(Introduction of Logistics and Supply Chain) 9...บทท 9 บทน าของลอจสต กสและห วงโซอ ปทาน (Introduction of Logistics and Supply

บทท 9 บทนาของลอจสตกสและหวงโซอปทาน (Introduction of Logistics and Supply Chain)

ภาควชาวศวกรรมโยธา คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยบรพา 363 ดร. สรเมศวร พรยะวฒน

บทท 9 บทนาของลอจสตกสและหวงโซอปทาน

(Introduction of Logistics and Supply Chain)

เนอหาในบทนจะกลาวถง หลกการเบองตนของลอจสตกสและหวงโซอปทาน ความหมายและความสาคญของลอจสตกส องคประกอบของระบบลอจสตกส การจดการหวงโซอปทาน และบทบาทของการขนสงทมตอลอจสตกสและหวงโซอปทาน

“คน มไดเปนโจรเพราะคาคน มไดเปนมนเพราะคาคน”

พทธภาษต

การขนสงสนคา วสด และวตถดบตางๆ ระหวางผผลตและผบรโภค เปน หนงในขนตอนสาคญของกระบวนการผลตสนคา ตนทนทเกดขนใน ขนตอนดงกลาว จงมสวนสาคญอยางยงตอการ กาหนด ราคาของสนคาอยางหลกเลยงไมได การขนสงและกระจายสนคาทมประสทธภาพ จะมสวนสาคญทชวยลดตนทนการผลตและราคาสนคา ซงสงผลกระทบโดยตรงตอ ผบรโภค เศรษฐกจของชมชนและของประเทศ การเขาใจถงหลกการของการขนสงและกระ จายสนคาจงมความจาเปนอยางยงสาหรบผศกษาดานวศวกรรมขนสง เนองจากเรองดงกลาว เปนกจกรรมดานขนสงทนบวน จะมภาวะการแขงขน ทสงขน ทงน เพอพยายามทจะลดตนทนการผลต อนจะนามาซงความไดเปรยบคแขงขนในเชงธรกจ โดยหลกการทเกยวขอ งกบสงทกลาว ไปทงหมดนน จะเกยวของกบหลกการ ของลอจสตกสและหวงโซอปทาน (Logistics and supply chain) 9.1. ความหมายและความสาคญของลอจสตกส ลอจสตกส (Logistics) คอ การดาเนนงานทรวบรวมกจกรรมทมสวนเกยวของกบการจดหา การเคลอนยาย การจดเกบและการจดสงสถานะทงหมดของสนคาททาการผลต โดยมการบรการ และการบรหารขอมลเปนปจจยสนบสนนทชวยทาใหการดาเนนงานตางๆ ดงกลาว สามารถบรรล เปาหมายไดอยางมประสทธภาพ (วทยา สหฤทดารง, 2546) ขณะเดยวกน โลจสตกส อาจหมายถง กระบวนการวางแผน ดาเนนงานควบคมการไหลและการจดเกบวตถดบ สนคากงสาเรจรป และสนคา พรอมกบขอมลตงแตจดผลตถงผบรโภค ใหเปนไปอยางมประสทธภาพและเสยคาใชจาย ต าสด โดยมจดมงหมายคอการปรบปรงการบรการลกคาใหมความพงพอใจสงสด (กฤษดา วศวธรานนท และกลพงษ ยนพนธ, 2548) ทงน องคประกอบทลอจสตกสเขาไปมบทบาทนน เรมตนจากผ จดสงวตถดบ (Suppliers) ไปสกระบวนการผลต (Manufacturing) สงไปถงผกระจายสนคาและผขาย (Distribution and Sales) และไปสนสดปลายทางทลกคา (Customers) ซงกระบวนการ



เคลอนยายดงกลาวจะกอใหเกดมลคาทเพมขนในผลตภณฑ (Added values) (วทยา สหฤทดารง, 2546) จดกาเนดของการนา ลอจสตกสมาประยกตนนมาจากการกระจายสนคา ซงกคอ การบรหารการขนยายและการจดการกบสนคาตงแตการผลตจนถงการบรโภค ธรกจกา รกระจายสนคายงสามารถแบงออกเปนประเภทยอยๆ ไดอก ไมวาจะเปน การกระจายสนคาเพอการจดซอ การกระจายสนคาเพอการผลต และการกระจายสนคาเพอการขาย โดยทวไปการ จดการการกระจายสนคา จะเกยวของกบงาน 3 ประเภทหลก ไดแก การเกบสนคาในคลงสนคา การ บรรจหบหอสนคา และการขนสงสนคา ซงในบทนจะ มงเนน การกระจายสนคาเฉพาะประเดนทเกยวของกบการขนสง เปนสาคญ (กฤษดา วศวธรานนท และกลพงษ ยนพนธ, 2548) ขอบขายงานท ลอจสตกสเขาไปมบทบาทในกระบวนการขนสงสนคา นน เรมตนตงแต การขนสง วตถดบไปสกระบวนการผลต ผานไปยงผกระจายสนคาและผขาย และสดทายสงตอ ไปยงลกคา ซงจะไดเหนมลคาทเพมขนในตวผลตภณฑเมอมการเคลอนยายจากกระบวนการหนงไปยง อกกระบวนการหนง ดงนนโดยแทจรงแลว ลอจสตกสจะเกยวของกบการเคลอนทของว ตถและการสรางมลคาเพมเขาไปในวตถทเคลอนทในระบบ โดยม ประเดนหลกทพจารณา คอ การจดการดานเวลา และสถานทของวตถทจะเคลอนทผานไปยงสวนตางๆ ของระบบการผลตและบรการ จากทกลาวขางตน อาจสรปไดวา ระบบลอจสตกสนน จะเรมตนจากผจด สงวตถดบไป ยงผผลต สนคาจากผผลตจะถกสงตอไปยงผกระจายสนคาและผขาย และไปสนสด กระบวนการขนสงทผบรโภค ซงในแตละสวนจะมการดาเนนการททาใหเกดการ ถายเทวตถดบและกรรมวธทสรางมลคาเพม ใหกบตว สนคา ซงจะเหนไดวาในระบบลอจสตกส ประกอบไปดวยการดาเนนการทสาคญ 2 ประการ คอ การสอสาร (Communications) และการรวม ดาเนนงานระหวางสวนตางๆ (Coordination) เพอใหภาพรวมของการดาเนนการเปนไปอยางมประสทธ ภาพ โดยทวไป การวางแผนและดาเนนการระบบลอจสตกส จาเปนตองพจารณาการทางานหลก 3 ประการดวยกน ไดแก การออกแบบการถายเท ว สด การจดการระบบลอจสตกส และการจดการเทคโนโลยสารสนเทศ ทงน ในการทางานทง 3 ขนตอนน ควรพจารณาภาพรวมของทงระบบ ไปพรอมๆ กน (วโรจน พทธวถ, 2547) โดยมรายละเอยดของแตละขนตอน ดงตอไปน 1. การออกแบบการถายเทวสด (Actual material-flow design) เปนขนตอน ทผออกแบบระบบโลจสตกสตองใชความรและทฤษฎตางๆ ทางวศวกรรมเขามาชวยมากทสดโดยพจารณาถงอปสงคดานปรมาณ สถานท ความแปรปรวน และขอจากดทมอย และทาการออกแบบขนาด ตาแหนงทตง ทรพยาก รของอปทาน อาท โรงงานอตสาหกรรม คลงสนคา เปนตน รวมทงออกแบบระบบการขนสงวสดดวย หมายถงเสนทาง ชนดของพาหนะ



ปรมาณแตละเทยว จดพก สนคา เปนตน ใหสามารถตอบสนองอปสงคไดดวยตนทนทตาทสด ในการออกแบบนตองออกแบบดวยหลกทฤษฎทอยในกลมกา รวจยดาเนนงาน (Operation research) 2. การจดการระบบลอจสตกส (Logistics system management) ขนตอนน เปนการจดการงานดานตางๆ ทเปนกจกรรมในระบบโลจสตกส เพอใหการ ดาเนนงานจรงเปนไปตามทออกแบบไวแตตน ซงการจดการงานดานตางๆ เหลาน ตองใชความรดานวศวกรรมและการจดการผสมผสานกน ไมวาจะเปน ก ารจดตารางการขนสง การจดการคลงสนคาและระบบควบคมวสดคงคลง การจดการคาสงซอ การจดหาวตถดบ การคดเลอกและประเมนผขาย การวางแผนความตองการวสด การบรรจหบหอ การบรหารงานบคคล และคาจาง เปนตน 3. การจดการเทคโนโลยสารสนเทศ (Information technology management) การจดการเทคโนโลยสารสนเทศมเปาหมายหลก 2 ประการ คอ

• จดใหมสารสนเทศในรปแบบทตองการ ในสถานทและเวลาทตองการและมความสมาเสมอ เปนการประสานระหวางการจดหาสารสนเทศให ตรงกบความตองการใช

• จดการใหสารสนเทศมความถกตอง เชอถอได ไมลาสมย และไมผดพลาด เครองมอ ตางๆทถกนามาใชเพอการจดการสารสนเทศใหไดตามเปาหมายหลกดงกลาว เชน Enterprise Resource Planning (ERP), Electronic Data Interchange (EDI), E-commerce เปนตน การจดการโลจสตกสทง 3 ดาน ผจดการฝายโลจสตกสควรมองภาพของระบบโลจสตกสในรปสถานท (Nodes) และเสนทาง (Links) (วโรจน พทธวถ, 2547) โดยอธบายไดดงน

• สถานท คอ ตาแหนงทตงของกจกรรมการจดหา จดเกบ ผลต จาหนาย และบรโภค โดยอาจพจารณาการสงกลบซากหรอของเสยดวย โดยแตละทตง จะมขนาดและความแปรปรวนของอปสงค (Demand) และอปทาน (Supply) ตางกน

• เสนทาง คอ เสนทางระหวางสถานท เพอสงตอสนคาหรอบรการระหวาง สถานทตงแต 2 สถานทขนไป โดยแตละ สถานทจะมการสงตอสนคาระหว างกนบนโครงขายของ เสนทางทมอย ดงนน จากทกลาวขางตนจะเหนไดวา ระบบโลจสตกสสามารถนาไปประยกตในการดาเนนการเหลานได ไมวาจะเปน ระบบสงนาชลประทาน ระบบบาบดนาเสยของกรงเทพมหานคร หรอเมองใหญอนๆ ระบบขนสงผโดยสารดวยรถประจาทาง และระบบไปรษณย โดยเมอพจารณาในจากหลกหารของสถานท และเสนทางแลว กจการ เหลาน จาเปนตองใชหลกการบรหารและออกแบบระบบการขนสงท คลายคลงกบระบบโลจสตกส ในภาคอตสาหกรรมและธรกจ



เชนเดยวกน กจการ เหลานมกจกรรม และการดาเนนการในสวนตางทสามารถพจาร ณาใหเปนการดาเนนการในรปแบบของระบบโลจสตกสไดเชนเดยวกน แตจะตางกนในรายละเอยดเทานน ดงนน วธการทางวศวกรรมทใชออกแบบและบรหารระบบเปนจานวนมาก อาจมรายละเอยดทแตกตางกน ไป แตกมาจากหลกการเดยวกน การจดการโลจสตกสจะมความยงยากมากข นเ มอความตองการขนสงสนคาของผประกอบการแตละรายนนไมเหมอนกน ซงจะทาใหเกด ความผนแปรดานปรมาณและเวลาของความตองการในการขนสง ประกอบกบความ ผนแปรในกระบวนการจดหาวตถดบ การผลต และการจดจาหนาย ทาให ลอจสตกสอาจถกพจารณาเปนระบบ Dynamic ดวยเหตน การออกแบบระบบ การจดการและการแกปญหาตางๆในระบบโลจสตกส จงตองมเครองมอทางวศวกรรมทตอง นามาใชออกแบบและแกปญหาทงทเปนแบบ Static และแบบ Dynamic เพอบรรลวตถประสงคเชงกลยทธ 3 ประการ ซงไดแก การลดตนทนการดาเนนงาน การลดขนาดเงนลงทนทรพยากร และการเพมระดบการใหบรการลกคา วตถประสงค 3 ประการขางตน จะประสบผลสาเรจในทางปฏบตไดกตอเมอ ผวางแผนการขนสง สามารถทาการตดสนใจเชงกลยทธ 3 ประการสาคญดงตอไปน (วโรจน พทธวถ, 2547) 1. การตดสนในเชงกลยทธดานทาเลทต ง (Location Decision) ไดแก

• การกาหนดจานวน ขนาดและทตงของโรงงานการผลต

• การกาหนดจานวน ขนาดและทตงของคลงเกบ สนคา

• การกาหนดจานวน ขนาดและทตงของแหลงปอนวตถดบ

• การกาหนดจานวน ขนาดและทตงของศนยขนถายสนคา

• การตดสนใจเลอกสรางหรอเชา หรอจางเหมาทรพยากร เชน โร งงานคลงสนคา ศนยขนสนคา เปนตน

2. การตดสนใจเชงกลยทธดานการขนสง (Transportation Decision) ไดแก

• การเลอกวธการขนสง

• การจดตารางและเสนทางการขนสง

• การกาหนดปรมาณการขนสง 3. การตดสนใจเชงกลยทธดานวสดคงคลง (Inventory Decision) ไดแก

• การกาหนดระดบวสดคงคลง

• การกาหนด วธการจดหาวสดคงคลง



• การกาหนด วธการควบคมวสดคงคลง ทงน คาวาการตดสนใจเชงกลยทธ หมายถง การตดสนใจใดๆทผลการตดสนใจสงผลตอ

ความสามารถในการแขงขนของธรกจ ในการตดสนใจ 3 ดานทกลาวนนล วนสงผลตอ ความสามารถในการแขงขนทงสน เพราะมผลตอตนทน (Costs) ความสามารถในการสงมอบ (Delivery capability) ความเรว (Speed) ความพรอมของสนคาและบรการ (Availability) และประสทธภาพในการใชทรพยากร (Efficiency of resource utilization) ใหมากหรอนอยเมอเปรยบเทยบกบคแขงขนไดอยางชดเจน 9.2. การจดการหวงโซอปทาน การจดการหวงโซอปทาน (Supply chain management) คอ การผสมผสานกระบวนการทางธรกจจากผจดสงวตถดบ ผาน กระบวนการผลตหรออตสาหกรรมการผลต จนไปสผบรโภค โดยในกระบวนการเหลานนจะ มการสงผานผลตภณฑและขอมล สารสนเทศควบคกนไป อนเปน การสรางมลคาเพมใ หกบผลตภณฑนนๆ กอนทจะถกนาเสนอ สผบรโภค จะเหนไดวา ขอ บขายของระบบการจดการหวงโซอปทานนน จะครอบคลมทงระบบอตสาหกรรม ซงกวางกวาการพจารณาเฉพาะภายในองคกรดงทกลาวถงในระบบลอจสตกส (วทยา สหฤทดารง, 2546) ขนาดของการบรหารหวงโซอปทานจะขนอยกบขอบเขตการ ดาเนนงานและการบรหารกระบวนการผลต ทงน จะเหนไดวาลอจสตกสและการจดการหวงโซอปทานนน จะเปนสงทเกด ควบคกน ไปเสมอ แตขอบขายในการกาหนดแผนงานของล อจสตกสและการจดการหวงโซอปทาน จะมความแตกตางกน แตจะมลกษณะทเกอหนนกน โดย การจดการหวงโซอปทานนน จะ มงเนนการจดการและการวางแผนในภาพรวมทกวางกวาระบบลอจสตกส ขณะทระบบ ลอจสตกส จะมงเนน การจดการในระดบแผนปฏบตการ ความตางทสาค ญอกประการหนงระหวางระบบ ลอจสตกสและการจดการหวงโซอปทานกคอ ระบบ ลอจสตกสนนจะเกยวของกบการเคลอนยาย วตถดบ สนคา หรอผลตภณฑระหวาง หนวย ตางๆ ภายในองคกร เดยวกน แตเมอ ตองทาการสงวตถดบ สนคา หรอผลตภณฑดงกลาว ขามองคกรในลกษณะทมการเปลยนสภาพความเปนเจาของและมระเบยบขนตอนการดาเนนงานทแตกตางไปจากองคกรทเปนตนทางของการเปลยนถาย เรา จะพจารณาการเคลอนยายดงกลาว นเปนระบบการจดการหวงโซอปทาน ทนท ทงน ปญหาของการจดการหวงโซอปทา น มกเกดขน ในขนตอนการเปลยนถายวตถดบ สนคา หรอผลตภณฑ ระหวางองคกรนนเอง โดยในขนตอนดงกลาว จะตองมการตกลงเงอนไขบางประการระหวาง องคกรในรปของขอตกลงรวมกนในรปของสญญาเชงธรกจ ประการหนงเพอใหเกด ความเขาใจทตรงกนในเรองของการถายโอนความเปนเจาข องวตถดบ สนคา หรอผลตภณฑ อกประการหนง เพอใหการ



ดาเนนงานเปนไปอยางราบรนและเกดปญหานอยทสด ระหวางองคกร (กฤษดา วศวธรานนท และกลพงษ ยนพนธ, 2548; วทยา สหฤทดารง, 2546) 9.3. บทบาทของการขนสงทมตอลอจสตกสและหวงโซอปทาน การขนสงเปนกระบวนทมความสาคญขนตอนหนงของการขนสงสนคา การขนสงในทน หมายถง การเคลอนยายสนคาจากสถานทผลตไปยงสถานททบรโภคสนคานน ซงการเคลอนยายสนคาระหวางสถานทดงกลา วกอใหเกดมลคาเพมแกสนคา ซงถอไดวาเปน การเพมมลคาของผลตภณฑดานสถานท (Place utility) นอกจากน การขนสงยงกอใหเกด อรรถประโยชนดานเวลา (Time utility) ใหกบสนคาหรอผลตภณฑ อรรถประโยชนดานเวลา คอ ความพงพอใจในตวสนคาหรอผลตภณฑทเพมขนอน เกดจากการเกบสนคาไวจนกระทงเกดความตองการ ทจะบรโภคสนคานน การขนสง ถอไดวา เปนปจจยสาคญทสรางอรรถประโยชนดานเวลาใหเกดขนในตวสนคา เนองจากเปนตวกาหนดความรวดเรวและความสมาเสมอในการเคลอนยายสนคาจากสถานทหนง ไปยงอกสถานทหนง (กมลชนก สทธวาทนฤพฒ และคณะ, 2544) โดยสรป บทบาทของการขนสงทมตอระบบลอจสตกสและหวงโซอปทาน หรอการเคลอนยายสนคากคอ เปนสงทชวยใหสนคา เกดอรรถประโยชนทงดานสถานทและเวลา สรางความพงพอใจในการบรโภคสนคาใหกบกลม ผบรโภค และเปนปจจยสาคญประการหนงทสงผลตอการกาหนดราคาข องสนคาและทาเลทตงของศนยกระจายสนคา โรงงาน และตลาด 9.3.1. ประเภทของการขนสงสนคา โครงสรางของระบบการขนสงเมอพจารณาในมมมองของกจกรรมการผลตและขนสง สนคา สามารถแบงออกไดเปน 3 กลมหลก คอ (สาธต พะเนยงทอง, 2548; กมลชนก สทธวาทนฤพฒ และคณะ, 2544) 1. การขนสงขาเขา (Inbound transportation) คอ การขนสงสนคาเขาสโรงงานผลต สนคาท สงเขามามกเปนวตถดบ สวนประ กอบ และวสดประกอบการผลต ในภาคอตสาหกรรมสวนใหญการขนสงขาเขาจะดาเนนการโดยผขาย วตถดบเหลานน อาจมบางสวนทผซอดา เนนการเองขนอยกบขอตกลง ตนทนการขนสงขาเขาเปน ปจจยสาคญเทากบตนทนการขนสงขาออกทจะตองพจารณาเพอการกาหนดทาเลทตงของ โรงงานผลต คลงสนคา หรอศนยกระจายสนคาในระบบลอจสตกสทงระบบ ถงแมการขนสงจะ ดาเนนการโดยผขายวตถดบแตจะถกรวมอย ในราคาวตถดบนนแลวเสมอ



2. การขนสงขาออก (Outbound transportation) คอ การขนสงสนคาขาออกจากโรงงานผลต เมอโรงงานทาการผลตเปนสนคาสาเรจรปเพอจดจาหนายแลว จะตองขนสงไปยงลกคาซงอาจเปนผบรโภคโดยตรง ตวแทนจาหนาย หรอผผลต ในขนตอนต อไปกตาม การขนสงนจดอยในกลมการขนสงขาออกจากโรงงาน สวนมากแลวใน ภาคอตสาหกรรมจะเปนภาระของผผลตเอง แตผผลตอาจใชบรการบรษทรบจางขนสงกได ซง ปจจบนเปนวธการทไดรบความนยมอกแนวทางหนง 3. การขนสงระหวางประเทศ (International transportation) คอ ระบบการขนสงสนคาระหวางประเทศ ระหวางภมภาคของโลก ระหวางทวป หรอ ระหวางเขตเศรษฐกจตางๆ ระบบการนสงแบบนเปนการขนสงทเปนการขนสงในระยะทางไกลๆ โดยจะอาศยผใหบรการระดบสากล อาท เรอเดนสมทร เครองบน รถไฟ เปนตน แตกมการขนสง ชายแดนทเปนประเทศหรอเขตเศรษฐกจตดกนกยงคงใชรถบรรทกอยมาก ในระบบการขนสงนจะ ใชเวลานาน โดยการเชอมโยงการขนสงจะสนสดลงททาเรอ ดานผานแดน ทาอากาศยาน ทมดานศลกากรเทานน การขนสงระหวางประเทศจะดาเนนการจากระบบเศรษฐกจการคาระหวางประเทศ นอกจากนเมอพจารณาตามประเภทของรปแบบการขนสง อาจแบงการขนสงสนคาออกได เปน 5 ประเภท ไดแก (สาธต พะเนยงทอง, 2548; กมลชนก สทธวาทนฤพฒ และคณะ, 2544) 1. การขนสงทางถนน หรอการขนสงดวยรถบรรทก (Road transportation) สวนมากแลว การขนสงสนคาทางถ นนมกใชรถบรรทกสนคาเปนรปแบบการขนสงหลก สวนใหญสนคาทนยมใชบรการขนสงทางถนน ไดแก ผลตภณฑเกษตร อาท ผลไม เนอสด เนอแช แขง วตถดบทางการเกษตร ฯลฯ และผลตภณฑจากโรงงานอตสาหกรรม อาท รถยนต เสอผา อปกรณสานกงาน เฟอรนเจอร ฯลฯ ทงน การขนสงทางถนนเปนทนยม เนองจากสามารถขนสง สนคาไดในลกษณะ Door-to-door มความสามารถในการเขาถง (Accessibility) พนทตางๆ สง เปน บรการขนสงทรวดเรว และมอตราการสญหายและเสยหายของสนคาระหวาง การขนสงตากวา การขนสงประเภทอน 2. การขนสง ระบบรางหรอการขนสงดวย รถไฟ (Rail transportation) การขนสง ระบบรางหรอการขนสงดวย รถไฟเปนรปแบบการขนสงท มตนทนการขนสงตอ หนวยตา อยางไรกด การขนสง ระบบรถไฟกมขอจากดตรงท ขาดความยดหยนในการใหบรการ เนองจากตองวงตามเสนทาง ซงไดแก ราง และหยดตามสถานทกาหนดไวแลวเทานน ซงโดยมากแลวหนวยงานรฐของประเทศนนๆ จะเปนผกอสรางและกาหนดตาแหนงของรางและสถาน จาก



ขอจากดดงกลาว การขนสงสนคาระบบราง จงมงเนนทการขนสงบนเสนทางหลกระยะทางไกลๆ และเปนการขนสงระหวางสถานเทานน ดวยเหตนจงจาเปนตองมรปแบบการขนสงททาหนาท กระจายสนคา หรอรบชวงสนคาตอจากสถานไปยงสถานทตางๆ ตอไป ซงสวนมากรปแบบการ ขนสงททาหนาทกระจายสนคาน กไดแก รถบรรทกหรอการขนสงทางถนนนนเอง การขนสง ระบบรางทมองคประกอบหลก คอ หนวยบรรทก (Unit carrier) ทมาตอกนเปน ขบวนรถ ทาใหสามารถบรรทกสนคาไดคราวละมากๆ เมอเทยบตอหนวยสนคาแลว จะทาใหอตรา การสนเปลองของการใชเชอเพลงตากวาการขนสงทางถนนเปนอยางมาก และเปนปจจยสาคญทท ใหการขนสงสนคาระบบรางมตนทนตากวากา รขนสงทางถนน ซงเปนการสรางจดไดเปรยบใหกบการขนสงระบบราง โดยทวไปการขนสงระบบราง นยมใชสาหรบการขนสง ทไมตองการความรวดเรวในการขนสงมากนกและสามารถกาหนดเวลาและปรมาณการขนสงไดแนนอน สนคาทน มขนสงดวยระบบราง อาท วสดกอสราง เชอเพลงสารเค ม ไม เปนตน 3. การขนสงทางอากาศ (Air transportation) การขนสงทางอากาศโดยมากแลวหมายถงการขนสงโดยใชเครองบน เปนการขนสงทม คาใชจายสงสดในบรรดารปแบบการขนสงสนคาทงหมด สามารถขนสงระยะทางไกลไดรวดเรว ทสดและใชเวลานอยทสด สนคาทนยมใชบรการขนสงทางอากาศมกมราคาแพง มนาหนกนอย ม ขนาดไมใหญจนเกนไป แตในบางกรณทมสถานการณจาเปน สงทถกขนสงทางอากาศกอาจมขนาด ใหญได เชน การขนสงรถถง และอาวธยทโธปกรณระหวางการเกดสงคราม เปนตน ปจจบนมการขนสง สนคาทางอากาศเพมขน จากในอดตเปนอยางมาก แตเนองจากคาใชจายในการขนสงท คอนขางสง แนวคดของผใชบรการจงยงคงยดตดอยทภาพการขนสงทางอากาศทใชสาหรบการ ขนสงทเปนบรการพเศษทตองการความรวดเรวสงเทานน สนคาทนยมขนสงทางอากาศ อาท จดหมายและวสดทเปนบรการขนสงไปรษณย หนงสอ เสอผา และเครองใชไฟฟา เปนตน 4. การขนสงทางนา (Water transportation or Marine transportation)

การขนสงทางนา เปนการขนสงทถกท สดเมอเทยบตอนาหนกบรรทก นยมใชเปนรปแบบการขนสงหลกสาหรบการขนสงสนคาระหวางประเทศ โดยทวไป การขนสงทางนาสามารถจาแน ก ออไดเปน 3 รปแบบ ไดแก การขนสงทางนาภายในประเทศ การขนสงชายฝงทะเล และการขนสงทาง ทะเลระหวางประเทศ คแขง สาคญของการขนสงทางนา คอ การขนสงทางรถไฟและการขนสง ทางทอ สาหรบสนคาทนยมขนสงทางน า ไดแก วตถ ดบในอตสาหกรรมการผลตนามน หน ทราย ขาว แรตางๆ และ ผลตภณฑปโตรเลยม



5. การขนสงทางทอ (Pipeline) ก า รขนสงท า งทอ เหม า ะส า ห ร บก า ร เ ค ล อนยา ย วส ด ท เ ป นขอ ง ไหล อ า ท นา นามน สารเคม หรอกาซ เปนตน โดยวสดทนย มขนสงทางทอมากทสด ไดแก คอ กาซธรรมชาต และนามนดบ การขนสงทางทอมตนทนการขนสงตอหนวยทต ามาก แ ละสามารถระบเวลาทใชใน การขนสงทแนนอนได เนองจากการขนสงทางทอนนควบคมดวย เครองคอมพวเตอร ทาใหมความแมนยาในการกาหนดเวลาในการขนสง นอ กจากน การขนสงทางทอนนไมจาเปนตองใชพนกงาน ในการขนสงตวสนคาหรอวตถดบโดยตรง ดวยเหตนจง ชวย ลดอตราการสญหายหรอเสยหายของสนคาลงไดเปนอยาง มาก สงททาใหระบบลอจสตกสและการจดการหวงโซอปทานเปนไปอยางมประสทธภาพและ ชวยลดตนทนในกา รขนสงสนคานน ไดแก การถายเทสนคาโดยพจารณาความเชอมโยงระหวาง รปแบบการขนสงประเภทตางๆ ในภาพรวม ทเรยกวา Intermodal transportation อยางไรกด การ ออกแบบการเชอมโยงการขนสงสนคาในลกษณะ Intermodal transportation นน มความซบซอนและเปนอยางมา ก ตองอาศยความรวมมอจากผทเกยวของหลายฝาย และมคาใชจายในการ ดาเนนการสง จงไมใชเรองงายทจะทาใหเกดขนในระยะเวลาอนสน ประเดนดงกลาวจงเปนเรองท ตองใหความสาคญและทาการศกษาวจยกนตอไป 9.3.2. ตนทนการขนสง สนคา ตนทนการขนสง ผโดยสารหรอการขนสงสนคา ประกอบดวย ตนทนคงท (Fixed cost) และตนทนแปรผน (Variable cost) โดยตวอยางของตนทนคงท ไดแก คากอสรางโครงสรางพนฐาน และอาคารสถานท เครองมอ อปกรณ และเครองจกร เปนตน สาหรบตนทนผนแปร ไดแก คาใชจายในการบา รงรกษาอาคารและเครองจกร คาแรง และคาดาเนนการ เปนตน ตนทนการขนสง เปนหนงในปจจยสาคญทสงผลตอ ราคาสนคา สนคาจะมราคาสงหรอตานนขนอยกบตนทนใน การผลต คาใชจายในการขนสงจงเปนตวแปรสาคญทมอทธพลตอการกาหนดราคาสนคาเปนอยาง มาก โดยทวไป ปจจยสาคญทมอทธพลตอตนทน การขนสง แบงออกได 2 กลม ไดแก ปจจย ดานสนคาหรอผลตภณฑ และปจจยการตลาด (สาธต พะเนยงทอง, 2548; กมลชนก สทธวาทนฤพฒ และคณะ, 2544) 1. ปจจยดานสนคาหรอผลตภณฑ ปจจยดานสนคาทมอทธพลตอต นทนการขนสงและการกาหนดราคา สนคา ไดแก ลกษณะทางกายภาพของสนคา คอ คณสมบตของสนคาเกยวกบ ปรมาตร นาหนก และความหนาแนน ทนามาใชเปนตวแปรสาหรบประมาณคาใชจายในการขนสง ตอหนวย โดยทวไป ถา



สนคามความหนาแนนตา จะเสยคาใชจายในการขนสงตอน าหนกสงกว าสนคาทมความหนาแนน ส และสนคาทมนาหนกหรอปรมาต รรวมมาก จะเสยคาใชจายในการขนสงมากกวาสนคาทมนาหน หรอปรมาตรรวมนอยกวา ความสามารถในการจดสนคาบนหนวยบรรทก หมายถง ความสามารถในการจดเรยงสนคาใหเตมปรมาตรการบรรทกของหนวยบรรทก สนคาทมหนวยยอยขนาดเลกมากๆ หรอเปน ของเหลว เชน ขาว หรอนามน ฯลฯ จะมความสามารถในการจดเรยงสง สาหรบสนคาประเภท โตะ เกาอ เฟอรนเจอร หรอสนคาทมรปรางแปลกๆ ทไมเปนรปทรงเรขาคณต จะม ความสามารถในการจดเรยงตากวาสนคากล มแรก เนองจากเมอบรรทกสนคาเตมหนวยบรรทกแลว ยงเหล อชองวางท ไมสามารถบรรทกสงใดเพมเตมเขาไป ไดอก สนคาทมความสามารถในการจดเรยงสงหรอด จะมสวนชวยใหคาใชจายในการขนสงนนตากวาสนคาทมความสามารถในการจดเรยงตาหรอจดเรยง ไดไมด ขอจากดของสนคาในการขนสง หมายถง ความสะดวกในการขนยายและลาเลยงสนคา สนคาบางประเภทตองการความเอาใจใสดแลเปนพเศษมากกวาสนคาประเภทอน อาท สนคาททา จากแกว สารเคมทเปนพษ ฯลฯ หรอสนคาทอาจเปลยนรปทรงไดเมอถกกระทบกระเทอนร นแรง อาท ผลไม เปนตน สนคาเหลาน อาจตองการเครองมอทมลกษณะพเศษมาใชเพอชวยใหการขนสง สะวดกยงขน จง ทาใหการขนสงมตนทนสงขน โดยทวไป สนคาทมความสะดวกในการขนยายจะมคาใชจายในการขนสงต ากวาสนคาทมขอจากดในการขนสงมาก การรบประกนความเสยงของสนคา คอ ขอกาหนดหรอสญญาทเกดขนจากการรบประกน ความเสยหายหรอสญหายอนอาจเกดขนแกสนคาททาการขนสง การรบประกนดงกลาวสงผลให เกดคาใชจายในการสงสงขน สนคาทอยในขายตองไดรบการรบประกนความเสยหายหรอสญหาย อาท อปกรณไฟฟา เครองประดบ เปนตน 2. ปจจยการตลาด คอ ปจจยทเกยว ของกบลกษณะทางกายภาพและ สภาพแวดลอมของการขนสง โดยทวไปไดแก การเชอมตอระหวางรปแบบการขนสง การสงสนคาระหวางรปแบบการเดนทางทแตกตาง กน อาท เรอกบรถไฟ เครองบนกบร ถไฟ ฯลฯ เปนปจจยหนงทเพมตนทนในการขนสงสนคา โดยเฉพาะอยางยงในกรณทการเชอมโยงระหวางรปแบบการเดนทางแตละประเภทนนเปนไปอยาง ไมมประสทธภาพ สถานทตง ทตงของ สถานทผลตและกระจายสนคาอาจสงผลตอตนทนในการขนสง ไดเนองจากในพนท ตางกน อาจมขอกาหนด ระเบยบขอบงคบ และกฏหมายทแตกตางกนไป ซงปจจยเหลานอาจสงผลกระทบตอตนทนการขนสงสนคาไมมากกนอย เนองจากเปนสงท ทาใหเกด



ขอจากดในการ ดาเนนการ การทจะทาการขนสงตอไปได จาเปนตองดาเนนการอยางหนง เชน ก ารขออนญาตจากหนวยงานราชการในพนท การดาเนนการดงกลาว นลวนเปนสาเหตททาใหตนทนการขนสงสนคาเพมขนได ทงสน ขอจากดของทางเลอกการขนสง พนททตางกน อาจมรปแบบการขนสงและเสนทาง ใหบรการทแตกตางกน บางพนทอาจมรปแบบการขนสงและเสนทางใหบร การทตองการและตอบสนองไดตรงตามวตถประสงคของผดาเนนการ ขณะทในอกพนทหนงอาจไมมกได ขอจากดดงกลาวสามารถกอใหเกดคาใชจายทเพมขนได เนองจากผดาเนนการจาเปนตองเอาชนะอปสรรค ดงกลาวดวยการจดหารปแบบการขนสงและเสนทางทเหมาะสมเพ ยงพอสาหรบความตองการขนสงสนคา หรอถาเลอกทจะใชรปแบบการขนสงและเสนทางใหบรการทมขอจากดแทนการ พยายามทจะเอาชนะอปสรรค การขนสงสนคากอาจดาเนนการไปไดแตจะเปนไปอยางไมม ประสทธภาพ ซงทงสองแนวทางลวนกอใหเกดคาใชจายในการขนสงเพมขน ทงสน การขนสงสนคาระหวางประเทศ ในกรณทมการขนสงสนคาระหวางประเทศ คาใชจายการ ขนสงจะเพมขนทนทซงเปนผลมาจากขอกาหนดเกยวกบ ภาษ ระเบยบศลกากร หรอการตรวจสอบเกยวกบเชอโรคและลกษณะทางชวภาพของสนคาบางประเภททถกควบคมในบางประเทศ ความพยายามลดจานวนรถเทยวเปลา ควรจดใหมสนคาบรรทกมาในยานพาหนะในการขนสงทงเทยวไปและเทยวกลบ ซงการดาเนนการดงกลาวจะทาใหการวงรถเทยวเปลา หรอเท ยวรถทวงกลบโดยไมมสนคาบรรทกมากบตวรถเลยนน ลดลงและชวยใหการขนสงมประสทธภาพและ ประหยดมากยงขน 9.3.3. การกาหนดอตราคาขนสง การกาหนด คาขนสง เปนอกประเดนทสาคญของการขนสง สนคา โดยทวไป การกาหนดอตราคาขนสงแบงออกเปน 2 วธ ไดแก การกาหนดอตราค าขนสงตามตนทนการใหบรการ และ การกาหนดอตราคาขนสงตามคณคาของการใหบรการ (กมลชนก สทธวาทนฤพฒ และคณะ, 2544) การกาหนดอตราคาขนสงตามต นทนการใหบรการ (Cost of service pricing) เปนการประมาณอตราคาขนสง จากผลรวมของตนทนคงท ตนทนผนแปร และกาไรท ผประกอบการขนสงกาหนดไว ตวแปรสาคญทมอทธพลตอการกาหนดราคาขนสงดวยวธนไดแก ระยะทาง และปรมาณการขนสง การกาหนดราคาขนสงตามตนทนก ารใหบรการ เปนวธการทนยมใชในการปรบเปลยนราคาคา ขนสง อยางไรกด ในทางปฏบต มกมขอจากดททาใหไมสามารถ ประมาณหาตนทนในสวนนได โดยสะดวก ทงน เนองจากผขนสงตองสามารถกาหนด ตนทนคงทและตนทนผนแปรไดอยางชดเจนวามคาเปนเทาใด ซง โดยมากแลวผประกอบการขนสงสวนใหญยงไมสามารถ ประมาณมลคาตนทนดงกลาว ไดถกตองแมนยา นก แมวาตนทนคงทจะไมมการเปลยนแปลง แมวากาลง การผลตจะเปลยนแปลงเพมขนหรอ ลดลงหรอไมกตาม แตในทางปฏบต เมอปรมาณการขนสงเพม ขน หรอม



ระยะทางการขนสงเพ มขน ตน ทนคงทตอหนวยจะ มคา ลดลง ทาใหไมสามารถกาหนดคาตนทน คงททมคาแนนอนได ขณะท การประมาณอตราคาขนสงตามคณคาของการใหบรการ (Value of service pricing) เปนการกาหนด อตราคาขนสงตาม ความสามารถในการขนสง ของตลาด อปสงคของตลาด หรอตามสภาพการแขงขน ของตลาด ประเภทอตราคาขนสง

อตราคาขนสงทผ ใหบรการขนสงเรยกเกบ แบงออกไดเปน 2 ประเภท ไดแก คาระวาง การขนสง ทเรยกเกบจากการใหบรการขนสงสนคาระหวาง สถานททไมไดอยในเขตเดยวกน และ คาธรรมเนยมอนๆ นอกเหนอจากคาระวางทผใหบร การขนสง เรยกเกบจากผใชบรการ ไมวาจะเปน คาใชจายในการ ขนถายสนคา หรอคาใชจาย ในการใหบรการสวนอนๆ ทอาจเพมเตมเขามา โดยทวไปแลว อตราคาระวาง (Line haul rates) แบงออกเปน 5 ประเภท ไดแก (กมลชนก สทธวาทนฤพฒ และคณะ, 2544)

Class rates เปนการรวมกลมของสนคาทคลายกน เพอคดคาขนสงเปนอตราเดยวกน โดย ปกตจะใชตวเลข Class 100 เปนอตราคาขนสงพนฐาน ซงหากสนคาใดมตวเลขสงกวา 100 กจะคดคาขนสงแพงขน และหากสนคาใดมตวเลขตากวา 100 กจะคดคาขนสงถกลง

Exception rates เปนอตราคาขนสงทตากวาอตราคาขนสงทตพมพเผยแพรไว อตราคาขนสง พเศษมกเปนอตราทนาไปใชเฉพาะบางเสนทางหรอบางรายการสนคาเทานน เชน ใชในกรณท ในเสนทางนนมการแขงขนมาก หรอตองการสงเสรมการขนสงสนคาประเภทใดประเภทหนงในกรณ พเศษชวค ราว

Commodity rates เปนอตราคาขนสงท ใชในกรณทขนสงสนคาปรมาณมากในเสนทางทมการขนสงเปนประจา โดยไม คานงถงวาสนคาททาการขนสงนน เปนสนคาประเภทใด

Contract rates เปนอตราคาขนสงทเกดจากการทาความตกลงรวมกน กรอเกดจากการตอรอง ราคากนระหวางผ ใชบรการและผใหบรการขนสง สนคา

Freight all kinds – FAK rates เปนอตราคาขนสงท อางองตามตนทนคาขนสงมากกวา การพจารณาจากสนคาททาการขนสง โดยคาขนสงจะขนอยกบนาหนกของสนคาทตองการขนสง FAK เปนทนยมใชสาหรบกจการคาปลก ซง ตองทาการขนสงสนคาหลายประเภทในคราวเดยวกน จงคด คาขนสงแบบเหมารวมทกประเภทไป 9.3.4. การจดการการขนสง

การขนสงเปนองคประกอบทสาคญในกลยทธโลจสตกส ผขนสงตองเขาใจถงบทบาทของ การขนสงตอระบบโลจสตกสของกจการ ในขณะเดยวกนกตองเขาใจความพยายา มของผขนสง ในการสนองความตองการของลกคาดวยเชนกน การจดการกจกรรมการขนสงในบางครงเรยกวา การ



จดการขนสง (Transportation management) ซงครอบคลมงานดานการขนสงขาเขาและขาออก การทาสญญากบผขนสง การรวมเปนคคาและพนธมตรทางธรกจ การขนสงสวนบ คคล การใหเชา การคดเลอกรปแบบการขนสง การจดเสนทางและตารางการขนสง การเสนอบรการแกลกคา และการ ใชเทคโนโลยคอมพวเตอร เปนตน การจดการการขนสง ในฐานะทเปนสวนประกอบของการจดการลอจสตกส จะตองพจารณาปจจยดงตอไปน (สาธต พะเนยงทอง, 2548; กมลชนก สทธวาทนฤพฒ และคณะ, 2544)

การเลอกระบบขนสงทเหมาะสมของการขนสงสนคา ไมวาจะเปน การนาสนคาเขา นาสนคาออก หรอการขนสงระหวางประเทศ จาเปนตองพจารณาขอบเขตการใหบรการขององคกรวา จดอยในระดบใด พนทการใหบรการและจดตนทางปลายทางตงอยท ใด โดยอาจพจารณาจากตาแหนงทตงของแหลงวตถดบ สถานทผลต ทต งคลงสนคา ทอยของลกคา การเลอกผจดสงและการรบประกน ถาภายในองคกรไมสามารถทจะทาการขนสง ผลตภณฑหรอสนคาไดเอง อาจมความจาเปนทจะตองทาการคดเลอกและวาจางหนวยงาน องคกร หรอบรษท ใหเขามารบผดชอบในงานสวนดงกลาวแทน การคดเลอกผทจะเขามาทาหนาทขนสง สนคาแทนองคกรของเรานน จาเปนตองพจารณาในเรองของ ราคาและตนทนในการขนสง ระดบ การใหบรการ การรบประกนสนคาททาการขนสง และความรวดเรวในการขนสง การเลอกชองทางการขนสงสนคา กระบวนการในการตดสนใจคดเลอกน ตองพจารณาในหลายดาน ไมวาจะเปน ความตองการของลกคา สภาวะการแขงขน ขอจากดของทรพยากร โดยทวไปแลวจะประกอบดวย ขนตอนการศกษาปญหา การสรรหา การตดสนใจเลอก และการ ประเมนทางเลอกทไดตดสนใจไปแลว แนวคดเรองการจดการการขนสง โดยทวไปการจดการขนสงหมายถงการ บรหารจดการการเคลอนยายสนคา วตถดบ หรอผลตภณฑ จากจดหนงไปยงอกจดหนงในหวง โซอปทาน ทงน องคประกอบของ การขนสง ในหวงโซอปทาน ประกอบดวยองคประกอบ สาคญ 4 ประการ คอ (สาธต พะเนยงทอง, 2548) การรวบรวมสนคา (Collection) เรมจากการรบสนคาจากแหลงทมา โดยปกตการรวบรวมสนคาจะเปนการดาเนนการในระดบภมภาค (Regional basis) แลวจงสงตอไป รวมกนทคลงรวบรวมสนคาสวนกลาง อกทอดหนง การขนสง (Transportation) จากจดรวมสนคาในภมภาค สนคาจะถกสงไปทจดหมายปลายทางทกาหนด ดวยการขนสงรปแบบตางๆ ทเหมาะสม เมอถงจดกระจายสนคาสนคา สนคาจะถกแยกออกจากกนเพอดาเนนการจดสงตอไป



การจดสง (Delivery) การจดสง และกระจายสนคาเปนกระบวนการทตรงกนขามก บการรวบรวมสนคา โดยการจดสงจะเปนการนาสนคากระจายสผบรโภคโดยตรง การรวมและแยกสนคา (Consolidation and De-consolidation) ขนตอน นสนคาจะถกรวบรวมกอนทบรรทกลงยานพาหนะขนสง สนคาเหลานอาจถกรวบรวมในรปของต สนคา (Container) หรอการเปลยนรปแบบการขนสงโดยไมตอง ทาการบรรจหบหอใหม

ในการจดการการขนสงสนคานน ประกอบดวยขนตอนทตอเนองกนดงกลาวแลวขางตน ทงน กระบวนการดงกลาว มปจจยทสงผลกระทบตอการวางแผนการจดการการขนสงสนคา ดงตอไปน (สาธต พะเนยงทอง, 2548)

ประเภทของการขนสง (Transportation types) ลกษณะพเศษและเงอนไขทางเทคนคของสนคาแตละชนดทมความแตกตางกน กอใหเกดความตองการบรการ การขนสงทแตกตางกนออกไป เชน การขนสง ทตองการหนวยบรรทกเปนถงสาหรบบรรทกของเหลวและกาซ หรอ การขนสงอาหารแชแขง ทตองการอปกรณทาความเยนหรอชองแชแขง เปนตน

จดหมายปลายทาง (Destination) โครงขายหรอตล าดทบรษทขนสงใหบรการอย เชน การขนสงในพนทใดพนทหนง เสนทางการขนสงทผานยานตวเมองใหญ

ระยะเวลาในการดาเนนการ (Throughput time) หมายถง ความรวดเรวในการขนสงแตละ วธ เชน เครองบน รถบรรทก เรอ รถไฟ เปนตน ซงขนอยกบความเรวของพาหนะทใชและความถ ของการใหบรการ

ความยดหยน (Flexibility) ความยดหยนของเวลาออกและเวลาถง เชน การขนสงทาง อากาศมกมมาตรฐานการตรงตอเวลาทสงกวาเรอ เพราะฉะน นจะมความยดหยนของเวลาออกเดนทางทนอยกวา

ปจจยตางๆ ทกลาวมาขางตนไดเพมความหลากหลายของการใหบรการขนสง ซงผสง

สนคาสามารถเลอกใชตามความตองการ นอกจากนยงมบรการ ขนสงดวน พเศษ (Express service) บรการขนสง รบประกนเวลาถงทหมายปลายท างชวขามคน (Overnight service) และบรการเหมาเฉพาะกจ (Charter service) การใชโซอปทานแบบบรณาการเปนเครองมอในการจดการการขนสง (สาธต พะเนยงทอง, 2548)

เพอใหเกดโซอปทานทมประสทธภาพและการทางานในจงหวะทสอดคลองกน ระบบการ จดการการขนสงจะต องรวมเขากบระบบของบรษททเปนพนธมตรทางการคาจากภายนอก ระบบการวางแผนโซอปทานภายในของบรษท และระบบการซอขายทใชภายในบรษทอยางแนบสนท การเชอมระบบของผสงมอบสนคา ระบบของลกคา และระบบของผใหบรการขนสงเขาดวยกนดวย



ระบบ Electronic data interchange (EDI) และอนเทอรเนตกอใหเกดการสงผานขอมลทม ประสทธภาพ

พาณชยอเลกทรอนกส (E-commerce) มความสาคญมากขนเรอยๆ เนองจากขอมลทใชในกระบวนการทางธรกจมการเปลยนแปลงระหวางบรษทตางๆ ทอยในโซอปทาน ยกตวอยางเชน ผคาปลกบางรายตองการใหผทขายสนคาใหตนแจงยนยนรายละเอยดของสนคา และเวลาทจะจดสงลวงหนาโดยผานระบบ EDI ถาผสงมอบสนคามการจดสงทแมนยาและสมาเสมอ ลกคาอาจยดถ ไดวาใบแจงการสงสนคาลวงหนาเปนการยนยนการรบสนคา และสามารถดาเนนการชาระคาส นคาได

มความจาเปนอยางยงทระบบการจดการการขนสงจะตองถกรวมเขากบระบบการวางแผน ภายในอนๆของโซอปทาน เพอใหขอจากดตางๆ และคาใชจายของการขนสงจะไดถกนาไป พจารณาเปนปจจยในการสรางรปแบบของโซอปทานทมประสทธภาพสงสด โดยเฉพาะอยางยง เมอถาคาใชจายในการขนสงมคามากกวา รอยละ 50 ของคาใชจายรวมของโซอปทาน ระบบการขนสงจะตองถกรวมเขากบระบบภายในอนๆ เพอใหเกดความถกตองแมนยาของขอมลการซอขายท จะสงไปยงระบบบญชแยกประเภททวไปและระบบการเงนอนๆ เชน บญชเจาหนและบญชลก หน

การใชการจดการการขนสงเปนเครองมอ (สาธต พะเนยงทอง, 2548)

สาหรบผใหบรการจดสงสนคา (Shipper) การจดการการใหบรการขนสงจะประสบความสาเรจไดผบรหารตองเปนผกาหนดเปาหมายของกลยทธของโซอปทานทชดเจนและสามารถ วดผลได ผบรหารสามารถนาเปาหมายเหลานไปใชในการออกแบบโครงขายการกระจายสนคา ดวย การเชอมโยงหนวยงานตางๆเขาดวยกน เชน คลงสนคา ศนยกระจายสนคา และโรงงานผลตเมอถง จดนผบรหารตองตดสนใจวาจะลงทนในสนทรพยดานการขนสงหรอไม ซงมแนวทางใหเลอก มากมาย เชน ผบ รหารอาจลงทนในสนทรพยดานการขนสงนอยทสด ซงใชสาหรบการขนสง ภายในบรษทเทานน แตจะใชบรการจากผใหบรการขนสงจากภายนอกในการดาเนนกจกรรมขนสง สนคาอนๆ ทเหลอทงหมด ผใหบรการจดสงสนคาสวนมากมกไมไววางใจผใหบรการขนสงสนคา จากภายนอกเสยทงหมด เพราะฉะนนจงยงคงอยากจะดารงความสามารถของตนในการใหบรการ ขนสงสนคาไวสวนหนง ทงนขอตกลงกบผใหบรการขนสงสนคาจากภายนอกมกจะขนอยกบระดบ ของการใหบรการแกลกคาททางบรษทไดตงไว

เมอมองในดานกลยทธการจดการโซอปทาน ผ บรหารจะตองคานงถงการสรางความสอดคลองระหวางโครงสรางพนฐานและโครงสรางขององคกร เพอทจะสนบสนนการใหบรการ ขนสงสนคา โครงสรางพนฐานเหลานไดแก ระบบขอมลและเทคโนโลย รวมทงเครองมอทเปนการ ตดสนใจตางๆ เพอชวยใหการวางแผนและการดาเน นการขนสงเปนไปอยางราบรน



ในการขนสงสนคาในโครงขายกระจายสนคานน ผบรหารจะตองใหความสาคญกบ กระบวนการหลก 5 กระบวนการ ซงกระบวนการเหลานจะแสดงใหเหนถงการเชอมโยงกน ระหวางผสงมอบสนคาและลกคา ดงมรายละเอยดดงตอไปน

1. การวางแผนทรพยากรเพอการขนสง การวางแผนทรพยากรสาหรบการขนสงเปนกระบวนการของการจดการเพอจะไดมาซงความตองการปรมาณของการขนสงในแตละรปแบบ ของการขนสง ความตองการนตองระบถงชวงเวลาททรพยากรตางๆ ตองนาไปใชเพอสนบสนนกล ยทธทางดานลอจสตกส การวางแผนน จะชวยในการทานายถงปรมาณความตองการในอนาคตวา จะมการขาดแคลนหรอมมากเกนความตองการหรอไม และชวยชใหเหนถงความจาเปนในการ ดาเนนการเพอทจะหลกเลยงความไมสมดลเหลาน

โดยทวไปแลวจะเปนการวางแผนลวงหนา 3-5 ป อยางไรกตาม จาเปนจะตองมการ ทบทวนแผนงาน และปรบปรงแผนงานใหทนสมยในทกๆป กระบวนการนจาเปนตองมการแลกเปลยนความคดเหนและการประสานงานกนระหวางหนวยงานตางๆภายในองคกร ผบรหาร จะตองดาเนนการตรวจสอบกระบวนการทางานตางๆ เพอใหเกดการปรบปรงกระบวนการโดยรวม จาเปนอยางยงทตองม การเปรยบเทยบกระบวนการทางานของตนกบกระบวนการทางานของบรษทอน

สาหรบบรษทระดบชาตและบรษทขามชาต ความจาเปนทจะตองมจดกระจายสนคาทอยกระจายในพนทตางๆ นบวามความสาคญอยางยง การเปด หรอปดหรอยายศนยกระจายสนคากอใหเกดผลกระทบตอค าใชจายอยางมหาศาล โดยเฉพาะอยางยงเมอมการกระจายสนคาในปรมาณ มาก ระบบการวางแผนการขนสงจะชวยใหบรษทสามารถสรางแบบจาลอง เพอคานวณผลกระทบ ทางดานคาใชจายของการลดหรอขยายโครงสรางพนฐานของการกระจายสนคา ดวยการวเคราะห โดยการใชอนกรม “What-if” และการตงสมมตฐานตางๆ

เครองมอวเคราะหเหลาน จะชวยใหผบรหารสามารถสรางแบบจาลองและตงสมมตฐาน ตางๆไดงายและรวดเรว ซงชวยใหสามารถตรวจสอบผลกระทบของการปฏบตงานตางๆ และลด คาใชจายในการกระจายสนคาของบรษท 2. การบรหารผใหบรการขนสงสนค า การสงผานขอมลระหวางผใหบรการจดสงสนคา (Shipper) และผใหบรการขนสงสนคา (Carrier) ใหเปนไปอยางราบรน จะชวยใหโซอปทานม ประสทธภาพสงสด สาคญอยางยงทผใหบรการจดสงสนคาและผใหบรการขนสงสนคาจะตอง ตดสนใจรวมกนในเรองต างๆ เชน ตารางการจดสง การรวบรวมสนคาทจะจดสง การเลอกวธใน การจดสง การใหบรการทลกคาตองการ และประเดนสาคญอนๆ ทงนเพอกอใหเกดการขนสงสนคา ทมคณภาพ



กจกรรมทตองทาในกระบวนการนไดแก การเลอกผใหบรการขนสงสนคา การเจรจา ตอรอ ง การสอสาร และการบรหารความสมพนธ กระบวนการนจะมงเนนทแผนการทางานรวมกบ ผใหบรการขนสงสนคาในการปรบปรงกระบวนการสอสารอยางตอเนอง ทงนเพอกอใหเกด ประสทธภาพของโซอปทานสงสด ซงกระบวนการนตองมการปฏบตอยางตอเนอง และจาเปน ทผบรหารทกระดบของผใหบรการจดสงสนคาและผใหบรการขนสงสนคาตองเขามามสวนรวม

ในการบรหารจดการยานพาหนะ (Fleet) ขนสง ไมวาจะเปนยานพาหนะของบรษทเอง หรอยานพาหนะของผใหบรการจากภายนอก เปาหมายสาคญทสดกคอการใชทรพยากรของยานพาหนะใหเกดประโยชนใหมากทสด วตถประสงคของการจดระบบเสนทางและตารางเวลาการขนสงคอ การสรางแผนการจดสงสนคาทมงเนนไปทการใชประโยชนจากยานยนตขนสงใหมาก ทสด ดวยตนทนทตาทสด โดยบรษทยงคงสามารถตอบสนองความตองการของลกคาเฉพาะรายไดเพอใหยานพาหนะมผลการทางานดทสด จาเปนจะตองทาใหการขนสงสนคาขาเขาและขาออกมประสทธภาพมากทสด

ในการวางแผนการขนสง เราจะตองคานงถงคาสงของลกคา ความพรอมของทรพยากรท ใชในการขนสง และขอจากดของระดบความสามารถในการใหบรการ ปรมาณของสนคาทจะตอง ขนสง การกระจายตวเชงภมภาคของจดกระจายสนคา ความจาเปนของการสงและการรบสนคาและ การเปรยบเทยบระหวางตนทนของการขนสงตรงไปยงลกคา กบตนทนของการขนสงทผานหลาย ขนตอน

ปจจยทตองพจารณาในการจดระบบเสนทางและตารางเวลาในการขนสง ประกอบดวย

• ประสทธภาพในการทางานของพนกงานขนสง ซงสามารถรองรบการดาเนนการตามคาสงของลกคา เงอนไขและวธการรบสนคาของลกคาเฉพาะราย เนองจากเขาเปนผทตองเผชญหนากบลกคาโดยตรง

• ความสามารถในการจดเสนทางของการขนสงภายใตกรอบของเวลา เพอใหตรงกบ ความตองการของลกคา

• ความสามารถในการแยกสงสนคาทอยในใบสงซอเดยวกนและไปยงทหมายเดยวกน โดยรถขนสงคนละคน หรอการสงสนคาทอยในใบสงซอเดยวกน โดยแยกสงหลายๆวนเพอ กอใหเกดความยดหยนสง ซงจะนามาดวยการใชทรพยากรขนสงอยางมประสทธภาพ

• ความสามารถในการจดตารางการรบและการสงสนคา ณ จดตางๆภายในหนงรอบของ การเดนทางของรถขนสงสนคา เพอหลกเลยงการรอคอย

• การกาหนดเสนทางการขนสงทซบซอนและมการเปลยนแปลงบอยๆ โดยม รายละเอยดของการเจรจาและรปแบบของการจดสงประกอบ การเชอมเขากบระบบขอมลของ หนวยงานทกากบดแลเกยวกบเสนทางเดนรถ ซงใหขอมลเกยวกบการกอสรางถนน และแนวโนม



การเกดปญหาคอขวดของเสนทางเดนรถ ทาใหการกาหนดเสนทางของรถขนสงเปนไปตามสภาพ เสนทางทแทจรง

การปฏบตการดานอนๆ ทหลายๆ บรษทยงคงตองบกเบกตอไป มดงน

• ระบบคอมพวเตอรทตดตงภายในรถขนสง จะชวยลดปรมาณเอกสารและความ ผดพลาดทอาจเกดขนในการบรหารพนกงานขบรถ ตวอยางเชน การใชอปกรณตอพวงทรบขอมล ดวยปากกาทตอเขากบพรนเตอรทอยภายในหองโดยสาร จะชวยใหพนกงานขบรถสามารถสอสาร กบระบบควบคม และพมพเอกสารตางๆได เชน ใบสงสนคา และใบยนยนการจดสงซงเชอมตอ แบบออนไลน

• การใชประโยชนสงสดของการขนสงดวยวธตางๆ ทครอบคลมไปทวโลก โดยมการ บรหารผลการดาเนนงานดวยเงอนไขตางๆ เชน ระยะเวลาในการขนสง และการลดคาใชจายใหต ทสด

• การสรางสมดลของปรมาณสนคาทจะบรรทก ซงมความซบซอนมากขนเรอยๆ ทงน เพอใหรถบรรทกสามารถบรรทกสนคาไดปรมาณมากทสด และสามารถจดสงไปยงปลายทางหลายๆจดไดอยางสะดวก กฎระเบยบเกยวกบการบรรทกสนคา ทาใหการใชซอฟตแวรเพอชวยใน การจดการมความสาคญมากขน

3. การดาเนนการจดสงสนคา และการตดตามสถานภาพของสนคาขณะทอยระหวางการขนสง เมอแผนการสงสนคาเสรจสน เอกสารตางๆทเกยวของกบการขนสง เชน ใบแสดงรายการ สนคาทจะจดสง และใบขนสงสนคา กจะเสรจโดยอตโนมต และสนคากจะจดส งออกไป สนคาทอยระหวางการขนสงจะตองสามารถตรวจสอบสถานภาพของสนคาได โดยเทยบกบกาหนดการสง สนคาถงลกคา เพอทจะสามารถแจงลกคาไดทนทวงทหากมการเปลยนแปลงวนทจะสงสนคาจาก กาหนดการ

เพอใหการบรหารจดการสนคาทอยระหวางการขนสงเปนไป อยางมประสทธภาพ หลายๆบรษทไดนาระบบการสอสารและเทคโนโลยการตรวจสอบสถานะของสนคาตามเวลาจรง (Real-time) โดยใชระบบสอสารดวยระบบวทยหรอโทรศพทเคลอนท การใชระบบการสงขอความผาน การใชเทคโนโลยดาวเทยม และการใชบารโคดกากบสนคา ความกาวหนาขอ งการสอสารแบบไรสายมผลกระทบอยางมากตอการปฏบตการขนสงสนคาอยางมประสทธภาพ

การใชเทคโนโลยเขาชวยในการบรหารจดการการขนสง และการตดตามยานพาหนะขนสง สนคา กอใหเกดประโยชนตางๆ เชน ลดความลาชาของการสงสนคา บรหารจดการการขนสงดวย รถบรรทกบนถนนทมการจราจรคบคงไดดขน กาหนดพนทในการจดเกบและนาสนคาออกจาก



คลงสนคาไดดขน ผลทตามมากคอ ประสทธภาพในการปฏบตงานของพนกงานดขน ประหยด คาใชจายทางดานนามนเชอเพลง และการควบคมระบบการบรหารการขนสงทดขน

ระบบการทางานรวมก นของการตรวจตดตามและการสอสารซงมความทนสมย กอใหเกด ผลดตางๆ โดยเฉพาะอยางยงทางดานการใหบรการลกคาทดขน และการเพมประสทธภาพของการ ทางาน

• ระบบการทางานรวม ชวยใหเกดการสงขอมลของตาแหนงทอยของยานพาหนะขนสง ณ ขณะนนไปยงสถานหลก ซง ขอมลเหลานจะถกใชในการสรางแผนทอเลกทรอนกสของเสนทาง ขนสง

• เวลาในการจดสงจะลดลงเนองจากความสามารถในการจดเสนทางใหม เพอหลกเลยง การจราจรทตดขด

• เพมความยดหยนในการจดการ ซงมผลทาใหสามารถเปลยนจดหมายปลายทางของ พาหนะขนสงไปยงจดรวมส นคาหรอจดสงสนคาใหมได ถงแมวาพาหนะจะไดถกสงออกไปแลว

• รายงานสถานการณสงสนคาแบบอตโนมตตามระยะเวลาทตองการ ชวยแจงใหลกคา ทราบถงความลาชาและสาเหตของความลาชา รวมถงตาแหนงทแนนอนของสนคาทอยในระหวาง การขนสง

เมอมการสงซอส นคาจานวนมากจากลกคา แนนอนวาจะตองมการตดสนใจทเกยวของกบ การขนสงสนคาในแตละวนหรอแตละชวโมงเกดขนอยางมากมาย การตดสนใจเหลานไดแก การ รวบรวมสนคาเพอทจะจดสง การเลอกวธการจดสง การเลอกผใหบรการขนสง และเสนทางทจะใช ซงกอใหเกดกระบวนการของการรวบรวมสนคาสาหรบการขนสงตามวธทกาหนด ทงนเพอจะได กาหนดราคาอตราคาขนสงตามทไดตกลงไว กระบวนการนเปนกระบวนการทเกดขนอยางตอเนอง และตองการความคดสรางสรรค เพอใหเกดประสทธภาพสงสดในการขนสงและสามารถ ตรวจสอบยอนกลบ (Tracing) ได ซงหมายถงการสบคนประวตการเคลอนยายของสนคา จากแหลงกาเนดไปยงจดหมายปลายทาง

ถงแมวาเราจะสามารถตดตามสถานภาพและตรวจสอบยอนกลบในแตละวธของการขนสง ได แตการขนสงแตละวธกมความรวดเรวและคาใชจายในการตดตามสถานภาพและตร วจสอบยอนกลบทแตกตางกนอยางมาก กระบวนการนประกอบดวยการเชอมโยงระบบของการสอสารกบ ผใหบรการขนสง เพอทจะตดตามสถานะและตรวจสอบยอนกลบของการขนสงสนคาในแตละครง และการรายงานการรบสนคาได ผใหบรการขนสงหลายรายยอมใหผใหบรการจดสงสนค า สามารถเขาเชอมโยงระบบการตรวจตดตามและการตรวจสอบยอนกลบของตนได นอกจากนยงสามารถใชบรการเหลานผานทางผใหบรการบคคลทสาม เชน การขนสงทางรถไฟ เปนตน



4. การวดผลการดาเนนงานของการจดการการขนสง ไมวาจะเปนยานพาหนะขนสงของ บรษทเองหรอยานพาหนะขนสงจากภายนอก จาเปนอยางยงทจะตองมการกาหนดคาตางๆทเปน ดชนในการวดผลการดาเนนงาน และมการตรวจสอบผลการดาเนนงานทเปนจรงเมอเทยบกบคาท กาหนด โดยเฉพาะอยางยงในกรณทบรษทไดวาจางผใหบรการขนสงจากภายนอกใหทางานตาม เงอนไขของสญญาทไดตกลงกนไวลวงหนา

การบรหารจดการผลการดาเนนงานทาใหผบรหารสามารถเจาะลกรายละเอยดของขอมลตางๆได เชน คาใชจาย ผลการดาเนนงาน ประสทธภาพในการใหบรการลกคา และการใช ทรพยากรตางๆ เพอใหเกดประโยชนสงสด เราสามารถใชขอมลของผลการทางานยอนห ลง เพอชวยในการตดสนใจเกยวกบการขนสงและการวางแผนโซอปทานได ดงนนจงจาเปนอยางยงท ขอมลตางๆจะตองมความละเอยดและมความถกตอง

การวดผลการดาเนนงานในการขนสง นบวามความสาคญอยางยงในการจดการการขนสง การวดผลเหลานไดแก ผลการดาเนนก ารของผใหบรการการขนสงสนคาจากภายนอก และผลการดาเนนการภายในของการสงสนคา การวดผลการทางานเชงปรมาณมบทบาทสาคญในการปรบปรงกระบวนการขนสงอยางตอเนอง ดงนนกระบวนการนจงเนนไปทการกาหนดขอกาหนดและความ คาดหวงตางๆ ในการใหบรการขนสงสนคา รวมท งเงอนไขตางๆ ทตองปฏบตเพอใหไดผลทเปนไปตามขอกาหนด และเหนอกวาความคาดหวงทงหมด กระบวนการนตองกระทาอยางตอเนอง และมการทางานรวมกนอยางใกลชด รวมทงมการสอสารผลการดาเนนการ และความคบหนาของ การทางานระหวางผใหบรการขนสงสนคาและ ผวาจางการขนสง ทงนเพอกอใหเกดการปรบปรง การทางานทตอเนอง

5. การจดการอตราคาบรการ การชาระเงน การเรยกรองสทธ กจกรรมทเกดขนหลงจากการ ทางาน เชน การชาระเงนคาขนสง กถอวาเปนสวนหนงของกจกรรมการขนสงสนคา รปแบบและ โครงสรางของคาขนสง โดยมากมกจะขนกบขอตกลงระหวางผสงสนคาและผใหบรการขนสง ดงนนจงมการสรางระบบการทางานเพอทจะรบและตรวจรบเอกสารกากบการขนสงสนคา และ อนมตการชาระเงนกอนทจะมการชาระเงนแกผใหบรการขนสง

ผใหบรการจดสงสนคาททนสมย มกจะสามารถจดการเกยวกบการชาระเงนแทนผจดสงให ถงผบรการขนสงสนคาได ผใหบรการจดสงสนคาสามารถชาระเงนคาบรการในการสงสนคาท เกดขนตามความเปนจรง โดยไมจาเปนตองรอรบใบกากบการสงสนคา แมวาการทางานลกษณะน จะชวยลดความจาเปนของการต รวจเทยบเคยง แตยงมความจาเปนทจะตองเอาใจใสตอการตรวจ พสจนเพอยนยนการจดสง และการเรยกรองสทธทเกดขนวามความถกตองหรอไม

เมอขอกาหนดตางๆ ของการขนสงมการเปลยนแปลงไปตามเวลา เชน อาจมการเพม หรอ ลดเสนทางการขนสงสนคาออกจากระบบ หรอมการปรบเปลยนอตราคาบรการ ดงนนผบรการ จดสงสนคาจะตองมขอมลคาขนสงสนคาทมความทนสมยอยเสมอ และใหพนกงานทเกยวของ



ภายในบรษทไดรบรถงขอมลเหลาน กระบวนการนมกจะเกยวของกบการดาเนนการทเกยวกบ บญช รายการขนสงสนค า การชาระเงนคาบรการแกผใหบรการขนสง ซงอาจขนอยกบขอมลทอย ในใบสงสนคา เนองจากปรมาณสนคาทขนสงในแตละวนมปรมาณมหาศาล จงเปนไปไดทจะเกดการสญ หายหรอความเสยหายตอสนคาทขนสง การเรยกรองสทธอาจมาจากการทสนคาถกขโมย การ เคลอนยายสนคาโดยไมจาเปน การเนาเสยหรอเหยวแหงของสนคา อบตเหต และการคดคาบรการ สงกวาทตกลงไว ถาการเลอกและการบรหารผใหบรการขนสงเปนไปอยางเหมาะสม เหตการณ เหลานกมกจะไมเกดขน ทงนเพราะสงเหลานเปนผลมาจากการปฏบตงานท ไรประสทธภาพของสวนอนๆ ของการขนสงสนคา คาถามทายบท

1. ลอจสตกส (Logistics) คออะไร และมความสาคญอยางไรกบการขนสงสนคา 2. หวงโซอปทาน (Supply chain) คออะไร จงอธบาย 3. ลอจสตกสและหวงโซอปทานมความเหมอนและแตกตางกนอยางไร จงอธบายโดยละเอยด 4. จงยกตวอยางหนวยงานภาครฐทสามารถนาหลกการลอจสตกสและหวงโซอปทานไป

ประยกตใชไดอยางนอย 5 หนวยงาน 5. จงยกตวอยางหนวยงานภาครฐทเกยวของกบระบบโลจสตกสและหวงโซอปทาน

Documents

(Introduction of Logistics and Supply Chain) 9...บทท 9 บทน าของลอจสต กสและห วงโซอ ปทาน (Introduction of Logistics and Supply