazioak egokituta.
• Oztopo sozialak: o Bermatu emakumezko terapeutak esku hartuko
duela terapian.
• Gipuzkoa: programan parte hartzeko bide bakarra OGZ da, eta, hortaz, OGZra joateko oztopo sozial edo psikologikoren bat duten emakumeak laguntza psikologikoko programatik kanpo geratzen dira.
• Kultura arteko bitartekotza. • Adingabeentzako espazioak/ amak kontsulta jaso
bitarteko zaintza-zerbitzua edo haurtzaindegia. • Lan-orduz kanpoko zerbitzu-ordutegia. • Terapia atzerriko hizkuntzetan. • Zeinu-mintzairan prestakuntza. • Eskaintzen den zerbitzua ezagutarazi herritar guztiei.
C- DESZENTRALIZAZIOA
• Eskuragarritasuna. • Deszentralizazioa lortzeko ekintzak.
• Lurralde-homogeneotasuna, hiriburuetatik kanpo, urruti dauden zonaldeetan edo garraio publiko gutxi duten zonaldeetan zerbitzua emateari dagokionez.
D- DOAKOTASUNA • Doako terapia-saioak. • Baliabiderik gabeko emakumeei desplazamendu-
gastuak ordaindu (Araba).
• Lurralde-homogeneotasuna, desplazamendu-gastuak ordaintzeari dagokionez (Bizkaia eta Gipuzkoa).
E- URGENTEA
• Urgentzia hauteman. • Lehen hitz-ordua 15 lan-egun baino lehen (apirilaren
6ko 64/2004 Dekretua, gizarte-zerbitzuen erabiltzaile eta profesionalen eskubide eta betebeharren Gutuna).
• Laguntza urgentea 48 ordu baino lehen. • Itxarote-zerrendarik gabe laguntzeko gune guztietan.
• Lehen hitz-ordurako zain egon beharreko denbora Gipuzkoan: OGZ denez parte hartzeko bidea, OGZan laguntza atzeratzeko arriskua dago.
• Ez dago urgentzia hautemateko lanabes sistematizaturik.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea
62
F. ADINGABEENTZAKO
LAGUNTZA
• Langileak espezializatuta eta prestatuta (Bizkaia eta Araba).
• Laguntza Psikologikoko Programaren barruko laguntza.
• Lurralde-homogeneotasuna, zerbitzua emateari dagokionez (Gipuzkoan ez zaie zeharkako adingabeko biktimei banakako laguntza ematen).
• Ibilbide motzeko zerbitzua.
G- KOORDINAZIOA • Une oro koordinazioa foru-aldundiekin. • Koordinazio handia beste baliabide batzuekin • Diziplina anitzen arteko koordinazioa.
• Koordinazioa lan-arloko bitartekotzarako zerbitzuekin, laguntza psikologiko espezializatua sustatzeko laneratze-prozesuetan.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea
63
V.4. ONDORIOAK
Kapitulu honen hasieran aipatu den bezala, arreta berezia jarri zaie irizpide batzuei, hain
zuzen ere, bi dokumentu hauetan azaltzen diren irizpideekin lotura dutenei: bata,
abenduaren 28ko 1/2004 Lege Organikoa, genero-indarkeriaren aurkako babes
integraleko neurriei buruzkoa ; eta bestea, Eusko Legebiltzarraren Berdintasun Legea,
Emakumeen eta Gizonen Berdintasunerako otsailaren 18ko 4/2005 Legea (EGBL) .
Lege horiek ezartzen dituzte asistentzia psikologikorako betekizunak: alegia,
espezializazioa, eskuragarritasuna, deszentralizazioa, doakotasuna, larrialdia,
adingabekoei arreta, eta beste baliabide batzuekiko koordinazioa.
Aipatutako irizpide horien arabera, zazpi zatitan aurkeztu dira Emakumeen aurkako
etxeko indarkeriaren gaineko baliabide psikologikoen ebaluazioa laneko ondorioak eta
azken balorazioak.
V.4.1. Espezializazioa
Euskal Autonomia Erkidegoko (EAE) arreta psikologikorako programen espezializazioari
buruzko analisia egiteko, hainbat kontu aztertu dira: lehenik, ea esklusiboak diren etxeko
indarkeria bizi duten emakumeei arreta emateko baliabideak; bigarrenik, zer
espezializazio-irizpide eskatzen diren programa horietako psikoterapia egiteko, eta zer
mekanismo dauden irizpide horiek betetzen direla kontrolatzeko; hirugarrenik,
aurrekontuak zenbateraino dauden programaren beharretara egokituta; eta azkenik, zer-
nola betetzen diren etengabeko prestakuntzako bideak, genero-indarkerian eta
berdintasunean espezializatutakoak.
EAEko arreta psikologikorako programek ez dituzte soil-soilik artatzen haien
bikotekideek edo bikotekide ohiek tratu txarrak eman dizkieten emakumeak. Programa
horiek pertsona hauei ere arreta ematen diete: batetik, familiako beste kide
batzuengandik (aita, ama, seme-alaba, edota beste senide batzuk) tratu txarrak jaso
dituzten biktimei; bestetik, familia barruan edo kanpoan sexu-erasoak jaso dituzten
biktimei; eta azkenik, tratu txarrak ematen dituzten pertsonei.
Arreta psikologikorako programak esklusiboak ez badira ere, etxeko tratu txarren biktima
diren emakumeei emandako arretarekin lotutako ekintzek dute pisu gehien haien
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea
64
jardueran. 2007. urtean, horrelako kasuak izan ziren Bizkaian artatutako kasu guztien
%96, Gipuzkoako %73, eta Arabako %66.
Denborak aurrera egin ahala, gero eta handiagoa da etxeko tratu txarren eta genero-
indarkeriaren gaineko jarduera: Araban urteko batez besteko %15eko gehikuntza egon
da, Bizkaian %3koa, eta Gipuzkoan %5ekoa. Aurrekontuek kontuan hartzen dituzte
artatutako arazo guztiak, eta ez bakarrik emakumeen aurka haien bikotekideek edo
bikotekide ohiek egindako indarkeriak eragindakoak. Ikus daitekeenez, aurrekontuen
urteko batez besteko gehikuntza bat dator kasuen bolumena areagotzearekin. Eta
horrenbestez, argi dago ahalegina egiten ari dela aurrekontuko partidak programaren
beharretara egokitzeko.
Asistentzia psikologikoa eman behar duten profesionalei hiru programetan eskatzen zaie
psikologian lizentziadunak izan behar dutela batetik, eta psikologia klinikoan prestakuntza
izan behar dutela bestetik. Eta gutxieneko esperientzia eskatzen zaie, bai psikologo,
psikologo kliniko edo familia-interbentzioko psikoterapeuta lanetan, bai tratu txar fisiko
eta/edo psikikoak eta sexu-erasoak jaso dituzten biktimen tratamenduan, bai eta tratu
txarrak ematen dituzten pertsonen tratamenduan ere. Esperientzia hori egiaztatu egin
behar izaten da. Araban bi urteko aurretiko esperientzia eskatzen da, Bizkaian hiru urtekoa,
eta Gipuzkoan lau urtekoa. Foru Aldundiek zuzenean eta etengabe kontrolatzen dute behar
bezala betetzen direla profesionalen programan sartzeko betekizun horiek.
Ez dute Foru Aldundiek erabaki genero-ikuspegiaren gaineko eta/edo emakumeen
aurkako etxeko tratu txarren gaineko prestakuntza izan behar dela arreta
psikologikorako programetan sartzeko. Bizkaian eta Araban, kontuan hartzen da
adjudikaziodun kabineteak prestakuntza-mota hori bermatzea; Gipuzkoan, ordea,
homologazio-betekizuna da “zerbitzuaren eremuan Gipuzkoako Foru Aldundiak
antolatutako ikastaro eta mintegietara joan behar izatea” profesionalek. Dena den,
Gipuzkoako Diputazioak, 2007. urtean profesionalak homologatzeko baldintza teknikoen
agiria argitaratu zuenetik, ez du martxan jarri ikastarorik edo mintegirik zerbitzua ematen
duten profesionalentzat.
Horrenbestez, Bizkaian eta Araban bermatu egiten da genero-indarkeriako eta
berdintasuneko prestakuntza; izan ere, barne-prestakuntzarako bidea diseinatzen du
zerbitzuaren adjudikaziodun kabinete psikologikoak. Prestakuntza-mota hori, baina, ez
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea
65
da behar bezala bermatzen Gipuzkoan, ez baitago hartarako diseinatutako
prestakuntza-bide zehatzik.
V.4.2. Eskuragarritasuna
Eskuragarritasuna ebaluatzeko, oraingoan hiru dimentsio hartu dira aintzat: instituzionala,
soziala, eta espaziala edo fisikoa.
Eskuragarritasun instituzionalaren oinarriak dira programetan sartzeko Foru Aldundiak
ezarritako betekizunak. Alde horretatik, azpimarratzeko modukoa da betekizun bakarra
dagoela: dagokion lurraldean izatea bizilekua. Administrazio-egoera irregularra izan edo
ez, pertsona batek baliabidea eskura dezake, baldin eta lehendik salaketa jarri badu,
babesteko agindua badauka, edota errolda-ziurtagiria badauka.
Bideratzeko eskabideei dagokienez, oinarrizko gizarte-zerbitzuek zeregin garrantzitsua dute
baliabidea eskuratu ahal izateko; Gipuzkoan, gainera, hori da baliabideak eskuratzeko bide
bakarra.
Oinarrizko gizarte-zerbitzuak arreta psikologikoa eskuratzeko giltza izatearen gainean,
herriaren defentsariak – ARARTEKOAK txosten bat idatzi zuen 2003. urtean: “Emakumeen
aurkako indarkeriari erakundeek emandako erantzuna EAEn”. Txosten horretan gomendatu
zuen aukera eman behar zaiela emakumeei zuzenean jotzeko arreta psikologikoko
zerbitzuetara, eta oinarrizko gizarte-zerbitzuek ez dutela izan behar haietan sartzeko ate
bakarra.
Gomendio hori egiteko arrazoi bat dago: hain zuzen ere, emakumeei erraztu egin behar
zaiela baliabideetarako sarrera, litekeena baita batzuek oztopo sozial nahiz psikologikoak
izatea oinarrizko gizarte-zerbitzuetara (OGZ) jotzeko. Araban eta Bizkaian, sarrera-
sistemak onartzen du OGZ ez den beste erakunde batzuetatik zuzenean bideratzea
programa; eta programan zuzenean artatzen dira emakumeak, nahiz eta emakume horiekin
lehendik profesionalik jardun ez.
Eskuragarritasun fisiko edo espazialaz hitz egitean, alderdi ugari sartzen dira: besteak
beste, ez egotea arkitektura-oztoporik, dibertsitate funtzionala duten emakumeak
errazago sar daitezen; eta/edo egokitutako egongela egotea, terapiak egiten diren
bitartean, emakumeekin batera joaten diren adingabekoak artatzeko.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea
66
Zerbitzuetan badaude dibertsitate funtzionala duten pertsonak sartzeko instalazioak;
baina Gipuzkoan, arreta-puntu ugari daudenez, ez da kasu guztietan ziurtatzen
arkitektura-oztoporik egongo ez denik. Edonola ere, emakumeak zailtasunen bat badu,
beste profesional batzuetara bideratzen da, haietara sartzea errazagoa den arreta-
puntuetan lan egiten dutenetara; edo bestela, udal-lokaletan egiten zaio terapia.
Tratamendua jasotzen ari diren emakumeen tutorepean dauden adingabeko
laguntzaileen arretari dagokionez, baldin eta emakumeek ezin badute lortu beste
norbaitek zaintzea, eta horregatik ezin badute tratamendua jaso, azpimarragarria da
Bilboko Arreta Psikologikoko Zentroan haurtzaindegi-umezain zerbitzua dagoela,
pazientea kontsultan dagoen bitarterako. Araba eta Gipuzkoan ez dago adingabeko
laguntzaileei arreta emateko egokitutako gunerik.
Eskuragarritasun soziala esaten diogu erabiltzaile potentzialaren eta zerbitzuaren
arteko distantziari. Horretarako, bien ezaugarriak hartzen dira kontuan: komunikazio-
hizkuntza, arreta ematen duen pertsonaren sexua, eta erabiltzaileen balio kulturalak.
Oso garrantzitsua da emakumearen ama-hizkuntzan egitea psikoterapia, beti ere
terapeuta gai bada hizkuntza horretan komunikatzeko. Arreta emateko garaian, beste
pertsona batek egon behar badu hor interpretazio-lanak egiteko, uste da horrek ondorio
negatibo gehiago ekartzen dizkiola interbentzioari onurak baino.
Horregatik, ez zaio eman horrenbeste garrantzia interpretazio-zerbitzua egoteari.
Aitzitik, garrantzitsuagotzat jo da terapeutak gai izatea beste hizkuntza batzuetan eta
zeinu-mintzairan komunikatzeko.
Badira zenbait profesional kalifikazioa dutenak tratamendua ingelesez edo frantsesez
emateko; baina, hala ere, arreta psikologikoa ahula da, oso aukera gutxi baitago
gaztelania eta euskaraz besteko hizkuntzatan edo zeinu-mintzairan emateko terapiak
EAEn.
Beste kultura-ingurune batzuetatik datozen pertsonentzat ez dago kultura-bitartekotzako
baliabiderik; hala izango balitz, errazagoa izango litzateke kultura arteko guneak sortzea,
eta gune horiek ez izatea soilik elebidunak.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea
67
Bestalde, terapiari dagokionez, ez dago azterketarik terapeuta emakumea izateak
terapiari mesede egiten diola bermatzen duenik, tratu txarrak jaso dituzten biktimen
interbentzioetan; terapiaren emaitzak ez dirudi loturarik dutenik terapeutaren sexuarekin.
Baina esperientziak adierazten digunez, terapeuta emakumea denean, emakume
biktimarentzat errazagoa izan ohi da interbentzioko lehenengo harrera eta hasiera.
Egokia dirudi emakumea izatea arreta ematen duen terapeuta, bai harrerako lehenengo
fasean, bai eta arretan ere; izan ere, horrela biktimak errazago husten ditu emozioak, eta
ez du baztertzen interbentzioa. Hiru lurralde historikoetan bermatuta dago emakume
batek ematen duela interbentzio terapeutikoa.
V.4.3. Deszentralizazioa
Baliabideen deszentralizazioak lotura estua du aurreko irizpidearekin,
eskuragarritasunarekin, alegia. Izan ere, berebizikoa da Administrazio Publikoetatik
eskainitako baliabideak eskuragarriak izatea; eta horretarako, bermatu egin behar da
zerbitzuek kalitate bera izango dutela, edozein dela ere erabiltzaileen kokalekua, eta
baliabideak behar diren momentua.
Ebaluazio honetan egiaztatu ahal izan da irregularra dela arreta psikologikoko foru-
baliabideen banaketa, gehienak hiru lurralde historikoetako hiriburuetan baitaude.
Gipuzkoan, arreta deszentralizatua ematen dute hainbat kabinete eta/edo profesionalek,
baina ez dago homogeneotasunik terapiak aplikatzean.
Hala Araban, nola Bizkaian, kabinete psikologiko bakarrak eramaten du programa; eta
horrek esan nahi du tratamendu homogeneoak aplikatzen direla (hor sartzen dira talde-
tratamendu saioak) bai probintzian, bai eta bi lurraldeen artean ere. Deszentralizazio-
prozesuan aurrerapenak egiten ari badira ere, Araban oraingoz Gasteizen eta Laudion
bakarrik ematen da zerbitzua. Bizkaian, berriz, arretako zentroak Bilbon eta Markina-
Xemeinen daude (Lea-Artibai, Munitibar eta Aulestiko mankomunitatea). 2009. urtean
zehar, Zallako zerbitzua martxan jarriko dela aurreikusten da, horrela estaldura emateko
Enkarterrietako eskualdeari.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea
68
V.4.4. Doakotasuna
EAEko hiru lurraldeetan bermatzen da dohainik direla arreta psikologikoa emateko
terapiak haien bikotekideek nahiz bikotekide ohiek tratu txarrak eman dizkieten
emakume biktimentzat, edozein direla ere haien diru-sarrerak.
Dena den, behar adina baliabide ez duten emakumeek lekualdatu egin behar izaten
badute terapia jasotzeko, gastu horiek Arabako programak bakarrik hartzen ditu bere
gain zuzenean.
Bizkaian eta Gipuzkoan, lekualdatzeko laguntza horiek izapidetzeko, gizarteko
bazterkeriaren aurkako laguntzak eskatu behar dira (Oinarrizko Errenta, GLL), eta udal-
eskumenekoak dira.
V.4.5. Larrialdia
Zerbitzua jasotzeko eta larrialdia artatzeko denbora-epeei dagokienez, ez dira apirilaren
6ko 64/2004 Dekretuan jarritako gehieneko epeak baino luzeagoak. Dekretu horren bidez
onartzen da zer eskubide-karta eta betebehar dituzten gizarte-zerbitzuetako erabiltzaileek
eta profesionalek22, eta honela dio:
9.artikulua – Beharren ebaluazioa.
(...)
Larrialdietan, ezingo dira inolaz ere 15 egun baino gehiago igaro hasierako
harremana egiten denetik ebaluazioa amaitzen den arte. Nolanahi ere, soluzio
iragankorrak erabiliko dira, baldin eta beharrezkoak badira epe horren barruan
azaltzen diren oinarrizko beharrei berehala erantzuteko.
Hiru lurraldeetan ziurtatzen da dekretuak ezarritako hamabost egunen barruan emango
dela lehenengo hitzordua ; beraz, hitzorduak kudeatzeko, ez dago itxaron-zerrendak
22 Apirilaren 6ko 64/2004 Dekretua. Haren bidez onartzen dira, batetik, EAEko gizarte-zerbitzuen erabiltzaileen eta profesionalen eskubide-karta eta betebeharrak, eta bestetik, Iradokizunen eta Kexen Araubidea (EHAA 2004/04/23)
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea
69
erabili beharrik. Bizkaian 3-7 egun itxaron behar da batez beste, Gipuzkoan 3-10, eta
Araban 15.
Larritzat jotzen diren kasuei lehenago ematen zaie arreta. Araban eta Bizkaian beti
gordetzen da agendan tarte bat horrelako egoerei estaldura emateko. Gipuzkoan,
ordea, denbora-epe horretan arreta ematen dela bermatzeko, terapeuten arreta
eskatzen da, edota Larrialdietako Foru Zerbitzuaren bitartez erantzuten zaie larrialdiei,
eta ez Arreta Psikologikorako Programaren bitartez. Horrela, 24-48 ordu bitartean
itxaron behar izaten da.
Larrialdiari dagokionez, ez dago adierazlerik larrialdiak hautemateko. Aitzitik, bai
esperientzia, bai arreta-eskaera artatzen duten profesionalen espezializazioa erabiltzen
dira horretarako.
V.4.6. Adingabeko biktimak
Lege integralak inskribatzen duenez, arreta psikologikoa da gizarte-laguntza
integraleko betekizunetako bat; eta hartarako eskubidea dute, hala genero-indarkeriaren
biktima diren emakumeek, nola adingabekoek, baldin eta erasotzaileak badu haien
guraso-ahala edo jagoletza23: aitortu egiten zaie biktima-estatusa dutela eta, beraz,
eskubide-subjektuak direla.
Gipuzkoan, programa honen esparruan ez zaie egiten psikoterapiarik adingabekoei,
baldin eta erasotako emakumeak badu haien guraso-ahala edo zaintza eta babespea.
Programaren barruan adingabeko biktimei arreta emateko, familiako saio batzuk egiten
dira emakumearentzako terapiaren barruan. Bakarkako saioak behar izanez gero,
umeen udal-zerbitzura bideratzen dira adingabekoak.
Bizkaian eta Araban, bakarkako saioak behar direla balioztatu ostean, bakarkako arreta
psikologikoa ematen zaie tratu txarrak zuzenean edo zeharka jaso dituzten adingabeko
biktimei; eta hori dena arreta psikologikorako programen barruan sartzen da.
23 Abenduaren 28ko 1/2004 Lege Organikoa, genero-indarkeriaren aurkako babes integraleko neurriei buruzkoa. 19.
artikulua. Gizarte-laguntza integrala izateko eskubidea.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea
70
V.4.7. Laguntzeko beste baliabide batzuekiko koordinazioa
Interbentzioetan zehar, etengabe egiten da lan beste baliabideekin koordinatu ahal
izateko: bereziki, Foru Aldundi kontratugileekin, eta erreferentziazko oinarrizko
zerbitzuekin. Beharra dagoenean, beste baliabide batzuekin ere koordinatzen da, eta
positibotzat jotzen da hori. Baliabide horiek lotura dute, hain zuzen ere, alor juridiko edo
judizialarekin, polizia-alorrarekin, eta/edo osasun-alorrarekin.
Garrantzia berezia ematen zaio lan-bitartekaritzako zerbitzuekin koordinatzeko beharrari,
horrela laneratze-prozesuetan espezializatutako laguntza psikologikoa ematea sustatzeko.
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea
71
Eranskina – GALDETEGIEN GIDOIA, LAGUNTZA PSIKOLOGIKOKO
PROGRAMETAN ARITZEN DIREN LANGILEENTZAT
PROFESIONALEN PROFILA
� Datu soziodemografikoak
� Esperientzia zerbitzuan
� Espezializazioa
� Hainbat hizkuntzatan komunikatzeko/psikoterapia egiteko gaitasuna
ESKU-HARTZEAREN PROZESUA
� Betetako funtzioak
o Lana egiteko arazoak eta oztopoak
o Zer oztopo dauden tratamendu terapeutikoa jarraitzeko
o Hobetzeko dauden arloen proposamena.
KOORDINAZIOA
� Erakunde barnekoa
o Zerbitzuaren antolaketa
o Erakunde barneko koordinaziorako, hobetzeko dauden arloen
proposamena
� Erakundeen artekoa
o Beste polizia-baliabide edo baliabide judizial batzuekiko
koordinazioari buruzko balorazioa
o Erakundeen arteko jarduerarako protokoloak
� Ezagutza
o Oztopoak koordinazioan eta lankidetzan
o Erakundeen arteko koordinaziorako hobetzeko dauden arloen
proposamena
PARTE-HARTZEA
� Langileen parte-hartzea zerbitzuaren funtzionamenduaren diseinuan
� Zerbitzuko langileak parte-hartzeari buruzko egokitasuna
� Langileei satisfazioari buruzko inkestak egitea.
PRESTAKUNTZA ESPEZIFIKOA
� Curriculum-ibilbidea
� Prestakuntza espezifikoa
� Jasotako prestakuntza espezifikoari buruzko balorazioa
� Prestakuntza-ekintzak hobetzeko proposamenak.
ZERBITZUAREN NORAINOKOA
� Baliabideen egokitasunari buruzko balorazioa
o Giza baliabideak
o Baliabide materialak
Baliabide psikologikoei buruzko ebaluazioa, emakumeen aurkako etxeko tratu txarrei dagokienez
EMAKUNDE/Emakumearen Euskal Erakundea
72
o Egoera bereziki ahulean daudenei laguntzeko gailu bereziak
(zerbitzura iristeko arrapala, zeinu-mintzairaren interpretea, kultura
arteko bitartekariak…)
INFORMAZIOA
� Etxeko tratu txarren biktima diren emakumeei buruzko informazioaren
kudeaketa
� Biktima diren emakumezkoek zerbitzuari buruz aurretiaz duten informazioa
� Biktima diren emakumeei emandako informazioa
� Informazioa emateko material osagarriaren beharrari buruzko balorazioa
EMAKUMEEN AURKAKO TRATU TXARREN ARAZOARI BURUZKO BALORAZIOA
� Tratu txarren eta berdintasunaren arteko harremana
� Biktima diren emakumeen autonomia
� Biktima diren emakumeen espektatibak
� Biktima diren emakumeekin lan egiteari buruzko irudia