İslam Sanatında Geometrik Desenler

Tarihsel Süreç

Kaynaklar

Mimar Sinan Camilerindeki Uygulamalar

Serap Ekizler Sönmez

serapekizler@hotmail.com

www.serapekizler.com

Ibn Haldun’a göre geometri

• Bilinmelidir ki hendese (geometri) onu tahsil edenin aklına parlaklık ve fikrine istikamet kazandırır. Çünkü geometrinin bütün burhanlarındaki (ispatlarındaki) intizam açık ve tertip seçiktir. Tertipli ve intizamlı olan kıyaslarına hemen hemen galat dahil olmaz.

• O yüzden geometride mümarese, fikri hatadan uzaklaştırır. Geometri bilen bir şahıs için bu yoldan (parlak bir zekâ ve) akıl hasıl olur. Rivayete göre Eflatun’un kapısının üzerinde; “Hendese bilmeyen evimize girmesin!” ibaresi yazılıymış.

• Hocalarımız (r.a) derlerdiki: “Fikrin, hendese ilmi ile mümaresesi, elbisenin pisliğini yıkayıp kirini ve pasağını temizleyen sabun mesabesindendir”. Bunun yegâne sebebi, işaret ettiğimiz gibi geometrideki tertip ve intizamın iyi ve (sağlam) oluşudur.

• Ibn Haldun (1332-1406), Mukaddime

İzzettin Keykavus türbesi sandukası

Kitab fî mâ Yahtacu İleyhi es-Sânî min A’mal el Hendese (Sanatkârların İhtiyacı olan Geometrik Konstrüksiyonlar Hakkında Kitap)-Ebu’l Vefâ el Buzcânî (Ö.998)

BİRİNCİL KAYNAKLAR

1. Topkapı Parşömeni

2. Taşkent Parşömenleri

3. Mirza Akbar Parşömenleri

4. İçiçe geçen benzer veya karşılıklı şekiller

hakkında, Fi tadakhul al-ashkal al-

mutashabiha aw mutawafiqa Anonim,

Farsça, Bibliotheque Nationale Paris,40

varak.

5. Sanatkârların ihtiyacı olan geometrik

konstrüksiyonlar hakkında kitap - Kitab fima

yahtaju ilayhi al-sani min a’mal al-handasa,

Ebu’l Vefa el-Buzcani

Topkapı Parşömeni

• Topkapı Sarayı Kütüphanesi

• 30 metre

• 114 desen

• Prof. Gülrü Necipoğlu tarafından tıpkı basımı yayınlanmıştır.

Taşkent Parşömenleri

• Özbek Bilimler Akademisi, Taşkent Doğu araştırmaları Enstitüsü, Özbekistan

• 8 dosya içinde birçok farklı parşömen

• En erken 16. yüzyıl

• En son Notkin tarafından yayınlanmıştır

Taşkent Parşömenleri

Mirza Akbar Parşömenleri

• İran devlet mimarı Mirza Khan’ın çizimleri.

• 1876’da Sir Caspar Purdon Clarcke tarafından Londra’daki South Kensington müzesi için Tahran’da satın alınmıştır.

• Şu anda Victoria & Albert müzesi kolesiyonundadır.

Kaynak: http://www.patterninislamicart.com

İç içe geçen benzer veya karşılıklı şekiller

Fi tadakhul al-ashkal al-mutashabiha aw mutawafiqa • Anonim bir eser

• Fransa Ulusal Kütüphanesinde, ancien fons, Persan 169, ff. 180r- 199v

• 68 geometrik konstrüksiyon

• Gülru Necipoğlu editörlüğünde tıpkıbasımı yapılmıştır (2017)

Sanatkârların ihtiyacı olan geometrik konstrüksiyonlar hakkında kitap

Kitab fima yahtaju ilayhi al-sani min a’mal al-handasa

• Yazar Ebu’l Vefa el-Buzcani (940-998)

• Süleymaniye kütüphanesi Ayasofya kolleksiyonu, 2753.

• Uluğ Bey’in kütüphanesinden

• “Küflü” pergel yöntemi, yani sabit pergel açısı ile çokkenarlı çizimi

• Sanatkarlar ile matematikciler arasındaki diyaloglar