บรรณาธการ : ประเวศวะสผชวยบรรณาธการ:ววฒนคตธรรมนตยคณะนกวจยสนตกโรภกข,พรชยพชรนทรตนะกล, บญชาธนบญสมบต,สมเกยรตตงกจวานชย,วสทธใบไม, อนชาตพวงสำาล,ศรศกรวลลโภดม,ประสานตางใจ

ISBN : 978-616-526-059-6

พมพครงท๑:ตลาคม๒๕๕๓

จดพมพและจดจำาหนายโดย:สำานกพมพกรน-ปญญาญาณ

ในเครอกลมบรษทกรน-มลตมเดย๕๐/๓๓ม.๕ถ.ประชาราษฎรสาย๑ต.ตลาดขวญอ.เมองจ.นนทบร๑๑๐๐๐

โทร.:๐-๒๕๒๕-๔๒๔๒#๒๐๙-๒๑๐แฟกซ:๐-๒๕๒๕-๔๗๖๔www.gppbook.com

E-mail : fromgreeneditor@gmail.com, gppbook@tnews.co.th

บรรณาธการอำานวยการสนธญาณชนฤทยในธรรมรองบรรณาธการอำานวยการ โกศล โพธสวรรณ ผชวยบรรณาธการอำานวยการ เอกชย ชยเชดชกจ พพทธชนะสงครามทปรกษา ภรมยศกดสาสนยผอำานวยการฝายธรกจศกดศรบญรงศรผอำานวยการฝายผลต อนรทธ สวคนธกล บรรณาธการบรหาร เวทน ชาตกลบรรณาธการ สวชา สชวคปต บรรณาธการเลม ณฐวฒ แจดสงเนน ไญยกาเมองจำานงค กองบรรณาธการ อาทตย เกรยงทองกล ภาพปก ถวลย ดชนปกสรยานามวงษรปเลมพนมลอสพสจนอกษร โชตกาบญรงศรพมพท เอ.พ.กราฟคดไซนและการพมพโทร.๐-๒๒๔๓-๙๐๔๐

ธรรมชาตของสรรพสง : การเขาถงความจรงทงหมด

ตวอยาง

“ธรรมชาตของสรรพสง” เลมนพมพขนเพอการเรยนร

แบบใหม คอเรมจากการเขาถงความจรงทงหมด หรอปญญา แลวจงเรยนร

แยกยอยลงละเอยดไปตามอธยาศย แตใหโยงกลบไปสปญญาไดตลอดเวลา

ในขณะทการเรยนรทวไปในโลก เรมจากการเรยนความรแยกยอยแลวไปไมถง

ปญญา อนกอใหเกดปญหานานาประการ รวมทงกอใหเกดสภาวะวกฤต

ในขณะทการเรยนรโดยทวไป เนนทความรนอกตวแทบจะทงหมด

ทงสน ธรรมชาตของสรรพสงในทนหมายถงธรรมชาตในตวเองดวย การเรยนร

ตองปฏสมพนธกนทงภายนอกและภายใน และกอใหเกดการเปลยนแปลง

ภายในหรอจตใจตวเองดวยทกครงไปทมการเรยนร การเรยนรจะพฒนา

ความเปนมนษยหรอกอใหเกดความเจรญอยางแทจรง มฉะนน “ศาสตร” จะ

เปนเพยง “ศาสตรา” ทเอาไปไลทมแทงกนใหรนแรงและวกฤต อนเปนความ

ปาเถอนมากกวาความเจรญ

มนษยมศกยภาพในการเรยนรสงสด สามารถเรยนรใหบรรลความ

จรง บรรลความงาม บรรลความด และบรรลความสขได ถามกระบวนการ

เรยนรทด กระบวนการเรยนรทดจงเปนสงทประเสรฐทสดของมนษย เปน

หนาทของเราทกคนทจะแสวงหากระบวนการเรยนรทด และชวยใหเพอน

มนษยไดพบกระบวนการเรยนรทด ธรรมชาตของสรรพสงเลมนเปนความ

พยายามอยางหนงบนเสนทางแหงการแสวงหานน ขอใหพหชนพงใชประโยชน

ตามสมควร และขอใหถอเปนสมบตสาธารณะทจะชวยกนปรบปรงใหมประ

โยชนยงๆ ขนตอไปในอนาคต ขอทานทงหลายจงมเมตตาตอกน

ประเวศ วะส

ค า น า

ตวอยาง

3ก า ร เ ข า ถ ง ค ว า ม จ ร ง ท ง ห ม ด

ธรรมชาตของสรรพสง คอความจรงทปรากฏคอความเปนทงหมด ก�าหนดเดนเปนหนงเดยว องครวมจ�าแนกได สวนยอยไซรกกลมเกลยวเชอมโยงและของเกยว เปนกลไกประกอบกน ทกสวนลวนหลากหลาย คลองเครอขายทกสงอนซบซอนกนสมพนธ เปนพลวตทพฒนา การผดบงเกดชด คณสมบตอนทรงคาวชชาและปญญา เปนแกนหลกประจกษตน ธรรมชาตของสรรพสง ยงซบซอนกสบสนจดระเบยบกเวยนวน ปรบเปลยนยากดวยเคยชน มงทางสายกลางเถด สงประเสรฐของชวนเกอกลกนทวถน สรางกลไกใหสมดล ธรรมชาตของสรรพสง ทงภายนอกในตวคณกายจตมาค�าจน โพธจตจตวญญาณ ธรรมชาตคอตวเรา เปนหนงเดยวกบจกรวาลวงจรกบรรสาน วฏจกรแหงปจจย “เพราะสงนบงเกดม แลวสงนจงมไดเพราะสงนดบลงไป แลวสงนจงดบลง” มนษยเรารแลว วาไมรและลมหลงขจดความเขลาปลง พรอมละเลกเหนแกตว สรางจตส�านกใหม รฝกใจไมเมามวคณคาทถวนทว สสนตประชาคม ธรรมชาตของสรรพสง ตองศกษาและอบรมไตรลกษณหลกอดม- การณแทแกชวต ความจรงคความงาม เปนความดแหงดวงจตจกสรางสขเปนนจ อสรภาพตราบโลกสลาย

ศาสตราจารยกตตคณ สมน อมรววฒน – ผประพนธ

ธรรมชาตของสรรพสง

ตวอยาง

4 ธ ร ร ม ช า ต ข อ ง ส ร ร พ ส ง

ตอนท ๑ การเขาถงความจรงทงหมด ๑๓ บทท ๑ ธรรมชาตของสรรพสง ๑๕

บทท ๒ ตาบอดคลาชาง ๒๑

บทท ๓ การเรยนรทกอใหเกดการเปลยนแปลงภายใน (Internalization) ๒๗

บทท ๔ การรเหนธรรมชาตตามความเปนจรง ๓๓

ปจจยทท�าใหรเหนธรรมชาตตามความเปนจรง ๓๗

การรอยางเชอมโยง ๓๗

การคดอยางเปนกลาง ๔๐

อทปปจจยตา : การคดอยางเปนกลางและเชอมโยง ๔๔

บทท ๕ การรตวเอง ๕๓

การฝกใหรตวเอง (การเจรญสต) ๖๐

ตอนท ๒ จต-จตวญญาณ ๖๙ บทท ๖ จต ๗๓

บทน�า : จตทวๆ ไป ๗๓

ก. ประเดนปญหาซงควรแกการพจารณา ๗๖

จตกบสมอง ๗๖

อะไรเกดกอน? ๗๙

ข. พฒนาการของการศกษาเรอง “จต” ๘๓

แนวทางศกษาจตสมยใหม ๘๓

เดสการตสและผสงเกตอสระ ๘๖

ซกมนด ฟรอยด และจตใตส�านก ๙๐

สตปญญากบสมองคอมพวเตอร ๙๕

บทท ๗ จตวญญาณ (Spirituality) ๙๙

บทท ๘ โพธจต ๑๐๗

สมองพระโพธสตว ๑๐๘

วญญาณธาตและอวชชา ๑๑๐

เมลดพนธกบดน : การผดบงเกดของโพธจต ๑๑๒

ส า ร บ ญ

ตวอยาง

5ก า ร เ ข า ถ ง ค ว า ม จ ร ง ท ง ห ม ด

หนทางยกจตอยกบโพธ ๑๑๔

“บกแบง” แหงตวก ๑๑๖

การเกดขนพรอมของตวเรา ๑๑๘

“นพลกษณ” ตวตนเกาจ�าพวก ๑๒๐

เรองหนทางแหงโพธจต ๑๒๕

เครองมอส�าคญทสด ๓ ประการ ๑๒๘

สรป ๑๓๑

ตอนท ๓ โลกทางกายภาพ ๑๓๕ บทท ๙ จกรวาล (The Universe) ๑๓๗

ขนาดของจกรวาล ๑๓๗

ก�าเนดของจกรวาล-บกแบง ๑๓๙

การเปลยนแปลงหลงบกแบง ๑๔๑

การเกดขนของสสารจากพลงงานในจกรวาล ๑๔๔

การรวมตวของนวเคลยสและการแตกตวของนวเคลยส ๑๔๗

พลง (Forces) ในจกรวาล ๑๔๘

ดาว ดาวระเบด ดาวนวตรอน หลมด�า ๑๔๙

ระบบสรยะและโลก ๑๕๑

บนทกทายเรอง ๑๕๖

บทท ๑๐ ทฤษฎสมพทธภาพและทฤษฎควอนตม : รากฐานแหงฟสกสยคใหม ๑๖๑

เกรนน�า ๑๖๑

เปาหมายของฟสกส ๑๖๒

รากฐานของฟสกสยคใหม ๑๖๔

ภาพของธรรมชาตจากมมมองของฟสกส ๑๖๖

ทฤษฎสมพทธภาพพเศษ ๑๖๘

ทฤษฎสมพทธภาพทวไป ๑๗๔

ทฤษฎควอนตม ๑๗๘

บรณาการแหงทฤษฎสมพทธภาพและทฤษฎควอนตม ๑๘๓

สรป ๑๘๕

ธรรมชาตของสรรพสง : การเขาถงความจรงทงหมด

ตวอยาง

6 ธ ร ร ม ช า ต ข อ ง ส ร ร พ ส ง

ความซบซอน : นาเรอง ๑๘๗

บทท ๑๑ ความซบซอน ๑๘๙

วทยาศาสตรแบบจกรกล ๑๙๐

ตวอยางของระบบซบซอน ๑๙๓

ระบบซบซอนและลกษณะพเศษของระบบซบซอน ๑๙๖

วธการศกษาระบบซบซอน ๒๑๐

แนวความคดเรองระบบซบซอนกบศาสตรสาขาตางๆ ๒๑๒

แนวคดเรองระบบซบซอนกบหลกไตรลกษณในพทธศาสนา ๒๒๙

ตอนท ๔ โลกทางชวภาพและสงคม ๒๓๓ บทท ๑๒ โลกทางชวภาพ ๒๓๕

ววฒนาการทางเคม ๒๓๙

ก�าเนดสงมชวต ๒๔๑

ววฒนาการของสงมชวตยคดกด�าบรรพ ๒๕๑

ประวตศาสตรของสงมชวต ๒๖๓

ววฒนาการกบการสญพนธ ๒๗๕

ววฒนาการของมนษย ๒๘๒

ความหลากหลายทางชวภาพ ๓๐๔

ธรรมชาตแวดลอม (Nature) : นาเรอง ๓๑๖

บทท ๑๓ ระบบนเวศ : สรรพชวตสมพนธ ๓๑๗

ระบบนเวศอนหลากหลาย ๓๑๙

บงลม...โลกขนาดยอมจ�าลองระบบนเวศสมบรณแบบ ๓๒๐

จากภผาถงทองทะเล : ระบบนเวศธรรมชาตอนหลากหลาย ๓๒๒

องคประกอบหรอโครงสรางของระบบนเวศ ๓๒๘

ระบบหมนเวยนของชวต : พลงงานและธาตอาหารในระบบนเวศ ๓๓๓

ระบบนเวศ : สมพนธและสมดล ๓๓๙

ความสมพนธระหวางสงมชวตในระบบนเวศ ๓๔๐

เสถยรภาพของระบบนเวศ : การเปลยนแปลงและการปรบตว ๓๔๒

จากระบบนเวศธรรมชาต สการดดแปลงใชประโยชนของมนษย ๓๔๖

สายใยชวตทขาดตอน ๓๕๓

ส า ร บ ญ

ตวอยาง

7ก า ร เ ข า ถ ง ค ว า ม จ ร ง ท ง ห ม ด

มนษยหรอคอนายของธรรมชาต ๓๕๖

มนษยกบธรรมชาต : ความสมพนธทตองฟนฟ (หรอไม?) ๓๕๘

โลกใบเดยวกน...แตมนษยมองในมมทแตกตาง ๓๖๒

ตอชวต สบชะตา..เชอมโยงชวตคนกบธรรมชาต ๓๖๗

บทเรยนจากระบบนเวศและสภาพแวดลอมตามธรรมชาต ๓๖๙

สงคม-วฒนธรรม : นาเรอง ๓๗๒

บทท ๑๔ ความเปนมนษยกบพฒนาการทางสงคม-วฒนธรรม ๓๗๕

ความน�า ๓๗๕

ความเหมอนกนและความแตกตางกนของมนษยทางสงคมและ

วฒนธรรม ๓๘๑

ไสยศาสตรกบศาสนา ๓๘๘

ความหลากหลายทางวฒนธรรม ๓๙๑

วฒนธรรมหลวงกบวฒนธรรมราษฎร ๔๐๐

สงคมเมองและสงคมชนบท ๔๐๘

สงคมโลกกบสงคมทองถน ๔๒๐

สงคมไทยภายใตกระแสโลกาภวตน ๔๒๔

มนษยกบจกรวาล ๔๒๙

ตอนท ๕ บรณาการ ๔๔๑ บทท ๑๕ บรณาการระหวางศาสนากบวทยาศาสตร ๔๔๓

ศาสนา ๔๔๔

วทยาศาสตร ๔๔๘

บรณาการระหวางศาสนากบวทยาศาสตร ๔๕๐

บทท ๑๖ ระบบการอยรวมกนดวยสนต และการจดองคกรแบบใหม

ในโลกแหงอนาคต ๔๕๕

ธรรมชาตของความหลากหลาย ความโกลาหล (chaos)

และการกอตวขนอยางเปนระเบยบ ๔๕๖

การจดองคกรแบบใหม ๔๖๔

ปจฉมกถา ๔๖๖หนงสออางองและคนควาเพมเตม ๔๖๗

ธรรมชาตของสรรพสง : การเขาถงความจรงทงหมด

ตวอยาง

8 ธ ร ร ม ช า ต ข อ ง ส ร ร พ ส ง

ตวอยาง

9ก า ร เ ข า ถ ง ค ว า ม จ ร ง ท ง ห ม ด

ความจรงทงหมดประกอบดวยความจรงในตวและนอกตว บคคลควร

เขาถงความจรงทงหมด การรในฐานะเปนความรอยางเดยวไมพอ เพราะจะเปน

เพยงการหาอาภรณมาสวมใส แตจตใจของผสวมไมไดดขนดวย การเขาถง

ความจรงทงหมดหมายถงปญญาทกอใหเกดการเปลยนแปลงภายในหรอ

จตใจของผเรยนดวย การเขาถงความจรงทงหมดในตอนท ๑ น ประกอบดวย

บทตางๆ อนจะชวยใหผศกษาสามารถเขาถงความจรงทงหมดและเกดการ

เปลยนแปลงในตวเองได

น า เ ร อ ง

ตอนท ๑ก า ร เ ข า ถ ง ค ว า ม จ ร ง ท ง ห ม ด

ตวอยาง

10 ธ ร ร ม ช า ต ข อ ง ส ร ร พ ส ง

ตวอยาง

11ก า ร เ ข า ถ ง ค ว า ม จ ร ง ท ง ห ม ด

ธรรมชาตของสรรพสงคอธรรมชาตของทงหมด

ทงจตและวตถ “ความร” ดานตางๆ เพมมากขนโดยรวดเรว ทก

๔-๕ ป ความรเพมขนเทาตว คอ ตงแตมมนษยเปนตนมาและ

สะสมความรจนถงบดนไวเทาใด อกเพยง ๔-๕ ป จากนไป มวล

ความรทงโลกจะเพมขนเทาตว ไมตองเปรยบเทยบกบสมยหน

เพยงแคสมยกรงศรอยธยากบเดยวน ปรมาณความรแตกตางกน

ลบลบ อาจเรยกวาความรทวมโลก แตเวลาในชวตของมนษยม

เทาเดม ฉะนน ถาจะเรยนโดยเอาความรหรอวชาเปนตวตงเพยง

อยางเดยวยอมเปนไปไมไดทจะท�าใหมนษยรธรรมชาตของสรรพ

สง ยงมนษยตดตามความรเรองใดเรองหนงไปมากขนๆ โดยไมร

ธรรมชาตของสรรพสง กจะยงรเปนสวนเสยวหรอรแบบแยกสวน

มากขนๆ ทกวนนมนษยในโลกเปนสวนใหญรเหนและคดแบบ

แยกสวนอนน�าไปสวถชวตแบบแยกสวน ซงท�าใหบบคน ขดแยง

และวกฤต

บทท ๑

ธ ร ร ม ช า ต ข อ ง ส ร ร พ ส ง

ประเวศ วะส

ตวอยาง

12 ธ ร ร ม ช า ต ข อ ง ส ร ร พ ส ง

เพอแกการรเหนและคดแบบแยกสวน ควรจะมการเรยนรอกแบบ

หนงทเรยนร ภาพรวมของธรรมชาตของสรรพสง ใหรภาพรวมของสรรพสง

ไวตลอดเวลา เมอจะเรยนความรอะไรเปนรายละเอยดลงไปกรต�าแหนงแหง

หนของความรนนๆ วาอยตรงไหนของภาพรวม และโยงกลบมาสภาพรวมของ

ธรรมชาตของสรรพสงได เพอรกษาการรและคดแบบไมแยกสวนไว ปองกนไม

ใหหลงไปในความรหรอวชาโดยไมรความจรงของทงหมด

ขอเสยใหญของการศกษาทกวนนคอ ศกษาความรหรอวชาทเปน

ของนอกตว โดยไมกอใหเกดการเปลยนแปลงภายใน คอทจตใจของผเรยน

แมแตการศกษาเกยวกบจตกศกษาเปนความรเกยวกบจตโดยไมท�าใหจตของ

ผเรยนดขน หรอแมศกษาเกยวกบศาสนากศกษาเปน “ศาสตร” หรอความร

โดยไมกอใหเกดพฒนาการทางจตวญญาณอนเปนจดมงหมายของศาสนาแต

อยางใด ดงนน กถอวาไมไดเรยนรธรรมชาตของสรรพสงจรง เพราะในสรรพสงม

จตดวย แตกไมใชศกษาจตในฐานะเปนความรซงกยงถอวาเปนเรองภายนอก

อก ควรศกษาจตทเปนกระบวนการภายใน (internalization) ทรจตของตวเอง

และพฒนาจตใหสงขน

ฉะนน ในการเรยนใหรธรรมชาตของสรรพสงจงไมสามารถเรยนได

โดยเอาวชาเปนตวตง เพราะถาเอาวชาเปนตวตงตราบใดกจะแยกสวนและ

เปนเรองภายนอก แตตองเอาจตของผเรยนเปนตวตงใหการเรยนทกชนดเชอม

โยงมาสการรจตและพฒนาจตของตนเอง จงจะสามารถเขาถงความจรงของ

ธรรมชาตของสรรพสงได

หลกการของหนงสอ “ธรรมชาตของสรรพสง” เลมน จะไมใชการ

เรยนโดยเอาความรหรอวชาเปนตวตง แตจะเอาการรตวเองหรอรจตของตวเอง

เปนตวตง ใหจตสามารถเขาถงความจรงของธรรมชาตของสรรพสงเพอพฒนา

คณภาพของจต และใหการเรยนรสงนอกตวโยงมาพฒนาจตของตวเองได

ตลอดเวลา

ตวอยาง

13ก า ร เ ข า ถ ง ค ว า ม จ ร ง ท ง ห ม ด

ภาพรวมของธรรมชาตของสรรพสงจะแสดงโดยภาพ (รปท ๑ และ

รปท ๒) รปท ๑ นนดดแปลงมาจากกรอบทเสนอโดย Ken Wilber ซงแบง

สรรพสงออกเปน ๔ ซก และ ๔ ชอง คอ

ซกซาย กบ ซกขวา ซกภายใน หมายถงจต ซกภายนอก หมายถง

วตถ

ซกบน กบ ซกลาง ซกบนหมายถงสวนบคคลหรอแตละคน (indi-

vidual) ซกลางหมายถงสวนรวม (collective) เมอแบงเปนซกซายซกขวาและซก

บนกบซกลาง ท�าใหเกดชอง ๔ ชอง (quadrant) ๑ ถง ๔ เปนตวเลขทใหเพยง

เพอความสะดวกในการอธบาย

สวนรวม

อะตอ

ม อณ

รางก

าย สมอ

ง

ววฒนา

การข

องวฒ

นธรร

ม ๑๒

๔๓

จกรวาล โลก สงแวดลอมบนโลก สงคม

ภายใน (จต)

จตวญญาณ จตขนสง จตขนตำ

สวนบคคล

ภายนอก (วตถ)

รปท ๑ : ภาพแสดงธรรมชาตของทกอยาง (ดดแปลงจาก Ken Wilber, A Brief History of Everything (Boston and London: Shambhala, 1996). p.74.

ตวอยาง

14 ธ ร ร ม ช า ต ข อ ง ส ร ร พ ส ง

ชองท ๑ จกรวาล โลก สงแวดลอมบนโลก สงคม

จกวาลทงหมดตงแตก�าเนดจากบกแบง (Big Bang) ววฒนาการของ

ดวงดาว การเกดดวงอาทตยและระบบสรยะ ก�าเนดโลก ววฒนาการของสสาร

และสรรพชวตบนโลก รวมทงสงคม อยในชองน ชองนอยในซกภายนอกและ

เปนสวนรวม

ชองท ๒ อะตอม รางกาย สมอง

ชองนอยในซกภายนอก เปนเรองของวตถและเปนสวนบคคล คอ

ธรรมชาตทเปนวตถของบคคลหรอสตวแตละคน แตละตว ประกอบดวย

อะตอม อณ เซลล อวยวะตางๆ รวมถงสมอง สมองของสตวและของคนแตก

ตางกน คนมสมองสวนนอกใหม (neo-cortex) พอกขนมา ท�าใหตางจากสตว

แตทงหมดนเปนวตถ ยงถอเปนภาคภายนอก

ชองท ๓ จต จตวญญาณ

ชองนอยในซกภายในของแตละบคคล จตถงจะสมพนธอยกบกาย

แตกไมใชวตถ เปนคนละมตกน ทเรยกวาจต หรอ consciousness น ม spec-

trum หรอชวงแบนดหรอระดบทกวางมาก ตงแตจตของทากไปจนถงจตของ

มนษย จตของเดกไปจนถงจตของผใหญ จตของมนษยโบราณกบจตของ

มนษยปจจบน จตทไมบรรลกบจตทบรรลธรรม เปนตน ตลอดไปจนอาจจะตง

ค�าถามไดวาสตวเซลลเดยว เชน อะมบาหรอแบคทเรยมจตหรอไม ระดบของ

จตจงเกยวของกบสมองของสงมชวตทแตกตางกน (ชอง ๑)

จตทไมบรรล หมายถงจตทยงตดกบตวเอง (self) หรอทเหนแกตวจด

จตทบรรล หมายถงจตทขามพรมแดนทางตวตน (self-transcending) ไมยดมน

ในตวตน เหนแกคนอนและสงอน

ส�าหรบมนษยยงมมตทเรยกวา จตวญญาณ (spirituality) จตวญญาณ

เปนค�าคทสรางขนใหมเพอแปลค�าวา spirituality หมายถงมตทางคณคาหรอ

สงสงสด อนเปนมตของความเปนมนษย เพราะสตวไมม สตวจะขมเหงกน

หรอฆากนไมมใครวาบาป เพราะวาเปนธรรมชาตของสตว แตธรรมชาตของ

ตวอยาง

15ก า ร เ ข า ถ ง ค ว า ม จ ร ง ท ง ห ม ด

มนษยเปนบาปบญคณโทษ เรองบาปบญคณโทษน คอมตทางจตวญญาณ

หรอทางคณคา หรอทางศาสนา ในศาสนาทมพระเจา พระเจาคอสงสงสด

ส�าหรบพทธศาสนา สงสงสดคอนพพาน หรอการบรรลอสรภาพจากความ

เหนแกตว ทกศาสนาลวนมงการลดความเหนแกตวดวยภาษาทตางกน การ

เอาจตใจไปไวกบพระเจากเพอออกจากความคบแคบในตวเอง ฉะนน พอสรป

ไดวา ถาเหนแกตวมากจตวญญาณต�า ถาเหนแกตวนอย จตวญญาณสง

ความดหรอคณคา หรอมตทางจตวญญาณนเปนธรรมชาตทขาดไม

ไดของมนษย เพราะจะท�าใหเกดความสมบรณในตวเอง มความอมเอม ปต

สขภาพด และอายยน ถาขาดไปจะท�าใหมนษยขาดความสมบรณ มอาการ

พรอง ตองไปหาอะไรมาเตม ครนไปแสวงอะไรจากภายนอกมาเตมกจะได

ยาเสพตด ความฟมเฟอย ความรนแรง ซงทดแทนมตทางจตวญญาณไมได

ในโลกปจจบนทขาดมตทางจตวญญาณ ควรใหความสนใจและท�าความ

เขาใจเรองนเปนพเศษ (ดบทท ๗ เรองจตวญญาณ)

ชองท ๔ ววฒนาการของวฒนธรรม

วฒนธรรมเปนเรองภายในทเปนสวนรวมวฒนธรรม คอ ความเชอ

คณคา และการประพฤตปฏบตของกลมชน ซงกคอ จตของกลม จตของ

บคคล (ชอง ๓) ถกหลอหลอมดวยจตของกลม คอ ของพอแม พนอง เพอน

บาน ชมชน สงคม ตลอดไปจนโลก เดกเลกทถกสตวเอาไปเลยง กจะเดน

พด และคดไมไดเหมอนคน แตจะเดน สงเสยง และคดเหมอนสตว จตจงไม

ไดแยกตวเปนเอกเทศ แตเตบโตขนมาหรอถกหลอหลอมมาโดยวฒนธรรม

วฒนธรรมกไมไดแยกตวจากสงแวดลอม (ชอง ๑) วฒนธรรมของคนทขวโลก

ของคนทเขตรอน เขตหนาว เขตทะเลทราย ยอมแตกตางกน เพราะวฒนธรรม

หรอวถชวตของกลมชน ยอมตองเปนไปโดยสอดคลองและกลมกลมกบสง

แวดลอมหนงๆ จะเหนไดวาสรรพสงทง ๔ ชอง คอ รางกาย จตใจ วฒนธรรม

สงแวดลอม เกยวของสมพนธกน และเพอเปนการน�าเรองจตและจตวญญาณ

มาไวตรงกลางของสรรพสง อาจเขยนภาพแสดงธรรมชาตของสรรพสงไดดง

ในรปท ๒

ตวอยาง

16 ธ ร ร ม ช า ต ข อ ง ส ร ร พ ส ง

ตามรปท ๒ ขางลางน มประเดนทถกเถยงกนวา จกรวาลมากอน

หรอจตมากอน หรอมขนพรอมกน ซงกสามารถถกเถยงคนหาความจรงกน

ตอไป แตส�าหรบความเปนมนษยแลว การพฒนาจตใจและจตวญญาณเปน

สงสงสด

จกรวาล

สงแวดลอมทางกายภาพ

สงแว

ดลอมทางชวภาพ

รางกาย

สงแวดลอ

มทางสงคม

จต

จตวญ

ญาณ

รปท ๒ : ภาพแสดงสมพนธภาพของสรรพสง จต-รางกาย สงแวดลอม มความ ตอเนองกนอยางเปนพลวต (dynamic interconnectedness) เชอมโยงกบจกรวาล จตวญญาณหรอมตทางคณภาพเปนมตทสงของจต

ตามรปอาจท�าใหคดวาจกรวาลเปนสงทใหญทสด ถาถามวาใหญ

กวาจกรวาลหรอนอกจกรวาลมอะไรอกไหม อาจมจกรวาลอนทยงรไมถง

ส�าหรบบางความคดคงตอบวาม “ความวาง” (void) หรอสภาวะอนนต หรอ

ภาวะอนไมมทสนสด

ในการศกษาควรจะมภาพรวมของธรรมชาตของสรรพสงไวตลอด

เวลา ไมวาศกษาเรองอะไร อยาหลงไปเฉพาะเรองนนๆ อยางแยกสวน แตโยง

กลบมาสภาพรวมหรอบรณาการเสมอ และน�าไปสการพฒนาจตใจและจต

วญญาณใหสงขนทกครงไป เพอความสมบรณแหงความเปนมนษย

ตวอยาง

17ก า ร เ ข า ถ ง ค ว า ม จ ร ง ท ง ห ม ด

หนงสอ “ธรรมชาตของสรรพสง” เลมนตางจาก

หนงสอความรทวๆ ไป หนงสอความรทวๆ ไป จะเรยกวาทงหมด

กวาได เอาวชาหรอความรเปนตวตงอนเปนความรเกยวกบนอก

ตวทงสน เกอบไมมเลยทเพอเรยนรให “รตวเอง” เมอไมรตวเองก

ไมเกดการเปลยนแปลงในตวเอง และไมไดรบผลดจากการเรยนร

นน เชน ความสขและอสรภาพ ความสขและอสรภาพเกดจาก

การเขาถงความจรงธรรมชาตหรอธรรมชาตของสรรพสง การ

เรยนรแตสงนอกตวโดยแยกสวนออกจากการ “รตวเอง” ไมท�าให

เขาถงความจรงของธรรมชาตได จงไมเกดการพฒนาตนเองและ

เกดความสขและอสรภาพอนเปนผลจากการเขาถงความจรงของ

ธรรมชาต ในทางตรงขาม อาจเกดความเสอม เชน เกดความ

ทกขและความขดแยงมากขน เพราะการไมเขาถงความจรงของ

ธรรมชาต

บทท ๒

ต า บ อ ด ค ล า ช า ง

ประเวศ วะส

ตวอยาง

18 ธ ร ร ม ช า ต ข อ ง ส ร ร พ ส ง

ฉะนน ในบทนจงขอกลาวถงปญหาใหญๆ ของการศกษาของมนษย

ในปจจบนเสยกอน เพอเปนขอสงวรในการทจะศกษา “ธรรมชาตของสรรพสง”

ตอไป

จะกลาวถงปญหาใหญๆ ของการศกษาของมนษยในปจจบน ๓

ประการ คอ

๑. การรและคดแบบแยกสวน (ตาบอดคล�าชาง)

๒. การเรยนโดยเอาวชาเปนตวตง

๓. ปญหาของวทยาศาสตร (แบบเกา)

๑. การรและคดแบบแยกสวน (ตาบอดคล�าชาง)

นทานเรองคนตาบอดคล�าชางเปนตวอยางทดมาก เพราะตาบอด

แตละคนจงรจกชางเปนสวนๆ ไมเหนชางทงตว คนทคล�าเจอขากวาชาง

เหมอนเสา คนคล�าเจอตวกวาชางเหมอนก�าแพง คนคล�าเจอหกวาชางเหมอน

พด คนคล�าเจอหางกวาชางเหมอนเชอก แลวกทะเลาะกนใหญ เพราะตางยด

มนในการรแบบแยกสวนของแตละคนๆ การรแบบแยกสวนท�าใหบบคนและ

เขาไปสความขดแยง ถาตาไมบอดและเหนทงหมด คอชางทงตว กจะเปน

อสระ เพราะการรทงหมดไมมอะไรจะขดแยงกน เพราะแตละสวนกเปนของ

ชางตวเดยวกน

หรออยางเรองจกซอวกท�านองเดยวกน ถารเฉพาะสวนกไมรวามน

เปนสวนของรปตวหม หรอตวเสอ หรอชาง หรออะไรอน เราจะรความจรงวา

มนเปนรปอะไรกตอเมอเราเหนทงหมด

ธรรมชาตมทงสวนยอยและความเปนทงหมด ความเปนทงหมดม

สมบต (properties) ใหมผดบงเกด (emerge) ขน ซงไมใชสมบตของสวนยอย

เชน น�าประกอบดวยไฮโดรเจน ๒ อะตอม และออกซเจน ๑ อะตอม เขยนเปน

สตรวา H2O ความเปนน�าเปนสมบตใหมทไมใชสมบตของไฮโดรเจนหรอของ

ตวอยาง

19ก า ร เ ข า ถ ง ค ว า ม จ ร ง ท ง ห ม ด

ออกซเจน ไฮโดรเจนหรอออกซเจนไมมสมบตของน�าเลย แตความเปนทงหมด

ของ H2O ท�าใหมสมบตใหมเกดขน เราเหนตวอยางท�านองนเตมไปหมด เชน

• อณของสารประมาณ ๓๐๐ ลานอณ เปนสวนยอยของเซลล

• เซลลมสมบตใหมเกดขนทไมใชสมบตของอณ

• เซลลเปนสวนยอยของอวยวะ อวยวะมสมบตตางจากเซลล

• อวยวะเปนสวนยอยของคน ความเปนคนมสมบตตางจากสมบต

ของอวยวะ เปนตน

สมบตใหมอยางหนงของความเปนทงหมด คอ ความงาม ความ

งามเกดจากความเปนทงหมด ไมใชจากสวนยอย เชน คนงามเพราะทงหมด

ถาแยกยอยเปนล�าไส ปอด ตบ อจจาระ ปสสาวะ เลอด ไขมน ความงาม

กหมดไป หรอดอกไมสวย ถาวเคราะหแยกยอยออกเปนธาต เชน คารบอน

ไนโตรเจน ฟอสฟอรส กจะหมดความสวย ธรรมชาตเตมไปดวยความงาม

แตถารและคดแบบแยกสวนไปหมดกจะไมเหนความงาม ท�าใหขาดสนทรย

สมผส

สมบตอกอยางหนงของธรรมชาตคอ มตทางจตวญญาณ (spiritual)

หรอคณคา เมอมนษยอยกบธรรมชาตจะสมผสความศกดสทธ เชน เกดความ

คดวา ในแผนดนมพระแมธรณ (Mother Earth) ในแมน�ามพระแมคงคา ใน

ตนไมมรกขเทวดา ค�าวาพระแมธรณกด พระแมคงคากด เปนค�าทออกมา

จากการทมนษยไดสมผสความศกดสทธ หรอคณคาสงสง หรอมตทางจต

วญญาณ อนเปนนามธรรมทเหนอวตถ เปนความสมพนธดวยคณคาและ

ความเคารพ แตเมอเอาวทยาศาสตรเขาวเคราะหสงเหลานกพบแตไนโตรเจน

ออกซเจน ฟอสฟอรส ไมเหนมพระแมธรณ พระแมคงคา หรอรกขเทวดาแต

อยางใด เมอไมมกไมตองเคารพ เมอไมเคารพกท�าลายได

เมอมนษยอวกาศชอ เอดการ มทเชลล (Edgar Mitchel) ขนไปอย

บนดวงจนทร มองมาเหนโลกทงใบลองลอยอยในอวกาศ การเหนโลกทงใบ

ตวอยาง

20 ธ ร ร ม ช า ต ข อ ง ส ร ร พ ส ง

ท�าใหจตใจของเขาเปลยนไปโดยสนเชง ตอนอยบนโลก เรารเหนและรสกแยก

เปนสวนๆ แตเมอเหนโลกทงหมด เกดความตระหนกรของ ความเปนหนง

เดยวกน (The Same Oneness) จตใจจงเปลยนไป เกดไมตรจตอนไพศาลตอ

มนษยและธรรมชาตทงหมด ในความเปนจรง มนษยและธรรมชาตทงหมดม

ความเปนหนงเดยวกน แตเพราะความไมร มนษยคดแบบแยกสวน เอาตวตน

เปนศนยกลาง ยดมนในตนตน จงคบแคบ บบคน และขดแยง ถาเขาถงความ

เปนหนงเดยวกนกจะหลดออกจากความคบแคบในตวเอง เปนอสระ มความ

รกอนไพศาล และมความสขอยางสง

การศกษาปจจบนสงเสรมการรและคดแบบแยกสวน ท�าใหผคนพา

กนคบแคบ บบคน ขดแยง และเกดวกฤตการณ จงจ�าเปนตองมการปฏรป

หรอปฏวตการเรยนร

๒. การเรยนโดยเอาวชาเปนตวตง

การเรยนรในโรงเรยนหรอสถาบนการศกษาทวโลกเปนการแยกสวน

คอแยกวาชวตกอยางหนง การศกษากอยางหนง การศกษาเอาวชาเปนตวตง

ไมไดเอาชวตเปนตวตง วชากแยกเปนวชาๆ ความเปนจรงเปนเรองทเชอมโยง

กนเปนบรณาการ ไมไดแยกเปนวชาๆ คนทจบการศกษาออกมากรวชาคนละ

แขนงๆ ดงทเรยกวาเปนนกนตศาสตร นกรฐศาสตร นกเศรษฐศาสตร ฯลฯ แลว

กเอาศาสตรเหลานไปใชเปนเครองมอโดยไมเขาใจความเปนจรงของชวต สงคม

และสงแวดลอม แลวกพยายามพฒนาแบบแยกสวนตามกรอบวชาของตนๆ

ดงทพฒนาโดยเอาเศรษฐกจเปนตวตง แลวกลดทอนแยกสวนเศรษฐกจวา

หมายถงธรกจ และหมายถงเงน การพฒนาทเอาเงนเปนตวตงท�าใหเสยสมดล

ในสวนอนๆ เชน เรองจตใจ ครอบครว ชมชน วฒนธรรม สงแวดลอม สขภาพ

เกดวกฤตการณทางสงคม วกฤตการณทางสงแวดลอม และวกฤตการณใน

ตวมนษยเอง การคดและท�าแบบแยกสวนจะน�าไปสการเสยความสมดลและ

วกฤตการณเสมอ

ตวอยาง

21ก า ร เ ข า ถ ง ค ว า ม จ ร ง ท ง ห ม ด

ในการเรยนร ควรจะค�านงถงปญหาของการเรยนแบบแยกสวนนไว

ดวย

๓. ปญหาของวทยาศาสตร (แบบเกา)

เรามกจะพดกนวาตองสรางความเขมแขงในการเรยนวทยาศาสตร

หรอท�าอะไรๆ ใหเปนวทยาศาสตร ควรตองทราบขอจ�ากดและปญหาของ

วทยาศาสตรไวดวย วทยาศาสตรเนนทการวดไดแมนย�า (precision of

measurement) ธรรมชาตมทงทวดไดแมนย�าและทวดไมไดแมนย�า วตถธรรม

วดไดแมนย�า แตนามธรรม เชน เรองจตใจและคณคา หรอมตทางจต

วญญาณ วดไมไดแมนย�า การคดแบบวทยาศาสตรจงเอยงหรอแยกสวน สนใจ

แตวตถธรรม ทอดทงนามธรรมหรอคณคา

ความเปนมนษยอยทคณคา

มนษยตางจากสตวทมมตทางคณคาหรอจตวญญาณ สตวไมม

สนขจะฆาแมว หรอแมวจะฆาหน ไมมใครวามนบาป มนมแตธรรมชาต

ลวนๆ ไมมบญ ไมมบาป คอไมมมตทางจตวญญาณ แตมนษยมและขาด

ไมได ถาขาดคณคา ชวตจะขาดความสมบรณ เนองจากมตทางจตวญญาณ

เปนธรรมชาตของมนษย มนษยแตโบราณไมวาอยทใดๆ บนโลก จะมการ

เชอมโยงกนกบสงลกลบ หรอสงศกดสทธ หรอสงสงสด จะเปนในนามของผ

เทพเจา เทวดา พระเจาในศาสนาทมพระเจา พระเจาคอสงสงสด ในพระพทธ

ศาสนา สงสงสดคอนพพาน หรอการหลดพนจากการยดมนในตวตน สง

ศกดสทธหรอสงสงสดหรอคณคาเหลานท�าใหมนษยมความสมบรณ มความ

สข สขภาพด และอายยน

วธคดแบบวทยาศาสตรท�าใหมนษยขาดหรอบกพรองในมตทางจต

วญญาณหรอคณคา ความรทปราศจากคณคาก�ากบจงถกน�าไปใชในทาง

อ�านาจ แลวใชอ�านาจเทยวฆาฟนแยงชงคนทวโลก เกดสงครามนอยใหญ

และท�าใหเกดลทธเสพสขทางวตถหรออารยธรรมแบบวตถนยม บรโภคนยม

ตวอยาง

22 ธ ร ร ม ช า ต ข อ ง ส ร ร พ ส ง

อนขบเคลอนดวยโลภจรต อนน�าไปสวกฤตการณตางๆ ทงทางสงคม ทาง

วฒนธรรม และทางสงแวดลอม

ความพรองทางจตวญญาณท�าใหมนษยไมพบความสขทแทจรง

และขาดความสมบรณในตวเอง จงตองไปหาอะไรมาเตม เชน ยาเสพตด

ความฟมเฟอย และความรนแรง อนไมมทางแกไข และจะไมมทางแกไข ถา

มนษยยงเปนโรคพรองทางจตวญญาณ

ฉะนน ในการศกษาอยางวทยาศาสตรตองเขาใจขอจ�ากดและปญหา

ของวทยาศาสตรแบบเกา วทยาศาสตรแบบเกาคอการทมองอะไรตายตว วด

ไดแมนย�า ท�าใหแยกสวนไปเขาใจโลกแตทางวตถธรรม แตวทยาศาสตรใหม

กเรมตงแตมการพฒนาทฤษฎสมพทธภาพ (Theory of Relativity) และทฤษฎ

ควอนตม (Quantum Theory) ท�าใหวทยาศาสตรกบศาสนามาบรรจบกน

วทยาศาสตรควรจะน�าไปสปญญา (wisdom) ทเขาใจตวเอง และพฒนาตวเอง

ใหเปนคนดขน ไมใชวทยาศาสตรแบบแยกสวน แตเปนวทยาศาสตรเชอมโยง

หรอวทยาศาสตรบรณาการ

ในการเรยนรธรรมชาตของสรรพสงพงตระหนกรถงขอจ�ากดและ

ปญหาของการเรยนรในปจจบนทอาจท�าใหเปนเหมอนคนตาบอดคล�าชาง

การเรยนรควรจะรทงหมด และรจตของตนเองดวย

ตวอยาง